Full Text

DOI Number :
ISSN :XXXX-XXXX
Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61
Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61
Ahmet BAHADIR1
KIZ MESLEK LİSESİ ÖĞRENCİLERİ ARASINDA SOSYAL MEDYA
KULLANIM ORANLARININ İNCELENMESİ: KAYSERİ İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
Özet
Bu çalışmamım amacı, ülkemizin git gide küreselleştiği, teknoloji kullanımının en
üst seviyelere ulaştığı son yıllarda, özellikle gençler arasında son derece yaygınlaşan ve
hayatlarının ayrılmaz bir parçası haline gelen; kız meslek lisesinde okuyan çoğunlukla
sosyo-ekonomik alt gelir grubundaki kız öğrenciler arasındaki sosyal medya kullanım
oranlarının incelenmesi ve değerlendirilmesidir. Kız meslek liselerinde öğrenciler arasında
bu amaçla Kayseri il merkezindeki 7 okuldaki 496 öğrenciye Ek-1 bilgi formu üzerinden
anket uygulanmıştır.
Elde edilen sonuçlara göre 14-18 yaş grubundaki kız öğrenciler arasında internet
kullanım oranı %89,92’dir. Kız öğrencilerin %85,88’inin sosyal medya hesabı
bulunmaktadır. Yine kız öğrenciler sanal ortamlardaki en büyük tehlikeyi gizliliğin ihlal
edilmesi, güvenlik ve pornografik yayınlar olarak görmektedirler. Araştırma sonuçlarına
göre öğrenciler interneti en çok %50,86 oranında sosyal ağlara bağlanmak için
kullanmaktadır. Araştırmaya katılan ergen kızların %84,89’u sanal ortamların bireyi
tembelliğe sevk ettiği fikrini desteklemektedir.
2013 yılı RTÜK verilerine göre kız öğrenciler arasındaki (1-12 sınıf) ortalama
%58,2 olan sosyal medya kullanım oranı % 90’lara ulaşmış durumdadır. Bu sonuçlar
ışığında günümüzde kullanımı gitgide artan internet ve sosyal medya kullanımı öğrencilerin
sosyal yaşamını ve derslerini ileri derecede etkilemektedir.
Anahtar Kelimeler: İnternet, sosyal medya, facebook, twiter, instagram, ergenlik,
kız öğrenci, kız meslek lisesi.
EXAMINING THE RATE OF SOCIAL MEDIA USE OF THE STUDENTS AT
VOCATIONAL HIGH SCHOOLS FOR GIRLS: A RESEARCH IN KAYSERI CITY
Abstract
The goal of this research is examining and evaluating the rate of social media use of
the students at vocational high schools for girls, who are from the lower income socioeconomic groups of the society. Social media has been very common and indispensable,
especially among young people during the recent years while the use of technology has
1
South Russian University, Institute of Management, Business and Law, Integrated Industrial and Organizational
Psychology PHD Student, Rostov-Na-Donu, Russian Federation, [email protected]
QR
Ahmet Bahadır
reached at the top level and our country has been global. The survey made from Appendix1 information form has been applied to 496 students at 7 schools in Kayseri city center.
According to the results of the research, the rate of internet use is 89,92% among the
female students between the age of 14-18. 85,88% of the female students have a social
media account. These female students think that the greatest dangers at the virtual
environments are violation of confidentiality, safety and pornographic publications.
According to the results of the research, students use internet mostly for connecting to
social networks, at the rate of 50,86%. 84,89% of the adolescent girls who have participated
in the research support the idea that virtual environments steer people to laziness.
According to the RTÜK data in 2013, the rate of social media use among female
students (at 1st -12th class) was 58,2%, which has now reached over 90%. According to
these results, internet and social media use, which has been increasing recently, is affecting
students’ lessons and their social life severely
Key Words: Internet, social media, facebook, twitter, instagram, adolescence,
female student, vocational high school for girls
GİRİŞ
21. yüzyılda teknoloji ve iletişimde meydana gelen hızlı gelişmeler, bilgiye ulaşma ve
onu en etkin şekilde kullanma ihtiyacını insan için vazgeçemeyeceği bir gereksinim ve gündelik
yaşamının kaçınılmaz bir parçası haline getirmiştir. Günümüz dünyasında bilgiye ulaşmanın en
hızlı ve pratik yolu şüphesiz ki internettir. İnternet, dünya üzerinde sadece milyonlarca
bilgisayarı birbirine bağlayan bir ağ olmayıp aynı zamanda milyonlarca insanı, binlerce sosyal
grubu da bağlayan bir ortam olmakla birlikte sürekli büyümekte ve gelişmektedir. (Tektaş,
2014)
Türkiye’de internet kullanımı hızlı bir şekilde yaygınlaşmaktadır. Özellikle çocuklar ve
gençler bu yeni teknolojiye yoğun ilgi göstermekte ve kısa zamanda internet kültürü ile içli dışlı
olmaktadırlar. İnternetin daha çok sayıda eve ulaşması, internet kullanılan ortamların sayısının
hızla çoğalması kullanıcı kitlesinin internete erişimini kolaylaştırmaktadır. Ancak bu yeni
teknolojinin, bireyleri eğitici olmasının yanı sıra, genç ve çocuklar için uygun olmayan içeriği
ve kullanım amacı da endişe yaratmaktadır (Yüksel ve Baytemir, 2010).
Özellikle evde, işte, okulda ve topluma açık alanlarda kablolu ve kablosuz internetin
yaygınlaşması, mobilin internetin ve 3G teknolojisinin ortaya çıkması, internete erişimin çok
kolay olması yönüyle gençler sosyal medya çok rahat bir şekilde erişebilmektedir. Akıllı
telefonlar ve tabletler sayesinde artık sosyal medya ceplerindedir. Her geçen günde sosyal
medyaya erişim kolaylaşmakta, sosyal medya kullanımı artmaktadır.
Son eğilim, özellikle de Facebook, Twitter, İnstagram vb. gibi, sosyal ağ siteleridir.
Sosyal ağ siteleri çok büyük bir iletişim ortamıdır. Bu sanal mecralar, günlük yaşamda kolay
iletişim kuramayan bireylere, iletişim ve birçok kişiyle tanışma olanağı sunmaktadır. Sanal
ortamda bireyler kendilerini daha kolay ifade edebildikleri gibi, günlük yaşamda kendilerini
ifade etmekte güçlük çekenler, utangaç ya da kendine yeterince güveni olmayan kişiler bile
sanal ortamda kendileri ya da hayallerindeki kişi gibi olabilmektedirler. İnternetteki, çevrimiçi
toplulukların bir türü olarak sosyal ağ siteleri gittikçe popüler hale gelmiştir. Teknolojinin
soğukluğunu insanların bir araya toplanmasıyla ortadan kaldıran sosyal ağ siteleri, insanlar
arasında gerçekleşen yüz-yüze iletişimin yarattığı etkinin benzerini sanal ortamda meydana
getirmektedir. Her ne kadar geleneksel ortamdaki gibi olmasa da sosyal ağ siteleri farklı bir
paylaşım ortamı ve aslında canlı iletişim kanalıdır. Enteraktif iletişim araçları aracılığıyla
Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61
50
51
Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi:
Kayseri İlinde Bir Araştırma
sunulan olanaklar bireylere bir gruba ait olduklarını hissettirmektedir. Bu durum günlük
yaşamda iletişim kurmada ve sosyal ortamlara katılmada güçlük yaşayan bireylere kolaylıklar
sağlamaktadır. Bireyler bu gruplar içinde onaylandıklarını, kabul edildiklerini hissetmektedirler.
İnternette yüzünü görmedikleri insanlarla dertleşmek birçok kişiye daha kolay geldiği için kimi
bireyler daha derin ilişkiler kurabilmektedirler.
2013 RTÜK araştırma verilerine göre araştırma konum olan ortaöğrenim yaş grubunda
olan kız öğrenciler arasında internet kullanım süreleri şu şekildedir: 9.-12. Sınıf kız öğrencilerin
%32,1’i 1-2 saat, %27,2’si 2-3 saat, %14’ü 3-4 saat, %11,3’ü ise 1 saatin altında sürelerde
interneti kullanmaktadır. Bu oran erkek öğrencilerin kullanım oranlarının altında olmasına
rağmen son derece yüksek bir orandır. İlerleyen yıllarla beraber hızlı bir artış göstermektedir.
Araştırmaya katılan kız-erkek tüm öğrencilerin % 32,9’unun “ara sıra” ve % 17,6’sının
“sıklıkla”, “okul dışındaki zamanlarda bilgisayar/tablette oyun oynadığı”, % 23,6’lık bir
kesimin ise “hiçbir zaman” oyun oynamadığı, elde edilen bulgular arasındadır. “Kız”
öğrencilerin “erkek” öğrencilerden daha az “oyun oynadığı”; yas grupları büyüdükçe,
“bilgisayar/tablette oyun oynama” oranının, “her zaman ve sıklıkla” kategorilerinde arttığı tespit
edilmiştir. İnternette vakit geçirmediği yüksek oranlarla tespit edilmiş olan Güneydoğu ve Doğu
Anadolu Bölgesindeki öğrenciler, doğal olarak “bilgisayar/tablette oyun oynamama”
seçeneğinde
de
en
yüksek
orana
sahip
grupları
oluşturmaktadır
(http://www.rtuk.org.tr/Home/SolMenu/89).
Araştırmalar internet kullanım yaşının ebeveyn gözetiminde ilkokul öncesi çağlarında
başladığını göstermektedir. Günümüzde çocukların ilkokul 3.sınıf seviyesinden başlayarak
interneti kendi başına kullanmaya çalıştığını görmekteyiz (www.guvenliweb.org.tr).
Avrupa Çevrimiçi Çocuklar Projesi III (EU Kids Online III) raporu verilerine göre;
Türkiye çocukların internet kullanımı açısından Avrupa’daki diğer ülkeler arasında “Düşük
kullanım, Biraz risk” grubundadır. Türkiye’de çocukların büyük çoğunluğu internet kullanırken,
%36’sı günde 1 saatten fazla internet kullanmakta, %52’si internet’e evden bağlanırken, bir o
kadarı da İnternet kafelerden internete erişim sağlamaktadır. Türkiye’deki çocuklar İnternet
kullanım becerileri konusunda Avrupa’nın en gerisinde gelmektedir. Aileler yine İnternet
kullanımı açısından Avrupa’nın en gerisindedir. Özellikle kadınların kullanım oranı %24 olup,
Avrupa’daki kadınların kullanım oranının %82 olduğu düşünüldüğünde büyük bir farklılık
olduğu göze çarpmaktadır (http://eukidsonline.metu.edu.tr/ ).
Aynı rapora göre, sosyal ağ üyeliği 13 yaş sınırı gerektirirken, Türkiye’deki 13 yaş altı
çocukların yarısından fazlası Facebookkullanmaktadır. Ayrıca, çocuklar Avrupa ortalamasından
daha fazla şekilde özel bilgilerini (cep telefonu, ev adresi) herkesle paylaşmakta, İnternet
kullanım becerileriaçısından Avrupa’nın en düşük seviyesinde iken %85’e yakını bilgisayar
konusunda çok şeybildiklerini iddia etmekte, annelerin %75’inden fazlası internet
kullanmadıkları halde çocuklarınayeterince yardımcı olabildiklerini düşünmektedirler
(http://eukidsonline.metu.edu.tr/ ).
Sosyal medyanın bilinçsiz kullanımı özellikle kız öğrencilere, arkadaşlarına, ailelerine
ve yakınlarına zarar vermektedir. Sosyal medyaya yansıyan bir olay ergen genç kızın zihninde
derin izler bırakmaktadır. Bu izler yıllar boyunca gencin hafızasından silinmemektedir. Maddi
ve eğitim olanakları yetersiz bir aileden yetişen genç bir kız sosyal bir medyada tanıştığı bir
Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61
Ahmet Bahadır
52
gençten çok çabuk etkilenmekte, onunla arkadaşlık kurabilmektedir. Kurulan bu bilinçsiz
arkadaşlık genç kızı farkında olmadığı tuzaklara çekebilmektedir. Bu ve benzeri binlerce olay
her gün basında,internette ve sosyal medya kanallarında duyulmaktadır. Bu olayların
neticesinde okuldan ve evden kaçmalar, fiziksel saldırılar, aile içi çatışmalar hatta intihar
olayları yaşanmaktadır.
YÖNTEM
Bu araştırmanın amacı, Kayseri ili merkezinde öğrenim gören kız meslek
lisesiöğrencileri arasında sosyal medya kullanım oranlarını incelemek ve değerlendirmektir.
Bu amaçla il merkezinde bulunan kız meslek liselerinde öğrenim gören tüm öğrencileri
kapsayan tanımlayıcı nitelikteki araştırmamda; veriler anket uygulama yöntemi ile elde
edilmiştir.
Araştırmanın evrenini 2015 yılı Mayıs ayında Atatürk Mesleki ve Teknik Anadolu
Lisesi, Kocasinan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Şerife Bacı Mesleki ve Teknik Anadolu
Lisesi, Şaban Fazlıoğlu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Celal Bayar Mesleki ve Teknik
Anadolu Lisesi, Halide Nusret Zorlutuna Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi dâhil olmak üzere
toplam 7 okulda öğrenim gören 496 kız öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmada her okulda eşit
sayıda sınıf ve öğrenci örneklem olarak seçilmiştir. Araştırmacılar ve şahsım tarafından
hazırlanan anket 496 kız meslek lisesi öğrencisine 18.05.2015-30.05.2015 tarihleri arasında
uygulanmıştır. Uygulanan anket formlarının değerlendirilmesinde SPSS paket programı,
verilerin analizinde yüzdelik hesaplaması kullanılmıştır.
BULGULAR
Bu bölümde, araştırmaya katılan kız meslek lisesi öğrencilerine yapılan anketin
sonuçlarına ve sonuçların değerlendirilmesine yer verilmiştir.
Tablo 1. Araştırmaya katılan öğrencilerin tanımlayıcı özellikleri
TANIMLAYICI ÖZELLİKLER
Sayı
Yüzde
14
18
15
120
3,62
24,19
16
108
21,77
17
146
29,43
20,96
Toplam
104
496
Eğitim Gördüğü
Alanı Yok
160
100,0
32,25
Alan-Bölüm
Bilişim Teknolojileri
82
16,53
Yiyecek İçecek Hiz.
80
16,12
Çocuk Gelişimi ve Eğt.
88
Büro Yönetimi
36
17,74
7,25
Güzellik ve Saç Bak.
20
4,03
Giyim Üretim Tek.
10
2,01
Yaş
18 ve yukarısı
Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61
Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi:
53
Kayseri İlinde Bir Araştırma
Gıda Teknolojisi
10
2,01
Aile ve Tüketici Hiz.
10
2,01
Toplam
496
Ailesinin Ortalama
1000 TL ve altı
188
100,0
38,52
Geliri
1001-2000 TL
214
43,85
2001-3000 TL
54
11,06
3001-4000 TL
22
4,50
4000 TL Üzeri
10
2,04
Toplam
488
100,0
İlkokul
220
44,35
Ortaokul(İlköğretim)
114
22,98
Lise (Ortaöğretim)
132
26,61
Üniversite-Lisans Üstü
30
6,04
Toplam
496
100,0
Okuma-Yazma Bilmeyen
10
2,01
İlkokul
254
51,20
Ortaokul (İlköğretim)
114
22,98
Lise (Ortaöğretim)
102
20,56
Üniversite-Lisans Üstü
16
3,22
Toplam
496
100,0
Sayı
Yüzde
Emekli
70
İşçi
154
14,28
31,42
Esnaf
80
16,32
Serbest Meslek
71
14,48
Özel Sektör
30
6,12
Memur
15
3,06
Diğer
14,28
Toplam
70
490
Ev Hanımı
410
100,0
83,67
İşçi
26
5,30
Memur
10
2,04
Aşçı
8
Diğer
36
1,63
7,34
Toplam
490
Kiminle/Nerede
Anne-Baba Beraber
434
100,0
88,57
Oturuyor?
Anne-Baba Ayrı/Annede
20
4,08
Babanın Eğitim Durumu
Annenin Eğitim Durumu
TANIMLAYICI ÖZELLİKLER
Babanın Mesleği
Annenin Mesleği
Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61
Ahmet Bahadır
54
Anne-Baba Ayrı/Babada
10
2,04
Akrabalarında Kalıyor
8
1,63
Yurtta Kalıyor
14
2,85
Diğer
10
2,04
Toplam
496
100,0
Araştırmaya katılan kız meslek lisesi öğrencilerinin %3,62'si 14, %24,19’u 15,
%21,77’si 16, %29,43’ü 17, %20,96’sı ise 18 ve üstü yaştadır. Öğrencilerin %32,25’i alanı
olmayan 9. Sınıf öğrencileridir. Diğer bölümlerin oranı ise %2,01-16,53 arasındadır.
Araştırmanın dikkat çeken yönlerinden biri de öğrencilerin ailelerinin ortalama gelir
düzeyinin oldukça düşük düzeyde çıkmasıdır. Öğrenci ailelerinin %38,52’si aylık 1000 TL ve
altı, %43,85’i ise 1001-2000 TL arasında kazanmaktadır.
Öğrencilerin babalarının %44,35’i ilkokul, %22,98’i ortaokul, 26,61’i lise, %6,04’ü ise
yükseköğretim mezunudur. Araştırmanın çapıcı sonuçlarından biri de annelerin yarıdan
fazlasının ilkokul mezunu olmasıdır. Annelerin %51,20’si ilkokul, %22,98’i ortaokul,
%20,56’sı lise, %3,22 üniversite-yüksekokul mezunudur. Annelerin %2,01 ise hiç okumayazma bilmemektedir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin babalarının %14,28’i emekli, %31,42’si işçi,
%16,32’si esnaf, %14,48’i serbest meslek, %6,12’si özel sektör, %3,06’sı memur, %14,28’si ise
diğer meslek gruplarındandır. Yine öğrencilerinin annelerinin %83,67 gibi büyük bir çoğunluğu
ise ev hanımıdır.
Kız meslek lisesi öğrencilerinin “Kiminle yaşıyorsunuz/oturuyorsunuz?” sorusuna
%88,57’si anne-baba beraber ailesiyle cevabını vermiştir. Bu oranları %4,08 ile anne-baba
ayrı/Annede, %2,04 ile anne-baba ayrı/Babada, % 1,63 ile akrabalarıyla beraber, %2,85 ile
yurtta kalıyor seçenekleri takip etmektedir.
Tablo 2. Kız meslek lisesi öğrencilerin interneti kullanım oranları(N=496)
İnternet Kullanım Oranları
Sayı
Yüzde
Hiç Kullanmayan
10
2,1
İhtiyaç Duydukça Kullanan
186
37,50
Günde 1-2 Saat
104
20,96
Günde 3-4 Saat
55
11,08
Günde 5-6 Saat
43
8,66
Günde 7-8 Saat
33
6,65
Günde 8 Saatten Fazla
65
13,10
Toplam
496
100,0
Tablodan da görülebilineceği gibi kız öğrencilerin %37,50’lik bir kısmı interneti ihtiyaç
duydukça kullanmaktadır. İnterneti hiç kullanmayan oranı %2.10 gibi çok küçük bir seviyeye
Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61
Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi:
55
Kayseri İlinde Bir Araştırma
inmiştir. Araştırmamdaki çarpıcı bir sonuç da öğrencilerin %13,10’luk gibi önemli bir oranının
da günde 8 saatten fazla internet kullanmasıdır.
Tablo 3. Kız meslek lisesi öğrencilerin internete ulaşım(bağlanma) yerleri (N=556)
İnternete Ulaşım Yerleri
Sayı
Yüzde
Okuldan
20
3,59
Evden
200
35,97
İnternet Kafeden
4,31
Akıllı telefon-tabletten
24
302
Diğer
10
1,79
Toplam
556
100,0
54,31
Kız meslek lisesi öğrencilerinin internete bağlanma(ulaşım) yerlerini incelediğimizde
%54,31 gibi büyük bir oranının akıllı telefon-tabletten eriştiğini görüyoruz. Öğrencilerin
%35,97’si internete evden, %4,31’i internet kafeden, %3,59’u okuldan, %1,79’u ise diğer
yerlerden erişmektedir.
Tablo 4. Kız meslek lisesi öğrencilerin interneti kullanma amaçları (N=578)
İnternet Kullanım Amaçları
Sayı
Yüzde
Bilgi Alışverişi İçin
118
21,22
E-mail Alışverişi İçin
14
2,51
Gündemi Takip Etmek İçin
7,19
Sosyal Ağlara Katılım İçin
40
294
Eğlence İçin
96
17,26
Resmi Hizmetler İçin
2
0,35
Diğer
14
2,51
Toplam
578
100,0
52,87
Öğrencilerin %21.22’si interneti bilgi alışverişi için, %2,51’i e-mail alışverişi için,
%7,19’u gündemi takip etmek için, %52,87’si sosyal ağlara katılmak için, %17,26’sı eğlenmek
için(video,oyun…vs.), %0,35’i resmi hizmetler için, %2,51’i ise diğer işler için kullanmaktadır.
Ek-1 Bilgi formundan çıkan önemli sonuçlardan biri de öğrencilerin neredeyse
tamamına yakınının sosyal medyanın ne olduğunu bilmeleridir. Kız öğrenciler “Sosyal
medyanın ne olduğunu biliyor musunuz?” sorusuna %93,14 oranında “evet”, %6,86 oranında
ise “hayır” cevabını vermişlerdir.
Kız meslek lisesi öğrencileri “Sosyal ağların (facebook,twiter,instagram,…) herhangi
birini kullanıyor musunuz?” sorusuna %85,88 oranında “evet”, %14,12 oranında ise “hayır”
cevabını vermişlerdir.
Tablo 5. Kız meslek lisesi öğrencilerin en çok zaman harcadıkları sosyal medya hesabı
(N=496)
Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61
Ahmet Bahadır
56
Sosyal Ağın Adı
Sayı
Yüzde
Facebook
248
50,00
Twiter
48
9,67
İnstagram
23,79
Diğer
118
82
Toplam
496
100,0
16,53
Kız meslek lisesi öğrencilerinin en çok zaman harcadıkları sosyal ağ hesabını
incelediğimizde % 50,00 oranı ile ilk sırada “facebook” sitesi yer almaktadır. Facebook’u
%23,79 ile “instagram”, %9,67 ile “twiter” takip etmektedir. “Diğer” seçeneğini işaretleyen
öğrencilerin oranı ise %16,53’tür. Bu seçeneği işaretleyen öğrencilerin hangi sosyal ağı
kullandıkları sorulduğunda ise “what is up,line…” gibi çoğunlukla akıllı telefon ve tabletlerde
kullanılan sosyal ağ uygulamalarıdır.
Tablo 6. Kız meslek lisesi öğrencilerin sosyal ağları hangi sıklıkla kullandığı (N=480)
Sosyal ağların Kullanılma Sıklığı
Sayı
Yüzde
Hiç Kullanmayan
40
8,33
İhtiyaç Duydukça
146
30,41
Günde 1-2 Saat
19,16
Günde 3-4 Saat
96
62
Günde 5-6 Saat
60
12,50
Günde 7-8 Saat
32
6,66
Günde 8 Saatten Fazla
44
9,16
Toplam
480
100,0
12,91
Ankete cevap veren 480 öğrenciden %8,33’ü sosyal ağları hiç kullanmamaktadır.
Öğrencilerin %30,41’i sosyal ağları ihtiyaç duydukça kullandığını ifade etmektedir. Ergen
kızların % 19,16’sı günde 1-2 saat, %12,91’i günde 3-4 saat, %12,50’si 5-6 saat, %6,66’sı
günde 7-8 saat, %9,16’sı günde 8 saatten fazla sosyal ağları kullandığını belirtmektedir.
Tablo 7. Kız meslek lisesi öğrencilerin sosyal ağları hangi amaçla kullandığı (N=686)
Sosyal Ağların Kullanılma Amacı
Sayı
Yüzde
Yeni Arkadaşlar Bulmak
36
5,24
Oyun Oynamak
28
4,08
Online Sohbet Etmek
12,24
Markaları Takip Etmek
84
26
Arkadaşlarını Takip Etmek
108
15,74
Gündemi Takip Etmek
88
12,82
Paylaşımlarda Bulunmak
82
11,95
Profil Güncellemek
34
4,95
Zaman Geçirmek
200
29,15
3,79
Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61
Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi:
57
Kayseri İlinde Bir Araştırma
Toplam
686
100,0
Birden fazla seçeneğin işaretlenebildiği bu soruya verilen 686 cevap incelendiğinde en
çok dikkati çeken sonuç %29,15 ile sosyal ağların “zaman geçirmek” için kullanılmasıdır. Kız
öğrencilerin diğer sorulara verdiği cevaplar ve oranlarına bakıldığında %15,74’lük bir kısım
arkadaşlarını takip etmek, %12,82’lik bir dilim gündemi takip etmek, %12,24 bir oran ise
çevrimiçi sohbet etmek seçeneklerini yanıt olarak vermişlerdir. En az işaretlenen seçenek ise
%3,79 ile markaları takip etmektir.
Öğrencilere yöneltilen “Sosyal ağ hesabınızda kendi isminizi mi kullanıyorsunuz?”
sorusuna cevap veren 432 kızdan %85,65’i “evet”, %14,35’i “hayır” demiştir. Oranlara
bakıldığında kızların büyük çoğunluğu sosyal medya hesaplarında kendi isimlerini kullanmada
bir mahsur görmemektedirler.
Tablo 8. Kız meslek lisesi öğrencilerinin sosyal ağlarındaki arkadaş sayıları (N=460)
Sosyal Ağlardaki Arkadaş Sayıları
Sayı
Yüzde
100’den Az
140
30,43
101-250 Arası
104
22,60
251-500 Arası
17,39
501-999 Arası
80
30
1000 ve Üzeri
108
23,47
Toplam
460
100,0
6,52
Tablodaki sonuçlar incelendiğinde %30,43’lük bir orandaki kız öğrencinin sosyal
ağlardaki arkadaş sayısı 100’ün altındadır. Ancak anketteki ikinci yüksek değere bakıldığında
%23,47’lik bir oranla “1000 ve üzeri arkadaş ”tır. Bu da bilinçsiz internet kullanımının en
büyük göstergelerindendir. Maalesef ergenlik dönemindeki bu kızlar birçok tehlikenin farkında
değillerdir. Kendilerine gelen birçok arkadaşlık isteğini hatta hiç tanımadığı kişilerin arkadaşlık
isteklerini bile kabul etmektedirler.
“Sosyal ağlar aracılığıyla tanışıp gerçek hayatta görüştüğünüz arkadaşınız var mı?”
sorusuna cevap veren 436 kız meslek lisesi öğrencisinin %50,45’i “evet”, %49,55’i ise “hayır”
demiştir. Bu sonuçlar da öğrencilerin nasıl bir tehlikeyle karşı karşıya kaldıklarının ve bilinçsiz
internet kullanımının çağımızın en büyük sorunlarından biri olduğunun açık göstergesidir.
Ek-1 bilgi formundaki “Arkadaşlarınızın ya da takip ettiğiniz kişilerin sosyal ağlardaki
paylaşımlarına dikkat eder misiniz?” sorusuna öğrencilerin %75,00’ı “evet”,%25,00’i ise
“hayır” yanıtını vermişlerdir. Anketimizin 19. sırada yer alan “Arkadaşlarınızın ya da takip
ettiğiniz kişilerin sosyal ağlardaki paylaşımlarından olumlu veya olumsuz etkilenir misiniz?”
sorusuna öğrenciler %54,44 oranında “evet”, %45,56 oranında “hayır” demişlerdir.
Ergenlik dönemindeki kız meslek lisesi öğrencileri “Bir kişinin sosyal medyada olması,
ona karşı tutumunuzu olumlu etkiler mi?” sorusuna %34,47 oranında “evet”, %65,53 oranında
“hayır” cevabını vermişlerdir.
Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61
Ahmet Bahadır
58
Tablo 9. Kız meslek lisesi öğrencilerinegöre sanal ortamın en büyük problemleri
(N=620)
Sanal Ortamdaki Problem
Sayı
Yüzde
Hız ve Kapasite Yetersizliği
44
7,09
Gizliliğin İhlal Edilmesi
162
26,12
Güvenlik
21,29
Eşit Erişim Hakkının Tanınmaması
132
26
Aranan Bilgiye Ulaşılamaması
24
3,87
Bilginin Doğruluğunun şüphesi
120
19,35
Pornografik yayın, siber suç…vb
110
17,74
Diğer
2
0,32
Toplam
620
100,0
4,19
Yine birden fazla seçeneğin işaretlenebildiği bu soruda kızlara göre sanal ortamdaki en
büyük problem %26,12’lik oran ile gizliliğin ihlal edilmesidir. Sırasıyla diğer önemli
problemler %21,29’luk oran ile güvenlik, %19,35’lik oran ile bilginin doğruluğunun şüpheli
oluşu, %17,74’lük oran ile pornografik yayın, siber suç olarak sıralanabilir. Diğer problemlerin
yüzdelik oranları %10’un altındadır. Bu sonuçlar açıkça şunu göstermektedir: Kız öğrenciler her
ne kadar birçok tehlikenin farkında olsa da sosyal medyayı ve sanal ortamı bilinçsiz bir şekilde
kullanmaya devam etmektedir.
Araştırmadaki çarpıcı sonuçlardan biri de öğrencilerin %84,47’sinin sanal ortamların
bireyi tembelliğe sevk ettiği fikrine katılmasıdır. Bu fikre katılmayanların oranı %15,53’te
kalmıştır.
Anketteki “Sanal ortamların, suç işleme eğilimini arttırabileceği fikrine katılıyor
musunuz?” sorusuna öğrencilerin %79,43’ü “evet”, %20,57’si “hayır” şeklinde cevap
vermişlerdir.
Kız öğrencilerin %80,65’i sanal ortamların toplumsal değerleri olumsuz yönde
etkileyebileceği fikrini savunmaktadır. Bu fikre katılmayanların oranı %19,35’tir. Yine
öğrenciler “Sanal ağlarda geçirdiğiniz zamanlar, ailenizle problem yaşamanıza neden oluyor
mu?” sorusuna %46,38 oranında “evet”, %53,62 oranında ise “hayır” demişlerdir. Araştırmalara
göre “evet” oranı erkek öğrencilerde oldukça yüksektir. Kız öğrencilerde ise bu oran yaklaşık
yarı yarıyadır.
Kız meslek lisesi öğrencileri
“Sanal ağlarda geçirdiğiniz zamanlar, sosyal
faaliyetlerinizi olumsuz yönde etkiliyor mu?” sorusuna %42,55 oranında “evet”, %57,45
oranında ise “hayır” demişlerdir. Ankette 28. sırada yer alan “Sanal ağlarda bir hesap
oluşturduktan sonra, sosyal çevrenizle ilişkinizde bir azalma oldu mu?” sorusuna ise
öğrencilerin %65,92’lik bir kısmı “hayır” diyerek bu fikre katılmamıştır. “Evet” diyenlerin oranı
34,08’de kalmıştır.
Ergenlik dönemindeki kız öğrenciler sosyal medyada tanışıp evlenmeyi
onaylamamışlardır. Bu fikri reddedenlerin oranı %73,80’dir. “Sosyal medya aracılığı ile tanışıp
Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61
59
Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi:
Kayseri İlinde Bir Araştırma
evlenilebilir.” diyenlerin oranı ise %26,20’de kalmıştır. Bu sorunun devamı niteliğinde olan
“Sanal ortamdaki arkadaşlıklar, sizi gerçek arkadaşlıklardan daha çok mutlu eder mi?” sorusuna
ise kızlar %31,86 oranında “evet”, %68,14 oranında ise “hayır” demişlerdir.
“Sanal ortamda kurulan ilişkilerin samimiyetine güveniyor musunuz?” sorusuna
öğrencilerin %44,75’i “evet”, %55,25’i ise “hayır” yanıtını vermişlerdir. Birçok kişinin cevabını
öğrenmek istediği “Sanal ortamlarda duygularınızı sosyal ortamlara göre daha kolay mı
paylaşıyorsunuz?” sorusunu ergen kızlar %59,28 oranında “evet”, %40,72 oranında ise “hayır”
şeklinde cevaplamışlardır. Anketin “Sosyal ağlar yüz yüze iletişimi olumsuz etkiliyor mu?”
sorununa ise kız öğrencilerin %46,58’i “evet”, %53,42’si “hayır” diyerek, toplumca da çok
tartışılan bu konuyu ucu açık bırakmayı tercih etmişlerdir.
Tartışma, Sonuç ve Öneriler
Ülkemizde çocukların ve gençlerin internet kullanım oranlarının her geçen gün çok hızlı
bir şekilde arttığı artık yadsınamayan bir gerçektir. Çocuklar ve gençler özellikle sosyal ağlarda
çok zaman geçirmektedir. Ellerinden düşmeyen akıllı telefonlar, tabletler artık onların
hayatlarının bir parçası olmuştur. Veliler, anne-babalar, öğretmenler de artık kendilerini bu
konuda çaresiz hissetmektedirler.
İnternetin çocuklar ve gençler için pek çok faydasının olduğu açıktır. Ancak internette
çocukların ve gençlerin karşılaşabileceği tehlikeli ortamlarda her geçen gün artmakta ve çok
sayıda çocuk ve genç bu tehlikeli ortamlardan zarar görmektedir.
RTÜK 2013 araştırma verileri ve bu konuda yapılan birçok araştırma incelendiğinde ve
kıyaslandığında çıkan birçok bulgunun sonuçlarının örtüştüğü görülmektedir.
Sosyal ağlar, kitlelerle paylaşılması için kişinin kendi profilinin paylaşılmasını zorunlu
kılması sonucu kullanıcıların birbirlerinin profillerini eklemesine olanak tanıyan ve sistemdeki
her kişinin birbirini görmesini sağlayan web tabanlı hizmetler olarak görülmektedir. Öte yandan
sosyal ağlar, birbiriyle ilgili olan ve farklı grupları içinde barındırabilen web ortamında bir
grubu ifade etmektedir. Sosyal ağlar, facebook gibi sosyal siteleri, fotoğraf paylaşım sitelerini,
video paylaşım sitelerini, iş sektörü için hazırlanmış profesyonel siteleri, blogları, wikileri vb.
içermektedir. Sosyal ağlar günlük hayatın niteliğini artırmakla beraber, kişilerin özel hayatlarını
deşifre etmesi nedeniyle eleştiri konusu olmaktadır. Ancak bu durum sosyal ağlara olan ilgiyi
azaltmamaktadır (Vural ve Bat, 2010).
Yine Marmara Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu öğrencileri arasında
yapılan bir çalışmada öğrencilerin tamamına yakının internet kullandığı saptanmıştır. Dijital
ekonominin geliştiği ve bu ekonomide sosyal ağların önemli bir yer kapladığı dünyamızda
öğrencilerin çoğunluğunun interneti hemen hemen her gün kullanmaları önemli bir gelişme
olmakla beraber bu ağları ne kadar etkin kullandıkları ve bu etkinliği ne kadar faydalı hale
getirdikleri önemlidir. Öğrencilerin internette geçirdikleri zamanın çoğunu sosyal ağlarda
harcadıkları ve ilgilerinin sosyal ağlarda yoğunlaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin
sosyalleşme kavramından anladıkları sosyal medyayı yoğun kullanmak ve sosyal ağlarda bolca
vakit geçirmektir (Tektaş, 2014).
Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61
Ahmet Bahadır
60
Araştırma konum olan kız meslek lisesi öğrencilerinde de durum yukarıda
yazdıklarımdan farklı değildir. Artık kızların yaşamlarının bir parçası olan internet ve sosyal
medyayı ebeveynlerin de kabullenmesi şarttır. Burada önemli olan ergenlik dönemindeki kızlara
interneti ve sosyal medya kullanımını yasaklamak veya kısıtlamak değil, onlara bilinçli internet
ve sosyal medya kullanmayı öğretmektir. Onları internette ve sosyal medyada
karşılaşabilecekleri tehlikelere karşı uyarmaktır. Bu konuda görev ebeveynlerin dışında özellikle
okullara, kamu kurumlarına ve sivil toplum örgütlerine de düşmektedir. Öğrencilere bu konuda
düzenli olarak eğitimler verilmeli, bilinçli internet ve sosyal medya kullanımı öğretilmelidir.
Öğrencilerin etkili zaman yönetimi konusunda bilgi sahibi olmaları için grup çalışmaları
yapılmalı, seminerler düzenlenmeli ve sosyal ağları nasıl yararlı kullanmaları gerektiği
konularında bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır.
KAYNAKÇA
Bat, M.,Vural, B. (2010). Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi
İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma. Journal of Yasar University, 20(5),
3348‐3382.
Hazar, M. (2011). Sosyal Medya Bağımlılığı-Bir Alan Çalışması. Ankara: İletişim Kuram ve
Araştırma Dergisi. Bahar. S: 32. Sayfa: 151- 176.
http://eukidsonline.metu.edu.tr
http://www.dijitalajanslar.com/internet-ve-sosyal-medya-kullanici-istatistikleri-2015/
http://www.guvenliweb.org.tr
http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ertan-acar/turkiye-sosyal-medyada-dunya-lideri-1354432/
http://www.rtuk.org.tr/Home/SolMenu/89
Alışkanlıkları Araştırması 2013)
(Türkiye’de
Çocukların
Medya
Kullanma
Karadağ, L. (2010). İnternet Sizi Bekliyor. İstanbul: Mess Yayınları.
Kaymak, G. (2012) .Sanal Topluluklardaki Sosyal Ağlarda Sosyalleşme ve Güven Sorunsalı:
Ereğli Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Konya.
Liebert, E. (2011). Facebook Masalları. İstanbul: Derin Kitap.
Misztal, Barbara A. (1996), Trust in Modern Societies, Cambridge: Polity Press.
Nalçoğlu, H. (2003). Medya ve Toplum. İstanbul: Ips İletişim Vakfı Yayınları.
Solis, B. ve Breakenridge, D.(2009). Putting the Public Back in Public Relations. New Jersy:
FT Press.
Turkish World Journal of Educational Research, Year: 1, Number: 1, April, 2016, p. 49-61
61
Kız Meslek Lisesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanım Oranlarının İncelenmesi:
Kayseri İlinde Bir Araştırma
Tektaş, N. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Ağları Kullanımlarına Yönelik Bir
Araştırma, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 7(17), 851-870.Doi: 10.14225/Joh474
Yüksel, G. ,Baytemir,K. (2010). İlköğretim öğrencilerinin internet kullanım amaçları ile
algıladıkları sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri dergisi,
8(1),1-20.
Türk Dünyası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Nisan 2016, s. 49-61