ZEUS LABRAUNDOS VE APOLLON LAiRBENOS`UN SiMGESI

ZEUS LABRAUNDOS VE APOLLON LAiRBENOS'UN SiMGESI
OLARAK LABRYS
(Lev. LVIII-LXI)
Labrys, antik devirdc daha 50k dinsel torenlerde kuilamlmi§, ya da
adak e§yasi olarak tannlara sunulmus. olan gift ytizlii baltadir. i. O. II.
binlerde Girit'te goriilmekte olduguna gore, labrys, Knossos Sarayi'mn zemin
katinda bulundugu varsayilan Labyrinthos'la ili§kili olabilir1.
Labrys'iin ve labrys betimlemelerinin Kiictik Asya'da en yogun olarak
goriilmekte oldugu yer Karia bolgesidir. Zira labrys, Zeus Labraundos'un
simgesidir. Zeus Labraundos, sag elinde gift yuzlii balta, sol elinde mizrak
tutar ve bu nedenle Zeus Stratios epithetini de almi§tir2. Bu tannnin, Karia'nin
en dnemli kentlerinden biri olan Mylasa yakinindaki Labraunda'da bir
tapinagi bulunmaktaydi. Labraunda, 1948-1953 yillan arasinda Isvec'liler
tarafindan kazilmi'§tir (Res. I) 3 . Tapinagin tyapildigi zaman tahtadan oldugu
varsayilan kiilt heykeli, imparator Caracalla ve kardesj Geta zamaninda
darbettirilmis, olan sikkelerde tapinagimn icerisinde gosterilmi^ir 4 . Bu
tapinagin cephesinin ortasindaki iki siitun, kiilt heykelinin gdriilebilmesi icin,
sikke sanatkSrlan tarafindan yok edilmi§lerdir5. Kiilt heykelinin kollannin
tist kisimlan viicuduna, bacaklan da birbirine yapi§iktir. Giysisinin iizerinde,
sanlmis. olan §eritler vardir. Aynca Zeus Labraundos'un boynunda pandantif,
ba§inda polos vardir (Res. 2).
Mylasa §ehir kapisindaki kilit ta§inda bir labrys kabartmasinin
bulunmasi, 90k dogaldir (Res. 3 ve 4) 6 . Ayni §ekilde labrys, Euromos'daki
Zeus Tapinagi'nin duvanni da siislemekteydi (Res. 5) 7 . Aynca bu kentin i. 6.
1
Der Kleine Pauly (Munchen 1979), s. v. Labrys (W. H. Gross).
Der Kleine Pauly, s. v. Labranda (H. Treidler) ve B. V. Head, Historia Numorum, s. 622.
^Labraunda. Swedish Excavations and Researches (Lund 1969) Aynca P. Hellstrom,
Architecture and Society in Hecatomnid Caria (Uppsala 1989), s. 100'de Labraunda Kutsal
Alani'ndaki binalann bir planim vermektedir.
4
B. V. Head, A Catalogue of the Greek Coins in the British Museum. Caria and the Islands
(London 1897), s. 132, no. 35 (Caracalla donemi sikkesi), s. 133, no. 38 ve 39, lev.
22/5 (Geta donemi sikkeleri) ve M. Usman, Kiiguk Asya Sikkeleri Uzerindeki Mimarhk
Tasvirleri, Yayinlanmamis Doktora Tezi, I. 0 . Edebiyat Fakiiltesi, 1949, s. 170/171, lev.
55/1.
5
M. Usman, a. g. e., s. 170/171.
6
A. ve T. Akarca, Milas (Istanbul 1954), s. 86-87, lev. 13.
Bk. M. Usman, Kiiguk Asya'da Bulunan Roma tmparatorluk Cagi Tapmaklari (Istanbul
1970), s. 24, 43-4, 63-4, 66-7, 69, 97 ve 125 (dipnot 39). Gezginlerden R. Chandler,
(Travek in Asia Minor, s. 196 ve dev.), Euromos Tapinagi'm yanh§ bir §ekilde Labraunda
Tapinagi olarak vermektedir.
2
M. (Usman) Anabolu
II. vc L 0. I. yiizyilda bastirmis. oldugu sikkclerle, Hckatomnos Ogullan
tarafindan darbeltirilmis, olan satrap sikkclerindc labrys
sembolii
goriilmektcdir. Zeus Labraundos, Karia'daki Amyzon, Aphrodisias,
Halikarnassos, Hcraclca ad Latmum, Kcramos ve Stratonikcia'da da tapim
g6rmti§tur8.
Otc yandan, Bodrum Sualti Arkcolojisi Miizcsi'nin bahcesindeki
mermer blok bir labrys kabarlmasiyla bezenmis, olup, kusjcusuz Karia'daki
Zeus Labraundos kiiltu ile ilis,kilidir (Res. 6). Aynca, British Museum'da
sergilenen bir adak stclinde, Hckatomnos oglu Hidrieus ile kizkarde§i ve
kansi olan Ada, Zeus Labraundos'la birlikte tasvir edilmektcdirler9.
Yine bir Kiiciik Asya tannsi olan Apollon Lairbcnos'un da simgesi
labrys, yani cift agizli baltadir. Ozellikle Phrygia bolgesinde bulunan ve
Roma imparatorluk dcvrinc tarihlcncn bircok adak yaziti bize bu kiilt
hakkinda onemli bilgilcr vermcklcdir. Nitckim Apollon Lairbcnos'un bir
tapinagi Dionysopolis kentindc lokalizc edilmis. durumdadir 10 . Aynca,
Dionysopolis'dcki bu tapinagin bir kornis, parcasinda da bir labrys motifi yer
almaktadir (Res. 7). Digcr bir Phrygia kcnli olan Hicrapolis'dcki tiyatronun
skene binasina ait olan bir aedicula almhginda, sag clinde cifte yiizlii balta
tutan Apollon Lairbenos kabartmasi goriilmektcdir (Res. 8) 11 . Aym §ckilde,
Laodicea ad Lycum'daki Nymphaion'a ait bir mimari parca iizcrinde de bir
labrys sembolii bulunmaktadir (Res. 9) 12 .
M. (Usman) Anabolu
Istanbul
° A. ve T. Akarca, a. g. e., s. 125.
" A. ve T. Akarca, a. g. e., lev. 10.
10
D. G. Hogarh - W. M. Ramsay, "Apollo Lermenus", JUS. VHI (1887), s. 376; MAMA IV,
No. 269 ve dev. ve M. Usman, Kiiqiik Asya'da Bulunan Roma Imparatorluk Qagi
Tapinaklan, s. 25, 44, 73, 78, 85-6, res. 139-144.
11
Hierapolis di Frigia 1957-1987 (Torino 1987), s. 79.
'•* J. des Gagnier - P. Devambez - L. Kahil - R. Ginouvcs, Laodicee du Lycos (Quebec - Paris
1969), s. 209, Kat. No. 34, lev. 82/3.
226