İGEME - JAPONYA ÜLKE RAPORU

JAPONYA ÜLKE RAPORU Hazırlayan Deniz ÇAKIROĞLU 2008 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
JAPONYA TEMEL GÖSTERGELER Yüz ölçümü Nüfus Başlıca Yerleşim Merkezleri ve Nüfusları (Milyon, Ekim 2006 itibarıyla) İklim Tokyo’da Hava Dil Uzunluk Ölçüsü Döviz Kuru Mali Yıl Zaman Dilimi 377 899 km 2 127,8 (Milyon, Şubat 2008 itibarıyla) Tokyo (Başkent) 8,5 Yokohama 3,6 Osaka 2,6 Nagoya 2,2 Sapporo 1,9 Kyoto 1,5 Ilıman, Ekim­ Kasım aylarında mevsimsel rüzgâr ve tayfunlar, Aralık­ Şubat aylarında yoğun kar yağışı görülmektedir En sıcak ay; Temmuz 28,5C, en soğuk ay; Ocak 4,9C, en kuru ay; Şubat, en yağmurlu ay; Ekim. Japonca Metrik sistem 1$=116,3 Yen (2006)­ 117,8 (2007)­ 105,0 (2008)­ 99,7 (31 Mart 2008 itibarıyla) 1 Nisan­ 31 Mart Türkiye’den 7 saat önde (Türkiye’de yaz saati uygulaması olan aylarda 6 saat önde) GİRİŞ Asya’nın doğusunda, Pasifik 0kyanusunda, bir adalar kümesi olan Japonya, yaklaşık 378 bin km 2 ’lik yüz ölçümü,127,5 milyonluk nüfusu ve 4,4 trilyon dolarlık GSYİH’si ve 34 242 dolarlık kişi başına düşen geliri ile dünyanın en kalabalık ve zengin ülkelerinden biridir. Japonya, temsili demokrasi ile yönetilmektedir. Japon Parlamentosu devletin en üst organıdır. Hükümet Parlamentoya karşı sorumludur. Japon İmparatoru Devlet Başkanı’dır. Japonya’nın modern politik dönemi 1868’de Meiji Hanedanı zamanında başlamış, parlamento 1890 yılında kurulmuştur. Ancak Japonya’nın dünya ekonomik ve politik sistemi içinde bugünkü yerini alması 2. Dünya Savaşı’ndan sonra olmuştur. Bugün Japonya, dünyadaki en gelişmiş ekonomilerden biri olarak, ülkemiz için de önem arz eden büyük bir dış ticaret partneridir. TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER J aponya’nın Temel Ekonomik Göstergeleri Nüfus (milyon) GSYİH (trilyon $) Reel GSYİH’deki Artış (%) İhracat (fob, milyar dolar) 2003 2004 2005 2006 2007 127,2 127,3 127,4 127,5 127,8* 4,2 4,6 4,6 4,4 4,4 1,4 2,6 2,4 2,2 2,1 449,1 539,0 554,6 616 712,7
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 1 İthalat (fob, milyar dolar) Tüketici Fiyat Enflasyonu (%, ort) 342,7 406,9 458,4 ­0,3 0,0 ­0,3 535 0,3 521,1 0,1 * Tahmini Kaynak: EIU Country Report May 2008, EIU Country Profile 2008. DIŞ TİCARET J aponya’nın Dış Ticaretinde Başlıca Ürünler, 2007 İhracat Taşıma Araçları Elektrikli Makineler Elektrikli Olmayan Makineler Demir ve Diğer Malzemeler Kimyasal Ürünler Diğerleri ile Birlikte Toplam Milyar $ 177,0 144,0 141,2 83,8 65,7 712,7 İthalat Mineral Yakıtlar Elektrikli ve Diğer Makineler Gıda Hammaddeler Kimyasal Ürünler Diğerleri ile Birlikte Toplam Milyar $ 172,0 134,3 51,3 48,1 46,4 621,1 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Profile, 2008. J aponya’nın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler, 2007 İhracat, fob ABD Çin Güney Kore Tayvan Hong Kong % Toplam İthalat, cif % Toplam 20,1 Çin 20,6 15,3 ABD 11,4 7,6 Suudi Arabistan 5,7 6,3 Birleşik Arap Emirlikleri 5,2 5,4 Avustralya 5,0 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Profile, 2008. GENEL EKONOMİK DURUM Kaynaklar ve Altyapı Japonya nüfusu, Hokkaido adasında yaşayan ve sayıları 24 000 civarında olan Ainu’lar hariç homojen bir yapıya sahiptir. Bunun dışında ülkeye İkinci Dünya Savaşı sırasında işçi olarak getirilmiş ve bugün sayıları yaklaşık 700 000 olan Kore kökenli bir grup bulunmaktadır. Bu grup ancak 1970’li yıllarda diğer Japon vatandaşları ile eşit haklara sahip olabilmiştir. Japonya diğer OECD üyesi ülkelerde olduğu gibi yaşlı bir nüfusa sahiptir Ortalama yaşam süresi erkeklerde 74, kadınlarda 84 yıldır. İyi beslenme ve bakım yaşam süresini olumlu yönde etkilemektedir. Ancak hızla yaşlanan nüfus sağlık harcamalarının GSYİH içindeki oranını artırmaktadır. 2006 yılında nüfusun %13,7’si 0–14 yaş, %65,6’si 15–64 yaş ve %20,7’si 65 ve üstü yaş grubunda bulunmaktadır. Japonya’da iklim kuzeyden güneye çeşitlilik göstermektedir. Ülkenin %70’i yerleşime uygun olmayacak ölçüde dağlıktır. Bu nedenle arazi fiyatları son derece yüksektir. Japonya’nın doğal koşulları hava ve deniz trafiğini zorlaştırdığından kara yolu ulaşımı yoğunluk kazanmıştır. Yüksek teknolojili hızlı tren taşımacılığı gelişmiştir. Kobe ülkenin en büyük limanıdır. Narita/Tokyo ve Kansai/Osaka, Kobe, Kyoto en büyük hava limanlarıdır. 1970’lerdeki iki büyük petrol krizinden sonra Japonya hükümeti enerji koruma önlemlerine yatırım yapmıştır. Kalori değeri ve temizliği nedeni ile likid doğal gaz talebi giderek
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 2 artmaktadır. Bu alandaki en büyük tedarikçi Endonezya’dır. Ülkedeki mevcut taş kömürü üretimi giderek azalmaktadır. İçinde bulunulan coğrafi koşullar nedeniyle ithal taş kömürü ülkede üretilen taş kömürüne kıyasla daha ucuza mal olmaktadır. Elektrik enerjisi fiyatları diğer OECD üyesi ülkeler arasında en pahalı olanıdır. Bunun nedeni ise çevresel önlemler, depreme dayanıklı santraller kurma zorunluluğu; kısacası pahalı altyapıdır. Savaş Sonrası Japon Ekonomisi Japonya’nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki ekonomik başarısı; 1945–55 yılları arasında savaş sonrası zararın onarılması, 1972’ye kadar ki dönemde yaşanan hızlı büyüme, 1973’ten itibaren yaşanan yavaş fakat istikrarlı büyüme, 1978 petrol bunalımı ve 1980’lerin ortalarında Yen’in değer kazanmaya başlaması ve bunun getirdiği sorunlara yönelik önlemler şeklinde özetlenebilmektedir. Savaş sonrası dönemde, Japonya ekonomisinde, bir demokratikleşme süreci yaşanmış, tarımda ve endüstride reformlar gerçekleştirilmiştir. Söz konusu dönemin sonlarına doğru ortaya çıkan Kore Savaşı sırasında Japonya, ABD için gerekli askeri malzemeyi üretmek suretiyle, 1951’den itibaren II. Dünya Savaşı öncesi ekonomik düzeyine ulaşmıştır. 1955 yılından itibaren Japon ekonomisi hızlı büyüme dönemine girmiş ve 1955–65 yılları arasında yıllık ortalama büyüme reel rakamlarla %9, 1965–75 döneminde ise %8 oranında gerçekleşmiştir. Japonya yaklaşık 25 yıl içerisinde dünyadaki en yüksek büyüme hızına ulaşmış ve aynı zamanda batıda Gayri Safi Milli Hasıla’sı en yüksek 7 ülke arasına girmeyi başarabilmiştir. Hızlı büyüme döneminde sanayi üretimi hızla genişlemiş, 1973 yılı itibariyle Japonya, radyo, televizyon, gemi, taşıt araçları dünya talebinin %20’sini karşılar duruma gelmiştir. Bu dönemde, tüketim 2 kat artmış, iç piyasa dayanıklı tüketim mallarında neredeyse doyum noktasına ulaşmıştır. Bütün bunların gerçekleşmesinde; 1­ Savaş sonrası demokratikleşme, 2­ Özel sektör yatırımları, 3­ Nitelikli işgücü, 4­ Yüksek tasarruf eğilimi, 5­ Gelişmiş teknolojileri hemen uygulayabilme esnekliği, 6­ Yaygın ve yüksek eğitim standartları, 7­ Düşük savunma harcamaları, 8­ Sosyal, politik ve işgücü ilişkilerinde istikrar, önemli rol oynamıştır. Ekim 1973’teki petrol krizi bu hızlı büyümeye son vermiştir. Japonya ekonomisi 1975­87 yıllarında istikrarlı bir şekilde %4 civarında büyümüştür. Büyüme yavaşlayınca ekonomide durgunluk baş göstermiştir. Ancak sanayide meydana gelen teknolojik gelişmeler ve hizmetler sektörünün büyümesi, yavaş büyüme döneminde dahi ekonomide belirgin bir dinamizminin olduğunu göstermektedir. 1980’lerin ortalarında Yen’in değeri diğer dövizler karşısında yükselmeye başlamıştır. Bu durum, ithal hammaddelerini ucuzlatmış ve iç talebin belirgin bir şekilde harekete geçmesine neden olmuştur. Yen’in değer kazanması ve iç talebin hareketlenmesi, ekonominin tekrar gözden geçirilmesini gerekli kılmış, iç talebe yönelik bir ekonomik model hamlesi başlatılmıştır. Yükselen Yen, ithal hammadde fiyatlarını düşürürken, ihracata yönelik sanayilere zarar vermiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 3 Özellikle petrol fiyatlarının düşmesi iç piyasada istikrarı sağlamış, enflasyonist korkuları yenmiş, tüketimi ve yatırımları teşvik etmiş karşılığında arazi ve menkul değer fiyatlarının yükselmesi şeklinde kendini göstermiştir. Ayrıca bu dönemde lüks malların tüketimi de artmıştır. 1993 yılında ise Yen’in değer kazanması, iç talebin durması, yüksek üretim kapasitesi ve yeni endüstrilerin kurulamaması ekonomide durgunluğa yol açmıştır. Japon ihracat firmaları 1980’li yıllarda kurmuş ve genişletmiş oldukları deniz aşırı ülkelerdeki üretim tesislerinden olan ithalatlarını artırmışlardır. Ekonomi Politikası Son yıllarda hükümetin önündeki en önemli sorun Japon Yeni’nin yükselmesine de yol açan büyük miktarlardaki ticaret fazlalarıdır. Hükümet 1990’lı yıllarda mevcut dış ticaret fazlasını azaltmaya ve ithalatı artırmaya yönelik çeşitli dışa açılma önlemleri almıştır. Bu dönemde 1985 sonrası Yen’in aşırı değerlenmesinin ortaya çıkardığı sakıncalar giderilmeye çalışılmış ancak önemli bir aşama kaydedilememiştir. Diğer gelişmiş ülkelerdeki kadar olmamakla birlikte işsizlik artmaktadır. Tüketiciler kendilerini daha fakir hissetmekte bu durum tüketim isteğini etkilemektedir. Düşük iç talep ve nispeten yüksek Yen paritesi fiyatlar üzerinde aşağıya doğru baskı yapmaktadır. Yerel ekonominin güçsüzleşmesi büyümeyi ve ücret artışlarını da olumsuz etkilemektedir. 2006 yılında ekonomik büyüme %2,2 oranında gerçekleşmiştir. 2007 yılında bu oranın %1,9 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir Japonya’nın endüstriyel yapısında yıllar itibariyle önemli değişiklikler olmuştur. Örneğin, Japonya’nın savaş sonrasında ekonomisini toparlamasında büyük payı olan kömür sanayi bugün daha önemsiz bir role sahiptir. Benzer olarak bir dönemin ana sanayi kollarından biri olan tekstil, gemi, inşaatı, kimyasallar, çelik ve alüminyum da önemini yitirmekte, bunlar yerlerini hızla elektrikli makineler, otomobil, elektronikler ve benzeri yüksek teknoloji ürünlere terk etmektedir. Diğer önemli sektörler ise bankacılık, sigorta hizmetleri ve iletişimdir. Dağıtım alanında süpermarket ve indirimli satış mağazaları zincirleri oluşmuştur. Başlıca sektörler Tarım Tarım sektörü ekonomide giderek daha az önem arz etmektedir. 2005 yılında GSYİH içindeki oranı %2,2 olarak gerçekleşmiştir. Bu oran 1970’lerde %6 oranında seyretmekte idi. Ancak Tarım lobisi etkinliğini korumaktadır. Nokyo adı verilen bu grup Japonya’nın en büyük bankası olan Norinchukin bankasını kontrol etmektedir. Japonya’nın tarım piyasası son derece korunaklıdır. Tarımsal üretim fiyatları dünya piyasalarının çok üzerindedir. Ormancılık ürünleri talebinin %80’i karşılamak için ithalat zorunludur. Buna karşılık ülkenin %70’i ormanlık araziden oluşmaktadır. Mevsimsel zorluklar erozyonla mücadele nedenleriyle ülkede yoğun bir ormanlaştırma faaliyeti görülmektedir. Balıkçılık yapısal nedenler, çevre suların kirlenmesi ve uluslararası anlaşmazlıklar nedeniyle giderek azalmaktadır. Deniz ürünleri Japon tüketicilerinin en önemli besin kaynağı olmaya devam etmektedir. Japonya şu anda dünyadaki en büyük deniz ürünleri ithalatçısı konumunda bulunmaktadır. Ayrıca Japon üreticilerinin balık çiftlikleri kurmaları da desteklenmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 4 Tarımsal Üretimin Değeri, 2006 (toplamın yüzdesi, tahmini) Sebze Pirinç Meyveler ve Yemişler Süt Veren Büyükbaşlar Tavuk Diğerleri ile Birlikte Toplam 24,8 21,9 9,1 9,0 7,9 100 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Profile, Japan 2008. Sanayi Çelik Sanayi: Japonya önemli bir çelik üreticisi ülkedir. Japonya’nın önemli bir çelik üreticisi ülke olması, otomotiv ve makina sektörlerinin gelişmesine olanak sağlamıştır. Elektronik Sanayi: Elektrik ve elektronik techizat üretimi Japonya’nın başta gelen sanayi dalıdır. Bu alandaki seri üretimi (TV, video, radyo, P.C, bilgisayarlar, bilgi işlem, telekomünikasyon ürünleri) gerçekleştiren firmalar aynı zamanda elektronik devriminin yaratıcıları olmuşlardır. Söz konusu ürünlerde Japonya piyasası da bir doyuma ulaşmış bulunmaktadır. Bu alanda tüketicilerin en önemli tercihi yeni teknolojiler olmaktadır. Benzer olarak faks cihazları, kelime işlemciler (word­processors) giderek daha yaygınlaşmaktadır. Japon firmalarından Sony ve Matsushita elektronik tüketim mallarında, NEC ve Fujitsu, haberleşmede, Hitachi, Toshiba ve diğerleri, elektronik ev eşyalarında ve bilgi işlem teknolojisinde uzmanlaşmışlardır. Otomotiv Sanayi: Japonya binek otomobilleri üretiminde de dünyada ilk sırayı almaktadır. Otomotiv sanayii, Japonya’nın ihracatında büyük paya sahiptir. Toyota ve Nissan ABD’li üretici GM’le (General Motors) birlikte dünyadaki en büyük 3 üretici arasında yer almaktadır. Mazda ve Honda ise yılda 1 milyondan fazla üretime sahip bulunmaktadırlar. Son zamanlarda Japon firmaları denizaşırı ülkelerde yatırımlar yapmak suretiyle bu konuda ortaya çıkan anlaşmazlıkları ortadan kaldırmayı hedeflemektedirler. Bu çaba aynı zamanda Japonya’nın toplam ihracatının azalmasını da etkileyecektir. Yüksek Teknoloji Ürünleri: Japonya, 1960’lı yıllarda üretimini yüksek teknolojili ürünlere kaydırmaya çalışmış, 1973’deki petrol krizi ise bu alana kayışın temel hızlandırıcısı olmuştur. Elektronikteki ilerlemeler bu alandaki çalışmaların temelini oluşturmuştur. Daha sonraki gelişmeleri mikrobilgisayar uygulamaları, P.C’ler, word processor’lar, faks gibi ofis makinaları ile birlikte endüstriyel robotlar, bilgisayar yardımı ile gerçekleşen çizimler ile üretim oluşturmaktadır. Japonya dünyada endüstriyel robotları otomotiv, elektronik araç gereç ve diğer fabrikalarda üretim sırasında kullanmaya başlayan ilk ülkedir. Dijital elektronik tasarımların, televizyon, müzik setleri, kamera ve diğer dayanıklı tüketim malları üretiminde yaygınlaşması, mikrobilgisayar teknolojisine dayalı ürün kalitesinin gelişmiş bir düzeye ulaşmasına neden olmuştur. Teknolojik gelişmeler, üretimde kullanılan materyallerin de gelişmesine yol açmıştır. Gelecek yıllarda, yeni alaşımlı değişik maddelerle üretime geçilmesi de beklenmektedir. Bununla birlikte yeni teknolojiler sadece üretimde değil, genetik mühendisliği, biyoteknoloji, tarım, eczacılık alanları gibi bilimin diğer alanlarında da yaygın bir şekilde kullanılabilecektir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 5 Dünya Ekonomisi ve Gelecekte Japonya 1980’lerin ortalarında dünyada yabancı yatırımlar hızla artmış ve bu durum dünya ticaretini etkilemiştir. Bu çerçevede Doğu Asya, Japon şirketleri açısından büyümenin merkezi kabul edilmektedir. Söz konusu bölge sadece ihracata dayalı düşük maliyetli üretim yaptırmak için değil, aynı zamanda AR­GE faaliyetleri yönünden de anlam ifade etmektedir. Bu arada Japon iç talebinin karşılanması, yeni endüstrilerin geliştirilmesi, önemli konular arasında yer almaktadır. Japonya, ekonomik sistemini endüstriyel üretimin geliştirilmesi amacıyla gözden geçirmektedir. Bunu 3 şekilde gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. 1.İthalatın ve yabancı yatırımların artırılması, üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve kusursuz yönetim kaynaklarının sunulması yoluyla üretimin geliştirilmesi, 2. Piyasaya giriş kurallarının kolaylaştırılması, 3. AR­GE faaliyetlerinin kuvvetlendirilmesi, kaliteli işgücü sayısının artırılması, Ayrıca, Japon hükümeti serbest ticaret ve yatırımların gelecekteki gelişimi konusunda diğer ülkelerin hükümet ve kuruluşları ile Uruguay Round kararları çerçevesinde işbirliği yaparak uluslararası ticarete katkıda bulunmayı da hedeflemektedir. Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler, 2007 GSYİH (milyar $) Kişi Başına Düşen GSYİH ($) Tüketici Fiyat Enflasyonu (%, ort) Cari İşlemler Dengesi (milyar $) İhracat, fob (milyar $) İthalat, fob (milyar $) GSYİH’nin %’si Olarak Dış Ticaret Japonya 4 378 34 345 0,1 212,1 676,9 571,9 28,5 ABD Almanya Çin 13 843 3 317 3 242 45 824 40 225 2 453 2,9 2,1 4,8 ­ 702,7 176,9 381,3 1 129,3 1 384,8 1 216,8 1 937,3 1 147,4 901,2 22,2 76,3 65,3 Kaynak: Economist Intelligence Unit, Country Profile Japan 2008. 2008–2009 Döneminde Japonya 2006 yılında %2,2 oranında büyüyen GSYİH’nin, 2007, 2008 ve 2009 yıllarında sırasıyla %1,7, %1,3 ve %1,3 oranında büyümesi beklenmektedir. 2006 yılı ticaret fazlası 81,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında bu değerin 91,1 milyar dolar olması beklenmektedir. 2006 yılında Çin, Japonya’nın ihracat gelirleri içinde %13,3, ithalatı içerisinde ise %20,5’lik pay almıştır. ABD ticaret partneri olarak önemini korurken aynı yıl ihracatta %22,5, ithalatta ise %11,8 paya sahip olmuştur. 2008–2009 döneminde de özel tüketimin zayıf kalmaya devam etmesi beklenmektedir. Ücretlerde herhangi bir artış olmaması ya da yer yer düşüşlerle karşılaşılması iç talep artışını etkilemektedir. Japon Yen’inin görece düşmesi ihracat gelirlerinde artış sağlayacaktır. Tüketici fiyatları enflasyonu %0,2 civarında gerçekleşmektedir. Bu oranın 2008 yılına doğru, %1,2 civarına çıkması beklenmektedir. Ekim 2006 itibariyle yıllık ortalama 1 dolar= 117 Japon Yeni olmuştur. 2008 yılına doğru yıllık ortalama 1dolar= 98 Japon Yeni olması beklenmektedir. 2008–2009 döneminde cari işlemler fazlasının GSYİH’nin %4,7’si olması beklenmektedir. Ticaret fazlası ise GSYİH’nin %3’ü civarında seyretmeye devam edecektir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 6 DIŞ TİCARET Japonya’nın ekonomik yapısı bazı açılardan gelişmiş Avrupa ülkelerininkine benzemektedir. 1960’lardan bu yana imalat sanayi ekonomide önemli bir rol oynayarak GSYİH içinde bugünkü %21,0’lık değerine ulaşmıştır. Elektronik ve taşıt endüstrileri imalat sanayinde hâkim durumda olup ülkenin uluslararası ticaret başarısının temelini oluşturmaktadır. Her iki sektör de son yıllarda Japon Yeni’nin aşırı değerlenmesi nedeni ile zorluklarla karşılaşmaktadır. Japonya aynı zamanda önemli bir makine imalatçısıdır bu alandaki en büyük ihracatı ABD ve Güney Kore’ye yapmaktadır. Ülke dünyanın en önemli demir ­çelik üreticisidir. Diğer taraftan Japonya’nın dış ticarete açıklığı da görece sınırlı kalmaktadır. Örneğin 2006 yılında dış ticaretin GSYİH’ye oranı Almanya’da %68,1, ÇHC’de %65,6 iken Japonya’da %26,3 olarak gerçekleşmiştir. Asya’daki özellikle Çin gibi dış ticareti GSYİH içinde %65,6’ya varan diğer ülkeler ile karşılaştırıldığında Japon ekonomisinin görece kapalı tabiatı daha da belirginleşmektedir. Bu durum tekstil, gıda, kuru sebzeler ve kâğıt gibi Japon ekonomisi içinde daha az verimli sanayilerin resmi ve resmi olmayan ithalat kısıtlamalarına maruz kalmasından kaynaklanmaktadır. Ticaretin Yapısı ve Ortaya Çıkan Anlaşmazlıklar Japonya gibi kaynakları kısıtlı bir ülkenin ekonomide bu ölçüde bir “süper güç” haline gelmesinde dış ticaretin önemi büyüktür. Japonya gıda maddeleri ve kereste, tekstil malzemesi, metaller gibi ana hammaddelerin ithalatı ile ham petrol ve diğer yakıt kaynaklarında dünyadaki en büyük ithalatçılardan biri konumundadır. Diğer taraftan Japonya, renkli televizyon setleri, diğer elektrikli aletler, otomobiller, gemiler, kamera ve saatler gibi yüksek hassasiyetli optik ve elektronik ürünler ihracatında dünya birincisidir. Japonya, hammadde ithal etmekte ve nihai ürün ihraç etmektedir. Bu durum Japonya, kendisi ile ticaret yapan diğer ülkeleri sadece hammadde ve gıda ihracatçısı durumuna getirmektedir. Marka ve tasarım satış sonrası hizmetler ile tüketici tercihlerinde meydana gelen değişikliklerin ticareti etkileyen faktörler olarak ortaya çıkması ve uluslararası alandan gelen tepkiler nedeniyle 1980’lerin ortasından itibaren Japonya’nın mamul madde ithalatında artış gözlenmektedir. TÜRKİYE­JAPONYA TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLERİ Yasal Altyapı Anlaşmanın Adı Ticaret ve Tediye Anlaşmaları Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Çifte Vergilendirmenin İmza Tarihi İmza Yeri 8 Şubat 1955 Ankara 12 Şubat 1992 Ankara 8 Mart 1993 Ankara RG Tarih, Yürürlüğe Giriş No’su Tarihi 3 Ocak 1956 3 Ocak 1956 16 Ocak 1993, 21467 13 Kasım © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 12 Mart 1993 1 Ocak 1995
7 1994, 22110 Önlenmesi Kaynak: DTM Anlaşmalar Genel Müdürlüğü İkili Ticaret Verileri (1 000 $) Yıllar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007* 2008* İhracat 149 489 120 664 129 980 156 288 190 117 234 162 263 084 246 910 62 899 106 803 İthalat 1 620 561 1 307 357 1 465 507 1 927 096 2 683 456 3 106 795 3 216 725 3 703 442 701 347 1 020 679 Hacim 1 770 050 1 428 021 1 595 487 2 083 384 2 873 573 3 340 957 3 479 809 3 950 352 764 246 1 127 482 Denge ­1 471 072 ­1 186 693 ­1 335 527 ­1 770 808 ­2 493 339 ­2 872 633 ­2 953 641 ­3 456 532 ­638 448 ­913 876 * Ocak­Mart dönemi Kaynak: DTM 2006 yılında Japonya’ya 263 milyon dolarlık ihracat ve Japonya’dan 3,2 milyar dolarlık ithalat yapılmıştır. Japonya’ya karşı verdiğimiz dış ticaret açığı 2,95 milyar dolara yükselmiştir. 2007 yılında ise Japonya’dan ithalatımız %15,1 oranında artarken, bu ülkeye ihracatımız %6,1 oranında azalmıştır. Aynı dönemde dış ticaret açığımız da yaklaşık 3,5 milyar dolara yükselmiştir. Başlıca Maddeler İtibarıyla J aponya’ya İhracatımız HS No Ürün Adı 2004 880240 Uçak ve Diğer Hava Taşıtları (Bos Ağırlık >15000 Kg) 030235 Mavi Yüzgeçli Orkinos (Taze/Soğutulmuş) 200290 Domates; Diğer Şekilde (Sirke, Asetik Asitten Başka Şekilde Konserve Edilmiş) 252890 Tabii Diğer Boratlar vb. Konsantreleri 120740 Susam Tohumu 570190 Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Halılar, Yer Kaplamaları 030799 Suda Yasayan Diğer Omurgasız Hayvanlar (Dondurulmuş) 401110 Otomobil Dış Lastiği; Yeni 570110 Yün/İnce Kıldan Düğümlü Sarmalı 2005 2006 2007 2008* 0 0 0 40 000 000 0 24 975 212 49 595 265 42 591 745 35 357 415 57 136 096 16 934 214 16 947 092 17 337 764 13 790 609 3 971 272 5 316 000 6 504 044 6 734 964 7 782 222 2 503 172 3 027 787 4 286 278 4 251 160 7 044 395 452 096 1 304 618 2 734 499 3 283 338 6 940 324 836 148 4 137 415 2 936 693 2 522 286 5 485 903 247 262 1 951 346 5 660 794 7 191 818 5 276 003 614 572 1 621 128 3 036 426 2 488 510 5 157 961 1 020 039
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 8 200210 150910 030429 870870 200990 080222 080620 581092 080420 680291 150990 840999 760120 711319 511211 281000 Halılar, Yer Kaplamaları Domates (Tüm/Parça) (Sirke, Asetik Asitten Başka Şekilde Konserve Edilmiş) Saf Zeytinyağı Tatlı Su Balıkları Filatoları (Dondurulmuş) Kara Taşıtları İçin Tekerlekleri vb Aksam, Parça/Aksesuarı Karışık Haldeki Meyve ve Sebze Suları Fındık (Kabuksuz) Üzüm; (Kurutulmuş) Sentetik­Suni Liften İşlemeler İncir (Taze/Kurutulmuş) Mermer, Traverten ve Su Mermeri (İşlenmiş/Yontulma mış) Zeytinyağı Fraksiyonları Dizel Motorlar İçin Aksam; Parçalar İşlenmemiş Alüminyum Alaşımları Diğer Kıymetli Metal­ Kaplamalarından Mücevherci Eşyası Dokunmuş Mensucat (M2agır=<200 Gr) Yün/İnce Kıl=>%85 Ağırlık Bor Oksitleri; Borik Asitler Toplam 5 435 372 5 704 328 6 597 210 4 487 985 1 348 464 1 533 213 0 2 945 498 736 539 2 899 825 0 4 470 384 4 439 991 1 343 758 1 359 618 2 746 966 2 966 889 2 840 406 4 241 429 1 024 784 0 0 6 184 3 390 009 0 2 651 642 1 515 899 4 901 800 2 740 114 2 769 664 3 962 497 3 234 321 3 137 650 499 331 1 207 021 865 162 1 952 015 2 896 757 2 917 486 659 298 1 628 237 1 813 997 2 362 241 2 675 149 895 213 1 980 581 2 544 551 2 382 231 2 529 083 536 023 70 597 272 558 3 237 514 2 368 180 983 304 14 031 265 137 820 175 2 305 246 1 695 600 1 691 419 3 010 195 2 005 596 2 248 425 456 850 3 789 402 3 150 500 2 459 846 2 136 761 549 002 1 486 262 1 608 706 2 487 890 2 090 555 631 138 1 554 800 1 885 900 3 340 083 2 027 117 891 634 190 116 694 234 227 399 263 084 344 246 910 446 106 802 747 * Ocak­Mart dönemi Kaynak: DTM Japonya’ya olan ihracatta mavi yüzgeçli orkinos, domates konservesi, bakır cevherleri, tabii boratlar, dondurulmuş deniz ürünler, kürkten giyim eşyaları ve aksesuarları ve kıymetli metallerden mücevherci eşyası önem arz eden kalemler arasında yer almaktadır. Türkiye ile Japonya arasında özellikle kuru meyveler ve fındık, domates dışındaki diğer dondurulmuş ve işlenmiş meyve ve sebzeler gibi gıda ürünleri, ev tekstili, otomotiv yan
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 9 sanayi, makine aksam ve parçaları, demir­çelik ürünleri, mücevher, mermer, seramik ve cam eşya alanlarında işbirliği yapılabileceği düşünülmektedir. Başlıca Maddeler İtibarıyla J aponya’dan İthalatımız HS No Ürün Adı 842952 Kulesi 360 Derece Dönebilen Yükleyiciler 870331 Motorlu Taşıt; Dizel/Yarı Dizel (Silindir Hacmi=<1500cm3) 870323 Motorlu Taşıt; Kıvılcım Ateşlemeli (1500cm3<Silindir= <3000 Cm3) 840820 Kara Taşıtları İçin Motorlar­Dizel, Yarı Dizel 870840 Kara Taşıtları İçin Vites Kutuları Ve Aksam, Parçaları 842951 Önden Yüklemeli Küreyici­ Yükleyiciler 870829 Kara Taşıtlarının Diğer Aksam­ Parçaları 844399 Baskı Makinalarının Diğer Maddelerden Aksam, Parçası 852580 Televizyon Kameraları, Dijital Kameralar, Görüntü Kaydedici Kameralar 870322 Motorlu Taşıt; Kıvılcım Ateşlemeli (1000cm3<Silindir= <1500 Cm3) 870421 Dizel/Yarı Dizel Motorlu Taşıtlar (Tasıma Kapasitesi<5ton) 870899 Kara Taşıtları İçin Diğer Aksam, Parçaları 852560 Alıcı Cihazı Bulunan Verici Cihazlar 842720 Kendinden Hareketli Diğer Forklift­Yük Arabaları 390690 Diğer Akrilik Polimerler (İlk Şekilde) 845710 Metal İşleme 2004 71 206 784 2005 149 983 976 2006 214 151 372 2007 270 369 510 2008* 11 623 510 0 0 49 425 142 561 330 38 562 760 174 638 853 98 366 446 71 624 179 141 828 868 30 126 953 106 292 410 151 343 338 114 717 220 125 259 192 39 773 312 78 732 861 117 373 213 141 770 825 99 854 322 29 579 584 33 221 692 39 723 185 66 638 635 88 055 575 4 590 372 50 173 053 54 154 156 68 379 225 86 480 237 32 606 981 47 343 900 56 607 069 66 937 936 76 230 679 22 212 065 65 799 217 82 597 913 83 731 511 64 783 051 14 339 920 84 425 732 50 752 605 50 591 271 59 015 571 12 858 349 133 505 316 103 022 859 49 811 974 54 914 151 13 544 639 700 625 1 174 130 1 266 327 54 902 066 19 563 102 2 003 095 363 735 1 319 068 52 259 635 13 868 967 18 744 650 18 378 981 29 127 292 35 601 364 5 967 628 13 220 637 17 014 970 8 661 612 34 676 757 15 629 094 27 045 849 25 425 768 36 450 679 33 466 572 9 412 021
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 10 844790 901890 890190 845521 842611 870850 840734 390410 844313 Merkezleri Diğer Örgü, Gipür, Tül, Dantelâ vb. İmalı İçin Makine ve Cihazlar Tababetle İlgili Diğer Alet ve Cihazlar Gemi; Yük ve Hem İnsan Hem de Yük Taşıyan Gemiler Sıcak Hadde Makineleri ve Kombine Haldeki Sıcak ve Soğuk Hadde Makineleri Sabit Bir Mesnet Üzerine Tespit Edilmiş Gezer Köprü Vinçleri Kara Taşıtları İçin Diferansiyelli Aksları vb. Aksam, Parçaları Kara Taşıtları İçin Motorlar­Silindir Hacmi>1000 cm 3 Polivinil Klorür (Başka Maddeyle Karıştırılmamış) (PVC) (İlk Şekilde) Ofset Baskı Yapan Diğer Makinalar, Kâğıt Ebadı <= 22 X 36 Cm. Genel Toplam 27 492 266 55 638 529 41 550 773 32 432 296 4 957 610 17 106 131 21 475 637 21 747 178 29 791 601 6 833 219 5 000 000 195 129 821 11 534 780 29 160 184 62 596 820 30 750 157 021 5 278 560 28 234 347 0 0 0 0 27 867 574 0 20 522 694 22 765 822 22 343 397 26 710 836 7 440 671 817 490 661 652 282 978 26 230 017 8 027 547 898 232 943 771 3 301 916 25 799 003 2 872 159 29 794 599 30 293 061 36 199 644 25 705 718 10 167 462 2 684 287 048 3 109 218 062 3 216 725 403 3 703 441 648 1 020 678 902 * Ocak­Mart dönemi Kaynak: DTM Diğer taraftan Japonya’dan yapılan ithalatta; kıvılcım ateşlemeli motorlu taşıtlar, dizel/yarı dizel motorlu taşıtlar, diğer elektrikli görüntülü işaret cihazları, kameralar, kara taşıtları aksam ve parçaları ile örgü tezgâhları, trikotaj makineleri önem arz eden kalemler arasında yer almaktadır. TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLER Yabancı sermaye 2007 yılı Temmuz ayı itibariyle, ülkemizde faaliyet gösteren Japon sermayeli ve Japon ortaklı firmaların sayısı 98’dir. Diğer taraftan, Türkiye'de yatırım yapmış olan önemli Japon firmaları arasında Bridgestone Corp. (Brisa Bridgestone Sabancı Lastik San. A.Ş.), Isuzu Motors Ltd. (Anadolu Isuzu Otomotiv San.), Toyota Motor Corp., Honda Motor Corp. Ltd. (Anadolu Honda Otomobilcilik A.Ş.), Marubeni Corp. (Uni­Mar Enerji Yatırımları A.Ş.), Mitsubishi Corp.,
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 11 Sony Overseas SA (Sony Euroasia Pazarlama A.Ş.), Mitsui Corp. (İzmit Su A.Ş.) ve Sumitomo Corp. (İzmit Su A.Ş) sayılabilir. Fuarlara Katılım 2002–2007 yıllarında FOODEX JAPAN Gıda ve İçecek Fuarına iştirak edilmiştir. Ayrıca, Fındık Tanıtım Grubu’nun yürütmekte olduğu tanıtım çalışmaları kapsamında Türk fındığının Japon piyasasında tanıtımı ve tüketiminin artırılması amacıyla reklâm ve tanıtım faaliyetleri yürütülmektedir. Türk­Japon İş Konseyi İş Konseyi toplantısı 16 Kasım 2006 tarihinde İstanbul’da yapılmış, İş Konseyi Toplantısı vesilesiyle ayrıca “İnşaat Sektöründe Türk­Japon İşbirliği Paneli” de düzenlenmiştir. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Japon Piyasasının Temel Özellikleri Fiyatlar Yen’in uluslararası piyasalarda değer kazanması fiyat istikrarına ve ithalatın ucuzlamasına neden olmuştur. Buna rağmen ülke içindeki fiyatların yüksek olduğu düşünülmektedir. Özellikle turistik amaçlı uluslararası seyahatlerin artması sonucu Japon tüketici, Tokyo’nun tüketici fiyatlarının dünyanın diğer belli başlı merkezlerine göre yüksek olduğunu görmektedir. Örneğin: gıda maddeleri, et, süt, tereyağı, pirinç fiyatları yüksek iken, giyim eşyası (elbise, bluz ve spor ayakkabıları) ile dayanıklı tüketim malları (motorsikletler, arabalar) ve kuru temizleme ve kuaför gibi hizmetlerin fiyatları daha ucuzdur. Japon Tüketicisi Tipik bir Japon ev hanımı hemen her gün alışverişe gider. Temel ilke, tazeliktir. Japon sofrası geleneksel olarak balık ve taze sebze çeşitlerinden oluşmaktadır. Japonlar giysi vb. diğer maddeleri satın almak için genel olarak ucuzluk zamanlarını beklerken, dayanıklı tüketim malları için borçlanabilmektedir. Japon aile bütçesi geleneksel olarak gıda, barınma, giyim ve diğer gereksinimlere odaklanmıştır. Ancak son zamanlarda zorunlu olmayan maddelerin tüketimi toplam tüketim harcamalarının yaklaşık yarısına tekabül etmektedir. Bu eğilimin gelecekte de sürmesi beklenmektedir. Ekonomik ve sosyal şartların değişmesi, bunun yanı sıra nüfusun giderek yaşlanması kişilere hobilerini gerçekleştirmek için daha fazla boş vakit sağlamaktadır. Kadınların sosyal durumundaki gelişmeler çok daha çeşitli ve özel tercihlerin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Sağlık hizmetlerine yapılan harcamalar, özel pansiyonlar, emeklilere sağlanan kolaylıklar, sosyal ve eğitsel hizmetler, günlük bakım merkezleri giderek artmaktadır. Sonuç olarak Japon tüketicisi mal ve hizmet seçiminde giderek daha seçici olmaktadır. Japonya piyasası çok iyi eğitilmiş ve bilinçli bir tüketici kitlesine hitap etmektedir. Japonya’da yaşam standardı çok yüksektir ve tüketiciler kaliteli ürünleri satın alabilme ve seçme şansına sahip bulunmaktadır. 127,5 milyon nüfusu ile Japonya dünyadaki nüfus
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 12 yoğunluğu en fazla olan ülkelerden biri konumunda bulunmaktadır. Japon piyasası toplam satın alma hacmi itibarıyla dünyadaki ikinci en büyük pazardır. Tüketim ve gelir, yaş ilerledikçe artmaktadır. Hemen bütün Japon çalışanları yılda en az iki kere maaşlarına ek olarak ikramiye almaktadır. Bu ikramiyeler, yaz ortası ve Aralık aylarına rastlamaktadır. Bu dönemler aynı zamanda Japonya’nın iki büyük “hediye verme” dönemine rastlamaktadır. İkramiye dönemleri tüketimin arttığı dönemlerdir, dolayısıyla pazarlamanın en yoğun olması gereken zamanlardır. Uluslararası standartlara göre Japonlar gelirlerinin yaklaşık %24’ü gibi önemli bir kısmını tasarrufa ayırabilmektedir. Bu eğilim arazi ve konut fiyatlarının çok pahalı olmasından kaynaklanmaktadır. Japon tüketiciler ürün kalitesinin yanı sıra satış sonrası hizmetlere de çok önem vermektedir. Moda ve marka Japon tüketicisi için giderek daha fazla öneme sahip olmaktadır. Ayrıca belli gruplara ait insanların bir örnek giyinmesi ya da belli bir takıyı takmaları oldukça yaygın bir durumdur. Japonya’da çeşitli renk değerleri bulunmaktadır. Bu renkler geleneksel değerlerle birlikte batı etkisini de yansıtmaktadır. Japon evlerinin renk değerleri daha çok, yerde toprak, duvarda kum renkleri ve inşaatta kullanılan ağaçtır. Kimononun renkleri bu ortama bir kontrast teşkil etmektedir. Genç kadınlar canlı renkleri tercih ederken yaş ilerledikçe daha nötr renkler tercih edilmektedir. Erkekler ise mavi ve toprak tonlarını tercih etmektedir. Bu renkler günümüz geleneksel Japon tarzı giyim ve dekorasyonunu temsil etmektedir. Ancak batı tarzı evler döşeyen Japonlar iç dekorasyonda farklı renkleri tercih etmeye başlamışlardır. İklim tüketici davranışlarının belirlenmesinde bir diğer faktörü oluşturmaktadır. Yazlar sıcak ve rutubetli, kışlar soğuk ve kuru geçmektedir. Paketlemenin ürünleri ısı farklarından koruması üzere gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca son yıllarda Japonların damak tadı giderek daha fazla batılılaşmaktadır. Dağıtım Kanalları Japonya’nın dağıtım sistemi 1960’lardan itibaren çeşitli değişimlerden geçmiştir. Öncelikle büyük süpermarket zincirleri ile başlanmış, sonra belli başlı imalatçılar özellikle otomotiv, elektrikli ev aletleri ve kozmetik konusunda kendi toptan ve perakendeci ağlarını kurmuşlardır. Bilgisayar devrimi ise çok daha yaygın bir dağıtım sistemine geçişin bir diğer faktörü olmuştur. Zira sipariş, arşivleme, envanter ve diğer günlük işlemler otomosyona bağlanmıştır. Bunun yanı sıra pek çok mağazanın kendi toptancı, merkez ofis ve bankaları ile online bağlantıları bulunmaktadır. Yüksek yoğunlukta ve küçük boyuttaki Japon perakendecileri göz önünde bulundurularak bir karşılaştırma yapıldığında nüfus başına düşen oran itibariyle söz konusu işletmelerin Avrupa ve ABD’den daha fazla olduğu görülmekte, ayrıca bu işletmelerin batıya nazaran daha küçük alanlarda daha az sayıda personelle, daha az satış gerçekleştirdiklerine dikkat çekilmektedir. Toptan satıcılar açısından ise, toptan satışların perakende satışlara oranının Japonya’da diğer endüstrileşmiş ülkelere nazaran daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Bunun nedeni çok sayıda toptancı olması ve genel ticaret firmalarının satışlarının da bu kalemde gözükmesinden kaynaklanmaktadır. Genel ticaret firmalarının satışları buradan çıkarıldığı takdirde perakende satışların durumu diğer ülkelerden farklı olmayabilecektir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 13 Dağıtımın üretkenliği açısından bakıldığında ise perakendecilerde, çalışan başına gerçekleşen yıllık satış diğer endüstrileşmiş ülkelerden daha yüksek ya da eşit ölçüde gerçekleşmekte, aynı durum toptancılar için değerlendirildiğinde Japonya diğer ülkelerin önüne geçmektedir. Japon Dağıtım Sistemine Özgü Uygulamalar Japon dağıtım sistemine özgü çeşitli uygulamalar bulunmaktadır, bunlara kısaca değinmekte yarar görülmektedir. Bunlar; tatene­liste fiyatları, henpin­satılmayan ürünün iadesi, keiretsu­bağlı şirketler grubu ve detaylı bir geri ödeme sistemi uygulamalarıdır. Tatane: Liste fiyatı sistemi; bu sistem Japon iş piyasalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Üreticiler ürünleri için her bir dağıtım aşamasında ve nihai satış aşamasında “üreticinin teklif ettiği fiyat” şeklinde ifade edilen bir standart fiyat tespit etmektedir. Bu yöntemin çeşitli avantajları bulunmaktadır: Üreticiler kolaylıkla kendi ürünlerinin fiyatının düşmesini engellemekte ve kar marjlarını makul bir düzeyde tutmayı başarmaktadır. Aynı zamanda bu uygulama tüketiciye satın alma sırasında ürünün gerçek fiyatı ile ilgili net bir fikir vermektedir. Sistemin fiyatları sabitleştirmek gibi bir dezavantajı da bulunmaktadır. Japonya’da Anti­Tekel Yasası tek fiyat uygulamasını yasaklamıştır. Ancak kozmetikler, eczacılık ürünleri, kitaplar ve plaklar bu yasadan muaf tutulmuştur. Henpin: Satılmayan ürünün iadesi sistemi; satılmayan malın perakendecilerden toptancılara, toptancılardan üreticiye geri gönderilmesi uygulamasına Japonca’da henpin denilmektedir. Japonya’da satılmayan ürünler üreticiye geri döner. Dağıtım kanalındaki alıcı ve satıcılar satın alınmayan ürünün riskini paylaşırlar. Bu durumun büyük perakendecilerin dağıtım sistemi içinde güçlenmelerine neden olabileceği, aynı zamanda perakendecilerin kendi satışlarını artırmaya yönelik faaliyetlerini teşvik etmeyi engellemesi gibi bir sakıncası bulunmaktadır. Ayrıca maliyet yapısı daha az şeffaf olduğu takdirde rekabetin olumsuz etkilenebileceğine dair bir inanış da bulunmaktadır. Geri Ödeme Sistemi: Bu sistem Japonya’ya özgü olmamakla birlikte bazı farklılıklar içermektedir. Japonya’da belirlenen bir dönemin sonunda ödeme yapılmaktadır. Japon sisteminde iş ilişkilerinin uzun ve devamlı olacağı inanışı hâkim bulunmaktadır. Bu, satışları teşvik etmek olarak değerlendirilebileceği gibi, satılmayan ürünün iadesinde olduğu gibi perakendecilerin daha başarılı olma çabalarını sınırlayan bir unsur haline de dönüşebilmektedir. Keiretsu: Bağlı şirketler grubu; söz konusu firmalara son yıllarda kozmetik, elektrikli ev aletleri ve otomotiv endüstrisinde daha çok rastlanmaktadır. Bu sistem üreticilerin kendi ürünlerini pazarlama amacı ile kendi satış ağlarını kurup ürünlerini kendi kanallarından satışa çıkarmalarını ifade etmektedir. Üretici ve dağıtımcıların dikey ilişkisi, perakendecilerin tüketicilere sundukları hizmetleri geliştirmelerine yardımcı olmak açısından olumlu bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Buna ek olarak tüketici bilgilerini direkt olarak üreticiye ileten ve gelecekteki ürünün tüketici tercihlerine daha fazla odaklanmasına imkân tanıyan ayrı bir kanal da oluşturulmaktadır. Sistem içindeki bilgi akışı 2 yönlü olmaktadır. Üreticiler etkin bir şekilde perakendecilere bilgi iletebilmektedir. Görüldüğü üzere toptancılar, üreticiler için satış acentesi, perakendeciler için satın alma acentesi olarak çift taraflı bir işlevi yerine getirmektedirler. Ana yapısı itibarıyla aynı olmakla birlikte dağıtım sistemi tüketim malları ve sermaye malları için farklılık
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 14 göstermektedir. Yapılan işlemin hacmine bağlı olarak dağıtım sisteminin bazı aşamaları elimine edilebilmektedir. Örneğin üreticiler direkt olarak perakendecilere satış yapabilmektedir. Japon tüketiciler taze gıda ihtiyaçlarını kendilerine en yakın satıcıdan günlük olarak almaktadırlar. Bu gerçek, çok sayıda küçük işletmenin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Gıda ve içecek satanlar, perakendeciler arasında çoğunluğu oluşturmaktadır. Japon Perakendecilik Sistemi Japon perakendecilik anlayışında son 45 yıl boyunca önemli değişiklikler olmuştur. Bu çerçevede perakende satış sistemi aşağıdaki gibi özetlenebilmektedir; 1. Çok Katlı Büyük Mağazalar­Department Stores: Bu mağazaların başlangıç amacı tüketiciye ünlü markalar, yüksek kaliteli ürünler sunmak ve bunun yanı sıra bünyesinde sergiler ve diğer kültürel faaliyetleri desteklemek ve barındırmak yoluyla Japon halkına bir kültürel deneyim kazandırmak olmuştur. Bu nedenlerle kurulan bu mağazaların sayıları artmasına rağmen gelirleri aynı ölçüde artmamaktadır. 2. Süpermarketler; Tüketiciye, standart günlük ihtiyaçlarını sağlamaya yönelik seri imal edilmiş ürünler sunmaktadır. 3. Özel Satış Mağazaları­Specialty Shops; Bu mağazalar günlük giysi, ayakkabı, çanta gibi moda kalemlerinde uzmanlaşmışlardır. Son yıllarda kamera, radyo, kasetli teyp gibi ürünlerin ünlü markalarını düşük fiyatlarla satan bu tip mağazalar artmıştır. 1980’lerden itibaren bu mağazalar Japon’ların boş zamanlarını çeşitli hobi faaliyetleri ile değerlendirmeye başlamaları ile daha çok hobilere hitap eden bir eğilim arz etmeye başlamışlardır. Söz konusu mağazalar belli başlı alış veriş merkezlerinde yer almaktadırlar. 4. Satış Mağazası Olmaksızın, Perakendecilik; Posta ile sipariş ve pazarlamacılık yöntemi, 1980’lerde yeni gelişen bir alan olarak kendini göstermiştir. Sınırlı da olsa kozmetikler, sağlık gıdaları, ev eşyaları bu yol ile satılabilmektedir. 5. Alış Veriş Merkezleri; Birbirinden bağımsız küçük satıcıların bir araya gelmesinden oluşan alışveriş merkezlerinde tüketim mallarının yanı sıra cimnastik salonları, yüzme havuzları, eğlence parkları ve kültürel faaliyetler gibi hizmet ve kolaylıklar da yer almakta ve söz konusu alanlar genç kuşak Japonlar arasında giderek popüler olmaktadır. 6. Restoranlar; Aile restoranları zinciri ve fast­food restoranlar 1970’lerin ortalarında popülarite kazanmışlardır. Bu gibi yerler ortalama fiyatlarla çok sayıda tüketiciye hizmet sunmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 15 Bu sektör günümüzde batı tarzı restoranlarla birlikte Japon tarzı “izakaya” adlı barları da içermektedir. Dağıtım Kanallarının Seçimi Yabancı ürünler çeşitli kanallarda Japonya’ya ithal edilebilmektedir. Söz konusu kanalların başlıcaları şu şekilde özetlenebilmektedir. 1. İthalat Acenteleri; Söz konusu acentalar gümrük işlemlerini yürütüp, ulaştırma sorunlarını çözümleyerek ayrıca malın toptancılara ya da satıcılara hatta tüketicilere ulaşmasını sağlamaktadırlar. 2. Uzmanlaşmış Ticaret Şirketleri (Specialized Trading Companies); Söz konusu şirketler kendi alanlarına giren konularda ithalat yapmaktadırlar. Bu gibi şirketler satış sonrası hizmetler ve kullanıcının eğitilmesi gibi hizmetler de vermektedirler. 3. Genel Ticaret Şirketleri (General Trading Companies) Japonya’nın Genel Ticaret Şirkeleri sanayi ürünleri pazarlaması alanında güç kazanmışlardır. Söz konusu şirketler çeşitli alanlara hitap etmektedirler. İstendiğinde mali yardım sağlayabilmekte ve genellikle geniş ölçekli projelerin organizasyonu ile ilgilenmektedirler. Bu gibi şirketler birden fazla müşteriye aynı anda hitap edebilmektedir. 4. Ürün/Pazarlama İşbirliği; Japonya’da ürün tanıtımının ve dağıtımının bir diğer yolu ise Japon şirketi ile ortak teşebbüs kurmaktadır. 5. İlgili Alanlardaki Üreticiler; Ürünün çok yakından ilgili olduğu bir alanda ya da rekabetçi olmayan bir alana ait dağıtım kanallarını kullanması yolu ile pazarlanması mümkün olabilmektedir. 6. Satış Büroları; Bazı yabancı ihracatçılar Japonya’daki ithalat ve pazarlama faaliyetlerini yürütmek için kendi satış bürolarını kurmaktadır. Sonuçta Japonya’da yukarıda değinilmiş olan konular esas itibariyle geçerli kalmak şartı ile her bir ürünün kendine özgü bir dağıtım sistemi bulunmaktadır. İşaretleme, Markalama, Japon Standartları Japon Sanayi Standartları­Japanese Industrial Standarts (JIS) ve Japon Tarım Standartları­Japanese Agricultural Standarts (JAS) Japonya’da en geniş şekliyle kullanılan iki kalite standardını ifade etmektedir. JIS Standardı JIS’ın işleyişi 1940 tarihli “Sanayide Standardizasyon” Kanunu’na dayanmaktadır. JIS markası, tekstil hazır giyim, ısıtıcılar, elektrikli aletler, ayakkabılar, mutfak eşyaları, spor malzemesi, müzik aletleri gibi geniş bir ürün grubunun standart, kalite, boyut ve diğer özelliklerine uygulanmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 16 Söz konusu marka Japonya henüz ihracata başladığı sıralarda ihraç ürünlerinde belli bir kalitenin yaratılmasını teşvik etmek amacı ile geliştirilmiştir. Söz konusu standartlar “Japon Sanayi Standartları Komitesi” tarafından tespit edilmiştir ve MITI’nin Sanayi Teknolojisi Enstitüsü’nden elde edilebilmektedirler. JIS standartları teknolojik gelişmeler doğrultusunda periyodik olarak gözden geçirilmektedir. Söz konusu markalı ürünlerin satın alımı, Japon devlet teşekkülleri tarafından özel olarak tercih edilmektedir. JIS bütün sanayi ve maden ürünlerini kapsamakla birlikte, ilaçlar, tarımsal kimyasallar, suni gübre, ipek ipliği, gıda ve diğer tarımsal ürünlerin kendilerine özgü standartları bulunmaktadır. Söz konusu ürünler “Tarım ve Orman Ürünlerinin Standardizasyon ve İşaretlenmesi” konulu kanun çerçevesinde ele alınmaktadır. Nisan 1990 tarihinde JIS standardını düzenleyen yasaya yapılan eklerle yabancı ürünlere de JIS markası alabilmeleri imkânı getirilmiştir. JAS Standardı Tüketicinin çıkarlarının korunması politikasının bir gereği olarak gıda ve orman ürünlerinin kalitesi ile ilgili bir işaretleme ve sıralama sistemi oluşturulmuştur. “JAS markası” olarak bilinen standart sistemi “Japon Tarım Standartları Kanunu” ile düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun Japonya’da üretilen veya ithal edilen tüm gıda ürünlerini kapsamaktadır. Kanun çerçevesinde yapılan düzenlemeler ürün kapsamı genişledikçe çeşitlenmektedir. JAS markası ürün listesi, içecekler, işlenmiş gıda, sıvı ve katı yağlar tarımsal mallar, orman ürünleri, et ve balık sanayi ürünleri, tarım ve orman ürünleri hammaddelerini, konserve gıda, meyve suyu, işlenmiş domates, domuz eti, jambon ve sosis gibi ürünlerin yerli ve ithal olanlarını kapsamaktadır. JAS kuralları, standartlarla belirlenmiş ürünü tanımlamaktadır. Standarda konu ürünlerin pek çoğunda minimum kalite standardı belirtilmiştir. Ancak bazı ürünler için kurallar sadece kalite artırımını sağlama ya yönelik direktifleri içermektedir. İşlenmiş gıdalar için işaretleme standartları, ürünün adı, tatlandırıcıları, ağırlığı, üretim tarihi ve üreticinin adı gibi ayrıntıları talep etmektedir. Ayrıca her bir ürünün kendine özgü bir etiketlenme biçimi bulunmaktadır. Japonya Genel Preferanslar Sistemi (GSP) Japonya gelişmekte olan ülkelere bazı ürünlerde tercihli tarife uygulamaktadır. Söz konusu sistem­GSP, gelişmekte olan ülkelerin ihracatını artırmayı, sanayilerini geliştirmeyi ve düşük gümrük tarifeli ithalata imkân vererek ekonomik büyümelerine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Ülkemiz Japonya GSP Programından yararlanmaktadır. Ayrıntılı bilgi için: www.mofa.go.jp/policy/economy/gsp adresine başvurulabilir. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Japonya’ya yapılacak gezi, toplantı ve iş amaçlı geziler için 3 aya kadar vize alınmamaktadır. Ayrıntılı bilgi için: Japonya’nın Ankara Büyükelçiliği Tel: 0 312 446 05 00 Ülkede uzun süreli kalma durumunda: 90 günden fazla kalacak olanların 2 fotoğraf ve pasaportları ile belediyelerdeki yabancı kayıt bürolarına başvurmaları gerekmektedir. Önemli günler: Bu ülkeye bir seyahat planlıyor iseniz tatil günlerini ve mevsimsel olayları bilmeniz gerekir:
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 17 1Ocak­Gantan­Yeni Yıl Ocak ayının 2. Pazartesi’si­ Seijin no Hİ­ gelen yaş günü 11 Şubat­ Kenkoku/kinenbi­ Milli gün 21 Mart­Shunbun no Hi­ Bahar Noktası Günü (gün yıla göre değişebilir) 29 Nisan­ Midori no Hi­ Yeşil Gün 3 Mayıs­ Kenpo Kinenbi­ Anayasa Günü 4 Mayıs­ Kokumin no Kyujitsu­ Halk Günü 5 Mayıs­ Kodomo no Hİ­ Çocuk Günü 20 Temmuz­ Umi no Hi­ Denizcilik Günü 15 Eylül­ Keiro no Hi­ Yaşlılara saygı günü 23 Eylül­Shubun no Hi­ Sonbahar Noktası (gün yıla göre değişebilir) Ekim’in ikinci Pazartesi’si ­Taiki no Hi­ Sporlar Günü 3 Kasım­ Bunka no Hi­ Kültür Günü 23 Kasım­ Kinro Kansha no Hi­ İşçiler Şükran Günü 23 Aralık­ Tenno Tanjobi­ İmparatorun Doğum günü Ayrıca ülkeye gelmeden önce bazı temel Japonca kavramlara vakıf olmanız ve ürünlerinize ilişkin Japonca bir broşür hazırlamanız ve kartvizitinizin Japonca olması yararlı olacaktır. Diğer taraftan Japon bir tercüman tutulması da iletişimin sağlıklılığı açısından faydalı olabilecek diğer bir unsurdur. İşadamları ilk karşılaştıklarında mutlaka kartvizit (meishi) alışverişinde bulunurlar. Japon işadamları resmi belgelerde genel olarak imza yerine kişisel mühürlerini kullanırlar. Japon firmalarında kararların çoğunluğu konsensusla alınır. Öncelikle bilgi informal ortamlarda değiş tokuş edilir. Yabancıların Japon karar verme sürecini yavaş bulmalarına rağmen bir kez karar verildikten sonra hemen harekete geçilir. Bu ülke iş adamları ile ilişkilerde herkesin karar vermesine olanak sağlayacak ölçüde zaman ve sabır gösterilmesi tavsiye edilmektedir. Toplantılar sırasında Japon hitap tarzının inceliklerine dikkat edilmeli gerektiğinde baş eğerek selam verilmelidir. Diğerlerin tutum ve davranışları gözlenerek mevcut hiyerarşik yapıya uygun hareket edilmelidir. Yabancıların önünde iş arkadaşlarını eleştiren tutumlar da Japonlar tarafından hoş karşılanmamaktadır. Dakik olmak da son derece önemlidir. Japon tercüman fiyatları kullanılan dil ve ihtiyaç duyulan zamana göre değişmekle birlikte ortalama bir İngilizce­ Japonca tercüman ücreti yarım gün için 50 000 Yen, tam gün için 80 000 Yen civarındadır. Japonya kuzeyden güneye Hokkaido, Honshu, Shikoku, ve Kyushu olmak üzere dört adadan oluşmaktadır. Hava koşulları bölgeden bölgeye değişiklik göstermekle birlikte, genelde ılıman ve nemli okyanus iklimi hâkimdir. Bankalar hafta içi 09.00–15.00 saatleri arasında açıktır. ATM kullanımı 08.00­21.00 saatleri arası ile sınırlandırılmıştır. Pek çok ATM yerine göre değişmekle birlikte, hafta sonları çalışmamaktadır. ATM’ler milli günlerde kapalıdır. Kredi kartları nakit kadar yoğunlukla kullanılmakla birlikte American Express, Diners Club, JCB, Master Card ve Visa kullanılmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 18 Postaneler Pazartesi’den Cuma’ya 09.00–17.00 ya da 19.00, Cumartesileri 09.00–15.00 ya da 17.00 Pazar ve tatil günleri 09.00­ 12.30 saatleri açıktır. Kitap ve dergiler için “basılı materyal” ibaresi koymak şartı ile indirilmiş tarife uygulanmaktadır. Japonya’da 7 adet uluslararası telefon şebekesi bulunmaktadır. Bunların hizmetleri ve tarifeleri birbirinden farklı olmakla birlikte indirimli tarife hafta içi 19.00­ 23.00, hafta sonları 08.00­ 23.00 saatleri arasında uygulanmaktadır. Daha büyük bir indirim ise her gün 23.00­ 08.00 arasındadır. Aynı zamanda pek çok yerli telefon şirketi de bulunmaktadır. Bu şirketler arasında bazı ufak tarife farklılıkları olmasına rağmen gece ve tatil günlerinde indirimli tarife uygulanmaktadır. 10 ya da 100 Yen kabul eden telefonların yanı sıra kartlı telefonlar bulunmaktadır. Gri ve yeşil renkli kartlı telefonlardan uluslararası görüşme yapabilirsiniz. Ayrıca kredi kartınız ile her tür telefondan görüşme yapmanız mümkündür. JAPONYA’YA İHRACATTA KARŞILAŞILAN GENEL SORUNLAR VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Japonya her yönden çok zor ve farklı bir piyasa özelliği sergilemektedir. Geleneksel Japon kültürünün derin izleri günümüz Japonya’sında günlük yaşamda bile kendini hissettirmektedir. Bu durum bizi farklı zevk ve tercihlere sahip aynı zamanda kültürel ve milli bilinci yüksek bir tüketici kitlesi ile karşı karşıya bırakmaktadır. Japonya sanayileşirken, büyüklüğü ve önemi ne olursa olsun kendi üreticisi ve sanayicisini koruma yolunu seçmiştir. Bu nedenle yabancı ürünleri Japon piyasasında çeşitli engeller beklenmektedir. 1. Japonya’da farklı bir kültür, yaşam tarzı ve fiziksel yapı mevcut olduğundan çoğu üründe Japon piyasasına özel imalat yapılmasını gerektirmektedir. Geçmişte pek çok Batı Avrupa ve Amerikan firması benzerleri Japonya’da bulunmadığı için ürünlerini piyasaya uygun olmasa bile ihraç etmeyi başarabilmişlerdir. Ancak böyle bir başarı kısa ömürlü olmuş, karşılığında Japonlar en kısa zamanda kendilerine uygun ürünü üretmeyi başarmışlardır. Japonya’ya ihracat yapmayı düşünenlerin göz önünde bulundurması gereken bir diğer nokta, Japon tüketicinin batılılardan farklı bir renk, tat ve koku tercihi olduğudur. Yabancı ürünün Japon piyasası için uygunluğunun ciddi bir şekilde araştırılması Japonya’ya yapılacak ihracatta anahtar konumunda bulunmaktadır. 2. Satın alınan ürünün marjinal faydası ile fiyatı arasındaki ilişki her zaman tüketiciyi ikna edici doğrultuda olmamaktadır. Bu durumda Japonların farklı değer yargılarını öğrenmek gerekmektedir. Japon tüketici ürünün ambalajının şık ve güzel olmasına önem vermektedir. Örneğin, Japonya’da tuvalet ve temizlik malzemelerini batı standartlarında satmak baştan itibaren başarısızlığı kabullenmek demektir. Deterjan ve sabunlarda ekstra ya da özel ekonomi paketleri genel olarak yasaklanmıştır. Diğer tuvalet bakım malzemeleri, taraklar ve kozmetikler ise olabildiğince albenili ve pahalı görünüşlü ambalajlara sahip olmalıdırlar. Bu özellik Japon kültürünün derinliklerine, farklı bir estetik anlayışına dayanmaktadır. Ayrıca paralarının değerini bilen Japonlar için satın aldıkları ürünün ödedikleri paraya değmesi çok önemli bir psikolojik unsurdur. Japonların ilgisini çeken yabancı ürünler genellikle bir egzotizm ve fantazi içermektedir. Zarif ve dikkatli hazırlanmış bir reklâm kampanyası ile ürünün gizemli ve özel bir ürün olduğunun empoze edilmesi başarıya giden pazarlama stratejilerinden birini oluşturmaktadır. Bu tarz bir ürün tanıtımında batıdaki ambalaj ve reklâm kampanyasının aynısının uygulanması Japonya’da etkili olmamaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 19 3. İthal ürünler Japon tüketicisine genellikle ticaret sergileri ve ilgili ürünün ülkesinin Büyükelçiliği’nin tanıtım departmanı tarafından organize edilen özel tanıtımlar ile sunulmaktadır. Ayrıca ilgili ülke kuruluşlarının Japon kuruluşları ile işbirliği yapması suretiyle sergiler düzenlenebilmektedir. 4. Haberleşme, Japonya’ya yapılan ihracatın başarısı açısından diğer faktörlerin yanı sıra öneme haiz bulunmaktadır. Zira genellikle ihracatçı işlerini yürütmek üzere Japonya’da bizzat bulunamamaktadır. Bu durumda yazılan mektup, faks, telgraf, e­mail mesajlarının çok açık ve basit ifadeli olması gerekmektedir. Pek çok Japon ithalatçı İngilizce bilmektedir, ancak Japon partner ile telefon konuşması hiç tavsiye edilmemektedir. En uygun haberleşme aracı Japonya’da çok gelişkin olan faks cihazıdır. Bununla birlikte pazarın şahsen ziyaret edilerek alıcılarla yüz yüze görüşülmesi Japonlar tarafından tercih edilmektedir. Ayrıca iş faaliyetlerinin Mart ayının son haftası ve Nisan ayının ilk haftasına denk gelen geleneksel iş yavaşlatma eylemleri ile çakışmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir. 5. Kalite ve sağlık konularına çok önem veren Japonlar ürünleri kalite kontrol, dayanıklılık ve sağlığı etkilemesi yönünden çok çeşitli testlere tabi tutmakta ve standartlara uygun olmayan ürünlere rastlamaları halinde ticari bağlantılar olumsuz yönde etkilenmektedir. Japonya’da ihracatçıların karşılaştıkları önemli olumsuzluklardan biri de söz konusu Japon standartlarına uyumun başarılabilmesi olmaktadır. Japon standartları zaman zaman çok katı kuralları içerebilmektedir. Örneğin batılı firmaların otomobillerindeki kirlilik kontrol cihazları Japonya’daki standartların çok altında bulunmaktadır. İthal edilen az sayıdaki otomobil için ihracatçılar, Ulaştırma Bakanlığı’ndan izin belgesi almak zorundadırlar. Ürün standartlarının yanı sıra yabancı ürünlerin ülkeye girişini engelleyen çok belirgin kısıtlamalarda da bulunmaktadır. Ayrıca Japonlar özellikle tarımsal ürünleri kapsayan bir dizi üründe mevsimsel kota uygulamaktadır. Örneğin, ABD’li portakal üreticilerinin sadece Mart ve Ekim aylarında ihracat yapmasına izin verilmektedir. Zira Japon mandalinası (mikon) üretimi Kasım ayından başlamakta şubat ayına kadar sürmektedir ve bu ürünün üreticilerinin önemli bir politik gücü bulunmaktadır. Japon narenciye üretimi emek­arazi yoğun bir özellik taşımakta ve dış rekabete açılmak istememektedir. Dolayısı ile Japonya’ya narenciye ihracatı oldukça riskli görülmektedir. Ayrıca Tarım Bakanlığı görevlileri en ufak bir terslikte ürünü geri çevirmektedir. Japonya’ya et ihracatında da önemli zorluklar ile karşılaşılmaktadır. Bu konuda ciddi sınırlamalar mevcuttur. Bu kurallar şüphesiz Japon üreticisini korumak amacı ile konulmuş olmakla birlikte aynı zamanda politik temelleri de bulunmaktadır. Japonya’nın tarımsal ürünler ithalatını incelerken, bu ülkenin ihtiyacı olan gıda maddesinin büyük bir çoğunluğunu ithal etmek zorunda olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Gıda maddelerinde hiç bir zaman kendi kendine yeterliliğinin söz konusu olmamasına rağmen, Japonya’nın bu konudaki tutumunu yakın gelecekte değiştirmesi beklenmemektedir. 6. Japonya’ya ihracat yaparken ya da örnek yollarken ticari partnerlerin söz konusu ürün ve bileşimi ile ilgili olarak ayrıntılı bir şekilde bilgilendirilmesi gerekmektedir. Japon gümrük vergileri kesin içerik bildirimine dayanmaktadır. Bunları ibraz etmeyi ihmal etmek gümrükten geçmeyi geciktirmektedir. Bu nedenle Japon partnerin ihracat işlemleri ile ilgili olarak gerekli görüş istediği her şeyin geciktirilmeden yerine getirilmesi gerekmektedir. En
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 20 tecrübeli firmaların dahi normal ihracat prosedürlerine özellikle Japonya’ya yapacakları ihracat için eklemeleri gereken özel bir iki madde olacaktır. 7. Japon tüketiciler için kalite çok önemlidir. Marka bilinci gelişmiş olduğundan dünyanın en büyük markaları Japon piyasasından pay almaktadır. 8. Japon işadamları ile iş bağlantısı yapabilmek için çok sabırlı olmak gerekmektedir. Japonya’da iş ilişkileri uzun süreli ilişkiler olarak görülmektedir. Japon işadamlarının iş bağlantıları yapabilmeleri için kesinlikle ortaklarına çok güvenmeleri gerekmektedir. Bu güven duygusunu kazanmaları uzun zaman gerektirmektedir. Bu süre içinde defalarca görüşmeler yapılmakta, ziyaretler gerçekleştirilmekte ve ilişkilerin yüz yüze sürdürülmesi tercih edilmektedir. İlişkilerin iyi bir şekilde geliştirilebilmesi için Japon kültürünü ve felsefesini iyi bilmek ve kendi kültür ve geleneklerine çok bağlı olan bu insanların anlayışlarına uygun davranışlarda bulunmak gerekir. Nitekim, farklı kültür ve felsefeye sahip olmaları nedeniyle Japon işadamları ile ilişki kurmada batılı işadamları da güçlüklerle karşılaşmış ve bu nedenle Japon işadamlarına nasıl davranılacağına dair araştırmalar yapılmış, kitaplar yazılmıştır. 9. Japon işadamlarının karar almalarının uzun sürmesinin bir nedeni de karar almada uygulamacılar dâhil olmak üzere çok kişinin görüşüne başvurulmasıdır. Çoğu zaman hızlı karar alınması için baskı yapılması ters etkiler doğurmaktadır. Kısacası Japonya’da yabancı firmaları büyük bir mücadele beklemektedir. Ancak bu soruna tek gerçek ve uzun vadeli çözüm Batılı firmaların Japonya’da kazanmalarını sağlamak için Japonların batıda hangi yollardan başarıya ulaştıklarının incelenmesi gerekliliği olmaktadır. YARARLI ADRESLER TC. Tokyo Büyükelçiliği: Turkish Embassy Office 33–6,2 Chome Jingumae Shibuya­ku Tokyo­ JAPAN e­ mail: tokyobe@ turkey.or.jp webb sitesi: www.turkey.jp Ticaret Müşavirliği: Turkish Embassy Office of the Commercial Counsellor 2–33–6 Jingumae, Shibuya­ku, Tokyo 150 / JAPAN Tel: 00 81­ 3 / 34 70 67 23, 34 70 51 31 Faks: 34 70 62 80 e­mail: [email protected] web sitesi: http://www.dtmtokyo.org Japonya’nın Ankara Büyükelçiliği Reşit Galip Caddesi No:81 GOP Ankara Tel: 0 312 446 05 00 Jetro İstanbul Bürosu: Büyükdere Cad. Maya Akar Center E Blok Kat 14 Daire 54
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 21 Esentepe­ 82 280 İstanbul Tel: 0 212 275 51 80 Fax: 0 212 288 07 39 Web sitesi: İstanbul Ofisi www.jetro.org.tr Japonya Ofisi: www.jetro.go.jp Kaynaklar Economist Intelligence Unit Country Profile, Japan 2008. Economist Intelligence Unit Country Report, Japan May 2008. Japonlarla İş Yaparken İletişim Kurmanın Yolları /JETRO Yayınları. Japonya’ya İhracat İçin İlk Adım/JETRO Yayınları. Busines and Living Guide to Japan/ JETRO Yayınları. DTM Anlaşmalar Genel Müdürlüğü. Yararlı Linkler www.jetro.go.jp JETRO, Japon Dış Ticaret Kuruluşu web sitesi www.mofa.go.jp/policy/economy/gsp Japonya GSP Programı http://www.cia.gov CIA
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,2008 22