tc bahçeşehir üniversitesi fen bilimleri enstitüsü

Transkript

T
E
Z
Dİ
KE
YBAHÇE
UYGUL
AMAL
ARI
NI
N
YURT
DI
Ş
I
VEİ
S
T
ANBUL
ÖRNE
KL
E
Rİ
İ
L
E
İ
RDE
L
E
NME
S
İ
Nur
i
YÜKS
E
L
T.C.
BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
DİKEY BAHÇE UYGULAMALARININ YURTDIŞI VE İSTANBUL
ÖRNEKLERİ İLE İRDELENMESİ
KENTSEL SİSTEMLER VE ULAŞTIRMA YÖNETİMİ
YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
Nuri YÜKSEL
İSTANBUL, 2013
T.C.
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
KENTSEL SİSTEMLER VE ULAŞTIRMA YÖNETİMİ
YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
Nuri YÜKSEL
Proje Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Nilgün CAMKESEN
İSTANBUL, 2013
T.C.
FEN BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
Bu Proje nitelik ve içerik açısından Kentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi Yüksek
Lisans Uzmanlık Projesi olarak yeterli ve başarılı bulunmuştur.
------------------------------Proje Danışmanı
Ünvan, Adı ve SOYADI
Yrd.Doç.Dr. Nilgün CAMKESEN
----------------------------Proje Komisyonu Üyesi
Ünvan, Adı ve SOYADI
Yrd.Doç.Dr. Aybike ÖNGEL
ÖZET
DİKEY BAHÇE UYGULAMALARININ YURTDIŞI VE İSTANBUL ÖRNEKLERİ
İLE İRDELENMESİ
Nuri Yüksel
Fen Bilimleri Enstitüsü
Kentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi
Aralık 2013, 73 Sayfa
Günümüzde hızla gelişen kentleşmenin yıkıcı etkilerini en aza indirgemek ve kentsel
yaşam alanındaki insanlara yeşil mekan alternatifleri ve imkanları sunmak amacıyla son
yıllarda üretilen ekolojik ve estetik çözümlerden biri literatürde dikey bahçe-yeşil
duvar-duvar bahçesi-yeşil cepheler-yaşayan duvarlar olarak adlandırılan bitkilendirilmiş
cephe tasarımı ve uygulamalarıdır. Dikey bahçe sistemleri uygulamada; metal çit,
modüler ve panel sistem bitkilendirme gibi çeşitli yöntemlerle gerçekleştirilmektedir.
Bitkilendirilmiş yapı yüzeylerinde uygun bitki türü, sulama tekniği, toprak sistemi vb.
malzemeler, kullanılacak sistemin özelliklerine göre belirlenmektedir. Bu sistemlerin
uygulanmasında kullanılacak yapı malzemelerinin doğal çevre ve kaynakların
korunmasına, çevre kirliliği yaratmamasına dikkat edilmesi, insanların içinde
bulunduğu ortamların yaşam kalitesinin artması açısından oldukça önemlidir.
Bu çalışmada, dikey bahçelere ait uygulama yöntemlerinin yapısal bağlamda İstanbul ve
yurtdışında gerçekleştirilmiş çeşitli uygulamalar üzerinden incelenmesi, kentlerde
yaşanabilir ideal çevreler yaratarak sürdürülebilir sağlıklı ortamlar oluşturmak için yapı
yüzeylerindeki bitki kullanımının kent ekolojisine katkılarının ortaya konması
amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Bitkilendirilmiş Cephe Sistemleri, Dikey Bahçeler, Yeşil
Cepheler.
iii
ABSTRACT
VERTİCAL GARDEN APPLİCATİONS İNVESTİGATİON EXAMPLE OF
ABROAD AND İSTANBUL
Nuri Yüksel
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Urban Sistems and Transport Management
December 2013, 73 Pages
Today's rapidly evolving urbanization destructive effects minimize and urban living
spaces to people in the green space of alternatives and opportunities to provide in recent
years produced one of an ecological and aesthetic solutions in literature vertical gardengreen wall-to-wall garden-green facades-living wall called vegetated facade design and
practices. Vertical garden systems in practice; such as metal fence, modular and panel
system planting is carried out by various methods. Planted in the building surfaces
appropriate plant species, irrigation technique,soil system materials, etc, to be used
according to the characteristics of the system are determined. This system will be used
in building materials, be careful not to cause environmental pollution (for the protection
of the natural environment and resources) and in terms of increasing the quality of life
of the people is very important.
In this study, in the context of structural Istanbul and abroad vertical garden belonging
to the methods of application were examined. To create a healthy environment in cities
livable and sustainable structure on the surface of plant use is intended to reveal their
contribution to urban ecology.
Key Words: Vegetated Facade Systems, Vertical Gardens, Green Facades.
iv
İÇİNDEKİLER
TABLOLAR.......................................................................................................vii
ŞEKİLLER........................................................................................................viii
1. GİRİŞ................................................................................................................1
2. DİKEY BAHÇELER………..........................................................................4
2.1 DİKEY BAHÇELERİN TANIMI-TARİHÇESİ...................................5
2.2 DİKEY BAHÇELERİN YAPISAL KONSEPTİ……………………...8
2.3 DİKEY BAHÇE TÜRLERİ…….………………..................................10
2.3.1 Yeşil Cepheler……………………....................................................11
2.3.1.1 Modüler kafes panel sistemleri.........................................12
2.3.1.2 Izgara ve tel halat ağ sistemleri........................................13
2.4.2 Yaşayan Duvarlar…………………….............................................14
2.4.2.1 Peyzaj duvarları……………….........................................16
2.4.2.2 Bitkilendirilmiş duvarlar……...........................................17
2.4.2.3 Modüler yaşam duvarları……..........................................18
2.5 DİKEY BAHÇELERİN YARARLARI…………………………........18
2.5.1 Enerji Tüketiminin Azaltılması……................................................19
2.5.2 Kentsel ısı Adası Etkisinin Azaltılması............................................21
2.5.3 İç Mekan Hava Kalitesinin Arttırılması…………………..............22
2.5.4 Gürültü Kirliliğinin Azaltılması……………….…..........................23
2.5.5 Kentsel Alanlarda Yaşam Kalitesinin Arttırılması……................23
2.6 DİKEY BAHÇELER İÇİN KULLANILAN BİTKİ TÜRLERİ........23
2.6.1 Tırmanıcılar…………………...……................................................24
2.6.2 Sarılıcılar………………………………............................................26
3.6.3 Dağınık Çalılar……………………………………………..............29
2.7 DİKEY BAHÇE UYGULAMA TEKNİKLERİ……………………..34
2.7.1 Panel Sistem…………………...……................................................34
2.7.1.1 Topraklı panel sistem……………….................................36
2.7.1.2 Hidroponik panel sistem……...........................................37
2.7.2 Metal Çit Sistem………………………………................................39
xi
2.7.3 Modüler Sistem……………………………………………...................41
2.7.4 Asma Sistem….…………………………………………….............43
2.8 DİKEY BAHÇE UYGULAMA ALANLARI………………………..44
2.8.1 Dikey Bahçe Uygulamalarında Yurtdışı Örnekleri…..….............46
2.8.2 Dikey Bahçe Uygulamalarında Yurtiçi ve
İstanbul Örnekleri…..………………………………………………………....53
3. SONUÇ...........................................................................................................65
KAYNAKÇA.....................................................................................................68
xii
TABLOLAR
Tablo 2.1: Tırmanıcı türler ve ekolojik istekleri…….……………..............25
Tablo 2.2: Sarılıcı türler ve ekolojik istekleri…………..…………….........27
Tablo 2.3: Dağınık çalı türleri ve ekolojik istekleri ………..………….......29
vii
ŞEKİLLER
Şekil 2.1: Babil’in asma bahçeleri.........................................................................5
Şekil 2.2: Kablo ve tel halat ağ sistemleri.............................................................6
Şekil 2.3: Modüler panel sistemler........................................................................6
Şekil 2.4: Partic Balans tasarımı -Sofitel Palm Jumeirah, Dubai..........................7
Şekil 2.5: Dikey bahçelerin yapısal konsepti........................................................9
Şekil 2.6: Dikey bahçe türleri ............................................................................11
Şekil 2.7: Kafes çit-kolon kafes-özel çafes şekilleri............................................12
Şekil 2.8: Modüler duvar kafes- kavisli kafes......................................................13
Şekil 2.9: Izgara sistem, Ex Ducati Office, İtaly..................................................14
Şekil 2.10: Izgara –tel halat ağ sistemleri, MFO Park, Switzerland.....................14
Şekil 2.11: Yaşayan duvarlar, Güney Surrey Semiahmoo Kütüphanesi..............15
Şekil 2.12: Yaşayan duvarlar................................................................................16
Şekil 2.13: Peyzaj duvarları ................................................................................16
Şekil 2.14: Bitkilendirilmiş duvarlar, Madrid – İspanya......................................17
Şekil 2.15: Yaşayan Duvarlar, Atlanta Botanical Garden....................................18
Şekil 2.16: İzlanda’daki çim evleri.......................................................................20
Şekil 2.17: İç mekan hava kalitesi döngüsü..........................................................22
Şekil 2.18: Hedera helix- parthenocissus quinquefolia- parthenocissus
tricuspidata……………………………………………………………………….………26
Şekil 2.19: Hydrangea petiolaris – euonymus fortunei.........................................26
Şekil 2.20: Polygonum bauldschianicum-lonicera periclymenum- clematis
vitalba....................................................................................................................28
Şekil 2.21: Humulus lupulus -aristolochia macrophylla-jasminum
officinale................................................................................................................28
Şekil 2.22: Vitis amurensis -wisteria floribunda-capsis radicans.........................29
Şekil 2.23: Passiflora caerulea -lathyrus odoratus -tropaeolum tricolorum........29
Şekil 2.24: Rubus fruiticous- jasminum nodiflorum- rosa canina.........................31
Şekil 2.25: Forsythia suspensa-cotoneaster lacteus-pyracantha atalantiodes…..31
Şekil 2.26: Dikey bahçelerde kullanılan bitki türleri..............................................32
viii
Şekil 2.27: Panel sistem uygulama detayı..............................................................35
Şekil 2.28: Bio Lung, Expo 2005 Aichi Japonya Dünya Fuarı............................36
Şekil 2.29: Topraklı bitki modülü uygulamasından görüntüler............................37
Şekil 2.30: Keçe yardımıyla bitkilendirilmiş bir uygulamaya ait kesit
görüntüsü..............................................................................................................38
Şekil 2.31: Hidrofonik panel sistem uygulamasından görüntüler ......................39
Şekil 2.32: Metal çit sistemde cephe ve damla sulama sistemi, Ex Ducati Ofis,
İtalya.....................................................................................................................40
Şekil 2.33: Metal çit sistem detayı, Ex Ducati Ofis, İtalya..................................41
Şekil 2.34: Modüler sistem bitkilendirmede sulama sistemi detayı.....................42
Şekil 2.35: Farklı taşıyıcı elemanlar üzerinde modüler sistem detayları………..43
Şekil 2.36: Miami Sanat Müzesi’nde asma sistem uygulaması............................44
Şekil 2.37: PNC Bank Ofis Binası ......................................................................45
Şekil 2.38: Dikey bahçelerin reklam amaçlı kullanımı.........................................46
Şekil 2.39: Prada Tokyo Epicenter dikey bahçesine ait görüntüler......................47
Şekil 2.40: Quai Branly Müzesi ve cephesine ait görüntüler...............................48
Şekil 2.41: Duke Üniversitesi, Kuzey Carolina....................................................48
Şekil 2.42: Vancouver Uluslararası Havalimanı..................................................49
Şekil 2.43: Innenhof Westpark, Zürih..................................................................50
Şekil 2.44: Sportplaza Mercator, Amsterdam ....................................................51
Şekil 2.45: Bertschi School, Seattle.....................................................................51
Şekil 2.46: Bosco Verticale, Milano, İtalya.........................................................53
Şekil 2.47: İstanbul Havaalanı Kavşağı...............................................................54
Şekil 2.48: Antalya Havaalanı Kavşağı...............................................................54
Şekil 2.49: Atatürk Hava Limanı.........................................................................55
Şekil 2.50: Bahçelievler E-5 otoyolu...................................................................56
Şekil 2.51: Beylükdüzü Belediyesi......................................................................56
Şekil 2.52: Modüler saksı uygulamaları .......................................................,.....57
Şekil 2.53: Anadolu Yakası metrobüs tattı...................................................,......58
Şekil 2.54: Unkapı Köprüsü modüler saksı uygulamaları.............................,.....58
Şekil 2.55: Sarıyer-Çayırbaşı modüler saksı uygulamaları............................,.....59
ix
Şekil 2.56: Duvar bahçe uygulamaları.....................................................,,............60
Şekil 2.57: Emirgan’da dikey bahçe uygulaması ..................................,,............60
Şekil 2.58: Pendik Belediyesi dikey bahçe uygulaması ..............................,,,.....61
Şekil 2.59: Yeşilyurt dikey bahçe uygulaması ...........................................,,,......61
Şekil 2.60: İstanbul Tarlabaşı dikey bahçe uygulaması................................,,,......62
Şekil 2.61: Antalya’da dikey bahçe uygulaması..........................................,,.......63
Şekil 2.62: Antalya’da panel sistem uygulaması..........................................,,......64
Şekil 2.63: İstanbul Nuruosmaniye’de dikey bahçe uygulaması................,,........64
x
1.GİRİŞ
Dünyada hızla gelişen ülkelerde kentli nüfusun giderek çoğalması ve kentlerin
büyümesi arazilerin değerini daha da artırarak yüksek ve yoğunluklu yapıların inşa
edilmesine sebep olmaktadır. Kentlerde yaşanan bu değişim yeşil alan kaybının ve
birçok çevre sorununun temel nedeni olarak görülmektedir. Kentlerde yapılı çevre
baskısı altında yaşayanların nefes alabileceği park, bahçe vb. yeşil alanlar giderek
azalmakta olup yapılar, sokaklar ve kaldırımlar arasında gündelik yaşamını sürdüren
kentli günden güne doğadan uzaklaşmaktadır. Kentlerde yeşil alanlara daha çok yer
verme arayışı, doğa ile bütünleşmeyi her fırsatta değerlendirme ve doğal kaynakların
korunması dünya gündeminde yer alan önemli konulardır. Doğal kaynakların kullanımı
ve geleceği, çevre sorunları, küresel iklim değişikliği gibi konular yapılı çevrede “yeşil”
konusundaki duyarlılığı artırmakta ve doğal ortam koşullarına sahip kentler oluşturma
çalışmalarına yön vermektedir (Yücel ve Elgin 2010).
Estetik değerler açısından; doku, çizgi, form, vurgu, uyum, renk ve işlevsel anlamda ise
iklim düzenleyici, gürültü ve kirlilik kontrolü, yaşam koşulları ve çevre kalitesini
arttırma gibi işlevleri gereği kentsel mekanlarda insan konforuna katkı sağlayıcı etkileri
olan yaşamın özüdürler. Çağdaş yapı kültürüne yeni bir anlayış getiren dikey
bitkilendirme çalışmaları konsept olarak “bahçe” olgusunun bir bina cephesine ya da
duvar yüzeyinde uygulanmasıdır. Yapılarda dikey yüzeylerin bitkilendirilmesi, estetik
ve görsel değerin yanında, yapıların korunması, iklim etkilerinin insan için daha uygun
hale getirilmesi, çevre koşullarının iyileştirilmesi ve bazı çevre sorunlarının azaltılması
gibi işlevleri nedeni ile kent ekolojisine önemli katkılar sağlamaktadır.
Kentlerin gelişimini engellemeden ve arazilerin kullanım biçimlerini değiştirmeden
yeşil avlu, bitkilendirilmiş çatı ve cephe uygulamaları (dikey bahçeler) ile yapılarda
yeşile daha çok yer verilebilmektedir (Bass ve Baskaran 2003). Özellikle Le Corbusier
ve Frank Llyod Wright yeşil çatı teknolojisinin kullanımını savunan modern
mimarlardır. Le Corbusier, çatıların kentsel yeşil mekan için önemli bir alan olduğunu
ifade ederken, Wright ise, binalarının peyzajla bütünleşmesi için bir vasıta olarak
1
kullanmıştır (Seçkin, 2011). Avrupa’da popülerliği giderek artmakta olan bu
uygulamalar ve özellikle sistemin gerektirdiği altyapı işleri Almanya’da oldukça yüksek
değerde bir endüstri haline gelmiştir (Bass ve Baskaran 2003).
Yapıların bitkilendirilmesinde önceleri çatı yüzeyleri ve avlular değerlendirilmiş, ancak
cephelerin kapladığı alanın daha fazla olması sonucunda bu yüzeylerin bitkilendirilmesi
ile hem yapıya hem de çevreye daha fazla yarar sağlayacağı çeşitli araştırmalarda
incelenmiş ve yaşam duvarları-yeşil cepheler-dikey bahçeler kavramı geliştirilmiştir.
Toronto Üniversitesi'nde yapılan bir çalışmada, örnek dikey bahçe inşa edilmiş, hava
sirkülasyonu, enerji tüketimi ve soğutma için harcanan enerji miktarında azalma olduğu
tespit edilmiştir. Aynı araştırma dikey bahçelerin yaygınlaşmasının önündeki; bilgi ve
bilinç eksikliği, uygulama için teşvik eksikliği, maliyet esaslı engeller, belirsizlik ile
ilgili teknik sorunlar ve riskler gibi engellerin azaltması konularında yardımcı olmuştur
(Bass ve Baskaran 2003).
20.yüzyılın sonlarında ise sürdürülebilirlik kavramı ile yapıların bitkilendirilmesi ile
ilgili uygulamalar hızlı bir sürece girmiş, özellikle yeni yapılarda artan bir yoğunlukta
kullanılır hale gelmiştir. Yüksek ve yoğun yapılaşmanın olduğu kentlerde cephe
alanlarının büyüklüğü göz önüne alındığında, kentlerin yeşillendirilmesinde dikey bahçe
sistemlerinin kullanımı mantıklı bir strateji gibi görünmektedir. Bitkilendirilmiş
çatılarda olduğu gibi dikey bahçelerde de yağmur suyu akış hızını, kentsel ısı adası
etkisini ve enerji tüketimini azaltması beklenmektedir (Bass ve Baskaran 2003). Bu
sayede kentsel çevrede ekolojik, estetik, psikolojik ve ekonomik birçok yararlar elde
edilebilmektedir (Seçkin 2011).
Bu sistemlerin uygulanmasında kullanılacak yapı
malzemelerinin doğal çevre ve kaynakların korunmasına, çevre kirliliği yaratmamasına
dikkat edilmesi insanların içinde bulunduğu ortamların yaşam konforunun yükseltilmesi
açısından oldukça önemlidir.
2
Araştırmanın
materyalini,
bitkilendirme
amacıyla
kentlerin
kullanılan
ekolojik
bitkisel
koşullarında
materyal
ve
yapı
yapısal
yüzeylerinde
elemanları
oluşturmaktadır. Bu amaç doğrultusunda her türlü literatür verisi (kitap, araştırma, tez,
broşür, makale vb.) yardımcı materyal olarak kullanılmıştır. Yurt içi ve dışında yapı
yüzeylerinin bitkilendirilmesine yönelik uygulamalar ile görsel materyal, proje, eskiz,
vb. bulgular araştırma kapsamında değerlendirilmiştir.
Çalışmada izlenen yöntem iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Öncelikle ulusal ve
uluslararası ölçeklerde gerçekleştirilmiş benzer uygulama örnekleri ile bireysel ya da
özel şirketlerin gerçekleştirdiği dikey bahçe tasarım ve uygulama çalışmaları
araştırmanın temelini oluşturmuştur. Bu bağlamda öncelikle dikey bahçelerin önemi ve
işlevleri ortaya konmuş, yapı yüzeylerinin bitkilendirme uygulamasında kullanılan
malzemeler, yapım tekniği, bitki türleri ve kullanım biçimi saptanmıştır. İkinci aşamada
ise analiz edilen literatür çalışması ve uygulama örnekleri doğrultusunda yapılan sentez
çalışmaları kapsamında öneriler geliştirilmiştir.
Araştırma bulgularını; dikey bahçelerin tanımı, tarihsel süreci, yapısal konsepti, türleri,
yararları, kullanılan bitki materyali, uygulama teknikleri, uygulama alanları ve yurtdışı
ve İstanbul örnekleri oluşturmaktadır.
3
2. DİKEY BAHÇELER
Dünya’da değişen koşullar sonucunda, kentlerde nüfus artmakta, teknolojik gelişmeler
yaşanmakta ve buna bağlı olarak kentsel alanlarda yapısal yoğunluk artarak kentsel
kurgu ve yapılanma da değişime uğramaktadır. Bu kapsamda daha çok araç, bina ve
çevresel kaynak kullanımı söz konusu olmaktadır. Bütün bu değişimler kentlerde hava
kirliliği ve insan sağlığına zararlı birçok unsuru da beraberinde getirmektedir. Bugün
çevre sorunları olarak nitelendirilen konuların başında; hızlı nüfus artışı, sanayileşme ve
hatalı kentleşme sonucunda doğal ve kültürel değerlere sahip alanlar yerini yapı
kitlelerine ve yoğun bir yapısal çevreye bırakmaktadır. Özellikle kent dokusundaki yeşil
alanların hızla azalması ekolojik dengenin bozulmasına neden olmaktadır. Bitkiler
dinamik özellikler gösteren ve sürekli gelişen canlı varlıklar olarak yaşamsal ve estetik
nitelik ve katkıları ile günlük yaşamın bir parçası olarak son derece önemli
kaynaklardır.
Doğanın
ve
yeşil
dokunun
kentsel
çevrede
yer
alması
ve
sürdürülebilirliğinin sağlanması her zaman zorlayıcı olmuştur. Yaşam koşulları insanları
her geçen gün daha fazla bina arasında kalmaya zorlamaktadır. Bu soruna son yıllarda
getirilen en çarpıcı çözümlerden birisi dikey bahçe tasarım ve uygulamalarıdır.
Türkiye’de henüz çok fazla dikey bahçe uygulaması bulunmamaktadır. Ancak beton ve
yapay öğelerden ve duvarlardan oluşan kentsel dokuların katı yapılanmış, sert dokulu
ortamlardan daha doğal, yumuşak, estetik, sağlıklı, yaşayan ve nefes alabilen alan ve
mekanlara dönüşmeleri açısından dikey bahçe uygulamaları yaşamsal değer
taşımaktadır.
4
2.1 DİKEY BAHÇELERİN TANIMI-TARİHÇESİ
Dikey bahçe; dikey olarak sınırlandırılmış bir alanın üzerine yayılan dikilmiş bitki
örtüsüdür. Yapıların çatılarının ve duvarlarının bitkilendirilmesiyle, yapının adeta bitki
ile kaplanması nedeniyle, bu sistemlere dikey bahçeler de denmektedir. Tarih boyunca,
gerek estetik gerekse iç mekan havasını kontrol etmek amacıyla yapı duvarlarında ve
balkonlarda bitki yetiştirildiğine dair çeşitli kaynaklarda bilgiler verilmektedir. Örneğin;
Pompei esnafları balkonlarında yetiştirdikleri sarmaşıklar ile Roma mozolelerini
süslemişler (Pieper, 1987, Jashemski, 1979). Vikingler ise duvar ve çatıları çim ile
kaplamışlardır. Hindistan ve İspanyol evlerinde, 16. ve 17. yüzyılda Meksika’da, Rusya
ve eskiden Sovyetler Birliği'nin parçası olan diğer ülkelerde (Titova 1990), 18. yüzyıl
Fransa’sında dikey bahçe örneklerine rastlanmaktadır (De Lorme 1996).
Dikey bahçeler (yeşil duvarlar) fikri yaklaşık 2500 yıl önce Babil’de ortaya çıkmıştır.
Antik Babil’de Kral II. Nebuchadnezzar antik dünyanın bir harikası ve modern yeşil
duvarların atası olarak “Babil’in Asma Bahçeleri’ni yaptırmıştır., Hamilton 2009, Green
roofs for healthy cities, 2008, Ashmawy 2006) (Şekil 2.1).
Şekil 2.1: Babil’in asma bahçeleri
Kaynak: Babil’in Asma Bahçeleri, (2013)
M.Ö. 3. yy –M.S. 17 yy tarihleri arasında Romalılar kafes bahçeleri geliştirmiş ve bahçe
duvarlarında üzüm yetiştirmiştir. 1920’lerde İngiltere ve Kuzey Amerika’da ev ve
5
bahçelerin üzerindeki tırmanıcı bitkiler kafes yapılarla desteklenmiştir. 1988’de yeşil
cepheler için paslanmaz çelik kablo sistemleri kullanılmaya başlanmış ve 1990’ların
başlarında tel halat ağ sistemleri (Şekil 2.2) ve modüler panel sistemleri (Şekil 2.3)
Kuzey Amerika pazarına girmiştir.
Şekil 2.2: Kablo ve tel halat ağ sistemleri
Kaynak: Green Roofs Organization, (2008)
Şekil 2.3: Modüler Panel Sistemler
Kaynak: Green Roofs Organization, (2008)
1988 yılında Fransız botanikçi Patrick Blanc tarafından uygulanan dikey bahçeler,
ilginç bir peyzaj düzenlemesi oluşturmaktadır. Bir duvar üzerinde dikey ve topraksız
bitki yetiştirmeye dayanan bu bahçe tasarımının oldukça ilginç bir keşif hikayesi vardır.
Patrick Blanc 13 yaşındayken akvaryumunu temiz tutmak için bitki araştırırken
6
rastladığı bir çeşit sarmaşığın balık dışkısıyla topraksız olarak büyüyebildiğini
görmüştür. İlerleyen yıllarda bitkiler üzerine araştırmalarını bu yönde yürüyen Blanc
2.500′den fazla türden bitkinin topraksız ve az ışıklı ortamda, ağaçlarla kayaların
üzerinde, yalnızca nemden beslenerek yetiştiği görerek bu uygulamamı bahçe
düzenlemesinde kullanmaya karar vermiştir. 1994 yılında katıldığı Chaumont Bahçe
Festivali’nde “Yaşayan Duvarlar” adıyla dikey bahçe konsepti beğenilmiş ve her geçen
gün geliştirilerek günümüze kadar gelmiştir (Şekil 2.4). 1982’den bu yana Fransa Ulusal
Bilimsel Araştırma Merkezi’nde (CNRS) çalışan Patrick Blanc hala dikey bahçe
yöntemleri geliştirmeye devam etmekte ve farklı tasarımlar uygulamaktadır (Mitademo
2013).
Şekil 2.4: Partic Balans Tasarımı -Sofitel Palm Jumeirah, Dubai
Kaynak: Vertical Garden Partic Balans, (2013)
Bugün endüstri kentlerinin hızlı bir şekilde büyümesiyle dünya nüfusunun %50’si kent
merkezlerinde yaşamaktadır. Bu nedenle daha iyi hava, sürdürülebilir çevre, psikolojikfiziksel sağlıklı insan yaşamı sağlamak için kentsel alanlarda bitkiler kullanmaya
başlamıştır. Öyle ki kentsel alanlar her geçen gün daha da kalabalıklaşmakta ve çoğu
7
kent merkezleri içindeki CO2 emisyonun bitkilerle düşürmek için geniş düz alanlar
oluşturulmaktadır. (Lambertini ve Ciampi 2007). Ancak, kentsel bağlamda çözümler
genellikle boş araziye ve geniş bir alana ihtiyaç duymaktadır. Bu bağlamda dikey bahçe
kavramı daha sürdürülebilir bir çözüm olarak görünmektedir.
2.2 DİKEY BAHÇELERİN YAPISAL KONSEPTİ
Yeşil duvarlar olarak da adlandırılan dikey bahçeler bitkilendirilmiş duvar cephelerinin
tüm şekillerini temsil etmek için kullanılmaktadır. (Gren roof organization 2008). Dikey
bahçeler sadece göz alıcı güzellikte değil aynı zamanda da uyumu oluşturmakta ve
canlığı korumaktadır. Havadaki ısınmış gazı absorbe ederek hem içerdeki hem de
dışarıdaki sıcaklığı düşürmektedir. Daha güzel bir mekan yaratmanın yanı sıra iç
mekanda daha sağlıklı bir hava kalitesi oluşturmaktadır (Yeh 2012). Dikey bahçeler
yüzey akış suyunu tutmakta ve vahşi yaşam için yiyecek ve barınak da sağlamaktadır
(Thompson ve Sorvig 2000). Bazı türler kendi kök yapılarıyla kendiliğinden
tırmanırken (şebboy, liken, yosun, vb.) bazı türler ise doğada olduğu gibi kayalara,
ağaçlardan destek alarak sarılabilmektedir. Bu nedenle bitkilerin başarılı bir şekilde
gelişebilmeleri-büyüyebilmeleri
için
duvarlar
ve
binalarda
destek
yapıları
oluşturulmaktadır (Johnson ve Newton 2004). Bu sistemlerin yapısal konsepti Şekil
2.5’de verilmiştir.
8
Şekil 2.5: Dikey bahçelerin yapısal konsepti
Kaynak: Thompson and Sorvig, (2000)
Dikey bahçelerin yapısal konsepti; blok, ızgara, çerçeve, oluk, gabiyon, gözenek, hücre
ve kum havuzunu içermektedir. Bu yapıların özellikleri aşağıda verilmiştir.
a) Blok (Block): Duvarın tamamı boşluklardaki bitki kökleri ile tasarlanmıştır.
b) Izgara dayanma duvarı (Crib Wall): Bu sistem; karo, beton, ahşap, vb.
elemanların yığılmış kabin sitilindeki şekillerdir.
c) Çerçeve
(Frame):
Bu
sistemde,
birbirine
geçmeli
döşeme
kaplamaları
tasarlanmıştır.
d) Oluk (Trough): Toprakla doldurulmuş kutulardır.
e) Gabiyon (Gabion): Taşlarla dolu tel sepetlerdir.
f) Gözenek (Mesh): Mini gabiyonlara benzemektedir.
g) Hücre (Cell): Toprak ile doldurulmuş esnek ve güçlü peteklerdir.
h) Sendbag (kum havuzu): Toprağın sarılı olduğu geotekstillerle oluşmuştur. Bu
sistemde bitki örtüsü “geogrid" olarak adlandırılmaktadır
.
9
2.3 DİKEY BAHÇE TÜRLERİ
Dikey bahçeler iki ana başlık altında incelenebilmektedir. Bunlar; yeşil cepheler ve
yaşayan duvarlar. Bu başlıklar kendi içinde de diğer kategorilere ayrılmaktadır (Şekil
2.6). Yeşil cepheler tırmanıcı bitkilerle doğrudan duvar ya da özel tasarlanmış destek
yapıları üzerinde gelişmektedir. Bitki sürgün sistemi binanın yanında yukarı doğru
büyürken zeminde köklenme başlamaktadır. Diğer bir yandan, yaşayan duvarlarda
modüler panellerde genellikle polipropilen plastik kaplar, jeotekstiller, sulama
sistemleri, bir yetiştirme ortamı ve bitki örtüsü oluşturulmuştur (Gren roof organization
2008, Sharp R. 2007).
10
Şekil 2.6: Dikey bahçe türleri
YEŞİL DUVARLAR-DİKEY BAHÇELER
Yeşil Cepheler
Yaşayan Duvarlar
Saksılı Çiçekler
Peyzaj Duvarları
Rewind Wall
Bitkilendirilmiş Duvarlar
Modüler Kafesler
Modüler Yaşam Duvarları
Grid (Izgara) Sistemi
Tel Kablo Ağ Sistemi
Kaynak: Yeh, (2012), Green Roof Organization (2008), Köhler (2008).
2.3.1 Yeşil Cepheler
Yeşil cepheler farklı bitki örtüsü ya da tırmanıcı bitkilere yeşil duvar sisteminin bir
türüdür. Yeşil cepheler tıpkı çitler ve sütunlar gibi mevcut duvarlar ya da binalara
bağımsız bir yapı olarak monte edilebilmektedir. Üç yeşil cephe sistemi –Modüler
11
Kafes Panelleri, Grid Sistemi, Tel Kablo Ağ Sistemi- çok sık kullanılmaktadır. (Yeh
2012, Green Roof Organization, 2008).
2.3.1.1 Modüler kafes panel sitemleri
Bu modüler sistemin yapı taşı, çelik tel kaynaklı galvanizli örtüden yapılmış; hafif, üç
boyutlu panellerden oluşmaktadır. Bu sistem duvar yüzeyinde yeşil bir cephe
oluşturmak için tasarlanmıştır;
öyle ki, binaya eklenmiş bitki materyalleri
bulunmamaktadır, bitki dallarının çok destekli yapıyla birlikte gelişimi sınırlamakta ve
bina yüzeyini kaplamaktadır. Paneller geniş alanları kapsayacak şekilde istiflenebilir,
geri dönüşebilir çeliklerden yapılmıştır. (Şekil 2.7 ve Şekil 2.8). Paneller sert oldukları
için yapılar arasına yayılabilir ya da ayrı bir yeşil duvar için kullanılabilmektedir (Gren
Roof Organization 2008).
Şekil 2.7: Kafes çit-kolon kafes-özel kafes şekilleri
Kaynak: Greenscrren, (2013)
12
Şekil 2.8: Modüler duvar kafes- kavisli kafes
Kaynak: Greenscrren, (2013)
2.3.1.2 Izgara ve tel halat ağ sistemleri:
Izgara ve tel halat ağ sistemleri tasarımında kablolar ve teller kullanılmaktadır. (Şekil
2.9 ve Şekil 2.10). Izgaralar, yoğun yapraklı hızlı büyüyen tırmanıcı bitkileri
desteklemek için tasarlanarak yeşil cepheler üzerinde konumlandırılmaktadır. Tel ağlar
daha yakın aralıklarla oluşturulan destek sistemleri ile daha yavaş gelişen bitkilere ek
destek sağlamaktadır. Her iki sistemde de yüksek kalite de çelik kablolar, demirler ve
donatılar kullanılmaktadır. Çeşitli büyüklük ve modelde esnek dikey ve yatay tel
halatlar, çapraz kıskaçlarla birbirine bağlanarak oluşturulmaktadır. (Yeh 2012).
,
13
Şekil 2.9: Izgara sistem, Ex Ducati Office, İtaly
Kaynak: Vertical Garden, (2013)
Şekil 2.10: Izgara –tel halat ağ sistemleri, MFO Park, Switzerland
Kaynak: MFO Park, (2013)
2.4.2 Yaşayan Duvarlar
Yaşayan duvarlar biyolojik duvarlar ya da dikey bahçeler olarak adlandırılmaktadır.
Yaşayan duvar sistemleri ilk bitkilendirilmiş paneller, dikey modüller ya da bitki
örtülerinin birleştirilmiş şeklidir. Bu paneller plastik, polyester, sentetik kumaş, kil,
14
metal ve betondan yapılabilmekte ve büyük bir çeşitlilikte ve yoğunluktaki bitki
türlerini desteklemektedir. Bitki örtüsündeki çeşitlilik ve yoğunluktan dolayı yaşayan
duvarlar yeşil cephelere göre daha fazla korunmaya ihtiyaç duymaktadır. Yaşayan
duvarlar 3 kısımdan oluşmaktadır. Metal bir çatı, PVC katmanı ve hava katmanı
(toprağa ihtiyaç duymamaktadır) (Şekil 2.11). Bu sistem çeşitli bitki türlerini (karışık
bitki örtüsü-çok yıllık çiçekler, çalılar, eğrelti otları, vb.) desteklemekte ve farklı
iklimsel çevre de iyi bir performans sergilemektedir (Şekil 2.12). Sistemde bakımı kolay
olan ve mevcut iklimsel şartlara adapte olabilecek bitki türleri seçilmektedir. Yaşayan
duvarların bakımında otomatik sulama-beslenme sistemi kullanılmaktadır (Yeh 2012).
Şekil 2.11: Yaşayan duvarlar, Güney Surrey Semiahmoo Kütüphanesi
Kaynak: Transforming Ugly Concrete Walls İnto Beautiful Vertical Gardens, (2013)
15
Şekil 2.12: Yaşayan duvarlar
Kaynak: Cooney ve diğ. (2004)
2.4.2.1 Peyzaj duvarları
Bu duvarlar yaşayan mimari yaklaşımında stratejik bir yaklaşım olarak peyzajın bir
evrimidir. Peyzaj duvarları eğimli alanlar olup öncelikli fonksiyonu gürültüyü azaltmak
ve şevli alanları stabile etmektir. (Şekil 2.13). Genellikle bitkilerin gelişimi için
istiflenmiş beton ya da plastikten yapılmış materyallerin oluşturduğu boşluklarda
uygulanmaktadır (Green Roof Organization 2008).
Şekil 2.13: Peyzaj duvarları
Kaynak: Landscape Walls, (2013)
16
2.4.2.2 Bitkilendirilmiş duvarlar
Bitkisel duvarlar Patrick Balanc’ın öncülüğünde yeşil duvarların eşsiz bir formudur.
(Şekil 2.14). Bitkinin gelişme ortamını fiziksel olarak desteklemek için sentetik kumaş
ve ceplerden oluşan iki katmandan meydana gelmiştir. Kumaş, duvarları yüksek neme
karşı korumak için su geçirmez astarla desteklenmiştir. Besinler aşağıdan yukarı doğru
hareket eden sulama sistemiyle eşit olarak dağıtılmaktadır. (Green Roof Organization
2008).
Şekil 2.14: Bitkilendirilmiş duvarlar, Madrid – İspanya
Kaynak: Vetical Garden, (2013)
17
2.4.2.3 Modüler yaşam duvarları
Modüler yaşam sistemleri bir çok sayıdaki teknolojik yeniliklerle, yeşil çatı için
kullanılan modüllerin bir kısmından ortaya çıkmıştır. Modüler sistemler gelişmebüyüme ortamında bitki materyallerini desteklemek için kare ya da dikdörtgen
panellerden oluşmuştur. (Şekil 2.15) (Green Roof Organization 2008).
Şekil 2.15: Yaşayan duvarlar, Atlanta Botanical Garden
2. 5 DİKEY BAHÇELERİN YARARLARI
İklimsel değişikliğin gündemdeki etkisini arttırmasıyla, dikey bahçelerin kent
yaşamındaki yeri de gün geçtikçe önem kazanmaktadır. Kentlerdeki yapıların bu dikey
bahçeler sayesinde, artık hissedilebilir düzeylere ulaşan iklim problemine bir çözüm
getireceği düşünülmektedir. Dikey bahçe uygulamaları ile yapıların bitkilendirilmesi
çok çeşitli faydaları da beraberinde getirmektedir. Kentsel dikey bahçelerin ekolojik,
estetik ve çevresel faydaları:
a)
Enerji tasarrufu,
b)
Karbon emilimi
c)
Oksijen üretimi,
d)
Ses yalıtımı,
e)
Konum edinimi,
18
f)
Yaban hayatı için yer temini,
g)
Toz tutma
h)
Yağmur suyunun etkisini azaltmak,
i)
Tarım alanı (dikey çiftçilik) oluşturma,
j)
İnsanların iyi hissetmesi olarak sıralanabilir.
Dikey bahçelerin yaraları genel olarak beş başlık altında toplanmaktadır. Bunlar; enerji
tüketimini azaltmak (ısı yalıtım sistemini artırmak), kentsel ısı adası etkisinin
azaltılması, iç mekan hava kalitesinin arttırılması, gürültü kirliliğinin azaltılması ve
kentsel alanlardaki yaşam kalitesinin arttırılmasıdır.
2.5.1 Enerji Tüketiminin Azaltılması
Yapılan çalışmalar, dikey bahçelerin, yapılar için önemli bir ısı yalıtım katmanı
olduğunu kanıtlamıştır. Bu faydaya örnek olarak İzlanda da hala varlıklarını devam
ettiren ÇimEvleri (Turf Houses) göstermek mümkündür (Şekil 2.16). Bu evler, yapının
çatı ve duvar gibi yüzeylerinin bitkilendirilmesinin, ısıl performans açısından yararlarını
gözlemlemek için iyi bir örnek sayılabilir. Bu evler genellikle tepe yamaçlarına
kurulmaktadır. Yapının çatısında ve genellikle duvarlarında 15-18 inch kalınlığında
toprak ve bitki dokusu bulunmaktadır ve bu yüzeyler için koruyucu bir izolasyon
tabakası görevi yapmaktadır (Hedberg 2008). İzlanda’nın soğuk olan iklimin, daha
yaşanılabilir olmasını sağlaması nedeniyle Çim Evler, yeşil kabukların günümüzdeki
iklim değişikliği sorununa çözüm olacağı umuduna en iyi örnek sayılabilir.
19
Şekil 2.16: İzlanda’daki Çim Evleri (Turf Houses)
Kaynak: Hedberg, (2008)
Dikey bahçeler; bina cephelerinde pasif iklimlendirme sağlayarak, binaların
iklimlendirmesi için harcanan enerjinin tasarrufunu sağlar yani binaların ısı
performansının artırarak enerji tüketimini azaltır. Sarmaşıkların, binaların en çok
günışığı alan cephesinde büyüyerek, bu cephe üzerinde önemli miktarda gölgeleme
yaparak özellikle sıcak mevsimlerde soğutma görevi yapmaktadır. Japonya, Hoyano da
yapılan bir araştırmada, bitkili ve bitkisiz duvar yüzeyleri üzerinde 10 C e varan
sıcaklık farkları kayıt edilmiştir. Araştırmacılar tarafından soğuk iklime sahip
ülkelerden Kanada da, dikey bahçeler ile yapılan gölgelemeler sayesinde iç mekan
sıcaklığında
ciddi
anlamda
düşüşler
gözlemlenmiştir.
Bilgisayar
simülasyon
modellerinin yardımıyla ölçülen değerler ile yaz mevsiminde enerji tüketiminin %23
oranında düşürülebildiği gözlemlenmiştir. Yaz aylarında gölgeleme yaparak, enerji
tasarrufunu sağlayan bitkilerin, kışın yapraklarını dökerek, bina cephesinin gün
ışığından faydalanabilmesini sağlamaktadır. Bina cephelerindeki hava hareketlerinin
sebep olduğu ısı kazanç ve kayıplarının da dikey bahçeler sayesinde azaldığı
bilinmektedir (Loh 2008).
20
2.5.2 Kentsel Isı Adası Etkisinin Azaltılması
Kentlerdeki yapılaşma, güneş ışınlarının yansıtmasıyla kent alanlarının taşralara göre
daha sıcak olmasına neden olmaktadır. Kentsel alanların, taşralara göre daha sıcak
olmasına Isı Adası Etkisi (Heat Island Effect) denmektedir. Bu etkinin, kentlerde
yaşayan sakinlerin yaşamlarını olumsuz etkilemesi, dikey bahçelere farklı bir önem
vermektedir (Yeh 2009).
Bitkilerde terleme veya buharlaşma yoluyla oluşan su kayıpları, çevresindeki sıcaklığın
da düşmesini sağlamaktadır. Berlin’deki Fizik Enstitüsünde yapılan bir araştırma, 4
katlı bir bina içerisinde yer alan 56 saksı bitkinin günlük soğutma değerinin 157kWh
olduğunu tespit etmiştir. Sıcak iklime sahip coğrafyalarda, binaların tüm yüzeylerinin
bitkiler tarafından kaplanmasının binaların iç mekan sıcaklıklarının düşürülerek
iklimlendirme için tüketilen enerjiden tasarruf etmenin yanı sıra bina çevresinin hava
sıcaklığının da düşürülmesi ve kentsel ısı adası etkisinin azaltılması da mümkündür.
Örneğin Hong Kong’da kentsel alan içerisinde yer alan 10 metre yüksekliğinde ve 15 m
genişliğinde bir vadide yer alan yapıların cephelerinin ve çatılarının yeşillendirilmesi,
bu vadinin hava sıcaklığının 8-9 °C dolaylarında bir düşüş sağlayacağı öngörülmektedir
(Alexandri ve Jones 2006).
Yapılan araştırmaların sonuçlarından da anlaşıldığı üzere, bitkilendirilen bina
yüzeylerinin iç mekan sıcaklığını düşürerek, iklimlendirme için harcanan enerjinin
tasarrufunun sağlanmasının yanı sıra, buharlaşma ve terleme yoluyla atılan su buharı
sayesinde çevresinin de hava sıcaklığının düşmesini sağlamaktadır. Dolayısıyla, kent
içerisinde
bitkilendirilen
binaların
bulunduğu
alanlardaki
hava
sıcaklığı,
bitkilendirilmeyen alanlara kıyasla daha yaşanabilir hava sıcaklığına sahip olmaktadır.
2.5.3 İç Mekan Hava Kalitesinin Arttırılması
Dikey bahçelerin yukarıda sayılan faydalarının yanı sıra, estetik açıdan kullanımı da
mümkündür. Dikey bahçelerin iç mekanda kullanımı, hem estetik açıdan zengin bir
21
sergileme elemanı hem de iç mekan hava kalitesini arttırıcı özellik taşıyan bir pasif
iklimlendirme aracı niteliği kazandırmaktadır.
Dikey bahçelerin iç mekanlarda kullanılması, iç mekanın hava kalitesini arttırması
dolayısıyla bazen bio-duvarlar olarak da adlandırılmaktadır (Loh 2008). Bitkiler,
günışığı enerjisini absorbe ederek, canlıların solunum sonucu ürettikleri karbondioksit
gazını ve suyu parçalarlar ve tepkime sonucu olarak glikoz ve oksijen üretirler. İç
mekanların
bitkilendirilmesi,
insanların
yaptıkları
solunum
sonucu
ürettikleri
karbondioksitin dönüşümü açısından önemli bir role sahiptir. Bitkiler yaptıkları
fotosentez sonucu bir nevi havayı filtrelemektedir. Havadaki karbondioksit gazını,
fotosentez tepkimesi sonucu oksijene dönüştürerek, gün içerisinde düşen oksijen
miktarını arttırmaktadır. Bitkilerin havadaki bu gaz dönüşümünü sağlamasının yanı sıra,
Volatil Organik Bileşenler (VOC) gibi havadaki zararlı toksinleri de absorbe ettiği
gözlemlenmiştir (Şekil 2.17).
Şekil 2.17: İç mekan hava kalitesi döngüsü
22
Darlington’un yaptığı bir çalışma sonucu, bir bina içerisinde bio-duvar bulunan
odalardaki saatlik hava değişimi miktarının (ACH) , bulunmayan odalara oranla 75 ilâ
100 kat daha fazla olduğunu tespit etmiştir. Aynı çalışmada, bio-duvarların bulunduğu
odalarda, bulunmayanlara göre iç mekanda bulunan temiz hava oranınının %30 daha
fazla olduğu tespit edilmiştir (Darlington 2000).
2.5.4 Gürültü Kirliliğinin Azaltılması
Bitkilerin ses yalıtım özelliği bir nitelik olarak sayılamayacak kadar azdır. Fakat,
bitkilerin otoyollarda ses bariyeri olarak kullanılması, ses bariyeri olarak kullanılan sert
yüzeylerin yansıtıcılığına kıyasla dağıtıcı ve az da olsa emici bir görev almasını
sağlayacaktır. Ayrıca, yeşil çatılardan edinilen tecrübe ile, bitkilendirilmiş çatıların
bitkilendirilmemişlere kıyasla daha az sesi iç ortama aktardığı bilinmektedir. Bu
nedenden ötürü, bitkilerin gerek yoğun şehir dokusu içerisinde gerekse otoyollarda
oluşan seslerin dağıtılması ve emilmesi için estetik bir yol olabilir (Loh 2008).
2.5.5 Kentsel Alanlarda Yaşam Kalitesini Arttırması
Bio-duvarların, anlatılan özelliklerinin yanı sıra, çevresine besin sağlaması da yer
almaktadır. Bu fikirden yola çıkarak, Knafo Klimor Architects mimarlık ofisinin
Çin de tasarladığı Agro-Housing çok katlı konut projesinde, katlarda bulunan ortak
alanlarda bitki yetiştirilebilecek alanlar oluşturmuştur. Bu sayede, konut içerisinde
yaşayan insanlar bu alanlarda yetiştirdikleri bitkiler sayesinde çeşitli besinler üreterek,
hem kendi tüketecekleri besini kendileri üretmiş olacak hem de iç mekan kalitesinin
arttırılmasını sağlamış olacaktır.
2.6 DİKEY BAHÇELER İÇİN KULLANILAN BİTKİ TÜRLERİ
Bitki türü; ışık gereksinimini ve mevsimine göre yapıların yüzeylerinde ve cephelerde
değişik etkiler ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle bitki seçimi tasarımın amaç ve hedefine
ve etkilere göre gerçekleştirilmelidir. Bina yüzeylerinin bitkilendirme çalışmalarında
sadece yapıların içinde yer aldığı çevrenin ekolojik koşullarında yetişebilecek bitki
23
türlerinin kullanılması gerekmektedir. Güney cephede kullanılan bitkiler güneşe
dayanıklı, kuzey cephede ise soğuğa karşı dayanıklı ve gölge ortamlardan hoşlanan
türler seçilmelidir. Güney cephelerde bitkisel tasarım uygulamaları için Jasminum
nudiflorum, Rosa sp., Wisteria floribunda ve kuzey cephe için Hedera helix,
Hydreangea gibi bitki türlerinin kullanımı uygun olmaktadır. Bol güneş alan batı
cephelerinde herdemyeşil bitki türleri kullanılmalıdır. Doğu ve batı cephelerinde ise
Humulus lupulus, Lonicera caprifolium gibi bitki türlerinin kullanımı daha uygun
olmaktadır (Seçkin 2011). Bina yüzeylerinin bitkilendirilmesi çalışmalarında genel
olarak dikkat edilmesi gereken koşullar ise:
a)
Bina yüzey bitkilendirme çalışmasından önce duvarın özenle incelenerek
uygulamanın bu doğrultuda gerçekleştirilmesi,
b)
Bitkilerin gelişim gücü, gelişme yönü ve boylanma özelliği uygulanacağı
binanın yapısal sistemine ve malzeme özelliklerine uyumlu olması,
c)
Kullanıcının bakım ve kullanım biçimi gibi konular hakkında daha önceden
bilgilendirilerek bitkisel uygulama yapılmış bina yüzeylerine zarar vermesinin
engellenmesi olarak değerlendirilebilir.
Dikey bahçeler için birçok uygun bitki türü kullanılabilmektedir. Örneğin Patrick Blank
tarafından tasarlanan Caica Forum Müzesi’nde yaklaşık olarak 1500 bitki ve 150 farklı
tür kullanılmıştır. Bu durumda bitkilerin hepsini ya da bir kısımını kullanabilmek
mümkün olmaktadır. Dikey bahçeler için kullanılan bitki türleri ağırlıklı olarak;
tırmanıcılar, sarılıcılar ve dağınık formadaki çalılardır.
2.6.1 Tırmanıcılar
Genellikle
desteğe
ihtiyaçları
yoktur.
Çok
düz
duvarlarda
desteğe
ihtiyaç
duyabilmektedirler (Johnston ve Newton 2004). Hedera helix, Parthenocissus
ouinquefolia, Parthenocissus tricuspidata, Hydrangea petiolaris, Euonymus fortunei
(Şekil 2.18 ve Şekil 2.19) bitki türlerini içermektedir (Tablo 2.1). Bu türler kent içi
yaban hayatı için uygun yaşam alanları oluşturmaktadır.
24
Tablo 2.1: Tırmanıcı türler ve ekolojik istekleri
Türler
Mevsimsel
Özelliği
Görünüm
ASPECT
Bold:preffered
Light:tolerated
Büyüme
oranı
Toprak
yapısı
Orijini
Özellikleri
Herdem
yeşil
NESW
Yavaş
Zengin
Yerli
Parthenocissus
quinquefolia
Yaprak
döken
NESW
Orta
Yabancı
Parthenocissus
tricuspidata
Yaprak
döken
NESW
Hızlı
Hydrangea
petiolaris
Yaprak
döken
NEW
Orta
Herhangi
bir
toprakta
yetişebilir
Herhangi
bir
toprakta
yetişebilir
Verimli
Mükemmel
yaban hayatı
bitkisidir. Kızıl
gerdan ve
çalıkuşu için
uygun yuva
oluşturmaktadır.
Kelebeklerin
kışı
geçirmelerine
yardımcı olur.
Arılar için polen
ve bal özü
sağlar.
Kuşlar için
yuva, arılar için
bal özü ve polen
sağlar.
Euonymus
fortunei
Herdem
yeşil
NEW
Yavaş
Herhangi
bir
toprakta
yetişebilir
Yabancı
Hedera
helix
Kaynak: Johnston ve Newton, (2004)
25
Yabancı
Yabancı
Böcek ve arılara
bal özü üretir ve
kuşlara iyi bir
yuva sağlar.
Şekil 2.18: Hedera helix- Parthenocissus quinquefolia- Parthenocissus tricuspidata
Kaynak: Karaca ve Timur, (2013)
Şekil 2.19: Hydrangea petiolaris - Euonymus fortunei
2.6.2 Sarılıcılar
Desteğe ihtiyaç duyarlar. İnce çelik teller, pürüzlü plastik yüzeyler ve keresteden
yapılan çıtalar kullanılmaktadır. Bazı türler içinde tel veya ahşap kafes ağı
gerekmektedir (Johnston ve Newton 2004). Capsis radicans, Passiflora caerulea,
Lathyrus odoratus, Lathyrus odoratus, Polygonum bauldschianicum, Lonicera
Periclymenum, Lonicera spp.,
Clematis vitalba, Clematis spp, Humulus lupulus,
Aristolochia spp., Jasminum officinale, Vitis spp., Wisteria spp (Şekil 2.20-21-22-23)
26
sarılıcı türler olarak kullanılmaktadır. Bu türler yabacı orjinlidir. Çiçekleri ile arı ve
diğer böcek türlerini kendine çekmektedir (Tablo 2.2).
Tablo 2.2: Sarılıcı türler ve ekolojik istekleri
Türler
Mevsimsel
Özelliği
Yön
Büyüme
oranı
Toprak
yapısı
Orijini
Polygonum
bauldschianicum
Yaprak
döken
NESW
Hızlı
Herhangi
bir toprakta
yetişebilir
Yabancı
Lonicera
Periclymenum
Yaprak
döken
ESW
Orta
Verimli
Yerli
Lonicera spp.
Yaprak
dökenherdem
yeşil
Yaprak
döken
NESW
Orta
Verimli
Yabancı
ESW
Hızlı
Alkalik
Yerli
Yaprak
döken
Yaprak
döken
Yaprak
döken
EW
Hızlı
Çeşitli
Yabancı
ESW
Hızlı
Yerli
Arıları çeker.
NSW
Orta
Zenginnemli
Verimli
Yabancı
Gece
kokusu
böcekleri
ve
güveleri çeker.
Jasminum
officinale
Vitis spp.
Yaprak
döken
Yaprak
döken
EW
Hızlı
İyi drenajlı
Yabancı
ESW
Orta-hızlı
Zenginnemli
Yabancı
Wisteria spp
Yaprak
döken
ESW
Orta
Zenginnemli
Yabancı
Capsis radicans
Yaprak
döken
ESW
Yavaş
Zengin
toprak-iyi
drenaj
Yabancı
Passiflora
Caerulea
Yaprak
döken
ESW
Hızlı
Yabancı
Lathyrus
odoratus
Yıllık
SW
Hızlı
Herhangi
bir toprakta
yetişebilir
Zengin
toprak-iyi
drenaj
Clematis vitalba
Clematis spp.
Humulus
lupulus
Aristolochia spp.
27
Yabancı
Özellikleri
Kuşların
yuvalaması için
uygun koşullar
sağlamaktadır.
Gece bitkinin
kokusu böcek
ve kelebekleri
çeker. kuşlara
yuva
imkanı
oluşturur.
Bitki tohumu ve
balözü
yararlıdır.
Kuşlar için iyi
bir yuvalama
alanı
sağlar.
Balözü
böcekleri çeker.
Kuşlar
için
meyve, arılar
için polen ve
balözü sağlar.
Mükemmel
balözü sağlar.
Ayrıca
yuva
alanı oluşturur.
Arılar için bal
özü ve polen
sağlar
Tropaeolum spp.
Çoğunlukla
yıllık
ESW
Hızlı
Besin
miktarınca
az toprak
Yabancı
Arılar
ve
böcekler
için
bal özü ve
polen
sağlar.
Tohumları
kuşlar ve küçük
memeliler
tarafından
yenmektedir.
Küçük
ve
büyük
beyaz
kelebekler için
yiyecek
kaynağıdır.
Şekil 2.20: Polygonum bauldschianicum-Lonicera periclymenum- Clematis vitalba
Şekil 2.21: Humulus lupulus -Aristolochia macrophylla-Jasminum officinale
28
Şekil 2.22: Vitis amurensis -Wisteria floribunda-Capsis radicans
Şekil 2.23: Passiflora caerulea -Lathyrus odoratus -Tropaeolum tricolorum
3.6.3 Dağınık Çalılar
Tırmanıcı değillerdir ancak duvara geniş örgülü ızgaralar bağlanarak sarılıcı özelliği
gösterebilirler (Johnston ve Newton 2004). Rubus fruiticous, Jasminum nodiflorum,
Rosa canina, Rosa spp., Forsythia suspensa, Cotoneaster spp. ve Pyracantha
atalantiodes dikey bahçeler için kullanılan çalı türleridir (Şekil 2.24 ve Şekil 2.25).
29
Uygulamalarda toprak besin değeri yüksek olmalıdır. Yaban hayatı için yuva-besin
imkanı sağlarlar (Tablo 2.3).
Tablo 2.3: Dağınık çalı türleri ve ekolojik istekleri
Türler
Mevsimsel
özelliği
Yön
Büyüme
oranı
Toprak
yapısı
Orijini
Rubus fruiticous
Herdem
yeşil
NESW
Orta
Asit oranı
yüksek
toprak
Yerli
Jasminum
nodiflorum
Yaprak
döken
NSW
Orta
Verimli
toprak
Yabancı
Rosa canina
Yaprak
döken
ESW
Orta
Verimli
toprak
Yerli
Rosa spp.
Yaprak
döken
ESW
Orta
Verimli
toprak
Yabancı
Forsythia
suspensa
Yaprak
döken
NESW
Orta
Verimli
toprak
Yabancı
Cotoneaster spp.
Yaprak
döken
bazıları
herdem
yeşil
NE
Yavaş
Herhangi
bir toprakta
yetişebilir
Yabancı
Pyracantha
atalantiodes
Herdem
yeşil
ESW
Yavaş
Zengin
toprak-iyi
drenaj
Yabancı
30
Özellikleri
Arılar
ve
kelebekler için
polen ve bal
özü
sağlar.
Gece bitkinin
kokusu güveleri
çeker.kuşlar ve
küçük
memeliler için
yiyecek sağlar.
Gece bitkinin
kokusu güveleri
çeker.kuşlar,
böcekler
ve
küçük
memeliler için
balözü
sağlar.kuşlara
kafes
yuva
imkanı
oluşturur.
Arılar
için
mükemmel bal
özü
sağlar.
Kuşlara uygun
yuva
alanı
oluşturur.
Kuşlar
için
yuva sağlar.
Karatavuk için
uygun
yuva
oluşturur.
Kuşlar, küçük
memeliler için
korunaklı alan
sağlar. Arılar
için balözü ve
polen sağlar.
Ardıçkuşları
için iyi bir
yuva, karatavuk
için korunaklı
alan ve arılar
için balözü ve
polen sağlar.
Şekil 2.24: Rubus fruiticous- Jasminum nodiflorum- Rosa canina
Şekil 2.25: Forsythia suspensa-Cotoneaster lacteus-Pyracantha atalantiodes
Dikey bahçeler için kullanılan diğer bitki türleri Şekil 2.26’da verilmiştir. Bu bitki
türleri ağırlıklı olarak iç mekan bitkileridir.
31
Şekil 2.26 Dikey bahçelerde kullanılan bitki türleri
32
Şekil 2.26: Dikey bahçelerde kullanılan bitki türleri
33
2.7 DİKEY BAHÇE UYGULAMA TEKNİKLERİ
Günümüz modern mimarisine yeni bir anlayış getiren “dikey bahçeler”, özellikle büyük
kentlerde yapılı çevrede daha çok yeşil etkisini artırmak üzere üretilen en iyi
çözümlerden biridir. Yapı boyunca yükselen duvarlar, kapalı ya da açık kurgulanmış
olan iki mekân arasındaki sınırı oluşturmaktadır.
Dikey bahçeler, yapıda dış duvar üzerine ya da bahçe, yol vb. ayrım duvarı olarak da
kullanılabilmektedir. Açık mekânları ayıran duvarlarda; topografya, kullanım biçimi vb.
duruma
göre
malzemesi,
yüksekliği,
kalınlığı,
geçirgenliği
ve
düzenlemesi
değişebilmektedir. Dikey bahçeler bir duvara eklenmiş dekoratif bir öğe olmaktan çok
kasvetli bir avluya, gri bir caddeye ya da soğuk bir modern yapıya yeşil doku ile hayat
vermektedir. Kentin içinde yer alan büyük inşaat alanı çevresi ya da ulaşım ağı içinde
bu tip dikey bahçe uygulamaları da söz konusu olmaktadır.
Doğrudan dış ortama açık alanlardaki uygulamalarda en az sulama gerektiren ve
uygulandığı iklime uygun, dayanıklı tipteki bitki seçimi uzun vadede dikey bahçe olarak
kullanılacak sistemi doğrudan etkilemektedir. Dikey bahçe sistemlerinde; bitki seçimi,
bitkiyi besleyen toprak ya da topraksız sistem, sulama tekniği ve uygulama yüzeyi alt
konstrüksiyonuna bağlantısı çeşitli yöntemlerle çözülmektedir (Yücel ve Elgin,2010).
Dikey bahçe uygulamaları; panel sistem (hidroponik panel sistem ve topraklı panel
sistem),
metal çit
sistemi,
modüler sistem ve asma sistem yöntemleriyle
gerçekleştirilmektedir.
2.7.1 Panel Sistem
Panel sistemde bitkilendirme doğrudan cephe üzerine uygulanabildiği gibi alt
konstrüksiyon üzerine de uygulanabilmektedir (Şekil 2.27). Özellikle dış cephede
yüksek ısı oluşumunun azaltılmasında olumlu etkisi olan bir uygulamadır (Yücel ve
Elgin 2010). Esnek ve modüler sisteme sahip, şiddetli yağmurlara, rüzgar ve deprem
yüklerine dayanımlı, her türlü iklim koşullarında uygulanabilir bir sistemdir. Topraklı
34
ve topraksız (hydroponic) olarak uygulanabilmektedir. Bitki seçimi, mevsimsel ve
bitkinin özelliklerine bağlı renk çeşitliliği uygulamalarda görsel etki açısından farklı
olanaklar sunmaktadır. Bitkilerin su ihtiyacını karşılamada atık su ya da yağmur
suyundan da yararlanılmaktadır.
Şekil 2.27: Panel sistem uygulama detayı
Kaynak: Uffelen, (2011)
Expo 2005 Aichi Japonya Dünya Fuarı’nda, sarmaşıklar, rengarenk çiçekler ve
meyveler olmak üzere 200 farklı türde, 200.000’ den fazla bitkinin bir arada bulunduğu,
12 metre yüksekliğinde ve 150 metre uzunluğunda “Bio Lung” (Şekil 2.28) adı verilen
dünyanın
en
büyük
bitkilendirilmiş
cephe
gerçekleştirilmiştir.
35
uygulaması
panel
sistem
ile
Şekil 2.28: Bio Lung, Expo 2005 Aichi Japonya Dünya Fuarı
Kaynak: Antonraubenweiss, (2013)
“Bio Lung” uygulaması görsel açıdan bakıldığında, gökdelenler ile sıkışmış bir kentin
yeşil alan ihtiyacının karşılanmasında, çevresel kirliliğinin azaltılmasında cephelerin
bitkilendirilmesi etkili olmakta ve gelecekte çevre donanımları için bir model
oluşturmaktadır.
2.7.1.1 Topraklı panel sistem
Modüler olarak biçimlendirilmiş saksılar olarak nitelendirilmektedir. Paneller
içerisindeki kaplarda toprak bulunmaktadır. Bu kaplar içerisine dikilen bitkilerin
sulamasında genellikle damlama yöntemi kullanılmaktadır.
Atlanta Botanik Bahçesi içerisinde yer alan bir duvar bu sistem kullanılarak
bitkilendirilmiştir. Kurulan dikey bahçe, 2,5 metre yüksekliğinde ve 20 metre
genişliğindedir. Bu dikey bahçede besin amaçlı yetiştirilen bitkiler kullanılmıştır (Şekil
2.29). Endüstrileşmenin hakim olduğu günümüzde, tarımcılığın ve sürdürülebilir besin
üretiminin teşvik edilmesi amaçlı tarladan-masaya konseptine bir örnek niteliği
taşımaktadır. Bu tür bahçeler, yenilebilir bahçe veya dış mekan mutfağı olarak da
adlandırılmaktadır. (Expo2005 2013).
36
Şekil 2.29: Topraklı bitki modülü uygulamasından görüntüler
Kaynak: Expo2005, (2013)
2.7.1.2 Hidroponik panel sistem
Dikey bahçelerin “yenilenebilir” bitki ile donatılmasında hidroponik (hydroponictopraksız sistem) bahçe ilkeleri kullanılmaktadır. Hidroponik yöntem; bitkileri
çözünmüş besinler içeren suda yetiştirme tekniğidir. Bu teknik, özel olarak tasarlanmış
kafes sistemleriyle birlikte kullanılarak cephelerde renk, çeşit, doku sınırlaması olmadan
bitkiler için yaşama alanları oluşturmaktadır (Gro-Wall Vertical Garden System 2013).
Kafeslerin istenildiği zaman hareket ettirilebiliyor olması nedeniyle böcek ve hastalıklar
açısından bakımı kolaydır.
Hidroponik yöntemde toprak ortadan kaldırılarak bahçenin ağırlığı azaltıldığı için
sistemi taşıyan elemanların oluşturduğu yükün yapıya olan etkisi de azaltılmış
olmaktadır (Seçkin 2011). Suyun her panelin üstüne gelecek şekilde ayarlandığı
sistemde sulama işlemi, bitkilerin de yardımıyla damlama etkisiyle aşağıya doğru
akarak oldukça kolay bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Suyun sistemde kalması ve
yeniden kullanılabilir olması ile su maliyeti de düşük olmaktadır. Kontrollü bir sistem
olduğu için beslenme bakımından kirlilik yaratmamaktadır (Oksay 2013)
37
Keçe Kullanarak Bitkilendirme
Bitkiler,
yaşamsal
faaliyetleri
için
ihtiyaç
duydukları
mineralleri
topraktan
sağlamaktadırlar. Yapılan araştırmalar sonucu bitkilerin bazı malzemeler içerisinde
dışarıdan mineral takviyesi yapılarak da yaşayabildiklerini saptamışlardır. Bu
malzemelere örnek olarak keçe malzemesi, bitkiler için toprak gibi bir altlık
sağlamaktadır. Bitkilerin sulamasında kullanılan suyun içerisine mineral takviyesi ile
bitkilerin mineral ihtiyacının karşılanmış olmaktadır. Bu sebepten ötürü, bu tür
oluşturulmuş dikey bahçelerde, mekanik sulama yapılmaktadır. Bitkilerin sulamasında
kullanılan su içerisine de dikilen bitki türüne göre mineral katkısı yapılmaktadır. Bu
sistemde, bitkilerin yaşaması için nemli olan keçelerin, bağlı oldukları duvar
yüzeylerine zarar vermemeleri için, bitkilerin yerleştirildikleri keçe tabakasının duvar
ile birleştirildiği katmana su geçirmez bir su yalıtım malzemesi gelmelidir. Tüm bu
katmanlar, bir çerçeve ile sınırlandırarak bir panel elde edilmiş olmaktadır. Keçelerde
biriken fazla suyun tahliye edilmesi için çerçevenin altında bir fazla suyun birikmesi
için bir damlalık bulunmaktadır. Bu kapta biriken sular, bir pompa yardımıyla bitkilerin
sulamasında tekrar kullanılabilir (Loh 2008). Keçe kullanarak oluşturulmuş örnek bir
dikey bahçenin kesitine ve uygulamasına ilişkin görüntü Şekil 2.30-31’de verilmiştir.
Şekil 2.30: Keçe yardımıyla bitkilendirilmiş bir uygulamaya ait kesit görüntüsü
Kaynak: Loh, (2008)
38
Uygulama sonrası en önemli konu bitkilerin bakımıdır. İklim, yer ve tip seçimi, detaylar
ve asgari bakım olanakları bir bütün olarak sonuç ürün elde etmede etkindir. Bitkilerin
hayati /yaşamsal fonksiyonlarının gerçekleşebilmesi için etkin şekilde tasarlanmış,
sağlam, uzun ömürlü, görülebilir ve kolayca kontrol edilebilir bir su kaynağı ve sulama
sisteminin oluşturulması gerekmektedir. Su kaynağının tükenmesi ve fark edilememesi
durumunda bitkiler kısa sürede canlılığını kaybedebilmektedir (GSKY 2013)
Şekil 2.31: Hidrofonik panel sistem uygulamasından görüntüler
Kaynak: Expo2005, (2013)
2.7.2 Metal Çit Sistem
Metal çit sistem, önceden belirlenmiş doğrultuda ve boyutta yeşil bir perde veya yarı
geçirgen bir yeşil doku oluşturmak için uygun bir yöntemdir (Şekil 2.32). Bu uygulama
yönteminde çeşitli şekillerde metal çitler kullanılarak hareketli ve farklı yeşil doku
görünümleri elde edilebilmektedir. Metal çitin şekline, iki veya üç boyutlu oluşuna göre
çit
yüksekliği,
yaklaşık
450
cm
yüksekliğe
kadar
değişebilen
ölçülerde
uygulanabilmektedir. Bu uygulamada öncelikle seçilen bitki tipinin sarmaşık türü
(tırmanıcı bitki) olmasına dikkat edilmelidir. Bitki, doğrudan veya önceden saksılarda
yetiştirilip uygulama alanına saksılarla getirilerek zemin toprağına ekilir ve sulaması
zeminde gerçekleştirilir (Yücel ve Elgin 2010). Bu uygulamada sarmaşık türü bitkilerin
sulama ihtiyacının karşılanması ve bakımının yapılması gelişimleri açısından oldukça
önemlidir.
39
Şekil 2.32: Metal çit sistemde cephe ve damla sulama sistemi, Ex Ducati Ofis,
İtalya
Kaynak: Lambertini ve Leenhardt, (2007)
Bitkilerin su ihtiyacı damla sulama sistemi ile gerçekleştirilmektedir. Toprak üzerinde
görünür şekildeki plastik boru yüzeyine köklere yakın olarak yerleştirilen damlatıcılar
vasıtasıyla bitkinin ihtiyacı olan su köklere ulaştırılır (Lambertini ve Leenhardt 2007 ).
Böylece metal çit düzlemi veya yüzeyi boyunca sarmaşık türü bitki gelişimini
sürdürerek zamanla tüm cephe bitki örtüsü ile kaplanacaktır (Uffelen 2011). Metal çit
sistemi oluşturan paslanmaz çelik ızgaraların (60x60cm) döşeme hizasında belirli
noktalarda alt konstrüksiyona montajını ve sulama sistemini ifade eden bitkilendirilmiş
cephe detayı Şekil 2.33’de verilmiştir.
40
Şekil 2.33: Metal çit sistem detayı, Ex Ducati Ofis, İtalya
Kaynak: Gro-Wall Vertical Garden System, (2013)
2.7.3 Modüler Sistem
Yapının cepheleri üzerine veya alt konstrüksiyonuna çeşitli büyüklükteki ve formdaki
saksıların yerleştirilmesiyle oluşturulan bir sistemdir. Çeşitli form ve büyüklükteki
saksılar
üst
üste
ve/veya
yan
yana
dizilerek
cephede
yeşil
yüzeyler
oluşturulabilmektedir (Yücel ve Elgin 2010). Sistemin modüler şekilde düzenlenebilir
olması, gerektiğinde her bir saksıdaki bitkinin gübreleme ve kök budama işlemlerinin
kolay bir şekilde gerçekleştirilmesine imkan sağlamaktadır. Sulama sisteminin etkin bir
şekilde gerçekleştirilebilmesi için modüler sistemde yerleştirilmiş saksılar arasında
41
belirli noktalarda deliklerin açılması ve dikey yönde sıvı akışının sağlanması
gerekmektedir. Bu sayede sıvı gübre ve besinlerin damlama sulama sistemi ile bitkilere
geçişi sağlanabilmektedir (Şekil 2.34).
Şekil 2.34: Modüler sistem bitkilendirmede sulama sistemi detayı
Damlama sulama sistemi genellikle bitkilendirilmiş cephe sistemini oluşturan
modüllerin en üst sırasına yerleştirilir. Böylece üstteki saksıdan bir alttaki saksıya suyun
akışının sağlanması ile sistemdeki tüm bitkilerin sulama ihtiyacı karşılanmaktadır (GroWall Vertical Garden System 2013). Saksı modüllerinin, uygun sabitleyici vida ve
elemanların kullanılmasıyla, betonarme, tuğla, ahşap, alüminyum ve metal levha
elemanlar gibi farklı malzemelerden inşaa edilmiş cephe veya düşey taşıyıcı elemanlar
üzerine montajı gerçekleştirebilmektedir (Şekil 2.35).
42
Şekil 2.35: Farklı taşıyıcı elemanlar üzerinde modüler sistem detayları
2.7.4 Asma Sistem
Sarmaşık
türü
bitkilerin
uygulamasında
kullanılır.
Bu
sistemde,
bitkilerin
tutunabilecekleri yüzeylerin kontrollü olarak sağlanmasıyla biçimler elde edilir. Bitki
kökleri, zemin kotunda bırakılarak sağlandığı gibi, bina cephesindeki boşluklarda saksı
ve benzeri ortamların oluşturulmasıyla da uygulanabilmektedir (Şekil 2.36). Bu
bitkilendirme tipinde genellikle damlama yöntemiyle sulama yapılmaktadır (Stoneman
2008). Bitkilerin tutunabileceği yüzeylerin oluşturulmasında, metal gergi ve hasır
elemanlar kullanılmaktadır.
43
Şekil 2.36: Miami Sanat Müzesi’nde asma sistem uygulaması
Kaynak: Pemagarden,( 2013)
2.8 DİKEY BAHÇE UYGULAMA ALANLARI
Dikey bahçeler, uygulandıkları alanlara çeşitli yararlar sağlamaktadır. Uygulandıkları
yapıların ısıl performanslarına katkı sağlamaları, terleme ve buharlaşma sonucu
çevrelerine serinlik vermeleri sağladıkları yararlardan birkaçıdır.
Dikey bahçeler; kent imajı, kentsel bellek, kurumsal hafıza, kurumsal sorumluluk ve
reklam çalışmalarını sürdürülebilir ekolojik tasarımla gerçekleştirmektedir. Bu
özelliklerin yanı sıra, dikey bahçelerin ticari olarak kullanılması insanların hafızalarında
doğa ile özdeş birtakım izler de bırakmaktadır. Bu konudaki en etkili örnek şüphesiz ki,
PNC Bankası’nın Amerika Birleşik Devletleri’nin Pensilvanya Eyaleti’nde yer alan
merkez ofis binasının güney cephesinde yer alan dikey bahçedir. PNC Bankasının
kurumsal
olarak
“sürdürülebilirlik”
bağlamda
sorumluluklarını
temsil
etmesi
düşünülerek tasarlanmıştır. Dikey bahçe, 60cm x 60cm boyutlarına sahip modüllerden
oluşmaktadır ve tamamlanmasında 602 adet panel kullanılmıştır. Dikey bahçe, 220 m2
lik yüzey alanına sahiptir (Şekil 2.37). Kuzey Amerika sınırları içerisinde en büyük
44
düşey bahçe olma niteliği taşımaktadır. Her bir panel içerisinde 24 adet bitki
kullanılmıştır ve bu da bir kişinin karbon ayak izini yansıtmaktadır. Uygulanan dikey
bahçenin kurumsal kimliği yansıtmasının yanı sıra, 30 katlı binanın soğutulmasına
yardımcı olması da amaçlanmıştır. Konu üzere yapılan çalışmalar, dikey bahçenin
uygulandığı güney cephesine ait duvarın arkasında yer alan iç mekanın dış mekan
sıcaklığına kıyasla %25 daha serin olduğu saptanmıştır. PNC bankasının merkez
ofisinde uygulamış olduğu dikey bahçe örneği, gerek kurumsal kimliği ile
sürdürülebilirlik kavramının özdeşmesini sağlaması gerekse binanın ısıl performansına
arttırması gibi çeşitli yararlar sağlamaktadır.
Şekil 2.37: PNC Bank Ofis Binası
Kaynak: Pemagarden,( 2013)
Dikey bahçelerin yapı cephelerinde kullanımına ek olarak, bilgilendirme amacı taşıyan
kent mobilyaları reklam tabelaları olarak kullanıldığı örnekler de bulunmaktadır. Dikey
bahçelerin, ticari reklam amaçlı kullanımı, kurumsal olarak doğal ya da diğer bir deyişle
sürdürülebilir yöntemler izlediği bilincini hedef kitlesine aktarma amacı gütmektedir.
McDonalds hızlı yiyecek firmasının Amerika Birleşik Devletleri’nde yürüttüğü bir
reklam kampanyasında reklam tabelası üzerine ekilen marulların 3 hafta boyunca
yeşermeleri
gözlemletilmiştir.
3
hafta
sonunda
tabela
üzerinde
marulların
konumlandırılması ve sınırlandırılması ile “Taze Salata” kelimeleri ortaya çıkmıştır. Bu
45
reklamda da amaç, firmanın yiyecekleri üretilmesinde taze ve doğal besinler kullanıldığı
fikrini reklamın hedef kitlesine ulaştırmaktır. Reklam kampanyası çerçevesinde üretilen
reklam tabelası Şekil 2.38’de yer almaktadır.
Şekil 2.38: Dikey bahçelerin reklam amaçlı kullanımı
Kaynak: Jakob, (2013)
2.8.1 Dikey Bahçe Uygulamalarında Yurtdışı Örnekleri
“Prada Aoyama Epicenter” büyük moda markaları, yönetim binalarını ve bazı
ayrıcalıklı showroomlarının tasarımları için dünyanın önde gelen mimarları ile çalışarak
mimari alandaki yarışın en prestijli örneğini sergilemektedir. Bu yapı, ünlü mimar
Herzog de Meuron tarafından tasarlanmıştır. 33 metre yüksekliğinde olan yapının
cephesi, düz, konkav ve konveks dörtgen biçimli cephe elemanlarının tekrarından
oluşmaktadır. Bu biçimler aynı zamanda, bu ikonik binanın cephe yapısını da
oluşturmaktadır. Altı katlı yapının tasarımcısı Herzog & De Meuron, yapıyı, “birkaç
keskin köşeli kristal” olarak adlandırmaktadır. Yapının arka tarafında kaya bahçesi
bulunmaktadır. Bu bahçe içerisinde koyu gri kayalar ve doğal yosun örüntüsü
bulunmaktadır (Şekil 2.39). Bu yosun örüntüsü, yapının konumlandırdığı zemin
kotunda bir dikey bahçe tasarımında kullanılmıştır. Dikey bahçe de bu ikonik yapının
cephesindeki kama biçiminin tekrarı gibi dörtgen biçimli modüllerin tekrar edilmesiyle
46
oluşturulmuştur. Şeffaf cephe kaplamasında kullanılan kama biçiminin, dikey bahçede
yosunların modüllerinde de kullanılması, kırılganlık ve dayanıklılık arasında bir
tezatlığı temsil etmektedir (Leenhardt 2007).
Şekil 2.39: Prada Tokyo Epicenter dikey bahçesine ait görüntüler
Kaynak: Antonraubenweiss, (2013)
“Quai Branly Müzesi”, uluslararası davetli bir yarışma sonucu olarak Jean Nouvel
tarafından tasarlanmıştır. Müzenin cephesine ait kuzey yönündeki duvarda Patrick
Blanc tarafından tasarlanmış bir dikey bahçe bulunmaktadır (Şekil 2.40). Bitki
duvarının inşasına 2004 yılının yaz mevsiminde başlanmıştır. Dikey bahçe içerisinde,
15.000’in üzerinde otsu bitki ve çalı kullanılmıştır. Bu bitki türleri, Japonya, Çin,
Amerika Birleşik Devletleri ve Orta Avrupa dan temin edilmiştir. Mimari proje
içerisine entegre edilen bitkisel bir kayalık görünümünde olan bu dikey bahçe, tasarımı
ölçeksiz bir yapay doğaya çevirmiştir (Leenhardt 2007).
47
Şekil 2.40: Quai Branly Müzesi ve cephesine ait görüntüler
“Duke Üniversitesi” yerleşkesinde altı farklı kısımda olmak üzere toplam 207m2’lik bir
alanda panel sistem ile bitkilendirme gerçekleştirilmiştir. Uygulamalardan iki tanesi
yerleşke içindeki bir yapının ön ve arka cephesinde bitkilerin lineer formda dizilişi ile
oluşturulmuş, diğerleri ise yerleşke giriş kapılarında uygulanmıştır (Şekil 2.41). İlk
olarak kayıtlar ve çerçevelerin duvara montajı tamamlanmış daha sonra uygulama
alanına getirilen paneller forklifler kullanılarak duvara yerleştirilmiştir (GSKY 2013).
Şekil 2.41: Duke Üniversitesi, Kuzey Carolina
Kaynak: GSKY, (2013)
48
“Vancouver Uluslararası Havalimanı” nın uluslararası yolcu kapısı kısmında
bulunan15 m yüksekliğinde 195 m2 ’lik cephe, bölgedeki “Coastal Dağları” nı
simgeleyen çeşitli bitki türlerinin kullanımıyla farklı doku ve desenler oluşturularak
panel sistem ile bitkilendirilmiştir (Şekil 2.42). Kuzey ikliminin özelliklerine göre
soğuya ve rüzgara dayanıklı bitki türleri kullanılmıştır. Bitkilerin şantiye alanına
getirilmeden önce paneller üzerinde birkaç ay süre ile büyümeleri beklenmiş, sonrasında
çerçeveler, paneller ve sulama sistemi montajı yaklaşık 20 günde tamamlanmıştır.
Projenin oldukça soğuk ve dondurucu iklime sahip bir bölgede gerçekleştirilmesi
nedeniyle kış
şartlarına uyum sağlayacak özel sistemler ve montaj şekilleri
uygulanmıştır (GSKY 2013).
Şekil 2.42 Vancouver Uluslararası Havalimanı
49
Zurih’te“Innenhof Westpark” yapısının avlusunda karşılıklı iki cephe arasına
sabitlenmiş taşıyıcı halatlara, zemin üzerine monte edilmiş çelik halatlar bağlanarak
tırmanıcı bitki türü ile metal çit sistemde bitkilendirme yapılmıştır (Şekil 2.43). Cephe
önünde oluşturulan bu sistemle, yaz aylarında yapıya gölge sağlanarak avluya bakan
cephelerde geniş pencerelerin bulunduğu ofis mekanlarının direk güneş ışığından
korunması ve gün ışığının kontrollü bir şekilde iç mekana geçişinin sağlanması
amaçlanmıştır (Jakob 2013).
Şekil 2.43: Innenhof Westpark, Zürih
Kaynak: Jakob, (2013)
Amsterdam’daki Rembrant Parkı için hizmet verecek karma fonksiyonlu “Sportplaza
Mercator” projesinde bina çatı ve cephesi, bodur çalılardan ve yer örtücülerden
meydana gelen yaklaşık 5000 tür bitki kullanılarak gözenekli bir yüzey oluşturacak
şekilde kaplanmıştır (Şekil 2.44). Üç katmanlı elemanlarla oluşturulan modüler bir
sistemle tüm bina (cephe, çatı) bitkilendirilmiştir. Bu katmanlar, yapıya sabitlenmiş
çelik örgü elemanlar, çelik örgülerin iç yüzeylerine sabitlenmiş koruma levhaları ve
üzerinde ince bir dış levha şeklindedir. Dış katmanlar, metal çerçeve ve düzenli olarak
oluşturulmuş
boşluklara saksıların yerleştirildiği keçe kaplı plastik levhalardan
oluşmaktadır. Bitkilerin büyümesini sağlayan besin yönünden zengin olan su, sistemin
içine yerleştirilmiş otomatik hidroponik sulama yöntemi ile bitkilere aktarılmaktadır
(Lambertini ve Leenhardt 2007).
50
Şekil 2.44: Sportplaza Mercator, Amsterdam
Kaynak: Lambertini ve Leenhardt, (2007)
Ekolojik/ çevre dostu yapılardan biri olarak bilinen “Bertschi School-Seattle” okul
yapısında kendiliğinden sürdürülebilir su yönetimi sisteminin oluşturulması ile üç adet
4m yüksekliğindeki ağacın verebileceği oksijen oluşumunu sağlayan, havada toz ve
toksin oluşumunu engelleyen bir iç mekan bitkilendirilmiş duvar uygulaması Şekil
2.45’de görülmektedir (GSKY 2013).
Şekil 2.45: Bertschi School, Seattle
51
Sıfır enerji ve su tüketimi ile gerçekleştirilmiş yapı anlamına gelen, “yaşayan yapı”
(living building) kavramına örnek olarak gösterilen “Bertschi School” daki dikey bahçe
uygulamasında şehrin su ihtiyacının karşılandığı kaynaklardan su tüketilmemesine,
yapıda drene edilen suyun şehrin drenaj sistemine aktarılmamasına ve geri
dönüştürülmüş
suyun kullanılmasına dikkat edilmiştir. Sulama sistemi; suyun
güvenilirliği ve kalitesi konuları dikkate alınarak dersliklerdeki su havuzlarında
kullanılmak üzere suyu filtre eden bir organik filtre görevi görecek şekilde
tasarlanmıştır. Mevcut atık su miktarını belirlemek için duvar üzerine sensörler
yerleştirilmiştir. Atık su miktarının çok düşük olduğu zamanlarda sensörler, sistemi
alternatif kaynak olarak yağmur suyu sistemini kullanacak şekilde harekete
geçirmektedir (GSKY 2013).
Son yıllarda kentlerdeki yeşil izi artırma adına tasarım aşamasında bitkilendirme
çalışmalarına da yer verilmektedir. İtalya’nın Milano şehrinde yüksek yoğunluklu bir
bölgede 2008 yılında inşaatına başlanan “Bosco Verticale-Dikey Orman” kule
bloklarının cephe karakterinde yeşilin entegrasyonunun denendiği bir projedir (Şekil
2.46). 2013 yılında tamamlanması planlanan projede doğal bitkilerin cephe üzerinde
konumlandırılması ile sıcak yaz aylarında gölge, soğuk hava koşullarında mikroiklimlenme sağlayan, havadaki tozu filtre eden “akıllı cephe” ler oluşturulmaya
çalışılmıştır. Kuleler 80m ve 112m yükseklikte olup, cephe yüzeyleri bir hektar ormana
eşdeğer olan yaklaşık 480 adet büyük ve orta büyüklükteki ağaçlar ile 250 adet küçük
boyutlu ağaçları kapsamaktadır (Daily 2013). Milano’da inşaa edilen bu iki kule
yenilikçi tarzı ile binaların yaşanabilir alanı içinde, yüksek katlı yapılaşmanın yaygın
olduğu günümüz koşullarında zemin üzerinde kaybolan yeşil alanların kazanılmasını
hedeflemektedir.
52
Şekil 2.46: Bosco Verticale, Milano, İtalya
Kaynak: Daily, (2013)
Şehirde yaşayanlar için ayrı bir avantaj sunan bu kuleler, kat sakinlerine kendi daireleri
içinde özel bir peyzaj alanı sunmaktadır. Katlar arasında bitkilerin dengeli dağıtılmasına
dikkat edilmiştir. Büyük bir yüzey kaplayan bina dış cephelerinin yeşil ile entegrasyonu
kentin doğal hayatı bakımından önemlidir. Gıda ve barınak olanağı sunan bu bitkisel
ortam, gelişmekte olan hayvanlar için güvenli bir sığınak oluşturarak yerküredeki
biyolojik çeşitliliğin korunmasına yardımcı olmaktadır (Daily 2013).
2.8.2 Dikey Bahçe Uygulamalarında Yurtiçi ve İstanbul Örnekleri
Dünyada özellikle büyük kentlerde giderek yaygınlaşan “dikey bahçe” uygulamaları son
yıllarda ülkemizde de görülmeye başlanmıştır. İlk örneklerine otoyol kavşaklarında,
kent içi aydınlatma direklerinde rastladığımız bu uygulamalar görsel olarak çevrede
olumlu bir etki yaratırken, taşıtların hava kalitesine verdiği zararın azaltması açısından
da önemli bir rol oynamaktadır (Şekil 2.47 ve Şekil 2.48).
53
Şekil 2.47: İstanbul Havaalanı Kavşağı
Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), (2013)
Şekil 2.48: Antalya Havaalanı Kavşağı
Kaynak: Aktaş Plant, (2013)
54
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) yeşil algısını, park ve bahçeler ile sınırlı
bırakmayarak; şehrin kavşak, duvar, yol kenarlarında farklı temaları işleyen dikey
bitkilendirme uygulamaları yapmaktadır. Bu kapsamda başlatılan dikey bahçe
uygulaması özellikle kavşakların duvarlarında gelişerek geleneksel gri duvar olgusunu
ve monotonluğu ortadan kaldırmaktadır. Farklı renklerdeki mevsimlik çiçekler yatay
olarak uygulanmakta ve sürücüler için estetik ve konforlu bir yolculuk sağlanmaktadır.
Ayrıca, dikey bahçe aydınlatması da yapılarak estetiksel tasarım gece boyunca da
devam etmektedir.
Dikey bahçe uygulamaları; İstanbul’un Anadolu Yakası’nda bulunan Boğaziçi Köprüsü,
Altunizade, Acıbadem, Uzunçayır, Fikirtepe ve Söğütlüçeşme metrobüs duraklarında,
Avrupa Yakası’nda ise Şükrübey, İETT Kampı, Küçükçekmece, Cennet Mahallesi,
Florya (Yeşilova), Beşyol, Sefaköy, Yenibosna, Kuleli, Yeşilköy-Atatürk Hava Limanı
(Şekil 2.49)-, Şirinevler (Ataköy), Bahçelievler (Şekil 2.50), İncirli (Ömür),
Zeytinburnu, Merter, Cevizlibağ, Topkapı, Bayrampaşa (Maltepe), Vatan Caddesi,
Edirnekapı, Ayvansaray, Halıcıoğlu, Okmeydanı, Perpa, SSK Okmeydanı Hastanesi,
Çağlayan duraklarında ve Beylikdüzü Belediye binası önünde görülmektedir (Şekil
2.51) (İBB 2013).
Şekil 2.49: Atatürk Hava Limanı
55
Şekil 2.50: Bahçelievler E-5 Otoyolu
Şekil 2.51: Beylükdüzü Belediyesi
56
İstanbul’da dikey peyzaj uygulamaları ülkemizdeki diğer belediyelere göre daha yoğun
yapılmaktadır. İBB tarafından dikey peyzaj uygulamaları iki şekilde uygulanmaktadır.
1-
Modüler
saksı
uygulamaları
(aydınlatma
direkleri
2-
Duvar Bahçe uygulamaları (yol kenarı duvar yüzeyler için )
ve
korkuluklar
için)
Modüler saksı uygulamalarında; havalandırma kanallı, su depolu, termik özelliklere
sahip, 85 cm çapında iki adet yarım daire metal aparatlardan oluşan bu kelepçeli saksılar
aydınlatma direğini sararak çiçek sepeti görüntüsünü vermektedir (Şekil 2.52-53-5455).
Şekil 2.52: Modüler saksı uygulamaları
57
Şekil 2.53: Anadolu yakası metrobüs hattı
Şekil 2.54: Unkapı Köprüsü modüler saksı uygulamaları
58
Şekil 2.55: Sarıyer-Çayırbaşı modüler saksı uygulamaları
Duvar bahçe uygulamalarında ise harç malzemeleri ( perlit, vermiculit ve torf ) belirli
oranlarda hazırlanarak viollere doldurulur ve çiçek tohumları ekilir. Erken çimlenme
olmaması için soğuk hava depolarında tutulan fidanlar, üretimin durumuna göre sırayla
seralara alınır ve büyüyen fidanlar saksılara aktarılarak duvara monte edilmiş demir
profiller içine yerleştirilerek bakımı yapılır. Çiçeklerin duvar bahçe uygulaması, yazlık
ve kışlık olmak üzere yılda iki kez yapılmaktadır (Şekil 2.56-57-58-59).
59
Şekil 2.56: Duvar bahçe uygulamaları
Şekil 2.57: Emirgan’da dikey bahçe uygulaması
60
Şekil 2.58: Pendik Belediyesi dikey bahçe uygulaması
Şekil 2.59: Yeşilyurt dikey bahçe uygulaması
Farklı bir tasarım örneği olan İstanbul Simens Tarlabaşı dikey bahçe örneğinde; 90 m2
lik bir yüzey için taşıyıcı profiller özel olarak imal edilmiştir, üzerine, su geçirmez PVC
paneller monte edilmiştir. Dış çerçeve için tarihi binanın yapısına uygun bir çerçeve
seçilmiştir. PVC panellerin üzerine, ithal özel karışımlı keçeler kat kat olarak döşenmiş
61
ve otomatik sulama ve gübreleme sistemi dikey bahçeye entegre edilmiştir. Keçelerin
üzerine açılan, mini ceplerin içine, genel tasarıma uygun şekilde 4000 adet bitki,
topraklarından arındırılarak tek tek yerleştirilmiştir. Dikey bahçemizin üst bölümünde
bulunan, martı sembolleri ve alt bölümünde bulunan SIEMENS logosu, dikey bahçeler
için dünyada ilk kez uygulanan ve patenti uygulayıcı firmaya ait olan özel bir dikim
modeli ile şekillendirilmiştir (Şekil 2.60). Duvara topraksız olarak dikilen bitkiler için
makro ve mikro besin elementlerini içeren özel karışımlı besin çözeltileri
kullanılmaktadır. Belirli aralıklarla devreye giren ve bitkilerin gereksinim duyduğu su
ve besin maddelerini otomatik olarak tüm yüzeye ileten otomatik sulama ve gübreleme
sistemi ile bitkiler yaşamlarını devam ettirmektedirler (Signgraphic 2013).
Siemens Dikey Bahçe Projesinde 8 adet bitki türü kullanılarak doğa teması bitkilerle
duvara yansıtılmıştır. Proje yaklaşık 20 günlük bir tasarım sürecinden sonra, Tarlabaşı
bölgesinde tarihi bir bina cephesinde kurulmuştur. Uygulama süreci 35 gün sürmüştür
(Signgraphic 2013).
Bu proje uygulamasında Simens; kurumsal sorumluluk çerçevesinde yeşil alanlara
duyulan ihtiyaca dikkat çekerek doğa ve çevre bilincinin güçlenmesine destek olduğunu
vurgulamıştır.
Şekil 2.60: İstanbul Tarlabaşı dikey bahçe uygulaması
Kaynak: Signgraphic, (2013)
62
Antalya, Manavgat’ta bulunan “Asteria Elita Resort” oteli cephesinde panel sistem
kullanılarak hem topraklı hem de topraksız (gabion kaplama-taş dolgu) dikey
bitkilendirme uygulaması gerçekleştirilmiştir (Şekil 2.61).
Şekil 2.61: Antalya’da dikey bahçe uygulaması
Kaynak: Pemagarden, (2013)
Antalya, Belek’te “Maxx Royal” otelinin cephesi de panel sistem bitkilendirme
yöntemiyle gerçekleştirilmiş diğer bir uygulama örneğidir (Şekil 2.62).
63
Şekil 2.62: Antalya’da panel sistem uygulaması
Kaynak: Pemagarden, (2013)
Dikey bahçeler yapıların dış yüzeylerinde uygulanabildiği gibi iç mekanlarda da
uygulanmaktadır. İstanbul Nuruosmaniye’deki “Armaggan Alışveriş Merkezi”nde
(Şekil 2.63), dört tarafı kapalı beş katlı binanın aydınlanma boşluğunda yer alan duvar
yüzeyi bitkilendirilerek iç mekanda doğal ortam etkisi estetik olarak sağlanmaya
çalışılmıştır (Floraplus 2013).
Şekil 2.63: İstanbul Nuruosmaniye’de dikey bahçe uygulaması
Kaynak: Floraplus, (2013)
64
3. SONUÇ
Günümüz kentlerinde kentsel nüfus artışı ve kentsel rantın yükselmesi nedeni ile az
katlı binalar ve müstakil bahçeli evler yerine hızla çok katlı binaların yaygınlaştığı
görülmektedir. Metropol kentlerde bu süreç daha da hızlı yaşanmaktadır. Kent
merkezlerinde ve yakın çevrelerinde oluşturulan açık yeşil alanlar kentlinin aktif olarak
gereksinimlerini karşılamakta yeterli olamamaktadır. Açık yeşil alanların giderek
azaldığı kent ortamında yaşayan insanların yeşil alanlara olan gereksinimi planlanmış
dikey bahçeler ile arttırılmaya çalışılmaktadır. Yapı yüzeylerinin bitkilendirilmesi,
gerek kentsel ölçekte gerekse tek yapı ölçeğinde estetik ve görsel değerlerin yanında,
yapıların korunması, iklimsel etkinin insan için daha uygun hale getirilmesi, çevre
koşullarının iyileştirilmesi ve bazı çevre sorunlarının azaltılması gibi işlevlerinden
dolayı kent ekolojisine önemli katkılar sağlamaktadır.
Dikey bahçeler kent içinde yarattıkları sağlıklı ve nitelikli kentsel çevreler nedeniyle
yaşamsal öneme sahiptirler. Farklı uygulama teknikleri ve yapısal donatıları ile dış ve iç
mekanlarda mükemmel bitkilendirme çalışmaları ile kentteki yaşam kalitesini
arttırabilmektedirler.
Dünyanın her yerinde kullanımı giderek yaygınlaşan dikey bahçe uygulamaları,
özellikle Avrupa'da sistemin alt yapı gereksinimleri bakımından önemli bir endüstri
haline gelmiştir. Ancak, bu tür uygulamalar hem yapı yükünü hem de maliyetini önemli
oranda artırması nedeniyle genellikle yüksek yapılarda tercih edilmemektedir.
Dikey bahçe uygulaması yapılacak yüzeyin; bitki yetiştirmeye uygun olup olmadığı,
kar, rüzgar yükü ve bitkilendirme sonrasında oluşabilecek yükü taşıyıp taşıyamayacağı,
bitki türlerinin özellikleri ve bitkilerin yerleştirileceği elemanların sistemleriyle ilgili
özellikler uygulamaya geçmeden önce tasarımcı, uygulayıcı, üretici ve bakım personeli
tarafından
değerlendirilmelidir.
Tasarım
aşamasında
bitkilendirme
detaylarının
düşünülmesi bitkilendirilmiş cephe uygulamalarının daha doğru ve daha hızlı bir şekilde
gerçekleştirilmesine katkı sağlayacaktır.
65
Yapıların bitkilendirilmesinde önceleri çatı yüzeyleri ve avlular değerlendirilmiş, ancak
cephelerin
kapladığı
alanın
daha
fazla
olması
sonucunda
bu
yüzeylerin
bitkilendirilmesininde kentsel ölçekten yapı ölçeğine kadar yararlı olacağı yapılan
araştırmalarda belirtilmiştir.
Dikey bahçeler; termal izolasyon ile enerji masraflarında tasarruf, çevre değerinin
yükselmesi ile proje pazarlamada ve emlak değerinde artış, fiziksel dış etkilere karşı
taşıyıcı sistemin ve cephe malzemesinin korunarak ömrünü uzatma gibi ekonomik
yararlar sağlayabilmektedir.
Ekolojik yararları ise; yaban hayatı habitatı ve biyolojik çeşitlilikte gelişme, bitkilerin
biyolojik faaliyetleri ile karbondioksit miktarında azalma, toz ve mikropların emilimi,
oksijen miktarında artış ve hava kalitesinde iyileşme, yağmur suyunun kirletici
kimyasallardan, ağır metal ve organik bileşenlerden arınması, UV ışınlarının ve aşırı
sıcaklık değişikliklerinin zararlı etkilerine karşı koruma, kent ısı adası etkisini azaltma
(daha fazla bitki örtüsü = daha az sıcaklık), yağmur suyunun aşırı ölçüde yüzeysel
akışını önleme olarak sıralanabilir.
Mekanlar görsel olarak estetik özellik kazanırken, havaalanı çevresindeki ve uçuş
hatları altındaki alanlarda gürültü izolasyonunun sağlanması, dış ortam gürültü
seviyesinin rahatsız edici etkisinin azaltılması, yangın güvenliğinin yükseltilmesi ile de
psikolojik olarak bireyler üzerinde zihinsel ve ruhsal açıdan olumlu etkileri olduğu
belirtilmektedir.
Dünyada çatı yüzeylerinin bitkilendirilmesi konusunda bir standartlaşma söz konusu
iken dikey bahçe uygulamalarında cephelerin bitkilendirilmesi ile ilgili henüz bir
standart bulunmamaktadır. Özellikle Avrupa ülkelerinin yeşil çatılar ile ilgili
mevzuatlarının uygulamada oldukça etkin bir şekilde kullanıldığı bilinmektedir.
66
Ülkemizde giderek büyüyen ve sektörde önemli bir pazar durumuna gelen dikey bahçe
çalışmalarının yaygınlaşmasında; gerekli yönetmeliklerin ve standartların oluşturulması,
yerel yönetimlerin de konuya olan duyarlılıkları ve destekleri oldukça önemlidir.
Mevcut uygulama ve çalışmaların giderek artması kısa sürede bu eksikliğin
tamamlanacağının bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Doğal çevrenin yapıya
entegrasyonu ile kentlerde nefes alan mekanlara yer verilmesinin yanı sıra önemli
oranda enerji ve kaynak tasarrufu sağlanmış olacaktır.
67
KAYNAKÇA
Kitaplar
th
De Lorme, E., 1996. “Garden Pavilions and the 18 Century French Court”. Suffolk:.
Lambertini, A. & Ciampi, M., 2007. “Vertical Gardens.” London: Verba volant.
Lambertini, A. & Leenhardt, J.,2007. “Vertical Gardens: Bringing The City Of Life”,
Hudson,U.K.
Loh, S., 2008. “Living Walls: A Way To Green The Built environment”. Environment
Guide Technology 26.
Uffelen, C., 2011. “Façade Greenery: Contemporary Landscaping”, Braun Publishing,
68
Süreli Yayınlar
Alexandri, E., Jones, P., 2006 : “Temperature decreases in an urban canyon due to green
walls and gren roofs in diverse climates”. http://www.sciencedirect.com,
[accessed 07.11.2013]
Darlington, A., Chan, M., Malloch, D., Pilger, C., & Dixon, M. A. (2000). “The
Biofiltration of Indoor Air: Implication for Air Quality”. Indoor Air , 10:39-46.
Bass, B., Baskaran B., 2003. “Evaluating Rooftop and Vertical Gardens as an
Adaptation Strategy for Urban Areas”, IRC (Institude for Research of
Construction), NRCC(National Research Council Canada) -46737, http://irc.nrccnrc.gc.ca/ircpubs [accessed 01.11.2013].
Cooney E., Deller S., Michie L., Wedderburn D., 2004. “A Research Study of the
Feasibility of Implementing a Living Wall into the Environmental Studies 2
Building”.
www.adm.uwaterloo.ca/.../watgreen/.../f04biofi.
[accessed
07.11.2013].
Köhler, M., 2008. “Green Facades-A view back and some visions”, Urban Ecosystem.
Vol 11 p.423-436.
Jacobs, H., 2008. “Green Plants for Green Buildings”,
http://greenplantsforgreenbuildings.org/about.htm [accessed 01.11.2013].
Jashemski, W.F., 1979. “The Gardens of Pompeii: Herculaneum and the Villas
Destroyed by Vesuvius,” Volume 1 and 2, Appendices. New Rochelle, NY:
Aristide D. Caragzas .
Johnston, J., Newton, J., 2004. “Building Green “A guide to using plants on roofs,
walls and pavements”, Greater London Authority. London ISBN: 1 85261 637 7.
69
Leenhardt, J., 2007:. “Vertical Gardens”,Verba Volant, London, Pp.55-76.
Pieper, J., 1987. “The Nature of Hanging Gardens. Daidalos”, 23:14-22.
Seçkin, N.P., 2011. “Güneşe Yaklaşan Yeşil Örtüleri Algılarken” Mimarlıkta Malzeme,
TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yayını, Yıl:6, Sayı:20, Yaz
2011, s.42-50.
Sharp,R., 2007. “6 Things You Need to Know About Green Walls”, Building Design and
Construction”, BD&C News,
http://www.bdcnetwork.com/article/CA6459410.html [accessed 07.11.2013].
Stoneman, J., 2008. “Gren Product.The Usee of Vines on Building”. November 14,
http://www.919westwisconsinstreet.com/The_Use_of_Vines_On_Buildings.pdf
[accessed 13.11.2013].
Titova, N., 1990. “Rooftop Gardens. Science in the USSR”, 5: 20-25.
Thompson, J.W., Sorving, K., 2000. “Sustainable Landscape Construction, A Guide to
Green Building Outdoors”. Island Press, Washington D.C. p.105-131.
Yeh. Y., 2009. “Green wall—the creative solution in response to the Urban Heat Island
Effect”, National Chung-Hsing University.
http://www.nodai.ac.jp/cip/iss/english/9th_iss/fullpaper/3-1-4nchuyupengyeh.pdf. [accessed 07.11.2013].
Yeh, Y.P., 2012. “Green Wall-The Creative Solution in Response to the Urban Heat
Island Effect”. National Chung-Hsing University.
Yücel, G., Elgin, Ü., 2010. “Duvar Bahçesi: Dikey Bahçe / Yeşil Duvar”, Mavi Yapı
Dergisi, Yıl:1, Sayı:2, Kasım- Aralık 2010, s: 51-53.
70
Diğer Yayınlar
Antonraubenweiss, 2013. http://www.antonraubenweiss.com/expo/week22.html
[ziyaret tarihi 13.11.2013].
Babil’in Asma Bahçeleri, 2013. http://ibrahimyalcin1982.blogcu.com/babilin-asmabahceleri/2021418 [ziyaret tarihi 07.11.2013].
Daily, 2013. Düşey ormana doğru ilerleme htp://www.mimdap.org/?p=79079 [ziyaret
tarihi 15.11.2013].
Expo2005, 2013.http://www.expo2005.or.jp/en/eco/bio-lung.htm
Floraplus,2013.http://www.foraplus.net/content/yesilvadi-den-dikey-bahce-verticalgarden.[23.11.2013].
Gro-Wall Vertical Garden System,2013.
http://hidroizolatii.afacereamea.ro/i/drenare/growall.pdf
[ziyaret
tarihi
07.11.2013].
Green Roofs Organization, 2008. Green roofs for healthy cities. Introduction to green
walls technology, benefits and design.
http://www.greenscreen.com/Resources/download_it/IntroductionGreenWalls.pdf.
Greenscrren, 2013. Freestanding trellis fence (left), coloumn trellis (bottom), custom
trellis shapes (right) .http://www.greenscrren.com. [ziyaret tarihi 13.11.2013].
GSKY, 2013. http://gsky.com/projects [ziyaret tarihi 13.11.2013].
İBB, 2013. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Park Bahçeler Müdürlüğü, İstanbul.
71
Jakob, 2013. http://www.jakob.ch/769/ [ziyaret tarihi 07.11.2013].
Landscape Walls, 2013..http://www.landscape.online.com.[ ziyaret tarihi 11.11.2013].
Karaca E. Timur Ö., 2013. “Vertical Garden”. http://dx.doi.org/10.5772/55763. [ziyaret
tarihi 23.11.2013].
Mitademo, 2013.http://mitademo.com/mimarlik[ ziyaret tarihi 05.11.2013].
MFO Park, 2013. http://www.landezine.com/index.php/2009/07/mfo-park-switzerland/
Oksay, P., 2013. “Dikey Bahçeler”, http://www.evbahce.com.tr/bahceler/ ziyaret tarihi
[07.11.2013]
Pemagarden, 2013. http://www.pemagarden.com/ [ziyaret tarihi 15.11.2013].
Signgraphic, 2013. Siemens Ev Aletleri Doğaya Duyduğu Saygıyı Silvanus’a Yaptırdığı
Dikey Bahçe Çalışmasıyla Kanıtladı. http://www.signgraphic.com.tr/-1-2522siemens-ev-aletleri-dogaya-duydugu-saygiyi-silvanus8217a-yaptirdigi-dikeybahce-calismasiyla-kanitladi.html [ziyaret tarihi 15.11.2013].
Transforming Ugly Concrete Walls İnto Beautiful Vertical Gardens, 2013.
http://www.vancouversun.com/homes/Transforming+ugly+concrete+walls+into+
beautiful+vertical+gardens/5107779/story.html. [ziyaret tarihi 13.11.2013].
Vertical Garden Patric Balans, 2013.
http://www.verticalgardenpatrickblanc.com/ [ziyaret tarihi 07.11.2013].
Vertical Garden, 2013. http://preprodtest.archdaily.com . [ziyaret tarihi 07.11.2013].
72
Hedberg, H.F., 2008. “A Comprehensive Guide to Living Walls, Green Screens and
Technologies”.
http://lda.ucdavis.edu/people/2008/HHedberg.pdf.[accessed 07.11.2013]
73

tc bahçeşehir üniversitesi fen bilimleri enstitüsü

Transkript

Benzer belgeler

İrem Tüfekcioğlu Yerçekimine meydan okuyan bahçeler

Fizik-1 Uygulama-5

çeşitli yöntemlerle kurutulmuş hünnaptan bisküvi ve kurabiyeler için

GOT-It 2.0.1 ile Elektromanyetik Sistemlerin

3D Bilgisayar Grafikleri

LDAP Administrator ile Active Directory Yonetimi Active Directory

Araştırma derinliği Yüzeyden verilen akımın nüfüz derinliği tamamen

kendi cd`ni kendin yap - Müzik Eğitimcileri Sitesi

Sistem Analizi Ders Notları – Bölüm 2

586 YATAY VE DİKEY OLARAK KONUMLANDIRILMIŞ KRANK