hukuk dergýsý

Transkript

hukuk dergýsý

HUKUK DERGÝSÝ
YIL: 3 SAYI: 26 / ŞUBAT 2012
Hukuki Makaleler
Yüksek Mahkeme Kararları
Mevzuat Özetleri
Hukuk Haberleri
Kültür Sanat
YAZILIM TÝCARET
LÝMÝTED ÞÝRKETÝ
LEGES
HUKUK DERGİSİ
Leges Yazılım Tic. Ltd. Şti. adına
Sahibi ve Sorumlu Müdür
Ömer Faruk KAHRAMAN
Genel Yayın Yönetmeni:
Av. Zehra Birsen YAMAK
Av. Aytekin DÜRMELİ
Haber Müdürü
Bekir ÜSKÜDAR
Kültür - Sanat Danışmanı
Av. Zehra Birsen YAMAK
Yayın Danışmanı
Av. Osman Orçun GÜNDÜZ
Reklam Koordinatörü
Sertaç Koray SUNGUR
Satış Direktörü
Hasan ORUÇ
Yıl : 3
Sayı : 26
ISSN 1309-9620
Yayın Türü: Yaygın Süreli Yayın
Her ay yayımlanır.
Basıldığı Yer:
Yıldız Matbaacılık ve Baskı Sistemleri
Ziya Gökalp Mah.42/4 Sok.No:18/2 Zeytinburnu - İSTANBUL - TÜRKİYE
Tel.: 0212 558 01 05 – 416 09 39
Yönetim Yeri:
58 Bulvar Cad. 55/3 Sk. No: 28 Çağdaş İş M. K:2/39 Zeytinburnu-İstanbul-TÜRKİYE
Tel: 0212 547 60 80 Fax: 0212 547 60 82
www.legeshukukdergisi.com • e-posta: [email protected]
Reklam : [email protected]
Kapak Tasarım : Oktay KILIÇ
Dizgi - Tasarım : Oktay KILIÇ
Düzeltmen
: Ali KALFA
Copyright 2010 - Bu derginin tüm yayın hakları Leges Yazılım Tic. Ltd. Şti.’ye aittir.
Her hakkı saklıdır. Alıntılarda kaynak göstermek zorunludur.
YILLIK ABONELİK BEDELİ (12 SAYI): PEŞİN 400 TL - VADELİ 450 TL
DANIŞMA KURULU
uProf. Dr. Tekin AKILLIOĞLU
Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi
uProf. Dr. Ali AKYILDIZ
Kırıkkale Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı
uProf. Dr. Aydın AYBAY
Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kurucu Dekan
uProf. Dr. Ufuk AYDIN
Anadolu Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı Başkanı
uProf. Dr. Abdullah DİNÇKOL
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı
uProf. Dr. Yücel ERTEKİN
Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı
uProf. Dr. Nüvit GEREK
Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı
uProf. Dr. Hüseyin HATEMİ
Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medenî Hukuk Anabilim Dalı Başkanı
uProf. Dr. Yusuf KARAKOÇ
Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı
uProf. Dr. İsmail KAYAR
Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı
uProf. Dr. Ahmet M. KILIÇOĞLU
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Özel Hukuk Bölüm Başkanı
uProf. Dr. Nevzat KOÇ
İstanbul Ticaret Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı
uProf. Dr. Erkan KÜÇÜKGÜNGÖR
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
uProf. Dr. Hayrettin ÖKÇESİZ
Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi
uProf. Dr. Mesut ÖNEN
İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hava ve Uzay Hukuku
uProf. Dr. Selçuk ÖZTEK
Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medenî Usûl ve İcra-İflâs Hukuku Anabilim
Dalı Başkanı
uProf. Dr. Haluk Hadi SÜMER
Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı Başkanı
uProf. Dr. Mustafa TOPALOĞLU
Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı
uProf. Dr. Devrim ULUCAN
Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı
Başkanı
uProf. Dr. Ali Dursun ULUSOY
uProf. Dr. M. Fatih UŞAN
Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı
uProf. Dr. Feridun YENİSEY
Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi
uDoç. Dr. Şebnem AKİPEK
uDoç. Dr. Ali Şafak BALI
Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Felsefesi Ve Sosyolojisi Anabilim Dalı
Başkanı
uDoç. Dr. Ramazan ÇAĞLAYAN
Kırıkkale Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı
uDoç. Dr. Mustafa ÇEKER
Çukurova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı
uDoç. Dr. Mehmet DEMİR
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı
uDoç. Dr. M. Macit KENANOĞLU
Fatih Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Tarihi Anabilim Dalı
uDoç. Dr. Köksal KOCAAĞA
Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Başkanı
uDoç. Dr. Didem ALGANTÜRK LIGHT
İstanbul Ticaret Üniversitesi Hukuk Fakültesi
uDoç. Dr. Tekin MEMİŞ
Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi
uDoç. Dr. Yüksel METİN
Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı
uDoç. Dr. Demet ÖZDAMAR
Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı
uDoç. Dr. Oğuz SANCAKDAR
Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı
uDoç. Dr. Pervin SOMER
Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi
uDoç. Dr. Reyhan SUNAY
Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Genel Kamu Hukuku Anabilim Dalı Başkanı
uDoç. Dr. Kemal ŞENOCAK
uDoç. Dr. Metin TOPÇUOĞLU
Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı
uYard. Doç. Dr. Ahmet Haluk ATALAY
Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi
uYard. Doç. Dr. Mustafa AVCI
Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı
uYard. Doç. Dr. Mesut AYGÜN
Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Uluslararası Özel Hukuk Anabilim Dalı
uYard. Doç. Dr. Fatma KOCABAŞ
Anadolu Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı
uYard. Doç Dr. İbrahim SUBAŞI
Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Yüksekokulu Sigortacılık Bölümü
İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Öğretim Üyesi
uYard. Doç. Dr. Filiz TEPECİK
Anadolu Üniversitesi Hukuk Mali Hukuk Anabilim Dalı
uYard. Doç. Dr. Esra YAKUT
Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Tarihi Anabilim Dalı
uYard. Doç. Dr. Bülent YÜCEL
Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı
uM. Handan SURLU
Yargıtay Onursal 1. Başkanvekili (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Başkanı)
uDerya KONAK (Kırklareli Hakimi)
uAv. Türkay ASMA (Ankara Barosu)
uAv. Boran ÇİÇEKLİ (İstanbul Barosu)
uAv. Murat Volkan DÜLGER (İstanbul Barosu)
uAv. Fatma Çağla YAVUZ DÜRMELİ (İstanbul Barosu)
uAv. Sadi DÜZGÜN (İstanbul Barosu)
uAv. Şerafettin EKİCİ (İstanbul Barosu)
uAv. Sema GÜLEÇ (Ankara Barosu)
uAv. Aşkın Bora GÜNDÜZ (İstanbul Barosu)
uAv. Fikret Koral KAPLAN (İstanbul Barosu)
uAv. Seyfettin İSKENDEROĞLU (İstanbul Barosu)
uAv. Özgür KARABULUT (İzmir Barosu)
uAv. İlker ONAY (İstanbul Barosu)
uAv. Nuri POLAT (İstanbul Barosu)
uAv. Ali Musa SARIÇİMEN (İstanbul Barosu)
uAv. Ali ÜSTÜNBAŞ (Ankara Barosu)
İÇİNDEKİLER
HUKUKİ MAKALELER
Avrupa Birliği Üye Ülkelerinde Miras Hukukuna Ve Vasiyetnamelere Kısa Bir Bakış
Pınar ÜNALÇIN (Durağan Noteri)...................................................................................... 13
İcra Ve İflas Hukuku’nda “İvazsız Tasarruflardan Dolayı” İptâl (İİK. Mad. 278)
Av. Talih UYAR.................................................................................................................... 53
Türk Vergi Hukuku’nda Vergi Denetimi Ve Vergi Denetiminin Sorunları
Av. Necip İlker KARAOĞLAN...........................................................................................73
YÜKSEK MAHKEME KARARLARI
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU
Hakkın kötüye kullanılmasının hukuk düzeni tarafından korunmayacağı......................... 105
Usul ve yasaya uygun kararların onanacağı....................................................................... 111
Kamulaştırma davalarında taşınmazların emsal değerlerinin tesbitinde, serbest
alım-satım değerlerinin esas alınacağı .............................................................................. 112
Hukuk genel kurulunun, yeni hükmün varlığı ya da direnmenin uygun bulunması
nedeniyle özel daireye gönderme kararı verdiği hallarde, karar düzeltme yolu
kapalı ise dosyanın yerel mahkemeye değil, karar gereğini yerine getirmek üzere
özel daireye gönderileceği . ............................................................................................... 114
Sözleşmenin yorumu.......................................................................................................... 117
Harca tabi davalarda davanın açılma tarihi harcın ödendiği gündür..................................123
Bozma üzerine verilen yerel mahkeme kararının, yasal sınırlarda genişletilmiş
gerekçeye dayalı olması halinde yeni hüküm sayılmayıp direnme niteliğinde bulunduğu .....127
Vakıf evladı tarafından açılan galle fazlasının tespit ve tahsili.......................................... 133
Türk ticaret kanununda yemin............................................................................................ 136
Tarafları, dava sebebi ve müddeabihi aynı olan bir dava hakkında birbirine aykırı
kesinleşmiş iki hüküm bulunması halinde yargılamanın yenilenmesi talebi üzerine
ikinci hükmün iptaline karar verileceği . ........................................................................... 143
Yurtdışı hizmet borçlanmasında işe başlama tarihinin saptanması.................................... 146
YARGITAY 1. HUKUK DAIRESI
Tapu kaydına iyi niyetle dayanarak ayni hak kazanan üçüncü kişinin kazanımı korunur. .156
Eksik hasımla yargılama yapılamayacağı..........................................................................159
Kanun yolu incelemesi sonucu kesinleşen görev ve yetkiye ilişkin kararların
davaya ondan sonra bakacak mahkemeyi bağlayacağı..................................................... 160
Baz istasyonlarının türk medeni kanununun komşuluk hakkına ilişkin hükümleri
çerçevesinde dava edilebileceği.........................................................................................163
Kamulaştırmada bedel tesbitindeki esaslar........................................................................ 167
Kefilin sorumluluğunun miktar ve süreyle sınırlı olduğu.................................................. 171
Mahkeme içi ikrarların kesin delil olarak bağlayıcılığı......................................................174
İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılmasının işin niteliğinden doğan bir sebeple
işçinin sağlığına zarar vermesi hali, işçinin sözleşmeye derhal son vermesinin haklı
nedenini oluşturacağı..........................................................................................................179
Terekeden yararlanmaya yönelik taleplerin iştirak hali nedeniyle tüm mirasçılar
tarafından elbirliğiyle kullanılması gerekeceği.................................................................. 183
Çalışma koşullarının temelini oluşturan emredici hükümlere aykırı olarak işçi
aleyhine çalışma koşullarında değişiklik yapılamayacağı..................................................186
İş sözleşmesinin tarafların ortak iradesiyle sona erdirilmesinin ikale olarak
değerlendirileceği...............................................................................................................199
Fiili çalışma saptanmadıkça sadece hizmet akdine dayalı olarak sigortalılığın söz
konusu olamayacağı .......................................................................................................... 204
Çek taahhütnamesi sözleşmesi uyarınca bankanın, -bir tazminat ödemese dahimüşterisinden riskleri teminat altına alma yetkisine dayalı olarak depo talebinde
bulunabileceği.................................................................................................................... 207
Aynı alacak için tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla birden fazla icra takibi yapılıp
alacağın bu dosyalardan birinde tahsil edilmesi halinde, tahsil harcının yalnızca
tahsilat yapılmış olan dosyadan bir defa alınacağı . ..........................................................209
Banka kartları ve kredi kartları kanununun kart sahibine yüklediği yükümlülükler..........210
Ölünceye kadar bakım sözleşmesine dayalı tapu iptali ve tescili......................................213
Her mahkemenin kendi yargılama giderlerini ve avukatlık ücretini başka
mahkemenin takdirine bırakamayacağı, son kararıyla hüküm altına almak zorunda
olduğu................................................................................................................................. 216
Hüküm kurulmasına yeterli olmayan eksik inceleme sonucu kurulan mahkeme
hükümlerinin onanmayacağı.............................................................................................. 218
Eksik soruşturmaya dayalı olarak hüküm verilemeyeceği................................................. 223
Kat mülkiyetinde yöneticinin görevleri.............................................................................. 225
Hak düşürücü süre karşısında davanın esası incelenemeyeceği.........................................228
Kurum alacaklarında tahsil zaman aşımının borcun doğduğu tarihte yürürlükte
bulunan mevzuata göre belirleneceği.................................................................................231
YARGITAY CEZA GENEL KURULU
Zincirleme biçimde görevi kötüye kullanma suçu.............................................................240
YARGITAY 1. CEZA DAIRESI
Meşru savunmada sınırın heyecan korku ve telaş nedeniyle aşılması............................... 251
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasında CMK 231 de aranan şartların
değerlendirilmesi gerekceği............................................................................................... 255
Nitelikli zimmet suçu......................................................................................................... 259
Dava zamanaşımı............................................................................................................... 259
Sanık hakkında lehe olan kanunun uygulanması gerektiği................................................ 261
DANIŞTAY 10. DAIRE
Binaların yangından korunması hakkındaki yönetmeliğin 121/4-g, 167/3. Maddeleri
ile Ek-12/ç ve Ek-13’te yer alan çizelgelerin iptali............................................................266
MEVZUAT ÖZETLERİ
Kanunlar............................................................................................................................. 283
Bakanlar Kurulu Kararları.................................................................................................. 283
Yönetmelikler..................................................................................................................... 287
Genelgeler..........................................................................................................................292
Tebliğler..............................................................................................................................292
Tüzükler..............................................................................................................................294
Milletlerarası Antlaşmalar.................................................................................................. 295
HUKUK HABERLERİ
Avukatın görevini yapmasını engelleyen polise 6 ay hapis................................................ 299
Avukat Kimliği, PTT’de resmi kimlik oluyor....................................................................299
Özel yetkili iki mahkeme Çağlayan’a taşınıyor ................................................................301
“Kabul edilmiş avukatlık yasası taslağı yok”.....................................................................302
MEB, Kasım ayında, eşi hakim olan öğretmenin naklen atamasını yaptı.......................... 305
İthal avukat gerilimi........................................................................................................... 307
Yargıya erkekler hakim!.....................................................................................................307
Avukatlar “Sınav” ve “Nitelikli Staj” İstiyor..................................................................... 309
Yargı, cebe girdi!................................................................................................................ 310
ARAMA İNDEKSLERİ
Kanun Maddelerine Göre Arama İndeksi...........................................................................313
Kavramlara Göre Arama İndeksi........................................................................................317
HUKUKİ MAKALELER
AVRUPA BİRLİĞİ ÜYE ÜLKELERİNDE MİRAS HUKUKUNA
VE VASİYETNAMELERE KISA BİR BAKIŞ
Pınar ÜNALÇIN (Durağan Noteri)
İCRA VE İFLAS HUKUKU’NDA “İVAZSIZ TASARRUFLARDAN DOLAYI” İPTÂL (İİK. MAD. 278)
Av. Talih UYAR
TÜRK VERGİ HUKUKU’NDA VERGİ DENETİMİ VE VERGİ
DENETİMİNİN SORUNLARI
AV. Necip İlker KARAOĞLAN
SAYI : 26
AVRUPA BİRLİĞİ ÜYE ÜLKELERİNDE MİRAS HUKUKU VE VASİYETNAMELER
13
AVRUPA BİRLİĞİ ÜYE ÜLKELERİNDE MİRAS HUKUKUNA
VE VASİYETNAMELERE KISA BİR BAKIŞ
Pınar ÜNALÇIN (Durağan Noteri)
Bu çalışma, Türkiye Noterler Birliğinin üyesi bulunduğu Uluslararası Noterler
Birliği’nin (Eski adı Uluslararası Latin Noterler Birliği) (UINL) Avrupa İşleri Komisyonunun alt komisyonunun belirli sayıda soru-cevap şeklinde Türkiye’de dahil olmak
üzere bazı Avrupa ülkeleri bazında hazırladığı ve 2000 Eylül’ünde UINL tarafından
yayınlanan raporun1 Notarius International 2 dergisinin 2/2001 sayısında karşılaştırmalı
hukuk kısmında değiştirilmiş ve kısaltılmış olan R.A.D. URQUHART’ın “The Will
in the Member States of the European Union” “Le testament dans les Etats membres
de l’Union Européenne” adlı Fransızca yazısı3 ve 27 Avrupa Ülkesinin miras hukuku
konuları içeren www.successions-europe.eu4 adlı sitedeki 09.04.2010 tarihinde düzenlenmiş olan bilgiler temel alınarak Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık (İngiltere, Galler ülkesi ve Kuzey İrlanda), Çek Cumhuriyeti, Fransa, Hollanda, İrlanda,
İskoçya, İspanya, İtalya, Lüksemburg, Macaristan, Polonya, Portekiz, Yunanistan olmak 16 ülke üzerinde yapılmıştır.
Notarius International adlı dergide yayınlanan yazıdaki raporda Almanya, İngiltere,
Belçika, İskoçya, İspanya, Fransa, Yunanistan, İtalya, İrlanda, Lüksemburg, Hollanda,
1
Bu rapor, Dr.Dieter BÖSE, Hannover Noteri (Almanya); R.A.D. URQUHART, Londra Noteri(İngiltere);
Jacques de STRYCKER, Mechelen Noteri (Belçika), Prf. Douglas CUSINE, Aberdeen Üniversitesi
(İskoçya);Maria de ROCAFIGUERA GIBERT, Barselona Noteri (İspanya); Caroline DENEUVILLE,
Paris Noteri (Fransa); Maria LATSOU, Atina Noteri (Yunanistan);Paolo PASQUALIS, San Stino
di Livenza Noteri (İtalya);Arthur MORAN, Dublin Avukatı (Solicitor)(İrlanda); Francis KESSLER,
Lüksemburg Noteri (Lüksemburg);Micheal TOMLOW, Heerlen Noteri (Hollanda);Benvinda Azevedo
Ferreira da SILVA, Porto Noteri (Portekiz); Anne Marie JACOT-OESCH, Le Locle Noteri (İsviçre);
Muhsin BİLGE, İstanbul Noteri (Türkiye) tarafından düzenlenmiştir.Orijinal olarak “Stichting
tot Bevordering der notariele Wetenschap”, van Eeghenstraat 222, 1071 GM Amsterdam ‘da
yayımlanmıştır.
2
Çevirenin Notu: Uluslararası Noterler Birliği’nin hukuk dergisidir. www.notarius-international.org
3
R.A.D. URQUHART,”The Will in the Member States of the European Union-Le Testament dans les
Etats Membres de l’Union Européenne”, Scrivener Notary of London, President of the Subcommission
of the European Affairs Commission of the UINL Notarius International 2/2001, V:6, p.131-138
( Bu rapor orijinal olarak “Stichting tot Bevordering der notariele Wetenschap, van Eeghenstraat
222,1071 GM Amsterdam” yayımlanmıştır. Vakıf tarafından basıma izin verilmiştir. Bu yayın için az
değiştirilmiş ve kısaltılmıştır.)
4
Ayrıntılı Bilgi için Bkz.www.successions-europe.eu
14 LEGES Hukuk Dergisi
ŞUBAT 2012
Portekiz’in yanı sıra İsviçre ve Türkiye olduğu halde, bu çalışmada İsviçre kısmı hiç
dikkate alınmamış, Türkiye kısmı ise dipnotlarda bilgi amaçlı bahsedilmiştir.
UINL Avrupa İşleri Komisyonunun alt komisyonunun bu raporu hazırlama amacı,
Avrupa ülkeleri vatandaşlarının ulusal vasiyetname formlarından en fazla kullandıklarıyla Avrupa vasiyet modeline hangi ölçüde oluşabilmesinin, mümkün olup olmadığını
belirlemekti. Bu araştırma da, sınırlı sayıda sorular sorulmuş ve bunlara farklı cevaplar
alınmıştır.5
Sonuç olarak;
A) Avrupa Birliği ülkelerinde İspanya’nın yüz ağartıcısı istisnası haricinde, hemen hemen tüm ülkelerde kişilerin büyük çoğunluğu vasiyet yapmaksızın ölmektedir.
İspanya’da yalnızca insanların %10’nun vasiyetnamesi yoktur.6
Çoğu ülkede, vasiyetname ortak sicili olmakla birlikte, fakat tamamında bulunmamaktadır.7
Vasiyetnamenin normal kullanım amacı ise; yaşayan eşe mirasını veya malvarlığını
vasiyet bırakmak veya mirasta ona bir çıkar sağlamaktır.8
B) Milletlerarası Özel Hukuk bakımından ise; Almanya ve İspanya gibi birçok ülke
mirasın birliğini öngörmekle birlikte, fakat Fransa ve Birleşik Krallık gibi birçok ülkede tam aksine menkuller için yerleşim hukuku, gayri menkuller için “ lex rei sitae”9
şekilde miras ayırımını öngörmüştür.10
Birçok ülke, Birleşik Krallık haricinde çocuklar lehine mahfuz hisse öngörmüş, Yunanistan ve İtalya gibi bazı ülkeler ise vasiyet özgürlüğü prensibini çocuklar ve/veya
eşler lehine mahfuz hisse ile birlikte uygulamaktadır.11
Vasiyetnamenin şekli geçerliliği hakkında birçok ülke Vasiyetnamenin şekline dair
hükümlere ilişkin Kanunlar ihtilafıyla ile ilgili 1961 tarihli Konvansiyonu onaylamış5
URQUHART,… p.131
6
URQUHART,… p.131 ; Raporda Türkiye’de Vasiyetname
Bkz.p.133
7
URQUHART,… p.131 ; Raporda Türkiye’de merkezi vasiyetname sicili yoktur.Bkz.s.133. Çevirenin
Notu: Raporun düzenlediği tarihten bu yana bu konuda herhangi bir gelişme olmamıştır.
yapmaksızın ölenlerin oranı % 99
8
URQUHART,… p.131 ;
9
Çevirenin Notu: “lex rei sitae” …şeyin bulunduğu yer hukuku anlamına gelir.
10
URQUHART,… p.131 ; Raporda Türkiye’de birlik sistemi olduğunu ve istisna olarak gayrimenkullerin
bulunduğu yer kuralı uygulandığı belirtilmiştir Bkz.p.134 Çevirenin Notu: 12.12.2007 tarihli Resmi
Gazete’de yayımlanan 5718 sayılı Yeni Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Kanunu aynı
sistemi ve istisnayı uygulamaktadır.Yabancı Hukuk Kanunlar İhtilafı kurallarının başka bir hukuku
uygulaması öngördüğü takdirde yalnızca kişi hukuku ve aile hukukuna ilişkin ihtilaflarda dikkate
alınacaktır. Atıf(Renvoi) sistemi eski kanuna göre daha dar uygulanmaktadır.(Md.2/3) Uygulanacak
hukuku seçme imkanı tanınan hallerde ise;taraflarca aksi açıkça kararlaştırılmadıkça seçilen maddi
hukuk hükümleri uygulanır.(Md.2/4) Miras ile ilgili kısım Md.20’de düzenlenmiş ve eski kanunun
benzer hükümleri söz konusudur.
11
SAYI : 26
15
tır.12 Birçok ülke ise vasiyetçinin eliyle yazılmış vasiyetnameleri talep eder. Birleşik
Krallık gibi diğerleri için ise, daktilo ile yazılmış vasiyetnameler daha çok alışkanlık
haline gelmiştir. Bunun istisnası ise, neredeyse tüm vasiyetnamelerini noter huzurunda
resmi vasiyetname şeklinde yapan İspanya’dır.13
Kabul edilen ehliyet bakımından ise; vasiyetname yapmak için minimum yaş büyük
ölçüde ülkeden ülkeye değişmektedir.14
C) Avrupa Birliğindeki yürürlükteki değişik mevzuatlar inceledikten sonra, ulusal
hukuklarda önemli değişiklik olmaksızın Avrupa Vasiyetname Modeli’nin yaratılamayacağı sonucu çıkmıştır ve bu da pratikte imkansızdır.
İlkin, Örf ve Adet Hukukunu (Common Law ) uygulayan ülkelerde resmi vasiyetname bilinmemektedir. Tam aksine, Common Law ülkelerinde daktilo ile yazılmış vasiyetnameler sık sık kullanılmakta, Medeni Hukuk (Civil Law) ülkelerinde ise bunlar
kabul edilmediği gibi15, ne de kullanılmaktadır. Farklı Medeni Hukuk ülkelerinde ise,
uygulamalar ülkeden ülkeye değişmektedir.
Şartların uyumlaştırılması farklı medeni hukuklarda temel bir reformu gerektirecektir. Öyle görünüyor ki şimdilik uygun değildir. Alt Komisyon üyelerinin çoğunluğunun
görüşü, her üye ülkede kamunun hizmetine verilecek bilgilerin kalitesinin ve kapsamının iyileştirilmesidir.
Aynı zamanda açıkça ortadadır ki; vatandaşların vasiyetname yapmaları için teşvik
edilmeleri ve değişik üye ülkelerde noterlerin ve avukatların bu açıdan onlara yardım
etmeleri gerekir.16
Şeklinde sonuç belirtmişlerdir.
Avrupa Ülkelerindeki miras hukuku ve vasiyetnamelere gelince ise;
1- ALMANYA
Mirasçılık:
Almanya’da miras mirasçının herhangi bir müdahalesi olmaksızın “otomatikman”
ölüm ile mirasçıya geçer. (§1922,1942 BGB) Alman Hukuku, vasiyet edilen şeyle12
Çevirenin notu: Türkiye 1961 tarihli La Haye Konvansiyonu onaylamış ve yürürlüktedir. 1973 tarihli
Uluslararası Vasiyetnameleri düzenleyen Washington Konvansiyonunu imzalamamıştır.
13
14 URQUHART,… p.132, Raporda Türkiye’deki yaşın 15 olduğu belirtilmiştir.(Md.449 MK) Bkz.p.138
Çevirenin Notu: 08.12.2001 tarihli ve 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe giren Yeni Medeni Kanunun
Md.502’de aynı şekilde düzenlemiştir.
15
URQUHART,… p.132 ; Raporda Türkiye’de daktilo ve matbu vasiyetnamelerin kabul edilmediği
ifade edilmiştir.(Md.500 MK) Bkz.s.138 Çevirenin Notu: 1 Ocak 2002 tarihinde Yürürlüğe giren Yeni
Medeni Kanunun Md.531 hükmü gereğince de resmi şekilde yapılmadığı takdirde, daktilo edilmiş
vasiyetnameler geçersizdir.
16
URQUHART…. p.132
ŞUBAT 2012
rin doğrudan doğruya vasiyet edilene geçmesini tanımaz (Vindikationslegat) 17 Miras
prosedüründe, ölenin son ikametgah adresinin bulunduğu yerdeki Miras Mahkemesi
(“Amtsgericht-Nachlassgericht”) yetkilidir. (§343 al.1er FamFG)Mirasçılık Belgesinin verilmesi; mirasın reddine dair beyan gibi tüm miras talepleri de aynı zamanda
noter tarafından düzenlenen tutanakla yerine getirilir.Mirasçılık belgesi ve vasiyeti tenfiz memuru belgesi ancak taleple verilir. Vasiyetnamelerde, Miras Mahkemesi ölenin
ölümünü öğrendiği tarihten itibaren re’sen vasiyetnameyi açar. (§348 FamFG). Miras
Belgesi, üçüncü kişilere karşı hakkını ispat etmek amacıyla kullanılır. (§2353 BGB;
352 s. FamFG)18
Mirasçı, resmileştirmek amacıyla Miras Mahkemesinde verdiği beyanla veya kanuna uygun bir şekilde onaylanan bir beyanla (§1945 BGB) mirası ret edebilir. Mirası
ret etme süresi genel olarak 6 haftadır. (§1944, al 1er BGB) Ölenin son ikametgahı
yurtdışında ise bu süre 6 aydır. (§1944, al.3 BGB). Mirasçı mirası kabulü, ne de reddi
şartlı yapamaz. (§1947 BGB)19
Mirasın resmi defterinin tutulması mirasçıların sorumluluklarını sınırlamak (§1993
ss BGB) amacıyla veya mahfuz hisseli mirasçılar talep ettiğinde (§2314 BGB) söz konusu olabilir.Bunun dışında, defter tutma ne zorunludur ne de uygulanır.20
Kamu otoritesi tarafından mirasın yönetilmesi öngörülmemiştir. Mirasçı veya Miras
Alacaklısı alacaklıları tatmin etmek ve mirasçıların sorumluluklarını sınırlamak amacıyla her zaman mirasın borca batık prosedürünü (§1975,1980 BGB) veya mirasın yönetimini (§1975,1981 BGB)talep edebilir.21
Prensip olarak, mirasçı ölenin borçlarından sınırsız olarak sorumludur. (§1967
BGB)22
Vasiyetname:
Almanya’da vasiyet etme özgürlüğü mahfuz hisselerle sınırlandırılmıştır. Mahfuz
hisseli mirasçılar, ölenin alt soyu(onların yokluğunda ana ve baba(§2309 BGB)) ve yaşayan eşler veya tescil edilmiş partner olup(§2303 BGB,§10 al.6 LPartG), bu mahfuz
hisse oranı mirasın yarı kısmına kadar yükselmektedir. Mahfuz hisse mirasçıya yalnızca bir para hakkı verir.23 Mahfuz hisse hakkı ölüm veya mirastan çıkarılma hükmü17 http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/how-and-when-do-you-become-...;http://www.
successions-europe.eu/fr/germany/topics/which-is-the-competent-authorit....
18
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/how-and-when-do-you-become-...
19 ; http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/how-and-when-do-you-become-....
20
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/which-is-the-competent-authorit...
21
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/which-is-the-competent-authorit...
22
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/how-and-when-do-you-become-..
23
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/restrictions-on-the-freedom-todi..;URQUHART…. p.135
SAYI : 26
17
nün öğrenildiği tarihten itibaren 3 yıllık zamanaşımı süresi içersinde kullanılmalıdır.
(§195,199 al.1er BGB)24
Mirasçılar mahfuz hisselerinden (vasiyetsiz miras gibi) bedelsiz olarak da noter sözleşmesiyle feragat edebilirler (§2346,2348 BGB) 25
Almanya’da vasiyetnameler; resmi vasiyetname (noter huzurunda ) (§2232 BGB);
el yazılı vasiyetnameler (vasiyet edenin kendi el yazısıyla yazılmış; tarih ve yeri belirterek; imzalanmış) (§2247 BGB )26 ve istisnai hallerde yapılan özel vasiyetnameler
(§§2249 ss BGB )27. Basılı ve daktilo edilmiş imzalı vasiyetnameler kabul edilmediği
gibi, yok hükmündedir.( §§ 125 ve 2247/I BG)28 Almanya’da insanların %70 vasiyetname yapmaksızın ölmektedir.29 Vasiyetname yapabilmek için en az 16 yaşında olmak
gerekir.( § 2229/I BGB)30 Prensip olarak, şartsız fiil ehliyetine sahip her şahıs resmi senet şeklinde miras sözleşmesi düzenleyebilir.(§2275s.BGB) Ortak vasiyetname yalnızca eşler (§2265 ff BGB)ve tescil edilmiş partnerler (§10, al.4 LPartG) arasında ancak
mümkündür.31
Vasiyetnameden; Dönme niyetiyle Dönülmesi (§ 2253 BGB) veya sonradan yapılan
değişiklikle (§ 2255 BGB) veya ortadan kaldırılmasıyla (§ 2255 BGB) dönülebileceği
gibi; noterdeki bir vasiyetname için ise; resmi yere depo edilmiş vasiyetnamenin vasiyet edene geri verilmesi (§ 2256 BGB) veya yapılan vasiyetnamenin tam aksine sonraki
tarihli vasiyetnameyle (§ 2258 BGB) dönülebilir. Vasiyetnamede vasiyeti tenfiz memuru kararlaştırılması gerekli olmamakla birlikte, vasiyet eden tarafından atanabilir.(§
2197 BGB) Vasiyeti tenfiz memurunun mirası edinme ve vasiyet edenin son arzusuna
uygun hükümleri yerine getirme hakkı bulunmaktadır. (§2203BGB) Borçları ödeme,
vasiyet edilenlere verme yetkileri hem gayrimenkulleri hem de menkulleri kapsar. (§
2205 BGB) 32
Almanya’da merkezi vasiyetname sicili yoktur. Resmi senet şeklindeki Ölüme Bağlı Tasarruflar özellikle Sulh Hukuk Mahkemesine (Amtsgerichte-Nachlassgerichte)
teslim edilir. El vasiyetnameleri de korunma ve gizli tutulma amacıyla da Mahkemeye
tevdi edilebilir.33
24
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/restrictions-on-the-freedom-to-di...
25
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/restrictions-on-the-freedom-to-di...
26 http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can...;
URQUHART…. p.132;137
27
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can...
28
URQUHART…. p.137
29
URQUHART…. p.133
30
URQUHART…. p.138
31
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can...
32
URQUHART…. p.135
33
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can..;
URQUHART…. p.132
ŞUBAT 2012
Milletlerarası Özel Hukuk; Almanya, Medeni Hukuk ile miras birliği prensibini
kabul etmiştir. Ölüm anında ölenin vatandaşlık hukuku uygulanır.(Art.25 EGBGB) Yabancı ülkede bulunan gayrimenkuller için mirasın ayrılması söz konusu olabilir. (Art.3
III EGBGB)34 Ölüme bağlı tasarrufun hükmüyle olmak şartıyla, Almanya’daki gayrimenkuller için hukuk seçimi mümkündür. (Art.25, al.2 EGBGB)35
Uluslararası Anlaşmalar olarak;
- 28 Ekim 1973 tarihli Uluslararası Vasiyetnamenin şekli ile ilgili Uniform kuralları
düzenleyen Washington Konvansiyonunu onaylamamıştır.
- Vasiyetnamenin şekline dair hükümlere ilişkin Kanunlar ihtilafıyla ile ilgili 1961
tarihli La Haye Konvansiyonu ise 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüğe girmiştir.36
Yabancı bir ülkenin kanunlar ihtilafı kuralları Alman Hukukuna atıf (renvoi) yapmış
ise; o takdirde Alman maddi hukuk kuralları uygulanır.(Art.4, al.1er EGBGB) 37
2-AVUSTURYA
Mirasçılık:
Avusturya’da miras hakkı mirasçının ölümü ile doğar. Mirasçılara mirasın geçişi
ancak özel prosedür sonucunda verilen bir mahkeme kararıyla olur. (§ 797 Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch, ABGB) Ölenin yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi (“
Bezirksgericht”) ölümü öğrendiği tarihten itibaren otomatikman adli prosedüre başlar.
( § 105 Jurisdiktionsnorm, JN ve § 65,66 JN ) Bu prosedürün gerçekleştirilmesi için
Mahkeme, Mahkeme Komiseri olarak Notere başvurur. (§1 Gerichtskommissärsgesetz,
GKG) Noter, mahkeme vekili olarak, mahkeme adına (“Verlassenschaftsverfahren”)
bu miras prosedürünü gerçekleştirir. Avusturya Sistemi, bu sebepten çoğu Avrupa Birliği ülkelerinden farklılık gösterir. Mirasçı, mirası kabul ettiğine dair yazılı beyanda
bulunması halinde, ancak mirasın sahibi olduğuna dair miras belgesine sahip olabilir.38
Noter, Mahkeme Komiseri olarak (§1 Abs 2 Z 2 lit b ve §2 Abs 2
Gerichtskommissärsgesetz, GKG) lehe mirasın kabul edildiğinde; ergin olmayan mahfuz hisseli mirasçı bulunduğunda veya başka sebeplerden kişilere hukuki temsilci gerektiğinde; alacaklıları korumak için mirasçının miras malvarlığının bölünmesine izin
verildiğinde; arkadan gelen mirasçıyı dikkate almak gerektiğinde; vasiyetname ile özel
vakıf kurulduğunda; yaşayan mirasçısı bulunmadığından mirasın devlete intikal etme34
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/which-law-applies_can-i-choose...
;.URQUHART…. p.133
35
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/which-law-applies_can-i-choose..
36
URQUHART…. p.133
37
http://www.successions-europe.eu/fr/germany/topics/which-law-applies_can-i-choose..
URQUHART…. p.133
38
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/which-is-the-competent-authority..; http://www.
successions-europe.eu/fr/austria/topics/how-and-when-do-you-become-an...
SAYI : 26
19
si hallerinden birinde veya yetkili kişilerden biri veya miras kayyumu talep ettiğinde
(§165 Ausserstreitgesetz, AussStrG) envanter şeklinde mirasın resmi defterini düzenler.39
Avusturya’da Mirasın intikali ve iktisap işlemi (miras sahiplik belgesi) arasında
tereke mirasçısız (§547 ABGB) olup, hukuki bir tüzel kişiliği olduğu kabul edilerek,
gerekli idari işlemleri yapmaya yetkili temsilciye ihtiyaç bulunmaktadır.(§810 ABGB)40
Avusturya’da Mirasçı mirası ret ettiğine dair beyanını yetkili mahkemeye veya Mahkeme Komiserine (Notere) vererek mirası ret edebilir. (Ausschlagung §805 ABGB)41
Avusturya Hukuku, lehe mirasın kabulünü öngörmektedir. (§802 ABGB) Bu durumda, Mahkeme Komiseri (Noter) tereke malvarlığının envanterini düzenler ve alacaklıları çağırır. (§165 Abs 2 Ausserstreitgestz)
Prensip olarak, eğer mirasçı şart koymaksızın mirası kabul beyanında bulunduğu
ise; ölenin borçlarından sınırsız olarak borçludur.(§811 ABGB) Bu sorumluluğu mirası
tereke defterine göre kabul ettiğini beyan ederek sınırlayabilir. Bu durumda elde ettiği
aktif değer oranında ölenin borcundan sorumludur. Miras Ayrılığı söz konusu olduğu
hallerde mirasçı, yalnızca miras malvarlığıyla sorumlu olup, şahsen sorumlu değildir.
(§812ABGB)42
Vasiyetname:
Avusturya hukuku,, ölenin yaşayan eşine, çocuklarına ve ana ve baba’ya mahfuz
hisse prensibini kabul ederek vasiyetname özgürlüğünü sınırlamıştır. Çocukların ve yaşayan eşinin mahfuz hissesi yasal miras hissesinin 1/2’sidir. Ölenin çocukları olmadığı
takdirde, ancak ana ve babanın mahfuz hissesi söz konusu olabilir. (§762 ABGB) Mahfuz hisse, para olarak değeri saptanan mirasın karşılığı olan alacaktır. Mahfuz hisse,
mirasın intikalinden itibaren 3 yıl içinde Mahkeme de açılacak davayla talep edilebilir.
Mahfuz hisseden yararlananlar, mahfuz hissesinden miras açılmadan evvel gelecekteki
mirasçı ile gelecekteki miras bırakan arasında yapılacak noter sözleşmesiyle vazgeçebilir.Ayrıca, mahfuz hisseli mirasçılar bu haktan vazgeçtiklerini noter senedi (“Notariatsakt”) veya mahkeme tutanağı ile yapabilirler( §551 ABGB)43 Avusturya’da eşler
veya evlenmek şartıyla nişanlılar arasında miras sözleşmesi ( §1249 ve devamı ABGB)
noterlik işlemleri ile ilgili Kanunun 1nci maddesine uygun olarak( §1 Abs 1 lit a Notariatsaktsgeseltz) noterlik akdi şeklinde yapılır. 2 Tanık veya ikinci bir noterin huzurunda, vasiyetname şeklinde en fazla malvarlığının 3/4 düzenleyecek şeklide yapılabilir44
Avusturya’da vasiyetnameler özellikle; noterde veya mahkemede düzenlenen resmi
39
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/which-is-the-competent-authority.
40
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/which-is-the-competent-authority.
41
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/how-and-when-do-you-become-an...
42
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/how-and-when-do-you-become-an...
43
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/restrictions-on-the-freedom-to-disp...
44
http://www.successions-europe.eu/fr/austria /topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i...
ŞUBAT 2012
vasiyetname; el yazılı vasiyetname ( vasiyet edenin tamamen kendi el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış ) ve yazılı vasiyetname (vasiyet eden dışında el ile düzenlenmiş
veya daktilo edilmiş 3 tanık huzurunda düzenlenen vasiyetnameler) şeklinde yapılır.45
Eşler ortak vasiyetname yapabilir. ( §583 ve 1248 ABGB)46
Avusturya’da, notere, mahkemeye veya avukata verilen vasiyetnameler, miras sözleşmeleri, mirastan veya mahfuz hisseden vazgeçmeler Avusturya Noterleri Ulusal
Konseyi (“Österreichische Notariatskammer”) tarafından elektronik ortamda yönetilen merkezi vasiyetname siciline (“Zentrales Testamentsregister”) noterlik kanunu
hükümleri gereğince (§140 b Notariatsordnung) tescil edilirler. Söz konusu sicil, kanun
gereğince Avustrurya’daki tek vasiyetname sicilidir. Mahkemeler ve Noterler bu resmi
işlemleri tescil etmek zorundadır. (§140 c Abs 2 Notariatsordnung) 47
Milletlerarası Özel Hukuk;
Avusturya’da birlik sistemi uygulanmaktadır. Mirasta ölenin vatandaşlık hukuku
uygulanır. Mirasa uygulanacak hukuku seçilmesi mümkün olmayıp, herhangi bir istisnaya izin verilmemiştir.48
Uluslararası Anlaşmalar olarak; - 28 Ekim 1973 tarihli Uluslararası Vasiyetnamenin şekli ile ilgili Uniform kuralları düzenleyen Washington Konvansiyonunu onaylanmamıştır.
tarihli La Haye Konvansiyonu uygulanmaktadır.49
Yabancı Hukuk Avusturya Hukukuna atıf(renvoi)ta bulunduğu hallerde, Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu gereğince Avusturya Hukukunun maddi normları uygulanacaktır. ( §5 Abs 2 IPRG)50
3-BELÇİKA
Mirasçılık:
Belçika’da miras herhangi bir özel işleme gerek olmaksızın, yalnız kişinin ölümü ile
miras borçlarının ödenmesi kaydıyla, mirasçılara tüm mallar, hak ve alacaklar otomatikman geçer.(Art.718 ve 724 CC) Mirasçının açık kabulü gerekmemektedir.(Art.778
CC) Belçika, prensip olarak mirası idare etme sistemi yoktur.İstisnai olarak; ihtilaflı
veya sahipsiz miraslarda geçici süre yönetici veya kayyum atanır. 51
45
46
47
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i..
48
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/which-law-applies_can-i-choose-th..
49
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/which-law-applies_can-i-choose-.th.
50
http://www.successions-europe.eu/fr/austria/topics/which-law-applies_can-i-choose-.th.
51
http://www.successions-europe.eu/fr/belgium/topics/which-is-the-competent-authority..; http://www.
SAYI : 26
21
Ölenin en son yerleşim yeri Belçika’da ise; yabancı ülkedeki gayrimenkuller hariç
Belçika yetkilileri miras hususunda yetkilidirler. Miras prosedürleri hususunda özel
yetkili bir otorite bulunmamakla birlikte; Sulh Hukuk Mahkemeleri yalnızca ihtilaflı
miras paylaşımlarında veya bazı dostane paylaşımlarına müdahale etmektedir.
Noterlikler, mirasçılık belgesini vermesinin yanında; ölenin evlilik anlaşması; vasiyetnamesi bulunduğunda veya terekesinin durumu finans açısından karışık olduğu
hallerde; miras hukuku konusunda uzmanlıkları nedeniyle başvurulması tavsiye edildiği gibi; tartışmalı miras tasfiyelerinde ve mirasçılardan birinin ayırt etme gücüne sahip
olmadığı durumların olduğu bazı dostane miras tasfiyelerinde (Özellikle gayrimenkul
paylaşımlarında) noterlerin müdahalesi zorunlu tutulmuştur. Mirasçılar serbestçe noter
seçebilirler.
Mirasçıların tamamının veya birinin talebiyle terekenin defteri noter tarafından tutulabilir. Ölen hiçbir şekilde mirasçıların bu hakkı kullanmasını engelleyemez. Mirası
deftere göre kabul etme ve ergin olmayan mirasçının olduğu hallerde defter tutma zorunludur.52
Mirasçı, imzalamış olduğu mirası ret belgesinin bir örneğini ölenin yerleşim yeri
Sulh Hukuk Mahkemesine vererek mirası ret edebilir.(Art.784 ve devamı CC) Mirası
ret, bu amaçla düzenlenmiş Mahkemenin özel siciline işlenir. Mirasın ret ile ilgili süre
en fazla 30 yıldır. (Art.789 CC) Fakat, mirasın zımnen kabul edildiğinin göz önünde
tutulması gerekir.53
Prensip olarak, mirasçı mirastan ileri gelen borçlardan sorumludur.(Art.724 CC)
Mirasçı sorumluluğunu resmi tereke defterine göre mirası kabul ettiğine dair mirasın açıldığı yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesine vereceği özel beyanla sınırlayabilir.
(Art.793 ve devamı CC) Bu durumda, Noter tarafından tereke envanterinin yapılması
zorunludur. Mirasçının bu beyanı, özel sicile işlenir ve daha sonra ölenin alacakları ve
muhtemel vasiyetname alacaklarının davet edilmesi için resmi gazete de ilan edilir.
Noter, ölenin malvarlığını değerleriyle birlikte, aktif ve pasiflerini de gösterecek şekilde analizini yaparak envanteri düzenler.Bununla ilgili usuller Yargılama Kanununda
düzenlenmiştir.(Art.1175 ve devamı)Eğer, mirasçı tereke defterine göre mirası kabul
ettiği takdirde, elde ettiği aktif oranında mirasın borcundan sorumludur.(Art.802 CC)
Yoksa, mirası ret etmiştir.(Art.785 CC)54
Vasiyetname:
Belçika hukuku, mahfuz hisse prensibini kabul ederek, ölenin yaşayan eşine, çocuklarına ve ana ve babasına minimum bir kısmı zorunlu olarak tanıyarak, vasiyetname
özgürlüğünü sınırlamıştır.Mahfuz hisse; ölenin bir çocuğu (veya alt soyu) varsa mirasın
successions-europe.eu/fr/belgium/topics/how-and-when-do-you-become-a....
52
http://www.successions-europe.eu/fr/belgium/topics/which-is-the-competent-authority...
53
http://www.successions-europe.eu/fr/belgium /topics/how-and-when-do-you-become-a...
54
http://www.successions-europe.eu/fr/belgium/topics/how-and-when-do-you-become-a...
ŞUBAT 2012
yarısı; iki çocuk varsa 2/3; üç ve üçten fazla ise 3/4’dir.(Art.913 ve 914 CC) Ölenin Alt
soyu ve yaşayan eşi bulunmadığı takdirde ölenin ana ve babanın mahfuz hissesi her
biri için 1/4’dür.(Art.915 CC) Yaşayan eşin mirası oluşturan malvarlığının en az 1/2
oranında intifa hakkıdır. Bu oran, en az esas konut olarak kullanılan gayrimenkul ve
onun mobilyasının intifa hakkı kadar olacaktır. (Art.915bis CC) Vasiyet eden, mahfuz
hisselere uymazsa; mahfuz hisseden yararlananlar tenkis davasıyla bunu ileri sürmek
zorundadır.(Art.920 CC).Bu davanın zamanaşımı süresi 30 yıldır. Mahfuz hisseden, ilgilinin ölümünden sonra vazgeçilebilir. (Art.791 CC).55 Miras Sözleşmesi Belçika Hukukunda yasak olmakla birlikte (Art.1130 CC); özellikle Medeni Kanunun Md.918 ve
1388 maddenin 2nci bendindeki gibi, bir çok istisnası bulunmaktadır.56
Belçika’da vasiyetnameler; noterden düzenlenen resmi vasiyetname; el yazılı vasiyetname (vasiyet edenin tamamen kendi el yazısıyla yazılmış, tarih atılmış ve imzalanmış) ve uluslararası vasiyetname ve bazı ayrıcalıklı vasiyetnameler (örneğin askeri
vasiyetname; denizde yapılan vasiyetname gibi.. (Art.981 ve devamı CC) ) dir. Vasiyet eden arzusunu serbestçe ve muteber bir şekilde beyan etmeye muktedir olmalıdır.
(Art.901-904 CC) Doktor; huzurevi yöneticisi vs.gibi bazı kategorideki insanların lehine vasiyet yapılamaz.(Art.981 ve devamı CC)57
Belçika’da prensip olarak miras kendiliğinden intikal etmekle (Art.724 CC) birlikte; el yazılı vasiyetname veya uluslararası vasiyetname ile külli olarak vasiyet edilenler Sulh Hukuk Mahkemesine başvurarak miras sahiplik belgesi almak zorundadırlar.
(Art.1008 CC) Belçika’da Belediye, kamu yararı müesseseleri, vakıf veya dernek gibi
bazı kategorideki vasiyet alacaklarının, vasiyeti kabul etmeleri için kamu otoritesi tarafından izin verilmesi gerekmektedir.58
Belçika’da, noter kendi düzenlediği veya kendisine emanet edilen vasiyetnameleri
son arzuları içeren merkezi sicile tescil etmek zorundadır. Bu sicili, Belçika Noterleri
Kraliyet Federasyonu yönetmektedir. 59
Belçika’da ayrılık sistemi uygulanmaktadır. Mirasta menkullerde ölüm anında ölenin yerleşim yeri ülke hukuku, gayrimenkullerin bulunduğu yer hukuku uygulanır. Belçika hukuku aynı zamanda mirasta uygulanacak hukukun seçimini mümkün kılmakla
birlikte; bu seçim ölenin vatandaş olduğu ülkenin hukuku veya seçim esnasında mutad
meskeninin bulunduğu ülkenin hukuku olabilir. Bu hukuk seçimi, hiçbir şekilde mahfuz hisse mirasçısının hissesini ortadan kaldırmak amacıyla kullanılamaz.60
55
http://www.successions-europe.eu/fr/belgium/topics/restrictions-on-the-freedom-to-di...
56
http://www.successions-europe.eu/fr/belgium/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-...
57
58
http://www.successions-europe.eu/fr/belgium/topics/which-is-the-competent-authority...
59
60
http://www.successions-europe.eu/fr/belgium/topics/which-law-applies_can-i-choose-..
SAYI : 26
23
- 28 Ekim 1973 tarihli Uluslararası Vasiyetnamenin şekli ile ilgili Uniform kuralları düzenleyen Washington Konvansiyonu 11.01.1983 tarihli Kanun ile 21.10.1983’de
yürürlüğe girmiştir.
tarihli La Haye Konvansiyonu 20.10.1971’de onaylanmış ve 19.12.1971 tarihinde yürürlüğe girmiştir.61
4- BIRLEŞIK KRALLIK (İNGILTERE, GALLER ÜLKESI VE KUZEY İRLANDA)
Mirasçılık:
Ölenin menkul ve gayrimenkulleri ölüm ile, vasiyetname hükümlerine rağmen,
şahsi temsilcisine geçer. Şahsi temsilci vasiyetname ile kararlaştırılmış ise; “executor” tenfiz memuru; Miras Mahkemesi (“probate court)” tarafından kararlaştırılmış ise
“administrator” yönetici olarak adlandırılır.62 Mahkeme, kanunda belirtilen mirastan
yararlananlar hiyerarşisine göre yönetici görevlendirir. Yasal veya atanmış mirasçılarda
dahil olmak üzere hukuki ehliyeti ve ergin olan herkes atanabilir. 63 Vasiyetname ile
vasiyeti tenfiz memuru tayin etmek zorunlu olmamasına rağmen, alışılmış bir uygulamadır.64 Ölenin mirası, şahsi temsilci tarafından yönetilir ve ölenin borçlarını ödedikten
sonra, mirastan yararlananlara malları dağıtır ve mülkiyetini geçirir. Şahsi Temsilci,
yetkisini gösteren “Grant of Representation”adlı temsil belgesini almadıkça hiçbir işlem yapamaz. 65
Birleşik Krallıkta, mirasın kabul edilmesi gerekmemektedir. Kanunen mirastan yararlananlar, mirastan feragat edebilir.66
Vasiyetname:
Birleşik Krallıkta, kesin vasiyetname özgürlüğü bulunmaktadır.67İngiliz Hukuku
veya Kuzey İrlanda Hukukunda, vasiyet edenin alt soyuna veya eşine mirasın hiçbir
kısmı fikslenmemiştir.68 “Provision for family and dependants” 1975 Kanun ile miras
ancak sınırlandırılmıştır. 69 Vasiyet edenin ölüm anındaki yerleşim yeri İngiltere, Galler
61
http://www.successions-europe.eu/fr/belgium/topics/which-law-applies_can-i-choose-..
62
http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/how-and-when-do-you-b...
63
http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/which-is-the-competent-a...
64
URQUHART…. p.135
65
http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/how-and-when-do-you-b...;
URQUHART…. p.135
66
http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/how-and-when-do-you-b...
67
URQUHART…. p.135
68
http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/restrictions-on-the-freedo...
69
URQUHART…. p.135
ŞUBAT 2012
Ülkesi veya Kuzey İrlanda ise; ölenin eşi, çocukları veya doğrudan doğruya kısmen
veya tamamen ölen tarafından bakılmakta olan tüm diğer kişiler makul maddi bir desteğin vasiyet eden tarafından kendisine vasiyetle sağlanmadığını veya kanunla da mümkün olmadığını belirterek mahkemeye müracaat edebilirler.Mahkeme, mirastan net bir
ödemenin yapılmasına veya mülkiyetin geçirilmesine karar verebilir.70
Birleşik Krallıkta, Vasiyet eden en az 2 reşit şahit huzurunda basılı veya daktilo
edilmiş yazılı vasiyetnameyi imzalayarak iradesini ortaya koyması ve şahitlerinde aynı
zamanda buna tanıklık ettiklerini, vasiyet eden huzurunda imzalamaları şartıyla yapılan vasiyetnameler geçerli olduğu kabul edilmektedir. Birleşik Krallıkta tüm vasiyetnameler noterlikten geçmeksizin, yalnızca vasiyet eden ve iki tanıkla yapılmaktadır. Vasiyetnameler sırf elle değil, matbuu veya daktilo ile de yapılabilmektedir.71Vasiyetname
yapma yaşı en az 18’dir.72
Vasiyetnameden, sonraki bir vasiyetle dönme hükmü ile; yeni bir vasiyetnameyle;
vasiyet edenin sonraki evliliği ile dönülebilir. 73 Vasiyetname ile genel ve özel olarak
bağış yapılabilir.74
Vasiyetnameler için, zorunlu olmayan bir sicil bulunmakla birlikte çok az kullanılmaktadır. 75
Birleşik Krallık prensip olarak Mirasın ayrılığını uygulamaktadır. Menkuller yerleşim yeri hukuku, gayrimenkullerin bulunduğu yer hukuku (lex rei sitae) uygulanır.76
Vasiyetçi, mirasa uygulanacak hukuku seçemez.77
düzenleyen Washington Konvansiyonunu onaylamış fakat yürürlüğe girmemiştir.
tarihli La Haye Konvansiyonu Wills Act 1963 ile yürürlüğe girmiştir.78
Birleşik Krallık Mahkemeleri başka ülkenin hukukunu yetkili kılınmasını içeren atıf
(renvoi) kavramının uygulanmasını mümkün bulmaktadır.79
70
http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/restrictions-on-the-freedo...
71
http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/how-is-a-will-drawn-up-a....
URQUHART…. p.132,137
72
URQUHART…. p.138
73
URQUHART…. p.135
74
URQUHART…. p.135
75
URQUHART…. p.132
76
URQUHART…. p.133
77
http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/which-law-applies_can-i...
78
URQUHART…. p.133
79
URQUHART…. p.133
;
SAYI : 26
25
5-ÇEK CUMHURİYETİ
Mirasçılık:
Çek Cumhuriyetin’de miras özel bir prosedür ile mirasçılara geçer. Asliye Hukuk
Mahkemesine (“okresni soud”) nüfus idaresi tarafından ölüm belgesi yollandıktan sonra, mirasçının talebi olmaksızın adli prosedür şeklinde yapılmaktadır. Miras prosedürlerin tamamı, mahkeme adına Mahkeme Komiseri şeklinde noterler tarafından gerçekleştirilir. Her noter görevini mahkemenin yetki alanında gerçekleştirir. Miras prosedürü
için taraflar noter seçemezler. Yetkili mahkeme ölenin yerleşim yeri mahkemesi veya
terekenin bulunduğu yer mahkemesidir.(Art.9 ve 88, Loi no.99/1963 Coll.(Medeni Usul
Kanunu)) Mahkeme, miras prosedürü için tüm gerekli işlemleri yapmak üzere Mahkeme vekili olarak bölgesinden bir noter görevlendirir. Noterin mahkeme vekili olarak
yaptığı tüm işlemler mahkeme işlemleri olarak kabul edilir. (Art.38 Loi no.99/1963
Coll.) Mahkeme vekili olarak, noter tereke defteri tutmak zorundadır. (Art.175m Loi
no.99/19633 Coll) Çek Cumhuriyetinde tereke ölüm ile mirasçılara geçer. (Art.460 Loi
no.40/1964 (Medeni Hukuk)) Nihai karar verilinceye kadar, mirasçılar terekeyi iştirak
halinde yönetirler.Miras prosedürü, noterin Mahkeme Komiseri olarak miras hakkında
verdiği nihai teslim kararı ile sona erer.80 Bu karar, kurucu olup, sonradan verilmiş bile
olsa sonuçları ölüm tarihinden itibaren geçerlidir. Kişi, tüzel kişi de dahil olmak üzere
anne karnındaki çocuk canlı doğmak şartıyla, ölene ve ailesine karşı ölüm anında hak
ve borçlara sahip olabilecek durumda ise mirasçı olur.81
Mirasçı, mirası ret hakkı ve sonuçları konusunda Mahkeme vekilinin (noter) kendisini bilgilendirdiği tarihten itibaren en geç 1 ay içinde bildirim şeklinde mirası ret
edebilir.Ret Bildirimi mahkeme vekili huzurunda sözlü veya yazılı olarak yapılabilir.
(Art.463-468 Loi no:40/1964 Coll) Çek Hukuku, şartlı olarak kabule imkan vermemiştir.(Art.466 Loi no:40/1964 Coll)82
Prensip olarak, mirasçı ölenin borcundan elde ettiği miras oranında şahsen borçludur. Söz konusu borçlar, ölüm anında onların borcu olmaktadır.(Art.470-471 Loi
no:40/1964 Coll) 83
Vasiyetname:
Çek Hukuku, ölenin alt soyuna mahfuz hisse tanımıştır. Ölenin eşinin ve üst soyun
mahfuz hissesi bulunmamaktadır. Mahfuz hisselerin oranı yararlananların yaşına (ergin olup, olmadıklarına göre) ve mirasçı sayısına göre değişmektedir.Ergin olmayan
alt soyun mahfuz hissesi, en az mirastan düşecek pay kadardır.Ergin olan alt soyun
mahfuz hissesi ise; mirastan kendi düşecek olan miktarın yarısı kadardır.(Art.479 Loi
no.40/1964) Miras prosedürü kapsamında, mahkeme vekili(noter) huzurunda mirasçı80
http://www.successions-europe.eu/fr/czech-republic/topics/which-is-the-competent-au...
81
http://www.successions-europe.eu/fr/czech-republic/topics/how-and-when-do-you-bec...
82
83
ŞUBAT 2012
nın mahfuz hissesi kabul edilir.Mirasçı mahfuz hissesini kullanıp, kullanmayı seçebilir.
Mahfuz hisseden yararlananlar, mahfuz hissesinden feragat edemezler.Çek Hukukunda, yalnızca mirasın tamamının kabulü veya reddi bulunmaktadır. Fakat, mirasçılar
arasında yapılacak taksim sözleşmesiyle, mahfuz hisseli mirasçı mahfuz hissesinden
daha azını kabul edebilir. 84
Çek Cumhuriyetinde vasiyetnameler; resmi vasiyetname (noter huzurunda; vasiyet
eden okuma veya yazma bilmiyorsa, iki tanıklı olarak; her ikisini de bilmiyorsa üçüncü
bir güvenilir kişi gerekir), el yazılı vasiyetname (vasiyet eden tarafından elle yazılmış,
tarih atılmış ve imzalanmış) alograf vasiyetname (vasiyet eden dışında bir başka kişi
tarafından veya makineyle yazılmış; vasiyet eden tarafından imzalanarak, iki tanık huzurunda açıkça son arzusu olduğunu belirttikten sonra, tanıklar tarafından imzalanması
gerekir).Bütün vasiyetnamelerde gün, ay ve yıl belirtilerek imzalandığı tarihin bulunması gerekir.85
Çek Hukuku, gelecekteki miras ile ilgili sözleşmeleri (miras sözleşmeleri) tanımamaktadır.86
Çek Noterler Birliği tarafından korunan merkez vasiyetname sicili bulunmaktadır.
Bu sicil, 2001 yılından beri fiş şeklinde elektronik ortamda tutulmaktadır.Noterlerin
düzenlemiş oldukları vasiyetnameler zorunlu olarak, bu sicile tescil edilir.Noter tarafından saklanan el yazılı ve alograf vasiyetnameler talep halinde aynı zamanda sicile
tescil edilir.87
Çek Cumhuriyeti, miras birliği prensibini kabul etmiş ve ölenin milli hukuku uygulanacaktır.(Art.17 Loi no.97/1963 Coll.) Çek hukuku, bu kuralı bozmayarak, miras için
uygulanacak hukuku seçme hakkı tanımamıştır.88
tarihli La Haye Konvansiyonu onaylanmamıştır.89
Bağlama kuralı söz konusu ilişki için makul ve adil olduğu takdirde, Çek hukukuna
veya bir üçüncü ülke hukukuna atıf(renvoi) yapılmasını Çek Hukuku tanımıştır. (Art.35
Loi no.97/1963 Coll)90
84
http://www.successions-europe.eu/fr/czech-republic/topics/restrictions-on-the-freedo...
85
http://www.successions-europe.eu/fr/czech-republic/topics/how-is-a-will-drawn-up-an....
86
87
88
http://www.successions-europe.eu/fr/czech-republic/topics/which-law-applies_can-i-c...
89
90
SAYI : 26
27
6-FRANSA
Mirasçılık:
Fransız Hukukun’da miras, kişinin ölümüyle açılır. Mirasçılara, ölenin malları ve
borçları ölüm anında geçer. (Art.724 al.1 CC) Bazı mirasçılar (mahfuz hisseli ve yasal
mirasçılara) miras geçer(Art.724 al.2 CC), diğer mirasçılar için özellikle de devlet miras sahiplik belgesi için başvurması gerekir.(Art.724 al.3 CC). Genel veya özel olarak
lehine vasiyet edilenler gibi, bazı mirasçılara miras doğrudan doğruya intikal etmez.
Mirası elinde bulunduran mirasçılardan, bunların talep edilmesi gerekir. Bunların mülkiyeti ancak teslim ile geçer.91 Daha sonra, mirasçıların mirası seçme hakkı ile devam
eder.(Art.768 CC) 92 Mirasçı seçme hakkını mirasın açıldığı tarihten itibaren 10 yıl içinde kullanır.93 Fransa’da miras konusunda noter yetkilidir.Mirasta gayrimenkul bulunduğu takdirde, noterin müdahalesi zorunludur. Mirasta gayrimenkul olmadığı takdirde,
notere başvuru ihtiyari olmakla birlikte, tavsiye edilmektedir. Mirasta ihtilaf olduğunda, Asliye Hukuk Mahkemesi yetkilidir.Mirasçı olunduğu her türlü imkanla ispatlanır.
(Art.730 CC) Hak sahiplerinden biri veya birkaçı talep ettiğinde, herkesçe tanınan bir
belge noter tarafından düzenlenir. (Art.730-1 CC) Bu belge, aksi ispatlanıncaya kadar
geçerlidir. (Art.730-3 CC)94
Mirası yönetmek için miras vekili atanabilir. (Art.814 CC) Miras vekili bir veya
birkaç kişi olabilir. Görevi mirasın tamamı veya bir kısmını özellikle yaşı veya engeli
sebebiyle kendi başına mirası yönetemeyen mirasçılardan biri veya birkaçı hesabına
ve çıkarına yönetmek ve idare etmektir. Vekil mirasçı olabilir.Müvekkilin ölümünden
evvel, vekilliğin kabul edilmesi gerekir. (Art.812-1 CC) Evlilik sözleşmesi veya son
arzuları içeren hükümler yoksa, Noterde (Art.812 CC) veya Sulh Hukuk Mahkemesi
tarafından resmi şekilde(Art.812-1-1 CC) düzenlenen işlem ile yapılır.95
Mirasın açıldığı yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesine yapılacak bildirim ile miras
reddedilebilir. Mirasın reddi açık olmalıdır.(Art.804 CC ) Mirası ret eden, hiçbir zaman
mirasçı olmamış gibi kabul edilir. Ret geriye yürür.(Art.805 CC).Bütün mirasçılar, miras bir başka kimse tarafından kabul edilmemiş ise, retlerini geri çekebilirler.(Art.807
CC) 96
Mirasçı mirası basit ve sırf kabul ettiğinde, bu kabul açık veya zımni olabilir.
(Art.782 CC) Mirasçı ölenin borçlarından kendi şahsi malvarlığıyla sorumludur. Kabul
iradesi mirasçı dışında bir başka kimse yapamaz. (Art.783 CC) Mirasçı net aktif oranında mirası kabul ettiğini (Art.787 CC) mirasın açıldığı yer Asliye Hukuk Mahkemesinde
yapacağı bildirim (Art.788 CC) ile yapar. Böylece, pasif kısmındaki sorumluluğunu
91
http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/how-and-when-do-you-become-an-....;
92
http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/which-is-the-competent-authority-..
93 http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/how-and-when-do-you-become-an-.....
94
95
96
http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/how-and-when-do-you-become-an-.
ŞUBAT 2012
mirastan elde ettiği mallar ile sınırlandırır. Bu bildirimin ekinde miras mallarının envanteri bulunur. Medeni Kanunun 789 maddesinde belirtilen noter de dahil bazı yetkili
kişiler tarafından bu miras mallarının envanteri yapılır. Envanter, bildirim tarihinden
itibaren 2 ay boyunca Mahkeme de sunulur. Envanter olmadığı takdirde, mirasın basit
olarak kabul edildiği addedilir.(Art.790 CC) Söz konusu envanter, mirasın tüm unsurlarını, aktif ve pasifini kapsaması gerekir. Mirasçı, seçimini net aktif oranında kabul
şeklinde yapmamışsa; ilk önce mirası basit ve sırf kabul etmiş olduğu kabul edilir.
Genel mahiyette mirasa mirasçı olanlar, sınırsız olarak mirasın borçlarından ve yükümlülüklerinden sorumludurlar. Para bağışlanması sebebiyle mirasçı olanlar ise; net
aktif oranında yalnızca sorumludurlar. (Art.785 CC). Birçok mirasçı olduğu takdirde,
kendisine düşen miras hissesi oranında şahsen borçlarından ve miras yükümlülüklerinden sorumludur.97
Vasiyetname:
Fransa’da prensip olarak vasiyet etme özgürlüğü olmakla birlikte yalnızca ölenin
eşine, alt soyu lehine tanınan mahfuz hisselerle sınırlandırılmıştır.(Art. 721 ve 912 CC)
Üst soyun ve yan soyların mahfuz hisseleri bulunmamaktadır. Ölüm anında, mirasçı
bir çocuk bırakmış ise; o takdirde mirasın yarısı; eğer iki çocuk var ise 2/3; 3 ve bunun
üzerinde çocuk var ise 3/4 oranında mahfuz hisse söz konusudur. (Art.913 CC) Ölüm
anında alt soy olmaksızın yaşayan eş kaldığı hallerde, eşin mirasın 1/4 oranında mahfuz hissesi bulunmaktadır. Mahfuz hisseler, mirasın ¾ oranını aşamaz. Mahfuz hisseli
mirasçı, mahfuz hissesini etkileyen doğrudan veya dolaylı bağışlara karşı, tasarruf nisabı oranında indirimi için tenkis davası açabilir.(Art.920 CC) Mirasın açıldığı tarihten
itibaren 5 yıl veya zararı fark ettiği tarihten itibaren 2 yıl içinde bu davanın açılması gerekir.(Art.921 CC) 98Mahfuz hisseli mirasçılar, mahfuz hisselerinden feragat edemezler.
(Mirası ret etmek haricinde ) Fakat, ergin mahfuz hisseli mirasçılar önceden tenkis
davası açma hakkından feragat edebilirler.(Art.929 CC) Bu feragat, 2 noter huzurunda
resmi senet şeklinde yapılır. Her feragat eden feragatnameyi ayrı olarak, yalnız noterler
huzurunda imzalar.99(Art.930 CC)
Fransa’da vasiyetnameler : resmi vasiyetname (2 noter veya 1 noter ve 2 tanık huzurunda ) (Art.971-975 CC); el yazılı vasiyetnameler ( Vasiyet edenin kendi el yazısıyla tümü yazılarak, tarih konulmuş ve imzalanmış) (Art.970 CC)100; gizli vasiyetname
(Vasiyet eden veya bir üçüncü tarafından el yazısıyla veya daktilo edilerek hazırlanmış,
vasiyet eden tarafından imzalanmış, kapalı ve mühürlü olarak notere iki tanık huzurunda sunulan.)(Art.976 CC) ve Uluslararası Vasiyetname’ (Washington Konvansiyonuna
97
http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/how-and-when-do-you-become-an-....
98
http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/restrictions-on-the-freedom-to-dispo.....;
99
http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/restrictions-on-the-freedom-to-disp..
100 http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-...;
URQUHART . p.132;137;
SAYI : 26
29
uygun olarak yapılan )dir.101 Fransa’da resmi vasiyetnamelerden daha çok el yazılı vasiyetname bulunmaktadır. (Vasiyetnamelerin %77’si) Daktilo edilmiş ve basılı vasiyetname yalnızca resmi vasiyetname ve gizli vasiyetnamelerde mümkündür.102 Fransa’da,
eşler arasında bağışlama usulü (Art.1091 CC) çok yaygındır ve vasiyetnameye eş değer
olarak kabul edilir. İnsanların %75 vasiyetname yapmaksızın ölmektedir.103 Vasiyetname yapabilmek için en az 16 yaşında olmak gerekir.(Art.903 CC) Bazı hallerde vasi,
eczacı veya doktor ve papazların lehine vasiyetname yapılamaz. 104
Vasiyet eden; her zaman vasiyetnamesinden dönebilir.(Art.895 CC)Vasiyet eden,
dönme iradesini bir vasiyetname ile veya noter huzurunda yaptığı işlem ile açıkça belirttiği hallerde (Art.1035 CC); yeni vasiyetname hükümleriyle bağdaşmadığı takdirde
zımni olarak dönebilir. (Art.1036 CC) 105 Ortak Vasiyetnameler yasaktır. (Art.968 CC).
2007 yılı Ocak ayından beri, Fransa Miras Sözleşmesini (Gelecekteki Miras için Anlaşma olarak adlandırılmaktadır) kabul etmiştir.Bu sözleşmeyle, ileride mirasçı olacak
kişi önceden kısmen veya tamamen mirasından bir başka kişi lehine vazgeçebilir. Bu
sözleşmenin geçerli olması için,2 noter huzurunda resmi şekilde yapılması gerekir. Ayrıca, kimin lehine yapıldığının belirtilmesi gerekir. 106 Vasiyetnamede vasiyeti tenfiz
memuru kararlaştırılması mecburi olmayıp, nadiren atanır. 107Vasiyeti tenfiz memuru, vasiyet edenin son arzusunu yerine getirmek ve dikkat etmek için atanmaktadır.
(Art.1025-1034 CC) 108
Fransa ’da, bütün vasiyetnameler özellikle el yazılı vasiyetnameler tescil edilir.
Tescil, Son Arzuları İçeren Merkezi Fiş Deposuna (FCDDV) noter tarafından yapılır.
Noter tarafından mirasçıların talebiyle ölüm belgesi ibraz edilmek şartıyla, o kişinin
vasiyetnamesi aranabilir. 109
Fransa, prensip olarak Mirasın ayrılığını uygulamaktadır. Menkuller ölenin yerleşim yeri hukuku (“lex domicilii”), gayrimenkullerin bulunduğu yer hukuku (lex rei
sitae) uygulanır (Art.3 CC)110 Fransa, miras konusunda uygulanacak hukukun seçimini
101 http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-...
103 URQUHART…. p.132
104 http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-
....;URQUHART. p.138
105 http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-...;
URQUHART…. p.135
110 http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/which-law-applies_can-i-choose-th..;
URQUHART…. p.134
ŞUBAT 2012
kabul etmemektedir.111
düzenleyen Washington Konvansiyonunu onaylanarak, yürürlüktedir.
tarihli La Haye Konvansiyonu onaylanmış ve 19 Kasım 1967 tarihinden itibaren yürürlüktedir 112
7- HOLLANDA
Mirasçılık:
Hollanda’da miras, mirası kabul etmesi veya ret etmemesi şartıyla herhangi bir
özel işleme gerek olmaksızın, mirasçıya geçer. Mirasçının menkulleri sahip olması
örneğinde olduğu gibi, miras kabulü zımni de olabilir.113 Mahkeme yalnızca ihtilaflı
miras tasfiyelerine ve örneğin fiil ehliyetine sahip olmayan mirasçıların veya vasiyet
edenlerin bulunduğu bazı uzlaşmalı tasfiyelere müdahale eder. Miras konusunda ilgili
taraflar arasında bir ihtilaf yoksa, Hollandalı tüm noterler miras konusunda yetkilidir.
Hollanda’da miras prosedürü yoktur. Her zaman hukuki muamele olarak, Noterler tarafından düzenlenerek (Art.3:31CC), özel olarak imzalanan tüm ilgili taraflar, mirasçılar
ve vasiyeti tenfiz memuru için Miras Bildirisi (Art.4:188 CC) bulunmaktadır. Bu belgeyle, mirasçılar veya vasiyeti tenfiz memuru kimliğini doğrulamaktadır. 114
Mirasçılardan biri veya birkaçı tarafından açıkça kabul edildiği takdirde, mirasın
resmi defteri tutulur. (Art.4:211 CC) Eğer ergin olmayan küçük mirasçı ise; mirası açık
şekilde kabul etmesi gerekir.(Art.4:193 CC) Yasal veya Vasiyet edilene mirasla mülkiyet geçer. (Art.4:182 CC) Mirasçı, ölenin aktif ve pasifin tamamını edinir. Eğer mirasçılar birden fazla ise; herkese ayrı olmak üzere aktifler bölüşülür. (Art.3:186 CC)115
Mirasçı, ölenin mirasını ret edebilir. Bir kez bu seçim yapıldıktan sonra, geri dönülemez ve ölenin mirasının intikal ettiği tarihe kadar geriye yürüyen etkiye sahiptir.
(Art.4:190 CC) Mirasın reddi, ölenin son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesine
yapılan bildirim ile gerçekleşir. Bu bildirim Ölenlerin Tereke Siciline tescil edilir.116
Prensip olarak, Mirasçı miras borçlarından sınırsız ve şahsen sorumludur.Mirasçı
111 http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/which-law-applies_can-i-choose-th...
112 http://www.successions-europe.eu/fr/france/topics/which-law-applies_can-i-choose-th..;
URQUHART…. p.134
113 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/how-and-when-do-you-becom...;
http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/which-is-the-competent-autho...
114 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/which-is-the-competent-autho...
115 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/which-is-the-competent-autho...
116 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/how-and-when-do-you-becom....
SAYI : 26
31
sorumluluğunu deftere göre mirası kabul ederek, sınırlayabilir. Eğer, deftere göre mirası kabul veya ret edecekse, mahkeme önünde bildirimde bulunması gerekir. Mahkeme
bu seçimi için süre verir. Hollanda Hukuku, mirasçının ölenin aktifinin ötesinde sorumsuz olarak mirası kabul etmeye izin vermektedir. Bu tanınmış olan mirası deftere
göre kabul’dür. (Art.4:190 Section 1 ve 195 CC) Tasfiye Memuru, istenilen doğrulamaları yaptıktan sonra, ölenin tereke borçlarının listesini tutarak, resmi veya özel şekilde
defterini düzenler veya hazırlar. Bu liste, tereke noterliğinde veya onun yokluğunda
Asliye Hukuk Mahkemesinin kaleminde mirasçılar ve ölenin tereke alacaklılarının incelemesine sunulur.(Art. 4:211section3 CC) Mirasçılar, mirası şartsız kabul ettiler ise;
ölenin borçlarından sınırsız sorumludur.(Art.4:182CC) Eğer, miras deftere göre kabul
edildiyse, mirasçı aktifi ile sınırlı olmak üzere borçtan sorumludur. Ortak mirasçı var
ise; mirasçı kendisine düşen miras oranında borcundan sorumludur, şahsen değil117
Vasiyetname:
Hollanda; ölenin alt soyuna yasal mirasın yarısı kadar mahfuz hisse tanımıştır.
(Art.4:64 CC) Eşin ve üst soyun mahfuz hissesi yoktur. 118 Ölümden itibaren 5 yıl içinde mirasçı mahfuz hisse hakkını kullanmak zorundadır. (Art.4:85 CC) Ölenin mirasının
intikalinden evvel yapılacak, her türlü hukuki işlemler yok hükmündedir. (Art.4:4 section 1 CC) Ölenin kısmen veya tamamen intikal etmemiş mirasını düzenleyen anlaşmalar, hükümsüzdür. (Art.4:4 section 2 CC) Mahfuz hisseden yararlanan yalnızca kendi
için bu hakkından feragat edebilir.119
Hollanda’da, sıkı şekilde belirtilen şartlar (Art.4:97-107 CC) dahilindekiler dışında, vasiyetnameler noter tarafından yapılan resmi vasiyetname, korunması için notere
verilen el yazılı vasiyetname(Art.4:95 CC) şeklinde yapılır.(Art.4:94 CC) Medeni Kanunun 4:4 2nci bölümün hükmü gereğince, miras sözleşmeleri Hollanda Hukukunda
yasaktır.120
Mirasın tasfiyesi ya da mirasın yönetimi için vasiyetname ile vasiyeti tenfiz memuru
atanabilir. 121
Hollanda’da, noterler düzenledikleri vasiyetnameleri La Haye’deki Vasiyetname
Merkez Siciline (“Centraal Testamenten Register”) tescil etmekle yükümlüdürler.122
Hollanda, miras birliği prensibini kabul etmiş ve ölenin milli hukukunun uygula117 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/how-and-when-do-you-becom...;
118 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/restrictions-on-the-freedom-to..;
119 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/restrictions-on-the-freedom-to.....
120 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-c....
121 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/how-and-when-do-you-becom....
122 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-c...
ŞUBAT 2012
nacağını (Art.3 HCL 1989)123 ve eğer ölen vatandaşı olduğu ülkede en az 5 yıldan beri
yaşamıyorsa, o takdirde ölenin son yerleşim yeri hukuku uygulanacaktır.124 Hollanda
Hukuku, vasiyet edenin mirası yönetmek için hukuk seçimi yaptığı tarihteki veya ölüm
anındaki milli hukukunu veya yerleşim yeri hukukunu seçebileceğini kabul etmiştir.
Gayrimenkuller için, vasiyet eden bulunduğu yer hukukunu da seçebilir.(Art.5 HCL
1989)125
Uluslararası Anlaşmalar olarak; - 28 Ekim 1973 tarihli Uluslararası Vasiyetnamenin şekli ile ilgili Uniform kuralları düzenleyen Washington Konvansiyonunu onaylamamıştır.126
tarihli La Haye Konvansiyonu imzalanmış ve yürürlüktedir.127
8- İRLANDA
Mirasçılık:
Ölenin menkul ve gayrimenkulleri ölüm ile, vasiyetname hükümlerine rağmen, şahsi temsilcisine geçer. Şahsi temsilci vasiyetname ile kararlaştırılmış ise; “executor”
tenfiz memuru; Miras Mahkemesi (“probate court)” tarafından kararlaştırılmış ise “administrator” yönetici olarak adlandırılır.128 Vasiyetname ile tenfiz memuru tayin etmek
zorunlu olmamasına rağmen, gereklidir.129 Ölenin mirası, şahsi temsilci tarafından yönetilir ve ölenin borçlarını ödedikten sonra, mirastan yararlananlara malları dağıtır ve
mülkiyetini geçirir. 130Şahsi Temsilci, yetkisini gösteren “Grant of Representation”adlı
belgeyi almadıkça hiçbir işlem yapamaz. “ Grant Of Representation” talebi Miras
Ofisine (“Probate Office”) veya ölüm anındaki yerleşim yerindeki “District Probate
Registry”den verilir.131
İrlanda’da, mirasın kabul edilmesi gerekmemektedir. Kanunen mirastan yararlanan123 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/which-law-applies_can-i-choose-
the..;URQUHART…. p.134
124 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/which-law-applies_can-i-choo...
125 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/which-law-applies_can-i-choo...
127 http://www.successions-europe.eu/fr/netherlands/topics/which-law-applies_can-i-
choo...;URQUHART…. p.134
128 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/how-and-when-do-you-become-an... ;
http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/which-is-thecompetent-authority-...
130 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/how-and-when-do-you-become-
an...;URQUHART…. p.136
131 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/which-is-thecompetent-authority- …
SAYI : 26
33
lar, ölen vasiyetname düzenlememiş ise, kendi mirasından feragat edebilir.132
Vasiyetname:
İrlanda’da, kesin vasiyetname özgürlüğü bulunmamakta olup vasiyet edenin yaşayan eşinin mahfuz hissesi vardır. Bu da çocuksuz olursa, mirasın yarısı çocuklu olursa
ise mirasın 1/3’dür.133
Çocuklar ise; vasiyet edenin kendilerine karşı ahlaki görevlerini eksik yaptığını ve
gelirlerine uygun olarak vasiyetname ile veya başka bir şekilde herhangi bir düzenleme öngörmediğini belirterek mahkemeye başvurur. Mahkeme ise adil bulduğu şekilde
çocuklar lehine kararlar alır134
İrlanda’da vasiyetname yazılı olmak ve sayfa ve metnin sonunun vasiyetçi tarafından imzalanması ve bu imzaların iki tanık huzurunda onaylanması şeklinde yapılır.135
El yazılı vasiyetname çok nadirdir. Matbuu veya daktilo edilmiş vasiyetnameler kabul
edilmektedir.136 İrlanda’da insanların %30 vasiyetname yapmaksızın ölmektedir.137 Vasiyetname yapma yaşı en az 18’dir.138
Vasiyetnamelerden; evlilik, dönme hükmünü içeren yeni bir vasiyetname, usulüne
uygun olarak hazırlanmış dönme ile veya vasiyetnamenin imhasıyla dönülebilir. Vasiyetname ile genel, özel, parasal ve iyiliksever şekilde bağış yapılabilir.139
Vasiyetnameler için, bir sicil bulunmamaktadır.140
İrlanda prensip olarak Mirasın Ayrılığını uygulamaktadır. Menkullerde yerleşim
yeri (lex domicilii) hukuku, gayrimenkullerde ise bulunduğu yer hukuku (lex rei sitae)
uygulanır.141
Vasiyetçi, mirasa uygulanacak hukuku seçemez.142
132 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/how-and-when-do-you-become-an...
133 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/restrictions-on-the-freedom-to-dis...;
URQUHART…. p.136
134 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/restrictions-on-the-freedom-to-dis...
135 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-...;
140 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-...
;URQUHART…. p.133
141 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/which-law-applies_can-i-choose-t...;
URQUHART…. p.134
142 http://www.successions-europe.eu/fr/ireland/topics/which-law-applies_can-i-choose-t...
ŞUBAT 2012
tarihli La Haye Konvansiyonu Miras Kanunu 1965 ile yürürlüğe girmiştir.143
İrlanda ’da Atıf (renvoi) uygulanması mümkündür. 144
9- İSKOÇYA
Mirasçılık:
İskoçya’da İngiltere, Galler Ülkesi ve Kuzey İrlanda’yla aynı kurallar uygulanmaktadır. Ölenin menkul ve gayrimenkulleri ölüm ile, vasiyetname hükümlerine rağmen,
şahsi temsilcisine geçer. Vasiyetname ile açıkça vasiyeti tenfiz memuru kararlaştırılmamış ise; Yetkili Mahkeme (“sheriff court”) kanunda belirtilen mirastan yararlananların
hiyerarşisine uygun olarak vasiyeti tenfiz memuru “executor dative ” görevlendirir. 145
Vasiyetname ile tenfiz memuru tayin etmek zorunlu olmamasına rağmen, atanmaktadır 146 Ölenin mirası, şahsi temsilci tarafından yönetilir ve ölenin borçlarını ödedikten
sonra, mirastan yararlananlara malları dağıtır ve mülkiyetini geçirir. Şahsi Temsilci,
yetkisini gösteren “Grant of Representation”adlı temsil belgesi almadıkça hiçbir işlem
yapamaz. 147
İskoçya’da, mirasın kabul edilmesi gerekmemektedir. Kanunen mirastan yararlananlar, mirastan feragat edebilir.148
Vasiyetname:
İskoçya’da, kesin vasiyetname özgürlüğü bulunmamaktadır.149 Vasiyet edenin alt
soyuna veya eşinin yasal hakkı bulunmakla birlikte, bu hak yalnızca mirastaki menkuller için istenebilir. 150
İskoçya’da vasiyetname yazılı ve imzalı olmadıkça geçerli değildir. Vasiyetname
senet “deed” şeklinde ve el yazılı olarak yapılabilir. Senet “deed” şeklindeki vasiyetnamenin son sayfası tanık huzurunda imzalanması gerekir. El yazılı vasiyetname, vasiyet
145 http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/which-is-the-competent-a...
146 URQUHART….p.135
147 http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/how-and-when-do-you-b...;
URQUHART…. p.135
148 http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/how-and-when-do-you-b...
150 http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/restrictions-on-the-freedo...
SAYI : 26
35
edenin kendi eliyle yazılması ve imzalanması gerekir. Ölümden sonra, el yazılı belgenin geçerliliğinin onaylanması için iki tanık sunulmak zorundadır. İskoçya’da istatiksel
veri olmamasına rağmen, vasiyetnamelerin çoğu senet şeklinde yapılmaktadır. Basılı
vasiyetnameler çoğunlukla kullanılmakta ve geçerli olmakla birlikte kanuna uygun olarak imzalanması gerekmektedir. İskoçya’da insanların %70 vasiyetname yapmaksızın
ölmektedir.15112 yaşından küçükler vasiyet etme yeterliliği bulunmamaktadır. 12 yaşında veya üstündekiler bazı hallerde; çoğunluk ise 18 yaşında ve ehil olması şartıyla
vasiyetname düzenleyebilir. 152
Vasiyetnameden, ardı ardına gelen vasiyetnameler ile dönülebilir. Normal olarak,
dönülme sonraki tarihli bir vasiyetname ile olabileceği gibi, ortadan kaldıran hükmü
içeren vasiyetname ile de olabilir.153 Vasiyetname ile genel ve özel olarak bağış yapılabilir.154
Vasiyetnameler için, merkezi bir sicil bulunmamakla birlikte her zaman “Books of
Council and Session” tescil edilmektedir 155
İskoçya prensip olarak Mirasın Ayrılığını uygulamaktadır. Menkuller yerleşim yeri
hukuku, gayrimenkullerin bulunduğu yer hukuku (lex rei sitae) uygulanır. 156
düzenleyen Washington Konvansiyonunu onaylanmamıştır.
tarihli La Haye Konvansiyonu Wills Act 1963 ile yürürlüğe girmiştir.157
La Haye Konvansiyonu atıf (renvoi) uygulamasını önlemekle birlikte, İskoç Mahkemeleri atıf (renvoi)’ya izin vermektedirler. 158
151 http://www.successions-europe.eu/fr/united-kingdom/topics/how-is-a-will-drawn-up-a....
;
ŞUBAT 2012
10-İSPANYA Mirasçılık:
İspanya’da miras herhangi bir özel işleme gerek olmaksızın, mirası kabul etmesi
veya ret etmemesi halinde mirasçıya(veya vasiyet edilene) geçer. Tereke mallarından
birini kullanan veya kendine mal eden mirasçı örneğinde olduğu gibi, mirası kabul
zımni de olabilir. Kanun mirası ret etmek için yalnızca süre öngörmüştür. Bu sürenin
sonunda, mirasçının mirası kabul ettiği öngörülür.Bu süre, mirasın açıldığı yani ölüm
tarihinden itibaren 30 yıldır.Mirasın mülkiyetinin mirasçıya iktisabı için miras sahiplik
belgesi gerekir. (Art.440 CC) Mirasçı bunun için mirası kabul beyanını imzalayarak,
mirasçılık sıfatını kazanacaktır. Mirasçı olarak hareket ettiğinde miras kabulü zımnidir.
(Art.999/3CC)159 Ölen hiçbir şekilde vasiyetname bırakmamışsa ve mirasçısı da bulunmadığı veya mirasçılar arasında mirasın intikalinde veya kabulü konusunda mirasçılar
arasında anlaşmazlık olduğu hallerde; yani ihtilaflı durumlarda ölenin son ikametgah
adresindeki yer mahkemesi; diğer ihtilafsız işlerde noterler miras prosedüründe yetkilidirler. Ölenin vasiyetnamesi var ise; mirasçılık belgesi için mirasçılar istediği notere
başvurabileceklerdir.Eğer vasiyetname yok ise; o takdirde bu konuda ölenin en son ikametgahındaki noter yetkilidir.Mirasın kabulünün resmi şekilde yapılması için noterin
müdahalesi zorunludur.160
Noter, mirasın kabul edilmesi veya paylaşılması sırasında mirasçıların talebi doğrultusunda resmi senet şeklinde terekenin resmi defterini düzenler.Bunun yanında mahkeme lehe mirasın kabulü olduğu, ergin olmayan mahfuz hisseli mirasçı bulunduğunda
veya başka sebeplerden dolayı bu kişilere hukuki temsilci gerektiğinde; miras malvarlığının bölünmesi gerektiğinde; yaşayan mirasçısı bulunmadığında mirasın devlete
intikal etmesi hallerinden birinde veya yetkili kişilerden biri veya miras kayyumu talep
ettiğinde envanter şeklinde mirasın resmi defterini düzenler. 161
İspanya’da Mirasın intikali ve iktisap işlemi (miras sahiplik belgesi) arasında tereke
mirasçısız (hereditas iacens) olup, hukuki bir tüzel kişiliği olduğu kabul edilerek, gerekli idari işlemleri yapmaya yetkili temsilciye ihtiyaç bulunmaktadır.(Art.1934 CC)162
İspanya’da mirasçı mirası ret ettiğine dair beyanını yetkili mahkemeye veya notere
vererek ancak mirası ret edebilir. (Art.988 ve 997 CC)163
İspanya Hukuku lehe mirasın kabulünü öngörmektedir. (Art.1010 ve devamı CC )
Bu durumda Mahkeme Komiseri tereke malvarlığının envanterini düzenler ve alacaklıları çağırır. (Art.1017CC)
Prensip olarak, eğer mirasçı şart koymaksızın miras beyanında bulunduğu ise; Ölenin borçlarından sınırsız ve şahsen borçludur.(Art.657,659 ve 660 CC) Bu sorumlu159 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/how-and-when-do-you-become-an-....
160 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/which-is-the-competent-authority-w...
163 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/how-and-when-do-you-become-an-...
SAYI : 26
37
luğu mirası tereke defterine göre kabul ettiğini beyan ederek sınırlayabilir. Bu durumda
elde ettiği, aktif değer oranında ölenin borcundan sorumludur. Ortak mirasçılar, miras
hisseleri oranında karşılıklı olarak miras borçlarından sorumludurlar.164
Vasiyetname:
İspanya’da Medeni Kanun ve Arogana, Balear Adaları; Katalonya, Navarra, Galiçya, Bask Özerk Topluluklarının kanunlarıyla vasiyet etme özgürlüğü mahfuz hisselerle
sınırlandırılmıştır.165 Mahfuz hisse sahibi her zaman zorunlu mirasçıdır. Böyle olmakla
birlikte, bazı Özerk Topluluklarda, mahfuz hisse sahibinin yalnızca mirasçılardan veya
terekeden zorunlu bir alacağı bulunmaktadır.166 Mahfuz hisse sahipleri ölenin eşi, alt
soyu ve ana-baba veya onların üst soyudur.(Art.807 CC)167Medeni Kanunun hükümlerine göre en fazla mahfuz hisse oranı mirasın 2/3’dür. Özerk Topluluklara göre, malvarlığının özelliklerine göre mahfuz hisse oranları mirasın 4/5 kadar çıkabilir. Ölenin alt
soyu için 2/3 olup; (Bunun 1/3 kesin miras ve 1/3 ise artırma şeklinde “mejora” alt soya
serbest şekilde dağıtma şeklinde) (Art.808 CC); Ölenin alt soyu bulunmadığında, anababa veya üst soya 1/2 veya ölenin eşi ile birlikte bunlar mirasçı ise 1/3 oranında mahfuz
hisse söz konusu olur.(Art.809 CC) Yaşayan eşe, çocuklarla birlikte mirasçı ise mirasın
1/3 oranında intifa hakkı (Art.834CC); üst soy ile mirasçı ise 1/2 oranında (Art.837CC)
ve hiç alt ve üst soy bulunmuyorsa o takdirde mirasın 2/3 oranında mahfuz hissesi bulunmaktadır.168 Mahfuz hisseli mirasçı, mahfuz hissesini artırma davası (Art.815 CC)
şeklinde ayni dava için 30; alacak davası için ise 15 yıl içinde (Art.1964CC) mahkemeden hakkını talep edebilir.Süre vasiyet edenin ölümüyle başlar.169
Mahfuz hisseden yararlananlar yalnızca miras bırakanın ölümünden sonra(Art.816
CC) noter senediyle veya Mahkeme kararıyla alt soya etkisi olarak mahfuz hisseden
feragat edilebilir. 170
İspanya’da vasiyetnameler; resmi vasiyetnameler (Açık Vasiyetname) ( noter ve 3
tanık )(Art. 679; 694 ve devamı CC); el yazılı vasiyetnameler (vasiyet edenin kendi
el yazısıyla yazılmış; tarih atılmış ve imzalanan) (Art.678; 688 ve devamı CC); Kapalı Vasiyetnameler ( Vasiyet eden tarafından düzenlenerek, kapalı bir şekilde notere
veya mahkemeye ibraz edilen)(Art.680; 706 ve devamı) 171, Washington Konvansiyo164 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/how-and-when-do-you-become-an-...
165 h t t p : / / w w w. s u c c e s s i o n s - e u ro p e . e u / f r / s p a i n / t o p i c s / re s t r i c t i o n s - o n - t h e - f re e d o m - t o -
dispo...;URQUHART…. p.135
166 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/restrictions-on-the-freedom-to-dispo...
167 h t t p : / / w w w. s u c c e s s i o n s - e u ro p e . e u / f r / s p a i n / t o p i c s / re s t r i c t i o n s - o n - t h e - f re e d o m - t o -
dispo...;URQUHART…. p.135
171 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-r...;
ŞUBAT 2012
nuna uygun Uluslararası Vasiyetnameler ve Ani Ölüm tehlikesi olması halinde veya
denizde gibi bazı istisnai durumda yapılan vasiyetnamelerdir.Bunların geçerlilik süresi
en fazla 4 aydır.172 Vasiyetnamelerin çoğu resmi vasiyetname şeklinde yapılmaktadır.
Basılı ve daktilo edilmiş vasiyetname kabul edilmemektedir.(Art.687 ve 688/II CC)173
İspanya’da insanların çoğu vasiyetname yapmakta olup, diğer Avrupa ülkelerinin tam
aksine vasiyet yapmaksızın ölenler ancak %10 kadardır.174 Ayırt etme gücüne sahip
olmak (Art.662 CC) şartıyla,14 yaşından büyük küçükler ancak resmi vasiyetname yapabilirler, el yazılı vasiyetname için en az 18 yaşında olmak gerekir.175
Vasiyetnameden iradenin açığa vurulmasıyla dönülebilir.(Art.737CC); Bu dönme
vasiyetname formalitelerine uygun olmalıdır.(Art.738 CC) Yeni bir vasiyetnameyle
açıkça(Art.737 CC) veya zımni olarak sonraki tarihli bir vasiyetname ile(Art.739 CC)
veya vasiyetname ortadan kaldırılarak veya imha edilerek (Art.742 CC) de olabilir.
Vasiyetname ile Medeni Kanunda öngörülen değişik şekillerde bağış yapılabilir.176 Mirasın tasfiyesi veya yönetimi için vasiyetname ile vasiyeti tenfiz memuru atanması zorunlu olmamakla (Art.892 CC) birlikte, vasiyet eden tarafından genel veya özel olarak
atanabilir.(Art.894,901 CC) Vasiyeti tenfiz memurunun yönetim süresi en fazla 1 sene
daha uzayabilir. 177 İspanya’da miras sözleşmesi (ortak hukuk ) olarak kabul edilmemiştir, fakat bazı özerk topluluklarda mümkündür178
Noterlerde dahil olmak üzere yabancı ülkede düzenlenen tüm vasiyetnameler
İspanya’da merkezi vasiyetname sicili (“Registro General de Actos de Ultima Voluntad”) tescil edilmektedir ve buna elektronik ortamda her noter girebilmektedir.179
İspanya, Medeni Hukuk ile kesin miras birliği prensibini kabul etmiştir. Ölüm anında ölenin vatandaşlık hukuku uygulanır. (Art.9.8 CC)180 Gayrimenkulün bulunduğu yer
hukukunun uygulanacağına dair herhangi bir istisna öngörmemiştir. İspanya hukukunda, mirasa uygulanacak hukukunun seçimi söz konusu değildir. 181
172 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-r...
177 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-r..
URQUHART…. p.135
178 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-r..
179 http://www.successions-europe.eu/fr/greece/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-...;
URQUHART…. p.132
180 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/which-law-applies_can-i-choose-the..;
URQUHART…. p.134
181 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/which-law-applies_can-i-choose-the..
SAYI : 26
39
tarihli La Haye Konvansiyonu ise 17 Ağustos 1988 tarihinde yürürlüğe girmiştir.182
Yabancı hukuk, İspanya hukukuna atıf (renvoi) yapıyorsa; o takdirde İspanya hukukunun maddi hükümleri uygulanabilir. Yabancı hukuka atıf yapmayı kabul etmemekle
birlikte, kendi hukukuna atfı kabul etmektedir.(Art.12 CC)183
11-İTALYA
Mirasçılık:
İtalya’da miras, mirasın kabul edilmesi şartıyla herhangi bir özel işleme gerek olmaksızın, otomatikman mirasçıya geçer. Mirasçı açık veya zımni (örneğin mirasçının
menkulleri sahip olduğu hallerdeki gibi) olmak üzere kabul iradesini bildirir. Kabul
iradesi 10 yıllık süre içersinde yapılması gerekir.184 Mirasın açık kabulü resmi senet
veya ıslak imza ile yapılan kabul beyanı veya mirasçılık sıfatının alınmasıyla (Art.475
CC) söz konusu olur. Vasiyet edilen şeylerin kazanılması için herhangi bir kabul gerekmemektedir.(Art.649 CC)185 Şartlı veya süreli kabul beyanı geçersizdir.(Art.475 CC)
Bunun tam aksine, mirası deftere göre kabul edilmesi mümkündür.(Art.484 ve devamı
CC)186
Mirasın reddi, noter veya mirasın açıldığı yerdeki yetkili mahkeme de yapılır.
(Art.519 CC)187 Mirası yönetme sistemi yalnızca sahipsiz mallar gibi bazı özel hallerde öngörülür.188 Mirasın defterini tutma, mirasın deftere göre kabul edildiği gibi, bazı
usullerde uygulanır.189
Prensip olarak, mirasçı ölenin borçlarından sınırsız olarak sorumludur.Mirasçı sorumluluğunu deftere göre mirası kabul ederek, sınırlayabilir. Bunu ancak mirasın açıldığı yerdeki yetkili mahkemeye veya notere yapabilir.(Art.484 CC)190Eğer, miras def182 URQUHART…. p.134
183 http://www.successions-europe.eu/fr/spain/topics/which-law-applies_can-i-choose-the..
URQUHART…. p.134
184 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/how-and-when-do-you-become-an-heir....;
http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/which-is-the-competent-authority-wh...
185 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/which-is-the-competent-authority-wh...
186 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/how-and-when-do-you-become-an-heir....
188 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/which-is-the-competent-authority-wh...
189 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/which-is-the-competent-authority-wh...;
ŞUBAT 2012
tere göre kabul edildiyse, kanunda öngörülen prosedüre uyması şartıyla mirasçı aktifi
ile sınırlı olmak üzere borçtan sorumludur.Ortak mirasçılar, miras hisseleri oranında
karşılıklı olarak miras borçlarından sorumludurlar. Medeni Kanunun 471,472 ve 473
maddeleri gereğince küçüklere, ergin küçüklere, ehliyetsizlere, şirketler hariç tüzel kişilere, vakıflara, derneklere mirasın kabulü deftere göre kabul şeklinde yapılması gerekir.Medeni Kanununun 489 maddesi hükmü gereğince, küçüklerin, ehliyetsizlerin deftere göre mirası kabul etme hakkı, ergen olduğu veya yasaklılığının veya ehliyetsizliğin
kaldırılmasından itibaren 1 yıl devam eder.191
Vasiyetname:
İtalya’da prensip olarak vasiyet etme özgürlüğü olmakla birlikte ölenin eşine, alt
ve üst soyu lehine tanınan mahfuz hisselerle sınırlandırılmıştır.(Art.536 CC) 192 Mirasa
yabancı bir hukuk uygulanacağı takdirde mahfuz hisse ile ilgili İtalyan normları ve
kamu düzeni dikkatli incelenerek, tartışılmalıdır. 193 Ölenin bir çocuğu var ise; mahfuz
hisse yarısı (Art.537 CC); birçok çocuğu var ise; mahfuz hisse 2/3; eşi ve bir çocuğu
var ise; mahfuz hisse 2/3; birden fazla çocuğu ve eşi var ise; mahfuz hisse 3/4 ‘dür
(Art.542 CC) Yalnızca üst soyu var ise; mahfuz hisse ise 1/3’dür. (Art.538 CC) Eş ve
üst soy aynı anda olursa ise; eşin mahfuz hissesi 1/2 ve üst soyun ise 1/4 ‘dür.(Art.544
CC) Bütün durumlarda; eşin ölenin veya her ikisinin mülkiyetinde bulunan evlilik ile
ilgili konutta döşenmiş mobilyaları kullanma hakkının yanında, eşin oturma hakkı da
bulunmaktadır.194 Mahfuz hisse talebi 10 yıl içinde, mahkemeye açılacak tenkis davasıyla ancak söz konusu olur.195
Mahfuz hisseden yararlananlar miras bırakanın ölümünden önce, mahfuz hissesinden feragat edemezler ve hiç kimse ölümden evvel mirası ret edemez. 196
İtalya’da vasiyetnameler : resmi vasiyetname (noter ve 2 tanık ) (Art.601 ve 603
CC); el yazılı vasiyetnameler (Herhangi bir tanık gerekmeksizin vasiyet edenin kendi
el yazısıyla yazılarak, tarih atılmış ve imzalanmış) (Art.601 ve 602 CC)197; vasiyet eden
tarafından düzenlenmiş ve noter tarafından bazı formalitelerle teslim alınan gizli vasiyetnameler ve Uluslararası Vasiyetname’dir.198 İtalya’da resmi vasiyetnamelerden daha
192 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/restrictions-on-the-freedom-to-dispos..;
URQUHART…. p.136;.
193 URQUHART…. p.136;
194 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/restrictions-on-the-freedom-to-dispos...
URQUHART…. p.136;
197 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-re...;
URQUHART…. p.133;137;
198 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-re...
SAYI : 26
41
çok el yazılı vasiyetname bulunmaktadır. (Vasiyetnamelerin %70) Daktilo edilmiş ve
basılı vasiyetname yalnızca resmi vasiyetname şeklinde yapıldığı takdirde geçerlidir.
(Art.606/I ve 604/I CC)199 İtalya’da insanların %90 vasiyetname yapmaksızın ölmektedir.200 Vasiyetname yapabilmek için en az 18 yaşında olmak gerekir.(Art.591 CC)201
Vasiyetnameden; sonrakibir vasiyetname (Art.682 CC) ile veya dönme beyannamesiyle (Art.680 CC) dönülebilir. Vasiyetname ile bir miktar para (Art.670 CC); alacak
(Art.658 CC)veya özel bir mal, menkul veya gayrimenkul (Art.649/II,667 CC)bağışlanabilir. Vasiyetnamede vasiyeti tenfiz memuru kararlaştırılması mecburi değildir.
(Art.700/I CC) Medeni Kanunun ilgili hükümleri gereğince Vasiyeti tenfiz memuru
mirasçılar arasında mirasın paylaşımını yerine getirmek üzere atanabilir. Vasiyet edenin iradesi aksini belirtmemişse; Vasiyeti Tenfiz Memuru miras mallarını alıp, onları
yönetir. (Art.7003/II CC) Bu yönetim süresi 1 yılı aşamaz.(Art.703/III CC) 202
İtalya’da miras sözleşmesi yasaktır. Ticari fonların ve şirket ortaklıklarının transferiyle ile aile sözleşmesi yoluyla da ayrıca miras düzenlenebilir.(Art.768 bis/768 octies
CC)203
İtalya’da, noter arşivleri arasında Adalet Bakanlığı tarafından yönetilen Roma’da
merkezi vasiyetname sicili vardır.204Vasiyet eden talep ettiği takdirde, Noter Vasiyetnameler Tescil Sistemi Kurulmasına dair Bale Konvansiyonun tarafı olan ülkenin örgütünden son arzusunun tescilini talep edebilir.205
İtalya, Medeni Hukuk ile miras birliği prensibini kabul etmiş ve Ölenin milli hukukuna atıf yapmıştır. (Art.46/I D. I. P).206
düzenleyen Washington Konvansiyonunu onaylanmış ve 16 Kasım 1991’de yürürlüğe
girmiştir.
tarihli La Haye Konvansiyonu imzalamış fakat onaylamamıştır. Halihazırda İtalya’da
204 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-re...;
URQUHART…. p.133;
206
http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/which-law-applies_can-i-choose-the..;
URQUHART…. p.134
ŞUBAT 2012
yürürlükte değildir.207
Italya, vasiyet edenin ölüm sırasında aynı yerleşim yerinde olmak şartıyla, mirasta
yerleşim yeri hukukunu seçme hakkını da ayrıca tanımıştır. Bu seçim, mirasın açıldığı
sırada yerleşim yeri İtalya’da bulunan mahfuz hisseli mirasçılarının haklarına dokunmadığı takdirde, geçerli olmaktadır. (Art.13 D. I. P) 208
12-LÜKSEMBURG
Mirasçılık:
Lüksemburg’da mirasın açılması (ölüm) ile mirasın mülkiyeti (ölenin terekesi)
doğrudan doğruya mirasçıya geçer.209 Genel olarak kendisine vasiyetname ile miras
bırakılan kişi, ölüm anında mahfuz hisseli mirasçı olmadığı takdirde, miras kendiliğinden ona intikal eder.(Art.1006 CC) Aksi halde, vasiyet edilen şeyin kendine teslimini
mahfuz hisseli mirasçıdan talep etmesi gerekir. (Art.1004 CC) 210 Ölen evlilik sözleşmesi veya vasiyetname bırakmış ise veya tereke veya finans durumu karışık ise; notere
başvurulması tavsiye edilmektedir. Mirasçılar serbestçe noteri seçebilirler. Eğer mirasçılar kendi aralarında uzlaşamazlar ise, ihtilaflı bir hal alırsa o takdirde noter, mirasın
paylaşılması için mahkemeye yönlendirir. Mirasçılığın doğrulanması işlemimi miras
düzenlemelerine uygun olarak noterler yapar.211
Ölenin mirasın açılmasıyla, mirasçılar mirası ret edebilirler.Mirası ret bildirimi, mirasın açıldığı yerdeki mahkemeye açıkça yapılır ve bu amaçlı özel siciline kaydedilir.
Mirasçı, ret bildiriminden miras bir başka kişi tarafından kabul edilmediği ve 30 yıllık
süre geçmediği takdirde bu bildirimini geri alabilir. (Art.790 CC) Miras Alacaklarının
açılmış bir davası yoksa; Miras tanımaya yönelik olarak medeni kanun gereğince verilmiş olan 3 ay ve ek 40 gün içinde (Art.793-810 CCL) bu seçim hakkını kullanabilir.
Seçim yetkisi,30 yıl içinde sona ermektedir.(Art.789 CCL) Mahkeme içtihatları 30 yıl
içinde herhangi bir harekette bulunmamış kişiyi, mirası ret etmiş gibi, kabul etmektedir.212
Mirasın aktif kısmının defterinin tutulması, miras alacaklılarını mal kaçırmaktan
koruma amaçlıdır ve rehin hakkı kurar.Mirasın resmi olarak defterinin tutulması miras
mallarının doğruluğunu saptar.Noter tarafından mirasın defteri tutulur ve daha sonra
mirasçılar miras defterine göre mirası kabul etme iradelerini mirasın açıldığı yer mah207 URQUHART…. p.134
208 http://www.successions-europe.eu/fr/italie/topics/which-law-applies_can-i-choose-the..;
URQUHART…. p.134
209 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/how-and-when-do-you-beco...;
210 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/which-is-the-competent-auth...
212 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/how-and-when-do-you-beco...
SAYI : 26
43
kemesinin siciline tescil ettirirler. Bu bildirim, defter düzenleninceye kadar, hüküm
ve sonuçlarını doğurmaz.Miras defteri, ölüm tarihinden itibaren 40 gün ve 3 ay içinde
düzenlenmesi gerekir. 213
Hiçbir şekilde tanınan mirasçısının bulunmadığı veya tüm mirasçıların ret edilen
miras, devletin mirasa sahip olma başvurusunun bulunmadığı durumlarda, mirasın açıldığı mahkeme söz konusu mirasın mirasçısız olduğunu tüm ilgililere bildirir ve mirasın
yönetilmesi için bir kayyum atar. 214
Prensip olarak, mirasçı ölenin borçlarından sınırsız olarak sorumludur.Mirasçı sorumluluğunu deftere göre mirası kabul ederek, sınırlayabilir. Mirasçı, basit ve sırf mirası kabul etmiş ise(Art.724 CCL); o takdirde şahsi malvarlığından miras borçlarını
ödemekle yükümlüdür. Eğer, miras deftere göre kabul edildiyse (Art.802 CCL), mirasın
borçlarından miras hissesi oranında sorumlu olur ve şahsi malvarlığından herhangi bir
ödeme yapmak zorunda kalmaz. 215
Vasiyetname:
Lüksemburg’da prensip olarak vasiyet etme özgürlüğü olmakla birlikte ölenin alt
soyu lehine tanınan mahfuz hisselerle sınırlandırılmıştır. Ölenin eşinin ve üst soyunun
mahfuz hissesi yoktur 216 Ölenin bir çocuğu var ise; mahfuz hissesi mirasın yarısı; iki
çocuğu var ise; mahfuz hisse mirasın 2/3; 3 veya daha fazla çocuğu var ise; mahfuz
hisse mirasın 3 /4 ‘dür. (Art.913 CCL) 217
Mahfuz hisseden ölümden evvel feragat edilemez. Ölümden sonra ise; mahfuz hisseden mirasın açıldığı yerdeki mahkemede yapılacak açıkça feragat edildiğine dair bildirim ve bunun için öngörülen özel sicile tescil edilerek yapılır. 218
Lüksemburg’da Medeni Kanununun 969 ncu maddesi vasiyetnamelerin 3 şekilde
resmi (kamu) vasiyetname (noter ve 2 tanıkla veya 2 noterle )(Art.971 CCL); el yazılı
vasiyetnameler (Vasiyet edenin kendi el yazısıyla yazılarak, tarih atılmış ve imzalanmış) (Art.970CC )219; Gizli Vasiyetname (Vasiyet eden veya bir üçüncü tarafından el yazısıyla veya daktilo edilerek hazırlanmış, vasiyet eden tarafından imzalanmış, kapalı ve
mühürlü olarak noterlere veya notere iki tanık huzurunda sunulan) (Art.976 CCL)’dir.220
Lüksemburg’da el yazılı vasiyetnameden daha çok resmi vasiyetname bulunmakta213 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/which-is-the-competent-auth.
215 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/how-and-when-do-you-beco....;
216 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/restrictions-on-the-freedom-t..;
217 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/restrictions-on-the-freedom-t...
218 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/restrictions-on-the-freedom-t...
219 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-...;
220 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-...
ŞUBAT 2012
dır.221 Daktilo edilmiş ve basılı vasiyetname resmi vasiyetname ve gizli vasiyetname
şeklinde yapıldığı takdirde geçerlidir.222 Lüksemburg’da insanların %90 vasiyetname
yapmaksızın ölmektedir. Evlilik anlaşmalarını, eşler arasındaki mirası düzenlemek için
kullanılmaktadır.223 16 yaşından büyük ergin olmayan küçük, erginin düzenleme hakkı
olduğu mirasın yarısını ancak vasiyetname ile düzenleyebilir.(Art.903,904 CCL)224
Vasiyetnameden; sonraki tarihli bir vasiyetname veya noterden yapılan dönme beyanıyla dönülebilir. (Art.1035 CCL).225 Vasiyetnamede vasiyeti tenfiz memuru kararlaştırılması mecburi olmamakla beraber, çok nadir atanır. (Art.1025 CCL). Vasiyeti Tenfiz
memurunun görevi, mirasın idaresi ve gözetimidir. (Art.1031 CCL) Vasiyet eden, vasiyeti tenfiz memuruna mirasın intikal etme görevini de verir.(Art.1026 CCL) 226
Açılmamış miras için yapılacak yani yaşayan insanın gelecekteki mirası ile ilgili istisnalar hariç, her türlü hukuki işlemler yok hükmündedir.(Art.791,1130 ve 1600 CCL)
Bu istisnalardan bazıları, evlilik anlaşmalarıdır.227
Lüksemburg’da, merkezi vasiyetname sicili bulunmaktadır. Bu sicili yönetimini
Lüksemburg Sicil ve Domen İdaresi yönetmektedir. Tescil Noter veya şahıslardan gelen talepler doğrultusunda tescil yapılmaktadır. 228
Lüksemburg, prensip olarak Mirasın ayrılığını uygulamaktadır. Menkuller ölenin
yerleşim yeri hukuku (“lex domicilii”), gayrimenkullerin bulunduğu yer hukuku (lex
rei sitae) uygulanır 229 Lüksemburg, miras konusunda uygulanacak hukukun seçimini
kabul etmemektedir.230
tarihli La Haye Konvansiyonu onaylamış ve 13 Haziran 1978’den beri yürürlüktedir.231
224 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-...;
URQUHART…. p.138
228 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-...; URQUHART…. p.133;
229 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/which-law-applies_can-i-cho..;
URQUHART…. p.134
230 http://www.successions-europe.eu/fr/luxembourg/topics/which-law-applies_can-i-cho...
SAYI : 26
45
13-MACARİSTAN
Mirasçılık:
Macaristan’da miras ölüm ile açılır. Ölenin malvarlığı ölüm anında mirasçıya geçer.
( §673 PTK) Mirasın açık kabulü gerekmemektedir. Eğer, mirasçı zamanında mirası
ret etmezse, o takdirde mirası kabul ettiği addolunur. Mirasın kabul veya reddi yetkili
noter önünde yapılan bildirimin konusudur.232
Miras prosedürü ihtilafsız bir prosedür olup, noterin alacağı bir karar ile sona erer.
Yetkili noter, Asliye Hukuk Mahkemesi hesabına işlemleri yapar. Ölenin son yerleşim
yerindeki noter, miras prosedüründe yetkilidir. Yetkili noter, resmi veya yazılı talep
ile ölümden haberi olduğunda miras prosedürü başlamış olur. Miras defteri noter veya
kamu otoritesi tarafından yetkilendirilmiş memur tarafından düzenlenir. Miras Prosedürüyle ilgili Kanununda (§4 du He.6/1958 IM miras posedürü ile ilgili Kararname)
birçok hallerde miras defteri düzenlenmesi zaruridir. Mirasçılar arasında ergin olmayan küçük var ise; mirasçılara başka sebeplerden yasal temsilci seçilmesi gerekiyorsa;
mirasın mirasçıları tanınmıyorsa; mirasçılar, vasiyeti tenfiz memuru, alacaklılar veya
başka yetkililer mirasın defterinin tutulmasını talep ettilerse; veya muhtemel olarak
miras borçları mirasın aktifini aştığı haller bunlara örnek olarak gösterilir. 233
Macaristan’da miras için bir vasiyeti tenfiz memuru veya yönetici seçilmesi zorunlu
değildir. Mirasçılar, terekeyi bizzat kendileri yönetebilirler. Vasiyet eden, vasiyetnamenin icrası veya terekenin yönetimi için vasiyeti tenfiz memurunu prosedürün sonuna
kadar atayabilir.( §77-80 He.6/1958 IM miras prosedürü ile ilgili Kararname) Vasiyeti
tenfiz memuru, mirasçıların vekili olarak hareket eder.234
Mirasçılığı ispatlayan, bölge mahkemesinin kararlarıyla aynı değerde olan noter kararıyla miras prosedürü kapanır.235
Medeni Hukuk hükümleri gereğince gelecekteki mirasçılar mirasın tamamından
veya bir kısmından vasiyet edenle birlikle yazılı bir sözleşmeyle feragat edebilir. Vasiyetname örneğinde olduğu gibi, irade eksikliği veya yanlışlığı sebebiyle bu sözleşmeye
itiraz edilebilir.( §603 PTK) Mirasın reddi aynı zamanda mahfuz hisseden de feragat
demektir.( §605(1) PTK) Vasiyet edenin ölümünden sonra da, mirasçılar aynı zamanda
mirası ret edebilir.( §674(1)-(2) PTK)236
Macaristan hukuku, mirasçılara mirası deftere göre kabul etme imkanı tanımamıştır.
Mirasçılar ölenin borçlarından alacaklılara karşı intikal eden miras değerinden sorumludurlar. (§679(1) PTK). Ortak mirasçılar ölenin malvarlığı borçlarından müştereken
sorumludurlar. (§683(1) PTK)237
232 http://www.successions-europe.eu/fr/hungary/topics/how-and-when-do-you-become-a....
233 http://www.successions-europe.eu/fr/hungary/topics/which-is-the-competent-authority...
236 http://www.successions-europe.eu/fr/hungary/topics/how-and-when-do-you-become-a...
237 http://www.successions-europe.eu/fr/hungary/topics/how-and-when-do-you-become-a...
ŞUBAT 2012
Vasiyetname:
Macaristan hukuku vasiyet etme özgürlüğünü her mahfuz hisseli mirasçılar için yasal miras hissesi olarak belirlemiştir. Bunlar, ölenin eşi ve onun alt soyu ve alt soyu
yoksa ölenin ana-babasıdır. Mahfuz hisse, terekenin ekonomik değerinin bir kısmını rehin eden bir borçtur. (§661(1) PTK) Ölenin eşinin mahfuz hissesi mirasın sınırlı
orandaki intifa hakkıdır. (§665(1)-(2) PTK).Genel ilke olarak, mahfuz hisse para olarak
ödenir. Bu durumda, mirasın açıldığı tarihten itibaren 5 yıl içinde bir hak olarak istenebilir. Ölen mahfuz hisseyi belirli bir şey olarak öngördüyse, o takdirde bu isteme hakkı
zamanaşımına uğramaz. (§324(1); §325(1); §115(1) PTK). Mahfuz hissesi olan mirasçılar, vasiyet edenle birlikte yazılı sözleşme ile haklarından feragat edebilirler. (§603,
§325(1); §115 (1) PTK) 238
Macaristan’da vasiyetnameler; resmi vasiyetname(§625(1) PTK), (noter veya mahkeme huzurunda), el yazılı vasiyetname(§629(1) a) PTK) (vasiyet eden tarafından elle
yazılmış, ve imzalanmış) alograf vasiyetname (§629(1) b PTK), (vasiyet eden dışında bir başka kişi tarafından yazılmış; vasiyet eden tarafından imzalanarak, iki tanık
huzurunda bu imzanın kendisine ait olduğu beyanı içeren ) ve sözlü vasiyetnameler(§634-635 ve 651(3) PTK), (İstisnai hallerde,3 ay gibi sınırlı bir müddetle geçerlidir.) Macaristan’da ortak ve karşılıklı vasiyetnameler yasak ve yok hükmündedir.
(§644 PTK) Vasiyet edenin bakımını sağlama yükümlülüğü kaydıyla miras sözleşmesi
akdedilebilir.Miras sözleşmesinde vasiyet eden diğer tarafı mirasçı olarak atar, o da
miras verenin bakımını üstlenmeyi veya ölünceye kadar irat vermeyi yüklenir. Yalnızca vasiyet edenin sözleşmeye vasiyet hükümleri koyma hakkı bulunmaktadır. (§655
PTK )Yazılı vasiyet hükümleri miras sözleşmesinin geçerliliğinde uygulanır. Yazılı
vasiyetnamelerin şekli hükümleri, miras sözleşmesinde de geçerlidir(§656 PTK).Vasiyet edenler tarafından serbestçe bu sözleşmeden dönülebilir veya değişiklik yapılabilir
(§658 PTK )Yalnızca alt mirasçılar, kendi aralarında vasiyet edenin gelecekteki mirası
ile ilgili sözleşme imzalayabilirler. (§660 PTK ) 239
1993 yılından beri Ulusal Macar Noterler Odası tarafından elektronik ortamda yönetilen Ulusal Vasiyetname Siciline (VONY)vasiyetname ve ölüme bağlı tasarruflar
tescil edilebilir. Sicil talepleri, Noterler aracılığıyla yapılabilir.Noterlerin düzenlediği
veya noterlere emanet edilen vasiyetnameler otomatikman bu sicile tescil edilir. 240
Ölüm anında ölenin kişisel statüsüne uygulanacak hukuk mirasa uygulanır.( §36(1)
13 no. lu 1979 tarihli Milletlerarası Özel Hukuk Kanun Hükmündeki Kararnamesi)
Kişisel Statüye uygulanan hukuk milli hukuktur. Kural olarak uygulanacak hukukun
seçimi söz konusu değildir. Ölen yabancı ülke vatandaşı ise; mirasçılar noter önünde
238 http://www.successions-europe.eu/fr/hungary/topics/restrictions-on-the-freedom-to-di...
239 http://www.successions-europe.eu/fr/hungary/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-...
SAYI : 26
47
Macar maddi hukukunun uygulanmasını isteyebilir.241
Macaristan, Vasiyetnamenin şekline dair hükümlere ilişkin Kanunlar ihtilafıyla ile
ilgili 1961 tarihli La Haye Konvansiyonu imzalamamış olmakla birlikte, Macaristan
hukukunda benzer hükümler bulunmaktadır.( §3613 no. lu 1979 tarihli Milletlerarası
Özel Hukuk Kanun Hükmündeki Kararnamesi) 242
Macaristan’da atıf (renvoi) müessesesi olarak yabancı bir hukuk, Macaristan hukukunun uygulanacağına karar verirse, Macaristan hukuku uygulanabilir. (§4 13 no. lu
1979 tarihli Milletlerarası Özel Hukuk Kanun Hükmündeki Kararnamesi) 243
14-POLONYA Mirasçılık:
Polonya’da miras herhangi bir özel işleme gerek olmaksızın, mirası ret hakkı saklı
kalmak üzere, otomatikman mirasçıya geçer. Mirasçının açık kabulü gerekmemektedir.
Mirasçı, ölümü ve hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 6 aylık süre içersinde mirası ret edebilir. Mirasın kabulüyle ilgili beyanın depo edilmesinden evvel
veya bu sürenin sona ermesinden evvel hiçbir şekilde Noter veya Mahkeme Mirasçılık
Belgesi düzenleyemez. Talep eden, vasiyet edenin en son mutad meskeninin bulunduğu
yerdeki Mahkemeye veya Notere başvurur.244
Prensip olarak, mirasçı ölenin borçlarından şahsen sınırsız olarak sorumludur.Mirasçı sorumluluğunu deftere göre mirası kabul ederek, sınırlayabilir.Bu durumda, yetkili Mahkemeye veya Notere beyanda bulunması gerekir.Ortak mirasçılar, miras borçlarından müştereken sorumludurlar.245
Vasiyetname:
Polonya hukuku vasiyet etme özgürlüğünü ölenin eşi, alt soyu (çocuklarının veya
torunlarının) ve ölenin ana-babası lehine olarak mahfuz hisselerle sınırlandırmıştır.
Mahfuz hisseden yararlananlar, bunu ileri sürmek zorundadır. Mahfuz hisseler, mirasın
2/3’nü geçmez.Miras açılmadan evvel, mahfuz hisseden yararlananlar mahfuz hisseli
mirasçı ile miras veren arasında akdedilmiş noter sözleşmesiyle mahfuz hisselerinden
feragat edebilir.246
Polonya’da vasiyetnameler; noterden düzenlenen resmi vasiyetname; vasiyet ede241 http://www.successions-europe.eu/fr/hungary/topics/which-law-applies_can-i-choose-..
243 http://www.successions-europe.eu/fr/hungary/topics/which-law-applies_can-i-choose-..
244 http://www.successions-europe.eu/fr/poland/topics/which-is-the-competent-authority-....;
http://www.successions-europe.eu/fr/poland /topics/how-and-when-do-you-become-an....
245 http://www.successions-europe.eu/fr/poland/topics/how-and-when-do-you-become-an....
246 http://www.successions-europe.eu/fr/poland/topics/restrictions-on-the-freedom-to-dis...
ŞUBAT 2012
nin tamamen kendi el yazısıyla yazılarak, imzalanmış el yazılı vasiyetname ve 2 tanık
huzurunda pek yakın ölüm korkusu olması halinde sözlü vasiyetname şeklinde yapılır247
Polonya’da şimdilik vasiyetnamenin tescil edilme imkanı bulunmamaktadır. 248
Ölüm anında ölenin vatandaşlık hukuku uygulanır. Polonya hukukunda, mirasta uygulanacak hukukun seçimi mümkün olmadığı gibi, bu kurala aykırı gelen hükümler de
kabul edilmemektedir.249
15- PORTEKİZ
Mirasçılık:
Portekiz’de miras ölüm ile açılır. Miras mirasçının kabulü şartıyla geçer. Mirasın
kabulü miras malları tasarruf edilmesi halindeki gibi, zımni veya yasal süresi içinde
reddin yapılmaması şeklinde olabilir. Mirasçı ölüm olayını ve mirasçı olduğunu öğrendiğinden itibaren 10 yıl içersinde kabul iradesinde bulunabilir250 Miras ölüm halinde
ve ölenin son yerleşim yerinde açılır.(Art.2031 CC) Miras usulünde ihtilaflı miras işlerinde yargılama otoriteleri yetkili olup, ihtilafsız işlerde noterler yetkilidir. Yargılama
haricindeki sistemde, noterin mirasçılık belgesini (“Habilitação de herdeiros”) düzenlemesiyle başlar (Art.82-88 Noterlik Kanunu) ve mirasın paylaşımıyla devam eder.
Serbestçe noter seçilebilir.18 Ocak 2010 tarihinden itibaren noterlerde miras defteri de
dahil olmak üzere miras ile ilgili her talepte yetkilidirler. Yargılama Sisteminde; Mirasın açıldığı yer mahkemesi, mirasçılık belgesinin düzenlenmesi (Art.371-377 Medeni
Usul Kanunu) gibi, miras defterinin tutulmasında ve diğer miras ile ilgili her türlü
talepte yetkilidir. 251
Portekiz’de, mirasın iktisabı için talep edilen (kabul) işlemi ile intikali arasında miras malvarlığı sahipsiz miras (hereditas iacens)(Art.2046 CC) hükmünde olup,
“cabeça-de-casal” tarafından yönetilir.(Art.2079 CC)252
Mirasın reddi, noter senedi “Pep údio de herança” (Art.2062-2067 CC)veya mahkeme de yapılır. Portekiz hukuku mirası kabulünü basit veya deftere göre kabul şeklinde öngörmüştür.(Art.2052 CC)253
Prensip olarak, mirasçı ölenin borçlarından sorumludur.Mirasçı sorumluluğunu def247 http://www.successions-europe.eu/fr/poland/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-...
248 http://www.successions-europe.eu/fr/poland/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-...
249 http://www.successions-europe.eu/fr/poland/topics/which-law-applies_can-i-choose-t...
250 http://www.successions-europe.eu/fr/portugal/topics/how-and-when-do-you-become-a...
251 http://www.successions-europe.eu/fr/portugal/topics/which-is-the-competent-authority...
252 http://www.successions-europe.eu/fr/portugal/topics/which-is-the-competent-authority...
SAYI : 26
49
tere göre mirası kabul ederek, sınırlayabilir.Bunun için mirasçı beyanda bulunmak zorundadır.Mirasçı basit bir şekilde kabul ettiğinde, ölenin borçlarından yalnızca murisin
malvarlığı ile sorumludur. (Art.2071/2 CC) Eğer, miras deftere göre kabul edildiyse,
mirasçı mirastan elde ettiği aktif ile sınırlı olmak üzere borçtan sorumludur.(Art.2071/1
CC) Ortak mirasçılar, miras hisseleri oranında karşılıklı olarak miras borçlarından sorumludurlar.254
Vasiyetname:
Portekiz’da prensip olarak vasiyet etme özgürlüğü olmakla birlikte ölenin eşine,
alt ve ana ve babaya, kardeşlere (kuzenlerde dahil olmak üzere 4ncü dereceye kadar)
lehine tanınan mahfuz hisselerle sınırlandırılmıştır.(Art.2156 CC)255 Mahfuz hisse mirasın 2/3 aşamaz. Ölenin ne alt ve ne de üst soydan mirasçısı olmadığı takdirde eşinin
mahfuz hissesi mirasın 1/2 sidir.(Art.2158 CC) Ölenin çocuğu ve eşi var ise; mahfuz
hisse 2/3’dir. Ölen mirasçı olarak yalnızca çocuk bıraktı ise; 1 çocukta 1/2, birden fazla
çocukta 2/3’dür.(Art.2159 CC) Ölen eş ve ebeveyn bırakmış ise; mahfuz hisse mirasın
2/3’dür.Ölen mirasçı olarak yalnızca anne-baba bırakmış ise; 1/2 oranında yalnızca
büyükanne-büyükbaba ve onların üst soylarını bırakmış ise 1/3 oranın mahfuz hisse söz
konusudur. 256 Mahfuz hisse 2 yıl içinde, mahkemede talep edilmelidir.(Art.2178 CC)257
Mahfuz hisseden yararlananlar yalnızca miras bırakanın ölümünden sonra, mahfuz
hissesinden noter senediyle (“Répúdio de herança”) veya mahkeme önünde feragat
edebilirler. 258
Portekiz’de vasiyetnameler : noter tarafından düzenlenen resmi vasiyetname
(Art.2205 CC); notere teslim edilen kapalı vasiyetname(Art.2206), özel şekilde hazırlanan askeri vasiyetname (Art.2210 CC), deniz vasiyetnamesi (Art.2215 CC) ve Uluslararası Vasiyetname (Washington Konvansiyonu)’dur. El yazısı vasiyetnameler Portekiz
Hukukunda kabul edilmez. 259 Portekiz’de vasiyetnamelerin %99 resmi vasiyetnamedir. Daktilo edilmiş ve basılı vasiyetname kabul edilmez. (Art.2204 ve 2205 CC)260
Portekiz’de insanların %80 vasiyetname yapmaksızın öldüğü tahmin edilmektedir.261
Vasiyetname yapabilmek için en az 18 yaşında olmak gerekir.(Art.2189 CC)262
255 http://www.successions-europe.eu/fr/portugal/topics/restrictions-on-the-freedom-to-di..;
256 http://www.successions-europe.eu/fr/portugal/topics/restrictions-on-the-freedom-to-di...
259 http://www.successions-europe.eu/fr/portugal/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can...;
ŞUBAT 2012
Vasiyetnameden bir başka vasiyetname ile açıkça (Art.2312 CC) veya zımni olarak (Art.2313 CC) dönülebilir. Birçok değişik şekillerde vasiyet etme imkanı vardır.
(Art.2249 CC) Vasiyetnamede vasiyeti tenfiz memuru kararlaştırılması mecburi değildir. (Art.2320 CC) Medeni Kanunun ilgili hükümleriyle sınırlı olmak üzere vasiyet
edenin verdiği görevleri yerine getirecektir.(Art.2325 CC) Prensip olarak, cenazeyle
ilgilenecek, vasiyetin hükümlerinin yerine getirilmesini gözetecek ve aile şefi olarak
çalışacaktır.(Art.2326 CC) 263
Portekiz’de eşler ve evlenmek şartıyla nişanlılar arasında noter senedi olarak miras
sözleşmesi yapılır.264
Portekiz’de, Adalet Bakanlığında vasiyetname merkez sicili “ Conservatória dos
Registos Centrais” bulunmaktadır. Noterler, her vasiyetname hakkında bu sicile fiş yollar ve bildirici mahiyettedir.265
Portekiz, Medeni Hukuk ile miras birliği prensibini kabul etmiş ve Ölenin öldüğü
andaki milli hukukudur. (Art.62 CC). Portekiz Hukuku, bu kuralın bozulmasına izin
vermemiş olup, hiçbir şekilde ölen mirasına uygulanacak hukuku seçemez 266
düzenleyen Washington Konvansiyonunu onaylamış ve 9 Şubat 1978’den beri yürürlüktedir.
tarihli La Haye Konvansiyonu imzalamış fakat yürürlükte değildir.267
Portekiz’de, yabancı hukukun uygulanması kamu düzeninin temel prensiplerini etkilemediği takdirde, milletlerarası özel hukukunun atıf müessesesi uygulanmaktadır.
(Art.16 CC)
16- YUNANİSTAN
Mirasçılık:
Yunanistan’da miras herhangi bir özel işleme gerek olmaksızın, otomatikman mirasçıya geçer. Mirasçının açık kabulü gerekmemektedir.
264 http://www.successions-europe.eu/fr/portugal/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-..
265 http://www.successions-europe.eu/fr/portugal/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-..; URQUHART…. p.133;
266 http://www.successions-europe.eu/fr/portugal/topics/which-law-applies_can-i-choose-..;
URQUHART…. p.134
SAYI : 26
51
Mirasçı, ölümü ve hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten veya mahkeme tarafından
vasiyetnamenin ilanından itibaren başlamak üzere yasal 4 aylık süre içersinde mirası ret
edebilir. Mirasçı yabancı ülkede oturuyorsa, bu süre 1 yıldır. Vasiyet eden veya noter bu
süreyi başka şekilde belirleyemez. Mirasın geçmesi için bu sürenin bitmesi beklenmez.
Gayrimenkuller için notere; menkuller için vergi servisine başvurmak gerekmektedir.268
Prensip olarak, mirasçı ölenin borçlarından sınırsız olarak sorumludur.Mirasçı sorumluluğunu deftere göre mirası kabul ederek, sınırlayabilir.Bu durumda, ölenin yerleşim yerinin bulunduğu Asliye Hukuk Mahkemesinde beyanda bulunması gerekir.Ortak
mirasçılar, miras hisseleri oranında karşılıklı olarak miras borçlarından sorumludurlar.269
Vasiyetname:
Yunanistan’da vasiyet etme özgürlüğü mahfuz hisselerle sınırlandırılmıştır.Ölenin
alt soyu ve yaşayan eşleri için mirasın yarı kısmına kadar yükselmektedir.Ölenin alt
soyu bulunmazsa, mahfuz hisse üst soya geçmektedir (Art.1825 ff.CC)270 Vasiyetname
özgürlüğü kamu düzeni hükümleriyle de sınırlandırılmıştır. (Art.174 ve 178 CC)271
Mahfuz hisseden yararlananlar miras bırakanın ölümünden sonra, Sulh Hukuk Mahkemesinde tek taraflı vereceği beyan ile mahfuz hisseden feragat edebilir. 272
Yunanistan’da vasiyetnameler; resmi vasiyetname (noter ve 3 tanık veya bir başka
noter ve bir tanık huzurunda (Art.1724 CC); el yazılı vasiyetnameler (vasiyet edenin
kendi el yazısıyla yazılmış; tarih atılmış ve imzalanmış) (Art.1721/I CC)273 İstatiksel
veri olmamasına rağmen, resmi vasiyetnameden daha çok el yazılı vasiyetname bulunmaktadır. Daktilo edilmiş vasiyetname kabul edilmemektedir.(Art.1718 ve 1719
CC)274 Yunanistan’da insanların %70 vasiyetname yapmaksızın ölmektedir.275 Vasiyetname yapabilmek için en az 18 yaşında ve akli melikelerinin yerinde olması gerekir.
(Art.1719 CC)276
Vasiyetnameden; sonraki tarihli bir vasiyetname (Art.1763 ve 1764/I CC),3 tanık ve
noter huzurunda yapılacak beyan ile(Art.1763/II CC), el vasiyetnamesi ise; onun imhasıyla (Art.1765 CC) dönülebilir. Vasiyetname ile değişik şekillerde bağış yapılabilir.
268 http://www.successions-europe.eu/fr/greece/topics/which-is-the-competent-authority-....; http://www.
successions-europe.eu/fr/greece/topics/how-and-when-do-you-become-an....
269 http://www.successions-europe.eu/fr/greece/topics/how-and-when-do-you-become-an....
270 http://www.successions-europe.eu/fr/greece/topics/restrictions-on-the-freedom-to-disp...;
URQUHART…. p.135
272 http://www.successions-europe.eu/fr/greece/topics/restrictions-on-the-freedom-to-disp...
273 http://www.successions-europe.eu/fr/greece/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-r...;
ŞUBAT 2012
(Art.1967 ff. CC) Vasiyetnamede vasiyeti tenfiz memuru kararlaştırılması gerekli olmamakla birlikte, vasiyet eden tarafından atanabilir.(Art.2017 CC) Vasiyeti tenfiz memuru
vasiyetin hükümlerini yerine getirir.(Art.2020/I CC), mirası yönetir (Art.2020/II CC)
ve kendi hakkı olarak mirası iktisap edemez.277
Yunanistan’dan merkezi vasiyetname sicili yoktur. Noterler, zorunlu olarak altı aylık dönemlerde kendisinin düzenlediği veya kendisine emanet edilen vasiyetnamelerin
listesini Asliye Hukuk Mahkemesine bildirir.278
Yunanistan, Medeni Hukuk ile miras birliği prensibini kabul etmiştir. (Art.28 CC)
Ölüm anında ölenin vatandaşlık hukuku uygulanır.279 Yunanistan hukukunda, mirasta
uygulanacak hukukun seçimi mümkün olmadığı gibi, bu kurala aykırı gelen hükümler
de kabul edilmemektedir.280
tarihli La Haye Konvansiyonu ise 19 Kasım 1967 tarihinde yürürlüğe girmiştir.281
Atıf (renvoi) tanınmıyor ve ehliyet konusunda atıf kabul edilmektedir. 282
278 http://www.successions-europe.eu/fr/greece/topics/how-is-a-will-drawn-up-and-can-i-...;
URQUHART…. p.133
279 http://www.successions-europe.eu/fr/greece/topics/which-law-applies_can-i-choose-th..
URQUHART…. p.134
280 http://www.successions-europe.eu/fr/greece/topics/which-law-applies_can-i-choose-th..
;
SAYI : 26
İVAZSIZ TASARRUFLARDAN DOLAYI İPTÂL (İİK Md. 278)
53
İcra ve İflas Hukukunda
“İVAZSIZ TASARRUFLARDAN DOLAYI” İPTÂL
(İİK. mad. 2781)
Av. Talih UYAR
İİK. mad. 278’de, ‘borçlu tarafından yapılan “bağışlama” ve “ivazsız” (karşılıksız)
tasarruflar’ın hangi koşulların gerçekleşmesi halinde iptâl edilebileceği’ belirtilmiştir.
I- Kanunun öngördüğü belli bir süre içinde, borçlu tarafından yapılan bağışlamalar
(BK. md. 234) ve ivazsız (karşılıksız) tasarruflar (İİK. mad. 278) alacaklarının iptâl
davasına yol açabilir.
Bu hükmün kabulünü gerektiren düşünce, borçlunun alacaklılarını, borçludan karşılıksız olarak bir hak ya da mal iktisap etmiş olan üçüncü kişilere karşı korumak2 başka
bir deyişle, alacaklıların yararlarını, bu üçüncü kişilerin yararlarına tercih etmektir.
Bu bakımdan, “borçlunun ivazsız tasarrufu yaptığı sırada, aciz halinde bulunup
bulunmaması” ve “borçluda alacaklarına zarar verme veya bunlardan bir kaçını kayırma kastının bulunup bulunmaması” ve “ ivazsız tasarruftan yararlananların iyiniyetli
olup olmaması (borçlunun durumunu bilip bilmemesi)” açılacak olan iptal davasında
herhangi bir rol oynamaz.3 4
1
İvazsız tasarrufların butlanı
MADDE: 278 - “Mûtat hediyeler müstesna olmak üzere hacizden veya haczedilecek mal bulunmaması sebebiyle acizden yahut iflasın açılmasından haczin veya aciz vesikası verilmesinin sebebi olan yahut masaya kabul olunan alacaklardan en eskisini tesis edilmiş olduğu tarihe kadar geriye doğru olan müddet içinde yapılan bütün bağışlamalar
ve ivazsız tasarruflar batıldır.
Ancak, bu müddet haciz veya aciz yahut iflastan evvelki iki seneyi geçemez.
Aşağıdaki tasarruflar bağışlama gibidir.
1. Karı ve koca ile usul ve füruu, neseben veya sıhren üçüncü dereyece kadar (bu derece dahil) hısımlar, evlat edinenle
evlatlık arasındaki yapılan ivazlı tasarruflar,
2. Akdin yapıldığı sırada, kendi verdiği şeyin değerine göre borçlunun ivaz olarak pek aşağı bir fiyat kabul ettiği
akitler,
3. Borçlunun kendisine yahut üçüncü bir şahıs menfaatine kaydı hayat şartile irat ve intifa hakkı tesis ettiği akitler ve
ölünceye kadar bakma akitleri.”
2
UMAR, B. Türk İcra ve İflas Hukukunda İptâl Davası, 1963, s: 64 - PEKCANITEZ, H./ATALAY, O./ÖZKAN, M.S./
ÖZEKES, M. İcra ve İflas Hukuku, 7. 2009, Bası, s:697-GÜRDOĞAN, B. İflâs Hukuku Dersleri, 1966, s: 224-SARISÖZEN, İ. İcra ve İflâs Hukukuna Göre İptâl Davalarında Yargılama Usulü (ABD. 1977/1), s:53
3
UMAR, B. a.g.e. s:64 - GÜRDOĞAN, B. a.g.e. s:224 - AKYAZAN, S. İcra ve İflâs Kanunundaki Yargı ve Değişik
Hükümler Üzerinde İnceleme ve Açıklamalar, 1965, s:183 - OLGAÇ, S. Yargıtay İçtihatlarının Işığı Altında İcra ve
İflâs Hukukunda İptâl Davaları (Recai Seçkin’e Armağan, s:464) - ANSAY, S.Ş. Hukuk, İcra ve İflâs Usulleri, 1960,
s:327 - KURU, B. İcra ve İflâs Hukuku, C:4, 1997, s:3423 - KURU, B. İcra ve İflâs Hukuku El Kitabı, 2004, s:1200;
1201 - MUŞUL, T. İcra ve İflâs Hukuku, 3. Baskı, 2008, s:1317 - ALTAY, S. Türk İflâs Hukuku, C:1, 2004, s:677 KARATAŞ, İ./ERTEKİN, İ. Tasarrufun İptâli Davaları, 1998, s:135; 138 - ULUKAPI, Ö. İcra ve İflâs Hukuku, 2007,
s:285 - KOSTAKOĞLU, C. Takip Hukukunda İptâl Davaları (Ad. D. 1989/6, s:25 - Yasa D. 1989/8, sh:1051) - AKKAYA, T. İcra ve İflâs Hukukunda İptâle Tabi Tasarruflar (İİK. m. 277-284) “Eskişehir Bar. D. Ekim/2006, s:26”
4
Bknz: 17. HD. 25.5.2009 T. 827/3565; 25.5.2009 T. 590/3557; 11.5.2009 T. 364/3009; 4.5.2009 T. 204/2811 vb.
ŞUBAT 2012
II- Borçlunun “bağışlama” ve “ivazsız tasarruflarının” iptal konusu olabilmesi için,
hacizden (İİK. mad. 86) veya haciz edilecek mal bulunmaması sebebiyle acizden (İİK.
mad. 105) veya iflâsın açılmasından (İİK. mad. 165) itibaren geriye doğru iki sene
içinde yapılmış olması gerekir. Aynı zamanda bu sürenin, hacizin veya aciz vesikasının
verilmesine sebep olan alacağın yahut iflâs halinde, masaya kaydedilmiş olan alacaklardan en eskisinin doğum tarihinden öteye geçmemesi gerekir.5
Kanun bu suretle, geriye doğru gidecek olan süreyi sınırlandırmış olup, ileriye doğru bir süre tayin etmediğinden,6 borçlunun kendisi hakkında aciz vesikası verildikten
sonraki tasarrufları da iptâl davasına yol açar. Ancak bu durumda beş yıllık genel “hak
düşürücü süre” (İİK. mad. 284) saklıdır.
Uygulamada kısaca “son iki sene içinde yapılan tasarruflar” diye nitelendirilen bu
tasarrufların, ne zaman yapılmış olanlarının iptâl edileceği İİK. mad. 278/I’de hiç de
açık olmayan bir ifade ile belirtilmiştir. Bu ifadeyi şu şekilde açıklayabiliriz:
Bu madde uyarınca bir ivazsız tasarrufun iptâl edilebilmesi için, öncelikle; tasarrufun, “haciz” (İİK. mad. 86) tarihinden veya -haciz edilecek mal bulunamamışsa veya
haczedilen malların takdir edilen kıymetlerine göre, borcu karşılamayacağı anlaşılmışsa (İİK. mad. 105/II) yahut malların satış bedeli, alacaklının alacağına tamamen yetmemişse (İİK. mad. 143/I)- “aciz” tarihinden veya “iflâsın açılması” (İİK. mad. 165)
tarihinden, geriye doğru iki sene içinde yapılmış olması gerekir.
Şu halde;
a) Alacaklı borçlu hakkındaki takibinin kesinleşmesi üzerine hacize (veya takip
kesinleşmeden mahkemeden ihtiyati haciz kararı alarak ihtiyati hacze) gitmiş ve alacağına yeter ölçüde mal haciz etmişse, bu durumda borçlu aciz halinde olmadığı için
iptal davası açamayacak, ancak ileride, bu malların satılması üzerine, alacağı tamamen
karşılanmazsa, o zaman icra dairesinden “aciz belgesi” (kesin aciz belgesi)7 (İİK. mad.
143) alarak, bu belgeye göre iptâl davası açabilecektir. Bu durumda, iki senelik sürenin başlangıcı, “kesin aciz belgesinin düzenlenme tarihi” değil; kesin aciz belgesinin
(borç ödemeden aciz belgesinin düzenlendiği (verildiği) icra takibindeki haciz (ihtiyati
haciz) tarihi olacaktır.8 9 Yani, bu haciz (ya da ihtiyati haciz) tarihinden geriye doğru
iki sene içinde yapılan tasarruflar -takip konusu alacağın doğumundan sonra olmaları
5
Bknz: 15. HD. 11.7.2006 T. 3271/4693; 2.3.2005 T. 5544/1162; 11.6.2004 T. 2584/3054; 21.1.2004 T. 3401/293 vb.
6
BELGESAY, M.R. İcra ve İflâs Hukuku (Sentetik Bölüm), C:2, 1953, s:163 - GÜRDOĞAN, B. a.g.e. s:225 - UMAR,
B. a.g.e. s: 63.
7
Ayrıntılı bilgi için bknz: UYAR, T./ UYAR, A./UYAR, C. İcra ve İflas Hukukunda Tasarrufun İptali Davaları, 4.
Baskı, 2011, “s: 1544”
8
KURU, B. İcra ve İflâs Hukuku, C:4, 1997, s:3439, dipn. 80
9
Karş: AKYAZAN, S. age. s: 182 - KOSTAKOĞLU, C. agm (Ad. D. 1989/6, s:25 - Yasa D. 1989/8, s:1051) - AKŞENER, H.S. Tasarrufun İptali Davaları, 2007, s:360. (Bu görüşe göre; “buradaki aciz tarihi’nden maksat aciz
belgesinin alındığı tarih’dir....)
SAYI : 26
55
koşulu ile- iptale tâbi olacaktır.10 11
b) Borçluya hacize giden alacaklı, borçlunun hiç haczi mümkün malına rastlamamış
ise, bu durumda düzenlenen “haciz tutanağı” ‘kesin aciz belgesi’ (İİK. mad. 105/I),
hükmünde olacaktır. Buna karşın, alacaklının veya haciz ettirdiği malların kıymeti,
alacağını karşılayacak düzeyde değilse, bu durumlarda düzenlenen “haciz tutanağı”
‘geçici aciz belgesi’12 (İİK. mad. 105/II) niteliğinde olacaktır. Alacaklı her iki durumda
da, yani gerek ‘kesin aciz belgesi’ hükmünde olan (İİK. mad. 105/I) ve gerekse ‘geçici
aciz belgesi’ niteliğinde bulunan (İİK. mad. 105/II) haciz tutanağına dayanarak iptâl
davası açabilecek ve bu takdirde, borçlunun iptâl konusu olabilecek tasarrufları için,
geriye doğru hesaplanacak süreye, “geçici aciz belgesi” niteliğindeki haciz tutanağının
düzenlendiği tarih, başka bir deyişle “haciz tarihi” başlangıç teşkil edecektir...
c) Eğer borçlu iflâs etmişse, borçlunun iptâle tâbi tasarrufları için yasanın öngördüğü iki senelik süreye “iflâsın açılma tarihi” (İİK. mad. 165) başlangıç olacaktır.
Bu vesile ile şu hususu da belirtelim ki, İİK. mad. 278/I’de “iflâsın açılma tarihi”nin
(İİK. mad. 165) “geriye doğru iki yıllık süre”nin başlangıç tarihi olarak öngörülmüş olması isabetli olmamıştır. Çünkü; borçlu, aleyhine açılan iflâs davasını uzatarak, hakkında “iflâs kararı” verilmesini geciktirerek, İİK. mad. 278’de (3) bent halinde öngörülen
tasarrufların iptâl edilmesini önleyebilir. Bu nedenle, maddedeki “iki yıllık süre”nin,
“iflâsın açılma tarihi” bakımından -örneğin; üç ya da dört yıl olarak- uzatılması isabetli olacaktır...
Bu madde uyarınca, borçlunun ivazsız tasarruflarının iptâl edilebilmesi için, ayrıca,
tasarrufun -az önce belirttiğimiz “haciz”, “aciz” ve “iflâsın açılma” tarihlerinden itibaren geriye doğru gidilmek suretiyle- “haczin veya aciz belgesi verilmesinin sebebi
olan alacaktan yahut iflâs halinde masaya kabul edilen alacaklardan en eskisinin
tesis edildiği tarihe kadarki dönem içinde” yapılmış olması da gerekir.
Tasarrufun, bu madde gereğince iptâl edilebilmesinin -zaman bakımından- gerçekleşmesi gereken bu koşulları şöyle bir örnekle13 açıklamak mümkündür:
1.3.2008 tarihinde doğmuş bir alacak için 1.3.2011 tarihinde borçlunun malları haciz edilmiş ve 1.7.2011 tarihinde bu mallar satılarak alacaklıya açık kalan miktar için
“aciz belgesi” verilmiş olsun. İvazsız tasarruf, haciz tarihi olan 1.3.2011 tarihinden
geriye doğru iki yıl içinde yani 1.3.2006-1.3.2011 tarihleri arasında yapılmışsa, iptâl
davasına konu olur. Alacağın doğum tarihi 1.3.2009 değil de örneğin, 1.3.2010 tarihi
olsa idi, ancak; 1.4.2010-1.3.2011 tarihleri arasında yapılanlarla 1.3.2011’den sonra
yapılan ivazsız tasarruflar dava konusu olabilecektir...
Buraya kadar yaptığımız açıklamadan ve verdiğimiz örnekten anlaşıldığı gibi, bu
10 Bknz: 15. HD. 11.7.2006 T. 3271/4693
11 Bu konuda ayrıca bknz: İleride; dipn. 12 civarı
12 Ayrıntılı bilgi için bknz: UYAR, T./ UYAR, A./UYAR, C. a.g.e “s: 1544”
13 GÜRDOĞAN, B. a.g.e. sh: 225, dpn. 627
ŞUBAT 2012
madde uyarınca, “borçlunun ivazsız tasarrufları”nın iptâl edilebilmesi için, iptâli istenen ivazsız tasarrufun, davacı-alacaklının alacağının doğumundan sonra yapılmış olması gerekmektedir. Başka birdeyişle, davası-alacaklı, borçlunun, kendi
alacağının doğumundan öncesi ivazsız tasarruflarının iptâlini -bu maddeye dayanarak- isteyemeyecektir. Davacının, borçlunun -zaman itibariyle- bu tür ivazsız
tasarruflarının da iptalini isteyebilmesine, az önce açıklanan İİK. mad. 278/I hükmü
engel gözükmektedir...
Buna rağmen, doktrinde bazı yazarlarca14 “...Alacaklının alacağının doğum tarihi,
iptâle tâbi tasarruftan sonra olsa bile, alacaklının iptâl davası açma hakkı vardır”
şeklinde görüş ileri sürülmüştür... Bir dönem, iptal davaları konusunda verilen kararları
temyizen incelenmiş olan Yargıtay 13. HD. de bu doğrultuda içtihatta bulunmuştu15
. Buna karşın, doktrinde , bazı yazarlarca16 “tüm iptâl davalarının açılabilmesi için,
davacı -alacaklının alacağının, dava (iptâl) konusu tasarruftan önce doğmuş olması
gerektiği” de ön koşul olarak ileri sürülmüş17 ve yakın zamana kadar tasarrufun iptâli
davaları sonucunda verilen kararları temyizen incelemiş olan Yargıtay 15. HD.18 ve
bugün bu kararları temyizen inceleyen Yargıtay 17. HD.19 de bu görüşü benimsemiştir...
Ayrıca, uygulamadaki önemi nedeniyle belirtelim ki;
Yüksek mahkeme20 “‘tasarruf tarihi’nden, ‘aciz vesikası’ veya ‘iflâsın açıldığı’
tarihe kadar iki yıllık süre geçmiş olsa dahi, mahkemece hemen davanın bu nedenle
reddedilmeyip, İİK 284’deki beş yıllık hak düşürücü sürenin de geçmiş olup olmadığının irdelenmesi gerekeceğini” belirtmiştir...
Buradaki “iki yıllık süre”, “fevkalâde mühlet”in devamı süresince uzatılır (İİK.
mad. 323/II). Keza bu süre, borçluya verilen “konkordato mühleti” (İİK. mad. 287)
kadar geriye doğru uzatılır.21
III- Maddedeki “bağışlama” sözcüğü ile, “BK. mad. 234 vd’da düzenlenen kurum” kastedilmiş olduğundan, “kumar borcunun ifası” geçerli bir ifa (BK. mad. 505/
II) olup,22 bu ifa, bir “bağışlama” sayılmadığından,23 borçlunun kumar borcunu ifa et14 BERKİN, N. İflâs Hukuku, 1972, s: 499 - BERKİN, N. İflas Hukuku Rehberi, 1980, s:110 - ÜSTÜNDAĞ, S. İflâs
Hukuku 8. Bası, 2009, s:284
15 Bknz: 13. HD. 25.6.1979 T. 3011/3730
16 KOSTAKOĞLU, C. Takip Hukukunda İptal Davaları (Ad. D. 1989/6, s: 21 vd.; Yasa D. 1989/8, s:1048 vd.) KURU, B. age. C: 4, s: 3417 vd. - KURU, B. El Kitabı, 2004, s: 1199
17 Bu konuda ayrıntılı bilgi için bknz: UYAR, T./ UYAR, A./UYAR, C. a.g.e “s: 1562 vd.”
18 Bknz: 15. HD. 17.7.2007 T. 3604/4931; 10.3.2005 T. 6645/1365; 10.3.2005 T. 6646/1364; 14.12.2004 T. 5965/6501;
23.9.2004 T. 3966/4595; 23.6.2004 T. 367/3525 vb.
19 Bknz: 17. HD. 1.7.2010 T. 2225/6230; 28.6.2010 T. 5748/6015; 15.6.2010 T. 4384/ 5517 vb.
20 Bknz: 17. HD. 29.3.2010 T. 1965/2775; 25.2.2010 T. 10674/1656; 25.2.2010 T. 10666/1653; 22.12.2009 T.
9835/8773 vb.
21 KURU, B. age. C:4, s: 3443
22 AKEV, S. Türk Hususi Hukukunda Kumar ve Bahis, 1964, s: 409 vd.
23 GÜRDOĞAN, B. a.g.e. s: 225
SAYI : 26
57
mesinden zarar gören alacaklıları, bu maddeye (İİK. mad. 278/II) dayanarak, bunun
iptalini isteyemezler.24
Bilindiği gibi “bağışlama” “bağışlayanın, bağışlananı karşılıksız olarak zenginleştirmek amacıyla, kendi malvarlığından kazandırıcı bir işlemde bulunması”dır (BK.
mad. 234). Uygulamada çok sık karşılaşılan belli başlı “bağışlama” şekilleri şunlardır:
Borçlunun, başka bir kişide olan alacağını, karşılıksız olarak üçüncü bir kişiye temlik
etmesi, borçlunun karşılıksız bono ve çek düzenlemesi, danışıklı (muvazaalı) icra takibi üzerine icra dairesine giderek, kanuni sürelerden feragat edip, gerçekte mevcut
olmayan bir borcu kabul etmesi, kendi borçlusunu ibra etmesi, başkasının borcunu ödemesi vb.25
Burada iptale tâbi olan “elden bağışlama”lardır (BK. mad. 237). “Bağışlama
vaadi”nin iptali için dava açmaya gerek yoktur. Çünkü; “bağışlama vaadi”, bağışlamayı vade eden kişinin (borçlunun) borcunu yerine getirmekten aciz olduğunun aciz
belgesi ile kanıtlanması ile veya iflas etmesi ile kendiliğinden son bulur (BK. mad. 245/
son)26
Maddedeki “ivazsız tasarruf” terimi ile, daha genel olarak “borçlunun hiç bir karşılık olmaksızın başkalarını zenginleştiren tek taraflı hukukî işlemleri” kastedilmiştir.27
Yani bu son durumda, borçlu hiçbir hukukî yükümlülüğü bulunmadığı halde, bir karşı
edim almadan, kendisi edimde bulunmakta, daha kısa bir belirtişle, borçlu malvarlığından çıkan şey karşılığında, mukabil bir şey almamaktadır.28 Örneğin; borçlunun,
borcunu ödeyemeyeceği bilinen bir kimse yararına taşınmazında ipotek kurması, böyle
bir kimseye kefil olması, bu madde anlamında birer “ivazsız tasarruf” sayılır.29
Bir tasarrufun “ivazlı”mı “ivazsız”mı olduğu konusunda çıkabilecek uyuşmazlıkta,
isbat yükü kime düşer? Bir görüşe göre30, isbat yükü, davacı alacaklıya değil, davalıya
düşer. Çünkü, tasarrufun dışında kalmış olan davacı, ivazsızlığı isbat hususunda büyük
güçlükle karşı karşıyadır. Halbuki, tasarruf gerçekten ivazlı idi ise, işlemin taraflarından biri olan davalı, bu hususu çok daha kolay isbat edebilir. Diğer bir görüşe göre31
ise, tasarrufun ivazsız olduğunun isbat yükü, davacıdır. Çünkü, tasarrufun ivazsız olduğu olayından, kendi lehine bir hukukî sonuç (yani iptal edilebilirlik durumu) doğrduğunu öne süren ve mahkemeden bu sonuca uygun bir istemde bulunan odur. İptâl davası açan alacaklı, iptâli istenen tasarrufa oranla üçüncü kişi durumunda olduğundan
24 Bknz: 15. HD. 14.5.1990 T. 800/2146
25 GÜNEREN, A. age. Tasarruf İptal Davaları, 2008, s:330
26 KURU, B. age C:4, s:3523 - KURU, B. El Kitabı, s: 1200
27 GÜRDOĞAN, B. a.g.e. s: 225
28 ÜSTÜNDAĞ, S. age. s: 289
29 AKYAZAN, S. age. s: 183
30 JAEGER, C. (Naklen; UMAR, B. a.g.e. sh: 66, dipn. 12). - ŞİMŞEK, E. İcra ve İflâs Kanunu (Açıklamalar ve İçtihatlar), 1989, s: 862
31 UMAR, B. a.g.e. s: 66 - Aynı görüşte: YILDIRIM, M.K. İcra ve İflas Hukukunda İptal Davaları, 1995, , s: 182
ŞUBAT 2012
tasarrufun iptâle tâbi olduğunu her türlü delille –bu arada, tanıkla– isbat edebilir.32
IV- Kanun, bazı tasarrufları, iptâl davasına konu olmak bakımından “bağışlama”
ile bir tutmuştur. Böylece, bu tasarrufların “bağışlama” sayılmaları konusunda “aksinin
isbatı mümkün olmayan bir kesin karine” kabul edilmiştir.33
“Bağışlama hükmünde olan ve bu nedenle iptâle konu olan tasarruflar” şunlardır:
1- Karı ve koca, usul ve füru, neseben veya sıhren üçüncü dereceye kadar (bu
derece dahil)hısımlar ve evlât edinenle evlâtlık arasında yapılan ivazlı tasarruflar.
(İİK. mad. 278/III-1).
Bu hükmün kabulüne, bu tür tasarrufların çok kez muvazaalı olması ve muvazaanın
isbatının alacaklı için çok güç olması gerçeği yol açmıştır.34
Ayrıca belirtelim ki, madde bu şekle 3494 sayılı Kanun ile –25.11.1988 tarihinde–
yapılan değişiklik sonucunda gelmiştir. Daha önce madde metninde yer alan “ikinci
dereceye kadar hısımlar” sözcükleri, “uygulamada borçlunun, üçüncü derece dahil
hısımlarıyla da anlaşmak suretiyle mallarının haczinden veya iflâs etmeden önce, alacaklılardan mal kaçırmak amacıyla yaptıkları ivazsız tasarrufları, başka bir isim altında gizledikleri görüldüğünden, bunun önlenmesini teminen akrabalık derecesi ikinci
dereceden üçüncü dereceye çıkarılmıştır” gerekçesiyle “üçüncü dereceye kadar hısımlar” şeklini almıştır.
Yüksek mahkeme bu hükümle ilgili içtihatlarında;
- “‘Borçlu’ ile ‘kardeşi’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1 uyarınca– iptale
tabi olduğunu”35
- “‘Borçlu ana (baba)’ ile ‘oğlu (kızı)’ arasındaki tasarrufların iptale tabi
olduğunu”36
- “‘Borçlu’ ile ‘eniştesi’ arasındaki tasarrufların –İİİK. 278/III-1 uyarınca– iptale
tabi olduğunu”37
- “‘Kayınpeder’ ile ‘damadı’ ve ‘gelini’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1
uyarınca– iptale tabi olduğunu”38
32 KURU, B. Hukuk Muhakemeleri Usulü, C:2, 2001, s: 2013
33 GÜRDOĞAN, B. a.g.e. s: 266 - ARAR, K. İcra ve İflâs Hükümleri, C:2, 1944, s:224 - BERKİN, N. Rehber, s:112
- BERKİN, N. İflâs Hukuku, s: 507 - SARISÖZEN, İ. a.g.m. s: 54 - OLGAÇ, S. a.g.m. s: 464 - KURU, B. Hukuk
Muhakemeleri Usulü, C:2, 2001, s:1383 - GÜNEREN, A. a.g.e. s: 336 - KARATAŞ, İ./ERTEKİN, E. age. s: 138
- OLGAÇ, S. Yargıtay İçtihatlarının Işığı Altında İcra ve İflâs Hukukunda İptal Davaları (Dr. A. Recai Seçkin’e
Armağan, 1974, s:464)
34 UMAR, B. age. s:67
35
Bknz: 17. HD. 8.6.2010 T. 2935/5293; 29.12.2009 T. 8454/9125; 10.12.2009 T. 6297/8203; 24.11.2009 T.
7350/8041 vb.
36 Bknz: 17. HD. 24.6.2010 T. 2105/5924; 23.11.2009 T. 8104/7775; 28.9.2009 T. 6353/5739; 15.9.2009 T. 4443/5401
vb.
37 Bknz: 17. HD. 1.4.2010 T. 987/2958; 30.3.2010 T. 1406/2876; 24.12.2009 T. 6676/8844 vb.
38 Bknz: 17. HD. 23.11.2009 T. 9619/7794; 25.11.2008 T. 3796/5542; 13.11.2008 T. 1909/5307 vb.
SAYI : 26
59
- “İİK.nun 278/III-1 uyarınca, bu bentte belirtilen ‘yakın akrabalar’ (hısımlar)
arasındaki tasarrufların ivazlı dahi olsa ‘bağışlama’ niteliğinde olup, hükümsüz
olduğunu”39
- “‘Borçlu’ (dayı, amca, hala, teyze) ile ‘yeğeni’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/
III-1 uyarınca– iptale tabi olduğunu”40
- “‘Borçlu’ ile ‘eşi’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1 uyarınca– iptale tabi
olduğunu”41
- “‘Borçlu’ ile ‘kuzeni’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1 uyarınca– iptale
tâbi olduğunu”42
- “‘Borçlu’ ile ‘bacanağı’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1 uyarınca– iptale
- “‘Borçlu’ ile ‘baldızı’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1 uyarınca– iptale
tabi olduğunu”44
- “‘Borçlu’ ile ‘dünürü’ arasındaki tasarrufların -İİK. 278/III-1 uyarınca- iptâle tabi
olduğunu”45
- “ ‘Borçlu’ ile ‘yengesi’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1 uyarınca– iptale
- “‘Borçlu’ ile ‘görümcesi’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1 uyarınca – iptale tâbi olduğunu”47
- “İİK. 278/III-’1’in (ve 280’nin) uygulama alanı bulduğu durumlarda ‘tasarruf konusu taşınır/taşınmazların değerlerinin tesbitlerine gerek (zorunluluk)
bulunmadığını”48
- “İİK 278/III-1 uyarınca ‘yakın hısımlar’ arasındaki tasarrufların ip-tâl edilebilmesi için, borçlu ile işlemde bulunan üçüncü kişinin kötüniyetli olduğunun ayrıca isbat
edilmesi olmasına gerek bulunmadığını”49
- “İptâle tabi tasarrufun yapılmasından sonra taraflar boşanmış dahi olsalar, karı
39 Bknz: 17. HD. 6.11.2008 T. 1903/5142; 7.10.2008 T. 1702/4470; 24.3.2008 T. 5509/460 vb.
40 Bknz: 17. HD. 22.3.2010 T. 706/2549; 11.2.2010 T. 10736/1045; 28.12.2009 T. 7328/8978 vb.
41 Bknz: 17. HD. 23.2.2010 T. 10103/1439; 1.2.2010 T. 9601/617; 18.1.2010 T. 6390/15 vb.
42 Bknz: 17. HD. 8.7.2010 T. 1975/6630; 14.9.2009 T. 3526/5318; 25.5.2009 T. 1624/3567; 12.6.2008 T. 738/3226 vb.
43 Bknz: 17. HD. 6.4.2009 T. 5119/2079; 17.4.2008 T. 360/2021; 17.9.2007 T. 3738/2618 vb.
44 Bknz: 17. HD. 13.10.2009 T. 3906/6275; 10.3.2008 T. 4366/1138; 15. HD. 26.1.2005 T. 4752/262 vb.
45 Bknz: 17. HD. 11.2.2008 T. 5526/512
46 Bknz: 17. HD. 8.6.2009 T. 3878/4030; 30.10.2007 T. 4572/3276
47 Bknz: 17. HD. 1.10.2007 T: 3744/2879
48 Bknz: 17. HD. 12.7.2007 T. 2781/2472
49 Bknz: 17. HD. 24.5.2007 T. 1737/1785; 15. HD. 15.9.2004 T. 3861/4166
ŞUBAT 2012
koca arasındaki tasarrufun iptaline karar verilmesi gerekeceğini”50
- “‘Borçlu’ ile ‘kayınvalidesi’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1 uyarınca–
iptale tabi olduğunu”51
- “‘Borçlu’ ile ‘eski bacanağının kardeşi’ arasındaki tasarrufların -taraflar arasında İİK. 278/III-1 maddesinde belirtilenderecede bir akrabalık bulunmadığından- iptale
tabi olmadığını”52
- “‘Dayı’ ile ‘hala çocukları’ arasındaki akrabalık bağı dördüncü dereceden olduğundan, İİK. 278/III-1 uyarınca iptale tabi olmadığını”53
- “Üçüncü dereceye kadar hısımlar arasında yapılan ivazlı tasarrufların bağışlama
hükmünde olup, batıl sayıldığını”54
- “Borçlu ile amcası ve ablası arasındaki satış işleminin ‘bağışlama’ niteliğnde
olup, iptale tabi olduunu”55
- “Bedeli borçlu tarafından ödendiği halde alacaklılardan mal kaçırmak amaıyla
borçlunun eşi adına yapılan satışın iptalinin, alacaklılar tarafından istenebileceğini”56
- “Baba, oğul ve damat arasındaki tasarrufun ‘bağışlama’ hükmünde olup, iptale
tabi olduğunu”57
- “Borçlu tarafından ‘oğlu’na ve onun tarafından da -iyiniyet iddiasında bulunamayacak durumda bulunan- ‘yakın komşu’suna yapılan satışın iptale tabi olduğunu”58
- “Borçlu (dede) ile ‘torunu’ arasındaki tasarrufların –İİK. 278/III-1 uyarınca- iptale tabi olduğunu”59
- “Borçlu tarafından parası ödenerek satın alınan ancak borçlunun isteği üzerine
karısı adına tapuya tesçil edilen taşınmaz hakkında iptal davası açabileceğini, çünkü
kocanın bu işleminin gerçekte karısı yararına yapılmış ‘bağış’ niteliğini taşıyacağını”60
belirtmiştir.
2- Yapıldığı sırada borçlu aleyhine ivazlar arasında açık bir nisbetsizlik bulunan akitler. (İİK. mad. 278/III-2). Buradaki “akit” terimi aldatıcıdır. Bunu “tasarruf” olarak anlamak gerekir.61 Çünkü, dava konusu olacak işlem, akit gereğince yapı50 Bknz: 15. HD. 5.6.2003 T. 1856/3025; 18.4.1995 T. 2064/2310
51 Bknz: 15. HD. 11.2.2010 T. 9628/1052; 12.2.2009 T. 4040/585; 15. HD. 25.3.2002 T. 5608/1323
52 Bknz: 15. HD. 21.11.2001 T. 3321/5346
53 Bknz: 15. HD. 22.1.2001 T. 31/332
54 Bknz: 15. HD. 22.11.1995 T. 6447/6796; 27.4.1993 T. 1450/1955
55 Bknz: 15. HD. 13.5.1994 T. 1731/3111
56 Bknz: 15. HD. 29.4.1993 T. 2212/2029
57 Bknz: 15. HD. 5.3.1992 T. 917/1106
58 Bknz: 15. HD. 5.3.1992 T. 459/1114
59 Bknz: 17. HD. 13.5.2010 T. 3336/4503; 12.10.2009 T. 4217/6216; 9.2.2009 T. 143/466
60 Bknz: 15. HD. 21.10.1988 T. 2561/3344; 26.4.1984 T. 775/1466
61 KURU, B. a.g.e. s: 381 - GÜRDOĞAN, B. a.g.e. s: 227
SAYI : 26
61
lan kazandırıcı işlemdir. Bu nedenle, gerek süre ve gerekse ivazların karşılaştırılması
bakımından, kazandırıcı işlemin yapıldığı tarihteki değer esas alınmalıdır.62
İvazlar arasındaki nisbetsizlik önemli olmalı ve tarafların yeterli bir dikkat ile anlayabilecekleri63 ölçüde bulunmalıdır. Fakat, ivazlar arasındaki bu nisbetsizliğin davalı
tarafından bilinmiş olması aranmaz.64
Yüksek mahkemeye göre65 “tasarrufa konu taşınmazın tapuda belirtilen (gösterilen) satış bedeli ile, taşınmazın tasarruf tarihindeki -serbest piyasa rayicine görebelirlenen gerçek değeri arasında bir misli veya daha fazla fark bulunması halinde
‘edimler arasında fahiş farkın bulunduğu’nun kabulü gerekir.”
Yine yüksek mahkeme66 “İİK.nun 278/III-2’deki bedeller arasındaki nisbetsizliğe
ilişkin hükmün ‘borçlu ile borçludan tasarrufa konu malı satın alan kişi arasındaki tasarruflarda’ iptal nedeni olabileceğini, aynı malı üçüncü kişiden satın almış olan başka
kişiler (dördüncü kişiler) hakkında bu hükmün uygulanmayacağını, bu kişilerin ayrıca
kötüniyetli oldukları isbat edilmedikçe bu kişilere yapılan tasarrufun iptaline karar
verilemeyeceğini” vurgulamıştır...
Buna karşın “borçlu ile üçüncü kişi arasındaki, İİK’nun 278. maddesinde sayılmış
olan tasarruflar mutlak olarak iptâle tabi olduğundan, tasarruf konusu malı borçludan
satın/devir almış olan üçüncü kişinin iyiniyetli ya da kötüniyetli olması veya alacaklıya
zarar verme kasdını taşıyıp taşımaması” önem taşımaz…67 68
Borçlunun üçüncü kişi yararına yaptığı “hayat sigortası sözleşmesi” nedeniyle -son
iki yıl içinde- ödediği primler de iptâl davasına konu olabilir. Ancak, primlerin ne oranda indirilmesi gerektiği konusunda doktrinde69 görüş birliği yoktur.
Sulh sözleşmelerinin varlık ve geçerliliğine ilişkin iddialar, bütün sözleşmelerde
de olduğu gibi, ancak onun taraflarınca ileri sürülebilir. Üçüncü kişiler ancak bir haksız
eylem olarak kendilerine yönelmiş veya böyle olmasa bile kendilerini zararlandırma
amacıyla yapılmış olan sulhlere karşı muarazada bulunabilirler... Sulh bir sözleşme
olduğuna göre, İcra ve İflâs Kanununun 277 ve sonraki maddeleri uyarınca üçüncü
62 UMAR, B. a.g.e. s: 64 - GÜRDOĞAN, B. a.g.e. s: 227
63 ANSAY, S.Ş. a.g.e. s: 328 - ARAR, K. a.g.e. s: 224 - GÜRDOĞAN, B. a.g.e. s: 227 - OLGAÇ, S. a.g.m. s: 464, dipn.
28
64 UMAR, B. a.g.e. s: 67 - GÜRDOĞAN, B. a.g.e. s: 227 - KURU, B. a.g.e. C:4, s: 3437 - KARATAŞ, İ/ ERTEKİN, E.
age. sh: 142 - YILDIRIM, M.K. age., s:184 - AKKAYA, T. agm. s:28
65 Bknz: 17. HD. 8.7.2010 T. 4667/6627; 1.7.2010 T. 3110/6224; 24.6.2010 T. 2044/5925; 22.6.2010 T. 3180/5799 vb.
66 Bknz: 17. HD. 15.4.2010 T. 10440/3517; 18.1.2010 T. 7065/16; 15.12.2009 T. 7071/8461 vb.
67 Bknz: 17. HD. 26.4.2010 T. 3086/3835 - 17. HD. 25.5.2009 T. 827/3565; 25.5.2009 T. 590/3557; 11.5.2009 T.
364/3009 vb.
68 Bu konuda ayrıca bknz: ÖZTEK, S. Tasarrufun İptâli Davalarında Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar ve Yargıtay’ın Bu
Sorunlara İlişkin Uygulaması (Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan, 2003, s:319 vd.)
69 Ayrıntılı bilgi için bknz: BOZER A. Sigorta Hukuku, s: 36 vd. - AKYOL, Ş. Tam Üçüncü Şahıs Yararına Sözleşme,
1978, s: 165 vd.
ŞUBAT 2012
kişilerin iptâl davası açabilecekleri kabul edilmelidir.70
Yüksek mahkeme, bu hükümle ilgili içtihatlarında;
- “Borçlu ile üçüncü kişi arasındaki yapılan satışta ‘edimli arasında aşırı fark
bulunmaması’ ve ‘üçüncü kişinin, borçlunun alacaklılarından mal kaçırmak (ya da;
alacaklılarına zarar vermek) amacıyla hareket ettiğini bilebilecek kişilerden olduğu’
iddia ve ispat edilememesi halinde, açılan tasarrufun iptali davasının reddine karar
verilmesi gerekeceğini”71
– “‘Tapuda gösterilen satış bedeli’ ile ‘taşınmazın gerçek değeri’ arasındaki farkın
ödendiği” iddiasının kanıtlanması konusuyla ilgili olarak;
- a) “Davalı üçüncü ve dördüncü kişilerin, dava konusu taşınmazların gerçek satış
bedelini haricen ödediklerini banka dekontları ile kanıtlamaları (ve bu kişilerin kötüniyetli olduklarının davacı-alacaklı tarafından kanıtlanmamış) olması halinde, açılan
tasarrufun iptali davasının reddedilmesi gerekeceğini”72
- b) “Taşınmazın üzerindeki ipotek ya da haciz ile birlikte satılmış olması ve ipotek
veya haciz bedellerinin davalı-üçüncü kişi tarafından ödenmiş olması halinde, tapuda
gösterilen satış bedeline bunların da eklenmek suretiyle taşınmazın gerçek satış bedelinin belirlenmesi gerekeceğini”73
- c) “‘Borçlu’ ile ‘üçüncü kişi’ arasında yapılan satışta, edimler arasında ‘aşırı fark’
(tapudaki satış bedeli ile gerçek değeri arasında bir misli ya da daha fazla fark) bulunması ve bu farkın ya da; taşınmazın tasarruf tarihindeki, bilirkişilerce saptanan gerçek
değerinin) ödendiğinin üçüncü kişi tarafından ‘yasal ve inandırıcı delillerle’ kanıtlanamaması halinde, tasarrufun iptali davasının kabulüne karar verilmesi gerekeceği”74
- ç) “Dava konusu taşınmazı borçludan satın almış olan üçüncü kişi tarafından,
tapudaki satış bedeli dışında ipotek bedelinin de bankaya yatırılmış olması, kalan bedelin kredi kullanılarak borçluya ödenmiş olması ve satış bedelinin rayiç değerlere
uygun olması halinde, açılmış olan tasarrufun iptali davasının reddine karar verilmesi
gerekeceğini”75
- d) “Dava konusu taşınmazın konut kredisi ile –taşınmaz üzerinde banka lehine
ipotek kurularak- satın alındığının ileri sürülmesi halinde, bunun araştırılarak, alınan
kredinin borçlu-davalıya ödendiğinin saptanması durumunda ‘bedeller arasında fahiş
fark bulunmadığı’ göz önüne alınarak delillerin değerlendirilmesi gerekeceğini”76
- e) “Aktif tablosunda gösterilen satış bedeli dışında banka havalesi ile ancak satış tarihinden sonraki tarihlerde yapılan ödemeler ve haricen düzenlenen satış pro70 MÜDERRİSOĞLU, F. Avukatlıkta Vekalet ve Ücret Sözleşmesi, 1974, s: 9, 106.
71 Bknz: 17. HD. 29.3.2010 T. 855/2770
72 Bknz: 17. HD. 22.3.2010 T. 506/2544; 23.11.2009 T. 6255/7783; 26.5.2009 T. 591/3624 vb.
73 Bknz: 17. HD. 23.11.2009 T. 6288/7786; 13.4.2009 T. 5903/2309
74 Bknz: 17. HD. 16.11.2009 T. 6122/7526; 9.11.2009 T. 9177/7286; 20.10.2009 T. 4959/6609 vb.
75 Bknz: 17. HD. 15.9.2009 T. 2443/5395
76 Bknz: 17. HD. 5.2.2009 T. 3887/415
SAYI : 26
63
tokolünün her zaman düzenlenmesi mümkün olduğundan- alacaklıdan mal kaçırma
amacını gerçekleştirmeye yönelik olabileceğinden, açılmış olan iptal davasının reddini
gerektirmeyeceğini”77
- f) “Borçlu ile üçüncü kişi arasındaki satışın ‘gerçek’ bir satış ve ödenen satış bedelinin ‘gerçek’ bir satış bedeli olduğunun -dosyadaki banka dekontundan ya da bankanın cevabi yazısından- anlaşılması halinde, açılmış olan tasarrufun iptali davasının
reddi gerekeceğini”78
- g) “Satışa yakın tarihlerde alıcının (davalı üçüncü kişinin) bankadan para çekmek
suretiyle yaptığı ödemelerin ‘dava konusu taşınmaz satışına ilişkin olduğu’nun kabulü
gerekeceğini”79
- “Mahkemece ‘inşaat mühendisi’, ‘hukukçu’ ve ‘emlak alım satım işlerinde uzman
olan kişi’lerden oluşturulacak bilirkişi kurulu aracılığıyla yerinde keşif yapılarak, dava
konusu taşınmazın tasarruf tarihindeki gerçek değerinin saptanması gerekeceğini”80
- “Davaya konu taşınmaz üzerinde ‘fen memuru’, ‘emlak uzmanı’ ve ‘inşaat
mühendisi’nden oluşan bilirkişi kurulu marifetiyle yerinde keşif yapılarak, taşınmazların tasarruf tarihindeki gerçek değerlerinin saptanması gerekeceğini”81
- “Dava açıldıktan sonra, tapuda gösterilen satış bedelinin, beyanname verilerek
arttırılmasının, sonuca etkili olmayacağını”82
- “Dava konusu şirket paylarının, tasarruf tarihindeki değerleri saptanarak, satış değeri ile gerçek değeri arasında fahiş fark bulunup bulunmadığı araştırılmadan
‘dava konusu şirketin borca batık olması nedeniyle, satışından alacaklıların zarar
görmeyeceği’nin kabul edilerek, davanın reddedilemeyeceğini”83
- “Davalı-üçüncü kişinin kötüniyetli olduğunun kanıtlanmaması ve tasarrufa konu
taşınmazın tapudaki satış bedeliyle gerçek bedeli arasında fark bulunmaması halinde,
tasarrufun iptali davasının reddine karar verilmesi gerekeceğini”84
- “Davalılar arasında el ve işbirliği kanıtlanmadıkça, rayiç kasko değeri üzerinden
yapılan satışın iptaline karar verilemeyeceğini”85
- “Dava konusu taşınmazın gerçek değerinin davalı-üçüncü kişi tarafından ödenmiş
olduğunun, sunulan belgelerden anlaşılmış olması halinde, tasarrufun iptali davasının
reddine karar verilmesi gerekeceğini”86
77 Bknz: 17. HD. 15.11.2007 T. 3238/3665
78 Bknz: 17. HD. 23.10.2007 T. 3598/3170; 20.9.2007 T. 3241/2721
79 Bknz: 17. HD. 17.7.2007 T. 3126/2525
80 Bknz: 17. HD. 11.2.2010 T. 355/1048
81 Bknz: 17. HD. 17.12.2009 T. 6793/8514
82 Bknz: 17. HD. 10.12.2009 T. 3947/8201
83 Bknz: 17. HD. 12.11.2009 T. 8068/7497
84 Bknz: 17. HD. 29.9.2009 T. 4693/5796
85 Bknz: 17. HD. 29.9.2009 T. 3364/5794
86 Bknz: 17. HD. 16.6.2009 T. 1309/4305
ŞUBAT 2012
- “Davalı üçüncü kişi tarafından, üzerindeki intifa hakkı ile birlikte, borçludan
satın alınmış olan taşınmazın değerinin intifa hakkı da değerlendirilerek saptanması
gerekeceğini”87
- “Çıplak mülkiyeti, borçlu tarafından üçüncü kişiye satılmış olan daire hakkında
açılan tasarrufun iptali davasında, daire üzerindeki intifa hakkının taşınmazın satış
değerine etkisi araştırılmadan karar verilemeyeceğini”88
- “Alıcının, satış tarihine yakın tarihlerdeki banka hareketleriyle, ‘satış bedelini
ödediğini’ isbat edebileceğini”89
- “Dava konusu aracın gerçek değeri ile satış bedeli arasında fahiş fark bulunmaması halinde –İİK. 278/III-2 uyarınca- tasarrufun iptali davasının reddi gerekeceğini”90
- “Davada ileri sürülen maddi olgu ve bulgulara uyan maddeleri bulup uygulamak
ve hukuki nitelendirmeyi yapmak, HUMK. 76 uyarınca hakimin doğrudan görevi olduğundan, İİK. 278, 279 ve 280. maddelerinde yazılı iptal nedenlerinin her davada ayrı
ayrı değerlendirilerek iptal davasının sonuçlandırılması gerekeceğini”91
- “‘Satış bedeli’ ile ‘satış tarihindeki gerçek değer’ arasında ‘pek aşağı bir bedel
farkı’ bulunmadığından, iptal nedeni olamayacak satışlar”92
- “Tasarrufa konu taşınmaz üzerinde ipotek (ya da haciz) bulunması halinde, mahkemece tapudan satış bedelinin sorulmasından sonra bu bedele satış tarihinde taşınmaz üzerinde bulunan ipotek bedellerinin de eklenerek bulunacak tutar ile yerine bilirkişi incelemesi yapılarak taşınmazın satış tarihindeki gerçek değerinin tesbit edilerek
arada ‘aşırı fark’ bulunup bulunmadığının araştırılması gerekeceğini”93
- “Verilen kesin süreye rağmen keşif ve bilirkişi incelemesi için gerekli giderlerin
davacı-alacaklı tarafından yatırılmaması halinde, mahkemece, ‘açılmış olan iptâl davasının reddine’ karar verilmesi gerekeceğini”94
- “Tasarrufa konu taşınmazın tapuda gösterilen satış bedeli ile tasarruf tarihindeki
gerçek rayiç değeri arasında fahiş bir fark bulunmaması ve dolayısı ile çek İİK 278/
III-2 maddesinin uygulanma olanağının bulunmaması halinde, davanın hemen reddedilmeyip olayın İİK. 280 bakımından da irdelenmesi gerekeceğini”95
- “Tasarrufa konu taşınmazın tapuda düzenlenmiş olan akit tablosunda belirtilen
değeri ile tasarruf tarihindeki keşif sonucu belirlenen değeri arasında büyük fark bu87 Bknz: 17. HD. 13.4.2009 T. 5562/2306
88 Bknz: 17. HD. 23.3.2009 T. 5899/1629
89 Bknz: 17. HD. 24.2.2009 T. 4728/874
90 Bknz: 17. HD. 9.2.2009 T. 4630/464
91 Bknz: 17. HD. 19.1.2009 T. 2224/10
92 Bknz: 17. HD. 25.12.2008 T. 3555/5754; 2.6.2008 T. 1212/2901; 17.1.2008 T. 3995/128 vb.
93 Bknz: 17. HD. 27.5.2008 T. 337/2835; 13.5.2008 T. 947/2566; 6.5.2008 T. 1515/2403 vb.
94 Bknz: 17. HD. 6.11.2007 T. 3752/3438
95 Bknz: 17. HD. 10.7.2007 T. 3405/2424
SAYI : 26
65
lunması halinde, aradaki farkın borçlu davalıya ayrıca ödenmiş olduğunu kanıtlama
yükümlülüğünün davalı üçüncü kişiye düştüğünü”96
- “Tasarrufa konu taşınmazın tasarruf tarihindeki gerçek değerinin ‘emlak piyasasından anlayan uzman bir bilirkişi aracılığı ile’ taşınmazın başında keşif yapılarak
serbest piyasa rayicine göre belirlenmesi gerekeceğini”97
- “Tasarrufun iptali davalarında, dava konusu taşınmazın/taşınır ‘keşif tarihindeki’ değil, ‘tasarruf tarihindeki’ gerçek değerinin bilirkişi vasıtasıyla saptanması
gerekeceğini”98
- “Taşınmaz üzerindeki -ödendiği saptanan- ipotek bedelinin, satış bedeline ilave
edilebilmesi için, bu bedelin taşınmazı ipotekli olarak satın alanlar tarafından ödenmiş
olması gerekeceğini”99
- “Satışın kısa aralıklarla yapılmış olmasının ‘satın alan kişinin’ (kişilerin) değil,
olsa olsa ‘onlara satan kişinin’ kötüniyetli olduğunu göstereceğini”100
- “Tasarrufun iptali davalarında İİK.nun 278/III-2 hükmünün uygulanabilmesi için,
yerinde keşif yapılmasının gerektiğini”101
- “Tasarruf tarihine göre yerinde değer takdiri yapılmadan satışın gerçek değerde
olduğu kabul edilerek, ‘davanın reddine’ karar verilemeyeceğini”102
- “Dosyadaki tapu kaydı ve akit tablosu örneğinde, dava konusu taşınmazın cinsinin
‘arsa’ olarak belirtilmiş olmasına rağmen, kıymet takdirine ilişkin bilirkişi raporunda
taşınmaza ‘bina’ olarak kıymet takdir edilmiş olması halinde, satış tarihinde taşınmaz
üzerinde ‘bina’ olup olmadığının mahkemece araştırılması gerekeceğini”103
- “Yirmiyedi milyara ipotek edilmiş olan taşınmazlar için, bilirkişi tarafından takdir
edilmiş olan sekiz milyarlık değerin inandırıcı sayılmayacağını”104
- “Davalılar tarafından ‘satın alındıktan sonra dava konusu taşınmazda tamirat yaptırılarak değerinin arttırıldığı’nın ileri sürülmüş olması halinde, mahkemece bu husus araştırılarak bilirkişiden ek rapor alınmadan uyuşmazlığın
sonuçlandırılamayacağını”105
96 Bknz: 17. HD. 14.5.2007 T. 2167/1646; 14.5.2007 T. 1713/1644; 15. HD. 5.7.2005 T. 1269/4009; 4.4.2002 T.
5945/1586 vb.
97 Bknz: 15. HD. 23.1.2007 T. 5878/255
98 Bknz: 15. HD. 5.7.2006 T. 2846/4195; HGK. 7.12.2005 T. 15-621/695; 15. HD. 29.1.2004 T. 6565/493 vb.
99 Bknz: 15. HD. 2.3.2006 T. 4452/1184
100Bknz: 15. HD. 11.5.2005 T. 532/2327
101 Bknz: 17. HD. 5.2.2008 T. 5954/418; 15. HD. 19.1.2004 T. 6490/193; 11.12.2000 T. 4997/5463
102 Bknz: 17. HD. 27.9.2007 T. 3228/2830; 15. HD. 17.12.2003 T. 4474/6082; 13.11.1996 T. 4326/6005
103 Bknz: 15. HD. 3.10.2002 T. 2438/4396
104Bknz: 15. HD. 18.9.2002 T. 3326/3957
105Bknz: 15. HD. 17.1.2001 T. 5202/285
ŞUBAT 2012
- “Davalı üçüncü kişinin (alıcının), tapuda -araba satışlarından; noter senedinde- gösterilen satış bedelinin üzerinde borçlu-satıcıya bir bedel ödediğini -yani;
gerçek satış bedelinin, resmi sözleşmede gösterilen bedel olmadığını- iddia ve ispat
edebileceğini”106
- “Tasarruf tarihine göre yerinde değer takdiri yapılmadan tapudaki değerler
esas alınarak, satışın gerçek değerde olduu kabul edilerek ‘davanın reddine’ karar
verilemeyeceği”107
belirtmiştir.
3- Borçlunun kendi ve üçüncü kişi yararına, kaydı hayat koşulu ile irat (BK.
mad. 507-510) veya intifa hakkı (MK. mad. 794) kurduğu sözleşmelerle, ölünceye
kadar bakma sözleşmeleri (BK. mad. 511-519) (İİK. mad. 278/III-3)
Eğer borçlu, “ölünceye kadar bakma sözleşmesi” yaparken, gerçekte malvarlığının
tümünü ya da bir kısmını alacaklılarından kaçırmak amacıyla hareket etmiş ve böyle
yaptığı “ölünceye kadar bakma sözleşmesi” aynı zamanda bir “gizli bağışlama” niteliğinde bulunuyorsa, borçlunun alacaklıları, bu tasarruf hakkında “bağışlama” sebebine
dayanarak, bu madde gereğince iptâl davası açabilirler.108
Yüksek mahkeme109 “olayda ayrıca muvazaa bulunduğunun isbatına gerek kalmadan, ölünceye kadar bakma sözleşmelerinin mutlak olarak iptaline karar verilmesi
gerekeceğini”
belirtmiştir…
Bu hükme dayanarak, iptâl davası açılabilmesi için burada da “ivazlar arasında
eşitsizlik olmasının gerekip gerekmediği” konusunda duraksama olmuştur. Genellikle,
doktrinde,110 Federal Mahkeme tarafından da benimsenen görüş benimsenerek, “bu
konuda böyle bir gereklilik olmadığı” kabul edilmektedir.
Federal mahkeme,111 “lehtarın, borçlunun durumunu bilmese veya bilmesine
imkân olmasa ve karşılıklı edimler arasında nisetsizlik bulunmasa dahi, bu işlemin
iptâli gerektiğini” belirtmiştir.
V- Yukarıdaki tasarruflar iptâle tâbi ise de, şunlar iptâle tâbi değildir;
a- “Mutad hediyeler” dolayısı ile iptâl davası açılamaz (İİK. mad. 278/I). Örneğin;
nişanlanma, evlenme, yaş günü, sünnet vb. ilişkiler nedeniyle verilen hediyeler hakkında iptâl davası açılamaz.
Bir görüşe göre; “borçlunun karısı ve çocukları lehine kendi hayatını sigorta ettir106Bknz: 15. HD. 6.12.1995 T. 6650/7242; 28.12.1994 T. 4690/682; 12.10.1993 T. 3466/3982
107Bknz: 15. HD. 20.12.1994 T. 6154/7729
108 TUNÇOMAĞ, K. Ölünceye Kadar Bakma Akdi, 1959, s: 163 vd.
109 Bknz: 13. HD. 16.4.1974 T. 640/925
110 UMAR, B. a.g.e. s: 68 - YILDIRIM, M. K. a.g.e. s: 185 - KARATAŞ, İ./ERTEKİN, E. a.g.e. s: 143.
111 BRAND, E. (Çev. ARAS, F.A.) İptal Davası (İsviçre Federal Mahkemesi İcra ve İflas Dairesi İçtihatları) s: 9, No.
12.
SAYI : 26
67
mesi, ahlaki bir görev olduğundan, ‘bağışlama’ olarak kabul edilemez”…112
Hediyenin “mutad olup olmadığı” örf ve âdete, ilgililerin kişisel durumlarına ve
bulundukları çevreye göre tesbit ve takdir edilir. Verilen hediye, borçlununekonomik ve
sosyal durumu ile orantılı değilse, borçlunun bu tasarrufu iptâl edilir.113
b- “Bağışlama vaadi veya ifa edilmemiş bir taahhüt” iptale konu olmaz. Sadece
“tasarrufi işlemler” iptale konu olduğundan, “borçlandırıcı işlem” olan bağışlama vaadi, İİK. mad. 278/I’de öngörülen iki senelik süreden önce yapılmış ve fakat tasarrufi
işlem iki senelik süre içinde yapılmışsa, tasarruf iptal edilir.114
c- “Ahlaki bir borcun ifası için verilen şeyler” (BK. mad. 234/III) de -”ivazsız”
sayılamayacağı için- iptal davasına konu olamaz.115
VI- Uygulamadaki önemi nedeniyle ayrıca belirtelim ki; “davada ileri sürülen
maddi olgu ve bulgulara uygun maddeleri bulup uygulamak ve hukuki nitelendirmeyi
yapmak, HUMK. 76. uyarınca hakimin doğrudan görevi olduğundan, İİK. 278, 279
ve 280. maddelerinde yazılı iptal nedenlerinin her davada ayrı ayrı değerlendirilerek
iptal davasınınn sonuçlandırılması” gerekir (Bu konuda bknz: 17. HD. 25.5.2009 T.
785/3563; 25.11.2008 T. 3756/5534)
VII- İcra ve İflas Kanununda -mad. 278- öngörülen borçlunun “ivazsız tasarrufları”nın
iptali için gerçekleşmesi gereken koşullar hakkında yaptığımız yukarıdaki açıklamalar,
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında(ki) Kanun’da düzenlenen “ivazsız tasarrufların iptali için”de -kural olarak- aynen geçerlidir.
Gerçekten, bu konu anılan Kanunda “ivazsız tasarrufların hükümsüzlüğü” kenar
başlıklı 27. madde116 ile “bağışlama sayılan tasarruflar” kenar başlıklı 28. madde117 de
-İİK. mad. 278 hükmüne paralel şekilde- düzenlenmiştir.
6183 sayılı Kanun açısından da, borçlunun ivazsız tasarruflarının iptal edilebilmesi
için, bunların “geriye doğru iki yıl içinde” yapılmış olması gerekir. Ancak, burada
iki yıllık sürenin başlangıcı ‘ödeme müddetinin başladığı tarih’ olarak öngörülmüştür.
112 BRAND, E., a.g.e. s: 10, No: 14 - AKYAZAN, S. a.g.e. s: 182.
113 UMAR, B. a.g.e. s: 66 - ÖNDER, A. İptal Davası (Ad. Ceridesi, 1942/6, s: 932) - OLGAÇ, S. a.g.m. s: 463 - YILDIRIM, M. K. a.g.e. s: 177
114 KURU, B. a.g.e.C4, s: 3423 - KURU, B. El Kitabı, s: 1200- ANSAY, S. Ş. Hukuk, İcra ve İflas Usulleri, s: 327 BERKİN, N. a.g.e. s: 508.
115 BERKİN, N. a.g.e. s: 506 - BERKİN, N. Rehber, s: 112 - ALTAY, S. a.g.e. s: 676 - OLGAÇ, S. a.g.m. s: 413
116MADDE: 27 - “Amme alacağını ödememiş borçlulardan, müddetinde veya hapsen tazyikine rağmen mal beyanında
bulunmayanlarla, malı bulunmadığını bildiren veyahut beyan ettiği malların borcuna kifayetsizliği anlaşılanların,
ödeme müddetinin başladığı tarihten geriye doğru iki yıl içinde veya ödeme müddetinin başlamasından sonra yaptıkları bağışlamalar ve ivazsız tasarruflar hükümsüzdür.”
117MADDE: 28 - “Yirmi yedinci maddenin tatbiki bakımından aşağıdaki tasarruflar bağışlama hükmün- dedir:
1. Üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan hısımlarıyla, eşler ve ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) sıhri
hısımlar arasında yapılan ivazlı tasarruflar,
2. Kendi verdiği malın, akdin yapıldığı sıradaki değerine göre borçlunun ivaz olarak pek aşağı bir fiyat kabul ettiği
akitler,
3. Borçlunun kendisine yahut üçüncü bir şahıs menfaatine kaydı irat şartiyle irat ve intifa hakkı tesis ettiği akitler.”
ŞUBAT 2012
Yani, İİK. mad. 278/1’de yer alan ‘haciz’, ‘aciz’ kavramlarının yerini burada ‘ödeme
müddetinin başladığı tarih’ kavramı almıştır.118
“Kamu alacağının ödenmesi” konusu, 6183 sayılı Kanunun 37. maddesi ile Vergi
Usul Kanununun 111. maddelerinde düzenlenmiştir.
Bir kamu alacağından dolayı 6183 sayılı Kanuna göre iptal davası açılabilmesi
için –ileride; “dördüncü bölüm”, §g’de daha ayrıntılı biçimde açıklayacağımız gibi–
herşeyden önce, doğmuş olan kamu alacağının “kesinleşmiş ve muaccel (ödeme günü
geçmiş) olması” gerekir. Kamu alacağının ödeme süresinin son günü, borcun ‘vade
tarihi’dir (mad. 37/III). Vade tarihinde ödenmeyen ve böylece muaccel hale gelen kamu
alacağı için, kamu idaresince icra takibi yapılabilir.
Borçlunun “ivazsız tasarrufları” hakkında, 6183 sayılı Kanuna göre iptal davası
açılabilmesi için, bu tasarrufun sadece “ödeme müddetinin başladığı tarihten itibaren
geriye doğru iki yıl içinde yapılmış olması” –’zaman koşulu’ olarak– yeterlidir.
Acaba ayrıca, ‘kamu alacağının, iptal konusu “ivazsız tasarruf”tan önce doğmuş olması’ gereklimidir? Bu konunun doktrinde tartışmalı olduğunu görüyoruz. Bir görüşe
göre,119 iptal davası açılabilmesi için –İİK. mad. 278’e göre açılan iptal davalarında
olduğu gibi– kamu alacağı, tasarruftan önce doğmuş olmalıdır. Buna karşın katıldığımız diğer bir görüşe göre120 ise “Hükümet gerekçesinde de ifade edildiği üzere, ileride
doğacak kamu borçlarını ödemeyecek derecede malvarlığını önceden azaltan kişinin
yaptığı bu tasarrufların kamu idaresine karşı geçersiz sayılması kamu yararı yönünden
gerekli görülmüştür. Ayrıca kanun tasarının TBMM’de görüşülmesi sırasında da bu
husus tartışılmış ve “kamu alacağını doğuran olayın doğumundan önce yapılan tasarrufların maddenin kapsamı dışında bırakılması” teklifi reddedilmiş ve madde bugünkü
şekilde kabul edilmiştir. Bu nedenle, 6183 sayılı Kanuna göre yapılan icra takiplerine
dayalı iptâl davalarında, “kamu borcunun ödenmesi gereken tarihten itibaren geriye
doğru iki yıl içinde veya ödeme müddetinden sonra yapılan ivazsız tasarruflar, borcun
doğum tarihine bakılmaksızın iptâli konu olur. Kanımızca da, 6183 sayılı Kanunun 27.
maddesinde, İİK. mad. 278/I’e paralel bir hüküm yer almadığından ve mutlak olarak
“ödeme müddetinin başladığı tarihten itibaren geriye doğru iki yıl içinde yapılan ivazsız tasarrufların iptâl edileceği” öngörüldüğünden, kanunda yer almayan bir kısıtlamanın, tasarrufun iptâli koşulu olarak ayrıca aranması hukuk tekniğine de aykırı olur…121
Yüksek mahkeme bu konudaki içtihatlarında -birinci görüş doğrultusunda- “6183
sayılı Kanuna dayanılarak açılan tasarrufun iptali davalarında ‘iptal kararı’ verile118 ASKAN, F. Kamu İcra Hukukunda İptâl Davaları, 2007, s:37 - TOKTAŞ, M. Kamu Alacağının Korunmasında
Tasarrufun İptali Davaları, 2009, s:91
119 ŞİMŞEK, E. Amme Alacakları Tahsili Usulü Kanun Şerhi, 1990, s: 224. - Aynı görüşte; ÖZMEN, İ. 6183 Yasadan
Kaynaklanan Tasarrufun İptali Davaları (Tür. Not. Bir. Huk. D. Mayıs/2009, s: 142, s:52) - GERÇEK, A. Kamu
Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku, 2010, s:168
120 KOSTAKOĞLU, C. 6183 sayılı Kanuna Göre Amme Alacaklarının Tahsili Yönünden İptâl Davası (Yarg. D. 1991/12, s: 13 vd. - Yasa D. 1990/9, s:1237 vd.)
121 ASKAN, F. a.g.e. tez, s:54
SAYI : 26
69
bilmesi için, davacı-idarenin kamu alacağının ‘dava konusu tasarruftan önce’ doğmuş
olması gerekeceğini” belirtmiştir.122
6183 sayılı Kanunun 27. maddesinde, İİK. mad. 278/I’den farklı olarak, “‘mutad
hediyeler’in iptâl davasına konu edilemeyeceği” ayrıca belirtilmemişse de, bunların
-İcra ve İflâs Kanununa göre açılan iptâl davalarında olduğu gibi- iptâl dışı bırakılması
isabetli olur.123
6183 sayılı Kanunun 28. maddesinde “bağışlama sayılan tasarruflar” İİK. mad.
278/III hükmüne paralel olarak öngörülmüştür. Bu düzenleme yapılırken, iki kanun
arasında üç konuda -içerik bakımından- farklılık meydana gelmiştir:
1) Madde 28/1’de “ikinci dereceye kadar sıhri hısımlar arasındaki” ivazlı tasarruflar, “bağışlama hükmünde” kabul edilmişken, İİK. mad. 278/III-1’de -3494 sayılı
yasa ile yapılan değişiklik sonucu- “üçüncü dereceye kadar sıhri hısımlar arasındaki”
ivazlı tasarruflar “bağışlama hükmünde” sayılarak, maddenin kapsamı genişletilmiştir.
Bu nedenle, İİK. mad. 278/III-1’deki bu değişikliğin, 6183 sayılı Kanunun 28/1. maddesine de yansıtılması -kanunda değişiklik yapılarak- isabetli olacaktır...
2) Madde 28/1’de “evlatlık ile evlat edinen arasındaki” ivazlı tasarrufların, bağışlama hükmünde olduğu” belirtilmemiş, buna karşın, ayni husus İİK. mad. 278/III-1’de
yer almıştır.
Bu nedenle, 6183 sayılı Kanunun 28. maddesi açısından, “evlatlık ile evlat edinen
arasındaki ivazlı tasarruflar”ı, “bağışlama” sayma olanağı yoktur. Bu kişiler arasındaki ivazlı tasarruflar ancak 6183 sayılı Kanunun 30. maddesindeki koşullar çerçevesinde, iptâl davasına konu olabilecektir.124
3) Madde 28/3’de borçlunun yaptığı “ölünceye kadar bakma akitleri”nin “bağışlama hükmünde olduğu” belirtilmemişken, ayni husus İİK. mad. 278/III-3’de açıkca
öngörülmüştür.
Bu nedenle, borçlunun yaptığı “ölünceye kadar bakma sözleşmeleri”ni, ancak 6183
sayılı yasanın 30. maddesindeki koşullar çerçevesinde ip-tâl ettirebilmek mümkün olacaktır.
6183 sayılı Kanuna (mad. 28, 29) göre açılan iptâl davaları için yukarıda belirtilen özellikler çerçevesinde, “borçlunun ivazsız tasarruflarının iptâli” konusunda -İİK.
mad. 278 bakımından daha önce yapılan açıklamalar burada da aynen geçerlidir. Özellikle, “borçlunun ivazsız tasarrufu yaptığı sırada aciz halinde bulunup bulunmaması”,
“borçluda alacaklılarına zarar verme veya bunlardan birkaçını kayırma kasdının bu122 Bknz: 17. HD. 9.10.2007 T. 3034/3030; 15. HD. 5.10.2004 T. 2573/4847; 2.4.2002 T. 1363/1549; 1.4.2002 T.
4.10.1999 T. 2389/3628 vb.
123 Aynı görüşte: ŞİMŞEK, E. a.g.e. sh: 225
124 ŞİMŞEK, E. a.g.e. sh: 229
ŞUBAT 2012
lunup bulunmaması” ve “ivazsız tasarruftan yararlananın iyiniyetli olup olmaması”125
bu kanuna göre açılacak iptâl davalarında da rol oynamaz.
Yüksek mahkeme, konumuzla -yani; 6183 sayılı Kanunun 27 ve 28. maddesi ileilgili içtihatlarında;
- “6183 sayılı Kanun uyarınca, kamu alacağından dolayı damat ile kayınvalide arasındaki tasarrufun iptali için dava açılabileceğini”126
- “‘Borçlu’ ile ‘kardeşi’ arasındaki tasarrufların, 6183 sayılı Kanunun 28/1 uyarınca iptale tabi olduğunu”127
-”6183 sayılı Kanun uyarınca, kamu alacağından dolayı dede ile torun arasındaki
tasarrufun iptali için dava açılabileceğini”128
- “Borçlu ile babası arasındaki tasarrufların iptali için, 6183 sayılı Kanuna göre
–kamu alacağından dolayı- iptal davası açılabileceğini”129
- “6183 sayılı Kanunun 28/2. maddesi uyarınca, tasarrufun iptali davası açılabilmesi için, dava konusu taşınmazın ‘tapudaki satış değeri’ ile ‘gerçek değeri’ arasında
‘bir misli ya da daha fazla fark’ bulunması gerekeceğini (ancak bu durumda, farkın
‘fahiş’ olarak kabul edilerek tasarrufun iptaline karar verilebileceğini)”130
- “6183 sayılı Kanunun 28/2. maddesine göre açılan tasarrufun iptali davalarında,
‘borçlu’ ile ‘üçüncü kişi’ arasında yapılan satışta, edimler arasında aşırı fark (tapudaki satış bedeli ile gerçek değeri arasında bir misli ya da daha fazla fark) bulunması ve bu farkın (ya da; taşınmazın tasarruf tarihindeki bilirkişilerce saptanan gerçek
değerinin) ödendiğinin üçüncü kişi tarafından ‘yasal ve inandırıcı delillerle’ kanıtlanamaması halinde, mahkemece, tasarrufun iptali davasının kabulüne karar verilmesi
gerekeceğini”131
- “6183 sayılı Kanun uyarınca, kamu alacağından dolayı, karı-koca arasındaki tasarrufun iptali için açılan davada, ‘tasarrufun iptaline’ karar verilmesi gerekeceği”132
- “‘Borçlu’ ile ‘babası’ arasındaki tasarrufların, 6183 sayılı Kanunun 28/1. maddesi
uyarınca iptale tâbi olduğunu”133
- “Tapu Sicil Müdürlüğünde düzenlenen akit tablosu suretine göre taşınmaz ipotekle
yükümlü olarak satılmış ise de, dosya kapsamına göre ipotek bedelinin satıştan önce
davalı borçlu tarafından ödendiği anlaşıldığından, bu durumda taşınmazın tapuda
125GÜNEREN, A. age. s:742 - Aynı doğrultuda; Bknz: 15. HD. 21.12.1987 T. 2436/4535- 13. HD. 25.6.1979 T.
3011/3770
126 Bknz: 17. HD. 16.3.2010 T. 5889/2301; 29.12.2009 T. 8717/9128; 25.5.2009 T. 614/3560
127Bknz: 17. HD. 18.2.2010 T. 10484/1317; 1.10.2009 T. 7132/5860; 3.7.2008 T. 741/3717 vb.
128 Bknz: 17. HD. 2.2.2010 T. 9900/706
129 Bknz: 17. HD. 24.6.2010 T. 2105/5924; 21.1.2010 T. 14/185
130 Bknz: 17. HD. 24.12.2009 T. 6695/8848; 1.10.2009 T. 4958/5858; 1.10.2009 T. 6872/5869
131Bknz: 17. HD. 23.11.2009 T. 7917/7792; 14.1.2008 T. 5524/46; 25.9.2007 T. 3274/2799
132 Bknz: 17. HD. 28.9.2009 T. 5861/5737; 9.2.2009 T. 484/467; 15. HD. 20.11.1989 T. 3401/4848
133 Bknz: 17. HD. 25.5.2009 T. 825/3564; 9.10.2007 T. 3034/3030
SAYI : 26
71
gösterilen satış bedeli ile keşifte tespit edilen gerçek bedeli arasında bir mislinden fazla
fark bulunması nedeniyle 6183 sayılı Yasa’nın 28/2 maddesi hükmünce yapılan işlem
“bağış niteliğinde olduğundan “davanın kabulüne” karar verilmesi gerekeceğini”134
- “Tasarrufun iptâli davalarında, dava konusu taşınmazın/taşınırın tasarruf tarihindeki gerçek rayiç değerinin ne olduğunun ‘keşif’ yapılarak ve ‘bilirkişi’ aracılığı ile
belirlenmesi gerekeceğini”135
- “Borçlu” ile ‘yeğeni’ arasındaki tasarrufların, 6183 sayılı Kanunun 28/1. maddesi
uyarınca iptale tâbi olduğunu”136
- “Sıhri (kayın) hısımlığının eşlerden biri ile diğerinin kan hısımları arasında karşılıklı olarak kurulan bir bağ olduğu ve evlenmenin ortadan kalkmasıyla bu hısımlık
ortadan kalkmayacağından, borçlu ile (önceki) gelini arasındaki tasarruf işleminin
-6183 sayılı Kanunun 27. ve 28. maddeleri uyarınca- iptale tabi olduğunu”137
- “Borçlu ile işlemde bulunmuş olan üçüncü kişinin ‘tapuda gösterilen’ miktar dışında ayrıca diğer davalı borçluya ödemede bulunmuş olduğunu iddia ve isbat etmiş
olmadıkça -tapuda gösterilen satış bedeli ile taşınmazın satış tarihindeki gerçek değeri
arasında fahiş bir fark bulunması halinde- yapılan satış işleminin iptaline karar verilmesi gerekeceğini”138
- “Borçlunun ‘ödeme süresinin başladığı tarihten geriye doğru iki yıl içinde’ veya
‘ödeme süresinin başlamasından sonra’ yaptığı bağışlamalar ile ivazsız tasarrufların
hükümsüz olup, 6183 sayılı Kanunun 28/2 gereğince de ‘kendi verdiği malın akdin
yapıldığı sıradaki değerine göre borçlunun ivaz olarak pek aşağı bir fiyat kabul ettiği
akitler’in bağışlama hükmünde olacağını”139
- “6183 sayılı Kanunun 28/2 hükmünün ‘borçlu’ ile ‘ondan dava konusu taşınır/
taşınmazı devralan üçüncü kişi’ hakkında uygulanabileceğini; ‘üçüncü kişi’ ile ‘ondan
devralan dördüncü kişi’ arasındaki tasarruflarda bu hükmün uygulanamayacağını (Bu
durumda ancak dördüncü kişinin kötüniyetli olduğu kanıtlanırsa, tasarrufun iptaline
karar verilebileceğini)”140
- “Kamu (vergi) borcunun doğumundan sonra, borçluya ait payı, borçludan, akit
tablosunda gösterilen bedeli ödemeden geri almış olan üçüncü kişi hakkında açılan
iptal davasının kabulü gerekeceğini”141
- “Kamu alacağından dolayı- ‘enişte kayınbirader’, ‘kardeş gibi yakın akrabalar
134Bknz: HGK. 19.3.2008 T. 15/244-252
135 Bknz: 17. HD. 29.1.2008 T. 5645/363; 19.7.2007 T. 1733/2554
136Bknz: 17. HD. 8.11.2007 T. 3027/3502; 19.7.2007 T. 3713/2548
137 Bknz: 15. HD. 19.11.2003 T. 4277/5571
138Bknz: 15. HD. 29.5.2002 T. 1468/2870; 15.5.1997 T. 2247/2588; 20.5.1988 T. 1869/2117 vb.
139Bknz: 15. HD. 11.1.2001 T. 5642/184
140 Bknz: 15. HD. 27.11.1997 T. 5099/5076
141 Bknz: 15. HD. 6.3.1994 T. 6060/1483
ŞUBAT 2012
arasındaki- ‘bağışlama’ hükmünde olan tasarrufların iptale tâbi olabilmesi için, ‘ödeme süresinin başladığı tarihten geriye doğru iki sene içinde veya ödeme süresinin başlamasından sonra’ yapılmış olması gerektiğini”142
- “6183 sayılı Kanunun 27. maddesindeki “ödeme müddetinin başladığı tarihten
geriye doğru iki yıl içinde yapılan tasarruflar”dan maksadın ‘Vergi Mahkemesindeki
davanın kesinleşmesinden sonra başlayacak olan yeni bir ödeme müddeti olmayıp, ilk
normal ödeme müddetinden geriye doğru iki yıl içerisinde yapılmış olan tasarruflar’
olduğu”143
- “6183 sayılı Kanun uyarınca, kamu alacağından dolayı açılan iptal davalarında,
satışa konu aracın, satış tarihindeki gerçek değerinin bilirkişilere tesbit ettirilerek, sonucuna göre karar verilmesi gerekeceğini”144
belirtmiştir...
*
28/02/2011
Av. Talih Uyar
142 Bknz: 15. HD. 18.3.1996 T. 1130/1408; 9.11.1992 T. 5656/5193
143Bknz: 15. HD. 16.1.1995 T. 6377/76
144Bknz: 15. HD. 30.11.1988 T. 2727/4089
SAYI : 26
TÜRK HUKUKU’NDA VERGİ DENETİMİ VE VERGİ DENETİMİNİN SORUNLARI
73
TÜRK VERGİ HUKUKU’NDA VERGİ DENETİMİ
VE
VERGİ DENETİMİNİN SORUNLARI
AV. Necip İlker KARAOĞLAN
GİRİŞ
Vergiler devletlerin kamu harcanmalarını finanse etmekte kullandıkları vazgeçilemez gelirlerden biridir. Ülkemizde de sürekli olarak gelişen ve değişen sosyal
ve ekonomik şartlara paralel olarak devletlerin artan kamusal harcamalarına en önemli
kaynağı vergiler oluşturmaktadır.
Bir ülkede vergi sisteminin başarısından söz edebilmek için vergi yasalarının
uygulanışı kadar, vergilerin zamanında ve eksiksiz ödenmesi, vergilemenin de etkin
bir şekilde denetlenmesi gerekmektedir.
Çalışmamızda öncelikle genel olarak vergi kavramlarından söz edilmiş, ardından vergi denetimi konusu detaylı olarak ele alınmıştır. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde vergi denetimine, Türk Vergi Hukuku’nda vergi denetiminin amaçlarına, bu
denetimi gerçekleştirebilecek kurumlara değinilmiştir. Son olarak da vergi denetiminin
sorunlarına yer verilmiştir.
ŞUBAT 2012
1. GENEL OLARAK VERGİ
Vergiler, devletlerin kamunun ihtiyaçlarını karşılamak üzere belirli kurallar çerçevesinde aldığı ekonomik değerlerdir. Bu ana başlık altında verginin çeşitli tanımlarına,
tarihsel süreç içerisindeki gelişimine, sınıflandırılmasına ve önemine yer verilmiştir.
1.1.Verginin Tanımı
Vergi; devletin ekonomik, mali ve sosyal amaçlı kamu giderlerini finanse etmek
üzere gerçek ve tüzel kişilerden mali güçlerine göre, karşılıksız olarak ve belirli kurallar dahilinde alınması zaruri olan ekonomik değerlerdir1.
Ricardo’ya göre vergi, ödeyenlerin gelir ya da servetlerinden yaptıkları bir fedakarlıktır2. Vergi, kamu giderlerini karşılamak üzere gerçek ve tüzel kişilerden alınan
ekonomik değerlerdir ve bir tarafta vergi alacaklısı, diğer tarafta vergi borçlusu olmak
üzere iki tarafı bulunmaktadır. Bu ilişki esas itibariyle bir alacak borç ilişkisidir ve
taraflara bazı görev, yetki ve sorumluluklar yüklemektedir.
Vergi, toplumu oluşturan her bir bireyi çok yakından ilgilendiren ekonomik bir olgudur. Bireylerin hak ve özgürlükleri ile çok yakın ilgisi olması nedeniyle egemenin
tek yanlı vergileme eylemine karşı büyük savaşlar verilmiş ve bu savaşlar 1215 Magna
Carta ile büyük bir zafer ile sonuçlanmıştır. Manga Carta, bu anlamda büyük bedeller
ödenerek kazanılmış muhteşem bir hukuk zaferidir. 1215 tarihinden itibaren kral, egemen, hükümran, devlet adı her ne olursa olsun buyurgan vergi konusunda herhangi bir
düzenleme yapacaksa çok özenli davranma çabası içinde olmuştur. Bu gelişim süreci
insanlar vergi alanında çağdaş hukuk kurallarına kavuşmuştur3.
Vergi, “devletin kamu harcamalarının finansmanını karşılamak üzere toplumu meydana getiren fert ve kurumlardan ödeme güçlerine göre, karşılıksız ve zorunlu olarak
aldığı ekonomik değerdir” şeklinde tanımlanmaktadır4.
“Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır. Vergi resim, harç ve benzeri yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya
kaldırılır. Vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırları
içinde değişiklik yapmak yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir”5.
Jaze’e göre modern devletlerde vergi kişilerden toplumsal menfaati sağlayan masrafları karşılamak üzere ve vergiyi ödemekle yükümlü kişilerin teşkilatlanmış siyasi bir
topluluğun üyesi olmaları nedeniyle değişmez kurallara talep edilen parasal kıymetlerdir6.
1 Fevzi Devrim, Kamu Maliyesine Giriş, İzmir: İlkem Ofset, 2002, s.190.
2 Macit İnce, Devlet Borçlanması, Kalite Matbaası-Ankara, 1976, s.196.
3 Ahmet Erol, Vergi Hukukunda Kavram, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Ocak 2006, s.7.
4 Osman Pehlivan, Vergi Hukuku, Derya Kitabevi, Trabzon, 2004, s.108.
5 Mualla Öncel, Ahmet Kumrulu ve Nami Çağan, Vergi Hukuku, 12. bs., Ankara, Turhan Kitapevi, 2005, s.15.
6 Aytaç Eker ve Kamil Tüğen, Kamu Maliyesine Giriş, Tolga Matbaası., 6.Baskı, Ankara, 1995, s.153.
SAYI : 26
75
1.2.Tarihsel Süreçte Vergi
İlk çağlarda devletler mutlak hükümdarlıklarla yönetilirdi ve devlet bireyden mutlak olarak üstün ve ona hakimdi. Ayrıca devlet gücünü Tanrıdan aldığı için tanrısal
yetkilere de sahipti. Zamanla hakimiyet ülkeyi Tanrı adına yöneten mutlak hükümdarların eline geçmiş ve bu dönemde hakimiyetine dayanan hükümdar halk üzerinde
dilediği gibi baskı kurmuş, onları tahakküm altına almıştır7. “Kişisel hak ve hürriyetler
çok sınırlı olduğu için insanları zorla çalıştırmak, malını, eşyasını ve imkanlarını kamu
hizmetleri için almak ve onlara borç ve haraç yüklemek oldukça kolay olmuştur”8.
Vergiye tarihin bilinen en eski dönemlerinden beri rastlanmasının yanında vergi
hukukunun doğması ve gelişmesi o kadar gerilere gitmemektedir. İlkçağlarda hükümdarlar, ülkeleri üzerindeki mülkiyet hakkına istinaden üstün yetkilere sahipti. Mutlak
iktidarın halk tarafından sınırlandırmak istenen ilk yetkisi, vergilendirme yetkisidir.
Mutlak iktidarın vergilendirme yetkisinin sınırlandırılması, bunun hukuki bir düzene
bağlanması, demokrasi yolunda atılan en önemli adımlardan biridir9.
Mutlakiyetçi dönemde kralın vergilendirme gücüne karşı ilk tepki 1215 yılında
İngiltere’de ortaya çıkmıştır. Magna Carta (Büyük Şart) adı verilen bu fermanla birlikte
kral ile soylular ve din adamları arasında yapılan bir anlaşmaya göre “kralın yetkileri
ve parlamentoda temsil edilen sınıfların yetkileri birbirlerine karşı sınırlandırılmış ve
özellikle parlamento vergi konulmasına karar verilmesinde yetkili kılınmıştır. Ayrıca
bu belgede kral tarafından keyfi olarak fertlere mali yüküm getirilemeyeceği, vergilerin
konmasında kral için önceden senyörlerin ve ruhbanların onayını alma zorunluluğu
açıklanmıştır”10.
Magna Carta’nın paraya ihtiyaç duyulan zamanlarda ihlal edilmesi, İngiliz halkının
1215’de kazandıkları hakları krala anımsatmak amacıyla Haklar Dilekçesi kaleme alınmıştır. Haklar Dilekçesi İngiltere’de halk hareketine bağlı olarak vergilendirme yetkisinde sınırlama getiren ilk anayasal belge sayılmaktadır11.
Amerika’nın bağımsızlık savaşının nedenlerinden birisi de, İngiltere’nin Amerika’daki sömürgelerinin vergilendirme yetkisine müdahale etmesi olmuştur12.
15 Aralık 1791 tarihinde Bill of Rights’ın (Haklar Beyannamesi) 10 maddesi ABD
Anayasası’nın 11–17 maddeleri olarak onaylanmış ve anayasanın değişik maddeleri
olarak Anayasa’ya eklenmiştir. Haklar Beyannamesi’nin 4. maddesi vergilendirme ile
ilgili hükümler içermektedir. Madde hükmü ile parlamentonun izni olmadıkça vergilendirme yapılamayacağı üzerinde durulmuştur13.
7 Bedri Gürsoy, “1876 Anayasasının Mali Hükümleri”, Fadıl H.Sur’un Anısına Armağan, AÜSBF Yayın No:522,
Ankara, 1983, s.178.
8 Hakan Ay, Maliye Tarihi (Ders Notları), İzmir, 2003, s.8.
9 Kamil Mutluer, Vergi Genel Hukuku, 2.Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008, s.32.
10 Gülsen Güneş, Verginin Yasallığı İlkesi, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2008, s.31.
11 Özcan Özbey, İnsan Hakları Evrensel İlkelerinin Avrupa Mahkemesinde Uygulaması, Ankara: Adalet Yayınevi,
2004, s.22.
12 Nami Çağan, Vergilendirme Yetkisi, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1982, s.21.
13 U.S Constitution, “U.S. National Archives & Records Administration”, http://www.archives.gov/exhibits/charters/
ŞUBAT 2012
Fransa’da ise 1789 devrimine kadar feodal beylerdin keyfi ve acımasız vergileri nedeniyle isyanlar çığ gibi büyümüştür. Devrim ile birlikte isyanlar doruk noktasına ulaşmış ve kral tahttan indirilmiştir. Ulusal Meclis ilk olarak halkın rızası olmadan hiçbir
vergi alınamaz ilkesini koyan bir yasa çıkartmış, bu yasayla birlikte feodal beylerin ve
kilisenin sahip oldukları vergilendirme yetkileri ve vergi ayrıcalıkları ortadan kaldırılmıştır. Ulusal Meclis aynı yıl (1789) sınıf ayrıcalıklarını ortadan kaldıran ve mutlakiyet
rejimine son veren “İnsan ve Vatandaşlık Hakları Beyannamesi”ni ilan etmiştir.
Bu bildiride vergi ödevi ile ilgili maddeler şunlardır:
Madde 13. Kamu gücünün sürdürülmesini sağlamak ve idarenin giderlerini karşılamak için herkesin vergi vermesi kaçınılmazdır. Vergi tüm yurttaşlar arasında, olanakları ölçüsünde, eşit olarak dağıtılır.
Madde 14 Tüm yurttaşların bizzat ya da temsilcileri aracılığı ile verginin gerekliliğini belirlemeye, vergilemeye serbestçe rıza göstermeye, vergi gelirlerinin kullanılmasını izlemeye ve verginin miktarını, matrahını, tahakkuk biçim ve süresini belirlemeye
hakkı vardır14.
Osmanlı İmparatorluğunda da vergilendirme ile ilgili pek çok isyan çıkmıştır. 1925
yılında bir köylüye fazladan 200 akçe vergi salınması nedeniyle aşırı vergilendirmeye
karşı olan kesimin ayaklanmasına (Baba Zünnun ayaklanması) yol açmıştır15.
Osmanlı Devleti, İslami kurallar çerçevesinde yönetilen teokratik bir devlet olarak
padişaha “mutlak itaat” edilen bir yönetime sahipti. Bu nedenle devlet otoritesinin sınırlandırılması düşüncesi yerleşmemiştir. İslam dininin vergilendirmeye ilişkin öngördüğü birtakım kurallar vardır ve bu kurallar çerçevesinde alınan vergilere şer’i vergiler
adı veriliyordu16.
Osmanlı Devleti, tarım ekonomisine dayalı bir yapıya sahip olduğundan gelirlerinin
büyük bir kısmını toprağın işlenmesine bağlı olmuştur. Osmanlı Devletinde toprak düzeni, askeri sistemle iç içe bir şekildedir. Tımar (dirlik) adı verilen toprak sisteminde
vergi gelirlerinin önemli bir bölümü belli kamu görevlilerine tahsis edilmiştir. Çoğu
zaman vergi toplama yetkisi dirlik sistemi içerisinde yer alan sipahi adı verilen askerlere bırakılırdı17.
18. yüzyılda ise vergi tahsilini devlet ve yükümlüler açısından güvence altına alabilmek için halk tarafından seçilen ve “ayan” adı verilen kişiler yapmıştır. Ayanlar başlangıçta halkı kesenekçilere karşı korumak için var olmuş, ancak daha sonra ayanlar kesenekçilerle anlaşarak, kendileri de iltizam gelirlerinden pay almaya başlamışlardır18.
Devlet otoritesi zayıflamaya başlayınca ayanların bölgesel güçleri artmış ve köylü
constitution.html, (Erişim Tarihi: 24.09.2011).
14 Ayferi Göze, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Yayınları, İstanbul, 1986, ss.564-566.
15 T.İ.B., Sınıflı Toplum Devlet ve Vergiler, 1.Baskı T.İ.B Yayınları No:14, Aslımlar Matbaası, Ankara, 1976, s.51.
16 Niyazi Berkes, Yüz Soruda Türkiye İktisat Tarihi, C:1, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 2.Baskı, Gerçek, Yayınevi, İstanbul, 1972, s.127.
17 M. Akif Aydın, Türk Hukuk Tarihi, 5.Baskı, Hars Yayınları, İstanbul, 2005, s. 396.
18 Çağan, Kumrulu, Öncel, a.g.e., s.9.
SAYI : 26
77
artık devlet yerine ayanların buyruğu altına girmiştir. 1808 yılında ise padişah ile ayanlar arasında Sened-i İttifak adı verilen bir belge imzalanmıştır. Bu belge ile birlikte
padişahın vergilendirme gücü, ayanlar lehine sınırlandırılmıştır19. Sened-i İttifak padişahın vergilendirme gücünün sınırlandırılması yönünden Magna Carta ile benzerlik
göstermektedir.
Tanzimat Fermanı ile padişahın vergilendirme yetkisini denetlemesi için “Meclis-i
Ahkâm-ı Adliye” kurulmuş olsa da, bu meclisin padişahı cezalandırması mümkün değildi. 28 Şubat 1856 yılında Islahat Fermanı ilan edilirken, fermanda vergilerin keyfi
olmaması, mükelleflerin ödeme güçlerini dikkate alması, sınıf ve mezhep ayrımı yapılmadan vergilerin tarh ve tahsil edilmesi ve vergilerin toplanmasında iltizam usulünün
kaldırılması gerektiği vurgulanmışsa da gerek Tanzimat Fermanında gerekse Islahat
Fermanında vurgulanan bu ilkeler uygulamaya geçememiştir20.
Osmanlı’da hürriyet düşüncesi, mülkiyet kavramı, eşitlik ve güvenlik ilkeleri 1876
Anayasası ile ortaya konabilmiştir. Bu Anayasa insan hakları bakımından önemidir ve
vergilendirmeye yönelik olarak üç madde içermektedir21.
Anayasa’nın 20. maddesinde, “Kararlaştırılan yükümler kendi kanunlarına göre
tüm uyruklar arasında herkesin kudreti oranında salınır ve bölüştürülür” hükmü ile
verginin “mali güç” ölçütüne göre alınacağı hükme bağlanmıştır. 25. maddede “Bir
kanuna dayanmadıkça vergi ve resim adı ile ve diğer bir adla hiç kimseden para alınamaz” hükmü getirilmiştir22.
1921’de “Teşkilat-ı Esasiye Kanunu” adını taşıyan Anayasa olağan üstü dönemde
çıkarıldığında hak ve özgürlükler ile vergilendirmeyle ilgili herhangi bir hüküm içermemiştir23.
Yeni Türk Devleti kurulduktan sonra çıkarılan 1924 Anayasası birey hak ve özgürlüklerine geniş bir biçimde yer vermiştir. 1924 Anayasasında vergilemeye ilişkin
bazı hükümlere yer verilmiştir. 84. maddeye göre: “Vergi, devletin genel giderleri için
halkın pay vermesi olarak tanımlanmıştır. 85.madde hükmü ile de “Vergilerin ancak
kanunla salınıp, alınabileceği belirtilmiştir”24.
1949 ve 1950 yıllarında Alman yasalarından ilham alınarak Gelir Vergisi, Kurumlar
Vergisi ve Vergi Usul Kanunu kabul edilmiştir. 1960–1970 yılları arasında daha fazla
kamu gelirine ihtiyaç duyulmuş ve Motorlu Taşıtlar Vergisi, İşletme Vergisi gibi yeni
vergiler kabul edilmiştir.
19 Çağan, a.g.e., s.33-34.
20 Hayri R.Sevimay, Cumhuriyete Girerken Ekonomi, Kazancı Yayınları, İstanbul, 1995, s.26.
21 Ahmet Kumrulu, “Vergi Hukukunun Bir Kısım Anayasal Temelleri”, Ankara: AÜHF. Dergisi, C.XXXIV, S.1–4,
Olgaç Matbaası, 1981, s.149.
22 Orhan Aldıkaçtı, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, 3.Baskı, İstanbul: İÜHF Yayın No: 252,
Fakülteler Matbaası, 1978, s.63.
23 Bumin Doğrusöz, “Yargı Karaları Işığında Vergilerin Kanuniliği İlkesi Açısından Türk Vergi Mevzuatının Değerlendirilmesi”, XIII. Türkiye Maliye Sempozyumu 14-16 Mayıs 1998 Bodrum, İstanbul: M.Ü. Maliye Araştırma ve
Uygulama Merkezi Yayın No: 12, 2000, s.154.
24 Anayasa Mahkemesi, 1924 Anayasası, www.anayasa.gov.tr, (Erişim Tarihi: 29.08.2011).
ŞUBAT 2012
1961 Anayasasında vergileme açısından 1924 Anayasasından farklı tek bir hüküm
eklenmiştir. Bu da kanunda belirtilen yukarı ve aşağı sınırlar içerisinde, ölçü ve esaslara uygun olmak şartıyla, vergi, resim ve harçların muafiyet, istisna ve oranlarına ilişkin
değişiklik yapma yetkisi Bakanlar Kuruluna verilmiştir.
12 Eylül Askeri Müdahalesi sonrasında hazırlanan 1982 Anayasasının “Temel Hak
ve Ödevler” kısmının “Siyasi Haklar ve Ödevler” başlıklı dördüncü bölümünde yer
alan 73. madde, sosyal hukuk devleti ilkesi doğrultusunda, vergi ödevine egemen olan
temel anayasal kuralları düzenlemektedir25. Bu maddeye göre;
-Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.
-Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır.
-Vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.
-Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde
değişiklik yapmak yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir.
1.3.Vergilerin Sınıflandırılması
Vergiler çok çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Ancak uygulamada en fazla görülen
sınıflandırma dolaylı-dolaysız, spesifik-ad valorem, kişisel-nesnel, gelir-servet-harcamaları üzerinden alınan vergiler şeklinde yapılmaktadır26. Bu sınıflandırmalar aşağıda
başlıklar halinde kısaca açıklanmıştır.
1.3.1. Dolaylı - Dolaysız Vergiler
Vergilerin dolaylı ve dolaysız olarak ikiye ayrılması konusundaki kıstaslar kısaca
şöyle özetlenebilir27.
Genel fiyat seviyesini etkileyen vergiler dolaylı, genel fiyat düzeyini etkilemeyen
vergiler ise dolaysız vergilerdir.
Nispi fiyatları değiştirmeyen vergiler dolaysız, değiştiren vergiler dolaylıdır.
Yansıma ölçütüne göre, yansıtılamayan ve bu nedenle konulduğu kişi ya da kurumlar üzerinde kalan vergiler dolaysız, yansıtılarak yükü başkalarına aktarılan vergiler ise
dolaylıdır.
Gelirin elde edilmesine ilişkin işlemleri vergilendiren vergiler dolaysız, bu gelirlerin harcanması işlemlerini vergilendiren vergiler ise dolaylı vergilerdir.
25 Nurettin Bilici, Vergi Hukuku, 12.B., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2006, s.37.
26 Kenan Bulutoğlu, ‘Kamu Maliyesi’, Sermet Matbaası, İstanbul 1996, s.25-27.
27 MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi), Muhasebe Finansman Vergi, Ankara,
2007, s.9.
SAYI : 26
79
Türk Vergi Sistemi içerisinde yer alan dolaysız vergiler şunlardır:
Gelir Vergisi
Kurumlar Vergisi
Emlak Vergisi
Veraset ve İntikal Vergisi
Motorlu Taşıtlar Vergisi
Buna karşılık, dolaylı vergiler kategorisini şu vergiler oluşturmaktadır;
Mal ve Hizmetlerden Alınan Vergiler
Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi
Ek Vergi
Taşıt Alım Vergisi
Akaryakıt Tüketim Vergisi
Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV)
Damga Vergisi
Harçlar
Dış Ticaretten Alınan Vergiler
Gümrük Vergisi
Akaryakıt Gümrük Vergisi
Tek ve Maktu Vergi
İthalden Alınan KDV
1.3.2. Spesifik - Ad valorem Vergiler
Bu ayrım vergi borcunun hesaplanma biçimine dayanmakta, ağırlık, hacim, uzunluk vs. gibi ölçüler üzerinden hesaplanan vergiler spesifik, matrah değeri üzerinden
hesaplanan vergiler ise ad valorem vergiler olmaktadır. Maktu resim ve harçlar spesifik
vergilere, gelir, kurumlar ve KDV ad valorem vergilere örnek olarak verilebilir28.
Günümüzde, spesifik tarifelerin uygulandığı vergilerin sayısı aşağıdaki nedenlerden
dolayı azalmıştır:
Spesifik tarifelerin gelir, kurumlar ve KDV gibi belli vergi türlerine uygulanma
imkanının olmaması.
Spesifik vergilerin fiyat hareketlerini izlemede çok yetersiz kalması.
Fiyat değişmelerinde, konulan verginin nisbi ağırlığının hiç arzu edilmeden değişmesi.
28 MEGEP, a.g.e., s.10.
ŞUBAT 2012
1.3.3. Kişisel-Nesnel Vergiler
Mükellefin kişisel durumunu, diğer bir ifadeyle, kişinin evli ya da bekar oluşunu,
çocuklarının bulunup bulunmamasını, sakatlık halini vb. durumları dikkate alan vergiler kişisel, bunu dikkate almayan vergiler ise nesnel vergilerdir29.
Gelir ve veraset vergileri kişisel vergilere, mal ve hizmetlerden alınan vergiler ise
nesnel vergilere örnek olarak verilebilir.
1.3.4. Gelir -Servet- Harcamalar Üzerinden Alınan Vergiler
Günümüzde, en çok kullanılan ayırımlardan birisi de vergi matrahının niteliğine
göre yapılan ayırımdır. Bu ayırıma göre, verginin matrahını gelirin oluşturması gelir
üzerinden alınan vergiler, verginin matrahını servetin oluşturması servet üzerinden alınan vergiler ve verginin matrahını harcamaların oluşturması ise harcamalar üzerinden
alınan vergiler grubunu oluşturmaktadır30.
Gelir üzerinden alınan vergilere gelir ve kurumlar vergisi, servet üzerinden alınan
vergilere emlak, motorlu taşıtlar, veraset ve intikal vergisi, harcamalar üzerinden alınan
vergilere de mal ve hizmetler üzerinden alınan vergiler örnek olarak sayılabilir.
Vergi ödeme gücünün bir göstergesi olması yanında, kamu hizmetlerinin gerçekleştirilmesi için gerekli finansmanı sağlayabilmek bakımından günümüzde harcamaların
da vergilendirilmesi yoluna gidilmektedir. Harcamaları kısarak tasarrufları, dolayısıyla
sermaye birikimini teşvik edici bir yapıya sahip olan harcamalar üzerinden alınan vergileri, genel harcama vergisi ve satış vergileri olmak üzere iki grup altında incelemek
mümkündür.
1.3.4.1. Genel Harcama Vergisi
Genel harcama vergisi, matrahı tüketim olan kişisel ve dolaysız bir vergidir. Tüketim üzerinden alınan vergiler dolaylı ve nesnel olmalarına rağmen, dolaysız bir vergi
olan genel harcama vergisi kişisel nitelikte olup gelir vergisinin bir alternatifidir. Vergi
kişilerin tıpkı gelir vergisinde olduğu gibi verecekleri yıllık beyannamelere göre kendilerince ya da vergi idarelerince hesaplanmaktadır. Beyannamelerde kişinin harcamalarını bulmak için, bir yıl içinde elde edilen gelire sahip olunan sermaye mallarının satışından elde edilen meblağlar, banka hesaplarındaki azalmalar vs. gibi ilaveler yapılarak
bulunan, değerden sermaye malları için yapılan harcamalar ile devletin uygun göreceği
bazı harcamalar ve yıl içindeki tasarruflar düşülmektedir31.
29 MEGEP, a.g.e., s.10.
30 Metin Erdem, Doğan Şenyüz ve İsmail Tatlıoğlu, Kamu Maliyesi, 3. Basım, Ekin Kitabevi, 2003, s.90.
31 Birol Aydemir, Türkiye’de katma değer vergisi uygulamasının değerlendirilmesi ve efektif katma değer vergisi oranlarının hesaplanması. Ankara: DPT. Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Ağustos
1996, http://ekutup.dpt.gov.tr/vergi/aydemirb/kdv.html , (Erişim Tarihi: 04.10.2011).
SAYI : 26
81
1.3.4.2. Satış Vergileri
Genel harcama vergisinden farklı olarak, harcamaların fiilen yapılması sırasında alınan satış vergileri nesnel ve dolaylı vergilerdir. Satış vergileri sınırlı sayıda mal üzerine
konulan özel satış vergileri, veya ilke olarak, tüm malların üzerine konulan genel satış
vergileri olarak sınıflandırılmaktadır.
1.3.4.2.1. Özel Satış Vergileri
Üretimden veya üretimin belli bir aşamasından genel olarak alınmayıp, tek tek bazı
ürün ve hizmetler üzerinden, genellikle de tüketim aşamasında alınan vergiler özel satış
vergileri olarak adlandırılmaktadır.
Finansman temin etmek amacı dışında, talebi kontrol edilmek istenen mallara da
uygulanan özel satış vergileri, uygulama kolaylığı nedeniyle, geleneksel toplumlarda
tercih edilen bir vergi olmuştur. Gümrük vergileri ile alışkanlık yapan maddeler üzerinden alınan vergiler özel satış vergilerine örnek olarak verilebilir.
1.3.4.2.2. Genel Satış Vergileri
İlke olarak, alışveriş konusu tüm malları kapsayan genel satış vergileri toplu satış
vergileri ( tek aşamalı) ve yaygın satış vergileri (çok aşamalı) olmak üzere ikiye ayrılırlar32.
1.3.4.2.2.1. Toplu Satış Vergileri
Toplu satış vergileri bir malın üretim (imalat), toptan satış veya perakende satış aşamalarından yalnız birisini kavramaktadır. Buna göre de, sırasıyla imalat satış vergisi,
toptan satış vergisi ve perakende satış vergisi adını almaktadır.
1.3.4.2.2.2. Yaygın Satış Vergileri
Üretimlerinden tüketicinin eline geçinceye kadar, malları ve hizmetleri her aşamada
vergilendiren yaygın satış vergileri, ciro ve katma değer vergisi olmak üzere iki ana
biçimde uygulanmaktadır.
Ciro Vergisi; bu vergide belli bir aşamadan diğerine geçen mallar satış değerleri
üzerinden vergiye tabi tutulmaktadır. Çok yaygın bir alanda uygulandığı ve her satışta
tekrarlandığı için yayılı muamele vergileri düşük vergi oranları ile fazla vergi toplamak
gücü taşımaktadır. Ciro vergisinin önemli özelliği satış değerini vergilerken eskiden
ödenmiş verginin de yeniden vergisini almak suretiyle “verginin piramitleşmesine” neden olmasıdır33.
32 Ahmet Polatlı, Vergiler, http://www.makaleler.com/bilim-makaleleri/vergiler.htm, (Erişim Tarihi: 01.10.2011).
33 Aydemir, a.g.e.
ŞUBAT 2012
Katma Değer Vergisi; Üretim - tüketim zincirinin bütün aşamalarında uygulanan fakat matrahının her bir aşamada yaratılan katma değer olması nedeniyle, ciro vergisinin
aksine vergi piramitleşmesine neden olmayan bir vergidir.
1.4.Vergiye İlişkin Temel Kavramlar
Bu başlık altında vergiye ilişkin temel kavramlardan, verginin matrahı, vergiyi doğuran sebep, vergi sorumlusu ve vergi muaflığı kavramlarına aşağıda kısaca değinilmiştir.
Verginin Matrahı: Verginin, üzerinden hesaplandığı değer veya miktardır.
Vergiyi Doğuran Sebep: Vergi alacağı vergi yasalarının vergiyi bağladıkları olayın
vukuu veya hukuki durumun oluşumu ile doğar. Vergi alacağı mükellef bakımından
vergi borcunu oluşturur.
Vergi Sorumlusu: Vergi sorumlusu, vergi kanunlarına göre mükellef olmamakla
birlikte, verginin, alacaklı vergi dairesine ödenmesinden sorumlu olan kişidir. Sorumluluk uygulaması, verginin tahsilinin güvenliğini sağlamaya yönelik bir uygulamadır.
Vergi Muaflığı: Vergi kanunlarına göre mükellef sayılan bir gerçek veya tüzel kişinin, çeşitli ekonomik, sosyal ve siyasal sebeplerle, vergi dışı bırakılmasıdır.
Vergi Ehliyeti: Mükellefiyet ve vergi sorumluluğu için yasal ehliyet şart değildir.
Vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak edilmiş bulunması mükellefiyeti ve vergi sorumluluğunu kaldırmaz34.
1.5.Vergilendirmenin Amaçları
Bu başlık altından vergilendirmenin amaçları, mali amaçlar yönünden, maliye politikaları açısından, ekonomik hedefler açısından ve sosyal politikalar açısından ele alınarak incelenmiştir.
1.5.1.Mali Amaçlar Yönünden
Vergilemenin mali amacı; kamu harcamalarını karşılamaktır. Vergi artışlarının,
kamu harcamalarındaki artışlarla uyumlu bir biçimde gerçekleşmesi gerekir. Aksi durumda, vergi gelirlerinin çeşitli düzenlemelerle arttırılmasına veya kamu harcamalarının azaltılmasına çalışılır. Kamu harcamalarının azaltılması seçeneği toplumun gelişen
ekonomik ve sosyal yapısı içinde uygulanması kolay bir yol değildir.
1.5.2.Ekonomik Hedefler Açısından
Vergilemenin ekonomik amacı; vergiler, belirlenen ekonomik hedeflere ulaşmada
etkin bir rol oynar. Çünkü vergiler devletin ekonomiye müdahale ettiği önemli araçlarından biridir. Vergi politikasının bu yönde oluşturulması, işletilmesi ve gerekli deği34 http://assets.garanti.com.tr/assets/pdf/tr/ozel_bankacilik/vergi_kitapcigi_2011pdf.pdf , Vergi Kitapçığı, (Erişim
Tarihi: 02.10.2011).
SAYI : 26
83
şikliklerin yapılması gereklidir.
1.5.3. Sosyal Politikalar Açısından
Vergilendirmenin sosyal adalet sağlamadaki rolü, vergilendirmenin sosyal amaçlarındandır. Sosyal devlet, toplumda zayıf olan kesimi koruyucu önlemler alan devlettir.
Vergi adaletine ulaşma bakımından doğrudan etkisi bulunan indirimler, bağışıklıklar
ve istisnalar; farklı boyutlarda olmak üzere tüm vergi sistemlerinde kabul edilmiştir.
Söz konusu indirimler ve istisnalar iyi ve gerçeklere uygun biçimde düzenlenmişlerse
vergi adaletini sağlamada olumlu yönde etkilemektedir35.
2.TÜRK HUKUKUNDA VERGİ DENETİMİ
2.1.Türkiye’de Vergi Denetim Süreci
Vergi denetleme süreci planlama aşamasıyla başlar, planlamanın ardından denetlenecek bildirimlerin seçilmesi ve denetleme hazırlığından sonra uygun görülen denetleme yönteminin belirlenmesiyle denetleme başlamaktadır. Denetleme işlemlerinin
tamamlanmasıyla birlikte rapor ve tutanak düzenlenir.
Vergi denetiminin amaca uygun olarak yapılabilmesi için çalışmalar bir plan dahilinde yürütülmektedir. Vergi denetleme planı hazırlanırken göz önünde bulundurulması gereken bazı faktörler vardır. Bunlar; denetim elemanı sayısı, bu denetim elemanlarının planlanan dönemde çalışabilecekleri ortalama iş günü sayısı, denetleme türlerine
göre öngörülen ortalama çalışma süresi, vergi mükelleflerinin sayısı, denetleme oranı
ve denetlemenin dağılımı gibi faktörler göz önünde bulundurulur.
Vergi bildirimlerinin tamamının denetlemeye tabi tutulması bildirimlerin sayılarının fazla olması nedeniyle mümkün değildir. Vergi denetlemesinde amaç gerçeğe
uygun olmayan bildirimlerin tespit edilmesidir. Bu nedenle denetlemeye alınacak olan
bildirimlerin seçimi önemlidir. Vergi denetlemelerinin planlı yapılması zorunluluğu,
denetlenecek bildirimlerin seçiminin belli yöntem ve sistem dahilinde yapılması gereğini ortaya çıkartmıştır. Denetlenecek bildirimlerin gelişigüzel seçilmesinde başarı
rastlantılara bırakılmış demektir. Bu durum, bazı mükelleflerin defalarca denetlenmesine, bazılarının bekli de hiç denetlemeye tabi tutulamamasına neden olabilecektir36.
Denetleme elemanları, seçilen mükelleflerin kendilerine bildirilmesinden sonra mükellef, mükellefin yer aldığı iş kolu, çalışma koşulları ve denetleme sırasında yararlı
olabilecek konularda bilgi toplarlar. Bu hazırlığın yapılması denetleme elemanlarına
zaman kazandırır ve denetlemenin başarısına katkı sağlar.
35 Pehlivan, a.g.e., s.38-39.
36 Abdurrahman Akdoğan, Vergi İncelemesi, Ankara İ.T.B.A. Maliye ve Vergi Hukuku Enstitüsü Yayınları, Ankara
1979, s.85.
ŞUBAT 2012
Denetlemenin gerçekleşmesi ise satışların denetlenmesiyle başlar, ardından giderler
ve son olarak gelirler denetlenir. Denetlemenin sonunda denetleme elemanı mükellef
ile bir konuşma yaparak, işletmenin kayıt, belge, defter tutma durumları ile vergi ilişkileri bakımından düzenli bulunup bulunmadığını mükellefe açıklar. Vergi denetleme
raporu hazırlanır.
Vergi denetleme elemanları yaptıkları vergi denetlemelerde araştırma işlevini yerine getirirken elde ettikleri bulguları iyi bir şekilde delillendirmek durumundadırlar.
Çünkü vergi denetleme elemanları bu bulgularını ayrıca, vergi idaresi lehine işleyen
maddi ve şekli vergi hukuku normlarına dayandırarak matrah farkı hesaplayabileceklerdir. Vergiyi doğuran olaya ilişkin normlardan yararlanan taraf, vergi yönetimi olduğundan, bu husustaki ispat yükü vergi idaresi (denetleme elemanı) üzerindedir37.
2.2.Vergi Denetiminin Tanımı
Vergi denetimi; vergi yasaları ve vergiye tabi tutulan yükümlülerin ve vergi işlemlerinin tam olarak kavranabilmesini sağlayan ve vergi idaresi ile yükümlülerin mevcut
vergi sisteminde yer alan ilke ve kurallara uygun davranıp davranmadıklarını belirlemeye yönelik olan ve vergi idaresi tarafından yapılan işlemlerin tümü olarak tanımlanabilir. Bunun yanında vergi denetimi; yükümlüler ve idarenin vergi yasalarının çizdiği
sınırlar içerisinde davranmasını sağlayabilme, vergi adaleti içerisinde potansiyel vergi
kaynaklarının tamamının vergilenerek en yüksek düzeyde vergi toplanabilme, ayrıca
uygulamada karşılaşılan sorunların çözümüne yönelik olarak vergi sistemine değişiklik
önerebilme işlevlerine sahiptir38.
Vergi denetimleri denetçinin statüsüne göre iç denetim ve dış denetim olarak ele
alınabilir.
2.2.1.İç Denetim
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu iç denetim faaliyetinin kurulması ve iç denetimin, iç denetçiler tarafından yapılmasını öngörmüştür. Söz konusu kanunun 66. maddesi, Türkiye’de iç denetim merkezi uyumlaştırma birimi olarak
Maliye Bakanlığı’na bağlı İç Denetim Koordinasyon Kurulu’nun kurulmasını hükme
bağlanmıştır. İç Denetim Koordinasyon Kurulu’nun başkan ve üyeleri 30.06.2004 tarihinde göreve başlamıştır 39.
Maliye Bakanlığı’nda iç denetim yetkisine sahip olanlar şunlardır:
Maliye müfettişleri,
Bütçe kontrolörleri,
Muhasebat kontrolörleri,
37 Nezih Şeker, Hukuksal Yapısıyla Vergi İncelemesi, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş,İstanbul 1994,s.404.
38 Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Denetim İlke Ve Hesapları, Cilt:1, İstanbul: Acar Matbaacılık, 1996, s.98.
39 Ramazan Aktaş, İç Denetim Merkezi Uyumlaştırma Birimi (İç Denetim Koordinasyon Kurulu), Mali Hukuk Dergisi,
(132), Kasım-Aralık 2007, s.1.
SAYI : 26
85
Gelirler kontrolörleri,
Milli emlak kontrolörleri,
Personel genel müdürlüğü kontrolörleri,
TASİŞ (Tasfiye İşleri Döner Sermaye İşletmeleri Genel Müdürlüğü) kontrolörleri,
Muhasebe denetmenleri,
Vergi denetmenleri,
Milli emlak denetmenleri.
2.2.2.Dış Denetim
Dış denetim; işletmenin, kendi elemanı olmayan bağımsız denetçiler tarafından denetlenmesidir. Dış denetim; kendi içinde bağımsız denetim, kamu denetimi ve yüksek
denetim olarak üçe ayrılmıştır.
2.2.2.1.Bağımsız Denetim
Bağımsız denetimde, denetimin konusunu muhasebe verileri oluşturmaktadır. Kaydedilen bilgilerin ilgili dönemin mali-ticari işlemlerini olması gerektiği gibi yansıtıp
yansıtmadığı, muhasebe ilkelerine uygun olarak işlenip işlenmediği denetlenir40.
2.2.2.2.Kamu Denetimi
Kamu denetimi; görev ve yetkilerini ilgili yasalardan alan ve kamu adına, kamunun
ihtiyaçlarını karşılamak üzere devlet kurumları içerisinde örgütlenmiş olan kişi ve kurumlarca gerçekleştirilen denetimlerdir.
Kamu kontrol kurumları; Sayıştay, Devlet Denetleme Kurumu ve Başbakanlık
Yüksek Denetleme Kurumu’dur.
2.2.2.3.Yüksek Denetim
Yüksek denetim; Kıta Avrupa’sı ülkelerinde ve Türkiye’de Sayıştay tarafından yapılır. Anglosakson ülkelerinde, Genel Denetçi ya da Komptrolör ve Genel Denetçi diye
adlandırılan ve bir başkanın idaresinde, yürütme organı içinde bulunan bir kamu kurumu tarafından yürütülmektedir41. Yüksek denetim parlamento adına yapılmakta ve
klasik denetimin yanında performans denetimini de içermektedir.
2.3.Vergi Denetiminin Amaçları
Vergi denetiminin mali, ekonomik, sosyal ve hukuki amaçları vardır. bu amaçlara
aşağıda başlıklar halinde kısaca değinilmiştir.
40 İbrahim Organ, Vergi Denetimi Ve Türkiye Uygulaması, Ankara: Gazi Kitabevi, 2008, s.13.
41 Mehmet Karakaş, Yüksek Denetim: Tanımı, Özellikleri, Örgütlenmesi Ve İngiltere’deki Uygulaması, Vergi Sorunları
Dergisi, (196), Ocak 2005, s.209.
ŞUBAT 2012
2.3.1.Mali Amaçlar
Vergi denetimi sayesinde beyan dışı kalmış gelirler tespit edilip önlenmekte, böylece devletin ekonomik ve sosyal görevlerini yerine getirmesi amaçlanmaktadır.
Ülkedeki mevcut vergi potansiyelinin değerlendirilmesi, vergi dışında tutulan kaynakların ortaya çıkarılması ve vergilerin gerçeğe uygun şekilde alınması devletin mali
açıdan rahatlatmaktadır. Bu açıdan, vergi denetiminin doğrudan ve dolaylı fonksiyonları, devlete önemli mali imkânlar sağlamaktadır42.
2.3.2.Ekonomik Amaçlar
Uygulamaya giren ger vergi uygulanmaya başlandığında doğrudan bir amaç gözetilsin veya gözetilmesin birtakım ekonomik etkiler yaratır. Söz konusu bu etkiler
ekonomi karar mercilerinin ve fertlerin vergilerden önceki duruma göre davranışlarını
değiştirmeleri sonucu ortaya çıkar ve nispi fiyatlar değişir. Devletler, iktisadi kalkınmanın sağlanmasıyla da gelir dağılımının düzeltilmesi gibi amaçlarla vergiden giderek
daha fazla yararlanmaya başlamışlardır. Büyük ölçüde vergi kayıplarının söz konusu
olduğu toplumlarda beklenen etkiler gerçekleştirilmez. Vergi kaçırma imkânı olanlar
ek olarak elde ettikleri fonları devletin önceliklerinden farklı bir şekilde ve istedikleri
gibi kullanmaktadır43.
2.3.3.Sosyal Amaçlar
Ülkede sosyal ve ekonomik refahın gerçekleştirilmesi, herkesin belirli bir gelir düzeyine ulaşmasıyla mümkün olabilmektedir. Vergiler, yapıları ve uygulanışları nedeniyle, gelir dağılımının dengelenmesinde önemli etkiler yapmaktadır. Yükümlülerin
vergi kaçırmalarını önlemeye çalışan vergi denetimi, bu yönüyle sosyal adaleti de sağlayıcı niteliktedir44.
2.3.4.Hukuki Amaçlar
İsteyerek ya da istemeyerek vergi kayıplarına neden olan mükellefler hiç vergi vermemek ya da daha az vergi vermek suretiyle, vergi adaletinin gerçekleşmesi için öngörülen hedefleri bütünüyle alt üst edebilirler. Bu bozucu etkilerin önlenmesi ancak vergi
denetimleri ile sağlanmaktadır. Vergi denetimleri sonucu ortaya çıkan uyuşmazlıklar,
konunun hukuki kurallar içinde çözümlenmesini sağlamış olacaktır45.
42 Vergi Denetmenleri Derneği, Kamu Giderlerinin Finansmanı Kayıtdışı Ekonomi Ve Vergi Denetimi, No:14,Vergi
Denetmenleri Derneği Eğitim Yayınları Serisi, 2007, s.165.
43 Recai Dönmez, Teoride Ve Uygulamada Vergi Afları, Eskişehir, 1992, s.51.
44 Vergi Denetmenleri Derneği, Kamu Giderlerinin Finansmanı Kayıtdışı Ekonomi Ve Vergi Denetimi, No:14,Vergi
Denetmenleri Derneği Eğitim Yayınları Serisi, 2007, s.167.
45 Akdoğan, a.g.e., s.8.
SAYI : 26
87
2.4.Vergi Denetiminin Fonksiyonları
Vergi denetiminin istenilen amaçları gerçekleştirmede üç önemli fonksiyonu vardır.
Bunlar; eğitici fonksiyonlar, önleyici fonksiyonlar ve araştırma fonksiyonlarıdır.
2.4.1. Vergi Denetiminin Eğitici Fonksiyonu
Vergi denetiminin fonksiyonlarından birisi eğiticiliktir. Vergi denetim elemanı,
yalnızca vergi kaybını ortaya çıkaran ve mükellefi cezalandıran kişi değil, bununla
birlikte, panel ve konferanslar yoluyla vergi konusunda aydınlatma ve biçimlendirme
hizmeti veren bir kişi olmalıdır. Bu konu denetim elemanının eğitim sorunu olup, denetim elemanının mesleğe girişinden başlayarak tüm meslek hayatı boyunca eğitiminde
süreklilik göstermesi gerekmektedir46.
2.4.2. Vergi Denetiminin Önleyici Fonksiyonu
Vergi denetiminin önleyici fonksiyonu, denetim sonrasında uygulanan cezanın, yükümlüler açısından caydırıcı olması hatalı ve hileli işlemleri azaltan ve vergi inceleme
amaçlarını etkin bir şekilde gerçekleştiren fonksiyondur. Önlemenin gerçekleşmesi,
mükelleflerin belirli zamanlarda incelemeye tabi tutularak kontrol altında bulundurulmalarına bağlıdır. Eldeki imkanların koyduğu sınırlamalara göre gerçekleştirilebilecek
olan bu kontrol, vergi inceleme sonuçları açısından önem taşımaktadır. Bu şekilde vergi kaybına yol açan işlemlerin mükellefe yapılacak uyarılarla önlenmesi söz konusu
olacaktır47.
2.4.3. Vergi Denetiminin Araştırma Fonksiyonu
Vergi denetiminin araştırma fonksiyonunda en önemli aracı vergi incelemeleridir.
Vergi incelemesi, vergiyi ödemekle yükümlü olan kişilerin ödedikleri verginin doğruluğunun araştırılması ve tespit edilmesiyle, mükelleflerin defter ve belgeleri ile beyanları üzerinde yapılan incelemeler sonucunda ödenmesi gereken vergiyi vergi idaresine
tarh ettirmeyi öneren yazılı bir denetim türüdür.
2.5.Türkiye’de Vergi Denetim Kurumları
2.5.1.Hesap Uzmanları Kurulu
Hesap Uzmanları Kurulu, 28 Mart 1945 tarih ve 4709 sayılı kanunla Maliye
Bakanı’na bağlı olarak kurulmuştur.
HUK’ un merkezi Ankara’da olup, Hesap Uzmanları Kurulu; merkezde bir kurul
46 Organ, a.g.e., s.44.
47 Akdoğan, a.g.e., s.10-11.
ŞUBAT 2012
başkanı, başhesap uzmanları, hesap uzman muavinleri ve kurul bürolarından oluşmaktadır.
HUK denetiminin kapsamı, 4709 Sayılı Kuruluş Kanunu ile Maliye Bakanlığı’nın
kuruluş ve görevleri hakkındaki 178 sayılı KHK’ da belirlenmiştir.
Buna göre hesap uzmanlarının başlıca görevleri şunlardır:
Gelir kanunlarının verdiği yetkiye dayanarak gerçek kişi ve kurumlar nezdinde vergi incelemesi yapmak,
Diğer mali mevzuat gereğince her türlü dışdenetim işlerini yapmak ve sonuçlarını
izlemek,
Vergi politikasının oluşumuyla ilgili çalışmalara katılmak, vergi sistem ve tekniğinin geliştirilmesi, uygulamadaki tereddüt ve aksaklıkların giderilmesi hususunda araştırmalar yapmak ve önerilerde bulunmak, vergi reform çalışmalarına katılmak,
Ekonomik ve mali yaşamdaki gelişmelere uygun olarak Kara Paranın Aklanmasının
Önlenmesine Dair Kanun, Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu, Yabancı Sermayeyi
Teşvik Kanunu, Dış Ticaret ve Teşvik Mevzuatı, Bankalar Kanunu, Sermaye Piyasası
Kanunu, Menkul Kıymetler Borsası Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Finansal
Kiralama Kanunu, Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname,
İktisadi Kamu Kuruluşları, Dernek ve Vakıflarla ilgili mevzuatın gerekli kıldığı özel
ihtisas ve deneyimi gerektiren alanlarda inceleme ve araştırmalar yapmak,
Maliye Bakanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak.
2.5.2.Maliye Teftiş Kurulu
Maliye Teftiş Kurulu, bir başkan ile maliye başmüfettişi, maliye müfettişi ve maliye müfettiş yardımcılarından oluşmaktadır. Ayrıca bu kurul bakanın emri veya onayı
üzerine, bakan adına görev yapar.
MTK’nın görev ve yetkileri, Maliye Bakanlığı’nın teşkilat ve görevleri hakkındaki
178 sayılı KHK ve 543 sayılı KHK’nın değişik 20. maddesinde düzenlenmiştir. Buna
göre MTK’nın görevleri şöyledir:
Genel ve özel bütçeli dairelerle fonlar, döner sermayeli kuruluşlar, kuruluş ve statüsü ne olursa olsun sermayesinin en az yarısı devlete ait olan kuruluşlar ve bu daire ile
kuruluşların birlikte veya ayrı ayrı sermayelerinin en az yarısına iştiraki olan kuruluşları teftiş etmek,
İmtiyazlı şirketlerle sermayesinde (a) bendinde yer alan kuruluşların iştiraki bulunan kuruluşları, yetkili makamların isteği ve Maliye Bakanı’nın izni ile teftiş etmek,
Dernek, vakıf ve sendikaları mali yönden teftiş etmek,
Çeşitli kanun, tüzük, yönetmelik ve kararların Maliye Bakanı’na ve Maliye
Müfettişleri’ne tanıdığı teftişve inceleme yetkilerini kullanmak.
SAYI : 26
89
2.5.3.Gelirler Kontrolörleri
Gelirler Kontrolörleri; Türkiye genelinde vergi incelemesi yapma, gelir idaresi merkez ve taşra teşkilatının bütün işlemlerini teftiş etme, maliye memurları hakkında soruşturma yapma, 4208 sayılı kanun kapsamında kara para aklama eylemlerini araştırma
ve diğer bazı kanun ve kararlarla kendilerine verilen denetim işlerini gerçekleştirme
görev ve yetkileri ile donatılmış merkezi denetim birimidir48.
Gelirler Kontrolörleri, 05.05.2005 tarih ve 5345 sayılı kanunla kurulan Gelir İdaresi
Başkanlığı’na bağlı olarak, Gelirler Kontrolörleri Daire Başkanlığı altında örgütlenmişlerdir.
Gelirler Kontrolörleri’nin görev ve yetkileri şunlardır:
Gelir İdaresi Başkanlığı Merkez ve Taşra Teşkilatı’nın bütün işlerini teftiş etmek
ve incelemek (Gelir İdaresi merkez birimlerinin teftişi; Gelir Müdürlüğü, İstihbarat
Arşivleri, Vergi Dairesi, Takdir Komisyonları ve Uzlaşma Komisyonları’nın teftişi,
Vergi dairelerine ait para, kıymetli kağıt, mal ve eşyanın saklanmasına mahsus kasa,
depo, ambar ve benzerlerinin muhtevasını saymak ve tespit etmek,
Maliye Memurları hakkında soruşturma yapmak,
Teftiş ve soruşturmayla ilgili mahrem de olsa her türlü defter, belge ve yazıları
incelemek,
Harçlar Kanunu uyarınca yurtiçinde ve yurtdışında, harçları tahsile yetkili memurların hesaplarını teftiş ve kontrol etmek,
Vergi Usul Kanunu hükümleri gereğince, vergi kanunları açısından mükellefler
hakkında her türlü vergi incelemesi yapmak,
4208 sayılı Kanun kapsamına giren kara para aklama suçunun araştırmasını ve incelemesini yapmak,
Kanunlar, özel anlaşmalar gibi mevzuatla yürütülmesi Gelir İdaresi Başkanlığı’na
verilen işlerin kapsamına giren konularda inceleme ve araştırmalar yapmak, uygulanan
kanun, tüzük, kararname ve yönetmelik, karar genel tebliğ ve muktezalar hakkında
görüş ve önerilerde bulunmak,
Kanun, tüzük, kararname ve yönetmeliklerde verilen diğer görevleri yerine getirmek,
Bakanlık Makamı veya Gelir İdaresi Başkanlığı’nca istenen diğer işleri yapmak,
Maliye Bakanlığı ve Gelir İdaresi personelinin, üniversite, Maliye Lisesi, Maliye
Kursu öğrencilerinin ve mükelleflerin eğitimini sağlamak,
Ayrıca diğer kamu kurum ve kuruluşlarında eğitim görevleri ile mali ve ekonomik
konularda etüt ve araştırma yapma görevleri de vardır.
48 Fatih Acar, Gelir İdaresinin Ve Vergi Denetiminin Yeniden Yapılandırılması, Vergi Sorunları Dergisi, (169), Ekim
2002, s.205.
ŞUBAT 2012
2.5.4.Vergi Denetmenleri
Vergi Denetmenleri Maliye Bakanlığı’na bağlı Gelirler İdaresi Başkanlığı bünyesinde görev yapan denetim elemanlarıdır.
Vergi Denetmenleri’nin görevleri, Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü
Vergi Denetmenleri Görev, Yetki, Çalışma ve Atama Yönetmeliği’nin 3. Bölüm 8.
maddesinde belirtilmiştir. Buna göre Vergi Denetmenlerinin görevleri şunlardır:
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre vergi incelemesi ve denetim yapmak,
Yetkili merciler tarafından verilen teftiş ve soruşturma görevlerini ifa etmek,
Yetkili makamlarca kanun, kanun hükmünde kararname, kararname, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuat uyarınca verilecek işleri yapmakla görevlidirler.
2.5.5.İlin En Büyük Mal Memuru
Defterdar, bulunduğu ilde Maliye Bakanlığı’nın en büyük memurudur. Defterdarlar, il ve ile bağlı ilçeler teşkilatının amiri olup, işlemlerin kanun hükümlerine göre yürütülmesi, denetlenmesi, merkez ve taşradan sorulan soruların cevaplandırılması, kanuna aykırı hareketi görülenler hakkında takibatta bulunulması, merkez ve merkeze bağlı
ilçelerdeki maliye memurlarının sicillerinin tutturulması ile görevli ve sorumludurlar.
2.5.6.Vergi Dairesi Müdürleri
Vergi Dairesi Başkanlıkları’nın Kuruluş ve Görev Yönetmeliği 4’ünci maddesine
göre Vergi Dairesi Başkanlıkları; yetki alanı içindeki mükellefi tespit eden, vergi ve
benzeri mali yükümlülüklere ilişkin tarh, tebliğ, tahakkuk, tahsil, terkin, tecil, iade,
ödeme, muhasebe ve benzeri işlemleri yapan, bu işlemlere ilişkin olarak yaratılan ihtilaflarla ilgili yargı mercileri nezdinde talep ve savunmalarda bulunan, gerektiğinde
itiraz, temyiz ve tashihi karar talebinde bulunan, yargı kararlarının uygulanması işlemlerini yürüten, vergi uygulamalarını geliştiren ve iyileştiren, mükelleflere kanunların
uygulanması ile ilgili görüş bildiren, mükellefleri hak ve ödevleri konusunda bilgilendiren ve uygulamalarında mükellef haklarını gözeten, mükellef hizmetleri ile bilgi
işlem, istatistik, bilgi toplama, insan kaynakları yönetimi, satın alma, kiralama, vergi
inceleme ve denetim, uzlaşma, takdir ve benzeri görevleri ve işlemleri yürüten dairelerdir.
2.6. Vergi Denetimin Türleri
2.6.1. Yoklama
VUK’ un 127. maddesinde Yoklama, mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddi
olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmek olarak tanımlanmaktadır.
VUK yoklamayı, mükellefi ve mükellefiyetle ilgili maddi olayları, kayıtları ve konuları araştırmak ve tespit etmek şeklinde tanımlamıştır. Bu tanıma göre, yoklamaya
yetkili olanlar için son derece geniş yetkiler verildiği görülmektedir. Yoklama, vergi
idaresinin mükellef hakkında yaptığı bilgi toplama faaliyetleri yanında kayıt ve belge
SAYI : 26
91
düzeninin kontrolünü de içeren bir vergi güvenlik önlemi mahiyetini almış bulunmaktadır49.
VUK’ un 128. maddesinde yer alan düzenleme uyarınca; Vergi dairesi müdürleri,
yoklama memurları, yetkili makamlarca yoklama işi ile görevlendirilenler, vergi incelemesine yetkili olanlar, gelir uzmanları yoklama yetkisine sahiptir. VUK’nun 130-131
ve 132’inci maddelerine göre, yoklama her zaman yapılabilir.
Yoklamanın amacı, vergilendirmeyi etkileyen ve vergi dairesinin dışında gerçekleşen olayları ortaya çıkararak vergi adaleti ve sosyal adaleti gerçekleştirip hazineye ek
gelir sağlamaktır.
2.6.2. Vergi İncelemesi
Vergi incelemesi; mükellefin işlem ve hesaplarının, muhasebe ilkeleri ve vergi hukuku yönünden eleştirisel bir gözle, yetkili uzman kişilerce denetlenerek; hata, noksanlık ve hilelerin ortaya çıkarılması suretiyle ödenmesi gereken verginin doğruluğunun
tespit edilmesi ve sağlanmasına yönelik bir denetim türüdür50.
Vergi incelemesinin amacı, Vergi Usul Kanunu’nun 134. maddesine göre, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. Vergi
incelemesinde sadece, vergi kayıp ve kaçağı tespit edilmez, aynı zamanda ödenmesi
gereken vergilerin doğruluğu araştırılıp, tespit edilerek, vergi mükellef ve sorumlularının doğru vergi ödemeleri de sağlanmaktadır.
2.6.2.1. Vergi İncelemesinin Türleri
2.6.2.1.1. İncelemenin Kapsamı Bakımından
Vergi incelemesi kapsam bakımından tam inceleme, kısa inceleme ve sınırlı inceleme olarak üçe ayrılmaktadır.
Tam inceleme; bir vergi mükellefinin tabi olduğu bir vergi türüne ilişkin, vergilendirme dönemi bazında tüm faaliyet ve işlemlerinin yasalara uygunluğunun araştırılması, matrah unsurlarının tümünün incelenerek, ödenmesi gereken verginin doğrulunun
saptanması şeklinde tanımlanır. Örneğin, sadece ticari ve zirai kazançları bulunan bir
gelir vergisi mükellefinin bir hesap döneminde hem ticari hem de zirai faaliyetlerinin
incelenmesi durumunda tam vergi incelemesi söz konusudur51.
Tam inceleme; vergi inceleme türleri arasında en gelişmişi olup, bir işletmenin geçmiş bir hesap dönemine ait tüm kayıt ve hesapların incelenmesidir.
Kısa inceleme; vergi matrahını oluşturan unsurlardan bir veya birkaçının, bir ver49 Fazıl Tekin ve Ali Çelikkaya, Vergi Denetimi, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2007, s.111.
50 Şeker, a.g.e., s.1.
51 Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Denetim İlke Ve Hesapları, İstanbul: Yıldız Ofset, 2004, s.133.
ŞUBAT 2012
gilendirme döneminde belirli bir yönünü kapsamaya yönelik olarak yapılan incelemelerdir.
Sınırlı inceleme; bir vergilendirme döneminde bir vergi türüne ilişkin olmak üzere
matrah unsurlarından sadece belli bir kısmına ilişkin ve belli bir konu ile sınırlı olmak
üzere yapılan incelemedir52.
2.6.2.1.2. İncelemenin Sürekliliği Bakımından
Vergi incelemenin sürekliliği bakımdan, sürekli inceleme ve devresel inceleme olarak ikiye ayrılmaktadır.
Sürekli inceleme, incelemeye alınan kuruluşların belli bir dönem esas alınarak birkaç yıl arayla incelenecek şekilde ve her inceleme bir önceki incelemenin bitim tarihinden başlayacak şekilde sürekli olarak incelenmesidir53.
Devresel inceleme, mükelleflerin, zaman aşımı süresi içinde hiç değilse bir kez incelenmesidir. Bu inceleme şekline genellikle sürekli incelemenin güçlükleri nedeniyle
başvurulmamaktadır54.
2.6.2.1.3. İncelemenin Yöntemi Açısından
Vergi incelemenin yöntemi açısından, olağan vergi incelmesi ve aramalı vergi incelemesi olarak ikiye ayrılmaktadır.
Olağan vergi incelemesi, mükelleflerden bilgi ve belge alınarak başlanır. Bu inceleme yönteminde mükelleflerden yardım alınarak inceleme sonlandırılır. Bu tür inceleme
literatürde “olağan vergi incelemesi” diye bilinir.
Aramalı vergi incelemesi, alınan ihbarlar veya yapılmakta olan incelemeler sırasında, vergi kaçırdığına dair emareler bulunan vergi mükellefi ve onunla ilişkili üçüncü
şahıslar nezrinde yapılan ve bünyesinde “arama ve el koyma” tedbirlerini de barındıran
bir inceleme türüdür55.
2.6.2.1.4. İncelemenin Kaynağı Açısından
Vergi incelemenin kaynağı açısından, normal vergi incelemesi ve karşıt inceleme
olarak ikiye ayrılmaktadır.
Normal vergi incelemesi, herhangi bir ihbar olmaksızın ve yükümlünün defter ve
belgelerde hata veya hile yaptığına dair kesin kanıt olmaksızın, önceden belirlenmiş
ilke ve kriterlere göre yürütülen incelemedir.
Karşıt inceleme, yürütülmekte olan incelemeler dolayısıyla tespit edilen konularda,
başka mükellefler nezrinde yapılan vergi incelemeleridir.
52 Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Denetim İlke Ve Hesapları, Cilt:1, İstanbul: Acar Matbaacılık, 1996, s.102.
53 Şeker, a.g.e., s.122.
54 Akdoğan, a.g.e., s.15.
55 Emrah Akın, Aramalı Vergi İncelemesinde Temel Kişi Hakları Bağlamı, Yaklaşım Dergisi, (167), Kasım 2006, s.1.
SAYI : 26
93
2.6.2.1.5. Yükümlü Sayısı Bakımından
Vergi incelemesi yükümlü bakımından toplu inceleme ve münferit incelemeler olarak ikiye ayrılmaktadır.
Toplu incelemeler, belirli sektör ve işkollarında faaliyet gösteren işletme ve mükelleflerin topluca incelenmesi olup, bunlar arasında dikey ve yatay ilişkilerin dikkate
alınmasına göre yatay kesit incelemeleri veya dikey kesit incelemeleri olarak iki şekilde yürütülmektedir56.
Münferit incelemeler ise önceden belirlenen ilkelere göre ferdi olarak incelemeye
alınması kararlaştırılan mükelleflerin hesaplarının incelenmesidir57.
2.6.2.2. Vergi İncelemesine Tabi Olanlar
VUK’ un 137. maddesine göre, defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek zorunda olan gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemesine tabidir. Bu
durumda defter ve belge tutmak zorunda olan;
Ticaret ve sanat erbabı,
Ticaret şirketleri,
İktisadi kamu müesseseleri,
Serbest meslek erbabı,
Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler,
Çiftçiler,
incelemeye tabidir.
2.6.2.3. Vergi İncelemesine Yetkili Olanlar
Vergi Usul Kanunu’nun 135. maddesine dayanarak, vergi incelemesine yetkili olanları aşağıdaki şekilde saymak mümkündür:
Hesap Uzmanları ve Hesap Uzman Yardımcıları,
İlin en büyük Mal Memuru,
Vergi Denetmenleri ve Vergi Denetmen Yardımcıları,
Vergi Dairesi Müdürleri,
Maliyet Müfettişleri, Maliye Müfettiş Muavinleri,
Gelirler Kontrolörleri,
Stajyer Gelirler kontrolörleri, GİB’na bağlı merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar.
56 Tekin ve Çelikkaya, a.g.e., s.149.
57 Tekin ve Çelikkaya, a.g.e., s.150.
ŞUBAT 2012
2.6.2.4. Vergi İncelemesinin Yapılacağı Yer
İncelemenin yapılacağı yer Vergi Usul Kanunu’nun 139. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre: “Vergi incelemeleri, esas itibariyle incelemeye tabi olanın işyerinde
yapılır. İşyerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin yerinde yapılması imkânsız olur veya mükellef ve vergi sorumluları isterlerse
inceleme dairede yapılabilir. Bu takdirde incelemeye tabi olanın lüzumlu defter ve vesikalarını daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenir. İncelemenin dairede yapılması halinde istenen defter veya vesikaları, belli edilen zamanda mazeretsiz olarak
getirmeyenler, bunları ibraz etmemiş sayılırlar. Haklı bir mazeret gösterenlere, defter
ve vesikalarını daireye getirmesi için münasip bir mühlet verilir.”
2.6.2.5. Vergi İncelemesinin Zamanı
VUK’un 138. maddesine göre, vergi incelemesinin ne zaman yapılacağının önceden
haber verilmesi zorunlu değildir. İnceleme, neticesi alınmamış hesap dönemi de dahil
olmak üzere, tarh zaman aşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilir. Önceden
inceleme yapılmış veya matrahın re’sen takdir edilmiş olması, yeniden inceleme yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline engel değildir.
2.6.2.6. Vergi İncelemesinin Sonlandırılması
Vergi incelemesinin ne kadar zamanda tamamlanacağına ilişkin yasada bir hüküm
yoktur. Bu nedenle yapılan vergi incelemeleri, incelenen şirketlerin durumuna göre
farklı zamanlarda sonlandırılmaktadır. Bu durumda incelemenin süresinin sınırlandırılamaması incelemenin süresiz olduğu anlamına gelmemeli; çünkü inceleme süresi uzadıkça maliyeti de artmaktadır. Bu nedenle inceleme makul bir sürede tamamlanmalıdır.
2.6.2.7. Vergi İnceleme Raporu
VUK’ta vergi inceleme raporları hakkında doğrudan bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak VUK’nun 5. maddesinde “Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge
düzenledikleri veya kullandıkları vergi inceleme raporuyla tespit olunanlar”, 30. maddesinde de “Re’sen vergi tarhı, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve
belgelere veya kanunî ölçülere dayanılarak tespitine imkân bulunmayan hallerde takdir
komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca
düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunmasıdır.” denilerek inceleme raporundan bahsedilmiştir.
2.6.3. Arama
VUK’nun 142. maddesine göre, ihbar veya yapılan incelemeler dolayısıyla, bir mükellefin vergi kaçırdığına delalet eden emareler bulunursa, bu mükellef veya kaçakçılıkla ilgisi görülen diğer şahıslar nezdinde ve bunların üzerinde arama yapılabilir.
SAYI : 26
95
Buna göre arama; büro, satış mağazası, depo, fabrika gibi işyerleri ile ev, apartman,
katı, villa, sayfiye evi, otel odası gibi yerlerde ve kaçakçılıkla ilgili görülen mükellefin
yakınları, yanında çalışanlar, iş münasebeti bulunan kimseler eşliğinde yapılabilir58.
VUK’nun 142. maddesine göre aramanın yapılabilmesi için; vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların buna lüzum göstermesi, gerekçeli bir yazı ile arama kararı vermeye yetkili sulh yargıcından bunu istemesi ve sulh yargıcının istenilen yerlerde arama
yapılmasına karar vermesi şarttır.
VUK’nun 143. maddesine göre; arama yapılan hallerde inceleme, çabuk bir şekilde
ve her işten önce yapılır. İnceleme sırasında vergi ile ilgisi olmayan evraklar, tutanak
ile mükellefe verilir. Arama sonucunda el konulan defter ve belgeler üzerinde mükellef
inceleme yapabilir ve bunların kopyalarını çıkarabilir.
2.6.4.Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi
Bu denetimin amacı; vergiye neden olan olayın gerçek yönüyle kayıtlar arasında
bağlantı kurarak vergi kaybına yol açacak suçların önlenmesidir. Başka bir deyişle yaygın ve yoğun vergi denetimlerinin amacı, vergisel olayların zamanında kavranması,
belge düzeninin yerleşmesi ve sağlıklı bir şekilde işlemesi, vergi kayıp ve kaçağının
önlenmesi ve mükellefleri eğiterek yapılabilecek hataların önüne geçilmesidir59.
Mükellefleri belge düzenine uymaya zorlayan yaygın ve yoğun vergi denetimi, vergi incelemelerinin sağlıklı yapılması için önemli bir yöntemdir. Ülkemizde ticari işlemlerin genellikle kayıt dışı olarak belgesiz gerçekleştiği ve bu tür işlemlerin vergi kaçakçılığının kaynağını oluşturduğu düşünüldüğünde önemi daha da ortaya çıkmaktadır.
Dolayısıyla yaygın ve yoğun denetimlerin etkinleştirilmesi kamu gelirlerinin önemli
ölçüde artmasına katkı sağlayacaktır60. Yoklamaya yetkili olanların vergi kanunlarının
uygulanması ile ilgili olarak yetkileri vardır. Bunlar;
a) Maliye ve Gümrük Bakanlığınca belirlenmiş usuller dâhilinde özel yetki verilmiş
olmak kaydıyla günlük hâsılatı tespit etmek,
b) 3100 Sayılı Kanunun kapsamına girip ödeme kaydedici cihaz kullanmak mecburiyetinde olanların bu mecburiyete uyup uymadıklarını, bu cihazları belli edilmiş
esaslara göre kullanıp kullanmadıklarını ve günlük hâsılatı tespit etmek,
c) Günü gününe kayıt yapılması zorunlu defterlerin iş yerlerinde bulundurulup bulundurulmadığını, tasdikli olup olmadığını usulüne göre kayıt yapılıp yapılmadığını,
vergi kanunları uyarınca düzenlenmesi icap eden belgelerin usulüne göre düzenlenip
düzenlenmediği ile kullanılıp kullanılmadığını, faturasız mal bulunup bulunmadığını,
levha asma veya kullanma mecburiyetine uyulup uyulmadığını tespit etmek, kanunî
defter ve belgeler dışında kalan ve vergi kaybının bulunduğuna emare teşkil eden def58 Tekin ve Çelikkaya, a.g.e., s.189.
59 Sami Kazıcı, Vergi Kaçakçılığına Teorik Yaklaşım Türkiye’de Vergi Denetimi ve Vergi İstihbarat Arşivi Uygulaması,
Vergi Dünyası Dergisi Sayı 146. Ankara, 1993, s.25.
60 Kemal Kılıçdaroğlu, Yaygın Vergi Denetimi ve Karşılaşılan Sorunlar, Vergi Dünyası Dergisi Sayı 1. Ankara, 1981,
s.17.
ŞUBAT 2012
ter, belge ve delillerin tespit edilmesi halinde bunları almak,
d) Nakil vasıtalarını, Maliye ve Gümrük Bakanlığının belirleyeceği özel işaretle
durdurmak ve taşıtta bulundurulması icap eden taşıt pulu, yolcu listesi, fatura veya sevk
irsaliyesi, yolcu bileti ile taşıma irsaliyelerinin muhtevası ile taşınan yolcu ve malların
miktar ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak, saymak suretiyle tespit etmek,
e) Taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halinde bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli
değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak.
2.7.Türkiye’de Vergi Denetiminin Sorunları
Türkiye’de vergi denetiminin sorunları arasında aşağıdaki faktörler sayılabilir;
Vergi kanunlarının sayısının çokluğu ve bu kanunlarda çok sık değişiklik yapılması,
Vergi kanunlarının değiştirilmesi ve uygulanması için hazırlık döneminin tanınmaması,
Vergi cezalarının uygulanamaması ve sık sık vergi aflarının çıkarılması,
Vergi mükelleflerinin vergi ödeme bilinci düşüklüğü,
Ülkemizde vergi denetimi, kamunun diğer tüm birimlerinde olduğu gibi, genellikle
hata yapıldıktan ve işler iyi ya da kötü bir şekilde sonuçlandıktan sonra yapılan bir
işlem olarak görülmektedir. Mükelleflerin denetiminin özü, kayıtların denetimi haline
gelmiştir. Kayıtların denetimi ise hem vergi hem de denetim yüklerinin kayıtlı mükelleflerin üzerinde yoğunlaşmasına sebep olmuştur61.
2.7.1.Mevzuattan Kaynaklanan Sorunlar
Vergi mevzuatımızda birtakım belirsizlikler ve boşlukların olması, vergi kanunlarının sıkça değişmesi, sistemin karmaşık bir yapıya sahip olması nedeniyle farklı yorumlara yol açması, ülkenin ekonomik ve sosyal şartlarına uygun olmaması gibi sebepler
etkin bir vergi denetimine engel olmaktadır62.
Ülkemizde birçok reform teşebbüsleri ve aflar nedeniyle vergi mevzuatımız gittikçe
mükelleflerin anlamayacağı karmaşık bir yapıya sahip olduğundan çoğu mükellef istemeden hatalar yapabilmektedir.
2.7.2.Vergi Afları
Vergiyi, belirli bir indirim yapılmak suretiyle verginin ödenmesini sağlamak amacıyla, uzlaşma müessesesi ilk olarak 1963 yılında Türk Vergi Sistemine girmiş ve 1987
yılında kapsamı birçok vergi affını da içerisine alacak şekilde genişletilerek uygulan61 Nazmi Karyağdı, Toplam Kalite Yönetimi Ve Türk Vergi İdaresi, No:51, Ankara: A.S.O Yayını, 2001, s.133.
62 Mehmet Akbay, Vergi İncelemeleri ve Vergi Denetimi. 1990 Yılına Girerken Türkiye’de Denetiminin Etkinlikle Verimliliği Sempozyumu. Maliye ve Gümrük Bakanlığı Araştırma Planlama Koordinasyon Kurulu Yayın No: 1990/308,
s.230. Ankara.
SAYI : 26
97
mıştır.
Uzlaşma müessesinin varlığı vergi denetimini olumsuz yönde etkilemektedir. Uzlaşma müessesesi, denetimin etkin olması için verilen cezaların caydırıcılık etkisini
çok büyük bir oranda ortadan kaldırmaktadır. Uzlaşma müessesinin varlığı mükellefleri ödemedikleri vergiyi cezasıyla birlikte, faizini de ortadan kaldıracak indirimler
yapılarak taksitler şeklinde ödemesine çoğu zaman olanak tanımaktadır. Sağlanan bu
olanaklar mükelleflerin zihninde “nasıl olsa ileride kolaylıkla öderim” gibi bir düşünce
yaratmaktadır. Bu da denetimden beklenen etkinliğin ve denetimin caydırılıcık rolünün
yok olmasına neden olmaktadır.
2.7.3.Vergi Ödeme Bilincinin Düşüklüğü
Ülkemizde çeşitli nedenlerle mükelleflerin vergi ödeme bilinçleri oldukça düşüktür.
Vergi bilincinin oluşturulması amacına yönelik olarak, vergi mükelleflerine güvenilmesinin ve mükelleflerin vergilerini gönüllü olarak ödeyebilmelerini sağlayacak tedbirlerin alınması gereklidir63.
Vergi bilincinin oluşturulamamasına ilişkin olarak söylenebilecek önemli husus,
toplanan vergilerin harcanmasına ilişkin mükelleflerde olumsuz düşünceler bulunmaktadır. Nitekim yapılan bir ankette, mükelleflerin, vergisini eksik beyan etmelerinin temelinde yatan temel düşüncenin “ödediği verginin yolsuzluklarla çarçur edildiği ve
kendisine hizmet olarak dönmediği” şeklinde bir inancın egemen olduğu görülmektedir64.
2.7.4.Örgütlenmeden Kaynaklanan Sorunlar
Bütün organizasyonlarda önemi tartışılmaz bir konu olan örgütlenme sorunu vergi
denetimi için de büyük bir önem taşımaktadır. Ülkemizde Maliye Bakanlığı’nın fonksiyonlarının artması ve yaygınlaşması gerekçesiyle arttırılan denetim birimlerinin sayısı,
bir yandan mükerrer denetime ve kaynak israfına, diğer yandan da denetim kargaşasına
ve denetim birimleri arasında koordinasyonsuzluğa sebep olmaktadır65.
Uluslararası Para Fonu (IMF) Türkiye Raporunda belirttiği üzere gelir idaresinin
Maliye Bakanlığından ayrılarak, ayrı bir müsteşarlık şeklinde örgütlenmesini önermektedir. Vergi denetiminin dağınık bir yapıda olması temel sorun alanlarından biri
olarak gösterilmektedir. Raporda önerilen teşkilat modeline göre müsteşara bağlı bir iç
denetim birimi olmalı; vergi inceleme hizmeti iki hizmet birimi içinde yerine getirilmelidir. Bunlardan birisi “büyük ölçekli işletmeler bölümü”, diğeri de “vergi inceleme
bölümü”dür. Hesap uzmanları büyük ölçekli işletmeler bölümü içinde yer almalı ve
münhasıran büyük ölçekli işletmelerin vergi bakımından incelenmesiyle meşgul olma63 Mehmet Tosuner ve Zeynep Arıkan, Resen Vergilendirme ve Sorunlar. Vergi Sorunları Dergisi Sayı 177. İzmir, 2003,
s.68.
64 Nazmi Karyağdı, Toplam Kalite Yönetimi ve Türk Vergi İdaresi. Ankara Sanayi Odası Yayın No: 51. Ankara, 2001,
s.146.
65 Devlet Planlama Teşkilatı, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. DPT Yayını
No: 2597 – ÖİK: 608. Ankara, 2001.
ŞUBAT 2012
lıdır. Gelirler kontrolörlerinin bir kısmı iç denetim biriminde bir kısmı da vergi inceleme bölümünde görevlendirilmelidir. Vergi inceleme bölümü merkezî, bölgesel ve yerel
düzeyde; küçük-orta ölçekli şirket ve gerçek kişilerin incelenmesinden sorumlu olmalıdır. Maliye müfettişlerinin vergi incelemesi yetkisi kaldırılmalı ve bunların görevleri
kamu kurumlarının vergi dışındaki işlemlerinin denetimiyle sınırlandırılmalıdır66.
GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Günümüzde tüm devletler, kamu harcamalarına en kuvvetli kaynağı vergilerden
sağlamaktadır. Vergileme işleminin tarihi seyri içerisinde, önceleri herhangi bir sınırlandırmaya tabi olmadan keyfi vergi toplama erkini elinde bulunduran otoritenin
herhangi bir sınırlamaya tabi olmaksızın vergileme işlemini yaptığını görürken, zaman içerisinde, sosyal hukuk devleti anlayışının benimsenmesi ile birlikte vergileme
işlemlerinin de artık belirli sınırlar dahilinde toplandığını görüyoruz. Devletin vergi
toplama erki kanunlarla sınırlandırılarak, olası keyfi uygulamaların önüne geçilmeye
çalışılmıştır.
Tüm hukuk sistemlerinde benimsendiği gibi hukukumuzda vergi hukuku kapsamında vergi denetimine özel bir yerilmiştir. Vergi denetiminin amacı,vergi kaçakçılığı ile mücadele etmektir. Vergileme işlemlerinde Devletin (vergi idaresini) kendisine
aktarılan bilgilerin doğruluğunu incelemesi zorunludur. Bunun için en etkili yöntemi
denetimdir. Denetim mekanizması, vergi gelirinin artışına imkan sağlayabileceği gibi
borçlanmanın da azalmasına olanak sağlar. Vergi denetiminde maksat, beyan sistemini
doğru ve etkin bir şekilde işletilmesinin denetim ile sağlanmasıdır.
Türkiye’de yıllar itibariyle bakıldığı zaman gelir üzerinden alınan vergilerin harcamalar üzerinden alınan vergilerin yüzde olarak çok da altında kaldığı görülmektedir. Bunda denetim mekanizmasının işleyişinde sorunlar olduğu söylenebilmektedir.
Türkiye’de denetim oranına bakıldığında %2-%4 gibi çok düşük rakamlar göze çarpmakta olup, bunun da mükellefin vergi kaçırmasına zemin oluşturduğu ve kayıtdışı
ekonomiye temel hazırladığı yine bununla birlikte vergi gelirlerinin düşmesini arttırdığı çok açık ortadadır.
Denetim mekanizmasında birçok sorun göze çarpmaktadır. Türkiye’de vergi bilincinin düşük olması, vergi mevzuatının karışık yapıda ve her geçen gün değişen nitelikte
olması, çıkarılan vergi aflarının mükellefi vergi ödememeye itmesi, denetim görevlileri
açısından mevcut kadroların %64 gibi bir oranda boş kalması, vergi denetiminin etkinliği azaltmaktadır. Her ne kadar teknolojik gelişmeleri takip edebilme, teknolojiden
yararlanabilme açısından ülkemizde gelişmeler sağlanmışsa da başta kamu kurumları
olmak üzere diğer özel kurum ve kuruluşlarla bilgiye ulaşma konusunda entegrasyon
sağlanabildiğinden bahsetmek oldukça güçtür. Sorunun büyüklüğü ve ciddiyeti; köklü
çözümlere giderilerek, mükelleflerin vergi konusunda bilinçlendirilmesi sağlanarak,
66 International Monetary Fund (IMF) Turkey: The Agenda for Tax Reform, Washinton, 2000.
SAYI : 26
99
adil vergileme ve kayıtdışı ekonominin kayıt altına alınarak ve bu konuda alınacak tüm
tedbirlerin uygulanması için dirayet gösterilerek çözümler sağlanmalıdır.
KAYNAKÇA
Acar, F. Gelir İdaresinin Ve Vergi Denetiminin Yeniden Yapılandırılması, Vergi Sorunları Dergisi, (169), Ekim 2002.
Akbay,M. Vergi İncelemeleri ve Vergi Denetimi. 1990 Yılına Girerken Türkiye’de
Denetiminin Etkinlikle Verimliliği Sempozyumu. Maliye ve Gümrük Bakanlığı Araştırma Planlama Koordinasyon Kurulu Yayın No: 1990/308, Ankara.
Akdoğan,A. Vergi İncelemesi, Ankara İ.T.B.A. Maliye ve Vergi Hukuku Enstitüsü
Yayınları, Ankara 1979.
Akın, E. Aramalı Vergi İncelemesinde Temel Kişi Hakları Bağlamı, Yaklaşım Dergisi, (167), Kasım 2006.
Aktaş,R. İç Denetim Merkezi Uyumlaştırma Birimi (İç Denetim Koordinasyon Kurulu), Mali Hukuk Dergisi, (132), Kasım-Aralık 2007.
Aldıkaçtı, O. Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, 3.Baskı, İstanbul: İÜHF Yayın No: 252, Fakülteler Matbaası, 1978.
Anayasa Mahkemesi, 1924 Anayasası, www.anayasa.gov.tr, (Erişim Tarihi:
29.08.2011).
Ay, H. Maliye Tarihi (Ders Notları), İzmir, 2003.
Aydemir, B. Türkiye’de katma değer vergisi uygulamasının değerlendirilmesi ve
efektif katma değer vergisi oranlarının hesaplanması. Ankara: DPT. Yıllık Programlar
ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Ağustos 1996, http://ekutup.dpt.gov.
tr/vergi/aydemirb/kdv.html , (Erişim Tarihi: 04.10.2011).
Aydın, M.A. Türk Hukuk Tarihi, 5.Baskı, Hars Yayınları, İstanbul, 2005.
Berkes, N. Yüz Soruda Türkiye İktisat Tarihi, C:1, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 2.Baskı, Gerçek, Yayınevi, İstanbul, 1972.
Bilici, N. Vergi Hukuku, 12.B., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2006.
ŞUBAT 2012
Bulutoğlu, K. ‘Kamu Maliyesi’, Sermet Matbaası, İstanbul 1996.
Çağan, N. Vergilendirme Yetkisi, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1982.
Devlet Planlama Teşkilatı, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Vergi Özel İhtisas
Komisyonu Raporu. DPT Yayını No: 2597 – ÖİK: 608. Ankara, 2001.
Devrim, F. Kamu Maliyesine Giriş, İzmir: İlkem Ofset, 2002.
Doğrusöz, B. “Yargı Karaları Işığında Vergilerin Kanuniliği İlkesi Açısından Türk
Vergi Mevzuatının Değerlendirilmesi”, XIII. Türkiye Maliye Sempozyumu 14-16 Mayıs 1998 Bodrum, İstanbul: M.Ü. Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayın No:
12, 2000.
Dönmez,R. Teoride Ve Uygulamada Vergi Afları, Eskişehir, 1992.
Eker A. ve Tüğen, K. Kamu Maliyesine Giriş, Tolga Matbaası., 6.Baskı, Ankara,
1995.
Erdem, M., Şenyüz D. ve Tatlıoğlu, İ. Kamu Maliyesi, 3. Basım, Ekin Kitabevi,
2003.
Erol, A. Vergi Hukukunda Kavram, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Ocak 2006.
Güneş, G Verginin Yasallığı İlkesi, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2008.
Gürsoy, B. “1876 Anayasasının Mali Hükümleri”, Fadıl H.Sur’un Anısına Armağan, AÜSBF Yayın No:522, Ankara, 1983.
Göze, A. Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Yayınları, İstanbul, 1986.
International Monetary Fund (IMF) Turkey: The Agenda for Tax Reform, Washinton, 2000.
İnce, M. Devlet Borçlanması, Kalite Matbaası-Ankara, 1976.
Karakaş,M. Yüksek Denetim: Tanımı, Özellikleri, Örgütlenmesi Ve İngiltere’deki
Uygulaması, Vergi Sorunları Dergisi, (196), Ocak 2005.
Karyağdı,N. Toplam Kalite Yönetimi ve Türk Vergi İdaresi. Ankara Sanayi Odası
Yayın No: 51. Ankara, 2001.
Karyağdı,N. Toplam Kalite Yönetimi Ve Türk Vergi İdaresi, No:51, Ankara: A.S.O
Yayını, 2001.
Kazıcı, S. Vergi Kaçakçılığına Teorik Yaklaşım Türkiye’de Vergi Denetimi ve Vergi
İstihbarat Arşivi Uygulaması, Vergi Dünyası Dergisi Sayı 146. Ankara, 1993.
Kılıçdaroğlu,K. Yaygın Vergi Denetimi ve Karşılaşılan Sorunlar, Vergi Dünyası
Dergisi Sayı 1. Ankara, 1981.
Kumrulu, A. “Vergi Hukukunun Bir Kısım Anayasal Temelleri”, Ankara: AÜHF.
Dergisi, C.XXXIV, S.1–4, Olgaç Matbaası, 1981.
Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Denetim İlke Ve Hesapları, Cilt:1, İstanbul: Acar
Matbaacılık, 1996.
Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Denetim İlke Ve Hesapları, İstanbul: Yıldız Of-
SAYI : 26
101
set, 2004.
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi), Muhasebe Finansman Vergi, Ankara, 2007.
Mutluer, K. Vergi Genel Hukuku, 2.Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları,
İstanbul, 2008.
Organ,İ. Vergi Denetimi Ve Türkiye Uygulaması, Ankara: Gazi Kitabevi, 2008.
Öncel, M., Kumrulu A. ve Çağan, N. Vergi Hukuku, 12. bs., Ankara, Turhan Kitapevi, 2005.
Özbey, Ö. İnsan Hakları Evrensel İlkelerinin Avrupa Mahkemesinde Uygulaması,
Ankara: Adalet Yayınevi, 2004.
Pehlivan, O. Vergi Hukuku, Derya Kitabevi, Trabzon, 2004.
Polatlı, A. Vergiler, http://www.makaleler.com/bilim-makaleleri/vergiler.htm, (Erişim Tarihi: 01.10.2011).
Sevimay, H. R. Cumhuriyete Girerken Ekonomi, Kazancı Yayınları, İstanbul, 1995.
Şeker,N. Hukuksal Yapısıyla Vergi İncelemesi, Beta Basım Yayım Dağıtım
A.Ş,İstanbul 1994.
T.İ.B., Sınıflı Toplum Devlet ve Vergiler, 1.Baskı T.İ.B Yayınları No:14, Aslımlar
Matbaası, Ankara, 1976.
Tekin F. ve Çelikkaya, A. Vergi Denetimi, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2007.
Tosuner M. ve Arıkan,Z. Resen Vergilendirme ve Sorunlar. Vergi Sorunları Dergisi
Sayı 177. İzmir, 2003.
U.S Constitution, “U.S. National Archives & Records Administration”, http://www.
archives.gov/exhibits/charters/constitution.html, (Erişim Tarihi: 24.09.2011).
Vergi Denetmenleri Derneği, Kamu Giderlerinin Finansmanı Kayıtdışı Ekonomi Ve
Vergi Denetimi, No:14,Vergi Denetmenleri Derneği Eğitim Yayınları Serisi, 2007.
Vergi Kitapçığı http://assets.garanti.com.tr/assets/pdf/tr/ozel_bankacilik/vergi_
kitapcigi_2011pdf.pdf , , (Erişim Tarihi: 02.10.2011).
ŞUBAT 2012
YARGITAY HUKUK
SAYI : 26
YÜKSEK MAHKEME KARARLARI (Yargıtay)
105
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/4-410
Karar: 2011/511
♦♦ HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASININ HUKUK DÜZENİ
TARAFINDAN KORUNMAYACAĞI
ÖZET: Davacılar vekili, davalı şirketin kayıt maliki, diğer davalının sürücüsü olduğu otobüs ile desteğin içinde bulunduğu ambulansın çarpışması sonucu desteğin
hayatını kaybettiğini iddia ederek destekten yoksun kalma tazminatının davalılardan tahsilini istemiştir.
Davalılar, davacıların A... O... S... Şirketinden bilirkişi raporunda belirtilenden
fazla para aldıklarını, alınan bu paranın faiz istemlerini karşıladığını, davacıların
maddi tazminat taleplerinden vazgeçtiklerini savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece bilirkişi raporu dikkate alınarak istemin kısmen kabulüne karar verilmiş, davalılardan B. Ş. vekilinin temyizi üzerine, Özel Dairece mahkeme kararı
bozulmuştur.
Mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Hukuk Genel Kurulunca;
Uyuşmazlık: davalıların belirlenen destekten yoksun kalma tazminatının tamamından mı, yoksa faiz alacağından mı sorumlu olduğu noktasında toplanmaktadır.
Davacılar, desteklerinin dava konusu trafik kazasında vefat etmesi üzerine Asliye
Hukuk Mahkemesinde destekten yoksun kalma tazminatı ve manevi tazminat istemi
ile kayıt maliki B. Ş., sürücü T. B., sigorta şirketi ve desteğin içinde bulunduğu ambulansın kayıt maliki Sağlık Bakanlığı ile ambulans şoförü aleyhine tazminat davası
açmışlardır.
Mahkemece, destekten yoksun kalınan miktarın belirlenmesi için bilirkişi raporu
alınmış, davacılar vekili bilirkişi raporunun ibraz edildiği celsede mahkeme huzurunda “…A... O... S... AŞ’den bilirkişinin belirlediği rakamdan bir miktar fazla
para aldık. A... ... AŞ hakkındaki davayı takip etmiyoruz. Davalı B... T... AŞ ve T. B.
hakkındaki davamızı da maddi tazminat açısından takip etmiyoruz; ancak kaza tarihinden ödeme tarihine kadar geçen süre için B... T... AŞ ve T. B.’den faiz isteğimiz
devam etmektedir” şeklinde imzalı beyanda bulunmuştur.
Takip eden celsede ise davacılar vekili ıslah dilekçesi vermiş; maddi tazminat yönünden davayı ıslah ettiklerini beyanla, maddi tazminat yönünden ıslah taleplerinin
kabulüne, taleplerinin yükseltilmesine, bu miktar davalı sigorta şirketi tarafından
ŞUBAT 2012
ödendiğinden şimdilik bilirkişi raporunda belirtilen miktar üzerinden hadisenin
oluş tarihinden, ödeme tarihine kadar olan süre için kanuni faizin davalılardan tahsilini istemişlerdir.
Aynı Mahkeme huzurunda davacılar vekili “tüm davalılar açısından maddi tazminat talebimizi atiye terk ediyoruz; ancak zamanaşımı süresi içerisinde dava açma
hakkımızı saklı tutuyoruz. Sağlık Bakanlığı ve İ. G. ile ilgili manevi tazminat isteğimizi atiye bırakıyoruz, diğer davalılar T. B. ve B. Ş.’nden manevi tazminat talebimize devam ediyoruz” şeklinde beyanda bulunmuştur.
Mahkemece; tüm davalılar açısından maddi tazminat isteği atiye bırakıldığından
maddi tazminat davasının açılmamış sayılmasına; davalılardan Sağlık Bakanlığı
ve İ. G. aleyhine açılan manevi tazminat isteği de atiye bırakıldığından manevi tazminat davasının da bu davalılar açısından açılmamış sayılmasına; davacı tarafın
diğer davalılar hakkındaki manevi tazminat davasının kısmen kabulüne, fazlaya
ilişkin talebin reddine karar verilmiş; kararın davacılar vekili tarafından sadece
manevi tazminat yönünden temyizi üzerine Yargıtay Hukuk Dairesince, davacılar
yararına hükmolunan manevi tazminat miktarı arttırılmak suretiyle karar düzeltilerek onanmıştır.
Asliye Hukuk Mahkemesinde alınan bilirkişi raporunda destekten yoksun kalınan
tazminat miktarı anne için ve baba için belirlenmiş; davacılar rapora açıkça itiraz
etmemişler ve davalı B. Ş.’ne ait aracın sigortacısı olan şirketten davacı anne için
ve davacı baba için tazminat almışlardır.
Hukuk Genel Kurulu’nda yapılan görüşmeler sırasında; bazı üyelerce, davacılar
vekilinin Asliye Hukuk Mahkemesi’ndeki beyanının, feragat niteliğinde olmadığı,
davasını atiye terk etmiş davacının her zaman yeniden dava açabileceği, bu nedenle
de eldeki davayı açmasında hukuki engel bulunmadığı ileri sürülerek direnme kararının usul ve yasaya uygun olduğu savunulmuşsa da çoğunlukça bu görüşe itibar
edilmemiştir.
Bu azınlık görüşü karşısında çoğunlukça; “davacının atiye terk ettiği davayı her
zaman yeniden açabileceğinin doğru olduğu, davayı açmasına da bir engel bulunmadığı, ancak 2002 yılında açılmış bir davada alınan bilirkişi raporunda tespit edilen miktara itiraz etmeyen ve zarar miktarının fazlasını aldığını açıkça kabul eden
davacı tarafın, 2008 yılında tekrar destekten yoksun kalma tazminatı istemesinin
TMK’nun 2.maddesi anlamında hakkın kötüye kullanılması olduğu “ görüşü kabul
edilmiştir.
Zararın tamamı karşılanmadığı sürece, kalan bölümünü her zaman dava konusu yapılabilirse de tazminat hukukunun amacı dikkate alındığında davacıların haklarını
kötüye kullanıp kullanmadıklarının da ayrıca, değerlendirilmesi gerekir.
Somut olayda, destekten yoksun kalma tazminat miktarı sigorta poliçesi kapsamını
aşmamış, davacılar mahkemece belirlenen bu miktara itiraz etmedikleri gibi davalı
sigorta şirketinin ödemesini kabul etmiştir. Davalının sigortacısı, davacının zararı-
SAYI : 26
107
nın tamamını karşılamıştır. Bu durumda, salt atiye terk beyanını kabul etmemesinden dolayı davalı taraf aleyhine bir sonuç çıkarmak mümkün değildir.
Bu nedenle davacıların eldeki davayı açmalarında tazminat hukuku anlamında bir
engel yok ise de bu hakkın kullanılmasında dürüst davranılmaması ve sonucunda da
hakkın kötüye kullanımı söz konusu olup; Özel Dairece belirtildiği şekilde davalının
sadece faiz istemi ile sorumlu tutulması gerekirken mevcut şekilde karar verilmesi
doğru değildir gerekçeleriyle Yerel Mahkemenin direnme kararı bozulmuştur.
İlgili Kanun/Madde:
4721/m.2, 3
DAVA : Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz
edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
KARAR : Davacılar vekili, davalı şirketin kayıt maliki, diğer davalının sürücüsü
olduğu otobüs ile desteğin içinde bulunduğu ambulansın çarpışması sonucu desteğin
hayatını kaybettiğini iddia ederek destekten yoksun kalma tazminatının davalılardan
tahsilini istemiştir.
Davalılar, davacıların A... O... S... Şirketinden bilirkişi raporunda belirtilenden fazla para aldıklarını, alınan bu paranın faiz istemlerini karşıladığını, davacıların maddi
tazminat taleplerinden vazgeçtiklerini savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece bilirkişi raporu dikkate alınarak istemin kısmen kabulüne karar verilmiş, davalılardan B. Ş. vekilinin temyizi üzerine, Özel Dairece yukarıda belirtilen gerekçe ile mahkeme kararı bozulmuştur.
Mahkemece önceki gerekçeler ile direnilmiş; davalı vekili hükmü temyiz etmiştir.
Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık: davacıların Ankara 6. Asliye Hukuk
Mahkemesindeki beyanları ve dosya kapsamı dikkate alındığında davalıların belirlenen destekten yoksun kalma tazminatının tamamından mı, yoksa faiz alacağından mı
sorumlu olduğu noktasında toplanmaktadır.
Uyuşmazlığın çözümüne yönelik olarak öncelikle; Ankara 6. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan destekten yoksun kalma davasının eldeki davaya etkili yönlerinin
açıklanmasında fayda bulunmaktadır:
Davacılar, desteklerinin dava konusu trafik kazasında vefat etmesi üzerine Ankara 6. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2002/893 esas sırasında destekten yoksun kalma
tazminatı ve manevi tazminat istemi ile kayıt maliki B. Ş., sürücü T. B., sigorta şirketi
ve desteğin içinde bulunduğu ambulansın kayıt maliki Sağlık Bakanlığı ile ambulans
şoförü aleyhine tazminat davası açmışlardır.
Ankara 6. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde yapılan yargılama sırasında destekten
yoksun kalınan miktarın belirlenmesi için bilirkişi raporu alınmış, davacılar vekili bilirkişi raporunun ibraz edildiği 18.3.2004 tarihli celsede mahkeme huzurunda “…A...
ŞUBAT 2012
O... S... AŞ’den bilirkişinin belirlediği rakamdan bir miktar fazla para aldık. A... ... AŞ
hakkındaki davayı takip etmiyoruz. Davalı B... T... AŞ ve T. B. hakkındaki davamızı da
maddi tazminat açısından takip etmiyoruz; ancak kaza tarihinden ödeme tarihine kadar
geçen süre için B... T... AŞ ve T. B.’den faiz isteğimiz devam etmektedir” şeklinde imzalı beyanda bulunmuştur.
Takip eden celsede ise davacılar vekili ıslah dilekçesi vermiş; maddi tazminat yönünden davayı ıslah ettiklerini beyanla, baba için 12449 TL anne için ise 14192 TL
maddi tazminatın olay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte tahsilini istemiş; dilekçesinin netice kısmında ise “yukarıda açıklandığı üzere maddi tazminat
yönünden ıslah talebimizin kabulü ile baba C. için 12449 TL’ sı anne S. için 14192
TL’ sına yükseltilmesine, bu miktar davalı sigorta şirketi tarafından 27.2.2004 tarihinde ödendiğinden biz şimdilik bilirkişi raporunda belirtilen miktar üzerinden hadisenin
oluş tarihi 07.06.2002 gününden ödeme tarihi olan 27.02.2004 tarihleri arasındaki kanuni faizin davalılardan tahsilini istiyoruz” ibarelerine yer vermiştir.
Aynı Mahkeme huzurunda 13.3.2007 tarihli celsede davacılar vekili “tüm davalılar
açısından maddi tazminat talebimizi atiye terk ediyoruz; ancak zamanaşımı süresi içerisinde dava açma hakkımızı saklı tutuyoruz. Sağlık Bakanlığı ve İ. G. ile ilgili manevi
tazminat isteğimizi atiye bırakıyoruz, diğer davalılar T. B. ve B. Ş.’nden manevi tazminat talebimize devam ediyoruz” şeklinde beyanda bulunmuştur.
Mahkemece; tüm davalılar açısından maddi tazminat isteği atiye bırakıldığından
maddi tazminat davasının açılmamış sayılmasına; davalılardan Sağlık Bakanlığı ve İ.
G. aleyhine açılan manevi tazminat isteği de atiye bırakıldığından manevi tazminat
davasının da bu davalılar açısından açılmamış sayılmasına; davacı tarafın diğer davalılar hakkındaki manevi tazminat davasının kısmen kabulüne, davalılardan tahsili ile
davacılara verilmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine, karar verilmiş; kararın davacılar
vekili tarafından sadece manevi tazminat yönünden temyizi üzerine Yargıtay 4.Hukuk
Dairesince, davacılar yararına hükmolunan manevi tazminat miktarı arttırılmak suretiyle karar düzeltilerek onanmıştır.
Ankara 6. Asliye Hukuk Mahkemesinde alınan 08.3.2004 tarihli bilirkişi raporunda
destekten yoksun kalınan tazminat miktarı anne için 12167 TL, baba için 12167 TL
belirlenmiş; davacılar rapora açıkça itiraz etmemişler ve 26.2.2004 tarihinde davalı B.
Ş.’ne ait aracın sigortacısı olan şirketten davacı anne için 14192 TL davacı baba için
12449 TL tazminat almışlardır.
Hukuk Genel Kurulu’nda yapılan görüşmeler sırasında; bazı üyelerce, davacılar
vekilinin Ankara 6. Asliye Hukuk Mahkemesi’ndeki beyanının, feragat niteliğinde olmadığı, feragat beyanın açık olması gerektiği, davacıların atiye terk beyanına karşılık
davalılar vekilinin bu beyanı kabul etmeyerek, kararı maddi ve şekli anlamda kesin hüküm haline getirme hakkının bulunduğu, ancak davalı vekilinin bu hakkını kullanmadığına göre davasını atiye terk etmiş davacının her zaman yeniden dava açabileceği, bu
nedenle de eldeki davayı açmasında hukuki engel bulunmadığı ileri sürülerek direnme
kararının usul ve yasaya uygun olduğu savunulmuşsa da çoğunlukça bu görüşe itibar
SAYI : 26
109
edilmemiştir.
Bu azınlık görüşü karşısında çoğunlukça; “davacının atiye terk ettiği davayı her zaman yeniden açabileceğinin doğru olduğu, davayı açmasına da bir engel bulunmadığı,
ancak 2002 yılında açılmış bir davada alınan bilirkişi raporunda tespit edilen miktara
itiraz etmeyen ve zarar miktarının fazlasını aldığını açıkça kabul eden davacı tarafın,
2008 yılında tekrar destekten yoksun kalma tazminatı istemesinin TMK’nun 2.maddesi
anlamında hakkın kötüye kullanılması olduğu “ görüşü kabul edilmiştir.
Buna göre; davacıların haklarından feragat etmesi gibi bir durum somut olay yönünden bulunmamakla, zararın tamamı karşılanmadığı sürece, kalan bölümünü her zaman
dava konusu yapılabilirse de tazminat hukukunun amacı dikkate alındığında davacıların haklarını kötüye kullanıp kullanmadıklarının da ayrıca, değerlendirilmesi gerekir.
Hemen belirtmelidir ki, hakkın kötüye kullanımı kurumu hukukun şekilciliğinden
doğan sertliği gidermek maksadıyla ortaya çıkmıştır. Zira teknik gerçekler dolayısıyla
belli kalıplara sokulmuş olan hukuk kuralları tarafından kişilere tanınan yetkilerin olduğu gibi kullanılması, diğer kişiler ve toplumlar için çoğu kez katlanılması güç olan
sonuçlar doğurabilecektir. İşte bu noktada TMK’nun 2/II .maddesi önem taşımakta
olup, bu hüküm hukukta ortaya çıkabilecek bu gibi gerçek olmayan kanun boşluklarının giderilmesi amacını gütmektedir.
Bir hakkın dürüstlük kuralına aykırı olarak kullanılması suretiyle başkasına bir zarar verilmesi hakkın kötüye kullanımını oluşturur. TMK’nun 2/I hükmü herkesin haklarını, toplumda geçerli doğruluk dürüstlük ve iş ilişkilerinin gerektirdiği karşılıklı güven anlayışına uygun olarak kullanmasını emreder. Hakkın kullanımı ölçütünü Medeni
Kanununa göre dürüstlük kuralları verir. Bunun yanında ayrıca hak sahibinin başkasını
ızrar kastıyla hareket etmiş olup olmadığını araştırmaya gerek yoktur. Önemli olan başkasına zarar vermek kastı değil; hakkın dürüstlük kurallarına aykırı olarak kullanılması
sonucunda başkasının zarar görmüş olmasıdır.
Hakkın kötüye kullanılıp kullanılmadığı, “dürüstlük kurallarına aykırı davranılıp
davranılmadığı” ile ilgili olduğuna göre dürüstlük kuralının da burada kısaca açıklanması uygun olacaktır:
Medeni Kanunun 3. maddesinde düzenlenen iyiniyet “hakların kazanılması” ile ilgili olduğu halde, Medeni Kanunun 2. maddesinde yer alan dürüst davranma “hakların
kullanılması” ve “borçların yerine getirilmesinde” söz konusu olur.
Dürüst davranma “bir hak sahibinin hakkını kullanırken veya bir borçlunun borcunu yerine getirirken iyi ve doğru hareket etmesi yani dürüst, namuskar, makul, fiilinin
neticesini bilen, orta zekalı her insanın benzer hadiselerde takip edecek olduğu yolda
hareket etmesi” anlamındadır.
O halde bir hak sahibi hakkını kullanırken veya bir borçlu borcunu yerine getirirken
yukarıda belirtilen ilkelere uygun hareket etmek durumundadır; aksi halde, haklarını
kötüye kullandıkları sonucuna varılabilecektir.
Somut olayda, davalı B. Ş.nin maliki olduğu, diğer davalı şirkete sigortalı aracın
ŞUBAT 2012
karıştığı kazada davacıların desteği ölmüştür. Ankara 6. Asliye Hukuk mahkemesinde
görülen dava sırasında belirlenen destekten yoksun kalma tazminat miktarı sigorta poliçesi kapsamını aşmamış, davacılar mahkemece belirlenen bu miktara itiraz etmedikleri
gibi davalı sigorta şirketinin ödemesini kabul etmiştir. Davacılar rapor tarihi itibariyle
belirlenen destekten yoksun kalma tazminatı miktarını alarak zararını karşılamış;bu
yolla davalı B. Ş. adına da, poliçe kapsamı miktarı ile sigorta koruması altındaki ödeme
yapılmıştır.
Her ne kadar davalı şirket vekilinin, davacının atiye terk beyanını kabul etmeyerek
davanın esası hakkında karar verilmesini sağlama olanağının bulunduğu savunulabilir
ise de, aracını sigorta ettirmiş olan davalının, meydana gelen zararın sigorta poliçesi
kapsamında gidermiş olmasını dikkate alınarak, davacının atiye terk beyanı hakkında
olumlu veya olumsuz bir beyanda bulunmaması hayatın olağan akışına uygun kabul
edilmelidir.
Bir başka deyişle davalının sigortacısı davacının zararının tamamını karşılamıştır.
Artık bu durumda, salt atiye terk beyanını kabul etmemesinden davalı taraf aleyhine bir
sonuç çıkarmak mümkün değildir.
Bu nedenle davacıların eldeki davayı açmalarında tazminat hukuku anlamında bir
engel yok ise de bu hakkın kullanılmasında dürüst davranılmaması ve sonucunda da
hakkın kötüye kullanımı söz konusu olup; Özel Dairece belirtildiği şekilde davalının
sadece faiz istemi ile sorumlu tutulması gerekirken mevcut şekilde karar verilmesi doğru değildir.
O halde, yukarıda açıklanan bu değişik gerekçelerle usul ve yasaya bulunan direnme kararının bozulması gerekir.
SONUÇ : Davalı Bektaşlar Şirketi vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, yukarıda gösterilen değişik gerekçe ile H.U.M.K.nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, 13.07.2011 gününde oyçokluğu ile karar verildi.
İLGİLİ MEVZUAT METİNLERİ
4721/m.2
TÜRK MEDENİ KANUNU
Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır.
Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.
4721/m.3
Kanunun iyiniyete hukukî bir sonuç bağladığı durumlarda, asıl olan iyiniyetin varlığıdır.
Ancak, durumun gereklerine göre kendisinden beklenen özeni göstermeyen kimse iyiniyet iddiasında
bulunamaz.
SAYI : 26
111
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/4-418
Karar: 2011/513
♦♦ USUL VE YASAYA UYGUN KARARLARIN ONANACAĞI
ÖZET: Dava, kişilik haklarının ihlali nedeniyle manevi tazminat istemine ilişkindir.
Yerel mahkemece, davanın reddine karar verilmiştir.
Özel Dairece Yerel Mahkemenin kararı bozulmuştur.
Mahkemece önceki kararda direnilmiştir. Direnme kararının temyizi üzerine:
Uyuşmazlık; dava konusu yazının içeriği, kullanılan söz ve ifadeler itibariyle davacının kişilik haklarına saldırının söz konusu olup olmadığı, davacı yararına manevi
tazminata hükmetme koşullarının oluşup oluşmadığı noktasında toplanmaktadır.
Somut olayda, dava konusu yazı; bütünü ile incelendiğinde davalının kamuoyunu
aydınlatma görevi sınırları içinde beyanda bulunduğu ve davacının kişilik değerlerine bir saldırıda bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Usul ve yasaya uygun bulunan direnme kararının onanması gerekmiştir.
KARAR : Dava, kişilik haklarının ihlali nedeniyle manevi tazminat istemine ilişkindir.
Yerel mahkemece, davanın reddine dair verilen karar davacı vekilinin temyizi üzerine, Özel Dairece yukarıda başlık bölümünde yazılı gerekçeyle bozulmuş; mahkemece
önceki kararda direnilmiştir. Direnme kararını, davacı vekili temyize getirmiştir.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; dava konusu yazının içeriği, kullanılan söz ve ifadeler itibariyle davacının kişilik haklarına saldırının söz
konusu olup, olmadığı; diğer bir deyişle davacı yararına manevi tazminata hükmetme
koşullarının oluşup, oluşmadığı noktasında toplanmaktadır.
Somut olayda, dava konusu yazıda davalıya atfen yer alan ifadeler bir bütün olarak
ele alındığında, davalının Adalet Bakanı olarak genel beyan ve yorumda bulunup kendi
görüşünü belirttiği, davacının adının geçmediği, soruşturmanın sağlıklı yürütülmesi ve
neticeye ulaşılması için Bakanlık olarak üzerlerine düşen her türlü görevi yerine getireceklerini ifade ettiği ve suç örgütleriyle ilgili hassasiyetlerini dile getirdiği, belirgindir.
ŞUBAT 2012
Böylece dava konusu yazı; bütünü ile incelendiğinde davalının kamuoyunu aydınlatma görevi sınırları içinde beyanda bulunduğu ve davacının kişilik değerlerine bir
saldırıda bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Hal böyle olunca; tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve
kanıtlara, yukarıda ve mahkeme kararında açıklanan gerektirici nedenlere, delilerin değerlendirilmesinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, usul ve yasaya uygun bulunan
direnme kararının onanması gerekir.
SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA, gerekli temyiz ilam harcı peşin alındığından
başkaca harç alınmasına mahal olmadığına, 13.07.2011 gününde oyçokluğuyla karar
verildi.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/5-425
Karar: 2011/521
♦♦ KAMULAŞTIRMA DAVALARINDA TAŞINMAZLARIN EMSAL
DEĞERLERİNİN TESBİTİNDE, SERBEST ALIM-SATIM
DEĞERLERİNİN ESAS ALINACAĞI
ÖZET: Dava, kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın idare adına yol olarak
terkini istemine ilişkindir.
Yerel mahkemece davanın kabulüne karar verilmiştir.
Özel Dairece; Yerel Mahkemenin kararı bozulmuştur.
Yerel Mahkeme kararında direnmiştir.
Yerel mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık, mahkemece yapılan incelemenin ve alınan bilirkişi raporunun hükme esas alınabilecek nitelikte olup olmadığı
noktasındadır.
SAYI : 26
113
Mahkemenin, ilk keşif sonucu düzenlenen rapora taraf vekillerinin itirazı üzerine,
raporda emsal olarak ele alınan taşınmazın Kamulaştırma Kanununa göre emsal
alınamayacağı gerekçesi ile yeniden emsal araştırması yaparak, ikinci keşfe karar
verdiği; ikinci keşif sonucunda da serbest alım satıma konu taşınmazları emsal kabul ederek değerlendirme yapan bilirkişi raporunu aldığı ve sonuçta da bu rapora
göre karar verdiği dosya kapsamıyla belirgindir.
Özel Daire bozma ilamında, alınan diğer rapor dikkate alınmadan mahkemece alınan ilk rapora göre değerlendirme yapılmış ve işaret olunan eksiklere değinilmiştir.
Serbest alım-satımlar üzerinden emsal değerlendirmesi içeren ikinci raporun, Kanunun aradığı yöntem ve ilkelere uygun, denetime elverişli, hüküm kurmaya yeterli
olduğu açıktır görüşüyle direnme kararının onanması gerekmiştir.
İlgili Kanun/Madde: 2942/m.11-g
DAVA : Hukuk Genel Kurulu’nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz
KARAR : Dava, kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın idare adına yol olarak terkini istemine ilişkindir.
Yerel mahkemece davanın kabulüne karar verilmiş; taraf vekillerinin temyizi üzerine bu karar Özel Dairece; yukarıya başlık bölümüne aynen alınan nedenlerle ve hükme
esas alınan bilirkişi raporunda somut emsal kabul edilen taşınmaz satışının kamulaştırma sonucu olmakla serbest alım satıma ilişkin bulunmadığından emsal olarak kabul
edilemeyeceğine işaret edilmek suretiyle araştırmaya yönelik olarak bozulmuştur.
Yerel mahkeme; özel dairece dosyada birinci keşif ve rapor esas alınmak suretiyle inceleme yoluna gidildiği, ikinci keşif ve raporun dikkatten kaçtığı, bu nedenle de
inceleme eksikliği varmış düşüncesiyle kararın bozulması yoluna gidildiği, yapılan incelemenin yeterli ve usulüne uygun olduğu gerekçesi ile, önceki kararında direnmiştir.
Yerel mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık, mahkemece yapılan incelemenin ve alınan bilirkişi raporunun hükme esas alınabilecek nitelikte olup olmadığı
noktasındadır.
Mahkemenin, 12.06.2009 tarihinde yapılan ilk keşif sonucu düzenlenen 17.06.2009
tarihli rapora taraf vekillerinin itirazı üzerine, raporda emsal olarak ele alınan taşınmazın Kamulaştırma Kanunu’nun 11/g maddesi uyarınca emsal alınamayacağı gerekçesi
ile yeniden emsal araştırması yaparak, ikinci keşfe karar verdiği; 13.11.2009 tarihinde
icra olunan bu ikinci keşif sonucunda da serbest alım satıma konu taşınmazları emsal
kabul ederek değerlendirme yapan 24.11.2009 tarihli bilirkişi raporunu aldığı ve sonuçta da bu rapora göre karar verdiği dosya kapsamıyla belirgindir.
Hemen belirtmelidir ki, bozma ilamında, yapılan diğer araştırma ve işlemler ile alı-
ŞUBAT 2012
nan diğer rapor dikkate alınmadan mahkemece alınan ilk rapora göre değerlendirme
yapılmış ve işaret olunan eksiklere değinilmiştir. Oysa, yukarıda aktarılan dosya kapsamına göre mahkemenin aldığı tek rapor bu olmadığı gibi, hükme esas alınan 24.11.2009
tarihli raporda da bozma ilamında aktarıldığının aksine serbest alım-satımlar emsal olarak değerlendirilmiştir.
Şu hale göre; serbest alım-satımlar üzerinden emsal değerlendirmesi içeren ve hükme esas alınan 24.11.2009 tarihli bu raporun, Kanunun aradığı yöntem ve ilkelere uygun, denetime elverişli, hüküm kurmaya yeterli olduğu da çok açıktır.
Bu nedenle, mahkemece yapılan inceleme ve araştırma yeterli olup; usul ve yasaya
uygun bulunan direnme kararının onanması gerekir.
SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda
açıklanan nedenlerle ONANMASINA, 13.07.2011 gününde oybirliği ile karar verildi.
2942/m.11-g KAMULAŞTIRMA KANUN
Madde 11 – (Değişik: 24/4/2001 - 4650/6 md.)
g) Arsalarda, kamulaştırılma gününden önceki özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değerini,
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/10-548
Karar: 2011/528
♦♦ HUKUK GENEL KURULUNUN, YENİ HÜKMÜN VARLIĞI YA DA
DİRENMENİN UYGUN BULUNMASI NEDENİYLE ÖZEL DAİREYE
GÖNDERME KARARI VERDİĞİ HALLARDE, KARAR DÜZELTME
YOLU KAPALI İSE DOSYANIN YEREL MAHKEMEYE DEĞİL,
KARAR GEREĞİNİ YERİNE GETİRMEK ÜZERE ÖZEL DAİREYE
GÖNDERİLECEĞİ
SAYI : 26
115
ÖZET: Direnme kararları üzerine verilen Hukuk Genel Kurulu kararlarına karşı
karar düzeltme yolunun açık olup olmadığı hususu, öncelikle 1086 sayılı Hukuk
Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 440/1 ve 442/A maddeleri çerçevesinde değerlendirilir.
Hukuk Genel Kurulunun, yeni hükmün varlığı ya da direnmenin uygun bulunması
nedeniyle daireye gönderme kararı verdiği hallerde karar düzeltme yolu kapalı ise
dosya yerel mahkemeye değil, karar gereği yerine getirilmek üzere doğrudan Özel
Daireye gönderilir. Özel Dairenin kararda işaret olunan incelemeleri yapmak üzere
dosyayı esasına alarak; takibi işlemleri yapması gerekir.
Hal böyle olmasına karşın sıklıkla Özel Dairelerce bu dosyalar ya tekrar Hukuk Genel Kuruluna ya da yapacağı herhangi bir işlem olmadığı halde yerel mahkemeye
gönderilmekte; yapılacak işlemler bu yolla uzamakta ve aksamaktadır.
Eldeki dosya irdelendiğinde: Hukuk Genel Kurulu kararının İş Mahkemesince verilen karara ilişkin bulunduğu,
bu tür kararlara karşı karar düzeltme yolunun kapalı olduğu açıktır.
Hukuk Genel Kurulunca; Yerel Mahkemenin, davacı sigortalının hakkında verilen
hükümle ilgili direnme kararı uygun bulunarak, Özel Daire bozma nedenine göre,
yaşlılık aylığı tahsis koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediğini ve diğer temyiz itirazlarını incelemediğinden, bu yönde inceleme yapılmak üzere dosyanın Özel Daireye gönderilmesine karar verildiğine göre Özel Dairece, kararda işaret olunan
inceleme yapılmalıdır.
Hal böyle iken, Özel Dairece, açıklanan hususlar gözden kaçırılarak, hiçbir işlem
yapılmadan, direnme kararının varlığından bahisle, dosya tekrar Hukuk Genel Kuruluna gönderilmiştir.
O halde; dosya, temyiz itirazları incelenmek üzere Özel Daireye gönderilmelidir.
Hukuk Genel Kurulu’nun “direnme uygun bulunduğundan, davalı vekilinin yaşlılık aylığı tahsis koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediğine ve diğer yönlere ilişkin
temyiz itirazlarının Özel Dairesince incelenmesi” yönündeki kararının gereğinin
yerine getirilmesi için dosyanın Hukuk Dairesine gönderilmesine karar verilmiştir.
1086/m.440-1, 442-A
DAVA : Hukuk Genel Kurulunca incelenerek, dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra
gereği görüşüldü:
KARAR : Bilindiği üzere, direnme kararları üzerine verilen Hukuk Genel Kurulu
kararlarına karşı karar düzeltme yolunun açık olup olmadığı hususu, öncelikle 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 440/1 ve 442/A maddeleri çerçevesinde
ŞUBAT 2012
değerlendirilir.
Hukuk Genel Kurulu kararına karşı karar düzeltme yolunun açık olması halinde
dosya yerel mahkemeye gönderilerek taraflara tebliği ve karar düzeltme hakkının kullanılabilmesi için gerekli sürenin verilmesi sağlanır ve karar düzeltme talebinde bulunulması halinde buna ilişkin işlemler yerel mahkemece tamamlanarak dosya, Hukuk
Genel Kuruluna karar düzeltme incelemesi yapılmak üzere gönderilir. Bu inceleme
sonunda verilecek karar kesindir. Yerel Mahkeme bu halde kararın mahiyetine göre takibi işlemleri yapar. Örneğin ; karar bozma ise mahkemece buna uyularak karar verilir.
Şayet onama ise karar kesinleştirilir. Eğer yeni hükmün varlığı ya da direnmenin uygun
bulunmasına ilişkin ise bu halde de kararda işaret olunan daireye gerekli inceleme yapılmak üzere gönderilir.
Özel Kanunları gereği baktıkları işler karar düzeltmeye tabi olmayan daire kararlarına direnilmesi üzerine verilen veya bizatihi kararın mahiyeti gereği karar düzeltme
yolu kapalı olan Hukuk Genel Kurulu kararlarına ilişkin yapılacak işlemlerde bu husus
gözetilmek üzere Hukuk Genel Kurulu’nun kararının mahiyetine göre işlem yapılır.
Hukuk Genel Kurulunun kararına karşı karar düzeltme yolu kapalı ise; bu durumda
dosyada verilen kararın özelliğine göre dosya ya yerel mahkemeye ya da doğrudan
Özel Daireye gönderilir.
Özellikle Hukuk Genel Kurulunun, yeni hükmün varlığı ya da direnmenin uygun
bulunması nedeniyle daireye gönderme kararı verdiği hallerde karar düzeltme yolu kapalı ise dosya yerel mahkemeye değil, karar gereği yerine getirilmek üzere doğrudan
Özel Daireye gönderilir.
Böyle bir durumda Özel Dairenin kararda işaret olunan incelemeleri yapmak üzere
dosyayı esasına alarak; takibi işlemleri yapması gerekir.
Hal böyle olmasına karşın sıklıkla Özel Dairelerce bu dosyalar ya tekrar Hukuk
Genel Kuruluna ya da yapacağı herhangi bir işlem olmadığı halde yerel mahkemeye
gönderilmekte; yapılacak işlemler bu yolla uzamakta ve aksamaktadır.
Oysa, yargı mercileri ellerine gelen işi, mümkün olan en süratli şekilde ve en doğru
biçimde sonuçlandırmak zorunluluğundadır.
Yukarıdaki açıklamalar ışığında eldeki dosya irdelendiğinde:
Hukuk Genel Kurulu kararının İş Mahkemesince verilen karara ilişkin bulunduğu,
bu tür kararlara karşı karar düzeltme yolunun kapalı olduğu açıktır.
( ... Yerel Mahkemenin, davacı sigortalının, Almanya’da ilk defa sosyal sigorta giriş
tarihinin 506 Sayılı Kanunun 108.maddesine koşut olarak Türk sosyal sigortalarına
giriş tarihi olarak kabulü ile daha önce sigortalı olarak Türkiye’de tescili olmayanların
506 Sayılı Kanunun Geçici 81.maddesinin yürürlük tarihinden sonra, yürürlük tarihinden öncesine ait devreye ilişkin olarak yapacakları borçlanmaların; Geçici 81.madde
uygulamasında gözetilmesi gerektiğini benimseyerek yaptığı değerlendirme ve bu de-
SAYI : 26
117
ğerlendirme sonucu verdiği direnme kararı uygun bulunarak; Özel Daire bozma nedenine göre, yaşlılık aylığı tahsis koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediğini ve diğer
temyiz itirazlarını incelemediğinden, bu yönde inceleme yapılmak üzere dosyanın Özel
Daireye gönderilmesine... ),
Karar verildiğine göre Özel Dairece, kararda işaret olunan inceleme yapılmalıdır.
Hal böyle iken, Özel Dairece, açıklanan hususlar gözden kaçırılarak, hiçbir işlem
yapılmadan, 23.06.2011 gün ve 2011/9086 -2011/9288 sayılı kararla, direnme kararının
varlığından bahisle, dosya tekrar Hukuk Genel Kuruluna gönderilmiştir.
O halde; dosya, açıklanan hususlarda temyiz itirazları incelenmek üzere Özel Daireye gönderilmelidir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle, Hukuk Genel Kurulu’nun “direnme uygun bulunduğundan, davalı vekilinin yaşlılık aylığı tahsis koşullarının gerçekleşip
gerçekleşmediğine ve diğer yönlere ilişkin temyiz itirazlarının Özel Dairesince incelenmesi” yönündeki kararının gereğinin yerine getirilmesi için dosyanın 10.HUKUK
DAİRESİNE GÖNDERİLMESİNE, 13.07.2011 gününde oybirliği ile karar verildi.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/11-314
Karar: 2011/525
♦♦ SÖZLEŞMENİN YORUMU
♦♦ TARAFLAR ARASINDA DÜZENLENEN SÖZLEŞMENİN,
FATURA İÇERİĞİNİN KESİNLEŞMESİ VE FATURANIN
TARAF DEFTERLERİNE KAYDEDİLMİŞ OLMASI NEDENİYLE
DEĞİŞTİĞİNİN KABULÜ GEREKECEĞİ
ŞUBAT 2012
ÖZET: Dava, sözleşmeye dayalı alacak istemine ilişkindir.
Mahkemece, davanın reddine karar verilmiştir.
Yerel Mahkeme kararı Özel Dairece bozulmuştur.
Yerel Mahkemece kararda direnilmiştir.
Yerel Mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık; davalı tarafından düzenlenen
faturanın kısmi fatura niteliğinde olup olmadığı; davacı tarafça ticari defterlerine
kaydedilmiş olmasının, fatura muhteviyatı itibariyle davalı şirket tarafından davacının mağazasına müşteri getirildiği, kişi başına hesap yapıldığı ve hizmet bedelinin
de belirlendiği ve sözleşme koşullarının da bu duruma göre değiştirildiği anlamına
gelip gelmeyeceği noktasında toplanmaktadır.
Sözleşme uyarınca davalı Ltd. Şirket tarafından dava konusu fatura düzenlenmiş,
fatura içeriğinde; “3016 kişi için 25 Euro bedelden hesaplama yapılarak 75.400
Euro ( TL olarak 130.155,48 ) mağazanıza müşteri getirme bedeli” açıklamasına
yer verilmiştir.
Söz konusu faturanın hem davacı hem de davalı defterlerinde kayıtlı olduğu, mahkemece alınan tarihli bilirkişi raporlarıyla belirgin olup; bu konuda bir uyuşmazlık
da bulunmamaktadır.
Davacı şirket, faturanın tarafına gönderilmesinden sonra defterine kaydetmiş ve
içeriğine de itiraz etmemiştir. Davalı şirket ise, aynı sözleşmeye dayanarak fazla
hizmete yönelik bu fatura dışında ayrıca bir fatura düzenlemiş de değildir.
Vergi Usul Kanununa göre; satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin
borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından
müşteriye verilen ticari vesikadır.
Türk Ticaret Kanununa göre, bir faturayı alan kimse sekiz gün içinde bir itirazda
bulunmamışsa münderecatını kabul etmiş sayılır.
Yapılan işin miktarı, fiyatı, tutarı, nevi, bedel gibi hususlar faturada bulunması gereken asli unsurlardandır.
Davalı şirket tarafından düzenlenen faturada başkaca fatura edilmeyen borç olduğuna ya da bunun kısmi borcu içerdiğine ilişkin açık bir kayıt bulunmamaktadır.
Bulunması gereken zorunlu unsurları kapsayan, alan tarafın itirazına uğramayan,
her iki tarafın defterine de kaydedilen faturanın tarafları bağlayacağının ve sözleşme hükümlerinin de fatura içeriğine göre değiştiğinin kabulü gerekir.
Kaldı ki, Vergi Denetmeni tarafından düzenlenen Şirketin vergi inceleme raporunda, davalı şirket yetkilisinin davacı şirketle yapılan çekişme konusu hizmetle ilgili
olarak; toplam tahsilatın avans niteliğinde olduğu, hizmet ifası olmadığı, bu nedenle bu tutarın iade edilmesi gerektiği, ancak şirket iflas durumunda olduğundan
ödeyemedikleri beyanında bulunduğu da görülmektedir. Bu beyan da sözleşme içeriğinin taraflarca değişikliğe uğratıldığını ortaya koymaktadır.
SAYI : 26
119
Öte yandan davacı yan, getirilen müşteri sayısının daha az olduğunu iddia etmişse
de, Özel Dairece yapılan bozma incelendiğinde taraflar arasında yapılan sözleşmenin davalı şirket tarafından düzenlenen fatura içeriğine göre müşteri sayısının ve
kişi başı ücretin değiştiğinin kabulü gerektiğinin bozma ilamında belirlendiği, bozma ilamına karşı davacı vekilinin karar düzeltmeye gelmemekle müşteri sayısının
davacı şirket yönünden de davalı lehine usuli kazanılmış hak oluştuğu Hukuk Genel
Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında dile getirilerek kabul görmüştür.
Mahkemece yapılacak iş; bozma ilamında ve yukarıda açıklandığı üzere taraflar
arasında düzenlenen sözleşmenin, fatura içeriğinin kesinleşmesi ve faturanın taraf
defterlerine kaydedilmiş olması nedenleriyle değiştiğinin kabulü ile davalı şirket tarafından düzenlenen fatura içeriğindeki gibi müşteri ve kişi başı ücretten hesaplama
yapılarak; davacı tarafın ödediği belirlenen avanstan davalı şirketçe ödenen miktar
düşülmek suretiyle sonucuna göre bir karar vermek ve varsa davacının alacağının
tahsiline hükmetmek olmalıdır.
Sonuçta; Hukuk Genel Kurulu’nca da yukarıdaki ilave gerekçelerle benimsenen
Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve
yasaya aykırıdır.
Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.
İlgili Kanun/Madde: 213/m.229, 230
6762/m.23
KARAR : Dava, sözleşmeye dayalı alacak istemine ilişkindir.
Mahkemece, davanın reddine karar verilmiş; davacı vekili tarafından temyizi üzerine hüküm,Özel Dairece yukarıya metni aynen alınan gerekçe ile bozulmuştur.
Yerel Mahkemece önceki gerekçelerle direnilmiş; karar, davacı vekilince temyiz
edilmiştir.
Yerel Mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık; davalı C... - T... T... S... İşl.
Ve San. Ltd.Şti tarafından düzenlenen 8.4.2005 tarihli faturanın kısmi fatura niteliğinde
olup olmadığı; davacı tarafça ticari defterlerine kaydedilmiş olmasının, fatura muhteviyatı itibariyle davalı şirket tarafından davacının mağazasına 3016 müşteri getirildiği,
kişi başına 25 Euro’dan hesap yapıldığı ve hizmet bedelinin de 75.400 Euro olduğunun
benimsendiği ve sözleşme koşullarının da bu duruma göre değiştirildiği anlamına gelip
gelmeyeceği noktasında toplanmaktadır.
Dosyada bulunan 18.10.2004 tarihli, tarafları Mağaza - C... Kuyum ve acente-K...
T... ( C... T... T... S... İ... ve San. Ltd. Şti. ) olan sözleşmede; 01.11.2004-30.04.2005
tarihleri arasında mağazaya davalı şirket tarafından 18 yaşın üzerinde 5000 kişinin getirileceği; yolcu başına 95 Euro tahsil edileceği; 25.10.2004 tarihinde 50.000 Euro,
ŞUBAT 2012
17.11.2004 tarihinde 50.000 Euro, 17.12.2004 tarihinde 50.000 Euro, 02.01.2005 tarihinde 50.000 Euro olmak üzere 200.000 Euro avans ödemesi yapılacağı, kararlaştırılmıştır.
Sözleşme uyarınca davalı C... - T... Ltd. Şirketi tarafından 8.4.2005 tarihli faturanın
düzenlenmiş, fatura içeriğinde; “3016 kişi için 25 Euro bedelden hesaplama yapılarak
75.400 Euro ( TL olarak 130.155,48 ) mağazanıza müşteri getirme bedeli” açıklamasına yer verilmiştir.
Söz konusu faturanın hem davacı hem de davalı defterlerinde kayıtlı olduğu, mahkemece alınan 06.11.2006 ve 18.2.2008 tarihli bilirkişi raporlarıyla belirgin olup; bu
konuda bir uyuşmazlık ta bulunmamaktadır.
Davacı şirket, faturanın tarafına gönderilmesinden sonra defterine kaydetmiş ve içeriğine de itiraz etmemiştir. Davalı şirket ise, aynı sözleşmeye dayanarak fazla hizmete
yönelik bu fatura dışında ayrıca bir fatura düzenlemiş de değildir.
Bilindiği üzere fatura 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229.maddesine göre; satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere
emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.
Diğer taraftan, Türk Ticaret Kanunu’nun 23. maddesinin birinci fıkrasında; “Ticari
işletmesi icabı bir mal satmış veya imal etmiş veyahut bir iş görmüş yahut bir menfaat
temin etmiş olan tacirden, diğer taraf kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş
ise bunun da faturada gösterilmesini isteyebilir.” denilmekte, ikinci fıkrasında da; “Bir
faturayı alan kimse, aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde münderecatı hakkında bir
itirazda bulunmamışsa münderecatını kabul etmiş sayılır.” hükmü yer almaktadır.
Yargıtay İçtihatları Birleştirme Genel Kurulu’nun 27.06.2003 tarih ve 1/1 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı’nda fatura üzerine yazılan kayıtların etkisi ayrıntısıyla
irdelenmiş; faturada bulunması gerekmeyen bir hususun faturada gösterilmesi halinde
buna itiraz edilmemesinin faturayı alanı bağlamayacağı; faturada yer alması gereken
asli unsurların faturaya yazılması halinde ise, alanın bunlara itiraz etmemesi durumunda bu hususu kabul etmiş sayılacağı benimsenmiştir.
Hemen burada faturanın münderecatından ( zorunlu içeriğinin ) ne anlaşılması gerektiğinin açıklanması yararlı olacaktır:
Konunun düzenlendiği Vergi Usul Kanunun 230. maddesinde faturada en az bulunması gereken bilgiler; ( 1. Faturanın düzenlenme tarihi seri ve sıra numarası; 2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap
numarası; 3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası; 4. Malın veya işin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı; 5. ( Değişik bent: 04/12/1985 3239/19 md. ) Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası.. ) olarak belirtilmiştir.
Görülmektedir ki, yapılan işin miktarı, fiyatı, tutarı, nevi, bedel gibi hususlar faturada bulunması gereken asli unsurlardandır.
Davalı şirket tarafından düzenlenen 08.04.2005 tarihli faturada sözleşmede kararlaştırılanın aksine müşteri sayısı 3016, kişi başı ödenecek ücret ise 25 Euro olarak
SAYI : 26
121
faturaya kaydedilmiş ve bu fatura itiraza konu olmaksızın tarafların defterlerine kaydedilmiştir. Faturada başkaca fatura edilmeyen borç olduğuna, ya da bunun kısmi borcu
içerdiğine ilişkin açık bir kayıt da bulunmamaktadır.
Bu haliyle, bulunması gereken zorunlu unsurları kapsayan, alan tarafın itirazına uğramayan, her iki tarafın defterine de kaydedilen faturanın tarafları bağlayacağının ve
sözleşme hükümlerinin de fatura içeriğine göre değiştiğinin kabulü gerekir.
Kaldı ki, Vergi Denetmeni tarafından düzenlenen 30.03.2009 tarihli, davalı C...-T...
Ltd. Şirketinin vergi inceleme raporunda, davalı şirket yetkilisinin davacı şirketle yapılan çekişme konusu hizmetle ilgili olarak; “... Söz konusu ödemelerden ( Davacı
şirketçe yapılan ) yalnızca toplam 75.865 Euro’luk kısmının kendilerince tahsil edildiği, bu tahsilat için kendilerinin de 08.04.2005 tarih ve 444088 sayılı fatura tanzim
ettikleri, toplam 27.672 Euro tutarlı tahsilatın ise avans niteliğinde olduğu, hizmet ifası
olmadığı, bu nedenle bu tutarın S... …A.Ş.’ye iade edilmesi gerektiği, ancak şirket iflas
durumunda olduğundan ödeyemedikleri...” beyanında bulunduğu da görülmektedir. Bu
beyan da sözleşme içeriğinin taraflarca değişikliğe uğratıldığını ortaya koymaktadır.
Öte yandan,davacı yan getirilen müşteri sayısının daha az olduğunu iddia etmişse de, hükmün davacı vekili tarafından temyizi üzerine Özel Dairece yapılan bozma
incelendiğinde taraflar arasında yapılan 18.10.2004 tarihli sözleşmenin davalı şirket
tarafından düzenlenen 08.04.2005 tarihli fatura içeriğine göre müşteri sayısının 3016;
kişi başı ücretin ise 25 Euro olarak değiştiğinin kabulü gerektiğinin bozma ilamında belirlendiği, bozma ilamına karşı davacı vekilinin karar düzeltmeye gelmemekle müşteri
sayısının davacı şirket yönünden de 3016 olduğu yönünde davalı lehine usuli kazanılmış hak oluştuğu Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında dile getirilerek
kabul görmüştür.
O halde, mahkemece yapılacak iş; bozma ilamında ve yukarıda açıklandığı üzere
taraflar arasında düzenlenen 18.10.2004 tarihli sözleşmenin, fatura içeriğinin kesinleşmesi ve faturanın taraf defterlerine kaydedilmiş olması nedenleriyle değiştiğinin kabulü ile davalı şirket tarafından düzenlenen 08.04.2005 tarihli fatura içeriğindeki gibi
3016 müşteri ve 25 Euro kişi başı ücretten hesaplama yapılarak; davacı tarafın ödediği
belirlenen avanstan davalı şirketçe ödenen miktar düşülmek suretiyle sonucuna göre
bir karar vermek ve varsa davacının alacağının tahsiline hükmetmek olmalıdır.
Sonuçta; Hukuk Genel Kurulu’nca da yukarıdaki ilave gerekçelerle benimsenen
Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve
yasaya aykırıdır.
Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.
SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarıda açıklanan ilave gerekçe ve Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerle
H.U.M.K.nun 429.maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin
harcının geri verilmesine, 13.07.2011 gününde oyçokluğu ile karar verildi.
ŞUBAT 2012
6762/m.23
TÜRK TİCARET KANUNU
Ticari işletmesi icabı bir mal satmış veya imal etmiş veyahut bir iş görmüş yahut bir menfaat temin
etmiş olan tacirden, diğer taraf, kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun da faturada
gösterilmesini isteyebilir.
Bir faturayı alan kimse aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde münderecatı hakkında bir itirazda
bulunmamışsa münderecatını kabul etmiş sayılır.
Şifahen, telefon veya telgrafla yapılan mukavelelerin veya beyanların muhtevasını teyit eden bir yazıyı
alan kimse, aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde bir itirazda bulunmamışsa teyit mektubunun yapılan
mukaveleye ve beyanlara uygun olduğunu kabul etmiş sayılır.
213/m.229
VERGİ USUL KANUNU
Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere
emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.
213/m.230
VERGİ USUL KANUNU
Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur:
1. Faturanın düzenlenme tarihi seri ve sıra numarası;
2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası;
3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası;
4. Malın veya işin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı;
5. (Değişik : 4/12/1985 - 3239/19 md.) Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası, (Malın
alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen
malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için
sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurulması şarttır.
Malın, bir mükellefin birden çok iş yerleri ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de, malın gönderen tarafından sevk irsaliyesine
bağlanması gereklidir. Bu bentte yazılı irsaliyeler hakkında fiyat ve bedel ile ilgili bilgiler hariç olmak
üzere, bu madde hükmü ile 231 inci madde hükmü uygulanır. İrsaliyelerde malın nereye ve kime gönderildiği ayrıca belirtilir.
Şu kadar ki nihai tüketicilerin tüketim amacıyla perakende olarak satın aldıkları malları kendilerinin
taşıması veya taşıttırması halinde bu mallara ait fatura veya perakende satış fişinin bulunması şartıyla
sevk irsaliyesi aranmaz.)
SAYI : 26
123
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/12-434
Karar: 2011/522
♦♦ HARCA TABİ DAVALARDA DAVANIN AÇILMA TARİHİ HARCIN
ÖDENDİĞİ GÜNDÜR.
♦♦ DAVA DİLEKÇESİNİN BİR BAŞKA MAHKEME ELİYLE
GÖNDERİLMESİNDE HARCIN GÖNDEREN MAHKEMEDE
ALINDIĞI TARİH DAVANIN AÇILDIĞI TARİHTİR
ÖZET: Dava, takip dayanağı senetteki imzaların davacıya ait olmadığı gerekçesiyle ödeme emrinin iptali istemine ilişkindir.
Yerel Mahkemece istemin kabulüne karar verilmiştir.
Özel Daire, davanın süresinde açılmadığı gerekçesiyle Yerel Mahkemenin kararını
bozmuştur.
Yerel Mahkemece; direnme kararı verilmiştir.
Uyuşmazlık, davanın hangi tarihte açıldığı ve bu tür davalar için 2004 sayılı İcra
İflas Kanununun 168. maddesinde öngörülen beş günlük sürenin somut uyuşmazlıkta dava tarihi itibariyle dolup dolmadığı noktasındadır.
Davanın açıldığı tarihin belirlenmesi harca tabi olup olmamasına göre değişiklik
gösterir. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda, “dava, dava dilekçesinin mahkeme kalemine kaydı tarihinde açılmış sayılır” denilmektedir. Dava harca tabi ise,
davacı gerekli harçları ödedikten sonra dava dilekçesi mahkeme kalemindeki ilgili
deftere kaydedilir; dava harca tabi değilse hakimin havalesi üzerine deftere derhal
kaydı gerekmektedir.
Dilekçenin başka bir mahkemeye gönderilmek üzere verilmiş olması halinde de kalemce harcı hesaplanıp, tahsil edilecek ve ilgili deftere kaydını takiben de dilekçede
muhatap gösterilen mahkemeye gönderilecektir.
İcra Mahkemelerine yapılan başvurulardan da niteliğine göre harç alınmaktadır.
Somut uyuşmazlık bu açıdan incelendiğinde;
İcra mahkemesinden ödeme emrinin iptali istemli eldeki talep de, hukuki nitelikçe
takip hukukuna ilişkin bulunmakla, maktu harca tabi olduğunda kuşku bulunmamaktadır.
Davacı vekili tarafından “İzmir İcra Mahkemesine Gönderilmek üzere Karşıyaka
İcra Mahkemesine” hitaben yazılan dilekçenin; 18.05.2009 tarihinde başvurma
ŞUBAT 2012
harcı ile peşin karar ve ilam harcının bu mahkemece tahsil edildiği dosya kapsamı
ile belirgindir.
O halde, davacı tarafça, dava harcı da yatırılmak suretiyle 18.05.2009 tarihinde
davanın açıldığının kabulü gerekir. Özel Daire kararında dava tarihi olarak kabul
edilen 03.06.2009 tarihi ise, dava dilekçesinin kendisine gönderildiği İzmir İcra
Mahkemelerince kayda alındığı ve tevzi edildiği tarih olup, dava tarihi olarak kabul
edilemeyeceği açıktır. Özel Dairenin davanın bu tarihte açıldığına yönelik tespiti
hataya dayanmaktadır.
Hal böyle olunca; davacı tarafça, dava harcı yatırılmak suretiyle 18.05.2009 tarihinde açılan davanın beş günlük yasal süre içinde olduğu belirgin olmasına göre,
Mahkemece işin esasının incelenmiş olması ve bu kararda direnilmesi usul ve yasaya uygundur.
Ne var ki, Özel Dairece işin esasına yönelik diğer temyiz itirazları incelenmemiştir.
Bu nedenle, dosyanın işin esasına yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için Özel
Dairesine gönderilmesi gerekir şeklinde karar verilmiştir.
İlgili Kanun/Madde: 2004/m.168-3-4-5-6
KARAR : Dava, takip dayanağı senetteki imzaların davacıya ait olmadığı gerekçesiyle ödeme emrinin iptali istemine ilişkindir.
Yerel mahkemece istemin kabulüne karar verilmiş; Özel Dairenin yukarıda ayrıntıları yazılı, dava tarihinin 03.06.2009 olduğu saptamasına dayalı olarak davanın reddi
gerektiğine ilişkin bozma kararı üzerine, yerel mahkemece; davanın 18.05.2009 tarihinde açıldığı, beş günlük sürenin dolmadığı gerekçesiyle direnme kararı verilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık, davanın hangi tarihte açıldığı ve bu
tür davalar için 2004 sayılı İcra İflas Kanununun 168. maddesinde öngörülen beş günlük sürenin somut uyuşmazlıkta dava tarihi itibariyle dolup dolmadığı noktasındadır.
Dava açılmasının, hem maddi hukuk, hem de usul hukuku bakımından doğurduğu
bazı sonuçlar vardır ( Örneğin, davacının, davalının rızası olmaksızın davasını takipten
vazgeçememesi, zamanaşımının kesilmesi vb. gibi ). Hal böyle olunca, davanın açıldığı zamanın belirlenmesi her dava açısından büyük önem taşır.
Bu nedenledir ki, eldeki uyuşmazlığın çözümünde de öncelikle, davanın açıldığı
tarihin belirlenmesi, önem taşımaktadır.
Bilindiği üzere, davanın açıldığı tarihin belirlenmesi harca tabi olup olmamasına göre değişiklik gösterir. Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulunun
06.02.1984 gün ve 1983/7 E., 1984/3 K. sayılı kararında her iki hal için davanın açıldı-
SAYI : 26
125
ğı tarihin nasıl belirleneceği ayrı ayrı karara bağlanmıştır:
1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 178. maddesinde, harca tabi
olsun veya olmasın, “Dava, dava dilekçesinin mahkeme kalemine kaydı tarihinde açılmış sayılır” denilmektedir. Bu hükümdeki “dilekçenin mahkeme kalemine kaydı” sözü
dava dilekçesinin mahkeme kalemindeki ilgili deftere ( esas, muhabere veya tevzi defteri ) kaydı anlamındadır.
Ne var ki, bir dava açılırken yapılması gerekli işlem, sadece dava dilekçesinin mahkeme kalemindeki deftere kaydı işleminden ibaret değildir. Kayıttan önce yapılması
gereken işlemler de vardır.
Gerçekten, dava dilekçesi önce hakime verilir. Hakim, dilekçeyi, üzerine verildiği
tarihi yazıp imzalamak suretiyle, mahkeme kalemine havale eder. Şayet dava harca tabi
ise, davacı 492 sayılı Harçlar Kanunu hükümleri uyarınca gerekli harçları da ödedikten
sonra dava dilekçesi mahkeme kalemindeki ilgili deftere kaydedilir; dava harca tabi
değilse hakimin havalesi üzerine deftere derhal kaydı gerekmektedir.
Nitekim, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun yürürlüğe girdiği günden bu
yana yerleşmiş uygulama bu yoldadır.
Hemen belirtmek gerekir ki, yukarıda açıklanan işlemlerin aynı günde yapılıp bitirilmesi halinde, davanın o gün açılmış sayılacağında herhangi bir duraksama yoktur.
Dilekçenin başka bir mahkemeye gönderilmek üzere verilmiş olması halinde de
aynı kural geçerli olup; dilekçeyi alan mahkemenin hakimi dilekçeyi havale edecek,
harca tabi dava söz konusu ise kalemce harcı hesaplanıp, tahsil edilecek ve ilgili deftere
kaydını takiben de dilekçede muhatap gösterilen mahkemeye gönderilecektir. Burada
davanın açıldığı tarih dilekçenin ilk verildiği mahkeme nezdinde harcın yatırıldığı tarih
olup, muhatap mahkemeye intikal tarihi dava tarihi olarak kabul edilemez.
Yeri gelmişken, harca tabi davalarda, dava açılırken alınacak harca ilişkin açıklama
yapmakta da yarar vardır:
Karar ve ilam harcının dayanağını teşkil eden, 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun yargı
harçlarını düzenleyen birinci kısmının “Mükellefiyet” başlıklı birinci bölümünde yer
alan “Mevzuu” başlıklı 2. maddenin birinci cümlesinde ; “ Yargı işlemlerinden bu kanuna bağlı ( 1 ) sayılı tarifede yazılı olanları, yargı harçlarına tabidir. “ hükmü yer
almaktadır.
Bu madde ile atıf yapılan ( 1 ) sayılı tarifede ise “Yargı Harçları” dört başlık altında
düzenlenmiş; ( A ) Mahkeme harçları başlığı altında da ( A-I ) de başvuru harcı, ( A-II
) de celse harcı, ( A-III ) de karar ve ilam harcı, yer almıştır. Yine, kanunda ve tarifede
her harcın ilişkin bulunduğu işlem, alınma şekli ile şartları ve oranları ayrı ayrı hükme
bağlanmıştır.
( A-III ) bölümünde düzenlenen karar ve ilam harcı; nispi ve maktu olmak üzere iki
başlığa ayrılmaktadır. Maktu karar ve ilam harcı, konusu belli bir değerle ilgili olmayan
davalarda söz konusu iken; nispi karar ve ilam harcı ise, konusu belli bir değeri konu
alan davalarla ilgilidir.
ŞUBAT 2012
Vurgulamakta yarar vardır ki, harca tabi davalarda; dava açılırken başvurma harcı
ile karar ve ilam harcının dörtte biri peşin olarak alınır ve dava dilekçesi ancak harç
alındıktan sonra esas defterine kaydedilir. Bu halde, davanın açıldığı tarih de harcın
yatırıldığı tarih olarak kabul edilir.
Bilindiği üzere, İcra Mahkemelerine yapılan başvurulardan da niteliğine göre harç
alınmaktadır. Bu başvurulardan ( özellikle şikayet - m. 16 - ve itirazın iptali m.68 ve
68a- için ) başvurma harcı alınır. İcra mahkemelerinde oturum harcı alınmaz. İcra mahkemesi kararları kural olarak maktu karar ve ilam harcına tabidirler. İcra mahkemelerinde görülmekle birlikte nispi karar ve ilam harcına tabi davalar da bulunmaktadır (
örneğin. istihkak davalarında, m.97-99 ve 228 ).
Özellikle belirtilmelidir ki, İcra Mahkemesinin görev alanına giren İtirazın kaldırılması ( m. 68 ve 68a ) ve şikayet ( m.16 ) başvuruları usul hukuku anlamında “dava”
niteliği taşımamaktadır. Nispi harcın, ancak davalarda esas hakkında karar ( hüküm )
verilmesi halinde alınması söz konusu olduğundan, itirazın kaldırılması ve şikayet ile
ilgili kararlar nispi değil, maktu harca tabidir ( B. Kuru, İcra Ve İflas Hukuku El Kitabı,
2004 Baskı, s.110 ).
Somut uyuşmazlık bu açıdan incelendiğinde;
İcra mahkemesinden ödeme emrinin iptali istemli eldeki talep de, hukuki nitelikçe
takip hukukuna ilişkin bulunmakla, burada “bir davanın esası hakkında bir karar verilmesi” söz konusu olmadığından, maktu harca tabi olduğunda kuşku bulunmamaktadır.
Davacı vekili tarafından “İzmir İcra Mahkemesine Gönderilmek üzere Karşıyaka
İcra Mahkemesine” hitaben yazılan tarihsiz dilekçenin; 18.05.2009 tarihinde hakim tarafından havale edildiği ve aynı tarihte başvurma harcı ile peşin karar ve ilam harcının
bu mahkemece tahsil edildiği dosya kapsamı ile belirgindir.
O halde, davacı tarafça, dava harcı da yatırılmak suretiyle 18.05.2009 tarihinde davanın açıldığının kabulü gerekir. Özel Daire kararında dava tarihi olarak kabul edilen
03.06.2009 tarihi ise, dava dilekçesinin kendisine gönderildiği İzmir İcra Mahkemelerince kayda alındığı ve tevzi edildiği tarih olup, dava tarihi olarak kabul edilemeyeceği
açıktır. Özel Dairenin davanın bu tarihte açıldığına yönelik tespiti hataya dayanmaktadır.
Hal böyle olunca; davacı tarafça, dava harcı yatırılmak suretiyle 18.05.2009 tarihinde açılan davanın beş günlük yasal süre içinde olduğu belirgin olmasına göre,
Mahkemece işin esasının incelenmiş olması ve bu kararda direnilmesi usul ve yasaya
uygundur.
Ne var ki, Özel Dairece işin esasına yönelik diğer temyiz itirazları incelenmemiştir.
Bu nedenle, dosyanın işin esasına yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için Özel
Dairesine gönderilmesi gerekir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle direnme uygun bulunduğundan dosyanın
işin esasına yönelik diğer temyiz itirazlarının incelenmesi için 12. HUKUK DAİRESİNE GÖNDERİLMESİNE, 13.07.2011 gününde oybirliği ile karar verildi.
SAYI : 26
127
2004/m.168-3-4-5-6 İCRA İFLAS KANUNU
3. Takibin müstenidi olan senet kambiyo senedi vasfını haiz değilse, beş gün içinde mercie şikayet
etmesi lüzumu,
4. (Değişik bent: 09/11/1988 - 3494/31 md.) Takip müstenidi kambiyo senedindeki imza kendisine
ait olmadığı iddiasında ise bunu beş gün içinde açıkça bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi; aksi
takdirde kambiyo senedindeki imzanın bu fasıl gereğince yapılacak icra takibinde kendisinden sadır sayılacağı ve imzasını haksız yere inkar ederse sözü edilen senede dayanan takip konusu alacağın yüzde
onu oranında para cezasına mahkum edileceği ve merciden itirazının kabulüne dair bir karar getirmediği
takdirde cebri icraya devam olunacağı ihtarı.
5. (Değişik bent: 06/06/1985 - 3222/21 md.) Borçlu olmadığı veya borcun itfa edildiği veya mehil
verildiği veya alacağın zaman aşımına uğradığı veya yetki itirazını sebepleri ile birlikte beş gün içinde
icra mahkemesine bir dilekçe ile bildirerek merciden itirazın kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde
cebri icraya devam olunacağı ihtarı.
6. (Değişik bend: 17/07/2003 - 4949 S.K./45. md.) İtiraz edilmediği ve borç ödenmediği takdirde on
gün içinde 74 üncü maddeye, itiraz edilip de reddedildiği takdirde ise üç gün içinde 75 inci maddeye göre
mal beyanında bulunması ve bulunmazsa hapisle tazyik edileceği, mal beyanında bulunmaz veya hakikate
aykırı beyanda bulunursa ayrıca hapisle cezalandırılacağı ihtarı.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/17-427
Karar: 2011/519
♦♦ UZAMIŞ ZAMANAŞIMI SÜRESİ OLAY TARİHİNDEN İTİBAREN
İŞLEMEYE BAŞLAR ANCAK ZARAR VEYA FAİL UZAMIŞ
ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN BİTMESİNDEN SONRA ÖĞRENİLMİŞ
İSE DAVANIN ÖĞRENME TARİHİNDEN İTİBAREN SÜRESİNDE
AÇILMASI GEREKECEĞİ
♦♦ BOZMA ÜZERİNE VERİLEN YEREL MAHKEME KARARININ,
YASAL SINIRLARDA GENİŞLETİLMİŞ GEREKÇEYE DAYALI
OLMASI HALİNDE YENİ HÜKÜM SAYILMAYIP DİRENME
NİTELİĞİNDE BULUNDUĞU
ŞUBAT 2012
ÖZET: Dava, trafik kazasına dayalı tazminat istemine ilişkindir.
Yerel mahkemece, zamanaşımı nedeniyle davanın reddine karar verilmiştir.
Özel Dairece hüküm bozulmuştur.
Yerel mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Yerel mahkemece bozma sonrası verilen hükmün, gerçekte yeni hüküm olup olmadığı ön sorun olarak tartışılmış, yeni hüküm olmayıp direnme niteliğinde bulunduğu
oyçokluğuyla kabul edilerek işin esasının incelenmesine geçilmiştir.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; somut olay yönünden zamanaşımına başlangıç olarak kabul edilecek tarihin tespiti, noktasında toplanmaktadır.
818 sayılı Borçlar Kanununun 41.maddesinde haksız fiil, 60.maddesinde bu hallerde uygulanacak zamanaşımını düzenlemiştir. Zarara uğrayanın zararı ve faili
öğrendiği tarihten itibaren bir ve her halde haksız fiil tarihinden itibaren on yıllık
zamanaşımı süresine tabidir. Ceza kanunlarına göre müddeti daha uzun müruru zamana tabi cezayı müstelzim bir fiilden neşet etmiş olması halinde tazminat davasına
da o müruru zamanın tatbik olunacağı belirtilmiştir.
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109.maddesinde bu davaların zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrayacağı, davanın
cezayı gerektiren bir eylemden doğması ve ceza kanununun bu eylem için daha uzun
bir zamanaşımı süresi öngörmesi halinde, bu sürenin, maddi tazminat talebiyle açılacak davalar için de geçerli olacağı hükme bağlanmıştır.
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109/II.maddesine göre, ceza kanununda
öngörülen daha uzun zamanaşımı süresinin tazminat talebiyle açılacak davalarda
uygulanabilmesi için, eylemin ceza kanununa göre suç sayılması gerekli ve yeterlidir. Ceza Kanunu’nda öngörülen daha uzun zamanaşımı süresi, olay tarihinden
itibaren işlemeye başlar. Ancak, zarar veya onun faili, uzamış zamanaşımı süresinin
bitmesinden sonra öğrenilmiş ise, davanın, öğrenme tarihinden itibaren, 2918 Sayılı Kanunun 109.maddesindeki iki yıllık süre içerisinde açılması gerekir.
Açıklanan bu maddi hukuk kuralları, somut olay ortaya konularak değerlendirildiğinde; Tazminat isteminin dayandırıldığı eylemin, tarihinde yürürlükte bulunan
Ceza Kanunu’na göre suç oluşturduğu konusunda uyuşmazlık yoktur.
Kaza tespit tutanağına göre, dava dışı sürücü R. P.kontrolsüz şekilde kavşağa girerek, dava dışı sürücü G. G.’ın idaresindeki araca çarpmış, G.G. de direksiyon
hakimiyetini kaybedip yaya kaldırımı yerine yolda yürüyen davacılara çarpmıştır.
Asliye Ceza Mahkemesi’nin kararı ile davacıların yaralanmalarına sebep olmak
suçundan sürücülerin cezalandırılmalarına karar verilmiş, hüküm, temyiz edilmeksizin kesinleşmiştir.
SAYI : 26
129
Davacılar tarafından, dava dışı sürücüler aleyhine açılan maddi ve manevi tazminat davası sonunda verilen Asliye Hukuk Mahkemesinin kararı ile dava dışı sürücülerin kusurları oranında davacılara maddi ve manevi tazminat ödemelerine karar
verilmiş, bu hüküm de temyiz edilmeksizin kesinleşmiştir.
Yargılama sırasında, Asliye Hukuk Mahkemesince alınan, Adli Tıp Kurumu raporuyla, dava konusu kaza nedeniyle davacı G. B.’ın, %22 oranında meslekte kazanma gücünden kaybettiği tespit edilmiş, davacılar, vekillerine bu raporun okunmasıyla, zararın kapsamını öğrenmişlerdir.
Davacılarda meydana gelen zararın derecesi ve Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddeleri dikkate alındığında, somut olayda 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun
109.maddesinin uygulanması gerektiği açıktır.
Zamanaşımı süresinin hangi tarihten itibaren başladığı noktasına gelince;
Uzamış zamanaşımı süresi, olay tarihinden itibaren işlemeye başlar. Ancak, zarar
veya onun faili, uzamış zamanaşımı süresinin bitmesinden sonra öğrenilmiş ise,
davanın, öğrenme tarihinden itibaren, 2918 Sayılı Kanunun 109.maddesindeki iki
yıllık süre içerisinde açılması gerekir.
Buna göre, tazminat isteminin dayandırıldığı trafik kazası 06.02.2003 tarihinde
meydana gelmiş, dava dışı sürücüler aleyhine açılan Asliye Ceza Mahkemesinin
ceza davası, 18.11.2004 tarihinde kesinleşmiş, maluliyet, yani zarar ise 06.06.2007
tarihinde öğrenilmiş, eldeki dava ise 07.08.2009 tarihinde, yani, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109/I. maddesinde öngörülen iki yıllık sürenin ve beş
yıllık uzamış ceza zamanaşımı süresinin bitiminden sonra açılmıştır.
Zamanaşımı nedeniyle davanın reddine ilişkin yerel mahkeme kararı usul ve yasaya
uygun görülüp onanmıştır.
2918/m.109
KARAR : Dava, trafik kazasına dayalı tazminat istemine ilişkindir.
Davalı G... S... A.Ş. vekili, zamanaşımı definde bulunmuştur.
Yerel mahkemece, zamanaşımı nedeniyle davanın reddine karar verilmiştir.
Hüküm, davacılar vekilinin temyizi üzerine Özel Dairece yukarıda açıklanan gerekçeyle bozulmuş, yerel mahkemece önceki kararda ısrar edilmiş, hükmü, davacılar
vekili temyize getirmiştir.
Hukuk Genel Kurulu’ndaki görüşmeler sırasında, öncelikle, yerel mahkemece direnme öncesi verilen ilk kararın gerekçesinde, sadece Borçlar Kanunu’nun 60.maddesinin irdelenip tartışıldığı, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109.maddesinin
ŞUBAT 2012
ise hiç irdelenmediği, direnme kararında ise Borçlar Kanunu’nun 60.maddesi ile birlikte bozma ilamına dayanak yapılan 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109.
maddesinin tartışıldığı gerekçesiyle, yerel mahkemece bozma sonrası verilen hükmün,
gerçekte yeni hüküm olup olmadığı ön sorun olarak tartışılmıştır.
Mahkemenin ilk kararında yer almamakla birlikte dairenin bozma ilamındaki saptamaya cevap niteliğinde sonraki kararda yer alan açıklamaların gerekçenin güçlendirilmesine yönelik olup, temelinde tamamen değiştirilmiş bir gerekçeden söz edilemeyeceği, bu nedenle temyize konu kararın yasal sınırlarda genişletilmiş gerekçeye dayalı
olduğu ve şu haliyle yeni hüküm olmayıp direnme niteliğinde bulunduğu oyçokluğuyla
kabul edilerek işin esasının incelenmesine geçilmiştir.
İşin esasına gelince;
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; somut olay yönünden zamanaşımına başlangıç olarak kabul edilecek tarihin tespiti, noktasında toplanmaktadır.
Belirtmelidir ki, trafik kazası sonucunda bir kimsenin yaralanmasına neden olunması, ona karşı işlenmiş bir haksız fiil niteliğindedir.
818 sayılı Borçlar Kanunu ( BK )’nun 41.maddesine göre haksız fiil, gerek kasten
gerek ihmal ve teseyyüp yahut tedbirsizlik ile haksız surette bir başkasına zarar verilmesi halidir.
Aynı kanununun 60.maddesi ise bu hallerde uygulanacak zamanaşımını düzenlemiştir.
Buna göre, haksız fiilden zarar gören kişinin, haksız fiil nedeniyle uğradığı maddi ve
manevi zararının tazmini istemiyle açacağı dava, zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren bir ve her halde haksız fiil tarihinden itibaren on yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise bu davanın, ceza kanunlarına göre müddeti
daha uzun müruru zamana tabi cezayı müstelzim bir fiilden neşet etmiş olması halinde
tazminat davasına da o müruru zamanın tatbik olunacağı belirtilerek, zamanaşımı süresinin bu gerekçeyle uzayacağı kabul edilmiştir.
Buna karşılık, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109.maddesinin ilk fıkrasında, yine bir haksız fiil niteliğindeki trafik kazalarından doğan tazminat taleplerinin
tabi bulunacağı zamanaşımı süresi yönünden Borçlar Kanunu’nun 60. maddesindeki
düzenlemeden farklı, özel bir hüküm getirilmiş; “motorlu araç kazalarından doğan
maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak
on yıl içinde zamanaşımına uğrar” şeklindeki bu hükümle, Borçlar Kanunu’nun 60.
maddesindeki bir yıllık zamanaşımı süresi, bu tür tazminat davaları yönünden iki yıl
olarak düzenlenmiştir. Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise, davanın cezayı gerektiren
bir eylemden doğması ve ceza kanununun bu eylem için daha uzun bir zamanaşımı
süresi öngörmesi halinde, bu sürenin, maddi tazminat talebiyle açılacak davalar için de
geçerli olacağı hükme bağlanmıştır.
SAYI : 26
131
Borçlar Kanunu’nun 60.maddesi ile 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun
109/II.maddesi zamanaşımı süresinin başlangıcı yönünden birbiriyle uyumlu olmakla
birlikte, zamanaşımı süresi yönünden birbirlerinden ayrılmaktadır. Trafik kazalarından
doğan tazminat talepleri bakımından zamanaşımı süresi Borçlar Kanunu’nun 60.maddesine göre bir yıl; 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109/II.maddesine göre
ise iki yıl olarak düzenlenmiştir.
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109/II.maddesine göre, ceza kanununda öngörülen daha uzun ( uzamış ) zamanaşımı süresinin tazminat talebiyle açılacak
davalarda uygulanabilmesi için, eylemin ceza kanununa göre suç sayılması gerekli ve
yeterlidir. Ancak, fail hakkında mahkumiyet kararı verilmesi veya bir ceza davasının
açılması ya da zarar görenin o davada tazminat yönünden bir talepte bulunmuş olması
şartı aranmamaktadır.
Ceza Kanunu’nda öngörülen daha uzun ( uzamış ) zamanaşımı süresi, olay tarihinden itibaren işlemeye başlar; sürenin işlemeye başlaması için, zarar görenin, zararı ve
onun failini öğrenmesi koşulu aranmaz. Ancak, zarar veya onun faili, uzamış zamanaşımı süresinin bitmesinden sonra öğrenilmiş ise, davanın, öğrenme tarihinden itibaren,
2918 Sayılı Kanunun 109.maddesindeki iki yıllık süre içerisinde açılması gerekir.
Nitekim, Hukuk Genel Kurulu’nun 16.04.2008 tarih ve 2008/4-326 E.-325 K.;
06.02.2008 tarih ve 2008/4-69 E-101 K.; 12.03.2008 tarih ve 2008/4-248 E.-240 K.;
20.12.2006 tarih ve 2006/4-801 E.-813 K.sayılı, ilamlarında da aynı hususlar vurgulanmıştır.
Açıklanan bu maddi hukuk kuralları, somut olay ortaya konularak değerlendirildiğinde;
Eldeki davadaki tazminat isteminin dayandırıldığı eylemin, aynı zamanda olay tarihinde yürürlükte bulunan Ceza Kanunu’na göre suç oluşturduğu konusunda uyuşmazlık yoktur.
06.02.2003 tarihli kaza tespit tutanağına göre, dava dışı sürücü R. P.’un sevk ve
idaresindeki araç, kavşağa kontrolsüz şekilde girdiği esnada, dava dışı sürücü G. G.’ın
sevk ve idaresindeki araca çarpmış, çarpmanın şiddeti ile sürücü G. G., direksiyon hakimiyetini kaybedip yaya kaldırımı yerine yolda yürüyen davacılara çarpmış, olayda,
sürücü R. P., birinci derecede, sürücü G. G., ikinci derecede kusurlu bulunmuş, yaya
davacılar da yol içinde yürüdüklerinden kusurlu bulunmuştur.
Hatay 2.Asliye Ceza Mahkemesi’nin 12.10.2004 gün ve 2003/293 E. 2004/898 K.
sayılı, kararı ile Sürücüler, R. P. ile G. G.’ın, tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu davacılar G. B. ve N. B.’ın yaralanmalarına sebep olmak suçundan cezalandırılmalarına karar
verilmiş, hüküm, temyiz edilmeksizin 18.11.2004 tarihinde kesinleşmiştir.
Davacılar tarafından, dava dışı sürücüler aleyhine açılan maddi ve manevi tazminat davası sonunda verilen Hatay 2.Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 28.04.2008 gün ve
2005/82 E. 2008/125 K. sayılı kararı ile dava dışı sürücüler R. P. ile G. G.’ın, kusurları
oranında davacılara maddi ve manevi tazminat ödemelerine karar verilmiş, bu hüküm
ŞUBAT 2012
de temyiz edilmeksizin 19.03.2009 tarihinde kesinleşmiştir.
Bu dosyada yapılan yargılama sırasında, Hatay 2.Asliye Hukuk Mahkemesince alınan, Adli Tıp Kurumu 3.İhtisas Kurulu’nun 09.05.2007 tarihli raporuyla, dava konusu
kaza nedeniyle davacı G. B.’ın, %22 oranında meslekte kazanma gücünden kaybettiği
tespit edilmiş, davacılar, vekillerine 06.06.2007 tarihli celsede bu raporun okunmasıyla, 06.06.2007 tarihi itibariyle zararın kapsamını öğrenmişlerdir.
Davacıların zararı öğrenmesi ( ıttılaı ), davacıların kanunun açıkladığı anlamda zarar veren olayın sonuçlarını, gidişatını, kesinleşen durumunu ve zararın kapsamını belirleyebilecek bilgiye sahip olması anlamına gelir. Zarar tamamlanmadan zarar gören
açısından zararın belli olduğu kabul edilemez. Zararın tamamlanması ise tüm sonuçları
ile bilinmesi ile mümkündür.
Davacılarda meydana gelen zararın derecesi ve Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddeleri dikkate alındığında, somut olayda 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun
109.maddesinin uygulanması gerektiği açıktır.
Zamanaşımı süresinin hangi tarihten itibaren başladığı noktasına gelince;
Uzamış zamanaşımı süresi, yukarıda da açıklandığı üzere olay tarihinden itibaren
işlemeye başlar. Ancak, zarar veya onun faili, uzamış zamanaşımı süresinin bitmesinden sonra öğrenilmiş ise, davanın, öğrenme tarihinden itibaren, 2918 Sayılı Kanunun
109.maddesindeki iki yıllık süre içerisinde açılması gerekir.
Buna göre, tazminat isteminin dayandırıldığı trafik kazası 06.02.2003 tarihinde meydana gelmiş, dava dışı sürücüler aleyhine açılan Hatay 2.Asliye Ceza Mahkemesi’nin
2003/293 Esas 2004/898 Karar sayılı ceza davası, 18.11.2004 tarihinde kesinleşmiş,
maluliyet, yani zarar ise 06.06.2007 tarihinde öğrenilmiş, eldeki dava ise 07.08.2009
tarihinde, yani, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109/I. maddesinde öngörülen iki yıllık sürenin ve beş yıllık uzamış ceza zamanaşımı süresinin bitiminden sonra
açılmıştır.
O halde, yukarıda açıklanan gerekçelere göre, zamanaşımı nedeniyle davanın reddine ilişkin yerel mahkeme kararı usul ve yasaya uygun olup, onanmalıdır.
SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA, gerekli temyiz ilam harcı peşin alınmış olduğundan başkaca harç alınmasına mahal olmadığına, 13.07.2011 gününde oyçokluğuyla
ile karar verildi.
818/m.41
BORÇLAR KANUNU
Gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp yahut tedbirsizlik ile haksız bir surette diğer kimseye bir zarar
ika eden şahıs, o zararın tazminine mecburdur.
Ahlaka mugayir bir fiil ile başka bir kimsenin zarara uğramasına bilerek sebebiyet veren şahıs, kezalik
o zararı tazmine mecburdur.
SAYI : 26
818/m.60
133
BORÇLAR KANUNU
Madde 60 – Zarar ve ziyan yahut manevi zarar namiyle nakdi bir meblağ tediyesine müteallik dava,
mutazarrır olan tarafın zarara ve failine ittılaı tarihinden itibaren bir sene ve her halde zararı müstelzim
fiilin vukuundan itibaren on sene mürurundan sonra istima olunmaz.
Şukadar ki zarar ve ziyan davası, ceza kanunları mucibince müddeti daha uzun müruru zamana tabi
cezayı müstelzim bir fiilden neşet etmiş olursa şahsi davaya da o müruru zaman tatbik olunur.
Eğer haksız bir fiil, mutazarrır olan taraf aleyhinde bir alacak tevlit etmiş olursa, mutazarrır kendisinin tazminat talebi müruru zaman ile sakıt olsa bile o alacağı vermekten imtina edebilir.
2918/m.109 KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU
Motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve
tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak on yıl
içinde zamanaşımına uğrar.
Dava, cezayı gerektiren bir fiilden doğar ve ceza kanunu bu fiil için daha uzun bir zaman aşımı süresi
öngörmüş bulunursa, bu süre, maddi tazminat talepleri için de geçerlidir.
Zamanaşımı, tazminat yükümlüsüne karşı kesilirse, sigortacıya karşı da kesilmiş olur.
Sigortacı bakımından kesilen zamanaşımı, tazminat yükümlüsü bakımından da kesilmiş sayılır.
Motorlu araç kazalarında tazminat yükümlülerinin birbirlerine karşı rücu hakları, kendi yükümlülüklerini tam olarak yerine getirdikleri ve rücu edilecek kimseyi öğrendikleri günden başlayarak iki yılda
zamanaşımına uğrar.
Diğer hususlarda, genel hükümler uygulanır.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/18-429
Karar: 2011/515
♦♦ VAKIF EVLADI TARAFINDAN AÇILAN GALLE FAZLASININ
TESPİT VE TAHSİLİ
ÖZET: Dava, vakıf evlatları tarafından açılan intifa hakkının ( galle fazlasının )
tespiti ve tahsili istemine ilişkindir.
ŞUBAT 2012
Yerel Mahkemece dava dilekçesinin yetki yönünden reddine karar verilmiştir.
Özel Dairece mahkemenin davaya bakmakla yetkili olduğuna işaretle karar bozulmuştur.
Yerel mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu’nun önüne gelen uyuşmazlık; dava konusu
Vakfın galleye müstehak evlatları tarafından açılan intifa hakkının tespit ve tahsiline ilişkin davada yetkili mahkemenin vakfın kurulduğu yer mahkemesinde mi yoksa
mazbut vakıf olması nedeniyle Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün ikametgahı mahkemesinde mi görüleceği noktasında toplanmaktadır.
Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşme sırasında temyize konu bu kararın yeni
hüküm niteliğinde olup olmadığı ön sorun olarak tartışılmıştır. Heyetçe, direnme
kararı olduğuna karar verilerek işin esasının incelenmesine geçilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu’nca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırı bulunmuş; bu nedenle
direnme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
1086/m.429
KARAR : Dava, vakıf evlatları tarafından açılan intifa hakkının ( galle fazlasının )
tespiti ve tahsili istemine ilişkindir.
Yerel Mahkemece; mazbut H... S... oğlu K... E... M... E... V...’ndan dolayı davacılara
ait gelir hakkının tespiti ve tahsili talebine ilişkin davada Vakıflar Genel Müdürlüğü
yazıları itibariyle dava konusu Vakfın İstanbul ilinde kurulduğunun ihtilafsız olduğu,
davalı Vakıflar Genel Müdürlüğü vekilinin süresi içerisinde verdiği cevap dilekçesi ile
yetki itirazında bulunduğu, davanın niteliği itibariyle vakfın kurulu olduğu yer merkezinde görülmesi gerektiği kanaatine varılarak davalı vekilinin yetki itirazının kabulüne, dava dilekçesinin yetki yönünden reddine, davaya bakmaya İstanbul Asliye Hukuk
Mahkemesinin yetkili olduğuna karar verilmiştir.
Yüksek Özel Daire’ce; yukarıda açıklanan gerekçelerle, mahkemenin davaya bakmakla yetkili olduğuna ve bu yönden verilen red kararının isabetsiz olduğuna işaretle
karar bozulmuştur.
Yerel mahkemece; Vakfın, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından idare edildiği noktasında taraflar arasında çekişme olmadığı gibi dosya kapsamı ile de sabit ve mahkemenin de kabulünde olduğu, ancak davaya konu Vakfın İstanbul’da kurulduğu,dosya
kapsamından da anlaşılacağı üzere vakfın tüzel kişiliğinin halen devam ettiği, Vakıflar
SAYI : 26
135
Genel Müdürlüğü tarafından vakıf evlatlarının mütevellilik talebi olmadığından niyabeten ( vekaleten ) idare edildiği, toplanan delillerden anılan vakfın ayrı bir bütçesi
olup, gelir giderleri, borçları ve vakıf evlatlarına yapılan ödemelerin bu bütçeden karşılandığı, dolayısıyla dava konusu vakfın mal varlığının Vakıflar Genel Müdürlüğüne
geçmediği, bununla birlikte Vakıf evlatları tarafından açılan davaların İstanbul Beyoğlu Asliye Hukuk Mahkemesinde görülüp neticelendiği,Vakfın niyabeten ( vekaleten )
Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından idare ediliyor olmasının mazbut vakıf olduğunu
göstermeyeceği gibi, husumetin Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne yönlendirilmiş olmasının da yetkili Mahkemenin Ankara Mahkemeleri olduğunu göstermeyeceği, dolayısıyla bozma ilamının dava konusu vakfın mahiyetine ve vasfına uygun olmadığı gerekçesiyle önceki kararda direnilmiştir.
Bu karar davacılar vekilinin temyizi üzerine Hukuk Genel Kurulu’nun 10.11.2010
tarihli kararıyla; mahkemece kısa kararın hüküm fıkrası ile gerekçeli hüküm fıkraları
çelişkili olup yerel mahkeme kararının işin esasına yönelik temyiz itirazları incelenmeksizin salt bu usulü eksikliğe dayalı olarak bozulmakla, usulünce yeniden direnme
kararı verilmiştir. Davacılar vekili hükmü temyiz etmiştir.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu’nun önüne gelen uyuşmazlık; Dava konusu
Vakfın galleye müstehak evlatları tarafından açılan intifa hakkının tespit ve tahsiline
ilişkin davada yetkili mahkemenin vakfın kurulduğu yer mahkemesinde mi yoksa mazbut vakıf olması nedeniyle Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün ikametgahı mahkemesinde
mi görüleceği noktasında toplanmaktadır.
Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşme sırasında işin esası incelenmeden evvel,
mahkemece ilk kararda verilen yetkisizlik kararının gerekçesi olarak, davanın niteliği
itibariyle mazbut Vakfın kurulduğu yer mahkemesinde görülmesi gerektiği görüşü yer
aldığı halde, bozma sonrası kararında, vakfın ayrı tüzel kişiliğinin ve mal varlığının bulunduğu, mütevellisinin bulunmaması nedeniyle niyabeten ( vekaleten ) idare edildiği
gerekçesine dayanılması karşısında, temyize konu bu kararın yeni hüküm niteliğinde
olup olmadığı ön sorun olarak tartışılmıştır.
Heyetçe, ilk karar ve bozma kapsamı itibariyle vakfın mazbut vakıf olduğu konusunda uyuşmazlık bulunmadığı, mahkemece niyabeten yönetildiğinin belirtilmesinin
ilk hükümden ayrıldığı anlamına gelmediği, bu haliyle ortada yeni hüküm bulunmadığı, temyize konu kararın 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 429/3.
maddesi anlamında direnme kararı olduğu, temyiz incelemesinin Kurulca yapılması
gerektiği oybirliği ile karara bağlanarak işin esasının incelenmesine geçilmiştir.
İşin esasına gelince;
Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve kanıtlara, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere göre, Hukuk Genel Kurulu’nca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi
kurulun çoğunluğunca usul ve yasaya aykırı bulunmuş; bu nedenle direnme kararının
bozulmasına oyçokluğu ile karar verilmiştir.
ŞUBAT 2012
SONUÇ : Davacılar vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının Özel
Daire bozma kararında açıklanan nedenlerle H.U.M.K.nun 429. maddesi gereğince
BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, 13.07.2011
gününde oyçokluğu ile karar verildi
İLGİLİ MEVZUAT MEİTNLERİ
1086/m.429 HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNU (Mülga)
(Değişik madde: 16/07/1981 - 2494/24 md.;Değişik madde: 26/09/2004 - 5236 S.K./16.mad)
İlk derece mahkemelerinin ve bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin kesin olarak verdikleri kararlarla, istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlara karşı, yürürlükteki
hukuka aykırı bulunduğu ileri sürülerek Adalet Bakanlığı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından kanun yararına temyiz yoluna başvurulur.
Temyiz istemi Yargıtayca yerinde görüldüğü takdirde, karar kanun yararına bozulur. Bu bozma, kararın hukukî sonuçlarını ortadan kaldırmaz.
Bozma kararının bir örneği Adalet Bakanlığına gönderilir ve Bakanlıkça Resmî Gazetede yayımlanır.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/19-426
Karar: 2011/516
♦♦ DEFTERİ USULÜNE UYGUN TUTULMUŞ BULUNAN TACİRİN
BİRBİRİNİ TEYİT EDEN KAYITLARININ DİĞER TARAF ALEYHİNE
DELİL OLACAĞI
♦♦ TÜRK TİCARET KANUNUNDA YEMİN
ÖZET: Dava, satım sözleşmesinden kaynaklanan alacağın tahsiline yönelik olarak
başlatılan icra takibine vaki itirazın iptali istemine ilişkindir.
Yerel Mahkemece davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Özel Dairece, bedelinin belirlenmesi gerekirken, eksik araştırma ve inceleme ile
yazılı şekilde hüküm tesisinin doğru görülmediğine işaretle hükmün bozulmasına
karar verilmiştir.
SAYI : 26
137
Yerel mahkemece, savunmanın aksine, taraflar arasında akdi ilişkinin mevcut olduğu, kısmi ödemeden sonra kalan miktar yönünden başlatılan takibe haksız olarak
itiraz edilmek suretiyle takibin durdurulduğu kanaatine varılarak, davacı şirketin
delil vasfına haiz ticari defter ve kayıtları dikkate alınarak TTK’nun 83. maddesi
uyarınca eda edilen yemine de dayanılarak, davanın kısmen kabulüne ilişkin önceki
kararda direnilmiştir.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu’nun önüne gelen uyuşmazlık; davacının teslimini kanıtladığı malın miktar ve bedelinin belirlenmesi noktasında toplanmaktadır.
Eldeki uyuşmazlık yönüyle satış bedelinin miktarı itibariyle, teslim savunmasının
1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 288.maddesi uyarınca yazılı
delille kanıtlaması zorunlu bulunduğu gibi, aynı Kanun’un 293.maddesinde gösterilen, tanıkla kanıtlama olanağının tanındığı hallerden herhangi birinin varlığı da,
davacı tarafça ileri sürülmemiştir.
Yine, somut olayda, davalı vekili tanık dinletmesine muvafakat etmediğini açıkça
bildirmiştir. Davacı satıcı, dava konusu satılanı davalı alıcıya teslim etmiş olduğu yönündeki savunmasını yazılı delille kanıtlamak zorundadır. Mahkemenin buna
rağmen dinlediği tanıkların beyanlarına itibar edilemez.
Davacı tarafından davalı adına tanzim edilmiş bulunan faturanın davalı şirket adresine iadeli taahhütlü posta ile gönderildiği, ancak davalının hanede bulunulmadığı belirtilerek tebliğ edilemediğine göre davacının tebliğ edilmeyen fatura deliline
de dayanamayacağı açıktır.
Ancak, dava dosyasında davalı adına tanzim edilmiş mal teslimi ile ilgili belgede 35
top 10.649 metre kumaşın yazılı olduğu altında S. H. imzasının bulunduğu, diğer tarihli mal teslimi ile ilgili belgede 71 top 21.495 metre kumaşın yazılı olduğu altında
F. A. imzasının bulunduğu görülmüştür.
İstanbul Sigorta İl Müdürlüğü tarafından gönderilen yazıda, bordrolar ile aylık
prim belgelerinin incelenmesinde S. H. isminin bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Uzman bilirkişi raporunda “29.01.2004 tarihli 21 top 21.495 metre malın teslimi
ile ilgili belgedeki imzanın davalı şirket ortağı M. F. A.’ın eli mahsulü olduğu tespit
edilmiştir.
Davacı tarafın defterleri usulüne uygun tutulduğundan kesin delil vasfına haiz olup,
davacı kendi defterlerine göre davalıdan alacaklıdır.
6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ( TTK )’nun 86. maddesine göre, taraflardan birinin defterleri kanuna uygun olup da, diğerininki olmaz veya hiç defteri bulunmaz
yahut ibraz etmek istemezse; defterleri muntazam olan tacirin birbirini teyid eden
defterlerindeki kayıtlar, diğeri aleyhine delil olur. Defterler usulüne uygun tutulmamış dahi olsa aleyhine delil teşkil edeceği kuşkusuzdur.
Ticari defterlerle ispat usulünde diğer koşulların bir arada bulunduğunu tespit eden
mahkeme, ticari defterleri lehine delil sayılan tarafa TTK. Md. 83 doğrultusunda
son olarak verdiği tamamlayıcı yemin davacı tarafından eda ve yeminde sebat edil-
ŞUBAT 2012
miştir.
Davalı yan önce ticari ilişkiyi inkar ederek S. H.’ín şirket çalışanı olmadığını, F.
A.’a ait olduğu iddia edilen imzanın da sahte olduğunu savunmuş ise de F. A. imzasının sahte olmadığının anlaşılması karşısında F. A. imzası ile teslim alınan malın
hatalı çıkması üzerine iade edildiğini, S. H. imzası ile teslim alınan bir mal bulunmadığını ve kendi çalışanları olmadığını belirterek kabul etmemiştir.
Önemle vurgulanmalıdır ki, satım sözleşmesinde malın teslim edildiği kişinin teslim
almaya yetkili olması gerekir. Ancak yetkili olmamasına rağmen daha önce değişik
zamanlarda, aynı veya değişik kişilerden mal teslim almış ise zımnen yetkili kılındığının kabulü gerekir.
Davacı şirket tarafından davalı şirket ortağına 21.495 metrelik mal teslim etmiş
olduğu, yaklaşık 20.000 metre kumaşın iade edildiği konusunda bir uyuşmazlık bulunmamaktadır.
Ancak davacının sunmuş olduğu 09.04.2004 tarihli 10.649 metrelik malın S. H.
isimli şahsa teslim edildiğine ilişkin sevk irsaliyesi davalı yan tarafından kabul
edilmemiştir.
Şu hale göre, mahkemece, 09.01.2004 tarihli irsaliyede malı teslim alan S. H.’in
davalı adına mal teslim almaya açık ya da zımni olarak yetkili kılınıp kılınmadığı,
davalı çalışanı olup olmadığı, davalı şirketin diğer ticari ilişkilerinde de yer alıp
almadığı, buna ilişkin belgelerde imzası bulunup bulunmadığının yukarıda açıklanan ilkeler çerçevesinde araştırılıp incelenmesi ve oluşan sonuca göre bir karar
verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde verilen direnme kararının bu
değişik nedenle bozulması gerekmiş; bozma nedenine göre diğer hususlar şimdilik
inceleme dışı bırakılmıştır denilerek Yerel Mahkemenin ısrar kararı bozulmuştur.
6762/m.83, 86
1086/m.288, 293
edildiği anlaşıldıktan ve direnme kararının verildiği tarih itibariyle H.U.M.K.2494 sayılı Yasa ile değişik 438/II.fıkrası hükmü gereğince duruşma isteğinin reddine karar
verilip dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
KARAR : Dava, satım sözleşmesinden kaynaklanan alacağın tahsiline yönelik olarak başlatılan icra takibine vaki itirazın iptali istemine ilişkindir.
Yerel Mahkemece; taraflar arasında mevcut akdi ilişki kapsamında davalıya ham
kumaş satışı yapıldığı davalının kısmi ödemede bulunduğu, davacı şirketin usulüne
uygun tutulmuş ve sahibi lehine delil vasfına haiz ticari defter ve kayıtları dikkate alınarak sabit görülerek, TTK nun 83 maddesi uyarınca eda ettirilen yemine nazaran davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Yüksek Özel Daire’ce; davacının kısmen ödeme iddiası da gözetilerek teslimini
SAYI : 26
139
kanıtladığı malın miktar ve bedelinin belirlenmesi gerekirken, eksik araştırma ve inceleme ile yazılı şekilde hüküm tesisinin doğru görülmediğine işaretle hükmün bozulmasına karar verilmiştir.
Yerel mahkemece, fatura ve sevk irsaliyeleri kapsamlarıyla da doğrulanan tanık anlatımlarından, davalı tarafa saten dokuma kumaşın ham olarak satıldığı ve bu kumaş
üzerinde boya-terbiye işlemleri yaptırıldığı, savunmanın aksine, taraflar arasında akdi
ilişkinin mevcut olduğu, davalı yanın imza itirazının da yerinde olmadığı, kısmi ödemeden sonra kalan miktar yönünden başlatılan takibe haksız olarak itiraz edilmek suretiyle takibin durdurulduğu kanaatine varılarak, davacı şirketin usulüne uygun tutulmuş
ve sahibi lehine delil vasfına haiz ticari defter ve kayıtları dikkate alınarak TTK’nun
83. maddesi uyarınca eda edilen yemine de dayanılarak, davanın kısmen kabulüne ilişkin önceki kararda direnilmiş; hükmü davalı vekili temyiz etmiştir.
İlk karar, bozma ve direnme kararlarının kapsamı itibariyle taraflar arasındaki akdi
ilişkinin varlığı ve iade edilen mallar konusunda özel daire ile yerel mahkeme arasında
uyuşmazlık bulunmamaktadır.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu’nun önüne gelen uyuşmazlık; kısmen ödeme
iddiası da gözetilerek davacının teslimini kanıtladığı malın miktar ve bedelinin belirlenmesi noktasında toplanmaktadır.
Öncelikle, konuya ilişkin yasal düzenlemelerin irdelenmesinde yarar vardır:
818 sayılı Borçlar Kanunu’nun “İki Tarafın Hak Ve Vazifeleri” başlıklı 182.maddesi;
“Beyi bir akittir ki onunla bayi, satılan malı müşterinin iltizam ettiği semen mukabilinde müşteriye teslim ve mülkiyeti ona nakleylemek borcunu tahammül eder.
Hilafına adet veya mukavele mevcut değil ise bayi ile müşteri borçları aynı zamanda ifa etmekle mükelleftirler.
Hale göre tayini mümkün olan semen, tesmiye edilmiş hükmündedir.”
Hükmü yer almaktadır.
Bu noktada satılanın tesliminin ispatı önem arz etmekte; bu bağlamda eldeki uyuşmazlık yönüyle tesliminin tanıkla kanıtlanıp kanıtlanamayacağı hususunun açıklığa
kavuşturulması gerekmektedir.
Hemen belirtmelidir ki, satılanın tesliminin “hukuki işlem” niteliğinde olup, buna
ilişkin savunmanın hangi delillerle kanıtlanabileceğinin belirlenmesinde, hukuki işlemlerin varlığının kanıtlanmasına ilişkin genel usul hukuku kurallarının ( 1086 sayılı
Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 288 ve devamındaki hükümler ) göz önünde
tutulması gerekir.
Bunun sonucu olarak ta; herhangi bir hukuki işlem gibi, teslim de anılan hükümdeki senetle ( yazılı delille ) ispat kuralı çerçevesinde, ilişkin bulunduğu malın miktar
ve değerine göre belirlenmelidir ( Kuru Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, İstanbul
1990 5.basım,C:2,S:1534, S:1603, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 06.11.2002 gün
ŞUBAT 2012
2002/13-875 E., 2002/885 K. sayılı ilamı da bu yöndedir. ).
Somut olaya gelince;
Eldeki uyuşmazlık yönüyle satış bedelinin miktarı itibariyle, teslim savunmasının
1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 288.maddesi uyarınca yazılı delille kanıtlaması zorunlu bulunduğu gibi, aynı Kanun’un 293.maddesinde gösterilen,
tanıkla kanıtlama olanağının tanındığı hallerden herhangi birinin varlığı da, davacı tarafça ileri sürülmemiştir.
Yine, somut olayda, davalının, teslim savunması yönünde davacının tanık dinletmesine açık bir muvafakati olmadığı gibi; tersine, davalı vekili, buna muvafakat etmediğini açıkça bildirmiştir. Bu durumda, davacı satıcı, dava konusu satılanı davalı alıcıya
teslim etmiş olduğu yönündeki savunmasını yazılı delille kanıtlamak zorundadır. Mahkemenin buna rağmen dinlediği tanıkların beyanlarına itibar edilemez.
Davacı tarafından davalı adına 31.03.2004 tarih 910216 numaralı 11.445 metre kumaşla ilgili olarak 34.699.207.139.-TL.lık fatura tanzim edilmiş olduğu, bu faturanın
üzerinde 29.01.2004 tarih ve 183915 numaralı irsaliyenin yazılı olduğu, bu faturanın
davalı şirket adresine iadeli taahhütlü posta ile gönderildiği, ancak faturanın hanede
bulunulmadığı belirtilerek iade edildiği anlaşılmaktadır. Bu durumda davacının tebliğ
edilmeyen fatura deliline de dayanamayacağı açıktır.
Ancak, dava dosyasında davalı adına tanzim edilmiş 09.01.2004 tarihli mal teslimi
ile ilgili belgede 35 top 10.649 metre kumaşın yazılı olduğu altında S. H. imzasının
bulunduğu, diğer 29.01.2004 tarihli mal teslimi ile ilgili belgede 71 top 21.495 metre
kumaşın yazılı olduğu altında F. A. imzasının bulunduğu görülmüştür.
SSK Başkanlığı Sigorta İşleri Genel Müdürlüğü İstanbul Sigorta İl Müdürlüğü tarafından gönderilen 24.03.2006 tarih 031530 sayılı yazıları ekindeki davalı şirkete ait
2002/1,2,3 dönemi, 2003/1,2,3 dönemi ve 2004/2 dönemi dönem bordroları ile 2004/5
ve 2004/12. aylara ait aylık prim belgelerinin incelenmesinde S. H. isminin bulunmadığı anlaşılmaktadır.
05.06.2006 havale tarihli uzman bilirkişi raporunda “29.01.2004 tarihli 21 top
21.495 metre malın teslimi ile ilgili belgede atılı olup davalı şirket ortağı M. F. A.’a
izafe edilen imzanın M. F. A.’ın eli mahsulü olduğu tespit edilmiştir.
Mahkemece hükme esas alınan 24.03.2008 tarihli bilirkişi kurulu raporu ile davacının kendi defterlerinde davalı ile olan hesabı incelendiğinde davacı şirketin davalı
şirketten 15.02.2004 ve 02.03.2004 tarihlerinde 5.000,00 USD çek ve 5.000,00 USD
nakit olmak üzere toplam 10.000,00 USD avans aldığı ve bu tutarların Türk Lirası
karşılığı olarak ( - ) 13.130.050.000.-TL’yi davalı alacağı olarak hesaba işlendiği, bu
avans ile ilgili olarak da davacı tarafından davalı adına 31.03.2004 tarihinde 910216
nolu 34.699.207.139.-TL tutarlı fatura tanzim edildiği ve hesaba davalı borcu olarak
kaydedildiği, bu işlemlerin sonucunda da takip tarihi olan 24.05.2004 itibari ile davacının davalı şirketten 21.569.157.139.-TL alacaklı olduğu, davalı tarafından ibraz
edilen ticari defterlerinin incelenmesinde davacının takip konusu yaptığı fatura ve yine
SAYI : 26
141
davacının dilekçesinde davalıdan aldığını iddia ettiği ( 5.000 USD çek + 5.000 Nakit )
toplam 10.000 USD ile ilgili herhangi bir borç ve alacak kaydının olmadığının görüldüğü, ayrıca yine inceleme günü davalı şirkete ait 2004 yılı Yevmiye defterinin kapanış
maddesinde de davacı şirket ile ilgili herhangi bir kaydın olmadığı belirtilmiştir.
Davacı tarafın defterleri kesin delil vasfına haiz olup, davacı kendi defterlerine göre
davalıdan alacaklıdır.
6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ( TTK )’nun 86. maddesine göre, taraflardan birinin defterleri kanuna uygun olup da, diğerininki olmaz veya hiç defteri bulunmaz yahut
ibraz etmek istemezse; defterleri muntazam olan tacirin birbirini teyid eden defterlerindeki kayıtlar, diğeri aleyhine delil olur. Defterler usulüne uygun tutulmamış dahi olsa
aleyhine delil teşkil edeceği kuşkusuzdur.
Ticari defterlerle ispat usulünde diğer koşulların bir arada bulunduğunu tespit eden
mahkeme, ticari defterleri lehine delil sayılan tarafa TTK. Md. 83 doğrultusunda son
olarak verdiği tamamlayıcı yemin davacı tarafından eda ve yeminde sebat edilmiştir.
Defter sahibi, mahkemenin kendisine verdiği tamamlayıcı yemini ederse mahkeme
bu yemin ile bağlıdır. Yani ticari defterdeki kayıt sahibi lehine kesin delil teşkil eder.
Ancak, defterdeki kayıtlara dayanak yapılan belgelerin de kayıtları doğrulaması gerekir. Buna göre, davacı toplamda 32.144 metrelik mal teslimi yapılmış olduğunu, davalının bu malların bir kısmını iade edildiğini, davalının iade etmediği malların toplam
11.445 metre olduğunu iddia etmektedir. Davalı yan önce ticari ilişkiyi inkar ederek
S. H.’ín şirket çalışanı olmadığını, F. A.’a ait olduğu iddia edilen imzanın da sahte
olduğunu savunmuş ise de F. A. imzasının sahte olmadığının anlaşılması karşısında F.
A. imzası ile teslim alınan malın hatalı çıkması üzerine iade edildiğini, S. H. imzası
ile teslim alınan bir mal bulunmadığını, Servet Hançer’in kendi çalışanları olmadığını
belirterek kabul etmemiştir.
Önemle vurgulanmalıdır ki, satım sözleşmesinde malın teslim edildiği kişinin teslim almaya yetkili olması gerekir. Ancak yetkili olmamasına rağmen daha önce değişik
zamanlarda, aynı veya değişik kişilerden mal teslim almış ise zımnen yetkili kılındığının kabulü gerekir.
Davacı şirket tarafından davalı şirket ortağına 21.495 metrelik mal teslim etmiş olduğu, yaklaşık 20.000 metre kumaşın iade edildiği konusunda bir uyuşmazlık bulunmamaktadır.
Ancak davacının sunmuş olduğu 09.04.2004 tarihli 10.649 metrelik malın S. H.
isimli şahsa teslim edildiğine ilişkin sevk irsaliyesi davalı yan tarafından kabul edilmemiştir.
Şu hale göre, mahkemece, 09.01.2004 tarihli irsaliyede malı teslim alan S. H.’in
davalı adına mal teslim almaya açık ya da zımni olarak yetkili kılınıp kılınmadığı, davalı çalışanı olup olmadığı, davalı şirketin diğer ticari ilişkilerinde de yer alıp almadığı,
buna ilişkin belgelerde imzası bulunup bulunmadığının yukarıda açıklanan ilkeler çerçevesinde araştırılıp incelenmesi ve oluşan sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken
ŞUBAT 2012
eksik inceleme ile yazılı şekilde verilen direnme kararının bu değişik nedenle bozulması gerekmiş; bozma nedenine göre diğer hususlar şimdilik inceleme dışı bırakılmıştır.
SONUÇ : Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının yukarıda belirtilen değişik gerekçe ve nedenlerle HUMK.nun 429.maddesi gereğince BOZULMASINA, bozma nedenine göre sair temyiz nedenlerinin bu aşamada incelenmesine yer olmadığına, istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, 13.07.2011
gününde, oyçokluğu ile karar verildi.
6762/m.83
Mahkeme, aşağıdaki hükümler gereğince, defter münderecatını sahibi lehine hükme medar görmüşse
kanaatini kuvvetlendirmek için o kaydın doğru olduğuna ve davacının halen davalıda yerine getirilmesi
gereken hakkı bulunduğuna dair defter sahibine tamamlayıcı bir yemin verir.
Taraflardan biri hasmın ticari defterlerinin münderecatını kabul edeceğini mahkeme huzurunda beyan
etmiş iken hasmı ticari defterlerini ibrazdan imtina ederse, mahkeme, defterlerin ibrazını istemiş olan
tarafa iddiasının sıhhati hakkında bir yemin verir.
6762/m.86
Taraflardan birinin defterleri kanuna uygun olup da diğerininki olmaz veya hiç defteri bulunmaz yahut
ibraz etmek istemezse; defterleri muntazam olan tacirin birbirini teyit eden defterlerindeki kayıtlar, diğeri
aleyhinde delil olur. Hasım taraf, aleyhinde delil ittihaz olunan kaydın aksini muteber delillerle ispat
edebilir.
1086/m.288 HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNU
(Değişik madde: 16/07/1981 - 2494/20 md.)
Bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin, yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri dörtyüz milyon lira yı geçtiği
takdirde senetle ispat olunması gerekir.
Bu hukuki işlemlerin miktar veya değeri ödeme veya borçtan kurtarma (ibra) gibi herhangi bir sebeple
dörtyüz milyon lirada n aşağı düşse bile senetsiz ispat olunamaz.
Aşağıdaki hallerde her halde şahit ikame olunabilir:
1 - Usul ve füru, birader ve hemşire veya karı koca ve kayınpeder ve valide ile damat ve gelin arasındaki muameleler,
2 - Cürümden mütevellit olsun olmasın tazminatı müstelzim fiiller,
3 - Yangın veya kazayı bahri veyahut düşman istilası gibi senet alınması gayrimümkün veya fevkalade
müşkül hallerde yapılan muameleler.
4 - Halin icabına ve iki tarafın vaziyetlerine nazaran senede raptı müteamil olmıyan muameleler,
5 - Akitlerde hata, hile, gabin, cebir ve ikrah vukuu.
SAYI : 26
143
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/20-411
Karar: 2011/510
♦♦ TARAFLARI, DAVA SEBEBİ VE MÜDDEABİHİ AYNI OLAN BİR
DAVA HAKKINDA BİRBİRİNE AYKIRI KESİNLEŞMİŞ İKİ HÜKÜM
BULUNMASI HALİNDE YARGILAMANIN YENİLENMESİ TALEBİ
ÜZERİNE İKİNCİ HÜKMÜN İPTALİNE KARAR VERİLECEĞİ
♦♦ KESİN HÜKMÜN SONUÇLARI DAVADA TARAF OLARAK
YER ALANLAR İÇİN SONUÇ DOĞURACAĞINDAN, DAVADA
TARAF OLMAYANLARIN YARGILAMANIN İADESİ TALEBİNDE
BULUNAMAYACAKLARI
ÖZET: Dava, yargılamanın yenilenmesi istemlidir. Karar düzeltme isteği Hukuk
Genel Kurulunca değerlendirilmiştir.
1- Antalya Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 09.05.1952 gün ve 1951/876 E., 1952/411
K. sayılı hükmü yönünden yapılan incelemede;
Yargılamanın iadesi talebinde bulunan ‘Hazine’, bu dosyada taraf olarak yer almadığından, anılan dosyada verilen hüküm Hazine hakkında kesin hüküm oluşturmayacağından, bu dosyaya dayanarak yargılamanın iadesi talebinde bulunması da
olanaklı değildir.
Bu yöne ilişkin direnme kararı usul ve yasaya uygun olup, kararın bu değişik gerekçe ile onanması gerekirken,Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca bozulduğu anlaşıldığından, anılan bozma kararının Antalya Asliye Hukuk Mahkemesin direnme kararının bozulmasına ilişkin bölümünün kaldırılarak, direnme kararının onanmasına
karar verilmiştir.
K. sayılı hükmü ile Antalya Sulh Hukuk Mahkemesi’nin 12.09.1967 gün ve 1967/353701 sayılı hükmü yönünden yapılan değerlendirmede ise;
Özel Daire bozmasında, mahkemece yapılacak araştırma sonucunda, yargılamanın
iadesine konu olan dosyalardaki taşınmazların aynı taşınmazlar olduğunun belirlenmesi halinde davanın kabulüne karar verilmesi gerektiği ibaresi yer almış ise de,
Hukuk Genel Kurulu Kararı’nda, açıkça taşınmazların aynı taşınmaz olduğunun
anlaşılmasından sonra, HUMK’nun 445/10. maddesindeki şartların oluşup oluşmadığının değerlendirilmesi, bundan sonra işin esası hakkında karar verilmesi gerektiğine işaretle yerel mahkeme kararının bozulduğunun belirgin olmasına göre,
HUMK.nun 440. maddesinde yazılı sebeplerden hiç birisine dayanmayan ve yerin-
ŞUBAT 2012
de olmayan karar düzeltme isteğinin oyçokluğu ile reddi gerekmiştir.
İlgili Kanun/Madde: 1086/m.237
1086/m.445-10
DAVA : Hukuk Genel Kurulu’nca dilekçe, düzeltilmesi istenen ilam ve dosyadaki
ilgili bütün kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
KARAR : Eldeki dava yargılamanın yenilenmesi istemli olmakla, bu talebe dayanak alınan dava dosyaları ayrı ayrı ele alınarak; karar düzeltme istemi değerlendirilmiştir.
K. sayılı hükmü yönünden yapılan incelemede;
Yargılamanın iadesi, olağanüstü bir kanun yoludur. Bu nedenle de, böyle bir istekte
bulunulabilmesi için dayanılacak sebepler 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ( HUMK )’nun 445.maddesinde tahdidi olarak gösterilmiştir.
Tarafları, dava sebebi ve müddeabihi aynı olan bir dava hakkında birbirine aykırı
kesinleşmiş iki hüküm bulunması halinde; kesin hüküm ( m.237 ) bulunması nedeniyle yargılamanın yenilenmesi talebi üzerine, ikinci hükmün iptaline karar verilir (
m.445/10 ).
Hemen belirtmelidir ki, kesin hükmün sonuçları ancak davada taraf olanlar hakkında uygulanır.
Somut olayda ise; yargılamanın iadesi talebinde bulunan ‘Hazine’, talebine dayanak
olarak gösterdiği dosyalardan, Antalya Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 09.05.1952 gün
ve 1951/876 E., 1952/411 K. sayılı dosyasında taraf olarak yer almamıştır.
O nedenledir ki, anılan dosyada verilen hüküm Hazine hakkında kesin hüküm oluşturmayacağından, bu dosyaya dayanarak yargılamanın iadesi talebinde bulunması da
olanaklı değildir.
Açıklanan nedenlerle bu yöne ilişkin direnme kararı usul ve yasaya uygun olup,
kararın bu değişik gerekçe ile onanması gerekirken,Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun
22.11.2006 gün ve 2006/711 Esas, 2006/739 Karar sayılı kararıyla bozulduğu anlaşıldığından, anılan bozma kararının Antalya Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 09.05.1952
gün ve 1951/876 E., 1952/411 K. sayılı dosyanın değerlendirilmesine ilişkin direnme
kararının bozulmasına ilişkin bölümünün kaldırılarak, direnme kararının açıklanan bu
yön itibariyle onanmasına, oybirliği ile karar verilmiştir.
2- Antalya 1.Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 14.11.1972 gün ve 1970/198 E.,
1972/1269 K. sayılı hükmü ile Antalya Sulh Hukuk Mahkemesi’nin 12.09.1967 gün ve
1967/353-701 sayılı hükmü yönünden yapılan değerlendirmede ise;
Düzeltilmesi istenen Hukuk Genel Kurul ilamında gösterilen gerektirici nedenlere
SAYI : 26
145
ve özellikle de; her ne kadar Özel Daire bozmasında, mahkemece yapılacak araştırma
sonucunda, yargılamanın iadesine konu olan dosyalardaki taşınmazların aynı taşınmazlar olduğunun belirlenmesi halinde davanın kabulüne karar verilmesi gerektiği ibaresi
yer almış ise de, Hukuk Genel Kurulu Kararı’nda, açıkça taşınmazların aynı taşınmaz
olduğunun anlaşılmasından sonra, HUMK’nun 445/10. maddesindeki şartların oluşup
oluşmadığının değerlendirilmesi, bundan sonra işin esası hakkında karar verilmesi
gerektiğine işaretle yerel mahkeme kararının bozulduğunun belirgin olmasına göre,
HUMK.nun 440. maddesinde yazılı sebeplerden hiç birisine dayanmayan ve yerinde
olmayan karar düzeltme isteğinin oyçokluğu ile reddi gerekmiştir.
SONUÇ : 1- Yukarıda ( 1 ). bentte açıklanan değişik nedenlerle Antalya Asliye
Hukuk Mahkemesi’nin 09.05.1952 gün ve 1951/876 E., 1952/411 K. sayılı dosyanın
değerlendirilmesine ilişkin direnme kararı usul ve yasaya uygun olup; karar düzeltme
istemlerinin kısmen kabulü ile; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 22.11.2006 gün ve
2006/711 Esas, 2006/739 Karar sayılı bozma kararının buna ilişkin bölümünün kaldırılarak, direnme kararının açıklanan bu yön itibariyle değişik gerekçe ile ONANMASINA oybirliği ile,
2- Yukarıda ( 2 ). bentte açıklanan nedenlerle davalılar M. A. E. ve M. Ç. vekili ile
davalı M. T. E.’in karar düzeltme isteminin REDDİNE, oyçokluğu ile,
3- Karar düzeltme talepleri kısmen kabul edilmiş olmakla takdiren karar düzeltme
isteyenler aleyhine ceza tayinine ve harç alınmasına yer olmadığına, 13.07.2011 gününde karar verildi.
Kaziyei muhkeme, ancak mevzuunu teşkil eden husus hakkında muteberdir.
Kaziyei muhkeme, mevcuttur denilebilmek için iki tarafın ve müddeabihin ve istinat olunan sebebin
müttehit olması lazımdır.
1086/m.445-10
HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNU
Katiyen verilen veya katiyet iktisap etmiş olan kararlar hakkında aşağıdaki sebeplere binaen iadei
muhakeme talep olunabilir:
10 - İki tarafı ve sebebi müddehit bir dava hakkında sadır olan bir ilama mugayir yeni bir ilam suduruna sebep olabilecek bir madde yokken yine o mahkeme veya diğer bir mahkeme tarafından evvelki ilamın
hükmü hilafında bir hüküm ve karar verilmiş olup da her iki ilamın katiyet kesbetmesi.
ŞUBAT 2012
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2011/21-430
Karar: 2011/512
♦♦ YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASINDA İŞE BAŞLAMA TARİHİNİN
SAPTANMASI
♦♦ ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELERİN KANUN HÜKMÜNDE OLDUĞU
ANAYASAL ZORUNLULUKTUR
ÖZET: Dava, yaşlılık aylığına hak kazanıldığının ve aylık bağlanması gerektiğinin
tespiti istemine ilişkindir.
Davacı vekili, davacının 3201 sayılı Kanun uyarınca borçlanma ile kazanılan sigortalılık süreleri dikkate alınarak, sigortalılık başlangıç tarihinin yurtdışında ilk
defa işe girdiği tarih olduğu ve buna göre belirlenecek sigortalılık süresi ile 506
sayılı Kanunun Geçici 81. maddesi uyarınca yaşlılık aylığına hak kazandığının tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı Kurum vekili davacının talebinin yasaya aykırı olduğunu savunmuştur.
Yerel mahkemece, sigortalılık süresinin yurtdışında ilk defa çalışmaya başladığı tarih dikkate alınarak belirlenmesi gerektiğinden bahisle davacının tahsis talep tarihi
itibariyle yaşlılık aylığına hak kazandığının tespiti ile yaşlılık aylığı bağlanmasına
karar verilmiştir.
Özel Daire hükmün bozulmasına karar vermiştir.
Yerel Mahkemece ilk kararda direnilmiştir.
I- İlk uyuşmazlaık;Davacının sigortalılık başlangıç tarihinin 3201 sayılı Kanuna
göre mi yoksa Türk-Alman Sosyal Güvenlik Ek Sözleşmesine göre mi belirleneceğine ilişkin uyuşmazlık yönünden;
Davacının çalışmalarının geçtiği Almanya ile imzalanan Türk Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesine uyarınca yurtdışında ilk defa çalışmaya başladığı tarih olarak
kabul edilmesi gerekmektedir.
Anayasamızın 90/son maddesine göre; yöntemine göre yürürlüğe konulmuş uluslararası sözleşmeler kanun hükmündedir. Uluslararası sözleşmenin bir kuralına,
uygulanma açısından yasal güç tanımak Anayasal bir zorunluluktur.
Somut uyuşmazlığın açıklanan bu ilke kapsamında değerlendirilmesi sonucunda;
davacının yurtdışında ilk defa çalışmaya başladığı tarih olarak kabul edilmesi gerekmektedir.
SAYI : 26
147
Yerel Mahkemenin, davacı sigortalının, Almanya’da ilk defa sosyal sigorta giriş tarihinin 506 Sayılı Kanunun 108. maddesine koşut olarak Türk sosyal sigortalarına
giriş tarihi olarak kabulü yerindedir.
II-İkinci uyuşmazlık yönünden; 506 sayılı Kanuna 4447 sayılı Kanun ile eklenen,
Anayasa Mahkemesinin iptal kararı ve sonrasında 4759 sayılı Kanun ile bir bölümü değişikliğe uğrayan Geçici 81. madde oluşturmaktadır. Anılan madde uyarınca,
“sigortalılık süresi”nin “kaç yıl” olduğu dikkate alınarak kademeli şekilde belirlenmektedir.
Yaşlılık aylığı tahsisi için aranan koşullardan biri olan sigortalılık süresi, sigortalının sosyal güvenlik mevzuatına tabi olarak ilk defa çalışılmaya başladığı sigortalılık başlangıç tarihi ile aylık talep tarihi arasındaki süredir.
Burada, 4759 Sayılı Kanunun kabul edildiği 23.05.2002 tarihinde geçerli sigortalılık süresinin hesabında, 4759 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra yapılacak
borçlanma ile kazanılan sürenin dikkate alınıp alınamayacağı hususu önem taşımaktadır.
3201 Sayılı Kanun uyarınca yurt dışı hizmet borçlanması, yurt dışında geçmiş sürelerin Türkiye’de geçmiş gibi değerlendirilmesi imkanını tanımaktadır. İkili uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde özel hüküm bulunmayan veya sözleşme
imzalanmayan ülkelerdeki çalışmalarını borçlananlar yönünden sigortalılık başlangıcının ve dolayısıyla sigortalılık süresinin nasıl hesaplanacağı ise 3201 Sayılı
Kanunun 5. maddesinde düzenlenmiştir.
Anılan maddeye göre, Türkiye’de tescili bulunan sigortalılar yönünden sigortalılık
başlangıcı, tescil tarihinden itibaren borçlanılan süre kadar geriye gidilerek bulunacak tarih; tescili olmayanlar yönünden ise, borcun tamamen ödendiği tarihten
borçlanma süresi kadar geriye gidilerek bulunacak tarihtir.
Yerel Mahkemenin, davacının yaşlılık aylığına esas sigortalılık süresinin hesabında, daha önce sigortalı olarak Türkiye’de tescili olmayanların 506 Sayılı Kanunun
Geçici 81. maddesinin yürürlük tarihinden sonra, yürürlük tarihinden öncesine ait
devreye ilişkin olarak yapacakları borçlanmaların; Geçici 81. madde uygulamasında gözetilmesi gerektiğini kabulle ve bu yolla 3201 sayılı Kanun uyarınca borçlanarak kazandığı sigortalılık süresini de dikkate alarak, davacının yaşlılık aylığına
hak kazanıp kazanmadığının 506 sayılı Kanunun Geçici 81. maddesindeki koşullara
göre belirlemesi ve bu değerlendirme ile ilk kararda direnmesi usul ve yasaya uygundur.
Ne var ki, Yüksek Özel Daire bozma nedenine göre, somut uyuşmazlıkta yaşlılık
aylığı tahsis koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediğini ve diğer temyiz itirazlarını
incelemediğinden, bu yönde inceleme yapılmak üzere dosyanın Özel Daireye gönderilmesi gerektiğine karar verilmiştir.
İlgili Kanun/Madde: 506/m.60, Geçici Madde 81, 108 3201/m.5 2709/m.90
ŞUBAT 2012
KARAR : Dava, yaşlılık aylığına hak kazanıldığının ve aylık bağlanması gerektiğinin tespiti istemine ilişkindir.
Davacı vekili, davacının 3201 sayılı Kanun uyarınca borçlanma ile kazanılan sigortalılık süreleri dikkate alınarak, sigortalılık başlangıç tarihinin yurtdışında ilk defe işe
girdiği tarih olduğu ve buna göre belirlenecek sigortalılık süresi ile 506 sayılı Kanunun
Geçici 81. maddesi uyarınca yaşlılık aylığına hak kazandığının tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı Kurum vekili davacının, 14.08.1973-31/05/1977 tarihleri arasında kalan ve
Bağ-Kur’ a borçlanılan toplam prim ödeme gün sayısının 5811 gün olduğunun doğru
olmadığını, 5754 sayılı kanunun 79. maddesiyle değişik 3201 sayılı Kanunun 4.maddesinde aynen “ Sosyal Güvenlik Sözleşmesi yapılmış ülkelerdeki hizmetlerini, bu kanuna göre borçlananların sözleşme yapılan ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih,
ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmaz.” Hükmünün getirildiğini, belirtilen nedenle
de davacının talebinin yasaya aykırı olduğundan davanın reddine karar verilmesini savunmuştur.
Yerel mahkemece, Türk-Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 29/4. maddesinde
yer alan; bir kimsenin Türk sigortasına girişten önce bir Alman Rant Sigortasına girmiş
bulunması halinde, Alman Rant Sigortasına girişi, Türk Sigortasına giriş olarak kabul
edileceği hükmüne göre yurt dışında çalışma başlangıç tarihinin sigortalılık başlangıç
tarihi olarak kabulü ile davacının 506 sayılı Kanunun 4759 sayılı Kanun ile değişik
Geçici 81. maddesinin ( B ) fıkrası uyarınca tahsis talep tarihi itibariyle sigortalılık
süresinin yurtdışında ilk defa çalışmaya başladığı tarih dikkate alınarak belirlenmesi
gerektiğinden bahisle davacının tahsis talep tarihi itibariyle yaşlılık aylığına hak kazandığının tespiti ile yaşlılık aylığı bağlanmasına karar verilmiştir.
Davalı vekilinin temyizi üzerine Özel Daire; yukarıda belirtilen gerekçelerle hükmün bozulmasına oybirliğiyle karar vermiş, Yerel Mahkemece, önceki gerekçeler tekrarlanmak suretiyle ilk kararda direnilmiş, direnme hükmü davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Direnme yolu ile Hukuk Genel Kurulu önüne gelen iki uyuşmazlık gelmektedir.
Bunlardan ilki; davacının sigortalılık başlangıç tarihinin 3201 sayılı Kanuna göre
mi yoksa Türk-Alman Sosyal Güvenlik Ek Sözleşmesine göre mi belirleneceği noktasında toplanmaktadır.
İlk uyuşmazlığın çözümünden sonra varılacak sonuca göre çözümü gereken ikinci
uyuşmazlık ise; 3201 sayılı Yurtdışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında
Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanuna dayalı olarak, 4759 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra borçlanma yapılması halinde; yaşlılık aylığı tahsis koşullarının 506 sayılı Kanunun Geçici 81. maddedeki
kademeli geçiş şartlarına göre mi, yoksa 506 sayılı Kanunun 4759 sayılı Kanunla deği-
SAYI : 26
149
şik 60. maddesi hükümlerine göre mi belirleneceği noktasında toplanmaktadır.
I-İlk uyuşmazlık yönünden, diğer bir anlatımla davacının sigortalılık başlangıç tarihinin 3201 sayılı Kanuna göre mi yoksa Türk-Alman Sosyal Güvenlik Ek Sözleşmesine göre mi belirleneceğine ilişkin uyuşmazlık yönünden;
Konuyla ilgisi bakımından öncelikle sigortalılık süresinin başlangıcı kavramına
açıklık getirilmelidir.
506 sayılı Kanunun 108. maddesi uyarınca malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının
uygulanmasında nazara alınacak sigortalılık süresinin başlangıcı, sigortalının, yürürlükten kaldırılmış 5417 ve 6900 sayılı Kanunlara veya bu Kanuna tabi olarak ilk defa
çalışmaya başladığı tarihtir.
Yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarının sigortalılık başlangıcı yönünden, bulundukları ülke ile yapılan ikili uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde açık hüküm
bulunmayan veya hiç sözleşme yapılmayan ülkelerde bulunanların durumu 3201 Sayılı
Anılan madde uyarınca borçlanma konusu hizmetlerinden sonra Türkiye’de tescili
bulunan sigortalılar yönünden sigortalılık başlangıcı, tescil tarihinden itibaren borçlanılan süre kadar geriye gidilerek bulunacak tarih olacak, hiç tescili olmayanlar için de,
borcun tamamen ödendiği tarihten borçlanma süresi kadar geriye gidilerek bulunacak
tarih olacaktır.
Öte yandan, davacının çalışmalarının geçtiği Almanya ile 02.11.1984 tarihinde imzalanan Türk Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesine Ek Sözleşmenin 29. maddesinin
4. bendi hükmü uyarınca yurtdışında ilk defa çalışmaya başladığı tarih olarak kabul
edilmesi gerekmektedir.
Şu duruma göre, karşımıza, aynı konu hakkında bir tarafta iç hukuk alanında kabul
edilen bir yasa kuralı diğer tarafta uluslararası sözleşmede yer alan farklı bir düzenleme çıkmaktadır. Bu sorun kurallar kademelenmesindeki ( Normlar Hiyerarşisindeki )
sıralamaya göre çözümlenmesinde kuşku bulunmamaktadır. Öncelikle belirtilmelidir
ki; Anayasamızın 90/son maddesinde öngörüldüğü üzere; yöntemine göre yürürlüğe
konulmuş uluslararası sözleşmeler kanun hükmündedir. Öyle ki bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine dahi başvurulamaz. Anayasa; böylece uluslararası sözleşmenin bir kuralını iç hukuk açısından “Yasa” gücünde görmüş
“normlar hiyerarşisi” yönünden daha alt sırada kabul etmemiştir. Bu durumda denilebilir ki, uluslararası sözleşmenin bir kuralına, uygulanma açısından yasal güç tanımak
Anayasal bir zorunluluktur.
Somut uyuşmazlığın açıklanan bu ilke kapsamında değerlendirilmesi sonucunda;
02.11.1984 tarihinde imzalanan ve 05.12.1984 tarihli 3241 sayılı Kanunla onaylanıp
01.04.1987 tarihinde yürürlüğe giren ve yöntemine göre yürürlüğe girmiş uluslararası sözleşme olarak 3201 sayılı Kanunun 5. maddesinden önce uygulanma önceliğine
sahip bulunan 30 Nisan 1964 tarihli Türk Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesine Ek
Sözleşmenin 29. maddesinin 4. bendi hükmü uyarınca yurtdışında ilk defa çalışmaya
ŞUBAT 2012
başladığı tarih olarak kabul edilmesi gerekmektedir.
Açıklanan hukuksal nedenler karşısında; Yerel Mahkemenin, davacı sigortalının,
Almanya’da ilk defa sosyal sigorta giriş tarihinin 506 Sayılı Kanunun 108. maddesine
koşut olarak Türk sosyal sigortalarına giriş tarihi olarak kabulü yerindedir.
II-İkinci uyuşmazlık konusunu teşkil eden; 3201 sayılı Yurtdışında Bulunan Türk
Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanuna dayalı olarak, 4759 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra borçlanma yapılması halinde; yaşlılık aylığı tahsis koşullarının 506 sayılı
Kanunun Geçici 81. maddedeki kademeli geçiş şartlarına göre belirlenip belirlenemeyeceğine ilişkin uyuşmazlık yönünden yapılan değerlendirmede:
Uyuşmazlığın kaynağını 506 sayılı Kanuna 4447 sayılı Kanun ile eklenen, Anayasa
Mahkemesinin iptal kararı ve sonrasında 4759 sayılı Kanun ile bir bölümü değişikliğe
uğrayan Geçici 81. madde oluşturmaktadır.
Anılan madde uyarınca, yaşlılık aylığı bağlama koşulları, 4447 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 08.09.1999 ve 4759 sayılı Kanunun kabul edildiği 23.05.2002 tarihindeki “sigortalılık süresi”nin “kaç yıl” olduğu dikkate alınarak kademeli şekilde belirlenmektedir.
Yaşlılık aylığı tahsisi için aranan koşullardan biri olan sigortalılık süresi, sigortalının sosyal güvenlik mevzuatına tabi olarak ilk defa çalışılmaya başladığı sigortalılık
başlangıç tarihi ile aylık talep tarihi arasındaki süredir.
Burada, 4759 Sayılı Kanunun kabul edildiği 23.05.2002 tarihinde geçerli sigortalılık süresinin hesabında, 4759 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra yapılacak borçlanma ile kazanılan sürenin dikkate alınıp alınamayacağı hususu önem taşımaktadır.
Bu hususun çözümü için yurt dışındaki vatandaşların sosyal güvenliklerinin sağlanması bakımından getirilen “yurt dışı hizmet borçlanması” mevzuatının da değerlendirilmesi gerekmektedir.
Yurt dışındaki vatandaşların sosyal güvenliklerinin sağlanmasına yönelik ilk düzenleme, 1978 yılında çıkarılan 2147 sayılı “Yurt Dışında Çalışan Türk Vatandaşlarının
Yurt Dışında Geçen Çalışma Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanunu” olup, bilahare halen yürürlükte bulunan ve önceki Kanundan yararlananların kazanılmış haklarını saklı tutan 3201 sayılı “Yurt Dışında Bulunan
Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından
Değerlendirilmesi Hakkında Kanun” yürürlüğe girmiştir.
3201 Sayılı Kanun uyarınca yurt dışı hizmet borçlanması, yurt dışında geçmiş sürelerin Türkiye’de geçmiş gibi değerlendirilmesi imkanını tanımaktadır. Bu Kanun hükümlerine göre borçlanılan yurt dışı çalışma süresi, bedelinin ödenmesi halinde, ait olduğu devrede dikkate alınarak, tahsis istemi yönünden bir değerlendirme yapılmalıdır.
İkili uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde özel hüküm bulunmayan veya
sözleşme imzalanmayan ülkelerdeki çalışmalarını borçlananlar yönünden sigortalılık
başlangıcının ve dolayısıyla sigortalılık süresinin nasıl hesaplanacağı ise 3201 Sayılı
SAYI : 26
151
Anılan maddeye göre, Türkiye’de tescili bulunan sigortalılar yönünden sigortalılık
başlangıcı, tescil tarihinden itibaren borçlanılan süre kadar geriye gidilerek bulunacak
tarih; tescili olmayanlar yönünden ise, borcun tamamen ödendiği tarihten borçlanma
süresi kadar geriye gidilerek bulunacak tarihtir.
Ancak bu kabule göre, Türkiye’de sigortalı olarak tescili bulunanlar 506 sayılı Kanunun Geçici 81. maddesinin sigortalının lehine olan kademeli geçiş hükmünden yararlanırken, tescili bulunmayanların ise daha sonra yurt dışı hizmet borçlanması yolu
ile kazanılan sigortalılık süresinden yararlanamaması şeklinde bir adaletsizlik ortaya
çıkmaktadır. 4956 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra borçlananların, borçlandığı sürelerin Geçici 81. maddenin 4956 sayılı Kanun ile değişikliğe uğradığı 23.05.2002
tarihindeki sigortalılık süresinin hesabında dikkate alınmayarak, Geçici 81. maddeden
yararlandırılmaması, 3201 Sayılı Kanun ile sigortalılara tanınmış olan hakların ortadan
kaldırılmasını sonucunu da doğurmaktadır.
Nitekim, aynı ilkeler Hukuk Genel Kurulu’nun 29.09.2010 gün ve 2010/10471 E. 2010/439 K.; 29.09.2010 gün ve 2010/10-472 E.2010/440 K.; 20.10.2010
gün ve 2010/10-499 E. 2010/532 K; 29.09.2010 gün ve 2010/21-302 E., 2010/438
K; 06.04.2011 gün ve 2010/10-692 E. 2011/71 K; 20.04.2011 gün ve 2011/10-159
E. 2011/201 K.; 20.04.2011 gün ve 2011/10-169 E. 2011/209 K.; 20.04.2011 gün ve
2011/10-168 E.2011/208 K.; 27.04.2011 gün ve 2011/21-25 E. 2011/224 K; 27.04.2011
gün ve 2011/10-7 E, 2011/228 K; 29.04.2011 gün ve 2011/10-172 E. 2011/248 K. sayılı
ilamlarında da vurgulanmıştır.
Açıklanan hukuksal nedenler karşısında; Yerel Mahkemenin, davacının yaşlılık aylığına esas sigortalılık süresinin hesabında, daha önce sigortalı olarak Türkiye’de tescili
olmayanların 506 Sayılı Kanunun Geçici 81. maddesinin yürürlük tarihinden sonra,
yürürlük tarihinden öncesine ait devreye ilişkin olarak yapacakları borçlanmaların; Geçici 81. madde uygulamasında gözetilmesi gerektiğini kabulle ve bu yolla 3201 sayılı
Kanun uyarınca borçlanarak kazandığı sigortalılık süresini de dikkate alarak, davacının
yaşlılık aylığına hak kazanıp kazanmadığının 506 sayılı Kanunun Geçici 81. maddesindeki koşullara göre belirlemesi ve bu değerlendirme ile ilk kararda direnmesi usul
ve yasaya uygundur.
Ne var ki, Yüksek Özel Daire bozma nedenine göre, somut uyuşmazlıkta yaşlılık
aylığı tahsis koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediğini ve diğer temyiz itirazlarını incelemediğinden, bu yönde inceleme yapılmak üzere dosyanın Özel Daireye gönderilmesi gerekir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle direnme uygun bulunduğundan, davalı
Kurum vekilinin yaşlılık aylığı tahsis koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediğine ve
diğer hususlara yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için dosyanın 21. HUKUK
DAİRESİNE GÖNDERİLMESİNE, 13.07.2011 gününde oybirliği ile karar verildi.
ŞUBAT 2012
3201/m.5
YURTDIŞI BORÇLANMA KANUNU
5-Aylık bağlanabilmesi için ; 26574 sayılı resmi gazetede yanyınlanan yönetmeliğin 2.maddesine göre
;kanuna göre değerlendirilen sürelerin dikkate alınabilmesi için;
a)Yurda kesin dönülmüş olması
b)Tahakkuk ettirilen döviz borcunun tamamının ödenmiş olması.
c)Borcun ödenmesinden sonra yazılı talepte bulunulması
Şarttır.
506/m.60
SOSYAL SİGORTALAR KANUNU
Yaşlılık aylığından yararlanma esas ve şartları aşağıda gösterilmiştir.
(Değişik : 25.08.1999 – 4447 / 6 md. Y.T. 08.09.1999 )
A) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayanların
yaşlılık aylığından yararlanabilmesi için ;
a) Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olması ve en az 7000 gün veya,
b) Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olması, 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 4
500 gün,
Malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şarttır.
Eski Şekli :
(Değişik: 06.03.1981 – 2422/6.md.)Yaşlılık aylığından yararlanma esas ve şartları aşağıda gösterilmiştir.
A) Sigortalının;
a) Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması ve en az 5000 gün veya,
b) Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması, 15 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az
3600 gün yahut,
c) Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmamış olmakla beraber, kadın ise 20, erkek ise 25 yıldan beri
sigortalı bulunması ve en az 5000 gün,
malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olması şarttır.
B) (Değişik: 11/12/1981- 2564/1 md.)
a- 50 yaşını doldurmamış olmakla beraber en az 20 yıldan beri sigortalı olarak Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı iş* yerlerinde sürekli çalışan ve bu işlerde
en az 5000 gün malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılara yazılı talepleri üzerine
yaşlılık aylığı bağlanır.
b- 50 yaşını doldurmamış olmakla beraber en az 25 yıldan beri sigortalı olarak (B/a) fıkrasında sözü
edilen iş* yerlerinin yeraltı münavebeli işlerde çalışan ve bu işlerde en az 4000 gün malüllük, yaşlılık ve
ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılar da (...) 8100 gün prim ödemiş sigortalılar gibi yaşlılık aylığından yararlanırlar.
(...)”25 yılı doldurmuş ve” bu ibare 4447 sayılı yasa ile metinden çıkarılmıştır. 5000 rakamı da 8100
olarak değiştirilmiştir.(01.01.2000 den geçerlidir.)
C) (Değişik: 29.07.2003 – 4958/ 34 md. Y.T. 06.08.2003)
a) Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce bu Kanunun 53 üncü maddesine göre
malul sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya arızası bulunan ve bu nedenle malullük aylığından
SAYI : 26
153
yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600
gün malullük , yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.
b) Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılardan;
ilgili mevzuatı uyarınca, I. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az onbeş yıldan beri sigortalı
bulunmak ve en az 3600 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak, II. derece sakatlığı
olanlar yaşları ne olursa olsun en az onsekiz yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak, III. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az yirmi
yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4400 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları
şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar. Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanması dolayısıyla
yaşlılık aylığına hak kazanarak yaşlılık aylığı alanlar Kurumca kontrol muayenesine tabi tutulabilir.
D) (Değişik: 11/12/1981- 2564/1 md.)
a- 50 yaşını dolduran ve erken yaşlanmış olduğu tespit edilen,
b- 50 yaşını dolduran ve malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi çalışmalarının en az 1800 gününü Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işlerinde geçirmiş
bulunan,
Sigortalılar da (A) bendinin (a) veya (b) fıkralarında belirtilen diğer şartlarla yaşlılık aylığından
yararlanırlar.
E) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı veya yeraltı münavebeli işlerinde en az 1800 gün çalışmış bulunan sigortalıların, bu işlerdeki prim ödeme gün sayıları
toplamına dörtte biri eklenir ve toplamı, bunların Malüllük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primi ödeme gün
sayısı olarak kabul edilir.
01/04/1954 tarihinden beri yeraltı veya yeraltı münavebeli işlerde çalışmış olan sigortalılar hakkında
da yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.
F) (Değişik : 29.07.2003 - 4958 / 34 md. Y.T. 06.08.2003)Bu kanuna göre sigortalı olarak tescil edilmiş bulunanların, er olarak silah altında veya Yedek Subay Okulunda geçen sürelerinin tamamını veya
bir kısmını, kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları halinde ve bu Kanunun 78 inci
maddesi ile belirlenen prime esas kazancın alt sınırının talep tarihindeki tutarı üzerinden hesaplanacak
malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerini tebliğ tarihinden itibaren altı ay içinde ödemeleri şartı ile
borçlandırılır, altı ay içinde primi ödenmeyen borçlanma süre*leri hizmetten sayılmaz.
Ancak Kanunla kurulmuş bulunan diğer sosyal gü*venlik kuruluşları mevzuatına göre sigortalı veya
iştirakçi olanlar hakkında yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmaz.
Sigortalıların grev ve lokavtta geçen süreleri, grev ve lokavtın sona ermesinden itibaren altı ay içinde
kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları halinde ve bu Kanunun 78 inci maddesi ile
belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırları arasında olmak suretiyle, talep tarihindeki tutarı üzerinden hesaplanacak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, tebliğ tarihinden itibaren altı ay içinde
ödemeleri şartı ile borçlandırılır.
Borçlandırılan sürenin karşılığı olan gün sayısı sigortalının prim ödeme gün sayısına katılır. Bu kanuna göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde,
sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür.
Aylık bağlanmasına askerlik, grev ve lokavt borçlanması ile hak kazanılması durumunda kendilerine,
borcun ödendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanır.
G) Bu maddenin uygulanmasında; 18 yaşından önce Malüllük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortalarına tabi
olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir. Ancak, bu tarihten önceki süreler için ödenen malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına
dahil edilir.(*)
(*) Bu maddenin uygulanmasında geçici 54. maddeye bakınız.
H) Bu maddede belirtilen yaşlılık aylıklarından yararlanabilmek için sigortalının çalıştığı işten ayrıl-
ŞUBAT 2012
ması ve yazılı istekte bulunması şarttır.
506/GEÇİCİ MADDE 81
Geçici Madde 81-(Ek :25.08.1999 - 4447 / 17 md. Y.T. 08.09.1999)
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte;
A) Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce yürürlükte bulunan hükümlere göre yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olanlar ile sigortalılık süresi 18 yıl ve daha fazla olan kadınlar ve sigortalılık süresi 23
yıl ve daha fazla olan erkekler hakkında, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte bulunan
hükümler uygulanır.
B) 23.05.2002 tarihinde; (Değişik : 23.5.2002 - 4759 / 3 md. Y.T. 01.06.2002)
a) (A) bendi kapsamında olanlar hariç sigortalılık süresi 18 (dahil) yıldan fazla olan kadınlar 20 yıllık
sigortalılık süresini ve 40 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 23 yıldan (dahil) fazla olan erkekler 25
yıllık sigortalılık süresini ve 44 yaşını doldurmaları ve en az 5000 gün,
b) Sigortalılık süresi 17 (dahil) yıldan fazla, 18 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
41 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 21 yıl 6 ay (dahil) dan fazla, 23 yıldan az olan erkekler 25 yıllık
sigortalılık süresini ve 45 yaşını doldurmaları ve en az 5000 gün,
c) Sigortalılık süresi 16 (dahil) yıldan fazla, 17 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
42 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 20 yıl (dahil) dan fazla, 21 yıl 6 aydan az olan erkekler 25 yıllık
d) Sigortalılık süresi 15 (dahil) yıldan fazla, 16 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
e) Sigortalılık süresi 14 (dahil) yıldan fazla, 15 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
44 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 17 yıl (dahil) dan fazla, 18 yıl 6 aydan az olan erkekler 25 yıllık
f) Sigortalılık süresi 13 (dahil) yıldan fazla, 14 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
g) Sigortalılık süresi 12 (dahil) yıldan fazla, 13 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
46 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 14 (dahil) yıldan fazla, 15 yıl 6 aydan az olan erkekler 25 yıllık
h) Sigortalılık süresi 11 (dahil) yıldan fazla, 12 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
I) Sigortalılık süresi 10 (dahil) yıldan fazla, 11 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
j) Sigortalılık süresi 9 (dahil) yıldan fazla, 10 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
k) Sigortalılık süresi 8 (dahil) yıldan fazla, 9 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
l) Sigortalılık süresi 7 (dahil) yıldan fazla, 8 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
51 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 6 yıl 6 ay (dahil) dan fazla, 8 yıl dan az olan erkekler 25 yıllık
SAYI : 26
155
m) Sigortalılık süresi 6 (dahil) yıldan fazla, 7 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
52 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 5 (dahil) yıldan fazla, 6yıl 6 aydan az olan erkekler 25 yıllık
n) Sigortalılık süresi 5 (dahil) yıldan fazla, 6 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
o) Sigortalılık süresi 4 (dahil) yıldan fazla, 5 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
54 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 2 yıl 8 ay 15 (dahil) günden fazla, 3 yıl 6 aydan az olan erkekler
25 yıllık sigortalılık süresini ve 58 yaşını doldurmaları ve en az 5975 gün,
p) Sigortalılık süresi 3 (dahil) yıldan fazla, 4 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve
55 yaşını doldurmaları ve en az 5975 gün,
r) Sigortalılık süresi 2 yıl 8 ay 15 (dahil) günden fazla, 3 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık
süresini ve 56 yaşını doldurmaları ve en az 5975 gün,
Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş bulunmaları şartı ile yaşlılık aylığından yararlanabilirler.
C) (Değişik :23.5.2002 - 4759 / 3 md. Y.T. 01.06.2002)
a) 23.5.2002 tarihinde 15 yıllık sigortalılık süresini kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş ve
3600 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş bulunanlara istekleri halinde yaşlılık aylığı
bağlanır.
b) 23.5.2002 tarihinde (a) bendinde öngörülen şartları yerine getiremeyenlerden bu şartları;
ba) 24.5. 2002 ile 23.05.2005 tarihleri arasında yerine getirenler kadın ise 52, erkek ise 56 yaşını
doldurmuş olmaları,
bb) 24.5. 2005 ile 23.05.2008 tarihleri arasında yerine getirenler kadın ise 54, erkek ise 57 yaşını
bc) 24.5. 2008 ile 23.05.2011 tarihleri arasında yerine getirenler kadın ise 56, erkek ise 58 yaşını
bd) 24.5. 2011 tarihinden sonra yerine getiren kadınlar 58, 24.05.2011 ile 23.05.2014 tarihleri arasında yerine getiren erkekler 59 yaşını doldurmuş olmaları,
be) 24.5. 2014 tarihinden sonra yerine getiren erkekler 60 yaşını doldurmuş olmaları,
Şartı ile yaşlılık aylığından yararlanabilirler.
506/m.108
Madde 108 – Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında nazara alınacak sigortalılık
süresinin başlangıcı, sigortalının, yürürlükten kaldırılmış 5417 ve 6900 sayılı kanunlara veya bu kanuna
tabi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihdir.
Tahsis işlerinde nazara alınan sigortalılık süreleri, bu sürenin başlangıç tarihi ile, sigortalının tahsis
yapılması için yazılı istekte bulunduğu tarih, tahsis için istekte bulunmuş olmayan sigortalılar için de ölüm
tarihi arasında geçen süredir.
TÜRKİYE ALMANYA SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ m.29/4
(4) Bir kimsenin Türk sigortasına girişinden önce bir Alman rant sigortasına girmiş bulunması halinde, Alman Rant Sigortasına girişi, Türk Sigortasına giriş olarak kabul edilir.
2709/m.90
ŞUBAT 2012
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI
Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletler arası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.
Ekonomik, ticarî veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet Maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet
haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur.
Milletler arası bir andlaşmaya dayanan uygulama andlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticarî, teknik veya idarî andlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun
bulunması zorunluluğu yoktur; ancak bu fıkraya göre yapılan ekonomik, ticarî veya özel kişilerin haklarını
ilgilendiren andlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe konulamaz.
Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü andlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü uygulanır.
Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında
Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz
YARGITAY
1. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 28.6.2011
Esas: 2011/1773
Karar: 2011/7695
♦♦ TAŞINMAZ MÜLKİYETİNİN KAZANILMASI TESCİLLE OLUR
♦♦ TAPU KAYDINA İYİ NİYETLE DAYANARAK AYNİ HAK KAZANAN
ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN KAZANIMI KORUNUR.
ÖZET: Dava, tapu iptal tescil isteğine ilişkindir. Mahkemece, davanın reddine karar verilmiştir.
Özel Dairce;
Dava konusu taşınmazın davacı belediye tarafından kısmen kamulaştırıldığı. Asliye Hukuk Mahkemesinin kararı gereğince taşınmazın idare adına tesciline karar
verildiği, kararın kesinleştiği, bilahare anılan taşınmazın kayıt maliki tarafından
davalıya satıldığı anlaşılmaktadır. Davalı ile önceki kayıt malikinin dede ve torun
SAYI : 26
157
oldukları, dava konusu taşınmazın bulunduğu yerde kamulaştırma yapıldığının taşınmaz maliklerince ve etraftaki kişiler tarafından bilindiği hususu tanık beyanları
ile sabittir.
T.M.K.’nun 705. maddesinin 1. fıkrasında kural olarak taşınmaz mülkiyetinin tescille kazanılacağı belirtildikten sonra, 2. fıkrasında belirtilen mahkeme kararı kamulaştırma ve diğer sayılan durumlarda mülkiyetin tescilden önce kazanılacağı
hususu düzenlenmiştir.
Bu durumda, davalının taşınmazın kamulaştırıldığını ve kamulaştırma nedeniyle
mahkemenin tescil kararını bilen ve bilmesi gereken konumunda olduğu dikkate
alındığında iyi niyetli malik konumunda olduğu kabul edilemez. Diğer bir deyişle
davalının T.M.K.’nun 1023. maddesi delaletiyle 1024. koruyuculuğundan yararlanamayacağı açıktır.
Davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken delillerin takdirinde yanılgıya düşülerek ve hatalı gerekçe ile yazılı olduğu üzere hüküm kurulmuş olması bozmayı
gerektirmiştir.
İlgili Kanun/Madde: 4721/m.705, 1023, 1024
DAVA : Taraflar arasında görülen davada:
Davacı, 416 ada 8 parsel sayılı taşınmazın belediye tarafından acele el koyma suretiyle kamulaştırıldığını. Kozan 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1991/23 esas, 75 Karar
Sayılı kararı ile taşınmazın belediye adına tesciline karar verildiğini, ancak kayıt maliki
Mehmet’in taşınmazı davalı torununa satış suretiyle devrettiğini, bu nedenle taşınmazın tapuda tescil işlemlerini yaptıramadıklarını ileri sürerek, tapu iptal tescil isteğinde
bulunmuştur.
Davalı, taşınmazı kamulaştırma işleminden 10 yıl sonra tapuda bedeli karşılığı dedesinden satın aldığını, kendisine herhangi bir tebligat yapılmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece, davalının tapu kaydına güvenerek taşınmazı satın aldığı, kötü niyetli
olduğunun ispat edilemediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Karar, davacı vekili tarafından süresinde duruşma istekli temyiz edilmiş olmakla,
duruşma günü olarak saptanan 28.06.2011 Salı günü için yapılan tebligat üzerine temyiz eden vekili Avukat Yusuf Bilgili ile temyiz edilen vekili Avukat Onur Tekin geldiler
duruşmaya başlandı, süresinde verildiği ve kayıt olunduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra gelen vekillerin sözlü açıklamaları dinlendi, duruşmanın bittiği bildirildi, iş karara bırakıldı. Bilahare Tetkik Hakimi Uğur Şentürk
tarafından düzenlenen rapor okundu, düşüncesi alındı. Dosya incelenerek gereği görüşülüp düşünüldü:
KARAR : Dava, tapu iptal tescil isteğine ilişkindir. Mahkemece, davanın reddine
ŞUBAT 2012
karar verilmiştir.
Dosya içeriğinden, toplanan delillerden; dava konusu 416 ada 8 parsel sayılı taşınmazın davacı belediye tarafından kısmen kamulaştırıldığı. Kozan 2. Asliye Hukuk
Mahkemesinin 28.02.1991 gün 1991/23 Esas, 75 Karar sayılı kararı gereğince taşınmazın idare adına tesciline karar verildiği, kararın 09.04.1991 tarihinde kesinleştiği,
bilahare anılan taşınmazın 24.08.2000 tarihinde kayıt maliki M. G. tarafından davalıya
satıldığı anlaşılmaktadır. Davalı ile önceki kayıt malikinin dede ve torun oldukları,
dava konusu taşınmazın bulunduğu yerde kamulaştırma yapıldığının taşınmaz maliklerince ve etraftaki kişiler tarafından bilindiği hususu tanık beyanları ile sabittir.
Bilindiği üzere, T.M.K.’nun 705. maddesinin 1. fıkrasında kural olarak taşınmaz
mülkiyetinin tescille kazanılacağı belirtildikten sonra, 2. fıkrasında belirtilen mahkeme
kararı kamulaştırma ve diğer sayılan durumlarda mülkiyetin tescilden önce kazanılacağı hususu düzenlenmiştir.
Bu durumda, davalının taşınmazın kamulaştırıldığını ve kamulaştırma nedeniyle
mahkemenin tescil kararını bilen ve bilmesi gereken konumunda olduğu dikkate alındığında iyiniyetli malik konumunda olduğu kabul edilemez. Diğer bir deyişle davalının T.M.K.’nun 1023. maddesi delaletiyle 1024. koruyuculuğundan yararlanamayacağı
açıktır.
Hal böyle olunca, davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken delillerin takdirinde
yanılgıya düşülerek ve hatalı gerekçe ile yazılı olduğu üzere hüküm kurulmuş olması
doğru değildir.
SONUÇ : Davacının, temyiz itirazları yerindedir. Kabulü ile hükmün açıklanan
nedenlerle HUMK.’nun 428. maddesi gereğince BOZULMASINA, alınan peşin harcın
temyiz edene geri verilmesine, 03.12.2010 tarihinde yürürlüğe giren Avukatlık Ücret
Tarifesinin 14. maddesi gereğince gelen temyiz eden vekili için 825.00.-TL. duruşma
avukatlık parasının temyiz edilenden alınmasına, 28.06.2011 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
4721/m.705 TÜRK MEDENİ KANUNU
Taşınmaz mülkiyetinin kazanılması, tescille olur.
Miras, mahkeme kararı, cebrî icra, işgal, kamulaştırma hâlleri ile kanunda öngörülen diğer hâllerde,
mülkiyet tescilden önce kazanılır. Ancak, bu hâllerde malikin tasarruf işlemleri yapabilmesi, mülkiyetin
tapu kütüğüne tescil edilmiş olmasına bağlıdır.
Tapu kütüğündeki tescile iyi niyetle dayanarak mülkiyet veya bir başka aynî hak kazanan üçüncü kişinin bu kazanımı korunur.
SAYI : 26
159
Bir aynî hak yolsuz olarak tescil edilmiş ise, bunu bilen veya bilmesi gereken üçüncü kişi bu tescile
dayanamaz.
Bağlayıcı olmayan bir hukukî işleme dayanan veya hukukî sebepten yoksun bulunan tescil yolsuzdur.
Böyle bir tescil yüzünden aynî hakkı zedelenen kimse, tescilin yolsuz olduğunu iyiniyetli olmayan
üçüncü kişilere karşı doğrudan doğruya ileri sürebilir.
YARGITAY
2. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 11.7.2011
Esas: 2011/11536
Karar: 2011/11972
♦♦ EKSİK HASIMLA YARGILAMA YAPILAMAYACAĞI
ÖZET: Evlat edinme işlemleri tamamlamadan küçüğün anne ve babası evlenmiştir. Mahkeme anne ve babanın hasım gösterilmediği davada evlat edinmeye karar
vermiştir.
Özel Dairece;
Evlat edinme işlemleri tamamlanmadan küçük Ela’nın anne ve babası, evlenmiş,
çocuk ile baba arasında soy bağı ilişkisi kurulmuştur. Velayet sahibi ana ve babaya
husumet yöneltilip, gösterdikleri takdirde delilleri toplanıp sonucu uyarınca karar
verilmesi gerekir. Eksik hasımla yargılama yapılıp yazılı hüküm tesisi bozmayı gerektirmiştir.
İlgili Kanun/Madde: 4721/m. 282-2-3, 292, 335-1
DAVA : Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarıda tarih numarası gösterilen hüküm temyiz edilmekle evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:
KARAR : Çocuk ile baba arasında soy bağı ana ile evlilik, tanıma veya hakim hükmüyle kurulur. Soy bağı ayrıca evlat edinme yoluyla da kurulur. ( TMK. md. 282/2-3 )
Evlilik dışında doğan çocuk ana ve babasının birbiriyle evlenmesi halinde kendiliğinden evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tabi olur. ( TMK. md. 292 ) Ergin
olmayan çocuk ana ve babasının velayeti altındadır. Yasal sebep olmadıkça velayet ana
ve babadan alınamaz. ( TMK. md. 335/1 )
ŞUBAT 2012
Evlat edinme işlemleri tamamlanmadan küçük Ela’nın anne ve babası, evlenmiş,
çocuk ile baba arasında soy bağı ilişkisi kurulmuştur. Velayet sahibi ana ve babaya
husumet yöneltilip, gösterdikleri takdirde delilleri toplanıp sonucu uyarınca karar verilmesi gerekir. Açıklanan husus üzerinde durulmadan eksik hasımla yargılama yapılıp
yazılı şekilde hüküm tesisi bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda gösterilen sebeple BOZULMASINA,
bozma nedenine göre diğer temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına,
işbu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere,
11.07.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi.
4721/m. 282-2-3
Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur.
Çocuk ile baba arasında soybağı, ana ile evlilik, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulur.
Soybağı ayrıca evlât edinme yoluyla da kurulur.
Evlilik dışında doğan çocuk, ana ve babasının birbiriyle evlenmesi hâlinde kendiliğinden evlilik içinde
doğan çocuklara ilişkin hükümlere tâbi olur.
4721/m. 335-1
Ergin olmayan çocuk, ana ve babasının velâyeti altındadır. Yasal sebep olmadıkça velâyet ana ve
babadan alınamaz.
YARGITAY
3. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 11.4.2011
Esas: 2011/1556
Karar: 2011/5983
♦♦ KANUN YOLU İNCELEMESİ SONUCU KESİNLEŞEN GÖREV
VE YETKİYE İLİŞKİN KARARLARIN DAVAYA ONDAN SONRA
BAKACAK MAHKEMEYİ BAĞLAYACAĞI
SAYI : 26
161
♦♦ 5510 SAYILI KANUNDAN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARLA İLGİLİ
DAVALARIN İŞ MAHKEMELERİNDE GÖRÜLECEĞİ
ÖZET: Davacı, davalı kurumun sigortalısı olan E.’nin ameliyatında kullanılan
ortopedik tıbbi malzemelerin müvekkili şirket tarafından temin edildiğini, kurumun
tıbbi malzemelerin bedelini ödemediğini, bu bedelin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı kurumdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı vekili, yasal mevzuat uyarınca ödemelerin ancak evrakların aslının teslim
edilmesi halinde ödeme yapılabileceğini savunmuştur.
Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Dava İş Mahkemesinde açılmışsa da, görev yönünden reddedilerek hüküm Yargıtay
denetiminden geçmeden kesinleşmiş ve dosya Sulh Hukuk Mahkemesine gönderilmiştir.
Görev tayininde, taraflar arasındaki uyuşmazlığın hangi hukuki sebebe dayandığına bakmak gerekir. Dosya kapsamına göre dava, davacının Sosyal Güvenlik Kurumu ile yaptığı bir sözleşmeye dayanmamaktadır.
Uyuşmazlığın temeli, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun sigortalısına sağlamakla yükümlü olduğu sağlık yardımlarının ödenilmesi isteğidir.
Davacı şirketin davasında haklı olup olmadığı, aktif dava ehliyetinin bulunup bulunmadığı ancak sağlık sigortasının kapsam ve koşullarını düzenleyen sosyal güvenlik mevzuatı çerçevesinde belirlenebilir.
Bundan ayrı davacının, bu konuda aktif dava ehliyeti bulunup bulunmadığı sorunu,
uyuşmazlığın sosyal güvenlik hukukundan kaynaklanmış olması gerçeğini ortadan
kaldırmaz.
İş mahkemesince verilen görevsizlik kararı Yargıtay’ın denetiminden geçmeden kesinleştiği için sulh hukuk mahkemesini bağlamaz.
Görev konusu kamu düzenine ilişkin olup mahkemece re’sen gözetilmesi gerektiğinden ve davanın her aşamasında dikkate alınabileceğinden, davaya bakmakla
görevli olan mahkemenin iş mahkemesi olduğu düşünülmeksizin davanın esası hakkında hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır denilerek Yerel Mahkeme kararı
bozulmuştur.
1086/m.25-son
DAVA : Dava dilekçesinde 1.466,36 lira alacağın faiz ve masraflarla birlikte davalı
taraftan tahsili istenilmiştir. Mahkemece davanın kabulü cihetine gidilmiş, hüküm davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
ŞUBAT 2012
Temyiz isteminin süresi içinde olduğu anlaşıldıktan sonra dosyadaki bütün kağıtlar
okunup, gereği düşünüldü:
KARAR : Davacı vekili dilekçesinde, davalı kurumun sigortalısı olan E.’nin ameliyatında kullanılan ortopedik tıbbi malzemelerin müvekkili şirket tarafından temin
edildiğini, ödemenin yapılabilmesi amacıyla sigortalı tarafından müvekkil şirkete vekaletname verilmesine ve ameliyata ilişkin evrakların davalı kuruma iki kez sunulmasına rağmen, davalı kurumun ortopedik tıbbi malzemelerin bedelini ödemediğini ileri
sürerek; 1.466,36 TL’nin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı
kurumdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı vekili cevap dilekçesinde; teslim edildiği bildirilen evrakın davalı kuruma ait
birimlerde bulunamadığı hususunun davacı şirkete bildirildiğini, yasal mevzuat uyarınca ödemelerin ancak evrakların aslının teslim edilmesi halinde yapılabileceğini savunarak, davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Dava, davalı kurumun sigortalısının tedavisinde kullanılan tıbbi malzemelerin bedelinin tahsili istemine ilişkin olup, Ankara Birinci İş Mahkemesinde açılmış ise de,
dava konusu uyuşmazlığın 506 sayılı Yasa’nın uygulanmasından doğmadığı, tedavi
gören sigortalının davacı şirkete tedavisinde kullanılan malzemelerin bedelinin tahsili
açısından vekalet verdiği, dava hakkının ise devredilmediği, bu nedenle davanın mahkemenin görev alanına girmediği gerekçe gösterilerek dava dilekçesinin görev yönünden reddine karar verilmiş, bu kararın temyiz edilmeksizin kesinleşmesi üzerine dava,
sulh hukuk mahkemesine gönderilmiştir.
İş Mahkemeleri, 5521 sayılı Kanun ile kurulmuş olan istisnai nitelikte özel mahkemelerdir. 5510 sayılı Kanun’un 101. maddesi bu kanunun uygulanmasından doğan
uyuşmazlıkların İş Mahkemelerinde görüleceğini hükme bağlamıştır.
Somut olayda mahkemenin görevini belirlerken, taraflar arasındaki uyuşmazlığın
hangi hukuki sebebe dayandığına bakmak gerekir.
Dosya kapsamına göre dava, davacının Sosyal Güvenlik Kurumu ile yaptığı bir
sözleşmeye dayanmamakta olup, sözleşmeden kaynaklanan bir borç bulunmamaktadır.
Uyuşmazlığın temelinde, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun sigortalısına sağlamakla
yükümlü olduğu sağlık yardımlarının ödenilmesi isteği vardır.
Davacı şirketin davasında haklı olup olmadığı, aktif dava ehliyetinin bulunup bulunmadığı ancak sağlık sigortasının kapsam ve koşullarını düzenleyen sosyal güvenlik
mevzuatı çerçevesinde belirlenebilir.
Bundan ayrı davacının, bu konuda aktif dava ehliyeti bulunup bulunmadığı sorunu, uyuşmazlığın sosyal güvenlik hukukundan kaynaklanmış olması gerçeğini ortadan
kaldırmaz.
Diğer taraftan, HUMK’nın 25/son maddesi uyarınca iş mahkemesince verilen gö-
SAYI : 26
163
revsizlik kararı Yargıtay’ın denetiminden geçmeden kesinleştiği için sulh hukuk mahkemesini bağlamaz.
Şu halde, görev konusu kamu düzenine ilişkin olup mahkemece re’sen gözetilmesi
gerektiğinden ve davanın her aşamasında dikkate alınabileceğinden, davaya bakmakla
görevli olan mahkemenin iş mahkemesi olduğu düşünülmeksizin davanın esası hakkında hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır.
SONUÇ : Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı
şekilde hüküm tesisi isabetsiz olup, bu nedenlerle yerinde olan temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün HUMK’nun 428. maddesi gereğince ( BOZULMASINA ), 11.04.2011
tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
5510/m.101 SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI
Bu Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya
çıkan uyuşmazlıklar iş mahkemelerinde görülür.
1086/m.25-son
HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNU (Mülga)
Bölge adliye mahkemesince veya Yargıtayca verilen merci tayini kararları ile kanun yolu incelemesi
sonucunda kesinleşen göreve veya yetkiye ilişkin kararlar, davaya ondan sonra bakacak mahkemeyi bağlar.
YARGITAY
4. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 20.6.2011
Esas: 2011/7024
Karar: 2011/7211
♦♦ ELEKTRONİK HABERLEŞME KANUNUNA VE YÖNETMELİĞİNE
UYGUN ŞEKİLDE KURULAN BAZ İSTASYONLARININ SOYUT
İDDİALARLA KALDIRILMASINA KARAR VERİLEMEYECEĞİ
♦♦ BAZ İSTASYONLARININ TÜRK MEDENİ KANUNUNUN
KOMŞULUK HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE
DAVA EDİLEBİLECEĞİ
ŞUBAT 2012
ÖZET: Taraflar arasındaki el atmanın önlenmesi davasından dolayı yerel mahkemece verilen karar, Özel Dairece onanmış olup, davalı tarafça karar düzeltilmesi
istenmesi üzerine;
KARAR :
Baz istasyonları, 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nun 37. maddesine
dayanılarak BTK tarafından bu konuyu düzenleyen Yönetmelik’teki yer, ölçü ve limit
değerlere göre verilen güvenlik sertifikası gereğince kurulmaktadır. BTK tarafından
yürürlüğe konulan yönetmelikte, Türkiye’de geçerli olacak sınır değerleri; İngiltere, Amerika, Kanada, ICNIRP ve Avrupa Birliği’nin kabul ettiği değerin yaklaşık
1/4’ü olarak belirlenmiştir.
Sağlığa zarar veriyor iddiası haricinde baz istasyonlarının sertifikada belirtilen limit değerlere ve güvenlik mesafesine uygun olarak kurulmadığına ilişkin talep ve
itirazların mevzuat gereğince BTK’ya yapılması gerekmektedir. Bu kurumun verdiği kararın uygun bulunmaması halinde idari yargıda dava açılması gerekir. Keza
davacı, baz istasyonunun limit değerlere ve güvenlik mesafelerine uygun olmasına
rağmen zararlı olduğunu iddia ediyorsa, idari yargıda idareye karşı yönetmeliğin
iptali davası açması gerekir.
Sağlığa zarar veriyor iddiası ile baz istasyonunun kaldırılması, MK’nın 737. maddesinde düzenlenen komşuluk hukukuna göre adli yargıda açılacak dava ile istenebilir. Bu davada davacının baz istasyonunun sağlığına zarar verdiğini ve baz istasyonunun yönetmelikte belirtilen limit değerlere uygun bulunmadığını ispatlaması
gerekir.
Bu şekilde adli yargıda açılan davalarda mahkemece, tarafların delil ve belgeleri
toplandıktan sonra uzman bilirkişiler marifetiyle keşif yapılarak, alınacak bilirkişi
raporu ve tüm deliller birlikte değerlendirilip sonucuna göre karar verilmesi gerekir.
Dosya kapsamına göre davaya konu baz istasyonunun limit değerlere ve güvenlik
mesafesine uygun olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca baz istasyonunun soyut değerlendirmeler dışında davacının sağlığına zarar verdiği teknik, ilmi ve inandırıcı delillerle kanıtlanamamıştır. Şu durumda davanın reddine karar verilmesi gerekir. Bu
yön gözetilmeden davanın kabul edilmiş olması bozmayı gerektirmiştir.
5809/m.37
DAVA : Taraflar arasındaki elatmanın önlenmesi davasından dolayı yerel mahkemece verilen kararın; Dairemizin 01.02.2011 gün ve 2010/14491-2011/929 sayılı ilamıyla
onanmasına karar verilmiştir. Süresi içinde davalılardan T... İletişim Hizmetleri A.Ş.
vekili tarafından kararın düzeltilmesi istenilmiş olmakla HUMK’nın 440-442. maddeleri uyarınca tetkik hakimi tarafından hazırlanan rapor ile dosya içerisindeki kağıtlar
SAYI : 26
165
incelenerek gereği görüşüldü:
KARAR : Dava, sağlığa zarar verdiği iddiası ile davalı şirkete ait baz istasyonunun kaldırılması talebine ilişkindir. Mahkemece dava kabul edilmiş; karar, Dairemizce
onanmış; davalılardan T... İletişim Hizmetleri A.Ş. karar düzeltme istemiştir.
Baz istasyonları temel olarak, alıcı/verici antenler sayesinde elektro-manyetik dalgayı ( sinyali ) alma ve gönderme işlemi yapan cihazlardır. Baz istasyonları; konuşma
trafiğinin az olduğu kırsal alanlarda 35 km’lik bir mesafe içinde hizmet verebilen (
macro ), konuşma trafiğinin daha yoğun olduğu şehir içlerinde 1-2 km’lik bir mesafe
içinde hizmet verebilen ( mikro ) ve bina içleri ve alışveriş merkezleri gibi yerlere kurulan çıkış güçleri oldukça düşük olan ( piko ) çeşitlerinden oluşur.
Cep telefonlarının sağlıklı çalışabilmesi için; baz istasyonlarının bal peteği benzeri
şeklinde bir yapıda ve her bir peteğin içinde de en az bir baz istasyonunun kurulu bulunması gereklidir. Her baz istasyonu belirli sayıda abone konuşturabilir. Bu nedenle
insanların yoğun yaşadığı yerlerde konuşma trafiğinin bir kesintiye uğramaksızın karşılanabilmesi için daha çok sayıda baz istasyonunun kurulması gerekmektedir.
Baz istasyonunun şehir dışına çıkartılması halinde, hücresel yapı oluşturulamaması
nedeni ile, sinyallerin abonenin cep telefonuna ulaşabilmesi için çok yüksek elektromanyetik dalgalar oluşturması gerekecektir. Aynı zamanda kullanıcı cep telefonu da
baz istasyonuna sinyali yeteri seviyede ulaştırabilmek için daha fazla güç kullanacağından daha fazla insanın daha fazla elektromanyetik alana maruz kalması kaçınılmaz
olacaktır.
Baz istasyonlarının insan sağlığına etkileri konusunda başta Dünya Sağlık Örgütü
olmak üzere, Uluslararası İyonlaştırmayan Radyasyondan Koruma Komisyonu ( ICNIRP ), Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü ( IEEE ),... vb birçok ulusal ve
uluslararası kuruluş çalışmalar yapmakta ve bu çalışmaların neticesinde birtakım sınır
değerler belirlenmiş bulunmaktadır.
Mevzuat gereğince baz istasyonlarının sağlığa ve çevreye zarar vermeyecek şekilde; nerede, nasıl, hangi ölçü ve limitler dahilinde kurulacağını belirlemek ve kurallarını
koymak işlemleri, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığı’nın ( BTK ) görev
ve yetkisindedir.
Baz istasyonları, 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nun 37. maddesine
dayanılarak BTK tarafından bu konuyu düzenleyen Yönetmelik’teki yer, ölçü ve limit
değerlere göre verilen güvenlik sertifikası gereğince kurulmaktadır. BTK tarafından
yürürlüğe konulan yönetmelikte, Türkiye’de geçerli olacak sınır değerleri; İngiltere,
Amerika, Kanada, ICNIRP ve Avrupa Birliği’nin kabul ettiği değerin yaklaşık 1/4’ü
olarak belirlenmiştir.
Sağlığa zarar veriyor iddiası haricinde baz istasyonlarının sertifikada belirtilen limit
değerlere ve güvenlik mesafesine uygun olarak kurulmadığı, başlangıçta uygun kurulsa
dahi sonradan sertifikadaki limit değer ve güvenlik mesafelerine aykırı davranıldığı
gerekçesi ile kaldırılmasına ilişkin talep ve itirazların mevzuat gereğince BTK’ya ya-
ŞUBAT 2012
pılması gerekmektedir. Bu kurumun uygulama ve verdiği kararın uygun bulunmaması
halinde idari yargıda dava açılması gerekir. Keza davacı, baz istasyonunun limit değerlere ve güvenlik mesafelerine uygun olmasına rağmen zararlı olduğunu iddia ediyorsa,
idari yargıda idareye karşı yönetmeliğin iptali davası açması gerekir.
Sağlığa zarar veriyor iddiası ile baz istasyonunun kaldırılması, MK’nın 737. maddesinde düzenlenen komşuluk hukukuna göre adli yargıda açılacak dava ile istenebilir.
Bu davada davacının baz istasyonunun sağlığına zarar verdiğini ve baz istasyonunun
yönetmelikte belirtilen limit değerlere uygun bulunmadığını ispatlaması gerekir. Kanıtlanmayan mücerret ( soyut ) “uzun vadede zarar verir, baz istasyonu yakın mesafede,
görünce moralim bozuluyor,... vs gibi” nedenlerle dava açılması ve kabulü hukuka ve
yasalara uygun değildir.
Bu şekilde adli yargıda açılan davalarda mahkemece, tarafların delil ve belgeleri
toplandıktan sonra dava konusu baz istasyonunun yönetmelikte belirtilen limit değerlere ve güvenlik mesafesine uygun olup olmadığı, davacının sağlığına zarar verip vermediği konusunda uzman bilirkişiler marifetiyle keşif yapılarak, alınacak bilirkişi raporu
ve tüm deliller birlikte değerlendirilip sonucuna göre karar verilmesi gerekir.
Dosya kapsamı ve yukarıda belirtilen ilke ve bilgiler gözönüne alındığında davaya
konu baz istasyonunun limit değerlere ve güvenlik mesafesine uygun olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca baz istasyonunun soyut değerlendirmeler dışında davacının sağlığına
zarar verdiği teknik, ilmi ve inandırıcı delillerle kanıtlanamamıştı. Şu durumda davanın
reddine karar verilmesi gerekir. Bu yön gözetilmeden davanın kabul edilmiş olması
bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ : Karar düzeltme isteğinin kabulüne, Dairemizin 01.02.2011 gün ve
2010/14491 Esas, 2011/929 Karar sayılı onama ilamının kaldırılmasına ve kararın yukarıda yazılı olan nedenlerle ( BOZULMASINA ) ve karar düzeltme talep eden davalı
T... İletişim Hizmetleri A.Ş.’den önceki onama kararımızla alınan harç ile peşin alınan
harcın istek halinde geri verilmesine, 20.06.2011 gününde oyçokluğuyla karar verildi.
KARŞI OY :
Temyiz ilamında bildirilen gerektirici nedenler karşısında Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun değişik 440. maddesinde sayılan nedenlerden hiçbirine uygun olmayan karar düzeltme isteğinin reddi gerektiğini düşündüğümüzden sayın çoğunluğun
kararına katılmıyoruz.
5809/m.37
ELEKTRONİK HABERLEŞME KANUNU
(1) Radyo ve televizyon yayınlarına ilişkin ilgili kanununda belirtilen hükümler saklı kalmak kaydıyla,
Kurum düzenlemelerinde belirtilen ve işletilmesi için frekans tahsisine ihtiyaç gösteren telsiz cihaz veya
sistemi kullanıcıları, telsiz kurma ile kullanma izni ve telsiz ruhsatnamesi almak zorundadır. Bu kapsamdaki kullanıcılar telsiz cihaz veya sistemlerini Kurum düzenlemeleri ve telsiz ruhsatnamesinde belirtilen
SAYI : 26
167
esaslara uygun olarak kurmak ve kullanmak mecburiyetindedirler.
(2) Telsiz kurma ve kullanma izni ve telsiz ruhsatnamesi verilmesi, izin ve telsiz ruhsatnamesinin süresi, yenilenmesi, değişikliği ve iptali ile ilgili usul ve esaslar ile bu çerçevede öngörülen telsiz cihaz veya
sistemlerinin kurulması, kullanılması, nakli, işletme tipinin değiştirilmesi, devri ve hizmet dışı bırakılmasında kullanıcıların tabi olacağı hususlar Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Yetkilendirmeye tabi bulunmayan telsiz kurma ve kullanma izinleri en fazla beş yıl için verilir. Süresi içerisinde
yenilenmeyen telsiz kurma ve kullanma izni ve telsiz ruhsatnamelerinde belirtilen cihaz ve sistemler için
tahsis edilen frekanslar iptal edilir. Kurum tarafından yetkilendirilmiş olmak suretiyle telsiz hizmeti sunan
işletmecilerin sistemlerine dahil telsiz cihazı kullanıcıları, telsiz kullanma izni ve telsiz ruhsatnamesinden
bu Kanunun 46 ncı maddesinin ikinci fıkrası çerçevesinde muaftırlar.
(3) Kurum düzenlemelerinde belirlenen ve işletilmesi için frekans tahsisine ihtiyaç duyulmayan özel
amaçlar için tahsis edilmiş frekans bantlarında ve çıkış gücünde çalışan Kurumca onaylı telsiz cihaz ve
sistemleri, herhangi bir telsiz kurma ve kullanma iznine ve telsiz ruhsatnamesine ihtiyaç göstermeksizin
kullanılabilir.
(4) Ulusal ve uluslararası kuruluşların belirlediği standart değerleri dikkate almak suretiyle telsiz
cihaz ve sistemlerinin kullanımında uyulacak elektromanyetik alan şiddeti limit değerlerinin belirlenmesi,
kontrol ve denetimleri münhasıran Kurum tarafından yapılır veya yaptırılır. Bu işlemler ile ilgili usul ve
esaslar, Sağlık Bakanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığının görüşleri de dikkate alınmak suretiyle Kurum
tarafından çıkarılacak yönetmelik ile belirlenir. Yönetmelik ile belirlenen limit değerlere ve güvenlik mesafesine uygun bulunan ilgili tesisler başkaca bir işleme gerek kalmaksızın Kurum tarafından güvenlik
sertifikası düzenlenmesini müteakip kurulur ve faaliyete geçirilir.
Herkes, taşınmaz mülkiyetinden doğan yetkileri kullanırken ve özellikle işletme faaliyetini sürdürürken, komşularını olumsuz şekilde etkileyecek taşkınlıktan kaçınmakla yükümlüdür.
Özellikle, taşınmazın durumuna, niteliğine ve yerel âdete göre komşular arasında hoş görülebilecek
dereceyi aşan duman, buğu, kurum, toz, koku çıkartarak, gürültü veya sarsıntı yaparak rahatsızlık vermek
yasaktır.
Yerel âdete uygun ve kaçınılmaz taşkınlıklardan doğan denkleştirmeye ilişkin haklar saklıdır.
YARGITAY
5. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 12.7.2011
Esas: 2011/4996
Karar: 2011/12987
♦♦ KAMULAŞTIRMADA BEDEL TESBİTİNDEKİ ESASLAR
♦♦ KAMULAŞTIRMADA MÜLKİYETİN İDAREYE GEÇMESİ
MAHKEME KARARIYLA OLACAĞI
ŞUBAT 2012
ÖZET: Taraflar arasındaki kamulaştırma bedelinin tesbiti ve kamulaştırılan taşınmazın Hazine adına tescili davasının kabulüne dair verilen hükmün Yargıtay’ca
incelenmesi sonucunda
Özel Dairece;
Bilirkişiden alınan raporlar ve yapılan inceleme hüküm kurmaya yeterli değildir.
Malik olmayan davalı hakkında davanın husumetten reddi, tapu maliki olan kişinin
davaya dahil etmesi için davacı idareye süre verilmesi gerekirken malik olmayan
davalı hakkında karar verilmesi,
Taşınmazın yüzölçümü ile verim çağına gelmiş bulunan ağaçların sayısı dikkate
alındığında taşınmazın kapama karışık meyve bahçesi olarak değerlendirilmesi gerekir.
Dava konusu taşınmazın tamamındaki verim çağına gelmiş olduğu saptanan ağaçların cins ve yaşları itibariyle kapama karışık meyve bahçesi olarak getireceği net
gelirin hesaplanması, Yasaya ve Yargıtay uygulamalarına aykırı biçimde hesaplama
yapan rapora göre kamulaştırma bedeline hükmedilmesi,
Kamulaştırma Kanununun 25. maddesi uyarınca mülkiyetin idareye geçmesi, mahkemece verilen tescil kararı ile olacağından, enkaz bedelinin düşülmemesi gerektiğinden değişik oranlarda enkaz bedeli indirilmek suretiyle bedel tesbiti,
Ağaçların toplam alanı teknik olarak kamulaştırılan alandan büyük olmasına karşın sınırlara yakın dikildiğinden bahisle yasal olmayan gerekçe ile değer azalışı
verilmesi,
Doğru görülmemiştir, denilerek Yerel Mahkemenin kararı bozulmuştur.
İlgili Kanun/Madde: 2942/m.10, 11-1-f, 25
DAVA : Taraflar arasındaki 4650 sayılı Yasa ile değişik 2942 sayılı Kamulaştırma
Kanununun 10. maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tesbiti ve kamulaştırılan
taşınmazın Hazine adına tescili davasının kabulüne dair verilen yukarıda tarih ve numaraları yazılı hükmün Yargıtay’ca incelenmesi taraf vekillerince verilen dilekçeler
ile istenilmiş, davacı idare vekilince de temyiz dilekçesinde duruşma isteminde bulunulmuş olmakla, duruşma için belirlenen 12.07.2011 günü temyiz eden davacı idare
vekilleri ve davalı vekilinin yüzlerine karşı duruşmaya başlanarak temyiz isteminin
süresinde olduğu görülüp, taraf vekillerinin sözlü açıklamaları dinlendikten sonra, dosyadaki belgeler okunup iş anlaşıldıktan sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
KARAR : Dava, 4650 sayılı Yasa ile değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun
10. maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tesbiti ve kamulaştırılan taşınmazın
Hazine adına tescili istemine ilişkindir.
Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm taraf vekillerince temyiz edilmiştir.
SAYI : 26
169
Bilirkişi incelemeleri yaptırılmıştır. Alınan raporlar ve yapılan inceleme hüküm kurmaya yeterli değildir. Şöyle ki;
1-Davalı Y. B. tapu maliki olmadığından hakkındaki davanın husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilip, tapu maliki Y. Z. B.’ın davaya dahil etmesi için davacı
idareye süre verilerek sonucuna göre hüküm kurulması gerektiği düşünülmeden, eksik
inceleme sonucu malik olmayan davalı hakkında karar verilmesi,
2-Davacı idarece tanzim edilen Kıymet Takdir Komisyonu raporu ile yargılama aşamasında alınan bilirkişi raporlarından, dava konusu taşınmazın üzerinde değişik cins ve
yaşta ağaç bulunduğu, bunlardan büyük çoğunluğunun da yaşı ve cinsi itibariyle verim
çağına gelmiş çeşitli meyve ağaçları olduğu anlaşılmıştır.
Taşınmazın yüzölçümü ile verim çağına gelmiş bulunan ağaçların sayısı dikkate
alındığında taşınmazın kapama karışık meyve bahçesi olarak değerlendirilmesi gerekir.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 4650 sayılı Yasa ile değişik 11/1-f maddesine
göre arazilerde, taşınmazın değerinin tesbitinde kamulaştırma ( değerlendirme ) tarihindeki mevki ve şartlarına göre, olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirin
esas alınacağı ön görülmektedir.
Yasanın bu maddesi uyarınca, dava konusu taşınmazın tamamındaki verim çağına
gelmiş olduğu saptanan ağaçların cins ve yaşları itibariyle dekar başına ortalama verim
miktarları ve 2010 yılına ait üretim ve dekar başına masrafları ile hasat dönemindeki
toptan kg. satış fiyatlarının öncelikle İlçe ve İl Tarım Müdürlüğünden getirtilmesinden
sonra, bu verilere göre kapama karışık meyve bahçesi olarak getireceği net gelirin hesaplanması ve hesaplanan bu net gelire kapital faiz uygulanmak suretiyle m2 bedelinin
tesbit edilmesi, tesbit edilecek bu bedel içerisinde karışık meyve bahçesi dışında kalan
diğer ağaçların değerinin de bulunduğu dikkate alınarak ayrıca bu ağaçların bedelinin
dahil edilmemesi gerektiği düşünülmeden, yasaya ve Yargıtay uygulamalarına aykırı
biçimde hesaplama yapan rapora göre kamulaştırma bedeline hükmedilmesi,
3-Kamulaştırma Kanununun 25. maddesi uyarınca mülkiyetin idareye geçmesi,
mahkemece verilen tescil kararı ile olacağından, ağaç bedelleri hesaplanırken enkaz
bedelinin düşülmemesi gerektiği gözetilmeden, değişik oranlarda enkaz bedeli indirilmek suretiyle bedel tesbiti,
4-Ağaçların toplam alanı teknik olarak kamulaştırılan alandan büyük olmasına karşın
sınırlara yakın dikildiğinden bahisle yasal olmayan gerekçe ile değer azalışı verilmesi,
Doğru görülmemiştir.
SONUÇ : Taraf vekillerinin temyiz itirazları yerinde olduğundan hükmün açıklanan nedenle HUMK’nun 428. maddesi gereğince BOZULMASINA, taraflara karşılıklı
olarak Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince 825,00-TL vekalet ücretinin davalıdan
alınarak davacı idareye 825,00-TL vekalet ücretinin de davacı idareden alınarak davalıya verilmesine, taraflardan peşin alınan temyiz harçlarının istenildiğinde ödeyenlere
iadesine ve temyize başvurma harçlarının Hazineye irad kaydedilmesine, 12.07.2011
gününde oybirliğiyle karar verildi.
ŞUBAT 2012
İLGİLİ MEZVUAT METİNLERİ
2942/m.10
KAMULAŞTIRMA KANUNU
(Değişik: 24/4/2001 - 4650/5 md.)
Kamulaştırmanın satın alma usulü ile yapılamaması halinde idare, 7 nci maddeye göre topladığı bilgi
ve belgelerle 8 inci madde uyarınca yaptırmış olduğu bedel tespiti ve bu husustaki diğer bilgi ve belgeleri
bir dilekçeye ekleyerek taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine müracaat eder ve taşınmaz malın kamulaştırma bedelinin tespitiyle, bu bedelin, peşin veya kamulaştırma 3 üncü maddenin ikinci
fıkrasına göre yapılmış ise taksitle ödenmesi karşılığında, idare adına tesciline karar verilmesini ister.
Mahkeme, idarenin başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün sonrası için belirlediği duruşma gününü, dava dilekçesi ve idare tarafından verilen belgelerin birer örneği de eklenerek taşınmaz malın malikine meşruhatlı davetiye ile veya idarece yapılan araştırmalar sonucunda adresleri bulunamayanlara,
11.2.1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanununun 28 inci maddesi gereğince ilan yoluyla tebligat suretiyle bildirerek duruşmaya katılmaya çağırır. Duruşma günü idareye de tebliğ olunur.
ta;
Mahkemece malike doğrudan çıkarılacak meşruhatlı davetiyede veya ilan yolu ile yapılacak tebligat-
a)Kamulaştırılacak taşınmaz malın tapuda kayıtlı bulunduğu yer, mevkii, pafta, ada, parsel numarası,
vasfı, yüzölçümü.
b)Malik veya maliklerin ad ve soyadları,
c) Kamulaştırmayı yapan idarenin adı,
d) 14 üncü maddede öngörülen süre içerisinde, tebligat veya ilan tarihinden itibaren kamulaştırma
işlemine idari yargıda iptal veya adli yargıda maddi hatalara karşı düzeltim davası açabilecekleri,
e) Açılacak davalarda husumetin kime yöneltileceği,
f) 14 üncü maddede öngörülen süre içerisinde, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal davası
açanların, dava açtıklarını ve yürütmenin durdurulması kararı aldıklarını belgelendirmedikleri takdirde,
kamulaştırma işleminin kesinleşeceği ve mahkemece tespit edilen kamulaştırma bedeli üzerinden taşınmaz
malın kamulaştırma yapan idare adına tescil edileceği,
g) Mahkemece tespit edilen kamulaştırma bedelinin hak sahibi adına hangi bankaya yatırılacağı,
(1) Bu kısım başlığı; “Kamulaştırma Bedeli, Tebligat, Dava Hakkı ve Bilirkişiler” iken, 24/4/2001
tarihli ve 4650 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
(2) Bu bölüm başlığı; “Kamulaştırma Bedelinin Tespiti” iken, 24/4/2001 tarihli ve 4650 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
(3) Bu madde başlığı; “Kıymet takdiri komisyonları” iken, 24/4/2001 tarihli ve 4650 sayılı Kanunun
5 inci maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
2942/m.11-1-f
f) Arazilerde, taşınmaz mal veya kaynağın kamulaştırma tarihindeki mevkii ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirini
2942/m.25
Hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesi bakımından kamulaştırma işlemi, mal sahibi için
10 uncu madde uyarınca mahkemece yapılan tebligatla başlar. Mülkiyetin idareye geçmesi, mahkemece
verilen tescil kararı ile olur.
SAYI : 26
171
Mahkemece verilen tescil kararı tarihinden itibaren taşınmaz mal sahibinin, kamulaştırılması kararlaştırılan taşınmaz malda yeni inşaat veya ekim yapmak veya mevcut inşaatta esaslı değişiklikler meydana
getirmek gibi kullanma hakları kalkar. Bundan sonra yapılanların değeri dikkate alınmaz.
YARGITAY
6. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 18.7.2011
Esas: 2011/1533
Karar: 2011/8238
♦♦ KEFİLİN SORUMLULUĞUNUN MİKTAR VE SÜREYLE SINIRLI
OLDUĞU
♦♦ KİRA SÖZLEŞMELERİNDE KEFİLİN SORUMLULUĞUNUN
UZAYAN DÖNEMLERDE DE DEVAM EDEBİLMESİ İÇİN KEFİLİN,
HANGİ SÜREYLE, HANGİ MİKTARLA SORUMLU OLDUĞUNUN
SÖZLEŞMEDE AÇIKÇA BELİRTİLMESİ GEREKECEĞİ
ÖZET: Davacı alacaklı tarafından davalı kiracı borçlu ve müteselsil kefil hakkında
kira alacağının tahsili amacıyla tahliye istekli olarak başlatılan icra takibine vaki
itiraz üzerine davacı icra mahkemesinden itirazın kaldırılması ve tahliye isteminde
bulunmuştur. Mahkemece davalıların itirazının kısmen kaldırılmasına ve davalı kiracının tahliyesine karar verilmesi üzerine karar, davalılar tarafından temyiz edilmiştir.
Özel Dairece;
Her ne kadar sözleşmede özel koşullar bölümünün 7. maddesinde kefilin sorumluluğunun kiracı kiralayan ilişkisi devam ettiği müddetçe devam edeceği ve bir yıl ile
sınırlı olmadığı kararlaştırılmış ise de, kefilin uzayan dönemdeki sorumluluğunun
azami hangi süreyle ve hangi miktarla sınırlı olacağının açıkça gösterilmiş olması
da şarttır. Ne kadar uzayacağı belirsiz bir kira süresine ilişkin olan ve kefili sınırsız
bir sorumluluk altına sokan sözleşme hükümleri geçerli değildir.
Bu nedenle taraflar arasındaki kira sözleşmesinde kefilin gerek sorumlu olacağı
süre, sözleşmenin düzenlendiği tarihten itibaren bir yılla sınırlıdır. Kefil yönün-
ŞUBAT 2012
den davanın reddine karar verilmemiş olması bozmayı gerekmiştir denilerek, davalı
kiracının temyiz itirazlarının reddi ile kararın tahliye ve alacak yönünden davalı
kiracıya ilişkin kısmının ONANMASINA, davalı kefilin alacağa yönelik temyiz itirazının kabulüne karar verilmiştir.
818/m.484
6570/m.11
DAVA : İcra mahkemesince verilmiş bulunan karar davalılar tarafından süresi içinde
temyiz edilmiş olmakla dosyadaki bütün kağıtlar okunup, gereği görüşülüp düşünüldü:
KARAR : Davacı alacaklı tarafından davalı kiracı borçlu ve müteselsil kefil hakkında kira alacağının tahsili amacıyla tahliye istekli olarak başlatılan icra takibine vaki
itiraz üzerine davacı icra mahkemesinden itirazın kaldırılması ve tahliye isteminde bulunmuştur. Mahkemece davalıların itirazının kısmen kaldırılmasına ve davalı kiracının
tahliyesine karar verilmesi üzerine karar, davalılar tarafından temyiz edilmiştir.
1- Dosya kapsamına, toplanan delillere ve kararın dayandığı gerekçeye göre davalı
kiracı L... Dış Tic. ve Metal San. Ltd. Şti.’nin temyiz itirazları yerinde değildir.
2- Davalı müteselsil kefilin alacağa ilişkin temyiz itirazlarına gelince;
Davacı tarafından 11.06.2010 tarihinde borçlular kiracı ve kefil hakkında başlatılan
icra takibinde 01.05.2002 başlangıç tarihli ve bir yıl süreli kira sözleşmesine dayanılarak 01.05.2010-01.05.2011 tarihleri arası 31.200,00 TL kira alacağı ve tahliye istenmiştir. Kira sözleşmesinin özel koşullar bölümünün 7. maddesinde taraflar arasında
kira ilişkisi bulunduğu sürece kefilin sorumluluğunun devam edeceği 1 yıl ile sınırlı
olmadığına ilişkin hüküm yer almaktadır.
Her ne kadar sözleşmede özel koşullar bölümünün 7. maddesinde kefilin sorumluluğunun kiracı kiralayan ilişkisi devam ettiği müddetçe devam edeceği ve bir yıl ile
sınırlı olmadığı kararlaştırılmış ise de, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 22.03.2006
gün ve 2006/6-78 Esas, 2006/88 Karar sayılı kararında da kabul edildiği gibi BK’nın
484. maddesi hükmü gereğince, yazılı şekilde düzenlenmiş, süresi ve ödenecek kira
paralarının miktarı açıkça gösterilmiş bir kira sözleşmesini kiracının kefili sıfatıyla imzalayan kişi; sözleşmede gösterilen kira süresi boyunca, kiracının ödemekle yükümlü
olduğu kira paralarından, kefil sıfatıyla kiralayana karşı sorumludur. Zira, böylesi bir
durumda, kefilin sorumluluğu süre ve miktar itibariyle belirlidir. Kira süresinin, 6570
sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkındaki Kanun’un 11. maddesi gereğince uzadığı hallerde, uzayan kira süresi bakımından kefilin sorumluluğunun devam edebilmesi için;
öncelikle bu hususun ( kefilin sorumluluğunun uzayan dönem için de devam edeceğinin ) sözleşmede açıkça kararlaştırılmış olması gerekir. Bunun yanında, kefilin uzayan
dönemdeki sorumluluğunun azami hangi süreyle ve hangi miktarla sınırlı olacağının
açıkça gösterilmiş olması da şarttır. Ne kadar uzayacağı belirsiz bir kira süresine ilişkin
olan ve kefili sınırsız bir sorumluluk altına sokan sözleşme hükümleri geçerli değildir.
SAYI : 26
173
Bu nedenle taraflar arasındaki kira sözleşmesinde kefilin gerek sorumlu olacağı
süre, gerekse azami miktar gösterilmemiş olduğu için kefilin sorumluluğu sözleşmenin
düzenlendiği tarih olan 01.05.2002 tarihinden itibaren bir yıl süreyle sınırlıdır. Davacının başlatmış olduğu icra takibi ile kefilin sorumlu olduğu bu dönemden sonra gelen
01.05.2010-01.05.2011 tarihleri arası kira bedeli, sorumluluk süresi içinde bulunmadığından kefil hakkında bu kira alacağına hükmedilmesi doğru değildir. Bu durumda
mahkemece, kefil yönünden davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde
karar verilmesi doğru olmadığından kararın bozulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda 1 nolu bentte yazılı nedenlerle davalı kiracının temyiz itirazlarının reddi ile kararın tahliye ve alacak yönünden davalı kiracıya ilişkin kısmının (
ONANMASINA ), 2 nolu bentte yazılı nedenlerle davalı kefilin alacağa yönelik temyiz
itirazının kabulü ile kararın kefil yönünden ( BOZULMASINA ) ve onanan kısım için
temyiz harcı peşin alındığından başkaca harç alınmasına mahal olmadığına, 18.07.2011
tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
818/m.484
BORÇLAR KANUNU (Mülga)
Kefaletin sıhhati, tahriri şekle riayet etmeğe ve kefilin mes’ul olacağı muayyen bir mikdar iraesine
mütevakkıftır.
6570/m.11
GAYRIMENKUL KİRALARI HAKKINDA KANUN
Madde 11 - Kiracı kira müddetinin bitmesinden en az on beş gün evvel mecuru tahliye edeceğini yazı
ile bildirmediği takdirde sözleşme aynı şartlarla bir yıl uzatılmış sayılır.
YARGITAY
8. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 12.4.2011
Esas: 2010/4983
Karar: 2011/2095
♦♦ EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNDE, MAL REJİMİ
SONA ERDİĞİNE, EŞLERİN BİRBİRİNDEN TALEP EDECEKLERİ
AYNİ HAKLARI BULUNMAYIP, DEĞER ARTIŞ PAYI VE KATILMA
ŞUBAT 2012
ALACAĞI ŞEKLİNDE ŞAHSİ HAKLARININ BULUNDUĞU
♦♦ MAHKEME İÇİ İKRARLARIN KESİN DELİL OLARAK
BAĞLAYICILIĞI
ÖZET: Davacı ile davalı aralarındaki katılma payı alacağı davasında Yerel Aile
Mahkemesi davanın reddine karar vermiştir.
Özel Dairce;
Dava, evlilik birliği içinde alınan ve davalı adına tapuya tescil edilen apartman dairesi üzerinde mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan tapu iptali ve tescil, olmadığı
takdirde değer artış payı ve katılma alacağı isteğine ilişkindir.
Davalı, dava konusu taşınmazın evlilik birliği içinde alındığını ancak, davacının
boşanma davası sırasında haklarından feragat ettiğini savunmuştur.
Mahkemece, boşanma davasının yargılaması sırasında davacı Mehmet’in “...boşanma nedeniyle eşimden herhangi bir nafaka, maddi ve manevi tazminat, yargılama gideri ve vekalet ücreti istemiyorum. Karşı taraftan herhangi bir eşya ve başkaca alacağa ilişkin haklarımdan feragat ediyorum...” şeklindeki beyanının kendisini
bağlayacağı ve karar kesinleştikten sonra alacak talebinde bulunamayacağı gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.
Taraflar anlaşmalı şekilde boşanmışlardır. Eşler arasında başka mal rejimi seçilmediğinden 01.01.2002 tarihine kadar mal ayrılığı, bu tarihten mal rejiminin sona
erdiği boşanma davasının açıldığı tarihe kadar yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerlidir.
Dava dilekçesi, dosya kapsamına göre davacının, taraflar arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olduğu dönemde alınan taşınmazla ilgili tapu iptali
ve tescil, yerinde görülmediği takdirde değer artış payı ve katılma alacağı isteğinde
bulunduğunu göstermektedir.
Eşlerden biri, diğerine ait malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına
hiç ya da uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuş ise, tasfiye sırasında bu
malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında alacak hakkına sahip olur.
Katılma rejiminde; eşlere tanınan hak, ayni bir hak olmayıp, şahsi bir haktır. Sadece
mal rejimi sona erdiğinde, eşlerin edinilmiş mallara ilişkin artık değerler üzerinde
karşılıklı alacak hakkı vardır. Davacının evlilik birliğinde edinilen taşınmazla ilgili
davalıdan ayın isteme hakkı bulunmayıp, değer artış payı veya katılma alacağı istemesi mümkündür.
Ancak taraflar arasında görülen boşanma dava dosyasında davacı ve davalı karşılıklı olarak birbirlerinden boşanma nedeni ile nafaka, maddi ve manevi tazminat,
yargılama gideri ve vekalet ücreti istemediklerini ayrıca herhangi bir eşya ve başkaca alacakla ilgili haklarından feragat ettiklerini ifade ettikleri görülmektedir.
Eldeki davada çözülmesi gereken sorun, boşanma davası sırasında davacının fera-
SAYI : 26
175
gat beyanının açılan mal rejiminin tasfiyesi davası bakımından davacıyı bağlayıp
bağlamayacağı, mal rejimi tasfiyesi ile ilgili açılan davada değer ifade edip etmeyeceğidir.
Boşanmanın mali sonuçları üzerinde anlaşma şartı, boşanma nedeniyle maddi ve
manevi tazminat, yoksulluk ve iştirak nafakası talep haklarına ilişkindir. Anlaşmada ayrıca yer verilmemişse tarafların aralarındaki akdi ilişkiyi tasfiye ettikleri kabul edilemez. Mal rejiminin tasfiyesi anlaşmalı boşanma kapsamında değildir. Ne
var ki, mal rejiminin tasfiyesine ilişkin isteklerin boşanma davasına ait anlaşma
protokolü kapsamına alınmasını engelleyen bir hüküm de bulunmamaktadır. Diğer
yandan bir davada yapılan mahkeme içi ikrar, başka bir davada da geçerli olup,
kesin delil teşkil eder. bu beyanını yok sayarak talepte bulunması hakkın kötüye
kullanılması anlamına gelmektedir. Mal rejiminden kaynaklanan talepler boşanmanın fer’ilerinden olmadığından ayrıca dava konusu edilebilirler. Somut olayda,
boşanma dava dosyasındaki bu beyan mahkeme içi ikrar niteliğinde olup; böylece,
görülmekte olan davada kesin delil niteliğini taşıdığı ve ayrıca davacının bu ikrarına rağmen eldeki davayı açarak tamamen aksini ileri sürmekle dürüstlük kuralına aykırı davrandığının ve bu durumun hakkın kötüye kullanılması teşkil ettiğinin
kabulü gerekir. Ayrıca davacının beyanında geçen “eşya” kavramının taşınmaz ve
taşınır mallar ile boşanmanın fer’i niteliğinde olmayan mal rejiminin tasfiyesinden
kaynaklanan “değer artış payı ve katılma alacağı” taleplerini de kapsadığında duraksamamak gerekir, denilerek Yerel Mahkeme kararı onanmıştır.
4721/m.2, 166-3, 174, 175, 202, 225-2, 227
DAVA : Mehmet ile Funda aralarındaki katılma payı alacağı davasının reddine dair (
Kahramanmaraş İkinci Aile Mahkemesi )’nden verilen 10.05.2010 gün ve 10/384 sayılı
hükmün Yargıtay’ca incelenmesi davacı vekili tarafından süresinde istenilmiş olmakla
dosya incelendi, gereği düşünüldü:
KARAR : Davacı Mehmet vekili tarafından davalı Funda aleyhine açılan davanın
yapılan yargılaması sonunda mahkemece, davanın reddine karar verilmesi üzerine hüküm davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Dosya kapsamı ve davacı vekilinin verdiği dilekçeleri dikkate alındığında davanın
evlilik birliği içinde alınan ve davalı adına tapuya tescil edilen 3935 ada 3 parsel üzerindeki binanın 7. kat 42 numaralı dairesi üzerinde mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan tapu iptali ve tescil, olmadığı takdirde değer artış payı ve katılma alacağı isteğine
ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.
Davalı, dava konusu taşınmazın evlilik birliği içinde alındığını ancak, davacının boşanma davası sırasında haklarından feragat ettiğini açıklayarak davanın reddine karar
verilmesini savunmuştur.
Mahkemece, taraflar arasında görülen ve kesinleşen boşanma davasının yargılaması
ŞUBAT 2012
sırasında 04.03.2008 tarihli yargılama oturumunda davacı Mehmet’in “...boşanma nedeniyle eşimden herhangi bir nafaka, maddi ve manevi tazminat, yargılama gideri ve
vekalet ücreti istemiyorum. Karşı taraftan herhangi bir eşya ve başkaca alacağa ilişkin
haklarımdan feragat ediyorum...” şeklindeki beyanının kendisini bağlayacağı ve karar
kesinleştikten sonra alacak talebinde bulunamayacağı gerekçesi ile davanın reddine
karar verilmiştir.
Taraflar 17.02.1992 tarihinde evlenmiş, 19.10.2007 tarihinde açılan boşanma davasının anlaşmalı şekilde TMK’nın 166/3. maddesine göre kabulüne ilişkin hükmün
07.04.2008 tarihinde kesinleşmesiyle boşanmışlardır. Eşler arasında başka mal rejimi
seçilmediğinden 01.01.2002 tarihine kadar mal ayrılığı ( 743 sayılı TMK’nın 170. m.
), bu tarihten mal rejiminin sona erdiği boşanma davasının açıldığı tarihe kadar ( 4721
sayılı TMK’nın 225/2. m. ) yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerlidir ( 4721 sayılı TMK’nın 202. m. ).
Dava konusu 3935 ada 3 parsel üzerindeki binanın 7. kat 42 nolu bağımsız bölümü,
16.09.2005 tarihinde satış yoluyla davalı Funda adına tescil edilmiştir. Dava konusu
taşınmazın alım tarihi itibarıyla taraflar arasında “edinilmiş mallara katılma rejimi” geçerlidir. Eşler arasındaki mal rejimi TMK’nın 225/2. maddesine göre boşanma davasının açıldığı 19.10.2007 tarihi itibariyle sona ermiştir. Dava dilekçesi, dosya kapsamına
göre davacının, taraflar arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olduğu dönemde alınan taşınmazla ilgili tapu iptali ve tescil, yerinde görülmediği takdirde değer
artış payı ve katılma alacağı isteğinde bulunduğunun kabulü gerekir ( TMK m. 227,
231 ).
Eşlerden biri, diğerine ait malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına
hiç ya da uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuş ise, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında alacak hakkına sahip olur ( TMK m.
227 ). Eşlerden birine ait edinilmiş mallar üzerinde, diğer eşin mülkiyet veya diğer bir
ayni hak talebi söz konusu değildir ( TMK m. 231/1, 236/1 ). Yani katılma rejiminde;
eşlere tanınan hak, ayni bir hak olmayıp, şahsi bir haktır. Sadece mal rejimi sona erdiğinde, eşlerin edinilmiş mallara ilişkin artık değerler üzerinde karşılıklı alacak hakkı
vardır ( TMK m. 236 ). Açıklandığı gibi davacı Mehmet’in evlilik birliğinde edinilen
taşınmazla ilgili davalı Funda’dan ayın isteme hakkı bulunmayıp, değer artış payı veya
katılma alacağı istemesi mümkündür. Bu açıklamalar karşısında mahkemece davanın
reddine karar verilmiş olmasında tapu iptali ve tescil isteği bakımından bir isabetsizlik
bulunmamaktadır.
Terditli olarak istenen değer artış payı ve katılma alacağı isteğine gelince; az yukarıda da açıklandığı gibi mal rejiminin tasfiyesi sonunda davacının davalıdan değer
artış payı ve katılma alacağı istemesi mümkündür. Ancak taraflar arasında görülen ve
07.04.2008 tarihinde kesinleşen Kahramanmaraş Aile Mahkemesi’nin 2007/1314 Esas
2008/252 Karar sayılı dava dosyasında 04.03.2008 tarihli yargılama oturumunda davacı Mehmet ve davalı Funda’nın karşılıklı olarak birbirlerinden boşanma nedeni ile
nafaka, maddi ve manevi tazminat, yargılama gideri ve vekalet ücreti istemediklerini
SAYI : 26
177
ayrıca herhangi bir eşya ve başkaca alacakla ilgili haklarından feragat ettiklerini ifade
ettikleri ve bu hususun mahkeme kararı gerekçesi ile hüküm kısmında yer aldığı görülmektedir.
Kural olarak tarafların boşanma davasındaki nafaka, maddi ve manevi tazminat (
TMK’nın m. 174, 175, 182 ) bakımından anlaşmaları boşanmanın eki niteliğindeki
taleplerle ilgili olup, boşanma davasının eki niteliğinde olmayan-mal rejiminden kaynaklanan alacak davasını kapsamaz. Ancak eldeki davada çözülmesi gereken sorun,
boşanma davası sırasında davacı Mehmet’in “Karşı taraftan herhangi bir eşya ve başkaca alacağa ilişkin haklarımdan feragat ediyorum” şeklinde beyanının açılan mal rejiminin tasfiyesi davası bakımından Mehmet’i bağlayıp bağlamayacağı, mal rejimi tasfiyesi
ile ilgili açılan davada değer ifade edip etmeyeceğidir.
TMK’nın 166/3. maddesindeki boşanmanın mali sonuçları üzerinde anlaşma şartı,
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 174. maddesinde düzenlenen boşanma nedeniyle
maddi ve manevi tazminat, 175. maddesinde düzenlenen yoksulluk ve 182. maddesinde düzenlenen iştirak nafakası talep haklarına ilişkindir. Anlaşmada ayrıca yer verilmemişse tarafların aralarındaki akdi ilişkiyi tasfiye ettikleri kabul edilemez. Görüldüğü
üzere, mal rejiminin tasfiyesi anlaşmalı boşanma kapsamında değildir. Başka bir anlatımla boşanmanın mali sonuçları hususunda taraflarca kabul edilecek düzenleme, mal
rejiminin tasfiyesine yönelik istemleri içermez. Ne var ki, mal rejiminin tasfiyesine
ilişkin isteklerin boşanma davasına ait anlaşma protokolü kapsamına alınmasını engelleyen bir hüküm de bulunmamaktadır. Diğer yandan bir davada yapılan mahkeme
içi ikrar, başka bir davada da geçerli olup, kesin delil teşkil eder ( Prof. Dr. Baki Kuru,
Hukuk Muhakemeleri Usulü, Altıncı baskı, İstanbul 2001, C:2, s:2045 ve HUMK’nın
236/1. m. ). Açıklanan maddi ve hukuki olgular birlikte değerlendirildiğinde; davacı Mehmet’in boşanma davasında 04.03.2008 tarihli duruşmadaki beyanı HUMK’nın
236/1. maddesinde öngörülen mahkeme içi ikrar niteliğinde olup; görülmekte olan davada davacı aleyhine kesin delil teşkil ettiği ve 05.02.1947 tarih 20/6 sayılı İçtihadı
Birleştirme Kararında öngörülen yazılı belge mahiyetinde bulunduğu, her türlü kuşku
ve duraksamadan uzaktır.
Davacı Mehmet boşanma davası sırasında 04.03.2008 tarihli duruşmada aralarındaki anlaşmaya göre boşanmaya karar verilmesini istediğine ve davalı kadının da bu
anlaşmadaki düzenlemeye güvenerek boşanmayı kabul ettiğine göre; bundan sonra davacının bu beyanını yok sayarak görülmekte olan bu davayı açıp, talepte bulunması
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 2. maddesinde düzenlenen “Dürüst Davranma”
kuralına da aykırılık teşkil etmekte; eş söyleyişle hakkın kötüye kullanılması anlamına
gelmektedir. Yukarıda yapılan açıklamaların sonucu olarak; mal rejiminden kaynaklanan talepler boşanmanın fer’ilerinden olmadığından ayrıca dava konusu edilebilirler.
Somut olayda, davacının boşanma dosyasındaki 04.03.2008 tarihli duruşmadaki beyanı, boşanma kararının gerekçe ve hüküm kısmında bu beyandan bahsedilmiş oluşu dikkate alındığında, boşanma dava dosyasındaki bu beyan mahkeme içi ikrar niteliğinde
olup; böylece, görülmekte olan davada kesin delil niteliğini taşıdığı ve ayrıca davacının
ŞUBAT 2012
bu ikrarına rağmen eldeki davayı açarak tamamen aksini ileri sürmekle dürüstlük kuralına aykırı davrandığının ve bu durumun hakkın kötüye kullanılması teşkil ettiğinin
kabulü gerekir. Ayrıca davacı Mehmet’in beyanında geçen “eşya” kavramının taşınmaz
ve taşınır mallar ile boşanmanın fer’i niteliğinde olmayan mal rejiminin tasfiyesinden
kaynaklanan “değer artış payı ve katılma alacağı” taleplerini de kapsadığında duraksamamak gerekir.
Diğer yandan davacının doğmamış haktan feragat edemeyeceği ileri sürülebilirse
de; boşanma nedeniyle eşler arasındaki mal rejimi boşanma davasının dava tarihi itibarıyla sona ermekte olup ( TMK’nın 225/2. m. ), mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan alacak hakkı boşanma dava tarihi itibarıyla doğar ancak bu hakkın dava yolu
ile kullanılabilmesi, tasfiyeye karar verilebilmesi için boşanma davasının olumlu sonuçlanarak kesinleşmesi gerekir. Bu durumda davacı Mehmet’in beyanının boşanma
davasının yargılaması devam ederken yapıldığı anlaşıldığına göre doğmamış haktan
söz etmek de mümkün değildir.
SONUÇ : Açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazları yerinde görülmediğinden reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan hükmün ( ONANMASINA ),
12.04.2011 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
4721/m.2
Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır.
Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.
4721/m.166-3TÜRK MEDENİ KANUNU
Boşanma sebeplerinden herhangi biriyle açılmış bulunan davanın reddine karar verilmesi ve bu kararın kesinleştiği tarihten başlayarak üç yıl geçmesi hâlinde, her ne sebeple olursa olsun ortak hayat yeniden kurulamamışsa evlilik birliği temelden sarsılmış sayılır ve eşlerden birinin istemi üzerine boşanmaya
karar verilir.
Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf,
kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir.
Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer
taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.
Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer
taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir.
Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.
SAYI : 26
179
Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanması asıldır.
Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kanunda belirlenen diğer rejimlerden birini kabul edebilirler.
Mahkemece evliliğin iptal veya boşanma sebebiyle sona erdirilmesine veya mal ayrılığına geçilmesine
karar verilmesi hâllerinde, mal rejimi dava tarihinden geçerli olmak üzere sona erer.
Eşlerden biri diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç ya da uygun
bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında alacak hakkına sahip olur ve bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır;
bir değer kaybı söz konusu olduğunda katkının başlangıçtaki değeri esas alınır.
Böyle bir malın daha önce elden çıkarılmış olması hâlinde hâkim, diğer eşe ödenecek alacağı hakkaniyete uygun olarak belirler.
Eşler, yazılı bir anlaşmayla değer artışından pay almaktan vazgeçebilecekleri gibi, pay oranını da
değiştirebilirler.
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 3.3.2011
Esas: 2011/2356
Karar: 2011/5968
♦♦ İŞ SÖZLEŞMESİNİN KONUSU OLAN İŞİN YAPILMASININ İŞİN
NİTELİĞİNDEN DOĞAN BİR SEBEPLE İŞÇİNİN SAĞLIĞINA
ZARAR VERMESİ HALİ, İŞÇİNİN SÖZLEŞMEYE DERHAL SON
VERMESİNİN HAKLI NEDENİNİ OLUŞTURACAĞI
ÖZET: Davacı, davalıya ait gemide gemi sörveyörü ve ISM/ISO baş tetikçisi olarak çalışmakta iken bel fıtığı rahatsızlığına dayalı aldığı rapor gereğince şirketten
ayrılma isteğini belirttiği, şirketin de kabul ettiği, sağlık nedeni ile ayrılmak istemesine rağmen şirket tarafından kıdem tazminatının ödenmediği iddiası ile kıdem
tazminatı alacağının hüküm altına alınmasını istemiştir.
Davalı, davacının sağlık sorunlarından bahsederek istifa ettiğini, sağlık sorununun
ŞUBAT 2012
24/1-a fıkrasına girmediğinin tartışmasız olduğunu savunmuştur.
Mahkemece, davacının, iş akdinin sağlık nedeni ile haklı olarak feshedildiği, tazminata hak kazanamayacak şekilde feshedildiği iddiasının davalı işveren tarafından
ispat edilemediği, kıdem tazminatına hak kazandığı” gerekçesi ile isteğin kabulüne
karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Hastane tarafından verilen rapor ile rahatsızlığının gemideki işini yapmasına engel olmadığı belirtilmiştir, ancak rapor alınmak için hastaneye yazılan müzekkerede
ve raporda davacının yaptığı işin niteliği belirtilmemiştir. Dolayısı ile 4857 Sayılı
Kanunun 24/I-a maddesince de davacının iş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması, işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı ve yaşayışı için tehlikeli
olup olmadığı hususu açıklığa kavuşturulmamıştır.
Mahkemece yazılacak müzekkerede davacının yaptığı işin niteliği ve mahiyeti de
açıklanarak iş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir
sebeple işçinin sağlığı ve yaşayışını için tehlikeli olup olmadığı hususu tereddüde
yer vermeden ortaya konulacak şekilde sağlık raporu alınmalıdır. Alınacak raporun
sonucuna göre, davacı işçinin yaptığı işin sağlığı ve yaşayışı için tehlikeli olduğunun belirlenmesi durumunda şimdiki gibi isteğin kabulüne, aksi halde davacı işçinin yaptığı fesih haksız olması nedeni ile kıdem tazminatı isteğinin reddine karar
verilmesi gerekirken, eksik araştırma ve inceleme ile karar verilmiş olması bozmayı
gerektirmiştir” denilerek Yerel Mahkemenin kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak bozma doğrultusunda İstanbul Meslek Hastalıkları
Hastanesine müzekkere yazılmış ise de verilen raporda meslek hastalığı olmadığı
belirtilmiş, müzekkerede belirtilen şekilde bir tespit yapılmamıştır.
Bu kez mahkemece, “davacının mesleği ile ilgili hastalığının bulunmadığı, sağlık
nedeni ile iş akdini feshinin haklı olmadığı, kıdem tazminatına hak kazanamadığı
kanaati ile isteğin reddine” karar verilmiştir. Karar davacı tarafından temyiz edilmiştir.
Mahkemece hükmüne uyulan bozma kararı gereğince yeterli inceleme ve araştırma
yapılmamıştır.
Yapılması gereken iş davacının ileri sürdüğü rahatsızlığa göre ilgili sağlık kuruluşuna sevki ile yaptığı işin niteliği ve mahiyetine göre iş sözleşmesinin konusu olan işin
yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı ve yaşayışı için tehlikeli
olup olmadığı hususunun tereddüde yer vermeden ortaya konulacak şekilde sağlık
raporu alınarak sonucuna göre karar vermekten ibarettir. Eksik inceleme karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
4857/m.24-1-a
SAYI : 26
181
DAVA : Davacı, kıdem tazminatı ile ücret alacağının ödetilmesine karar verilmesini
istemiştir. Yerel mahkeme, isteği reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakim tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı, davalıya ait gemide gemi sörveyörü ve ISM/ISO baş tetikçisi
olarak çalışmakta iken 02.05.2005 tarihinde istifa dilekçesi verdiği, dilekçesinde 30
Haziran 2005 tarihi itibari ile işten ayrılmak istediğini bildirdiği, davalı şirketin ise
31.05.2005 tarihinde ayrılabileceğini bildirdiği, 31.05.2005 tarihinde işten ayrıldığı,
bel fıtığı rahatsızlığı olduğu, görevi gereği boru şeklindeki yerlere girip kontroller yapması gerektiğini, aldığı rapor ile şirketten ayrılma isteğini belirttiği, şirketin de kabul
ettiği, sağlık nedeni ile ayrılmak istemesine rağmen şirket tarafından kıdem tazminatının ödenmediği iddiası ile kıdem tazminatı alacağının hüküm altına alınmasını istemiştir.
Davalı, davacının 02.05.2005 tarihinde istifa dilekçesi verdiği, istifası şirketçe uygun görüldüğünden işten ayrıldığını, 4857 Sayılı Kanun’un 24. maddesinin 1.bendinin
a fıkrası uyarınca iş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin netliğinden doğan
bir sebeple işçinin istifasının haklı bir nedene dayandığını kabul ederek kıdem tazminatı alabileceğini, davacının sağlık sorunlarından bahsederek istifa ettiğini, sağlık
sorununun 24/1-a fıkrasına girmediğinin tartışmasız olduğunu, işin yürütümünün davacının ne sağlığı, nede yaşayışı için tehlikeli olmadığını, davacının başından beri bunu
bildiğini, isteğin yerinde olmadığını savunmuştur.
Mahkemece, 13.01.2010 tarihli 2009/132 E., 2010/5 K. Sayılı karar ile,
” Davacının davalı şirketin ofis merkezindeki gemilerin yola uygunluk kontrolü işini yaptığı, davacının, iş akdinin sağlık nedeni ile haklı olarak feshedildiği, tazminata
hak kazanamayacak şekilde feshedildiği iddiasının davalı işveren tarafından ispat edilemediği, kıdem tazminatına hak kazandığı “
Gerekçesi ile isteğin kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı tarafından temyizi üzerine Dairemizce yapılan inceleme sonunda
18.03.2010 tarihli 2010/8165 E. 2010/7207 K. Sayılı ilam ile,
“Mahkemece, dosyaya ibraz olunan sağlık belgeleri eklenerek Sağlık Bakanlığı İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesine müzekkere yazılarak davacının rahatsızlığının
gemideki işini yapmasına engel olup olmadığı yönünde rapor düzenlenmesi istenmiştir.
Hastane tarafından verilen 19.01.2007 tarihli 135-A no.lu rapor ile rahatsızlığının gemideki işini yapmasına engel olmadığı belirtilmiştir. Rapor alınmak için yazılan müzekkerede ve raporda davacının yaptığı işin niteliği belirtilmemiştir. Dolayısı ile 4857
Sayılı Kanunun 24/I-a maddesince de davacının iş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması, işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı ve yaşayışı için tehlikeli olup
olmadığı hususu açıklığa kavuşturulmamıştır.
Bu durumda, mahkemece yazılacak müzekkerede davacının yaptığı işin niteliği ve
ŞUBAT 2012
mahiyeti de açıklanarak iş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden
doğan bir sebeple işçinin sağlığı ve yaşayışını için tehlikeli olup olmadığı hususu tereddüde yer vermeden ortaya konulacak şekilde sağlık raporu alınmalıdır.
Alınacak raporun sonucuna göre, davacı işçinin yaptığı işin sağlığı ve yaşayışı için
tehlikeli olduğunun belirlenmesi durumunda şimdiki gibi, aksi halde davacı işçinin
yaptığı fesih haksız olması nedeni ile kıdem tazminatı isteğinin reddine karar verilmesi
gerekirken, eksik araştırma ve inceleme ile karar verilmiş olması bozmayı gerektirmiştir”
Gerekçesi ile bozulmuştur.
Mahkemece bozmaya uyularak bozma doğrultusunda İstanbul Meslek Hastalıkları
Hastanesine müzekkere yazılmış ise de verilen raporda meslek hastalığı olmadığı belirtilmiş, müzekkerede belirtilen şekilde bir tespit yapılmamıştır.
Bu kez mahkemece, “davacının mesleği ile ilgili hastalığının bulunmadığı, sağlık
nedeni ile iş akdini feshinin haklı olmadığı, kıdem tazminatına hak kazanamadığı kanaati ile isteğin reddine” karar verilmiştir. Karar davacı tarafından temyiz edilmiştir.
Mahkemece hükmüne uyulan bozma kararı gereğince yeterli inceleme ve araştırma
yapılmamıştır.
Yapılması gereken iş davacının ileri sürdüğü rahatsızlığa göre ilgili sağlık kuruluşuna sevki ile yaptığı işin niteliği ve mahiyetine göre iş sözleşmesinin konusu olan işin
yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı ve yaşayışı için tehlikeli
olup olmadığı hususunun tereddüde yer vermeden ortaya konulacak şekilde sağlık raporu alınarak sonucuna göre karar vermekten ibarettir. Eksik inceleme karar verilmesi
hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 03.03.2011 gününde oybirliği ile
karar verildi.
4857/m.24-1-a
İŞ KANUNU
Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce
veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I. Sağlık sebepleri:
a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya
yaşayışı için tehlikeli olursa.
SAYI : 26
183
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 3.2.2011
Esas: 2009/3432
Karar: 2011/2311
♦♦ TEREKENİN KORUNMASINA YÖNELİK TALEPLERİN FERDİ
OLARAK YAPILABİLECEĞİ
♦♦ TEREKEDEN YARARLANMAYA YÖNELİK TALEPLERİN
İŞTİRAK HALİ NEDENİYLE TÜM MİRASÇILAR TARAFINDAN
ELBİRLİĞİYLE KULLANILMASI GEREKECEĞİ
ÖZET: Dava, murisin ölüm nedeni ile hak kazanılan kıdem tazminatının miras hissesine düşen payının davalıdan tahsiline ilişkindir.
Davalı taraf, intihar nedeni ile ölüm halinde kıdem tazminatına hak kazanamayacağını, kıdem tazminatının iştirak halinde mülkiyet esasına dayalı olduğundan tüm
mirasçıların birlikte dava açmaları gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece veraset ilamına göre kıdem tazminatı payının bölünebilir olduğu kabul
edilerek davanın kabulüne karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Mirasçının kendi payına yönelik dava açma hakkının bulunup bulunmadığı noktasında uyuşmazlık bulunmaktadır.
Miras bırakanın davacılar dışında başka mirasçılarının da bulunduğu dosyaya sunulan veraset ilamından anlaşılmaktadır.
Türk Medeni Kanununda, mirasçıların terekeye el birliği ile sahip olacakları, sözleşme veya kanundan doğan temsil ya da yönetim yetkisi saklı kalmak üzere terekeye ait bütün haklar üzerinde birlikte tasarruf edecekleri, el birliği mülkiyetinde
ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkının ortaklığa ait malların
tamamına yaygın olacağı hükme bağlanmıştır.
Ayrıca Türk Medeni Kanunu, mirasçılardan biri ya da bir kısmının başvurabileceği
yasal yolları “terekedeki hakların korunması” ile sınırlı tutmuştur.
Somut olayda, davacının kıdem tazminatını kendi payına ilişkin kısmının ödenmesi
istemi “terekedeki hakların korunması” ile ilgili olmayıp terekedeki haktan yararlanmaya yönelik bulunmaktadır. Böyle bir durumda ana kural gereğince birlikte
hareket etme gereği vardır.
Bu durumda kıdem tazminatının tahsili konusunda tüm mirasçıların birlikte dava
açması veya miras ortaklığına temsilci atanması yahut iştirak halinde mülkiyetin
müşterek mülkiyete dönüştürülmesi gerekmektedir. Davacının kendi mirasçılık payı-
ŞUBAT 2012
nı talep yönünden aktif dava ehliyetinin bulunulmadığı dikkate alınmaksızın hüküm
kurulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
4721/m.640-4, 644, 701-2
DAVA : Davacı vekili, müvekkilinin miras bırakanı olan A.’ın 01.05.198731.05.1987 ve 01.05.1989 - 26.03.2006 tarihleri arasında da davalıya ait iş yerinde
çalıştığını, son olarak aylık net 1.600.000 TL ücret aldığını ileri sürerek ölüm nedeni ile
hak kazanılan kıdem tazminatının miras hissesine düşen miktarının davalıdan tahsiline
karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı vekili, intihar nedeni ile ölüm halinde kıdem tazminatına hak kazanamayacağını, kıdem tazminatının iştirak halinde mülkiyet esasına tabi bir miras hissesi olduğunu, tüm mirasçıların birlikte dava açmaları gerektiğini belirterek, davanın reddini
istemiştir.
Mahkemece veraset ilamına göre kıdem tazminatı payının bölünebilir olduğu kabul
edilerek davanın kabulüne karar verilmiştir.
KARAR : Hüküm süresi içerisinde davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir. Dava,
muris A. A.’ın ölümü üzerine mirasçılarından olan davacı tarafından veraset ilamı ibraz edilerek, miras bırakanın hak kazandığı kıdem tazminatının kendi payına ilişkin
kısmının ödenmesi istemine ilişkindir. Taraflar arasında murisin hak kazandığı kıdem
tazminatı açısından mirasçının kendi payına yönelik dava açma hakkının bulunup bulunmadığı noktasında uyuşmazlık bulunmaktadır.
Miras bırakanın davacılar dışında başka mirasçılarının da bulunduğu dosyaya sunulan veraset ilamından anlaşılmaktadır.
TMK 640/II maddesinde; “miras bırakanın ölümü ile birlikte paylaşmaya kadar mirasçılar arasında terekedeki bütün hak ve borçları kapsayan bir ortaklığın meydana
geleceği, mirasçıların terekeye el birliği ile sahip olacakları, sözleşme veya kanundan doğan temsil ya da yönetim yetkisi saklı kalmak üzere terekeye ait bütün haklar
üzerinde birlikte tasarruf edecekleri” Aynı maddenin IV maddesine “Mirasçılardan her
birinin, terekedeki hakların korunmasını isteyebileceği, sağlanan korumadan mirasçılardan hepsinin yararlanacağı” öngörülmüştür.
TMK, 701/II maddesinde ise “ el birliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları
olmayıp her birinin hakkının ortaklığa ait malların tamamına yaygın olacağı” hükme
bağlanmıştır.
TMK. Mad. 640/IV hükmü, mirasçılardan biri ya da bir kısmının başvurabileceği
yasal yolları “terekedeki hakların korunması” ile sınırlı tutmuştur. Açılan dava veya
başvurulan yasal yolun bu nitelikte olmadığı durumlarda ana kural ( TMK. Mad. 701/II
) geçerli olup, bir ya da bir kısım mirasçının istemi, sıfat yokluğundan reddedilecektir.
Somut olayda, davacının kıdem tazminatını kendi payına ilişkin kısmının ödenmesi
SAYI : 26
185
istemi “terekedeki hakların korunması” ile ilgili olmayıp terekedeki haktan yararlanmaya yönelik bulunmaktadır. Böyle bir durumda ana kural gereğince birlikte hareket
etme gereği vardır.
Bu durumda kıdem tazminatının tahsili konusunda tüm mirasçıların birlikte dava
açması veya miras ortaklığına temsilci atanması yahut TMK’nın 644. Maddesi uyarınca iştirak halinde mülkiyetin müşterek mülkiyete dönüştürülmesi gerekmektedir. Davacının kendi mirasçılık payını talep yönünden aktif dava ehliyetinin bulunulmadığı
dikkate alınmaksızın hüküm kurulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 03.02.2011 gününde oybirliğiyle
karar verildi.
4721/m.640-4,
Mirasçılardan her biri, terekedeki hakların korunmasını isteyebilir. Sağlanan korumadan mirasçıların
hepsi yararlanır.
Bir mirasçı, terekeye dahil malların tamamı veya bir kısmı üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde sulh hâkimi, diğer mirasçılara çağrıda bulunarak
belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarını bildirmeye davet eder.
Elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin
paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verilir.
Terekeye dahil diğer hakların ve alacakların paylar oranında bölünmesi hususunda da yukarıdaki
hükümler uygulanır.
Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.
ŞUBAT 2012
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 11.7.2011
Esas: 2009/19275
Karar: 2011/23293
♦♦ ÇALIŞMA KOŞULLARININ TEMELİNİ OLUŞTURAN EMREDİCİ
HÜKÜMLERE AYKIRI OLARAK İŞÇİ ALEYHİNE ÇALIŞMA
KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK YAPILAMAYACAĞI
♦♦ ÇALIŞMA KOŞULLARINDA İŞÇİ ALEYHİNE ESASLI DEĞİŞİKLİK
YAPILMASININ İŞÇİNİN KABULÜNE BAĞLI OLDUĞU
♦♦ ÇALIŞMA KOŞULLARINDAKİ DEĞİŞİKLİĞİN İŞVERENİN
YÖNETİM HAKKI ÇERÇEVESİNDE OLABİLECEĞİ DURUMLAR
♦♦ ÇALIŞMA KOŞULLARINDA ESASLI DEĞİŞİKLİĞİ KABUL
ETMEYEN İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVERENCE FESHİ
HALİNDE, IŞÇİNİN İHBAR VE KIDEM TAZMİNATINI TALEP
HAKKI DOĞACAĞI, BUNA KARŞILIK İŞÇİ TARAFINDAN İŞ
SÖZLEŞMESİNİN FESHİ HALİNDE, İHBAR TAZMİNATI TALEP
EDİLEMEYİP KIDEM TAZMİNATI İSTENEBİLECEĞİ
ÖZET: Davacı kıdem, ihbar tazminatı isteklerinde bulunmuştur.
Davalı davanın reddini savunmuş, Mahkemece istek gibi hüküm kurulmuştur.
Özel Dairece;
Taraflar arasında uyuşmazlık konusu, çalışma koşullarında işçi aleyhine esaslı değişiklik olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.
İş Hukuku’nun en tartışmalı alanlarından biri, işçinin kabulüne bağlı olmayan değişiklik ile işverenin yönetim hakkı arasındaki ince çizginin ortaya konulmasıdır.
Çalışma koşulları bakımından geriye gidişin işçinin rızası hilafına yapılamaması
gerekir.
4857 sayılı İş Kanununa göre çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak
durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak
yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşverenin ücret ödeme borcu, işin nerede ve ne zaman
görüleceği, işyerindeki çalışma süreleri, yıllık izin süreleri, ödenecek ücretin ekleri,
ara dinlenmesi, evlenme, doğum, öğrenim, gıda, maluliyet ve ölüm yardımı gibi sosyal yardımlar da çalışma koşulları arasında yerini alır. İşçiye özel sağlık sigortası
yapılması ya da işverence primleri ödenmek kaydıyla bireysel emeklilik sistemine
dahil edilmesi de çalışma koşulları kavramına dahildir.
SAYI : 26
187
Anayasada öngörülen çalışma yerini serbestçe seçme hakkı, çalışma hakkı ve ödevi, özel koruma ile dinlenme hakkı, sendika kurma hakkı, toplu iş sözleşmesi yapma
hakkı ile grev ve lokavt hakları iş ilişkisine etkileri olan Anayasal haklardan en
belirginleri olarak karşımıza çıkar.
Uygulamada, yazılı olarak yapılan iş sözleşmelerinde çoğunlukla ayrıntılı düzenlemelere yer verilmemektedir. Çalışma koşullarında işçi aleyhine esaslı değişiklik
olduğu konusunda ispat yükü işçidedir.
Anayasa, kanunlar, toplu iş sözleşmesi, bireysel iş sözleşmesi, personel yönetmeliği
ve benzeri kaynaklar ve işyeri uygulamaları bir bütün olarak çalışma koşullarını
belirler.
Buradaki temel sorun normların çatışması halinde ortaya çıkar. Özellikle, çalışma
koşullarını belirleyen kaynaklar piramidinin üst sıralarında mutlak emredici olarak
düzenlenen bir hususun, işçi lehine olsa da daha alt sıradaki kaynaklarla değiştirilmesi mümkün değildir. Bunun dışında mutlak emredici hükümlerin bulunmadığı
hallerde çalışma koşullarını belirleyen kaynaklar arasında çatışma durumunda,
işçinin yararına olan düzenleme ya da uygulamanın, çalışma koşulunu oluşturduğu kabul edilmelidir. Çalışma koşullarında değişiklik, işverenin yönetim hakkı ile
doğrudan ilgilidir. İşveren işyerinin kârlılığı, verimliliği noktasında işin yürütümü
için gerekli tedbirleri alır. İş görme ediminin yerine getirilmesi şeklini ve zamanını,
hizmetin niteliğini işveren belirler. İşverenin yönetim hakkı, taraflar arasındaki iş
sözleşmesi ya da işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinde açıkça düzenlenmeyen
boşluklarda uygulama alanı bulur.
İşyerinin devri de işverenin yönetim hakkının son aşamasıdır. İşyeri devri kural
olarak çalışma koşullarında değişiklik olarak nitelendirilemez. Zorunlu nedenlerle
fazla çalışma işçinin kabulüne bağlı değildir ve yasal sınırlar gözetilerek işçinin
işverence verilecek talimatlara uyması gerekir.
İşverenin yönetim hakkı kapsamında kalan ya da geçerli nedene dayanan değişiklikler, çalışma koşullarında esaslı değişiklik olarak nitelendirilemez. İşçinin davranışlarından kaynaklanan geçerli nedenlerle de çalışma koşullarının değiştirilmesi
mümkün görülmelidir.
Çalışma koşullarında değişiklik konusunda işçinin rızasının yazılı alınması yasa
gereğidir. Aynı zamanda işverence değişiklik teklifinin de yazılı olarak yapılması
gerekir. İşçinin değişikliği kabulü, sadece bu işlem yönünden geçerlidir.
Yazılı olarak bir kabul olmamakla birlikte işçinin değişikliği kuşkuya yer vermeyecek biçimde kabul anlamına gelen davranışlar içine girmesi halinde ise, işçinin bu
davranışı, 22. maddenin 2. fıkrası anlamında çalışma koşullarında anlaşma yoluyla
değişiklik olarak değerlendirilmelidir. İşçiye yapılan değişiklik önerisi altı iş günlük
sürenin geçmesinden yazılı olarak kabul edilmediği sürece işçiyi bağlamaz.
Fesih bildiriminin şarta bağlanamayacağı kuralının istisnasını, gerçekleşmesi muhatabın iradesine bırakılan iradi şart oluşturur. İradi şartın tipik örneğini, fesih
ŞUBAT 2012
bildiriminin sonuç doğurmasının değişiklik önerisinin kabulü veya reddi şartına
bağlanmasıdır. Bu anlamda, fesih bildiriminin geciktirici veya bozucu şarta bağlanması mümkündür.
İşçinin değişiklik önerisini kabul etmesi halinde iş sözleşmesinin feshinin, geçersiz
olacağının açıklandığı durumlarda, bozucu şarta bağlı değişiklik feshi söz konusudur. Belirtilen uygulama biçiminde, işveren işçinin sözleşmesinin bildirim süresine
uygun olarak feshedildiğini bildirmekle birlikte, çalışma koşullarında değişiklik
önerisini getirmekte ve değişikliğin kabul edilmesi durumunda feshin geçersiz olacağını açıklamaktadır. Bu durumda da işçiye en az altı iş günü süre tanınmalı ve bozucu şarta bağlı bildirim yazılı olarak yapılmalıdır. İşçinin değişiklik teklifini kabul
etmesi halinde, fesih geçersiz olur ve iş ilişkisi yeni çalışma koşullarında çalışma
şeklinde devam eder. Aksi halde fesih, bildirimin işçiye tebliği ile birlikte geçerli
olur ve bildirim önelinin geçmesiyle iş ilişkisi sona erer.
Değişiklik feshine gidebilmek için işçinin yeterliliğinden, davranışından veya işletme gereklerinden kaynaklanan geçerli bir nedenin bulunması gereklidir. Geçerli bir
nedenin varlığı tespit edilmezse, değişiklik feshi geçersiz kabul edilmelidir.
İşçiye, mümkünse, onun açısından en az olumsuzluk teşkil eden teklifte bulunulmalıdır. Şüphesiz, işverenin önerdiği değişiklik teklifinin feshin tek alternatifi olduğu;
başka içerikte bir değişiklik önerisinin yapılmasının mümkün olmadığı sonucuna
varılırsa, işçi tarafından teklifin kabul etmesinin beklenebilir olup olmadığının denetimi yapılmaz.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesinde çalışma koşullarında esaslı değişiklik
sebebiyle işçinin iş sözleşmesini haklı olarak feshedebileceği öngörülmemiştir. Bununla birlikte çalışma koşullarının değiştirilmesi aynı zamanda koşullarının uygulanmaması anlamına geldiğinden, aynı Yasa’nın 24/11- f bendinde belirtilen hal, işçinin haklı fesih nedenleri arasında sayılmıştır. Bu durumda işçinin ihbar tazminatı
talep hakkı doğmazsa da, kıdem tazminatı ödenmelidir. Bununla birlikte, çalışma
koşullarında esaslı değişikliği kabul etmeyen işçinin iş sözleşmesinin işverence feshi halinde, işçinin ihbar ve kıdem tazminatlarını talep hakkı doğar.
Somut olayda; davacının davalı tekstil işyerinin raşel bölümünde makineci olarak
çalışırken, bu bölümdeki makinelerin satılması üzerine yuvarlak örgü diye tanımlanan bölümde görevlendirildiği, dosya üzerinden görüş bildiren bilirkişinin yeni
bölümde iş şartlarının ağırlaştığını belirttiği, bunun üzerine mahkemece; iş şartlarının ağırlaştırılmasını kabul etmeyen ve yeni makinelerde çalışmayarak yedi gün
güvenlik kulübesinde oturan davacının iş sözleşmesinin işverence feshinin haklı nedene dayanmadığı kabul edilmiştir.
Davacının iş sözleşmesinde işyerinin üretim, imalat, paketleme vs gibi tüm bölümlerinde çalışacağı yazılıdır. Davalı iki bölüm arasında hiçbir teknik farklılık olmadığını savunmaktadır. Bilirkişi tarafından işyerinde önceki ve sonraki makineler
üzerinde bizzat görülerek keşif yapılmadan, salt davacı tanık anlatımları tekrarlanarak, önceki makinenin bir kez yüklendikten sonra sadece kontrolünün gerektiği,
SAYI : 26
189
örgü makinesinde ise sürekli ipi doldurmak gerektiği, bu nedenle yeni işi daha fazla
efor ve özen gerektirdiğinden iş şartlarında ağırlaşmanın söz konusu olduğu gibi
farazi ve hayatın olağan akışına da uymayan bilirkişi raporu ile yetinilerek sonuca
gidilmesi ve dava dilekçesindeki talebin hizmet süresi yönünden aşılması hatalı görülerek Yerel Mahkeme kararı bozulmuştur.
1086/m.74
4857/m.17, 18, 21, 22, 24-II-f, 42
DAVA : Davacı, kıdem ve ihbar tazminatı, izin ve fazla çalışma ücret alacaklarının
ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalılardan G... Gen. Mak. Teks. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından
temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için tetkik hakimi tarafından düzenlenen rapor
dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı kıdem, ihbar tazminatı isteklerinde bulunmuştur.
Davalı davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece istek gibi hüküm kurulmuştur.
Kararı yasal süresi içinde davalı G... Ltd. Şti. temyiz etmiştir.
1- Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre davalı G... Ltd. Şti. vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- Taraflar arasında uyuşmazlık konusu, çalışma koşullarında işçi aleyhine esaslı
değişiklik olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.
İş Hukuku’nun en tartışmalı alanlarından biri, çalışma koşullarının tespiti ile bu koşulların uygulanması, değişiklik yapılması, en nihayet işçinin kabulüne bağlı olmayan
değişiklik ile işverenin yönetim hakkı arasındaki ince çizginin ortaya konulmasıdır.
İş Hukuku, işçi haklan yönünden sürekli ileriye yönelik gelişimci bir karaktere sahiptir. Bu anlayıştan hareket edildiğinde, işçinin haklarının iş ilişkisinin devamı sırasında daha ileriye götürülmesi, iş hukukunun temel amaçları arasındadır. Çalışma
koşulları bakımından geriye gidişin işçinin rızası hilafına yapılamaması gerekir.
İş ilişkisinden kaynaklanan ve işin yerine getirilmesinde tabi olunan hak ve borçların tümü, “çalışma koşulları” olarak değerlendirilmelidir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesinde, “işveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri
uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye
yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi
tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli
ŞUBAT 2012
bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı
olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi
bu durumda 17 ila 21. madde hükümlerine göre dava açabilir” düzenleme, çalışma koşullarındaki değişikliğin normatif dayanağını oluşturur.
Çalışma koşullarının değişikliğinden söz edebilmek için öncelikle bu koşulların neler olduğunun ortaya konulması gerekir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesinden de yola çıkılarak, Anayasa, yasalar,
toplu ya da bireysel iş sözleşmesi, personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ile işyeri uygulamasından doğan işçi ve işveren ilişkilerinin bütünü, çalışma koşulları olarak
değerlendirilmelidir.
İş sözleşmesinin esaslı unsurları olan işçinin iş görme borcu ile bunun karşılığında işverenin ücret ödeme borcu, çalışma koşullarının en önemlileridir. Bundan başka,
işin nerede ve ne zaman görüleceği, işyerindeki çalışma süreleri, yıllık izin süreleri,
ödenecek ücretin ekleri, ara dinlenmesi, evlenme, doğum, öğrenim, gıda, maluliyet ve
ölüm yardımı gibi sosyal yardımlar da çalışma koşulları arasında yerini alır. İşçiye özel
sağlık sigortası yapılması ya da işverence primleri ödenmek kaydıyla bireysel emeklilik sistemine dahil edilmesi de çalışma koşulları kavramına dahildir ( Yargıtay 9. HD
27.10.2008 gün 2008/29715 E., 2008/28944 K. ).
Kanunların içinde ve üstünde bir yere sahip olan Anayasa’da çalışma koşullarına
ilişkin birtakım genel düzenlemeler yer almaktadır. Anayasa’nın güvence altına aldığı
temel hak ve özgürlükler ile sosyal ve ekonomik haklar, bütün çalışma koşullarının
oluşumunda ve çerçevelerinin belirlenmesinde etkilidir. Bu açıdan Anayasa’nın temel
hak ve özgürlükler ile sosyal ve ekonomik hakları çalışma koşulları belirlenirken gözönünde bulundurulmalıdır ( Yargıtay 9. HD 18.07.2008 gün 2007/23508 E., 2008/20604
K. ).
Anayasa’nın 48. maddesinde öngörülen çalışma yerini serbestçe seçme hakkı, 49.
maddedeki çalışma hakkı ve ödevi, 50. maddedeki çalışma şartları bakımından öngörülen özel koruma ile dinlenme hakkı, 51. maddedeki sendika kurma hakkı, 53. maddedeki toplu iş sözleşmesi yapma hakkı ile 54. maddedeki grev ve lokavt hakları iş ilişkisine
etkileri olan Anayasal haklardan en belirginleri olarak karşımıza çıkar.
Anayasal temeli olan yıllık izin hakkı yönünden bir örnek vermek gerekirse, işverenin işçinin bu dinlenme hakkını kısıtlayan uygulamalara gitmesi durumunda, çalışma
koşulları işçi aleyhine ağırlaştırılmış olmaktadır.
Çalışma koşullarını belirleyen kaynaklardan en önemlisi şüphesiz 4857 sayılı İş
Kanunu olmaktadır. İşçinin ücretinin alt sınırının gösterildiği ( m. 39 ), günlük ve haftalık çalışma sürelerinin belirlendiği ( m. 41 ve 63 ), hangi hallerde günlük ve haftalık
iş sürelerini aşan çalışmaların yapılabileceğinin ve bu durumda ödenmesi gereken ücretlerin ve daha pek çok konunun açıklandığı İş Kanunu, çalışma koşullarının temelini
oluşturur. İş ilişkisinde bu gibi emredici hükümlerin dışında ve işçi aleyhine bir uygulamaya gidilemeyeceği gibi aksine uygulama iş koşulu haline gelmez. Örneğin tam süreli
SAYI : 26
191
bir iş sözleşmesi ile çalışan bir işçiye sürekli olarak asgari ücretin altında ücret ödenmiş
olması iş koşulunu oluşturmaz.
Hafta Tatili Kanunu, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun gibi kanun
hükümleri de çalışma koşullarının belirlenmesinde etkilidir.
Toplu iş sözleşmesi de, çalışma koşullarının belirlenmesinde önemli yeri bulunan
bir hukuk kaynağıdır. Çalışma koşullarının işçi lehine olarak de-ğiştirilebileceği ve bunun iş sözleşmesi hükmü olarak geçerli olduğu 2822 sayılı Yasa’nın 6. maddesinde
öngörülmüştür.
Toplu iş sözleşmesini düzenleyen taraflarca toplu iş sözleşmesi hükümlerinin değiştirilmesi mümkündür. Ancak Dairemizin kökleşmiş uygulamasına göre toplu iş sözleşmesinde yapılacak olan değişiklik geçmişe etkili olamaz ( Yargıtay 9. HD 21.02.2006
gün 2005/38473 E., 2006/4428, Yargıtay 9. HD 18.07.2008 gün 2007/23508 E.,
2008/20604 K. ). Toplu iş sözleşmesinin tarafları arasında çoğunlukla “protokol” adı
altında yapılan bu değişiklikler, yapıldıkları tarihten ileriye dönük olarak sonuçlarını
doğurur ( Yargıtay 9. HD 18.02.2009 gün, 2007/36366 E., 2009/2936 K. ).
Borçlar Hukuku’nda olduğu gibi İş Hukuku’nda da kural, ( BK 19/1 ) sözleşme
serbestisidir. Taraflar iş ilişkisinde dikkate alınması gereken kuralları yasalarla belirlenen emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak kaydıyla serbestçe belirleyebilirler.
1475 sayılı İş Kanunu’nda yazılı sözleşmede bulunması gereken unsurlar gösterildiği
halde, 4857 sayılı İş Kanunu’nda bu yönde bir kurala yer verilmemiştir. Bu noktada iş
sözleşmesinde bulunması gereken öğeler yönünden de bir serbestinin olduğu söylenebilir. Çalışma koşullarında değişikliğe dair sözleşmenin de kural olarak yazılı biçimde
yapılması gerekmez.
Uygulamada, yazılı olarak yapılan iş sözleşmelerinde çoğunlukla işçinin yerine getireceği iş, unvanı, ücret ve ekleri belirtilmekle birlikte, çalışma koşullarının tespitine
yönelik ayrıntılı düzenlemelere yer verilmemektedir. Bu noktada çalışma koşullarının
tespiti ve değişikliğin yapılıp yapılmadığı konularında ispat sorunlarını beraberinde
getirmektedir. Çalışma koşullarında işçi aleyhine esaslı değişiklik olduğu konusunda
ispat yükü işçidedir. Çalışma koşullarının belirlenmesinin ardından, yapılmak istenenin, değişiklik olup olmadığı ve en sonunda işçi aleyhine olduğu işçi tarafından kanıtlanmalıdır.
İş ilişkisinin taraflarının iş sözleşmesinde, gerektiğinde işverence çalışma koşullarında değişiklik yapabileceğine dair düzenlemelere gitmeleri halinde, işverenin genişletilmiş yönetim hakkından söz edilir. Bu halde işveren, yönetim hakkını kötüye
kullanmamak ve sözleşmedeki sınırlara uymak kaydıyla işçinin çalışma koşullarında
değişiklik yapma hakkını sürekli olarak kazanmış olmaktadır. Örneğin, işçinin gerektiğinde işverene ait diğer işyerlerinde de görevlendirilebileceği şeklinde sözleşme hükümleri, işverenin bu konuda değişiklik yapma hakkını saklı tutar. Anılan hak objektif
olarak kullanılmalıdır. İşçinin iş sözleşmesinin feshini sağlamak için sözleşme hükmünün uygulamaya konulması, işverenin yönetim hakkının kötüye kullanılması niteliğindedir ( Yargıtay 9. HD 07.07.2008 gün, 2007/24548 E., 2008/19209 K. ).
ŞUBAT 2012
Çalışma koşullarını belirleyen kaynaklar arasında, iş sözleşmesinin eki sayılan personel yönetmeliği veya işyeri iç yönetmeliği gibi belgeler de yerini alır. Bu nedenle
işçinin açık veya örtülü onayını almış personel yönetmeliği, iş sözleşmesi hükmü niteliğindedir. İşyerinde öteden beri uygulanmakta olan personel yönetmeliğinin kural
olarak işçi ile iş ilişkisinin kurulduğu anda işçiye bildirilmesi gerekir. Daha sonra yapılacak olan değişikliklerin de işçiye duyurulması, bağlayıcılık açısından gereklidir.
İşveren tarafından kanuni ve sözleşmesel bir zorunluluk olmadığı halde, işverence işyerinde uygulana gelen işyeri uygulamaları da çalışma koşullarının belirlenmesinde
etkindir.
İşyerindeki uygulamaların tüm işçiler yönünden toplu bir nitelik taşıması mümkün
olduğu gibi, eşit konumda olan bir ya da birkaç işçi açısından süregelen uygulamalar
da çalışma koşullarını oluşturabilir.
Çalışma koşullarının değiştirilmesi, işçiye hiç iş verilmemesi ya da daha az iş verilmesi şeklinde de ortaya çıkabilir. İşçinin parça başı ücret usulüne göre çalıştığı durumlarda bu durumun işçi aleyhine olduğu tartışmasızdır. Ancak işçiden iş görmesinin
istenmemekle birlikte, ücret ve diğer ayni ve sosyal haklarının aynen devam ettirilmesi
de çalışma koşullarında değişiklik anlamına gelebilir. Gerçekten, işçinin çalıştığı sürece kendisini geliştirme imkanına sahip olduğu kabul edilmelidir.
İşçinin işyerinden kaynaklanan geçerli nedenlerle sürekli olarak işyerinin değiştirilmesi şeklinde bir uygulamanın varlığı halinde, başka işyerlerinde zaman zaman
görevlendirilmesi çalışma koşulları arasındadır. Böyle bir durumda işçinin bir başka
işyerinde görev verilmesi, kural olarak, çalışma koşullarında değişiklik niteliğinde sayılamaz. Örneğin işçinin çeşitli şantiyelerin proje müdürü olması halinde ve sürekli
olarak değişik yerlerde kurulu bu şantiyelerde görev yapması halinde, işverence kabul
edilebilir sınırlar dahilinde aynı türdeki bir başka görevlendirmeyi reddedemez.
Çalışma koşullarını belirleyen faktörler arasında yukarıdan aşağıya doğru bir sıralama yapmak gerekirse; Anayasa, kanunlar, toplu iş sözleşmesi, bireysel iş sözleşmesi,
personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ve işyeri uygulamaları bir bütün olarak çalışma koşullarını belirler.
Buradaki temel sorun normların çatışması halinde ortaya çıkar. Özellikle, çalışma
koşullarını belirleyen kaynaklar piramidinin üst sıralarında mutlak emredici olarak düzenlenen bir hususun, işçi lehine olsa da daha alt sıradaki kaynaklarla değiştirilmesi
mümkün değildir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 21. maddesinin son fıkrası hükmü bu konuda örnek olarak verilebilir. Feshin geçersizliğinin tespiti üzerine işverenin bir aylık
işe başlatma süresi, işe başlatmama tazminatının alt ve üst sınırı ile boşta geçen sürenin
en çok dört ayla sınırlı olduğu yönündeki yasa hükümleri yasada mutlak emredici olarak belirlenmiş ve işçi lehine de olsa değişiklik yolu kapatılmıştır.
Bunun dışında mutlak emredici hükümlerin bulunmadığı hallerde çalışma koşullarını belirleyen kaynaklar arasında çatışma durumunda, işçinin yararına olan düzenleme
ya da uygulamanın, çalışma koşulunu oluşturduğu kabul edilmelidir. Örneğin yasada haftalık 45 saati aşan çalışmaların %50 zamlı olarak ödeneceği kuralına rağmen,
SAYI : 26
193
işverenin bu yönde hiç ödeme yapmamış olması, çalışma koşullarının fazla çalışmanın ödenmeyeceği yönünde ortaya çıkmasını gerektirmez. Aynı şekilde işverenin %50
zamlı ücret yerine daha az bir oranda ödeme yapmış olması da, işçi aleyhine olmakla
bağlayıcılık taşımaz. Buna karşın, işçiye fazla çalışma ücretlerinin %100 zamlı ücret
üzerinden ödenmesine dair iş sözleşmesi ya da süreklilik gösteren işyeri uygulaması
geçerli olup, işçiye fazla çalışma ücretlerinin %100 zamlı olarak ödenmesi yönünde
çalışma koşulu ortaya çıkmış olur.
Çalışma koşullarında değişiklik, işverenin yönetim hakkı ile doğrudan ilgilidir. İşveren işyerinin kârlılığı, verimliliği noktasında işin yürütümü için gerekli tedbirleri
alır. İş görme ediminin yerine getirilmesi şeklini ve zamanını, hizmetin niteliğini işveren belirler. İşverenin yönetim hakkı, taraflar arasındaki iş sözleşmesi ya da işyerinde
uygulanan toplu iş sözleşmesinde açıkça düzenlenmeyen boşluklarda uygulama alanı
bulur.
Aynı şekilde işyerinin devri de işverenin yönetim hakkının son aşamasıdır. İşyeri devri kural olarak çalışma koşullarında değişiklik olarak nitelendirilemez. Dairemizin kökleşmiş içtihatlarına göre, işyeri devrinin çalışma koşullarını ağırlaştıran bir
yönü olup olmadığı araştırılmalıdır ( Yargıtay 9. HD 11.07.2008 gün 2007/23953 E.,
2008/19878 K., Yargıtay 9. HD 27.10.2005 gün 2005/5396 E., 2005/34825 K. ).
İşçinin acil ve arızi durumlarda görev tanımının dışında çalıştırılması ve fazla mesai
yaptırılması olanaklıdır. İşverenin yönetim hakkı bu tür olağanüstü durumlarda daha
geniş biçimde değerlendirilmelidir. Örneğin işyerinde yangın, sel baskını veya deprem
gibi doğal afetler sebebiyle önleyici tedbirlerin alınması sırasında işçinin işverenin göstereceği her türlü işi, iş güvenliği tedbirleri ve insanın dayanma gücü dahilinde yerine
getirmesi beklenir. Öte yandan, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 42. maddesi çerçevesinde
zorunlu nedenlerle fazla çalışma işçinin kabulüne bağlı değildir ve yasal sınırlar gözetilerek işçinin işverence verilecek talimatlara uyması gerekir.
İşverenin yönetim hakkı kapsamında kalan ya da geçerli nedene dayanan değişiklikler, çalışma koşullarında esaslı değişiklik olarak nitelendirilemez. Geçerli neden işçinin verimi ile davranışlarından ya da işyeri gereklerinden kaynaklanabilir. Örneğin
işçinin çalıştığı bölümde objektif olarak ortaya konulan performans kriterlerine göre
verimsizliğinin saptanması ve hatta işverence bu yönde verilen eğitime rağmen sonuç
alınmaması durumunda işverence işçinin başka bir işte görevlendirilmesi mümkündür.
İşçinin davranışlarından kaynaklanan geçerli nedenlerle de çalışma koşullarının değiştirilmesi mümkün görülmelidir. Şoför olarak istihdam edilen işçinin sık sık trafik
cezası alarak işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, ya da sürücü belgesine mahkeme
kararıyla geçici olarak el konulması gibi durumlarda, işverenin işçiyi geçici ya da sürekli olarak başka bir işte görevlendirebileceği kabul edilmelidir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesinin ikinci fıkrasında, çalışma koşularının,
tarafların karşılıklı uzlaşmaları ile değiştirilmesinin her zaman mümkün olduğu kurala
bağlanmıştır.
ŞUBAT 2012
Çalışma koşullarında değişiklik konusunda işçinin rızasının yazılı alınması yasa gereğidir. Aynı zamanda işverence değişiklik teklifinin de yazılı olarak yapılması gerekir.
İşçi çalışma koşullarında yapılmak istenen değişikliği usulüne uygun biçimde yazılı
olarak ve süresi içinde kabul ettiğinde, değişiklik sözleşmesi kurulmuş olur. İşçinin
değişikliği kabulü, sadece bu işlem yönünden geçerlidir. Bir başka anlatımla işveren
işçinin bir kez vermiş olduğu değişiklik kabulünü, daha sonraki dönemlerde başka değişiklikler için kullanamaz.
İşçinin değişikliği kabul yazısının işverene ulaşma anına kadar bu değişiklikten vazgeçmesi mümkündür.
Yazılı olarak bir kabul olmamakla birlikte işçinin değişikliği kuşkuya yer vermeyecek biçimde kabul anlamına gelen davranışlar içine girmesi halinde ise, işçinin bu
davranışı, 22. maddenin 2. fıkrası anlamında çalışma koşullarında anlaşma yoluyla değişiklik olarak değerlendirilmelidir. İşyerinde müdür unvanını taşıyan bir işçinin daha
alt bir göreve verilmesi ve işçinin bu yeni görevini benimseyerek çalışması durumu
buna örnek olarak verilebilir.
İşçiye yapılan değişiklik önerisi altı iş günlük sürenin geçmesinden yazılı olarak
kabul edilmediği sürece işçiyi bağlamaz. Bu sürenin geçirilmesinden sonra, işçinin değişiklik önerisi kabul etmesi, işverene işçi tarafından yöneltilen yeni icap olarak kabul
edilir. İşveren iş sözleşmesini ancak altı iş günlük sürenin geçmesinden sonra feshedebilir. İşçinin altı işgünü geçmesinden sonra yaptığı kabul beyanı üzerine işverenin iş
sözleşmesini feshi, kendisine yöneltilen yeni icap beyanının örtülü olarak reddi anlamına gelir.
İşçi çalışma koşullarında esaslı değişikliği kabul etmez ve işyerinde çalışmaya devam edilirse, değişiklik gerçekleşmemiş ve sözleşme eski şartlarla devam ediyor sayılır. Bu durumda işveren, değişiklik teklifinden vazgeçerek sözleşmenin eski şartlarda
devamını isteyebilir ya da çalışma koşullarında değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim
süresine uymak koşulu ile sözleşmeyi feshedebilir.
Fesih bildiriminin şarta bağlanamayacağı kuralının istisnasını, ger-çekleşmesi muhatabın iradesine bırakılan iradi şart oluşturur. İradi şartın tipik örneğini, fesih bildiriminin sonuç doğurmasının değişiklik önerisinin kabulü veya reddi şartına bağlanmasıdır.
Bu anlamda, fesih bildiriminin geciktirici veya bozucu şarta bağlanması mümkündür.
Geciktirici şarta bağlı fesih bildiriminde, işveren, fesih bildiriminin, işçinin değişiklik önerisini reddetmesi veya zamanında kabul etmemesi durumunda hüküm ve sonuçlarını doğuracağını ifade ederek, değişiklik fesih bildiriminde bulunabilir. Feshin
hüküm ve sonuçları değişiklik önerisinin işçi tarafından reddi ve kabul edilmemesi
durumunda doğar.
Geciktirici şarta bağlı değişiklik feshinde, değişikliğin yazılı olarak kabulü için altı
günden az süre tanınamaz. Aynı zamanda değişikliğin dayanağı ile fesih için geçerli
neden işverence yazılı olarak açıklanmalıdır.
SAYI : 26
195
İşçinin değişiklik önerisini kabul etmesi halinde iş sözleşmesinin feshinin, geçersiz
olacağının açıklandığı durumlarda, bozucu şarta bağlı değişiklik feshi söz konusudur.
Belirtilen uygulama biçiminde, işveren işçinin sözleşmesinin bildirim süresine uygun
olarak feshedildiğini bildirmekle birlikte, çalışma koşullarında değişiklik önerisini getirmekte ve değişikliğin kabul edilmesi durumunda feshin geçersiz olacağını açıklamaktadır. Bu durumda da işçiye en az altı iş günü süre tanınmalı ve bozucu şarta bağlı
bildirim yazılı olarak yapılmalıdır. İşçinin değişiklik teklifini kabul etmesi halinde, fesih geçersiz olur ve iş ilişkisi yeni çalışma koşullarında çalışma şeklinde devam eder.
Aksi halde fesih, bildirimin işçiye tebliği ile birlikte geçerli olur ve bildirim önelinin
geçmesiyle iş ilişkisi sona erer.
Değişiklik feshinde geçerli neden denetimi iki aşamalı olarak yapılmalıdır. İlk olarak, iş sözleşmesinin muhtevasında değişikliği gerekli kılan geçerli neden bulunmalıdır.
Dolayısıyla, İş Kanunu’nun 18. maddesinde fesih için aranan geçerli nedenler, değişiklik feshinde de aynen bulunmalıdır. Bir başka anlatımla, değişiklik feshine gidebilmek
için işçinin yeterliliğinden, davranışından veya işletme gereklerinden kaynaklanan
geçerli bir nedenin bulunması gereklidir. Dolayısıyla, İş Kanunu’nun 18. maddesinde
belirtilen geçerli nedenlere ilişkin denetim burada da aynen yapılmalıdır. Denetimin
ağırlığı ve ölçüsü farklılık arz etmez. Yapılacak denetimde, söz konusu madde anlamında geçerli bir nedenin varlığı tespit edilmezse, ikinci aşamaya geçmeden değişiklik
feshi geçersiz kabul edilmelidir.
İş sözleşmesinin değiştirilmesini gerektiren bir geçerli nedenin varlığının tespiti
halinde, ikinci aşamada, fiilen teklifi edilen sözleşme değişikliğinin kanuna ve toplu iş sözleşmesine uygun olup olmadığı; ölçülülük ilkesine uygun olup olmadığı ve
işçiden bu teklifi kabul etmesinin haklı olarak beklenebilip beklenemeyeceğinin; bir
başka anlatımla, kendisine yapılan değişiklik teklifini kabullenmek zorunda olup olmadığı denetiminin yapılması gerekir. Demek ki, değişiklik feshinin geçerliliğine ilişkin
denetiminin ikinci aşamasında, değişiklik teklifinin denetimi söz konusudur. Bu bağlamda esas itibarıyla ölçülülük denetimi yapılmalıdır ( Yargıtay 9. HD 07.07.2008 gün
2007/24548 E., 2008/19209 K. ). Denetim, somut olayın özelliklerine göre yapılmalıdır. Buna göre, değişiklik feshi, ancak, çalışma şartlarının değiştirilmesi için uygun ve
daha hafif çare olarak gerekli ve takip edilen amaca göre orantılı ise, ultima ratio olarak
gündeme gelebilir. Çalışma şartlarının değiştirilmesini gerektirmeyecek veya daha hafif çalışma şartlarının önerilmesini gerektirecek ve aynı amaca, aynı şekilde ulaşılmasını mümkün kılacak organizasyona yönelik veya teknik ya da ekonomik alana ilişkin
başka bir tedbirin mevcut olmaması gerekir. İşveren ayrıca, mümkünse, sözleşmenin
değiştirilmesine ilişkin olarak daha az radikal olan bir teklifte bulunmalıdır. Değişiklik
teklifi, iş hukukuna ilişkin eşit davranma ilkesini ihlal ediyorsa, bu teklife işçi katlanmak zorunda olmadığından, değişiklik feshi geçersiz sayılır.
İş sözleşmesinin içeriği birkaç unsur açısından değiştirilmesi teklif edilmişse, işçi
tarafından kabul etmesinin beklenebilir olup olmadığının denetimi her bir unsur açısından ayrı ayrı gerçekleştirilmelidir. Değiştirilmesi teklif edilen birkaç unsurdan sadece
ŞUBAT 2012
birisinin kabulünün işçi açısından beklenemez olduğuna karar verilirse, değişiklik feshinin tamamının geçersizliğine hükmedilmelidir. Mahkeme, sözleşme değişikliğinin
kısmen geçerli kısmen geçersiz olduğuna karar veremez.
İşçiye, mümkünse, onun açısından en az olumsuzluk teşkil eden teklifte bulunulmalıdır. Şüphesiz, işverenin önerdiği değişiklik teklifinin feshin tek alternatifi olduğu;
başka içerikte bir değişiklik önerisinin yapılmasının mümkün olmadığı sonucuna varılırsa, işçi tarafından teklifin kabul etmesinin beklenebilir olup olmadığının denetimi
yapılmaz.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesinde çalışma koşullarında esaslı değişiklik sebebiyle işçinin iş sözleşmesini haklı olarak feshedebileceği öngörülmemiştir. Bununla
birlikte çalışma koşullarının değiştirilmesi aynı zamanda koşullarının uygulanmaması
anlamına geldiğinden, aynı Yasa’nın 24/11- f bendinde belirtilen hal, işçinin haklı fesih
nedenleri arasında sayılmıştır. Bu durumda işçinin ihbar tazminatı talep hakkı doğmazsa da, kıdem tazminatı ödenmelidir. Bununla birlikte, çalışma koşullarında esaslı
değişikliği kabul etmeyen işçinin iş sözleşmesinin işverence feshi halinde, işçinin ihbar
ve kıdem tazminatlarını talep hakkı doğar.
Somut olayda; davacının davalı tekstil işyerinin raşel bölümünde makineci olarak
çalışırken, bu bölümdeki makinelerin satılması üzerine yuvarlak örgü diye tanımlanan
bölümde görevlendirildiği, dosya üzerinden görüş bildiren bilirkişinin yeni bölümde
iş şartlarının ağırlaştığını belirttiği, bunun üzerine mahkemece; iş şartlarının ağırlaştırılmasını kabul etmeyen ve yeni makinelerde çalışmayarak yedi gün güvenlik kulübesinde oturan davacının iş sözleşmesinin işverence feshinin haklı nedene dayanmadığı
kabul edilmiştir.
Davacının iş sözleşmesinde işyerinin üretim, imalat, paketleme vs gibi tüm bölümlerinde çalışacağı yazılıdır. Davalı iki bölüm arasında hiçbir teknik farklılık olmadığını savunmaktadır. Bilirkişi tarafından işyerinde önceki ve sonraki makineler üzerinde
bizzat görülerek keşif yapılmadan, salt davacı tanık anlatımları tekrarlanarak, önceki
makinenin bir kez yüklendikten sonra sadece kontrolünün gerektiği, örgü makinesinde
ise sürekli ipi doldurmak gerektiği, bu nedenle yeni işi daha fazla efor ve özen gerektirdiğinden iş şartlarında ağırlaşmanın söz konusu olduğu gibi farazi ve hayatın olağan
akışına da uymayan bilirkişi raporu ile yetinilerek sonuca gidilmesi hatalıdır.
3- Davacı dava dilekçesinde iş sözleşmesinin 23.03.2007 tarihinde feshedildiğini
belirttiği halde hizmet süresinin 02.04.2007 tarihine kadar hesaplanması HUMK’nun
74. maddesine aykırıdır.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten ( BOZULMASINA ),
peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 11.07.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi.
SAYI : 26
197
4857/m.17
İŞ KANUNU
Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir.
İş sözleşmeleri;
a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta
sonra,
b) İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından
başlayarak dört hafta sonra,
c) İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,
Feshedilmiş sayılır.
Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.
Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.
İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.
İşverenin bildirim şartına uymaması veya bildirim süresine ait ücreti peşin ödeyerek sözleşmeyi feshetmesi, bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddesi hükümlerinin uygulanmasına engel olmaz. 18 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan
işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim
süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir. Fesih için bildirim şartına da uyulmaması ayrıca dördüncü
fıkra uyarınca tazminat ödenmesini gerektirir.
Bu maddeye göre ödenecek tazminatlar ile bildirim sürelerine ait peşin ödenecek ücretin hesabında
32 nci maddenin birinci fıkrasında yazılan ücrete ek olarak işçiye sağlanmış para veya para ile ölçülmesi
mümkün sözleşme ve Kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.
4857/m.18
İŞ KANUNU
Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş
sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin
veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
Altı aylık kıdem hesabında bu Kanunun 66 ncı maddesindeki süreler dikkate alınır.
Özellikle aşağıdaki hususlar fesih için geçerli bir sebep oluşturmaz:
a) Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak.
b) İşyeri sendika temsilciliği yapmak.
c) Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak.
d) Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri
nedenler.
e) 74 üncü maddede öngörülen ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek.
f) Hastalık veya kaza nedeniyle 25 inci maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen
bekleme süresinde işe geçici devamsızlık.
ŞUBAT 2012
İşçinin altı aylık kıdemi, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde geçen süreler birleştirilerek hesap
edilir. İşverenin aynı işkolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, işyerinde çalışan işçi sayısı, bu
işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenir.
İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve
idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri hakkında bu madde, 19 ve
21 inci maddeler ile 25 inci maddenin son fıkrası uygulanmaz.
4857/m.21
İŞ KANUNU
İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel
hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe
başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört
aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur.
Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde
ödenecek tazminat miktarını da belirler.
Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan
ücret ve diğer hakları ödenir.
İşçi işe başlatılırsa, peşin olarak ödenen bildirim süresine ait ücret ile kıdem tazminatı, yukarıdaki
fıkra hükümlerine göre yapılacak ödemeden mahsup edilir. İşe başlatılmayan işçiye bildirim süresi verilmemiş veya bildirim süresine ait ücret peşin ödenmemişse, bu sürelere ait ücret tutarı ayrıca ödenir.
İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak
için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.
Bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri sözleşmeler ile hiçbir suretle değiştirilemez;
aksi yönde sözleşme hükümleri geçersizdir.
4857/m.22
İŞ KANUNU
İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye
yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü
içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde
kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin
bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi
bu durumda 17 ila 21 inci madde hükümlerine göre dava açabilir.
Taraflar aralarında anlaşarak çalışma koşullarını her zaman değiştirebilir. Çalışma koşullarında değişiklik geçmişe etkili olarak yürürlüğe konulamaz.
4857/m.24-II-f
İŞ KANUNU
f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye
yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek
işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
4857/m.42
İŞ KANUNU
Gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın mümkün görülmesi halinde yahut makineler veya araç ve
gereç için hemen yapılması gerekli acele işlerde, yahut zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkmasında, işyerinin
normal çalışmasını sağlayacak dereceyi aşmamak koşulu ile işçilerin hepsi veya bir kısmına fazla çalışma
SAYI : 26
199
yaptırılabilir. Bu durumda fazla çalışma yapan işçilere uygun bir dinlenme süresi verilmesi zorunludur.
Şu kadar ki, zorunlu sebeplerle yapılan fazla çalışmalar için 41 inci maddenin birinci, ikinci ve üçüncü
fıkraları hükümleri uygulanır.
1086/m.74
HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNU
Kanunu Medeni ile muayyen hükümler mahfuz olmak üzere hakim her iki tarafın iddia ve müdafaalariyle mukayyet olup ondan fazlasına veya başka bir şeye hüküm veremez. Tahakkuk edecek hale göre
talepten noksan ile hüküm caizdir.
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 13.4.2011
Esas: 2009/49584
Karar: 2011/11186
♦♦ İŞ SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARIN ORTAK İRADESİYLE SONA
ERDİRİLMESİNİN İKALE OLARAK DEĞERLENDİRİLECEĞİ
♦♦ İŞÇİ VE İŞVEREN İRADELERİNİN FESİH KONUSUNDA
BİRLEŞMESİNİN, BİR TARAF FESHİ NİTELİĞİNDE
DEĞERLENDİRİLEMEYECEĞİ
ÖZET: Davacı vekili, müvekkilinin davalı işyerinde çalıştığını, baskı altında müvekkilin elinden dilekçe alınarak iş sözleşmesini fesih ettiklerini, davalı tarafından
geçerli ve haklı bir neden olmadan feshedildiğini belirterek, feshin geçersizliğine,
davacının işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılma halinde ödenmesi gereken
tazminat ile boşta geçen süre ücret ve diğer hakların belirlenmesini istemiştir.
Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Taraflar arasındaki iş ilişkinin bozma sözleşmesi sonucu sona erip ermediği hususu
temel uyuşmazlığı oluşturmaktadır.
Bozma sözleşmesi yasalarımızda düzenlenmiş değildir. Sözleşmenin doğal yollar
dışında tarafların ortak iradesiyle sonra erdirilmesi yönündeki işlem ikale olarak
değerlendirilmelidir.
ŞUBAT 2012
İşçi ve işveren iradelerinin fesih konusunda birleşmesi, bir taraf feshi niteliğinde
değildir. İkale sözleşmesi akdetmeye yönelik icap, fesih olarak değerlendirilip, feshe
tahvil edilemez. Bozma sözleşmesinin şekli, yapılması, kapsam ve geçerliliği Borçlar Kanunu hükümlerine göre, buna karşılık iş sözleşmesinin bozma sözleşmesi yoluyla sona erdirilmesi, İş Hukukununa göre yorumlanacaktır. Bir işçinin bozma sözleşmesi yapma konusundaki icap veya kabulde bulunmasının ardından işveren feshi
haline özgü iş güvencesi hükümlerinden yararlanmak istemesi ve yasa gereği en çok
bir ay içinde işe iade davası açmış olması hayatın olağan akışına uygun düşmez.
İrade fesadı denetimi dışında tarafların bozma sözleşmesi yapması konusunda makul yararının olup olmadığını da irdelemesi gerekir. Bozma sözleşmesi yoluyla iş
sözleşmesi sona eren işçi, iş güvencesinden yoksun kaldığı gibi, kural olarak feshe
bağlı haklar olan ihbar kıdem tazminatlarına da hak kazanamayacaktır, işsizlik sigortasından da yararlanamayacaktır.
Somut olayda, davacı tarafından davalının bankaya hitaben el yazısı ile yazdığı
yazıda kıdem ve ihbar tazminatlarımın tarafıma ödenmesi suretiyle iş sözleşmesinin
feshini talep ettiği, kıdem ve ihbar tazminatları ödenerek sözleşmesi feshedildiği
anlaşılmıştır.
Davacının iş akdinin kendisinden gelen talep üzerine sonlandırıldığı, davacıya ihbar ve kıdem tazminatları ödendiği gibi maaş tutarı ekstra ödeme yapıldığı, davacının iş akdinin sonlandırılmasına yönelik talebin irade fesada uğradığını kanıtlayamadığını, iş akdinin davacı talebi üzerine fesih edilmesi karşısında işe iadesine
karar verilmesi hatalı görülerek Yerel Mahkemenin kararı bozulmuştur.
4857/m.20-3
DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği hüküm altına alınmıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası
için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi,
KARAR : Davacı vekili, müvekkilinin 13.03.2003 - 13.04.2009 tarihleri arasında
davalı işyerinde çalıştığını, Şube yetkililerinin müvekkili üzerinde baskı kurarak, kıdem ve ihbar tazminatının ödeneceği koşuluyla müvekkilin elinden dilekçe alarak, iş
sözleşmesini fesih ettiklerini, müvekkilinin sözleşmenin feshine razı olması hayatın
olağan akışına aykırı olduğunu sözleşmenin davalı tarafından geçerli ve haklı bir neden
olmadan feshedildiğini belirterek, feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine karar
verilmesini, işe başlatılma halinde ödenmesi gereken tazminat ile boşta geçen süre ücret ve diğer hakların belirlenmesini istemiştir.
Davalı vekili, davacının serbest iradesi ile iş aktinin tazminatlarının ödenmesi kay-
SAYI : 26
201
dıyla feshedilmesini talep ettiğini, müvekkilin, işçinin talebi üzerine iş aktini feshettiğini, davacının ihbar ve kıdem tazminatlarının yanı sıra ayrıca 1 aylık ücreti kadar menfaat sağlandığını, belirttiği nedenlerle haksız açılan davanın reddine karar verilmesini
belirtmiştir.
Mahkeme tarafından, şirket tarafından bazı evrakları kendisine imzalanmasının
istendiğini, müdürüne güven duyarak bu şekilde imza attığı, iyi niyetle imzalanması
istenen belgeleri imzaladığı, 6 yıla yakın çalışması olan davacının makul bir neden
olmadan aleyhine sonuç doğuracak nitelikte bu şekilde bir belgeyi imzalamasının hayatın olağan akışına uygun görülmediği, bu nedenle davacının talebi ile fesih yapıldığı
yolundaki davalı savunmasına iştirak edilmediği, davacının davasındaki haklı olduğundan davanın kabulüne karar vermiştir.
Karar davalı vekil tarafından temyiz edilmiştir.
Taraflar arasındaki iş ilişkinin bozma sözleşmesi sonucu sona erip ermediği hususu
temel uyuşmazlığı oluşturmaktadır.
Bozma sözleşmesi ( ikale ) yasalarımızda düzenlenmiş değildir. Sözleşme özgürlüğünün bir sonucu olarak daha önce kabul edilen bir hukuki ilişkinin, sözleşmenin taraflarınca sona erdirilmesinin de mümkündür. Sözleşmenin doğal yollar dışında tarafların
ortak iradesiyle sonra erdirilmesi yönündeki işlem ikale olarak değerlendirilmelidir.
İşçi ve işveren iradelerinin fesih konusunda birleşmesi, bir taraf feshi niteliğinde
değildir. İş Kanunundaki bu fesih türü yer almasa da, taraflardan birinin karşı tarafa
ilettiği iş sözleşmesinin karşılıklı feshine dair sözleşme yapılmasını içeren bir açıklamanın ( icap ) ardından diğer tarafın da bunu kabulü ile bozma sözleşmesi ( ikale )
kurulmuş olur.
Bozma sözleşmesinde icapta, iş ilişkisi karşı tarafın uygun irade beyanı ile anlaşmak suretiyle sona erdirmeye yönelmiştir. Bu sebeple, ikale sözleşmesi akdetmeye
yönelik icap, fesih olarak değerlendirilip, feshe tahvil edilemez. Bu anlamda bozma
sözleşmesinin şekli, yapılması, kapsam ve geçerliliği Borçlar Kanunu hükümlerine
göre saptanacaktır. Buna karşılık iş sözleşmesinin bozma sözleşmesi yoluyla sona erdirilmesi, İş Hukukunu yakından ilgilendirdiği için ikalenin yorumunda iş sözleşmesinin
yorumundan olduğu gibi genel hükümler dışında İş Hukukunda yararına yorum ilkesi
göz önünde bulundurulacaktır. Bozma sözleşmesinin Borçlar Kanunu’nun 23-31. maddeleri arasında düzenlenmiş olan irade fesadı hallerinin bozma sözleşmeleri yönünden
titizlikle ele alınması gerekir. Bir işçinin bozma sözleşmesi yapma konusundaki icap
veya kabulde bulunmasının ardından işveren feshi haline özgü iş güvencesi hükümlerinden yararlanmak istemesi ve yasa gereği en çok bir ay içinde işe iade davası açmış
olması hayatın olağan akışına uygun düşmez.
İş ilişkisi taraflardan her birinin bozucu yenilik doğuran bir beyanla sona erdirmeleri mümkün olduğu halde, bu yola gitmeyerek kaşılıklı anlaşma yoluyla sona erdirmelerinin nedenleri üzerinde de durmak gerekir. Her şeyden önce bozma sözleşmesi yapma
konusunda icapta bulunanın makul bir yararının olması gerekir. İş ilişkisinin bozma an-
ŞUBAT 2012
laşması yoluyla sona erdirildiğine dair örnekler 1475 sayılı İş Kanunu ve öncesinde hemen hemen uygulamayla hiç yansımadığı halde, iş güvencesi hükümlerinin yürürlüğe
girmesinin ardından özellikle 4857 sayılı İş Kanunu sonrasında giderek yaygın bir hal
almıştır. Bu noktada, işveren fesihin karşılıklı anlaşma yoluyla fesih gibi gösterilmesi
suretiyle iş güvencesi hükümlerinin dolanılması şüphesi ortaya çıkmaktadır. Bu itibarla
irade fesadı denetimi dışında tarafların bozma sözleşmesi yapması konusunda makul
yararının olup olmadığını da irdelemesi gerekir. Makul yarar ölçütü, bozma sözleşmesi
yapma konusunda icabın işçiden gelmesi ile işverenden gelmesi ve somut olayın özellikle dikkate alınmalıdır. Dairemizin 2008 yılı kararları bu yöndedir. ( Yargıtay 9.HD.
21.4.2008 gün 2007/ 31287 E, 2008/9600 K. )
Bozma sözleşmesi yoluyla iş sözleşmesi sona eren işçi, iş güvencesinden yoksun
kaldığı gibi, kural olarak feshe bağlı haklar olan ihbar kıdem tazminatlarına da hak
kazanamayacaktır. Yine 4447 Sayılı Yasa kapsamında işsizlik sigortasından da yararlanamayacaktır. Bütün bu hususlar, İş Hukukunda hakim olan ibranamenin dar yorumu
ilkesi gibi, hatta daha da ötesinde, ikale sözleşmesinin geçerliliği noktasında işçi lehine
değerlendirilmenin gerekliliği ortaya koymaktadır.
Tarafların bozma sözleşmesinde ihbar ve kıdem tazminatı ile iş güvencesi tazminatı hatta boşta geçen süreye ait ücret ve diğer haklardan bazılarını ya da tamamını
kararlaştırmaları da mümkündür. Bozma sözleşmesinin geçerliliği konusunda bütün bu
hususlar dikkate alınarak değerlendirmeye gidilmelidir.
Somut olayda, davacı tarafından 13.04.2009 tarihli davalı bankaya hitaben el yazısı
ile yazdığı yazıda kıdem ve ihbar tazminatlarımın tarafıma ödenmesi suretiyle iş sözleşmesinin feshini talep ettiği, talebi dikkate alınmak suretiyle kıdem ve ihbar tazminatları ödenerek 13.4.2009 tarihi itibariyle sözleşmesi feshedildiği anlaşılmıştır.
Davacının iş akdinin kendisinden gelen talep üzerine sonlandırıldığı, davacıya ihbar
ve kıdem tazminatları ödendiği gibi maaş tutarı ekstra ödeme yapıldığı, davacının iş
akdinin sonlandırılmasına yönelik talebin irade fesada uğradığını kanıtlayamadığını, iş
akdinin davacı talebi üzerine fesih edilmesi karşısında işe iadesine karar verilmesi hatalıdır. Bu nedenle 4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca yerel mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan gerekçe ile;
1 ) Yerel mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararının BOZULARAK
ORTADAN KALDIRILMASINA,
2 ) Davanın REDDİNE,
3 ) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4 ) Davacının yaptığı yargılama giderinin üzerine bırakılmasına, davalının yaptığı
61.20 TL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5 ) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 1.100 TL ücreti vekaletin davacından alınarak davalıya verilmesine.
SAYI : 26
203
6) Davalı tarafından yaratılan temyiz harcının istek halinde kendisine iadesine,
4857/m.20-3 İŞ KANUNU
Dava seri muhakeme usulüne göre iki ay içinde sonuçlandırılır. Mahkemece verilen kararın temyizi
halinde, Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
818/m.23
BORÇLAR KANUNU
Akit yapılırken esaslı bir hataya duçar olan taraf, o akit ile ilzam olunamaz.
818/m.24
BORÇLAR KANUNU
Esaslı hatalar, hulasatan şunlardır:
1 - Hata ettiğini iddia eden tarafın bir akit hakkında rizasını beyan ederken başka bir akit kastetmiş
olması.
2 - Hata ettiğini iddia eden tarafın akitte makudun aleyhi teşkil eden şeyden gayri bir şey kastetmiş
yahut üzerine borç alırken başlıca nazara aldığı şahıs ta yanılmış olması.
3 - Hata ettiğini iddia eden tarafın taahhüt ettiği ıvazın kasdettiği şeyden ehemmiyetli surette çok ve
mukabil ıvazın ehemmiyetli surette az olması.
4 - Hata ettiğini iddia eden tarafça akdin lüzumlu vasıflarından olarak nazara alınmasına ticari doğruluğun müsait olduğu şeylerde hata edilmiş olması.
Akdin yalnız saiklerine taalluk eden hata, esaslı değildir.
Adi hesap yanlışlığı, akdin sıhhatini ihlal etmez. Bunlar tashih olunmakla iktifa olunur.
818/m.31
BORÇLAR KANUNU
Hata veya hile ile haleldar olan yahut ikrah ile yapılan akit ile mülzem olmayan taraf bu akdi ifa etmemek hakkındaki kararını diğer tarafa beyan yahut verdiği şeyi istirdat etmeksizin bir seneyi geçirir ise,
akde icazet verilmiş nazariyle bakılır. Bu mehil, hata veya hilenin anlaşıldığı veya korkunun zail olduğu
tarihten itibaren cereyan eder.
Hile ile haleldar olmuş yahut ikrah ile yapılmış olan bir akde icazet, zarar ve ziyan talebinden feragati
istilzam etmez.
ŞUBAT 2012
YARGITAY
10. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 14.7.2011
Esas: 2011/10672
Karar: 2011/11473
♦♦ FİİLİ ÇALIŞMA SAPTANMADIKÇA SADECE HİZMET
AKDİNE DAYALI OLARAK SİGORTALILIĞIN SÖZ KONUSU
OLAMAYACAĞI
ÖZET: Dava, sigortalılık başlangıç tarihinin tespiti istemine ilişkindir. Mahkemece,
davanın kabulüne karar verilmiştir.
Özel Dairece;
İşyerinde söz konusu tarihte bir gün süreyle hizmet akdine dayalı olarak geçen ve
Kuruma bildirilmeyen çalışmanın ve bu tarihin sigortalılık başlangıcı olduğunun
tespiti istemine ilişkin davada, yapılan inceleme ve araştırma hüküm kurmaya elverişli olmadığı,
Sigortalı statüsünde bulunmayan bir kimsenin sigortalılık süresinden söz edilemez.
Olağan olarak sigortalılık niteliği, hizmet akdinin kurulması ve çalışmaya başlanması ile edinilir. Kuruma verilen işe giriş bildirgesi, kişinin işe alındığını gösteren
yazılı kanıt niteliğinde ise de, eylemli çalışmanın varlığının ortaya konulması açısından kuşkusuz tek başına yeterli kabul edilemez. Fiili çalışma saptanmadıkça,
sadece hizmet akdine dayanılması halinde dahi sigortalılık söz konusu olmadığı
Somut olay değerlendirildiğinde; davalı Kuruma yazı yazılarak hizmetin geçtiği
ileri sürülen işyerinin ne zaman hangi işveren adına 506 sayılı Kanun’a göre tescil edildiği araştırılmalı, ilgili vergi dairesine yazı yazılarak işverenin vergi kayıt
durumu sorulmalı, işverence Kuruma, taraflar arasında çekişme konusu olan günü
içerir dört aylık dönemsel sigorta primleri bordrosu verilmiş ise getirtilip bordroda
bildirimi yapılan sigortalılar tanık sıfatıyla dinlenmeli, bordro verilmediği anlaşılır
ise bu kez aynı çevrede faaliyet yürüten işverenler ile bunların çalıştırdığı kişiler
yöntemince saptanarak bilgi ve görgülerine başvurulmalı, elde edilen bilgi ve belgelerin tanık anlatımlarında belirtilen olgularla örtüşüp örtüşmediği de irdelenip
sonucuna göre hüküm kurulmadığı nedenleriyle Yerel Mahkemenin kararı bozulmuştur.
DAVA : Dava, sigortalılık başlangıç tarihinin tespiti istemine ilişkindir. Mahkeme-
SAYI : 26
205
ce, davanın kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün, davalı Kurum avukatı tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hakimi Tolga Özmen tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki
karar tespit edildi:
KARAR : 478... sicil numaralı işyerinde 09.12.1986 tarihinde çalışmaya başladığı
yönünde davacı adına düzenlenen işe giriş bildirgesinin aynı gün yasal hak düşürücü
süre içerisinde davalı Kuruma verildiği anlaşılmakta olup, anılan işyerinde söz konusu
tarihte bir gün süreyle hizmet akdine dayalı olarak geçen ve Kuruma bildirilmeyen çalışmanın ve bu tarihin sigortalılık başlangıcı olduğunun tespiti istemine ilişkin davanın
mahkemece yapılan yargılamasında, söz konusu bildirgenin varlığına ve bildirgedeki
imza yönünden benzerliğin tespit edilemeyip fotoğrafın davacıya ait olduğu saptama
ve görüşünü içeren adli tıp uzmanı bilirkişi raporuna dayanılarak talep kabul edilmiş
ise de, yapılan inceleme ve araştırmanın hüküm kurmaya elverişli olmadığı belirgindir.
Davanın yasal dayanağını oluşturan 506 sayılı Kanun’un 108. maddesinde sigortalılık süresi düzenlenmiş olup, sigortalı statüsünde bulunmayan bir kimsenin sigortalılık
süresinden söz edilemez. Olağan olarak sigortalılık niteliği, 506 sayılı Kanun’un 2’nci
maddesine göre hizmet akdinin kurulması ve 6’ncı maddesi gereğince çalışmaya başlanması ile edinilir. Sigortalılığın zorunlu, kişiye bağlı, devredilemez niteliği gereğince
bu tür davalar kamu düzenine ilişkin olup, özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri
zorunludur. Yöntemince düzenlenip yasal süresinde Kuruma verilen işe giriş bildirgesi, kişinin işe alındığını gösteren yazılı kanıt niteliğinde ise de, eylemli çalışmanın
varlığının ortaya konulması açısından kuşkusuz tek başına yeterli kabul edilemez. 506
sayılı Kanun’un 2, 6 ve 108’inci maddelerindeki düzenlemelerde de belirtildiği gibi,
sigortalılığın oluşumu yönünden çalışma olgusunun varlığı zorunludur ve fiili çalışma
saptanmadıkça, sadece hizmet akdine dayanılması halinde dahi sigortalılık söz konusu
olamayacağı gibi, bu kapsamda çalışma olgusunu ortaya koyabilecek inandırıcı ve yeterli kanıtlar aranmalıdır.
Bu yasal düzenleme ve açıklamalar ışığı altında inceleme konusu dava değerlendirildiğinde; davalı Kuruma yazı yazılarak hizmetin geçtiği ileri sürülen işyerinin ne
zaman hangi işveren adına 506 sayılı Kanun’a göre tescil edildiği araştırılarak anılan
Kanun hükümleri kapsamında bulunduğu tarihler ile yürütülen faaliyet belirlenmeli,
dava konusu yapılan tarih yönünden ilgili vergi dairesine yazı yazılarak işverenin vergi
kayıt durumu sorulmalı, işverence Kuruma, taraflar arasında çekişme konusu olan günü
içerir dört aylık dönemsel sigorta primleri bordrosu verilmiş ise getirtilip bordroda bildirimi yapılan sigortalı/sigortalılar tanık sıfatıyla dinlenmeli, tüm aramalara karşın bu
kişiye/kişilere ulaşılamaz veya bordro verilmediği anlaşılır ise bu kez aynı çevrede
faaliyet yürüten işverenler ile bunların çalıştırdığı kişiler yöntemince saptanarak bilgi
ve görgülerine başvurulmalı, belirdiği takdirde anlatımlar arasındaki çelişkiler giderilmeli, çalışma olgusu somut ve inandırıcı bilgilere dayalı biçimde araştırılarak elde
edilen bilgi ve belgelerin tanık anlatımlarında belirtilen olgularla örtüşüp örtüşmediği
ŞUBAT 2012
de irdelenip sonucuna göre hüküm kurulmalıdır.
Bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, mahkemece eksik
inceleme ve araştırma sonucu, tanık dahi dinlenmeksizin, davanın kabulüne karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O halde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA,
506/m.2
(11/7/1964 tarih ve 506 sayılı Kanunun hükmüdür.)
Bir hizmet akdine dayanarak, bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılanlar, bu kanuna göre sigortalı sayılırlar.
Çarşı ve mahalle bekçileri bu kanun hükümlerine tabidirler.
Bu kanunda belirtilen sosyal sigorta yardımlarından sigortalılar ile bunların eş ve çocukları ve sigortalıların ölümlerinde bu kanuna göre hak sahibi kimseleri yararlanırlar.
506/m.6
Çalıştırılanlar, işe alınmalariyle kendiliğinden “Sigortalı” olurlar.
Sigortalılar ile bunların işverenleri hakkında sigorta hak ve yükümleri sigortalının işe alındığı tarihten başlar.
Bu suretle sigortalı olmak hak ve yükümünden kaçınılamaz ve vazgeçilemez.
Sözleşmelere, sosyal sigorta yardım ve yükümlerini azaltmak veya başkasına devretmek yolunda hükümler konulamaz.
506/m.108
(17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Kanunun hükmüdür.)
Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında nazara alınacak sigortalılık süresinin başlangıcı, sigortalının, yürürlükten kaldırılmış 5417 ve 6900 sayılı kanunlara veya bu kanuna tabi olarak ilk
defa çalışmaya başladığı tarihtir.
SAYI : 26
207
YARGITAY
11. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 23.5.2011
Esas: 2009/13161
Karar: 2011/6176
♦♦ ÇEK TAAHHÜTNAMESİ SÖZLEŞMESİ UYARINCA BANKANIN,
-BİR TAZMİNAT ÖDEMESE DAHİ- MÜŞTERİSİNDEN RİSKLERİ
TEMİNAT ALTINA ALMA YETKİSİNE DAYALI OLARAK DEPO
TALEBİNDE BULUNABİLECEĞİ
ÖZET: Davacı vekili, müvekkili banka ile davalı müşteri arasında çek taahhütnamesi imzalanarak davalıya çek yaprakları verildiğini, davalının keşide ettiği bir
kısım çeklerin karşılıksız çıktığını, davacı elindeki 47 adet çek yaprağının iadesine,
bunun mümkün olmaması halinde bankanın sorumluluk miktarının davalı tarafından depo edilmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Mahkemece davanın reddine karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Çek yapraklarının karşılıksız çıkması durumunda davacı bankanın ödemek zorunda bulunduğu tazminata ilişkin olarak bu bedelin depo edilmesi talebinin reddi doğru olmamıştır. Taraflar arasındaki çek taahhütnamesi sözleşmesi hükümleri uyarınca riskleri teminat altına alma yetkisi davacı bankaya davalı tarafından tanınmış
bir hak olup, açıkça ”depo” ibaresi yer almasa da sözleşme içeriğine göre davacı
banka henüz tazminat ödemese dahi bu yönde davalı müşterisinden teminat isteme
hakkına sahip olduğunun kabulü gereklidir denilerek Yerel Mahkemenin kararı bozulmuştur.
İlgili Kanun/Madde: 3167 Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun
DAVA : Taraflar arasında görülen davada Malatya 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nce
verilen 30.03.2009 tarih ve 2009/76-2009/133 sayılı kararın Yargıtayca incelenmesi davacı vekili tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış
olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve
yine dosya içerisindeki dilekçe, layihalar, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup
incelendikten sonra işin gereği görüşülüp düşünüldü:
KARAR : Davacı vekili, müvekkili banka ile davalı müşteri arasında çek taahhütnamesi imzalanarak davalıya çek yaprakları verildiğini davanın keşide ettiği bir kısım
ŞUBAT 2012
çeklerin karşılıksız çıktığını, davacının elinde bulunan ve müvekkili bankaya iade etmediği çek yapraklarının da karşılıksız çıkması halinde bankanın sorumlu olduğu bedeli ödemek zorunda kalacağını ileri sürerek, davacı elindeki 47 adet çek yaprağının iadesine, bunun mümkün olmaması halinde bankanın sorumluluk miktarı olan 20.445.00
TL’nin davalı tarafından depo edilmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı davaya yanıt vermemiştir.
Mahkemece; iddia ve dosya kapsamına göre, çek yapraklarını nasıl iade edileceğinin 3167 sayılı yasada düzenlendiği, davacı bankanın çek yapraklarının iadesini isteyemeyeceği ve banka tarafından ödenen bir çek tazminatı bulunmadığı ihtimale dayalı
olarak depo edilme kararı verilemeyeceği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Kararı davacı vekili temyiz etmiştir.
1 ) Dava dosyası içerisindeki bilgi ve belgelere mahkeme kararının gerekçesinde
dayanılan delillerin tartışılıp değerlendirilmesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmamasına göre, davacı vekilinin aşağıdaki bendin kapsamında kalan ve yerinde görülmeyen sair temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir.
2 ) Dava banka müşterisine teslim edilen çek yapraklarının iadesi veya bankanın her
bir çek yaprağı için karşılıksız çıkması durumunda tazminle yükümlü olduğu bedelin
ihtiyaten depo edilmesi istemine ilişkindir.
Çek yapraklarının karşılıksız çıkması durumunda davacı bankanın ödemek zorunda
bulunduğu tazminata ilişkin olarak bu bedelin depo edilmesi talebinin yazılı gerekçeyle
reddi doğru olmamıştır. Zira, taraflar arasındaki 12.11.2007 tarihli çek taahhütnamesi
sözleşmesi hükümleri uyarınca riskleri teminat altına alma yetkisi davacı bankaya davalı tarafından tanınmış bir hak olup, açıkça ”depo” ibaresi yer almasa da sözleşme içeriğine göre davacı banka henüz tazminat ödemese dahi bu yönde davalı müşterisinden
teminat isteme hakkına sahip olduğunun kabulü gereklidir.
Bu nedenle mahkemece davalı elinde bulunan ve henüz iade edilmeyen çek yapraklar için bankanın sorumlu olduğunu tazminat miktarının depo edilmesine ilişkin talebin
kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesis yerinde görülmediğinden kararın bu nedenle davacı yararına bozulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarda ( 1 ) numaralı bentte açıklanan nedenlerle davacı vekilinin sair
temyiz itirazlarının reddine, ( 2 ) numaralı bentte açıklanan nedenlerle kararın davacı
yararına BOZULMASINA, 23.05.2011 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
SAYI : 26
209
YARGITAY
12. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 18.10.2011
Esas: 2011/3662
Karar: 2011/19138
♦♦ AYNI ALACAK İÇİN TAHSİLDE TEKERRÜR OLMAMAK
KAYDIYLA BİRDEN FAZLA İCRA TAKİBİ YAPILIP ALACAĞIN BU
DOSYALARDAN BİRİNDE TAHSİL EDİLMESİ HALİNDE, TAHSİL
HARCININ YALNIZCA TAHSİLAT YAPILMIŞ OLAN DOSYADAN BİR
DEFA ALINACAĞI
ÖZET: Yerel Mahkeme kararının temyizi üzerine
Özel Dairece;
Alacaklı vekilinin icra mahkemesine başvurusunda, borçlu aleyhine başlatılan icra
takiplerinin aynı alacak için ve tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla yapıldığını,
borcun diğer icra takip dosyasında ödendiği ve bu dosyada tahsil harcı alındığını
belirterek, bu dosyada borçlunun adına kayıtlı taşınmazlar üzerindeki hacizlerin
tahsil harcı alınmaksızın kaldırılması talebi üzerine icra müdürlüğünce tahsil harcı
yatırılması gerektiğine ilişkin verilen kararın iptalini istediği anlaşılmıştır.
Aynı alacak için tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla birden fazla takip yapılması
mümkündür. Bu durumda icra takiplerinden birinde alacağın tahsil edilmesi halinde, diğer takip dosyası da infaz edilmiş olacağından tahsil harcı yalnızca tahsilat
yapılan takip dosyasından ve bir defa alınır, şikayetin kabulüne karar verilmesi
gerekirken reddi isabetsizdir denilerek Yerel Mahkemenin kararı bozulmuştur.
492/m.23
DAVA : Yukarıda tarih ve numarası yazılı mahkeme kararının müddeti içinde temyizen tetkiki alacaklı tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahallinden daireye
gönderilmiş olmakla okundu ve gereği görüşülüp düşünüldü:
KARAR : Alacaklı vekilinin icra mahkemesine başvurusunda borçlu aleyhine
başlatılan Adana 4. İcra Müdürlüğü’nün 2010/1226 ve 2010/1227 Esas sayılı icra takiplerinin aynı alacak için ve tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla yapıldığını, borcun
2010/1226 Esas sayılı icra takip dosyasında ödendiği ve bu dosyada tahsil harcı alındığını belirterek 2010/1227 Esas sayılı icra takip dosyasında da bu dosyada borçlu olan
Şemseddin Kıyak adına kayıtlı taşınmazlar üzerindeki hacizlerin tahsil harcı alınmaksızın kaldırılması talebi üzerine icra müdürlüğünce tahsil harcı yatırılması gerektiğine
ŞUBAT 2012
ilişkin verilen kararın iptalini istediği anlaşılmıştır.
492 Sayılı Harçlar Kanunun 23. maddesi uyarınca “Her ne sebep ve suretle olursa
olsun, icra takibinden vazgeçildiğinin zabıtnamaye yazılması için vazgeçilen miktara
ait tahsil harcının yarısı alınır. Ancak haczedilen mal, satılıp paraya çevrildikten sonra
vazgeçilirse tahsil harcı tam olarak alınır.” Öte yandan, hacizlerin kaldırılması istemi,
alacağın haricen tahsil edildiğine teşkil edeceğinden, hacizlerin kaldırılması için anılan
yasa hükmüne uygun olarak tahsil harcının ödenmesi zorunludur.
Aynı alacak için tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla birden fazla takip yapılması
mümkündür. Bu durumda icra takiplerinden birinde alacağın tahsil edilmesi halinde,
diğer takip dosyası da infaz edilmiş olacağından tahsil harcı yalnızca tahsilat yapılan
takip dosyasından ve bir defa alınır.
O halde mahkemece borçlu tarafından aynı alacak için tahsilde tekerrür olmamak
kaydıyla yapılan 2010/1227 Esas sayılı icra takip dosyası için tahsil harcı alınması
açıklanan nedenlerle yerinde olmadığından şikayetin kabulü gerekirken yazılı gerekçe
ile reddi isabetsizdir.
SONUÇ : Alacaklının temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarıda
yazılı nedenlerle İİK. 366 ve HUMK.’nun 428. maddeleri uyarınca ( BOZULMASINA
), 18.10.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi.
492/m.23
HARÇLAR KANUNU
Her ne sebep ve suretle olursa olsun, icra takibinden vazgeçildiğinin zabıtnameye yazılması için vazgeçilen miktara ait tahsil harcının yarısı alınır. Ancak haczedilen mal satılıp paraya çevrildikten sonra
vazgeçilirse tahsil harcı tam olarak alınır.
YARGITAY
13. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 7.7.2011
Esas: 2011/2709
Karar: 2011/11207
♦♦ BANKA KARTLARI VE KREDİ KARTLARI KANUNUNUN KART
SAHİBİNE YÜKLEDİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLER
SAYI : 26
211
ÖZET: Davacı, banka kartı ile ATM’de işlem yapmak isterken kartın bloke olduğunu ve geri alamadığını, kartını kullanıma kapattırmış ise de, bu arada başkaları
tarafından kullanılarak hesabından para çekildiğini, gerekli güvenlik önlemlerini
almayan davalı bankanın olaydan dolayı sorumlu olduğunu belirterek, hesabından
çekilen paranın tahsili istemiyle dava açmıştır. Mahkeme davanın kısmen kabulüne,
kısmen reddine karar vermiştir.
Özel Dairece;
Mahkemece, alınan bilirkişi raporuna göre davalı bankanın kusurlu olduğu gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiş; hüküm, davalı tarafından temyiz
edilmiştir.
ATM cihazlarında yeterli önlem ve güvenlik tedbirlerini almayarak, banka kartının
kötü niyetli üçüncü kişilerce ele geçirilmesine olanak veren davalı Banka, kusurlu
ve davacının zararından sorumludur. Bununla beraber, 5464 sayılı Kanunun 16.
maddesinde, Banka kartları ve şifrelerinin özenle korunması ve bilgilerinin saklanması hususunda, kart sahiplerine de görev ve sorumluluk yüklenmiştir. Haksız
olarak elde edilen kredi kartının kullanımı, aynı zamanda kart şifresinin de bilinmesi ile mümkündür. Somut olayda, davacının da, kart şifresini kötüniyetli üçüncü kişilerin öğrenmesine imkan vermesi ve olayı müteakip Bankayı aramakta gecikmesi
nedeniyle müterafik kusurlu olduğunun kabulü gerekir. Bu durumda tarafların kusur
oranları belirlenerek, sonucuna göre bir karar verilmesi gerektiği nedenleriyle Yerel Mahkemenin kararı bozulmuştur.
5464/m.16
DAVA : Taraflar arasındaki tazminat davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda
yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne kısmen reddine yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde davalı avukatınca temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi
KARAR : Davacı, davalı Bankanın Kazasker Şubesi mudisi olup TL, USD ve EU
hesapları bulunduğunuzu hesaplara bağlı tek bir banka kartı bulunduğunu, 9.10.2007
tarihinde ATM’ye gittiğini, kartı soktuktan sonra kartın bloke olduğunu, akabinde bankayı arayarak kartın kullanıma kapatılması talimatı verdiğini, ATM’de telefon ve kamera bulunmadığını, ertesi gün bankaya gittiğinde kartın kullanıma kapatılmadığını ve
para çekildiğini öğrendiğini,üç saat içinde hesaptan 4.000TL para çekildiğini, davalının
buna ses çıkarmadığını, bankanın görevini ifa etmediğini, ihtirazi kayıtla ödediğini ileri
sürerek, fazlası saklı kalmak üzere 3.660 TL’nin faizi ile birlikte davalıdan tahsiline
karar verilmesini istemiştir.
Davalı, davacının 10.10.2007 tarihinde Telefon Bankacılığı birimini arayarak kartının cihazda kaldığını bildirdiğini, görevlinin sisteme girdiğinde kartın ATM’de kalmış
olarak görünmediğini tespit ettiğini, yapılan para çekme işleminin şifre güvenliği aşı-
ŞUBAT 2012
larak yapıldığını, olayla kendilerinin ilgilerinin olmadığını savunarak, davanın reddini
dilemiştir.
Mahkemece, alınan bilirkişi raporuna göre davalı bankanın kusurlu olduğu gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiş; hüküm, davalı tarafından temyiz edilmiştir.
Yukarda kısaca özetlendiği gibi davacı, banka kartı ile ATM’de işlem yapmak isterken kartın bloke olduğunu ve geri alamadığını, kartını kullanıma kapattırmış ise de,
bu arada başkaları tarafından kullanılarak hesabından para çekildiğini, gerekli güvenlik önlemlerini almayan davalı Bankanın olaydan dolayı sorumlu olduğunu belirterek,
hesabından çekilen paranın tahsili istemiyle eldeki davayı açmıştır. Hemen belirtmek
gerekir ki, ATM cihazlarında yeterli önlem ve güvenlik tedbirlerini almayarak, banka
kartının kötü niyetli üçüncü kişilerce ele geçirilmesine olanak veren davalı Banka, kusurlu ve davacının zararından sorumludur. Bununla beraber, 5464 sayılı Kanunun 16.
maddesinde, Banka kartları ve şifrelerinin özenle korunması ve bilgilerinin saklanması
hususunda, kart sahiplerine de görev ve sorumluluk yüklenmiştir. Kartı sahibi, Banka
ile sözleşme imzaladığı ve kartın kendi zilyetliğine geçtiği andan itibaren anılan yasa
gereğince, gerek kendisine tevdi edilen kartını, gerekse bu kartın kullanılması ile ilgili
bilgileri koruma ve saklama ile yükümlü olduğu gibi, kartın veya bu bilgilerin kaybolması veya çalınması halinde de, durumu derhal kart çıkaran kuruluşa bildirmekle de
sorumludur. Haksız olarak elde edilen kredi kartının kullanımı, aynı zamanda kart şifresinin de bilinmesi ile mümkündür. Somut olayda, davacının da, kart şifresini kötüniyetli üçüncü kişilerin öğrenmesine imkan vermesi ve olayı müteakip Bankayı aramakta
gecikmesi nedeniyle müterafik kusurlu olduğunun kabulü gerekir. Bu durumda mahkemece, yukarda açıklanan ilkeler doğrultusunda tarafların kusur oranları belirlenerek,
sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm
tesisi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle, temyiz edilen hükmün, davalı yararına
BOZULMASINA, 07.07.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi.
5464/m.16
BANKA KARTLARI VE KREDİ KARTLARI KANUNU
Kart hamili, kendisine tevdi edilen kartı ve kartın kullanılması bir kod numarası, şifre veya kimliği
belirleyici başka bir yöntemin kullanılmasını gerektiriyorsa bu bilgileri güvenli bir şekilde korumak ve
başkaları tarafından kullanılmasına engel olacak önlemleri almak, kartın kaybolması, çalınması veya
iradesi dışında gerçekleşmiş herhangi bir işlemi öğrenmesi halinde kart çıkaran kuruluşu derhal haberdar
etmek zorundadır.
Kart hamili adresinde meydana gelen değişiklikleri, değişiklik tarihinden itibaren onbeş gün içinde
kart çıkaran kuruluşa bildirmekle yükümlüdür.
SAYI : 26
213
YARGITAY
14. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 11.4.2011
Esas: 2011/3612
Karar: 2011/4713
♦♦ ÖLÜNCEYE KADAR BAKIM SÖZLEŞMESİNE DAYALI TAPU İPTALİ
VE TESCİLİ
♦♦ TEMLİKİN EMSAL BAKIM SÖZLEŞMELERİNDEKİ BEDELLERE
UYGUN OLUP OLMADIĞININ MAHKEMECE ARAŞTIRILMASI
GEREKECEĞİ
ÖZET: Dava, ölünceye kadar bakım sözleşmesine dayalı tapu iptali ve tescil isteğine ilişkindir.
Davalılardan biri davayı kabul etmiştir. Bakım alacaklısı mirasçılarından bir kısım
davalılar sözleşmenin muvazaalı düzenlendiğini, diğer davalılar da, davacının ailenin tek erkek evladı olup sözleşmenin muvazaalı düzenlendiği yolunda savunmada
bulunmuşlardır.
Mahkemece, dava dışı yaklaşık 10 kadar taşınmazın muvazaa nedeniyle tapu kayıtlarının iptali ve tescil davasının devam ettiği, davacıya 220 ada 3 parsel sayılı
taşınmazın tapudan devredildiği, bakım hizmetleri karşılığında fahiş bir orantısızlığın bulunduğu, amacın bakıp gözetme koşulu taşımadığı, muvazaalı nitelik taşıdığı
nedeniyle davanın reddine karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Ölünceye kadar bakım sözleşmesinin muvazaalı olarak yapıldığı her zaman ileri
sürülebilir.
Muvazaa irade ile beyan arasında kasten yaratılmış aykırılıktır. Böyle bir savunma
ileri sürülmüşse, mahkemece dayanılan sözleşmedeki tarafların gerçek ve müşterek
amaçlarının Borçlar Kanunu’nun 18. maddesi hükmünden yararlanarak açıklığa
kavuşturulması gerekir. Bu gibi durumlarda ölünceye kadar bakım sözleşmesinin
ivazlı olarak ( bedel karşılığı ) değil de bağış amaçlı veya mirasçıların bazılarından
mal kaçırmak amacı ile yapıldığı kabul edilmelidir.
Mahkemece yapılması gereken iş; tarafların gerçek iradelerinin açıklığa kavuşturulması bakımından yönteme uygun inceleme ve araştırma yapmak, bunun için de
mahkemece bakım sözleşmesinin alacaklısı olan murisin yaşı, fiziki ve genel sağlık
durumunun ne olduğu, içinde yaşadığı ailenin genel durumu, muris ile aile arasındaki ilişkilerin gidişi, murisin elinde bulunun mal varlığının miktarı, temlik edilen
malın murisin tüm malvarlığına oranı, yine temlikin emsali bakım sözleşmelerindeki bedel olarak kararlaştırılanlara uygun olup olmadığı, tarafların bu konudaki
ŞUBAT 2012
delilleri incelenerek bağış amacının üstün tutulmuş bulunup bulunmadığının belirlenmesi gerekir. Ayrıca, sözleşmenin konusu neyse bakım bedeli karşılığı odur.
Başka bir taşınmazın da davacıya tapudan devredilmiş olması onun bakım bedeli
olarak kabulünü gerektirmez ve davalı iştirakçi paydaşlardan birinin de davayı kabul dilekçesinin değerlendirilmemiş olması doğru görülmeyerek Yerel Mahkemenin
kararı bozulmuştur.
818/m.18
DAVA : Davacı vekili tarafından, davalılar aleyhine 11.03.2008 gününde verilen
dilekçe ile ölünceye kadar bakma sözleşmesine dayalı tapu iptali ve tescil istenmesi
üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın reddine dair verilen 24.03.2010 günlü hükmün Yargıtay’ca incelenmesi davacı Hasan Uysal vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve
içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü:
KARAR : Dava, ölünceye kadar bakım sözleşmesine dayalı tapu iptali ve tescil
isteğine ilişkindir. Davalı Seher, 25.04.2008 tarihli dilekçesi ile davayı kabul ettiğini
beyan etmiştir.
Bakım alacaklısı mirasçılarından davalı Semiha ve Ümmühani vekili, davacı ve diğer kardeşleri ile yakınları aleyhine 2005/405 Esas sayılı dosyada muris muvazaasına
dayalı dava dışı taşınmazlarla ilgili açılan davanın derdest bulunduğunu, sözleşmenin
muvazaalı düzenlendiğini, davanın reddini savunmuştur.
Diğer davalılar vekili, davacının ailenin tek erkek evladı olup, sözleşmenin muvazaalı düzenlendiğini beyanla davanın reddini savunmuşlardır.
Mahkemece, dava konusu taşınmazın 2005/405 Esas sayılı dosyada dava konusu olmadığı ancak, dava dışı yaklaşık 10 kadar taşınmazın muvazaa nedeniyle tapu kayıtlarının iptali ve tescil davasının devam ettiği, davacıya 220 ada 3 parsel sayılı taşınmazın
tapudan devredildiği, bakım hizmetleri karşılığında fahiş bir orantısızlığın bulunduğu,
amacın bakıp gözetme koşulu taşımadığı, muvazaalı nitelik taşıdığı nedeniyle davanın
reddine karar verilmiştir.
Hükmü, davacı vekili temyiz etmiştir.
Ölünceye kadar bakım sözleşmeleri taraflara hak ve borçlar yükleyen sözleşmelerden olup, bakım borcuna karşılık bir taşınmazın devri kararlaştırıldığında, bakım
alacaklısının ölümünden sonra onun mirasçıları mülkiyeti geçirme borcu ile yükümlüdürler. Bu yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde, sözleşmeye dayanılarak
tapu iptali ve tescil istemi ile dava açılabilir.
Bakım borçlusunun bakıp gözetme yükümlülüğü aksi kararlaştırılmadığı sürece,
bakım alacaklısını ailesi içerisine alıp konut temini, besleme-giydirme, hastalığında
tedavi, manevi yönden de her türlü yardım ve desteği sağlama gibi ödevleri kapsar. Bu
SAYI : 26
215
görevlerin yerine getirilmesi halinde ölünceye kadar bakım sözleşmeleri tarafların a
kişisel hak sağladığı için tapu iptali ve tescil davasını, bakım borçlusu ya da onun külli
halefleri bakım alacaklısının mirasçılarına karşı açabilirler.
Kuşkusuz, ölünceye kadar bakım sözleşmesinin muvazaalı olarak yapıldığı her zaman ileri sürülebilir.
Kısaca ifade etmek gerekirse, muvazaa irade ile beyan arasında kasten yaratılmış
aykırılıktır. Böyle bir savunma ileri sürülmüşse, mahkemece dayanılan sözleşmedeki
tarafların gerçek ve müşterek amaçlarının Borçlar Kanunu’nun 18. maddesi hükmünden yararlanarak açıklığa kavuşturulması gerekir. Zira bu gibi durumlarda ölünceye
kadar bakım sözleşmesinin ivazlı olarak ( bedel karşılığı ) değil de bağış amaçlı veya
mirasçıların bazılarından mal kaçırmak amacı ile yapıldığı kabul edilmelidir.
O halde mahkemece yapılması gereken iş; tarafların gerçek iradelerinin açıklığa kavuşturulması bakımından yönteme uygun inceleme ve araştırma yapmak, bunun içinde
mahkemece bakım sözleşmesinin alacaklısı olan murisin yaşı, fiziki ve genel sağlık
durumunun ne olduğu, içinde yaşadığı ailenin genel durumu, muris ile aile arasındaki
ilişkilerin gidişi, murisin elinde bulunun mal varlığının miktarı, temlik edilen malın
murisin tüm malvarlığına oranı, yine temlikin emsali bakım sözleşmelerindeki bedel
olarak kararlaştırılanlara uygun olup olmadığı, tarafların bu konudaki delilleri incelenerek temlikte bakıp gözetme koşulunun değil, bağış amacının üstün tutulmuş bulunup
bulunmadığının belirlenmesi gerekir. Ayrıca, sözleşmenin konusu neyse bakım bedeli
karşılığı odur. Başka bir taşınmazın ( 220 ada 3 parselin ) davacı ya tapudan devredilmiş olması onun bakım bedeli olarak kabulünü gerektirmez.
Açıklanan bu yönlerin gözardı edilmesi doğru olmadığından noksan inceleme ve
araştırmaya dayalı kararın bozulması gerekmiştir.
Kabule göre de; davalı iştirakçi paydaşlardan Seher’in davayı kabul dilekçesinin
değerlendirilmemiş olması doğru görülmemiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA, peşin yatırılan temyiz harcının istek halinde yatırana
iadesine, 11.04.2011 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
818/m.18
BORÇLAR KANUNU (Mülga)
Bir akdin şekil ve şartlarını tayininde, iki tarafın gerek sehven gerek akitteki hakiki maksatlarını gizlemek için kullandıkları tabirlere ve isimlere bakılmayarak, onların hakiki ve müşterek maksatlarını aramak
lazımdır.
Tahriri borç ikrarına istinat ile alacaklı sıfatını iktisabeden başkasına karşı, borçlu tarafından muvazaa iddiası dermeyan olunamaz.
ŞUBAT 2012
YARGITAY
15. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 13.9.2011
Esas: 2011/4886
Karar: 2011/5075
♦♦ HER MAHKEMENİN KENDİ YARGILAMA GİDERLERİNİ VE
AVUKATLIK ÜCRETİNİ BAŞKA MAHKEMENİN TAKDİRİNE
BIRAKAMAYACAĞI, SON KARARIYLA HÜKÜM ALTINA ALMAK
ZORUNDA OLDUĞU
ÖZET: Dava, iş bedelinin iadesi istemi ile açılmış; mahkemece, dava dilekçesinin
görev yönünden reddine, uyuşmazlığın çözümünde Sulh Hukuk Mahkemesinin görevli olduğuna karar verilmiş ve verilen karar davalı vekilince, sadece davalı yararına vekalet ücretine hükmedilmemiş olması ile temyiz edilmiştir.
Özel Dairece;
Davada, davalı yükleniciye ödendiği ileri sürülen 2.300.00 TL iş bedelinin tahsili
istenmektedir. Uyuşmazlığın çözümünde Sulh Hukuk Mahkemesi görevlidir. Mahkemece, dava dilekçesinin görev yönünden reddine karar verilmiş olması doğrudur.
Ancak;
Davalı, davanın yargılamasında, vekille temsil olunmuştur. Davalı yararına vekalet
ücretine hükmedilmemiş olması doğru olmamıştır. Kararın bu sebeple bozulması
gerekir ise de; mahkemece düşülen, bu yanlışlığın giderilmesi yeniden yargılamayı
gerektirmediğinden, “davanın mahkemenizde devam, etmesinin görevsizlik kararı
ile olduğu, davacının bu hususta bir hatasının bulunmadığı anlaşıldığından, aleyhine vekalet ücreti hükmedilmesine yer olmadığına” içerikli hüküm fıkrasının karardan çıkarılmasına ve yerine “karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari
Ücret Tarifesi gereğince hesaplanan nisbi vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine...” cümlesinin yazılmasına ve kararın değiştirilmiş bu şekliyle
düzeltilerek onanmasına karar verilmiştir.
İligili Kanun/Madde: 1086/m.8-1, 417, 426
DAVA : Yukarıda tarih ve numarası yazılı hükmün temyizen tetkiki davalı vekili
tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla
dosyadaki kağıtlar okundu gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Dava, iş bedelinin iadesi istemi ile açılmış; mahkemece, dava dilekçesinin görev yönünden reddine, uyuşmazlığın çözümünde Sulh Hukuk Mahkemesinin gö-
SAYI : 26
217
revli olduğuna karar verilmiş ve verilen karar davalı vekilince, sadece davalı yararına
vekalet ücretine hükmedilmemiş olması ile temyiz edilmiştir.
Davada, davalı yükleniciye ödendiği ileri sürülen 2.300.00 TL iş bedelinin tahsili
istenmektedir. HUMK.nın 8/1. maddesi gereğince dava değerine göre uyuşmazlığın
çözümünde Sulh Hukuk Mahkemesi görevlidir. Mahkemece, anılan mahkemenin görevli olması sebebiyle dava dilekçesinin görev yönünden reddine karar verilmiş olması
doğrudur.
Ancak;
Davalı, davanın yargılamasında, vekille temsil olunmuştur. 29.05.1957 tarih ve 4/16
Sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı gereğince, karşı tarafa yükletilmesi gereken
ve yargılama giderlerinden olan vekalet ücretine diğer yargılama giderleri gibi mutlak olarak talep olunmaksızın mahkemece doğrudan hesaplanıp hükmedilmesi gerekir.
HUMK.nun 417 ve 426. maddeleri gereğince her mahkeme kendi yargılama giderleriyle Avukatlık ücretini başka bir mahkemenin takdir ve hükmüne bırakmayıp, son
kararı ile birlikte hüküm altına almak zorundadır. Bu hukuksal nedenler gözetilmeden
mahkemece, davalı yararına, karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret
Tarifesi’nin 7/1. maddesi gereğince vekalet ücreti hesaplanıp hükmedilmemiş olması
doğru olmamıştır. Kararın bu sebeple bozulması gerekir ise de; mahkemece düşülen, bu
yanlışlığın giderilmesi yeniden yargılamayı gerektirmediğinden HUMK.nın 438/V1I.
maddesi gereğince kararın düzeltilerek onanması uygun görülmüştür.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan sebeplerle davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulüne ve “Davanın mahkemenizde devam, etmesinin görevsizlik kararı ile olduğu,
davacıma bu hususta bir hatasının bulunmadığı anlaşıldığından, aleyhine vekalet ücreti
hükmedilmesine yer olmadığına” içerikli hüküm fıkrasının karardan çıkarılmasına ve
yerine “Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’nin 7/1.
maddesi gereğince hesaplanan 138,00 TL nisbi vekalet ücretinin davacıdan alınarak
davalıya verilmesine...” cümlesinin yazılmasına ve kararın değiştirilmiş bu şekliyle
DÜZELTİLEREK ONANMASINA, fazla alınan temyiz peşin harcının istek halinde
temyiz eden davalıya geri verilmesine, 13.09.2011 gününde oybirliği ile karar verildi.
1086/m.8-1 HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNU
Sulh mahkemesi:
I - İflas davalarıyla vakfa ilişkin davalar hariç olmak üzere, mamelek hukukundan doğan değer veya
miktarı beş milyar lirayı geçmeyen davaları
Kanunen musarrah olan hallerden maadasında masarifi muhakemenin aleyhinde hüküm verilen taraftan istifa olunmasına karar verilir. Davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa mahkeme her birini
ŞUBAT 2012
masrafla ilzam veya bu masrafı aralarında takdir ettiği surette taksim eder.
Hakim huzurunda tetkik olunan davalara ait masarifi muhakeme iki taraf beyninde mukaveleye göre
ve böyle bir mukavele yoksa ahkamı sabıkaya tevfikan hükmolunur.
Lehine hüküm verilen taraf için tahsil olunacak masarifi muhakeme miktarı hükümde gösterilmek lazımdır. Tahkikatın hitamına kadar olan masarifi muhakemenin miktarı iki taraftan her biri canibinden verilecek müfredat pusulası üzerine tahkikat hakimi ve muhakeme celsesi masrafları da mahkeme tarafından
takdir olunur.
YARGITAY
16. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 8.3.2011
Esas: 2011/1582
Karar: 2011/1109
♦♦ 3402 SAYILI KADASTRO KANUNUNA GÖRE ÇEKİŞMELİ
TAŞINMAZLARIN TAPU İPTALİ VE TESCİLİ DAVALARINDA
EDİNME KOŞULLARININ EKSİKSİZ İNCELENMESİ GEREKTİĞİ
♦♦ HÜKÜM KURULMASINA YETERLİ OLMAYAN EKSİK
İNCELEME SONUCU KURULAN MAHKEME HÜKÜMLERİNİN
ONANMAYACAĞI
ÖZET: Kadastro sırasında taşınmaz, tapu kaydı nedeniyle davalı Hazine adına
tespit edilmiştir. Davacı, yasal süresi içinde irsen intikal ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliğine dayanarak dava açmıştır. Mahkemece yapılan yargılama sonunda
davanın kabulüne, çekişmeli taşınmazın kadastro tespitinin iptali ile davacı adına
tesciline karar verilmiştir.
Özel Dairece
Mahkemece, davacı yararına edinme koşullarının oluştuğu kabul edilerek hüküm
kurulmuş ise de, mahkemece yapılan araştırma, inceleme ve uygulama karar vermeye yeterli bulunmamaktadır. Toprak Tevzi Komisyonu çalışmaları sonucunda
düzenlenen dağıtım haritası dosya içinde bulunmadığı gibi, mahallinde yapılan
keşfe katılan uzman fen bilirkişi tarafından da dağıtım haritası ile kadastro paftasını çakıştırman şekilde gösteren kroki düzenlenmemiştir. Dosya içerisinde sadece
SAYI : 26
219
hem kişilere dağıtılan hem Hazine’ye bırakılan hem de orta malı mera olarak ayrılan taşınmazlar olduğu anlaşılmaktadır. Her ne kadar, davacı vekili tarafından
irsen intikal ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliğine dayanılarak dava açılmış ise de,
yargılama sırasında toplanan delillerden çekişmeli taşınmazın bulunduğu köydeki
taşınmazların, öncesinde belirtmelik tutanağında belirtilen tapu kaydı maliklerine
ait olup, zaman içinde satışlarla davacı tarafa geçtiği anlaşılmaktadır. Mahkemece,
Hazineye ait tapu kaydının kapsamında kalan taşınmazların öncesinin ne olduğu,
mera olup olmadıkları aynı adalara bitişik, mera olarak tespit edilen taşınmazlardan
nasıl ayrıldıkları, toprak tevzi komisyonunca kişilere ait tapu kayıtları miktarınca
yer bırakılıp bırakılmadığı, bırakılmışsa bu taşınmazların akibetlerinin ne olduğu,
kişilere ait tapu kayıtlarının zemine uygulanma ve çekişmeli taşınmazları kapsama imkanının olup olmadığı tartışılıp değerlendirilmeden karar verilmiştir. Eksik
araştırma, inceleme ve uygulama ile karar verilemez. Mahallinde keşif yapılmalı
ve davacı tarafça zilyetliğe dayanılması nedeniyle çekişmeli taşınmazın öncesinin
ne olduğu, kimler tarafından hangi tarihten beri ne şekilde kullanıldığı, öncesinin
mera olup olmadığı ve mera olan taşınmazlardan ne şekilde ayrıldığı gibi hususlar
da tek tek ve olaylara dayalı olarak yerel bilirkişi ve tanıklardan sorulup saptanmaya çalışılmalıdır. Yerel bilirkişi ve tanık sözleri arasında doğabilecek çelişkiler
gerektiğinde yüzleştirme yapılarak yöntemince giderilmeye çalışılmalı tespite aykırı sonuçlara ulaşılması halinde tüm tespit bilirkişileri tanık sıfatıyla dinlenilerek
aykırılığın giderilmesine çalışılmalıdır. Sağ olan belirtmelik bilirkişileri ve ihtiyar
heyeti üyelerinden belirtmelikte belirtilen hususlar ve taşınmazın öncesi hususunda
bilgi alınmalıdır. Hazine dayanağı 12.10.1963 tarih 109 numaralı tapu kaydının
uygulandığı taşınmazlar bir bütün olarak düşünüldüğünde, bu bütünü çevreleyen
komşu taşınmazların dayanaklarını oluşturan ve dosya içine getirtilecek kayıtlar ile
bilirkişi ve tanıkların sözleri denetlenmelidir. Gerektiğinde çektirilecek fotoğraflarla desteklenmiş ayrıntılı ve gerekçeli rapor alınmalıdır. Hazine ile kişiler arasında
çekişmeli olan taşınmazlar bir bütün olarak düşünüldüğünde, komşu taşınmazlara ilişkin mera çekişmesi olduğu da gözetilerek, bütünün içindeki taşınmazlar yönünden aralarında fiili ve hukuki irtibat olması nedeniyle davaların birleştirilerek
görülmesine gerek olup olmadığı üzerinde durulmalı, bundan sonra toplanan ve
toplanacak tüm deliller birlikte değerlendirilerek, ulaşılacak sonuca göre bir karar
verilmelidir.
Mahkemece, bu hususlar göz ardı edilerek eksik inceleme sonucu yazılı şekilde karar verilmiş olması isabetsiz görülerek Yerel Mahkeme kararı bozulmuştur..
DAVA : Taraflar arasında kadastro tespitinden doğan dava sonucunda verilen hükmün Yargıtay’ca incelenmesi istenilmekle; temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldı,
ŞUBAT 2012
inceleme raporu ve dosyadaki belgeler okundu, gereği görüşüldü:
KARAR : Kadastro sırasında 105 ada 7 parsel sayılı 14468.40 metrekare yüzölçümündeki taşınmaz, tapu kaydı nedeniyle davalı Hazine adına tespit edilmiştir. Davacı,
yasal süresi içinde irsen intikal ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliğine dayanarak dava
açmıştır. Mahkemece yapılan yargılama sonunda davanın kabulüne, çekişmeli taşınmazın kadastro tespitinin iptali ile davacı adına tesciline karar verilmiş; hüküm, davalı
Hazine vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Mahkemece, davacının dava konusu taşınmaz üzerinde evveline uzanan ve doğru
temele dayanan tapu kayıtlarının bulunduğu, bu kayıtlara itibar edilmese bile Hazine
tapu kaydının 1963 yılında oluşumundan önce davacı yararına 3402 sayılı Kadastro
Kanunu’nun 14. ve 46. maddelerinde düzenlenen edinme koşullarının oluştuğu kabul
edilmek suretiyle hüküm kurulmuş ise de, mahkemece yapılan araştırma, inceleme ve
uygulama karar vermeye yeterli bulunmamaktadır. Çekişmeli taşınmazın bulunduğu
bölgede 1963 yılında 53 numaralı toprak komisyonunca çalışma yapılmıştır. Dosya
içinde bulunan 17.06.1963 tarihli belirtmelik tutanağına göre, 12 numaralı parselin kadim köy merası olduğu, 5 numaralı parselin ibraz edilen sabit hudutlu kayıtlarla sahibine ait olduğu açıklandıktan sonra; 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10 ve 11 numaralı parsellerin
hizalarında yazılan tapu ve vergi kayıtlarının zemin üzerindeki hudutlarının tespitine
imkan olmadığından tefriklerinin mümkün olmadığı, ölçü neticesinde tespit edilen ve
sabit görülen hudutlar tarafından miktarları kadar yerin ayrılacağı belirtilmiştir. Toprak Tevzi Komisyonu çalışmaları sonucunda düzenlenen dağıtım haritası dosya içinde
bulunmadığı gibi, mahallinde yapılan keşfe katılan uzman fen bilirkişi tarafından da
dağıtım haritası ile kadastro paftasını çakıştırman şekilde gösteren kroki düzenlenmemiştir. Ancak uzman fen bilirkişisi tarafından dosyaya sunulan rapor ve eki krokide çekişmeli taşınmazın 17 numaralı dağıtım parselinin ve Hazine adına oluşan 12.10.1963
tarih 109 numaralı tapu kaydının kapsamında kaldığı bildirilmiştir. Dosya içerisinde
sadece 1 ila 26 numaralı taşınmazları gösteren ilk sayfaları bulunan dağıtım cetvelinin
ilk sayfasının incelenmesinden hem kişilere dağıtılan hem Hazine’ye bırakılan hem
de orta malı mera olarak ayrılan taşınmazlar olduğu anlaşılmaktadır. Her ne kadar,
davacı vekili tarafından irsen intikal ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliğine dayanılarak dava açılmış ise de, yargılama sırasında toplanan delillerden çekişmeli taşınmazın
bulunduğu köydeki taşınmazların, öncesinde belirtmelik tutanağında belirtilen tapu
kaydı maliklerine ait olup, zaman içinde satışlarla davacı tarafa geçtiği anlaşılmaktadır.
Mahkemece, Hazineye ait 12.10.1963 tarih 109 numaralı tapu kaydının kapsamında
kalan taşınmazların öncesinin ne olduğu, mera olup olmadıkları aynı adalara bitişik,
mera olarak tespit edilen taşınmazlardan nasıl ayrıldıkları, toprak tevzi komisyonunca
kişilere ait tapu kayıtları miktarınca yer bırakılıp bırakılmadığı, bırakılmışsa bu taşınmazların akibetlerinin ne olduğu, kişilere ait tapu kayıtlarının zemine uygulanma ve
çekişmeli taşınmazları kapsama imkanının olup olmadığı tartışılıp değerlendirilmeden
karar verilmiştir. Eksik araştırma, inceleme ve uygulama ile karar verilemez Doğru
sonuca ulaşılabilmesi için toprak tevzi komisyonu çalışmaları sonucunda düzenlenen
SAYI : 26
221
dağıtım haritası ile dağıtım sonucu oluşan tüm kayıtlar dosya içine getirtildikten sonra
komşu köylerde oturan ve davada yararı bulunmayan, elverdiğince yaşlı kişiler arasından seçilecek üç kişiden oluşacak yerel bilirkişi kurulu ve tarafların aynı şekilde bildirecekleri tanıklar, sağ olan tüm belirtmelik bilirkişileri ve ihtiyar heyeti üyeleri ile tüm
kadastro tespit bilirkişileri, üç kişiden oluşacak ziraatçı bilirkişi kurulu ve üç kişiden
oluşacak fen bilirkişi kurulu hazır olduğu halde mahallinde yeniden keşif yapılmalıdır.
Keşifte, öncelikle kişilerin dayanağını oluşturan T.evvel 1289 tarih 21 ila 25 numaralı
sicillerden gelen tapu kayıtlarının kapsamında kaldığı kabul edilerek bırakılan yerler
belirlenmelidir. Kişiler tarafından T.evvel 1289 tarih 21 ila 25 numaralı sicillerden harici satın alma ve temliklerle gelen haklara da dayanılması nedeniyle bu tapu kayıtlarının
gerçek kapsamlarını belirlemek amacıyla, bu kayıtların köyü, mevkisi ve tüm sınırları
tek tek okunarak mahalline uygulanmaya çalışılmalı, bilenemeyen hudutlar konusunda
taraflara tanıkla kanıtlama olanağı tanınmalıdır. Davacı tarafça zilyetliğe dayanılması
nedeniyle çekişmeli taşınmazın öncesinin ne olduğu, kimler tarafından hangi tarihten
beri ne şekilde kullanıldığı, öncesinin mera olup olmadığı ve mera olan taşınmazlardan
ne şekilde ayrıldığı gibi hususlar da tek tek ve olaylara dayalı olarak yerel bilirkişi ve
tanıklardan sorulup saptanmaya çalışılmalıdır. Yerel bilirkişi ve tanık sözleri arasında
doğabilecek çelişkiler gerektiğinde yüzleştirme yapılarak yöntemince giderilmeye çalışılmalı tespite aykırı sonuçlara ulaşılması halinde tüm tespit bilirkişileri tanık sıfatıyla
dinlenilerek aykırılığın giderilmesine çalışılmalıdır. Sağ olan belirtmelik bilirkişileri
ve ihtiyar heyeti üyelerinden belirtmelikte belirtilen hususlar ve taşınmazın öncesi hususunda bilgi alınmalıdır. Hazine dayanağı 12.10.1963 tarih 109 numaralı tapu kaydının uygulandığı taşınmazlar bir bütün olarak düşünüldüğünde, bu bütünü çevreleyen
komşu taşınmazların dayanaklarını oluşturan ve dosya içine getirtilecek kayıtlar ile
bilirkişi ve tanıkların sözleri denetlenmelidir. Mahkemenin keşifle ilgili gözlemi keşif
tutanağına geçirilmelidir. Keşfe katılacak ziraatçı bilirkişi kurulundan çekişmeli taşınmaz ile aynı kayıt kapsamında kalan taşınmazların tarımsal niteliğini bildiren, komşu
taşınmazlarla karşılaştırmalı değerlendirmeyi içeren çekişmeli taşınmazlar üzerinde
sürdürülen zilyetliğin şekli ve süresini açıklayan, çekişmeli taşınmazların öncesinin
mera olup olmadığı ile bütüne komşu mera parsellerinden nasıl ayrıldığını irdeleyen,
gerektiğinde çektirilecek fotoğraflarla desteklenmiş ayrıntılı ve gerekçeli rapor alınmalıdır. Fen bilirkişi kurulundan da keşif ve uygulamayı izleyip, denetlemeye olanak veren, yerel bilirkişi ve tanıklarca gösterilen sınırların işaretlendiği, toprak tevzi dağıtım
haritası ile kamulaştırma haritası ve kadastro paftasını çakıştırman şekilde gösteren,
gerektiğinde mera parselleri ile aynı kayıt kapsamında kalan taşınmazların konumlarını
yan kesit krokisi ile gösteren ayrıntılı rapor alınmalıdır. Hazine ile kişiler arasında çekişmeli olan taşınmazlar bir bütün olarak düşünüldüğünde, komşu taşınmazlara ilişkin
mera çekişmesi olduğu da gözetilerek, bütünün içindeki taşınmazlar yönünden aralarında fiili ve hukuki irtibat olması nedeniyle davaların birleştirilerek görülmesine gerek
olup olmadığı üzerinde durulmalı bundan sonra toplanan ve toplanacak tüm deliller
birlikte değerlendirilerek, ulaşılacak sonuca göre bir karar verilmelidir.
SONUÇ : Mahkemece, bu hususlar gözardı edilerek eksik inceleme sonucu yazılı
ŞUBAT 2012
şekilde karar verilmiş olması isabetsiz; Hazine vekilinin temyiz itirazları bu nedenlere yerinde görüldüğünden kabulü ile hükmün BOZULMASINA, 08.03.2011 gününde
oybirliğiyle karar verildi.
3402/m.14
KADASTRO KANUNU
Tapuda kayıtlı olmayan ve aynı çalışma alanı içinde bulunan ve toplam yüzölçümü sulu toprakta 40,
kuru toprakta 100 dönüme kadar olan (40 ve 100 dönüm dahil) bir veya birden fazla taşınmaz mal, çekişmesiz ve aralıksız en az yirmi yıldan beri malik sıfatıyla zilyetliğini belgelerle veya bilirkişi veyahut tanık
beyanlarıyla ispat eden zilyedi adına tespit edilir.
(Değişik fıkra: 03/07/2005-5403 S.K./26.mad) Sulu veya kuru arazi ayrımı, Toprak Koruma ve Arazi
Kullanımı Kanunu hükümlerine göre yapılır.
4342 sayılı Mera Kanununun 7 nci maddesinin üçüncü fıkrası gereği 3402 sayılı Kanun hükümlerine
göre yapılacak işlemlerde Kadastro Komisyonlarına konu uzmanı Ziraat Mühendisi dâhil edilir.
Taşınmaz malın, yukarıdaki fıkranın kapsamı dışında kalan kısmının zilyedi adına tespit edilebilmesi
için, birinci fıkra gereğince delillendirilen zilyetliğin ayrıca aşağıdaki belgelerden birine dayandırılması
lazımdır.
A) 31/12/1981 tarihine veya daha önceki tarihlere ait vergi kayıtları,
B) Tasdikli irade suretleri ile fermanlar,
C) Muteber mütevelli, sipahi, mültezim temessük veya senetleri,
D) Kayıtları bulunmayan tapu veya mülga hazinei hassa senetleri veya muvakkat tasarruf ilmuhaberleri,
E) Tasdiksiz tapu yoklama kayıtları,
F) Mülkname, muhasebatı atika kalemi kayıtları,
G) Mubayaa, istihkam ve ihbar hüccetleri,
H) Evkaf idarelerinden tapuya devredilmemiş tasarruf kayıtları.
3402/m. 46 KADASTRO KANUNU
Kadastrosu yapılacak veya daha önce tapulama veya kadastrosu tamamlanmış bulunan yerlerde, 766
sayılı Kanunun 37 nci maddesi veya 4753 sayılı Kanun ile ek ve tadilleri uyarınca Hazine adına kaydedilen taşınmaz mallar bu Kanun hükümlerine göre doğan iktisap şartlarına istinaden zilyetleri adına tespit
ve tescil olunur.
Hazine adına tescil edilmiş taşınmaz mallardan iskan suretiyle veya toprak tevzii suretiyle verilen yerler (işlemleri tamamlanmamış olsa dahi) başka bir şart aranmaksızın, hak sahipleri adına tespit ve tescil
olunur. Bu şekilde hak sahipleri adına tespit ve tescil işlemleri gerçekleşinceye kadarki süre içinde evvelce
tahakkuk ettirilenler de dahil olmak üzere ecrimisil alınmaz.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte, Hazinenin mülkiyetinden çıkmış bulunan veya amme hizmetine
tahsis edilen taşınmaz mallar hakkında bu madde uygulanmaz.
İlgililerin, daha önce kadastrosu yapılan yerlerde bu maddeye dayanan talep ve dava hakkı, bu Kanunun yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren 2 yıl geçmekle düşer.
SAYI : 26
223
YARGITAY
17. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 21.3.2011
Esas: 2011/659
Karar: 2011/2504
♦♦ EKSİK SORUŞTURMAYA DAYALI OLARAK HÜKÜM
VERİLEMEYECEĞİ
ÖZET: Davacı vekili, müvekkili şirkete ait halk otobüsünün, davalıların malik ve
sürücüsü oldukları araçların tam kusurlu olarak neden olduğu kaza sonucu hasarlandığını belirterek, kaza tarihinden itibaren işleyecek avans faiziyle birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Dava, trafik kazasından kaynaklanan maddi tazminat istemine ilişkindir.
Haksız fiil niteliğindeki trafik kazası nedeniyle tazminat sorumluları, zarar görenin
gerçekten uğradığı zararı tazmine mecburdur.
Alınan bilirkişi raporu hüküm vermeye elverişli değildir.
Bu durumda mahkemece, dosyadaki tüm deliler birlikte değerlendirilmek suretiyle,
davacı aracının riziko tarihi itibariyle gerçek değerinin tespiti ile tamirinin ekonomik olup olmadığı, hurdaya ayrılmasının gerekip gerekmediği, tamir ekonomik
değilse, aracın kaza tarihindeki 2. el piyasa rayiç değerinden sovtaj bedelinin mahsubu ile gerçek hasar ve zarar miktarının belirlenmesi yönünden, İTÜ veya Karayolları Genel Müdürlüğü gibi kuruluşlardan seçilecek uzman bilirkişi kurulundan
ayrıntılı ve gerekçeli tazminat raporu alınıp, sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmeyip Yerel
Mahkemenin kararı bozulmuştur.
DAVA : Taraflar arasındaki tazminat davasının yapılan yargılaması sonunda; kararda yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne dair verilen hükmün, süresi
içinde davalılar Halil ve Hasan D. tarafından temyiz edilmesi üzerine, dosya incelendi,
gereği düşünüldü:
KARAR : Davacı vekili, müvekkili şirkete ait halk otobüsünün, davalıların malik ve
sürücüsü oldukları araçların tam kusurlu olarak neden olduğu kaza sonucu hasarlandığını belirterek, davalıların trafik sigortasından tahsil edilen miktarlar indirildikten sonra, ıslah ile arttırılmış 6.425.00 TL hasar bedeli, 1.625.00 TL kira geliri kaybı, 3.750.00
TL değer kaybı ve 200.00 TL tespit-çekici gideri olmak üzere toplam 12.000.00 TL’nın,
ŞUBAT 2012
kaza tarihinden itibaren işleyecek avans faiziyle birlikte davalılardan müştereken ve
müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalılar Yavuz ve Uğur M., Halil D., kusur oranına ve tazminat miktarına itiraz
ederek, davanın reddini savunmuştur. Davalı Kemal K., kusura itiraz ederek, davanın
reddini savunmuştur. Diğer davalılar, duruşmaya gelmemiş ve davaya cevap vermemiştir.
Mahkemece, toplanan delillere, benimsenen bilirkişi raporuna ve tarafların kusur
durumuna göre, davanın kısmen kabulü ile, 11.800.00 TL’nın, 29.10.2005 olay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen
tahsiline, fazla istemin reddine karar verilmiş; hüküm, davalılar Halil ve Hasan D. tarafından temyiz edilmiştir.
1 - Dosya içerisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararının gerekçesinde, dayanılan delillerin tartışılıp değerlendirilmesinde, özellikle oluşa uygun olarak düzenlenen
uzman bilirkişi raporunda belirtilen kusur oranının hükme esas alınmasında bir usulsüzlük bulunmamasına göre, davalılar Halil ve Hasan D.’nin aşağıdaki bendin kapsamı
dışında kalan diğer temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir.
2 - Dava, trafik kazasından kaynaklanan maddi tazminat istemine ilişkindir.
Haksız fiil niteliğindeki trafik kazası nedeniyle tazminat sorumluları, zarar görenin
gerçekten uğradığı zararı tazmine mecburdur.
Dosyada mevcut tespit raporunda, davacı aracının tamiri için gereken parça ve işçilik bedeli KDV dahil toplam 39.022.50 TL ve değer kaybı 10.000.00 TL’dır. Hükme
esas alınan bilirkişi raporunda ise, aracın tamirinin ekonomik olup olmadığı, pert total
işleme tabi tutulmasının gerekip gerekmediği değerlendirilmeden, tespit raporunda belirtilen tamir masraflarına göre inceleme yapılarak hasar ve zarar hesaplanmıştır. Alınan bilirkişi raporu hüküm vermeye elverişli değildir.
Bu durumda mahkemece, davalı araçlarının trafik ve ihtiyari mali sorumluluk sigortacısı Axa Sigorta A.Ş’nden açılan hasar dosyaları, ekspertiz raporları, varsa davacı
aracının hasarlı halde çekilmiş fotoğrafları v.s. getirtilerek, dosyadaki tüm deliler birlikte değerlendirilmek suretiyle, davacı aracının riziko tarihi itibariyle gerçek değerinin
tespiti ile tamirinin ekonomik olup olmadığı, hurdaya ayrılmasının gerekip gerekmediği, tamir ekonomik değilse, aracın kaza tarihindeki 2. el piyasa rayiç değerinden sovtaj
bedelinin mahsubu ile gerçek hasar ve zarar miktarının belirlenmesi yönünden, İTÜ
veya Karayolları Genel Müdürlüğü gibi kuruluşlardan seçilecek uzman bilirkişi kurulundan ayrıntılı ve gerekçeli tazminat raporu alınıp, sonucuna göre bir karar verilmesi
gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir.
SONUÇ : Yukarıda ( 1 ) nolu bentte açıklanan nedenlerle, davalılar Halil ve Hasan
D.’nin sair temyiz itirazlarının reddine; ( 2 ) nolu bentte açıklanan nedenlerle, davalılar
Halil ve Hasan D.’nin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün adı geçenler yararına
BOZULMASINA ve peşin harcın istek halinde temyiz eden davalılar Hasan ve Halil
D.’ye geri verilmesine, 21.03.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi.
SAYI : 26
225
YARGITAY
18. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 17.1.2011
Esas: 2010/12768
Karar: 2011/167
♦♦ ANAYAPIYA ZARAR VEREN BİR BOZUKLUĞUN
GÜÇLENDİRİLMESİ VE ONARILMASI GEREKTİĞİNDE KAT
MALİKLERİNİN RIZASININ ARANMAYACAĞI
♦♦ KAT MÜLKİYETİNDE YÖNETİCİNİN GÖREVLERİ
ÖZET: Davacı dava dilekçesinde; 1 numaralı bağımsız bölümün maliki olduğunu,
binanın 40 yıl önce temelsiz olarak yapılması nedeniyle, meydana gelen deprem sonrasında duvarlarda ağır çatlaklar oluştuğunu, zeminin çöktüğünü, balkonların ana
binadan ayrıldığını, üst kat pervaz betonlarının bahçeye düştüğünü, Belediyesi’nce
hazırlanan raporda da binanın depreme karşı yüksek riskli olduğunun ve güçlendirilmesi gerektiğinin belirtildiğini, kat maliklerinin ise binanın güçlendirilmesine
yanaşmadığını, bu sebeple; güçlendirme için gereken 15.000 TL’nin mahkemece
belirlenecek tevdi mahalline yatırılmasına karar verilmesini ve ayrıca, güçlendirme
için kendisine yetki verilmesini istemiştir.
Mahkemece; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Kat Mülkiyeti Yasasında, anagayrımenkulün onarım ve güçlendirme projesine ve
tekniğine uygun biçimde yapılması konusunda kat maliklerinin rızası aranmayacağı
Dosya içerisinde bulunan bilirkişi kurulu raporunda; binanın güçlendirilmesi için
ne gibi işlemlerin yapılması gerektiği açıklanmadığı
Mahkemece, deprem yönetmeliklerinin esas alınacağı güçlendirme projesinin hazırlatılması, bunun belediyeden onayının sağlanması, bilirkişi kurulunca proje kapsamında güçlendirme için yapılması gereken işlemler ve giderlerin hesap edilmesi,
anataşınmazın korunması, onarımı ve bakımı işlerinin yöneticinin görevleri arasında olduğu, yöneticinin bu işi kat maliklerinden toplayacağı avansla yapacağı
dikkate alınarak, mahkemece, bilirkişinin saptadığı güçlendirme maliyetinin kat
maliklerinden avans niteliğinde olarak toplanması, yapım masraflarının daha fazla
olması durumunda kalan kısmın da kat maliklerinden alınması suretiyle güçlendirme yapması hususunda öncelikle yöneticinin görevlendirilmesi, bunun için yöneticiye uygun bir süre verilmesi, yöneticinin yerine getirmemesi halinde davacının
yetkili kılınması gerekirken buna uyulmamış olması karşısında Yerel Mahkemenin
ŞUBAT 2012
İlgili Kanun/Madde: 634/m.19, 20-b, 35
DAVA : Dava dilekçesinde 15.000 TL güçlendirme masrafının kat maliklerinden
tahsili, binanın güçlendirilmesinin yapılması için izin verilmesi istenilmiştir. Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm davalılardan Fatma, Tomris ve Mete
vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Temyiz isteminin süresi içinde olduğu anlaşıldıktan sonra dosyadaki bütün kağıtlar
okunup, gereği düşünüldü:
KARAR : Davacı dava dilekçesinde; 1 numaralı bağımsız bölümün maliki olduğunu, binanın 40 yıl önce temelsiz olarak yapılması nedeniyle, meydana gelen deprem
sonrasında duvarlarda ağır çatlaklar oluştuğunu, zeminin çöktüğünü, balkonların ana
binadan ayrıldığını, üst kat pervaz betonlarının bahçeye düştüğünü, B... Belediyesi’nce
hazırlanan raporda da binanın depreme karşı yüksek riskli olduğunun ve güçlendirilmesi gerektiğinin belirtildiğini, kat maliklerinin ise binanın güçlendirilmesine yanaşmadığını, bu sebeple; güçlendirme için gereken 15.000 TL’nin mahkemece belirlenecek
tevdi mahalline yatırılmasına karar verilmesini ve ayrıca, güçlendirme için kendisine
yetki verilmesini istemiş, mahkemece; davanın kısmen kabulü ile binanın bilirkişi raporu doğrultusunda güçlendirilmesi için yönetime 30 gün süre verilmesine, yapılmazsa
davacı tarafından yapılmasına, 7.100 TL tutarındaki güçlendirme masrafının kat maliklerinden avans olarak tahsiline karar verilmiştir.
634 sayılı Kat Mülkiyeti Yasası’nın 19. maddesinin ikinci fıkrasında “...ortak yer
ve tesislerdeki bir bozukluğun anayapıya veya bağımsız bir bölüme veya bölümlere
zarar verdiğinin ve acilen onarılması gerektiğinin veya anayapının güçlendirilmesinin
zorunlu olduğunun mahkemece tespit edilmiş olması halinde, bu onarım ve güçlendirmenin projesine ve tekniğine uygun biçimde yapılması konusunda kat maliklerinin
rızası aranmaz.” hükmüne yer verilmiştir.
Dosya içerisinde bulunan bilirkişi kurulu raporunda; dava konusu anataşınmazın
12.06.1968 tarihli mimari projesine uygun olarak yapıldığı, davacıya ait 1 numaralı
bağımsız bölümde yer döşemelerinde kırılmalar olduğu, duvarlarda çatlaklar oluştuğu,
bu çatlaklar nedeniyle bazı duvarların askıda kaldığı, bazı kolon ve kirişlerin arasının
açıldığı, bodrum katta ve üst katlarda hasar olmadığı, davacının bağımsız bölümündeki
hasarın, inşaat sırasında arka cephedeki 4,6 metrelik kısmın dolguya oturtulup zamanla
çökmesinden kaynaklandığı, binanın 2007 tarihli Deprem Yönetmeliği’nde belirlenen
esaslar dairesinde deprem güvenliğinin belirlenmesine yönelik hesap ve tahkiklerin yapılması ve sonuçlarının İTÜ Döner Sermaye İşletmesi esaslarına göre hazırlanmış bir
teknik raporla bildirilmesi işinin 7.100 TL’ye mal olacağı belirtilmiştir.
Yukarda açıklanan bilirkişi kurulu raporunda; binanın güçlendirilmesi için ne gibi
işlemlerin yapılması gerektiği açıklanmadığı gibi, mahkemece bu güçlendirmeye ilişkin herhangi bir proje de çizdirilmemiştir. Kaldı ki, kat maliklerinden tahsiline karar
verilen 7.100 TL, binanın güçlendirilmesi için yapılması gereken işlerin bedeli değil,
SAYI : 26
227
deprem güvenliği ile ilgili hesap ve araştırmalara yönelik teknik raporun düzenlenmesi
işi için İTÜ Döner Sermaye İşletmesine ve proje bürosuna verilecek bedeldir.
Bu sebeple mahkemece, deprem yönetmeliklerinin esas alınacağı güçlendirme projesinin hazırlatılması, bunun belediyeden onayının sağlanması, bilirkişi kurulunca proje kapsamında güçlendirme için yapılması gereken işlemler ve giderlerin hesap edilmesi, anataşınmazın korunması, onarımı ve bakımı işlerinin Kat Mülkiyeti Yasası’nın
35. maddesinin ( d ) bendi uyarınca yöneticinin görevleri arasında olduğu, yöneticinin
bu işi kat maliklerinden toplayacağı avansla yapacağı dikkate alınarak, mahkemece,
bilirkişinin saptadığı güçlendirme maliyetinin kat maliklerinden avans niteliğinde olarak, Yasa’nın 20/b maddesi uyarınca toplanması, yapım masraflarının daha fazla olması
durumunda kalan kısmın da kat maliklerinden alınması suretiyle güçlendirme yapması
hususunda öncelikle yöneticinin görevlendirilmesi, bunun için yöneticiye uygun bir
süre verilmesi, yöneticinin yerine getirmemesi halinde davacının yetkili kılınması gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir.
SONUÇ : Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü
ile hükmün HUMK’nın 428. maddesi gereğince ( BOZULMASINA ), temyiz peşin
harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 17.01.2011 gününde oybirliğiyle karar
verildi.
634/m.19
KAT MÜLKİYETİ KANUNU
Kat malikleri, anagayrimenkulün bakımına ve mimarı durumu ile güzelliğini ve sağlamlığını titizlikle
korumaya mecburdurlar.
(Değişik ikinci fıkra: 14/11/2007-5711/8 md.) Kat maliklerinden biri, bütün kat maliklerinin beşte
dördünün yazılı rızası olmadıkça anagayrimenkulün ortak yerlerinde inşaat, onarım ve tesisler, değişik
renkte dış badana veya boya yaptıramaz. Ancak, ortak yer ve tesislerdeki bir bozukluğun anayapıya veya
bağımsız bir bölüme veya bölümlere zarar verdiğinin ve acilen onarılması gerektiğinin veya anayapının
güçlendirilmesinin zorunlu olduğunun mahkemece tespit edilmiş olması halinde, bu onarım ve güçlendirmenin projesine ve tekniğine uygun biçimde yapılması konusunda kat maliklerinin rızası aranmaz. Kat
maliki kendi bağımsız bölümünde anayapıya zarar verecek nitelikte onarım, tesis ve değişiklik yapamaz.
Tavan, taban veya duvar ile birbirine bağlantılı bulunan bağımsız bölümlerin bağlantılı yerlerinde, bu
bölüm maliklerinin ortak rızası ile anayapıya zarar vermeyecek onarım, tesis ve değişiklik yapılabilir.
Her kat maliki anagayrimenkule ve diğer bağımsız bölümlere, kusuru ile verdiği zarardan dolayı diğer
kat maliklerine karşı sorumludur.
634/m.20-b KAT MÜLKİYETİ KANUNU
(Değişik birinci fıkra: 13/4/1983 - 2814/9 md.) Kat maliklerinden her biri aralarında başka türlü
anlaşma olmadıkça
b) Anagayrimenkulün sigorta primlerine ve bütün ortak yerlerin bakım, koruma, güçlendirme ve onarım giderleri ile yönetici aylığı gibi diğer giderlere ve ortak tesislerin işletme giderlerine ve giderler için
ŞUBAT 2012
toplanacak avansa kendi arsa payı oranında;
634/m.35
KAT MÜLKİYETİ KANUNU
Yöneticinin görevleri, yönetim planında belirtilir; yönetim planında aksine hüküm olmadıkça, yönetici
aşağıdaki işleri görür:
a) Kat malikleri kurulunca verilen kararların yerine getirilmesi;
b) Anagayrimenkulün gayesine uygun olarak kullanılması, korunması, bakımı ve onarımı için gereken
tedbirlerin alınması;
c) Anagayrimenkulün sigorta ettirilmesi;
d) Anagayrimenkulün genel yönetim işleriyle korunma, onarım, temizlik gibi bakım işleri ve asansör
ve kalorifer, sıcak ve soğuk hava işletmesi ve sigorta için yönetim planında gösterilen zamanda, eğer böyle bir zaman gösterilmemişse, her takvim yılının ilk ayı içinde, kat maliklerinden avans olarak münasip
miktarda paranın toplanması ve bu avansın harcanıp bitmesi halinde, geri kalan işler için tekrar avans
toplanması;
e) Anagayrimenkulün yönetimiyle ilgili diğer bütün ödemelerin kabulü, yönetim dolayısiyle doğan
borçların ödenmesi ve kat malikleri tarafından ayrıca yetkili kılınmışsa, bağımsız bölümlere ait kiraların
toplanması;
f) Anagayrimenkulün tümünü ilgilendiren tebligatın kabulü;
g) Anagayrimenkulü ilgilendiren bir sürenin geçmesinden veya bir hakkın kaybına meydan vermiyecek
gerekli tedbirlerin alınması;
h) Anagayrimenkulün korunması ve bakımı için kat maliklerinin yararına olan hususlarda gerekli
tedbirlerin, onlar adına alınması;
i) Kat mülkiyetine ilişkin borç ve yükümlerini yerine getirmiyen kat maliklerine karşı dava ve icra
takibi yapılması ve kanuni ipotek hakkının kat mülkiyeti kütüğüne tescil ettirilmesi;
j) Topladığı paraları ve avansları yatırmak ve gerektiğinde almak üzere muteber bir bankada kendi
adına ve fakat anagayrimenkulün yönetici sıfatı gösterilmek suretiyle, hesap açtırılması;
k) Kat malikleri kurulunun toplantıya çağırılması.
YARGITAY
20. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 14.6.2011
Esas: 2011/3501
Karar: 2011/7422
♦♦ HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE KARŞISINDA DAVANIN ESASI
İNCELENEMEYECEĞİ
SAYI : 26
229
ÖZET: Davacı açmış olduğu davada, kendisine kök murisinden kalan parsellerde
Hazine adına kayıtlı bulunan taşınmazların tapusunun iptali ile payı oranında adına tescilini istemiştir. Mahkemece 10 yıllık hak düşürücü sürenin geçirilmiş olduğu
gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Dava, 2/B madde uygulama alanı sınırları içinde bırakılan taşınmazların tapusunun iptali ve tesciline ilişkindir.
Çekişmeli taşınmazların bulunduğu yerde tespit tarihinden önce 1966 yılında Kazıklı serisi içinde orman kadastrosu yapılmış ve kesinleşmiştir. Daha sonra 1980
yılında yapılıp, 07.01.1983 tarihinde ilan edilerek kesinleşen aplikasyon ve 1744
sayılı Yasa ile değişik 2. madde; 1993 yılında yapılıp 14.06.1994 tarihinde ilan edilerek kesinleşen 3302 sayılı Yasa ile değişik 2/B madde uygulaması vardır.
Bir davada hak düşürücü süre varsa dava dinlenemeyeceğinden işin esasının incelenemeyeceği ve kadastrodan önce var olan tapu kaydı ya da kesin hükmün tartışma
konusu yapılamayacağı, tapu kaydına dayanılarak yasanın öngördüğü süre içinde
orman kadastrosuna itiraz edilmesi gerektiği, aksi takdirde tapu kaydının veya kesin
hükmün bulunması, orman kadastrosunun kendiliğinden geçersiz olması sonucunu
doğurmayacağı gözönünde bulundurularak, davanın reddine karar verilmesinde
isabetsizlik bulunmadığından, usul ve yasaya uygun olan hükmün onanmasına karar verilmiştir.
6831/m.11
DAVA : Taraflar arasındaki tapu iptali ve tescil davasının yapılan duruşması sonunda kurulan hükmün Yargıtay’ca incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle,
süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya
incelendi, gereği düşünüldü:
KARAR : Davacı 05.02.2009 tarihinde açmış olduğu davada, K... köyü sınırları içinde kalan ve kendisine kök muris Alibeyoğlu Molla Mehmet’in oğlu Murat ve
Teslime’den kalan 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170 ve 171
ada 1 parsellerde Hazine adına kayıtlı bulunan taşınmazların tapusunun iptali ile payı
oranında adına tescilini istemiştir. Mahkemece, 6831 sayılı Yasa’nın 11. maddesi gereğince tapulu taşınmaz maliklerine orman kadastro komisyonlarınca düzenlenen tutanak
ve kararlara karşı askı ilan tarihinden itibaren 10 yıllık hak düşürücü süre içinde dava
açma hakkı tanındığı, davacı tarafça belirtilen bu sürenin geçirilmiş olduğu gerekçesi
ile davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Dava, 2/B madde uygulama alanı sınırları içinde bırakılan taşınmazların tapusunun
iptali ve tesciline ilişkindir.
Çekişmeli taşınmazların bulunduğu yerde tespit tarihinden önce 1966 yılında Ka-
ŞUBAT 2012
zıklı serisi içinde orman kadastrosu yapılmış ve kesinleşmiştir. Daha sonra 1980 yılında yapılıp, 07.01.1983 tarihinde ilan edilerek kesinleşen aplikasyon ve 1744 sayılı Yasa
ile değişik 2. madde; 1993 yılında yapılıp 14.06.1994 tarihinde ilan edilerek kesinleşen
3302 sayılı Yasa ile değişik 2/B madde uygulaması vardır.
Davacı, Medeni Yasa’ya göre mülkiyet hakkının bütün ayni haklar gibi, hak düşürücü süreye bağlı olmadığını ileri sürülerek dava konusu taşınmazları önce orman
sınırları içine alan, sonra Hazine adına orman sınırları dışına çıkartan çalışmaların iptalini istenmekte ise de, 3373 sayılı Yasa’nın yürürlüğünden önce yapılan ve ilan edilen
orman kadastro işlemlerine karşı 3373 sayılı Yasa ile tapulu taşınmazlar için getirilen
10 yıllık hak düşürücü sürenin uygulanmayacağı, kaldı ki; ilan ve dava tarihine göre 10
yıllık sürenin dahi geçirilmiş olduğu, orman kadastrosu ile 2. madde ve 2/B madde uygulamalarının kesinleştiği, yine Hukuk Genel Kurulu’nun 20.03.1996 gün ve 1995/201086-174 sayılı kararında kabul edildiği gibi, hak arama özgürlüğünün sınırsız olarak
kabulü kamu düzenini aksi yönde etkileyeceği, hak düşürücü süre ile mülkiyet hakkı
değil, hak arama özgürlüğü belli bir süre ile sınırlandırıldığı, bu sürelerin doğrudan
doğruya kamu düzenini ilgilendirmeleri nedeniyle davanın hangi aşamasında olursa
olsun dava engellerinden olması nedeni ile mahkemelerce kendiliğinden ilk önce incelenmesi gerektiği, bir davadan hak düşürücü süre varsa dava dinlenemeyeceğinden
işin esasının incelenemeyeceği ve kadastrodan önce var olan tapu kaydı ya da kesin
hükmün tartışma konusu yapılamayacağı, tapu kaydına dayanılarak yasanın öngördüğü
süre içinde orman kadastrosuna itiraz edilmesi gerektiği, aksi takdirde tapu kaydının
veya kesin hükmün bulunması, orman kadastrosunun kendiliğinden geçersiz olması
sonucunu doğurmayacağı göz önünde bulundurularak,
SONUÇ : Davanın reddine karar verilmesinde isabetsizlik bulunmadığından, davacının temyiz itirazlarının reddi ile usul ve yasaya uygun olan hükmün ( ONANMASINA ), 14.06.2011 günü oybirliği ile karar verildi.
6831/m.11
ORMAN KANUNU
Madde 11 - (Değişik: 5/6/1986 - 3302/6 md.)
(Değişik: 22/5/1987-3373/5 md.) Orman kadastro komisyonlarınca düzenlenen tutanakların askı suretiyle ilanı, ilgililere şahsen yapılan tebliğ hükmündedir. Tutanak ve kararlara karşı askı tarihinden itibaren
altı ay içinde kadastro mahkemelerine, kadastro mahkemesi olmayan yerlerde kadastro davalarına bakmakla görevli mahkemeye müracaatla sınırlamaya ve bu Kanunun 2nci maddesine göre orman sınırları
dışına çıkarma işlemlerine Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı ile hak sahibi gerçek ve tüzelkişiler itiraz
edebilir. Bu müddet içinde itiraz olmaz ise komisyon kararları kesinleşir. Bu süre hak düşürücü süredir.
Ancak, tapulu gayrimenkullerde tapu sahiplerinin, 10 yıllık süre içerisinde dava açma hakları mahfuzdur.
Sınırlamaya itiraz davaları her türlü harç ve resimden muaftır.
Hak sahibi gerçek ve tüzelkişiler tarafından açılacak sınırlamaya itiraz davalarında hasım Orman
Genel Müdürlüğü, bu Kanunun 2 nci maddesine göre orman sınırları dışına çıkarma işlemlerine karşı açılacak itiraz davalarında ise hasım Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı ve Orman Genel Müdürlüğüdür.
SAYI : 26
231
Kadastrosu yapılıp kesinleşen devlete ait ormanlar, tapu dairelerince hiçbir harç, vergi ve resim alınmaksızın hazine adına tapuya tescil olunur.
Sınır noktalarındaki taş, beton, kazık ve diğer işaretler Orman Genel Müdürlüğünce korunur.
6831/m.2-B ORMAN KANUNU
B) 31/12/1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından orman niteliğini tam
olarak kaybetmiş yerlerden; tarla, bağ, bahçe, meyvelik, zeytinlik, fındıklık,fıstıklık (antep fıstığı, çam
fıstığı) gibi çeşitli tarım alanları veya otlak, kışlak, yaylak gibi hayvancılıkta kullanılmasında yarar olduğu
tespit edilen araziler ile şehir, kasaba ve köy yapılarının toplu olarak bulunduğu yerleşim alanları,
Orman sınırları dışına çıkartılır.
Orman sınırları dışına çıkartılan bu yerler Devlete ait ise Hazine adına, hükmi şahsiyeti haiz amme
müesseselerine ait ise bu müesseseler adına, hususi orman ise sahipleri adına orman sınırları dışına çıkartılır. Uygulama kesinleştikten sonra tapuda kesin tashih ve tescil işlemi yapılır.
Bu yerler dışında orman sınırlarında hiçbir suretle daraltma yapılamaz.
Bu madde hükümleri; muhafaza ormanı, milli park olarak ayrılan, izin ve irtifak hakkı tesis edilen ormanlık alanlarda ve 3 üncü madde ile orman rejimi içine alınan yerlerde bu niteliklerin devamı süresince,
yanan orman sahalarında ise hiçbir şekilde uygulanmaz.
(Ek: 22/5/1987 - 3373/1 md.) Bu maddenin (B) bendi ile orman sınırları dışına çıkarılıp, 2924 sayılı
Kanunun 11 ve 12 nci maddeleri gereğince fiili durumlarına göre ifraz edilerek bedeli karşılığı satılacak
yer, yapı ve tesisleri kullananlardan, satış işlemleri tamamlanıncaya kadar ecri misil alınmaz.
YARGITAY
21. HUKUK DAİRESİ
Tarih: 8.3.2011
Esas: 2010/1916
Karar: 2011/2023
♦♦ KURUM ALACAKLARINDA TAHSİL ZAMAN AŞIMININ BORCUN
DOĞDUĞU TARİHTE YÜRÜRLÜKTE BULUNAN MEVZUATA GÖRE
BELİRLENECEĞİ
ÖZET: Uyuşmazlık, H... Müh. Mak. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti’nin ortağı ve müdürü
olan davacının payını devrettiği 26.11.1996 tarihinden önceki döneme ait prim, idari para cezası ve gecikme zammından tahsil zamanaşımı hukuksal nedenine dayalı
ŞUBAT 2012
olarak sorumlu olmadığının tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece takibe konu alacağın 10 yıllık tahsil zamanaşımına tabi olduğu kabul
edilerek davanın reddine karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Zamanaşımı süresi bakımından 08.12.1993 tarihinde yürürlüğe giren 3917 sayılı
Kanun’un getirdiği düzenlemenin geçerli olduğu döneme ilişkin prim ve gecikme
zammı alacakları yönünden zamanaşımına ilişkin süre 5 yıldır.
Öte yandan, süresinde ödenmeyen prim ve diğer Kurum alacaklarının bizzat Kurumca cebren takip ve tahsil edilebileceği 506 sayılı Yasa’nın açık hükmü gereğidir.
Kendisine ödeme emri tebliğ olunan şahsın ödeme emrine karşı tebliğ tarihinden
itibaren 7 gün içinde alacaklı tahsil dairesine ait itiraz işlemine bakan vergi itiraz
komisyonu ( İş Mahkemesi ) nezdinde itiraz edebileceği bildirilmiştir. Bu 7 günlük
itiraz süresi hak düşürücü süre olup süreyi geçiren borçlunun artık menfi tespit, istirdat gibi aynı konuda hiçbir mahkemede dava açması mümkün değildir.
Davacının, 16.09.1996 ve 26.11.1996 tarihlerinde Kuruma başvurarak şirketteki
payını devrettiğini bildirmesi üzerine Kurumun davacının devir tarihine kadarki
prim ve diğer borçlardan sorumlu olduğunu, devir tarihinden sonraki borçlardan
sorumlu olmadığını kabul ederek davacıdan prim, idari para cezası ve gecikme
zammını talep ettiğini yazılı olarak bildirdiği, borcun 7 gün içinde ödenmemesi halinde takip yapacağını bildirmesi üzerine bu davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlık, 26/11/1996 gününe kadarki Kurum alacaklarından pay devrinden önceki döneme ait prim, idari para cezası ve gecikme zammından Kurum alacağının
zamanaşımına uğrayıp uğramadığı noktasında toplanmaktadır.
Kurum alacaklarında tahsil zamanaşımı borcun doğduğu tarihte yürürlükte bulunan mevzuata göre belirlenir. 1995/11. ay ile 26.11.1996 dönemine ilişkin prim,
idari para cezası ve gecikme zammı alacakları için tahsil zamanaşımı süresi 5 yıl
olup zamanaşımı süresinin başlangıcı ise alacağın vadesinin rastladığı takvim yılını
takip eden yılbaşıdır. Ödeme emrinin tebliği veya Kanunda sayılan diğer nedenlerle
tahsil zamanaşımı kesildikten sonra takip eden yılbaşından itibaren yeniden işlemeye başlar. Yeniden işlemeye başlayan 5 yıllık zamanaşımı süresi dolmuş ise davacının bu borçlardan sorumlu olmadığının kabulü gerekir. Somut olayda, 5 yıllık zamanaşımı süresinin 01/01/2007 tarihinde dolduğu, davanın 04/07/2007 günü açıldığı
ve böylece dava tarihi itibariyle 5 yıllık tahsil zamanaşımının dolduğu anlaşılmakla
davacının payını devrettiği 26.11.1996 tarihinden önceki prim ve diğer alacaklardan tahsil zamanaşımı hukuksal nedenine dayalı olarak sorumlu olmadığına karar
verilmesi gerekirken tahsil zamanaşımının 10 yıl olduğu kabul edilmek suretiyle
davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı görülerek Yerel Mahkemenin
6183/m.58-1, 102, 103
818/m.125, 128,132
SAYI : 26
233
DAVA : Davacı, Kurumun 14.06.2007 tarih ve 065048 sayılı işleminin iptaliyle,
borçlu olmadığının tespitine karar verilmesini istemiştir.
Mahkeme ilamında belirtildiği şekilde, isteğin reddine karar vermiştir.
Hükmün, davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hakimi Sezai Öztürk tarafından düzenlenen raporla
dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tesbit
edildi:
KARAR : Davacı, davalı Kurumun 14.06.2007 tarihli 065048 sayılı işleminin iptalini, davalı Kuruma borçlu olmadığının tespitini istemiştir.
Uyuşmazlık, H... Müh. Mak. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti’nin ortağı ve müdürü olan
davacının payını devrettiği 26.11.1996 tarihinden önceki döneme ait prim, idari para
cezası ve gecikme zammından tahsil zamanaşımı hukuksal nedenine dayalı olarak sorumlu olmadığının tespiti ( olumsuz tespit ) istemine ilişkindir.
Mahkemece takibe konu alacağın 10 yıllık tahsil zamanaşımına tabi olduğu kabul
edilerek davanın reddine karar verilmiş ise de zamanaşımı süresine ilişkin değerlendirmede hataya düşüldüğü görülmektedir.
Bu yönüyle davanın yasal dayanağını oluşturan 506 sayılı Yasa’nın 80. maddesinde
3917 sayılı Kanun’la yapılan değişiklik uyarınca, Kurumun süresi içerisinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması gereği öngörülmüş; 3917 sayılı Kanun’la yapılan bu değişiklik aynı Kanun’un 8.
maddesi hükmüne göre 08.12.1993 tarihinde yürürlüğe girmiş; daha sonra, 24.06.2004
tarih ve 5198 sayılı Kanun’la aynı maddede yapılan değişiklik sonucunda Kurum
alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Kanun’un 102. maddesinin de uygulanma olanağı bulunmadığı düzenlemesi getirilmiş ve düzenleme 06.07.2004 tarihinde yürürlüğe
girmiştir. Bu durumda, zamanaşımı süresi bakımından 3917 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 08.12.1993 tarihinden önceki dönemle, 5198 sayılı Kanun’un yürürlüğü
sonrasına ilişkin prim ve gecikme zamları yönünden Sosyal Güvenlik Kurumu’nun
alacak hakkı, Borçlar Kanunu’nun 125. maddesinde öngörülen 10 yıllık zamanaşımı
süresine tabidir. Giderek, zamanaşımının başlangıç tarihi ise yine Borçlar Kanunu’nun
128. maddesi gereğince alacağın muaccel olduğu tarihtir ve zamanaşımının kesilmesi
ve durdurulmasına ilişkin Borçlar Kanunu’nun 132. ve ardından gelen maddeleri de
burada aynen geçerlidir. 08.12.1993 tarihinde yürürlüğe giren 3917 sayılı Kanun’un
getirdiği düzenlemenin geçerli olduğu döneme ilişkin prim ve gecikme zammı alacakları yönünden ise, 6183 sayılı Kanun’un zamanaşımına ilişkin 102. ve ardından gelen
maddeleri geçerlidir. Bu yönde 102. madde hükmüne göre zamanaşımı süresi 5 yıl
olup, zamanaşımı süresinin başlangıcı ise alacağın vadesinin rastladığı takvim yılını
takip eden yılbaşıdır.
6183 sayılı Kanun’un 103. maddesinde ise zamanaşımını kesen haller sayılmış olup
kesilmenin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren zamanaşımı
yeniden işlemeye başlar.
ŞUBAT 2012
Öte yandan, süresinde ödenmeyen prim ve diğer Kurum alacaklarının bizzat Kurumca cebren takip ve tahsil edilebileceği 506 sayılı Yasa’nın açık hükmü gereğidir.
Cebren tahsil ve takip esasları 6183 sayılı Yasa’da gösterilmiştir.506 sayılı Yasa’nın
80/7. maddesinde Kurum alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Yasa’nın uygulanmasından doğacak uyuşmazlıkların çözümlenmesinde alacaklı sigorta Müdürlüğünün bulunduğu yer İş Mahkemesinin yetkili olduğu, 6183 sayılı Yasa’nın 58/1. maddesinde
de kendisine ödeme emri tebliğ olunan şahsın ödeme emrine karşı tebliğ tarihinden
itibaren 7 gün içinde alacaklı tahsil dairesine ait itiraz işlemine bakan vergi itiraz komisyonu ( İş Mahkemesi ) nezdinde itiraz edebileceği bildirilmiştir. Bu 7 günlük itiraz süresi hak düşürücü süre olup süreyi geçiren borçlunun artık menfi tespit, istirdat
gibi aynı konuda hiçbir mahkemede dava açması mümkün değildir. Çünkü 6183 sayılı
Yasa’da İİK.’nun 72. maddesine koşut bir hüküm yer almamaktadır. 6183 sayılı Yasa
İİK.’na nazaran özel bir yasa olup uygulama önceliğine sahiptir. ( Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 10.04.2001 gün ve 2002/21-201-297, 24.03.2004 gün ve 2004/10-164170 sayılı kararları ).
Dosyadaki kayıt ve belgelerden, davacıya gönderilen ödeme emrine konu prim
borcunun 1995/112003/8 aylarına, idari para cezasının ise 1996 yılının 2. ayına ait
olduğu, davacının, şirketteki paylarının tamamını 16.09.1996 ve 26.11.1996 tarihlerinde devrettiği ve pay devrinin Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nin 17.06.1997 günlü
nüshasında ilan edildiği, davacının 15.12.2006 tarihinde Kuruma başvurarak şirketteki
payını devrettiğini bildirmesi üzerine Kurumun davacının devir tarihi olan 26/11/1996
gününe kadarki prim ve diğer borçlardan sorumlu olduğunu, devir tarihinden sonraki
borçlardan sorumlu olmadığını kabul ederek 14/06/2007 gün ve 65048 sayılı yazı ile
davacıdan prim, idari para cezası ve gecikme zammı olmak üzere toplam 5.271,23 TL
talep ettiği borcun 7 gün içinde ödenmemesi halinde 6183 sayılı Yasa gereğince takip
yapacağını bildirdiği ve bu davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlık, 26/11/1996 gününe kadarki Kurum alacaklarından 506 sayılı Yasa’nın
80/12. maddesine göre şirket ortağı ve müdürü sıfatıyla müştereken ve müteselsilen
sorumlu olduğu tartışmasız olan davacının, pay devrinden önceki döneme ait prim,
idari para cezası ve gecikme zammından zamanaşımı hukuksal nedenine dayalı olarak
sorumlu olup olmadığı, diğer bir deyişle Kurum alacağının zamanaşımına uğrayıp uğramadığı noktasında toplanmaktadır.
Kurum alacaklarında tahsil zamanaşımı borcun doğduğu tarihte yürürlükte bulunan
mevzuata göre belirlenir. 08/12/1993 tarihinde yürürlüğe giren 3917 sayılı Kanunun
getirdiği düzenlemenin geçerli olduğu 1995/11. ay ile 26.11.1996 dönemine ilişkin
prim, idari para cezası ve gecikme zammı alacakları için tahsil zamanaşımı süresi 5
yıl olup zamanaşımı süresinin başlangıcı ise alacağın vadesinin rastladığı takvim yılını
takip eden yılbaşıdır. Ödeme emrinin tebliği veya Kanunda sayılan diğer nedenlerle
tahsil zamanaşımı kesildikten sonra takip eden yılbaşından itibaren yeniden işlemeye başlar. Yeniden işlemeye başlayan 5 yıllık zamanaşımı süresi dolmuş ise davacının bu borçlardan sorumlu olmadığının kabulü gerekir. Somut olayda; ödeme emrinin
SAYI : 26
235
21/11/2001 tarihinde davacıya tebliğ edildiği, davacının süresi içinde zamanaşımının
dolduğu iddiası ile ödeme emrinin iptali davası açmadığı ve ödeme emrinin kesinleştiği, davacının 22/11/2001 günü mal beyanında bulunduğu, tahsil zamanaşımını kesen en
son halin mal beyanı olması nedeniyle zamanaşımının 01/01/2002 tarihinden itibaren
yeniden işlemeye başladığı, bu tarihten sonra zamanaşımını kesen başkaca bir halin
bulunmadığı, 5 yıllık zamanaşımı süresinin 01/01/2007 tarihinde dolduğu, davanın
04/07/2007 günü açıldığı ve böylece dava tarihi itibariyle 5 yıllık tahsil zamanaşımının
dolduğu anlaşılmakla davacının payını devrettiği 26.11.1996 tarihinden önceki prim ve
diğer alacaklardan tahsil zamanaşımı hukuksal nedenine dayalı olarak sorumlu olmadığına karar verilmesi gerekirken mahkemece bu maddi ve hukuki olgular göz önünde
tutulmaksızın yerinde olmayan gerekçeyle tahsil zamanaşımının 10 yıl olduğu kabul
edilmek suretiyle davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma
nedenidir.
O halde, davacının bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm
bozulmalıdır.
SONUÇ : Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davacıya iadesine, 08.03.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi.
506/m:80
(Değişik: 1/12/1993 3917/1 md.)
İşveren, bir ay içinde çalıştırdığı sigortalıların primlerine esas tutulacak kazançlar toplamı üzerinden
bu Kanun gereğince hesaplanacak prim tutarlarını ücretlerinden kesmeye ve kendisine ait prim tutarlarını
da bu miktara ekleyerek en geç ertesi ayın sonuna kadar Kuruma ödemeye mecburdur.
(Ek fıkr a: 9/4/20034842/32 md.) Prim borçlarının, katma değer vergisi iade alacağından mahsubu
suretiyle deödenmesi mümkündür. Bu takdirde katma değer vergisi iade hakkı sahibi; kendisinin, mal ya
da hizmet satın aldığı veya iştirak ya da ortaklık ilişkisi içinde bulunduğu işverenlerin prim borçları için
de mahsup talep edebilir. Kurumun bağlı olduğu Bakanlık, Maliye Bakanlığının uygun görüşü ile bu uygulamadan faydalanacak işverenleri, iştigal konusu, işletme türü ve işletme büyüklüğü itibariyle belirlemeye
ve lehine mahsup talebinde bulunulan işverenlerin prim borcu ödeme süresini otuz günü aşmamak üzere
uzatmaya yetkilidir.
77 nci maddenin (a) fıkrası gereğince hak edilen ve fakat ödenmemiş olan ücretler üzerinden hesaplanacak primler hakkında da yukarıdaki hüküm uygulanır.
Kuruma fiilen ödenmeyen prim tutarları Gelir ve Kurumlar Vergisi uygulamasında gider yazılamaz.
(Değişik beşinci fıkra: 22/2/2006 – 5458/6 md.) Kurumun, süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci, 102 nci ve
106 ncı maddeleri hariç diğer maddeleri uygulanır. Kurum, 6183 sayılı Kanunun uygulanmasında Maliye
Bakanlığı, diğer kamu kurum ve kuruluşları ve mercilere verilen yetkileri kullanır. Şu kadar ki; Kurumun
prim ve diğer alacaklarının süresi içinde ve tam olarak ödenmemesi halinde, ödenmeyen kısmına, sürenin
bittiği tarihten itibaren ilk üç aylık sürede her ay için % 3 oranında gecikme cezası, ayrıca her ay için bulunan bu tutarlara ödeme süresinin bittiği tarihten başlamak üzere borç ödeninceye kadar, her ay için ayrı
ayrı Hazine Müsteşarlığınca açıklanacak bir önceki aya ait YTL cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç
ŞUBAT 2012
borçlanma senetlerinin aylık ortalama faizi, bileşik bazda uygulanarak gecikme zammı hesaplanır. Ancak
ödemenin yapıldığı ay için gecikme zammı günlük hesaplanır. Yapılacak takip sonunda tahsilinin imkânsız
veya tahsili için yapılacak giderlerin alacaktan fazla olacağı anlaşılan 20 YTL’ye kadar (20 YTL dahil)
Kurum alacakları, tahsil zamanaşımı süresi beklenilmeksizin Kurum Yönetim Kurulunca terkin edilebilir.
Kurum Yönetim Kurulu, bu miktarı on katına kadar artırmaya, terkin yetkisinin tamamını veya bir kısmını
yetki sınırlarını da belirterek Kurum Başkanına, Genel
Müdürlere ve Sigorta İl/Sigorta Müdürlerine devretmeye yetkilidir. Bakanlar Kurulu ilk üç ay için
uygulanan gecikme cezası oranını iki katına kadar artırmaya veya bu oranı % 1 oranına kadar indirmeye,
yeniden kanunî oranına getirmeye ve uygulama tarihini belirlemeye yetkilidir.
Yetkilerin kullanılmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle tespit edilir.
Kurum alacaklarının tahsilinde 21.7.1953 tarih ve 6183 sayılı Kanunun uygulanmasından doğacak
uyuşmazlıkların çözümlenmesinde, alacaklı Sigorta Müdürlüğünün bulunduğu yer İş Mahkemesi yetkilidir.
Yetkili iş mahkemesine başvurulması alacakların takip ve tahsilini durdurmaz.
Dava ve icra takibi açılmış olsa bile,prim ve diğer alacakların ödenmemiş kısmı için gecikme zammı
tahsil olunur.
(Değişik : 29/9/1999 KHK
578/1 md.) Yangın, su baskını ve deprem gibi tabii afete uğrayan ve bunu belgeleyen işverenler ile
isteğe bağlı sigorta ve topluluk sigortasına devam edenlerin hadisenin vukua geldiği tarihten itibaren üç
ay içinde talepte bulunmaları halinde mevcut prim borçları ile afetin meydana geldiği tarihten itibaren tahakkuk edecek üç aylık prim borçları hadisenin vuku bulduğu tarihten itibaren bir yıla kadar ertelenebilir.
Prim borcunun ertelendiği süre zamanaşımından sayılmaz ve ertelenen kısmına gecikme zammı uygulanmaz.
Sigorta primlerini haklı sebepleri olmaksızın, birinci fıkrada belirtilen süre içerisinde tahakkuk ve
tediye etmeyen kamu kurum ve kuruluşların tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlileri mesul muhasip,
sayman ile tüzelkişiliği haiz diğer işverenlerin üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri kuruma karşı, işverenleri ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur.
Bu Kanuna ek 24 üncü maddesinde belirtilen Kurum ve Kuruluşlar tarafından süresi içinde kuruma
ödenmeyen sosyal yardım zamları için bu madde hükümleri uygulanır.
6183/m.58-1, 102, 103AMME ALACAKLARININ TAHSİLİ USULÜ HAKKINDA
KANUN
Madde 58 – Kendisine ödeme emri tebliğ olunan şahıs, böyle bir borcu olmadığı veya kısmen ödediği
veya zamanaşımına uğradığı hakkında tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde alacaklı tahsil dairesine ait
itiraz işlerine bakan vergi itiraz komisyonu nezdinde itirazda bulunabilir. İtirazın şekli, incelenmesi ve
itiraz incelemelerinin iadesi hususlarında Vergi Usul Kanunu hükümleri tatbik olunur.
Madde 102 – Amme alacağı, vadesinin rasladığı takvimi yılını takib eden takvim yılı başından itibaren
5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Para cezalarına ait hususi kanunlarındaki zamanaşımı
hükümleri mahfuzdur.
Zamanaşımından sonra mükellefin rızaen yapacağı ödemeler kabul olunur.
Zamanaşımının kesilmesi:
Madde 103 – Aşağıdaki hallerde tahsil zamanaşımı kesilir:
1. Ödeme,
2. Haciz tatbiki,
3. Cebren tahsil ve takip muameleleri sonucunda yapılan her çeşit tahsilat.
SAYI : 26
237
4. Ödeme emri tebliği,
5. Mal bildirimi, mal edinme ve mal artmalarının bildirilmesi,
6. Yukardaki 5 sırada gösterilen muamelelerden her hangi birinin kefile veya yabancı şahıs ve kurumlar mümessillerine tatbiki veya bunlar tarafından yapılması,
7. İhtilaflı amme alacaklarında kaza mercilerince bozma kararı verilmesi,
8. Amme alacağının teminata bağlanması,
9. kaza mercilerince icranın tehirine karar verilmesi,
10. İki amme idaresi arasında mevcut bir borç için alacaklı amme idaresi tarafından borçlu amme
idaresine borcun ödenmesi için yazı ile müracaat edilmesi.
11. (Ek: 25/12/2003-5035/5 md.) Amme alacağının özel kanunlara göre ödenmek üzere müracaatta
bulunulması ve/veya ödeme planına bağlanması.
Kesilmenin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren zamanaşımı yeniden işlemeye başlar. Zamanaşımının bir bozma kararıyla kesilmesi halinde zamanaşımı başlangıcı yeni vade
gününün rastladığı; amme alacağının teminata bağlanması veya icranın kaza mercilerince durdurulması
hallerinde zamanaşımı başlangıcı teminatın kalktığı ve durma süresinin sona erdiği tarihin rastladığı;
takvim yılını takip eden takvim yılının ilk günüdür.
818/m.125, 128, 132 BORÇLAR KANUNU
Madde 125 - Bu kanunda başka suretle hüküm mevcut olmadığı takdirde, her dava on senelik müruru
zamana tabidir.
Madde 128 - Müruru zaman alacağın muaccel olduğu zamandan başlar, alacağın muacceliyeti bir
ihbar vukuuna tabi ise müruru zaman bu haberin verilebileceği günden itibaren cereyan eder.
Madde 132 - Aşağıdaki hallerde müruru zaman cereyan etmez ve cereyana başlamış ise inkıtaa uğrar:
1 - Velayet devam ettiği müddetçe çocukların baba ve analarına karşı olan alacakları hakkında.
2 - Vesayet devam ettiği müddetçe vesayet altında bulunanların vasi veya Sulh Hakimi ve Mahkemei
Asliye Hakimleri zimmetinde olan alacakları hakkında.
3 - Nikah devam ettiği müddetçe karı kocadan birinin, diğeri zimmetinde olan alacakları hakkında.
4 - Hizmet mukavelesinin devam ettiği müddetçe hizmetçilerin, istihdam edenlere karşı olan alacakları
hakkında.
5 - Borçlu alacak üzerinde intifa hakkını haiz olduğu müddetçe.
6 - Alacağı, bir Türk mahkemesi huzurunda iddia etmek imkanı olmadığı müddetçe.
Müruru zaman, tatil eden sebeplerin zail olduğu günün hitamından itibaren başlar veya tevakkuftan
evvel başlamış olan cereyanına devam eder.
ŞUBAT 2012
SAYI : 26
239
YARGITAY CEZA
ŞUBAT 2012
YARGITAY
CEZA GENEL KURULU
Tarih: 21.12.2010
Esas: 2010/4-217
Karar: 2010/262
♦♦ ZİNCİRLEME BİÇİMDE GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU
ÖZET: Zincirleme biçimde görevi kötüye kullanma suçundan sanığın beraatine
ilişkin, Yargıtay Ceza Dairesince verilen hüküm, Yargıtay C. Savcısı tarafından temyiz edilmekle,
Ceza Genel Kurulunca;
Sanığın Vali olarak görev yaptığı sırada usulsüz silah taşıma ruhsatı verdiği ve bu
şekilde zincirleme biçimde görevini kötüye kullandığı iddiasıyla açılan kamu davası
sonucunda ilk derece mahkemesi sıfatıyla yargılamayı yapan Yargıtay Ceza Dairesince suçun unsurlarının oluşmadığı gerekçesiyle sanığın beraatine karar verilmiş,
verilen hüküm, Yargıtay C. Savcısı tarafından atılı suçun oluştuğu görüşüyle temyiz
edilmiştir.
Yargıtay Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık, atılı görevi kötüye kullanma suçunun oluşup oluşmadığının belirlenmesine ilişkindir.
İl Valileri tarafından can güvenliği nedeniyle silah taşıma ruhsatı verilmesine ilişkin kurallar 6136 sayılı Yasa ve Ateşli Silahlar ve Bıçaklar İle Diğer Aletler Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiştir”.
“İl Valileri;
a ) Yaptıkları iş, sosyal, ekonomik, kültürel ve mesleki faaliyetleri ya da bulundukları yer ve zaman itibarıyla can güvenliklerin ciddi ve harici tehdit ve tehlikelere
maruz kalacağı kuvvetle muhtemel olduğu anlaşılan Türk vatandaşları ile karşılıklılık esasına göre ülkemizde çalışma ve ikamet izni sahibi yabancı uyruklu şahıslara,
...Talepleri halinde silah taşıma ruhsatı verebilir, şahısların can güvenliklerinin ciddi ve harici tehditlere maruz kalacağının kuvvetle muhtemel olup olmadığı hususu
Valiler tarafından takdir edilir...”
İçişleri Bakanlığının Genelgesinin “Ruhsat vermeye yetkili makam” başlıklı maddesinde valiliklerin; “ancak kendi idarelerinde ikamet eden, görev yapan veya mesleki faaliyet yürüten kişilere silah ruhsatı vermeye yetkili oldukları” belirtilmiştir.
İncelenen dosya içeriğine göre;
Sanığın yargılamaya konu edilen eylemi, Bayburt Valisi olarak görev yaptığı dönemde M. A., K. A ve O. D. isimli kişilere can güvenliklerinin tehlikede olduğu
gerekçesiyle silah taşıma ruhsatı onayı vermesinden ibarettir.
SAYI : 26
241
Adı geçen kişilerin silah ruhsat dosyalarının incelenmesinde:
1- ) M. A.’un, can güvenliğinin tehlikede olduğuna dair müracaatı olmadığı gibi
bu konuda herhangi bir bilgi, belge ve somut delilinde elde edilemediğinin tespit
edildiği hususlarının yer aldığı yazının Valilik Makamına sunulduğu, sanık vali
tarafından aynı tarihte “silah taşıma ruhsatı verilsin” şeklinde onaylandığı, adı
geçen şahsın silah taşıma ruhsatını teslim aldığı, daha sonra şikayet üzerine yapılan araştırmada, adı geçenin il merkezinde oturmadığı, elektrik, su aboneliğinin ve
emlak vergisi kaydının bulunmadığı, adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde adresinin
“Fransa” olarak gösterildiği, silah ruhsatı almak için gösterilen adreste bir uzman
çavuşun kiracı olarak oturduğunun saptandığı, bunun üzerine sanığın yerine atanan vali tarafından silah taşıma ruhsatının iptal edildiği ve dosyasının bulundurma
ruhsatı verilip verilmeyeceğinin değerlendirilmesi amacıyla Ankara Emniyet Müdürlüğüne gönderildiği,
2- ) O. D.’nun silah taşıma ruhsatı almak için Bayburt Valiliğine dilekçe ile başvurduğu, yapılan idari soruşturmada şahsın oturduğunu beyan ettiği adreste kapıyı
kimsenin açmadığı, ancak mahalle muhtarı Ş. A.’ın şahsın bu adreste oturduğunu
ve oto alım satımı yaptığını söylediği, can güvenliğinin tehlikede olduğuna dair
müracaatı olmadığı gibi bu konuda herhangi bir bilgi, belge ve somut delilin elde
edilemediğinin tespit edildiği hususlarının yer aldığı yazının Valilik Makamına sunulduğu, sanık vali tarafından “silah taşıma ruhsatı verilsin” şeklinde onaylandığı,
adı geçenin silah taşıma ruhsatını teslim aldığı, daha sonra şikayet üzerine yapılan
araştırmada, adı geçen şahsın il merkezinde oturmadığı, elektrik, su aboneliğinin
ve emlak vergisi kaydının bulunmadığı, nüfus kaydında adresinin Rize İli Pazar İlçesi olarak gösterildiği, silah ruhsatı almak için gösterilen adreste başka bir kişinin
oturduğunun saptandığı, bunun üzerine sanığın yerine atanan vali tarafından silah
taşıma ruhsatının iptal edildiği ve dosyasının bulundurma ruhsatı verilip verilmeyeceğinin değerlendirilmesi amacıyla Rize Emniyet Müdürlüğüne gönderildiği,
3- ) K. A’ın silah taşıma ruhsatı almak için Bayburt Valiliğine başvurduğu, yapılan
idari soruşturmada şahsın oturduğunu beyan ettiği adreste kapıyı kimsenin açmadığı, ancak mahalle muhtarı Ş. A.’ın şahsın bu adreste oturduğu ve oto alım satımı
yaptığını söylediği, can güvenliğinin tehlikede olduğuna dair müracaatı olmadığı
gibi bu konuda herhangi bir bilgi, belge ve somut delilin elde edilemediğinin tespit edildiği hususlarının yer aldığı yazının Valilik Makamına sunulduğu, sanık vali
tarafından “silah taşıma ruhsatı verilsin” şeklinde onaylandığı, adı geçen şahsın
silah taşıma ruhsatını teslim aldığı, silah taşıma ruhsatında bile adresinin Çankaya/
Ankara olarak gösterildiği, daha sonra şikayet üzerine yapılan araştırmada, adı
geçen şahsın il merkezinde oturmadığı, elektrik, su aboneliğinin ve emlak vergisi
kaydının bulunmadığı, adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde ise adresinin Ankara
olarak kayıtlı olduğu, bunun üzerine sanığın yerine atanan vali tarafından silah
taşıma ruhsatının iptal edildiği ve dosyasının bulundurma ruhsatı verilip verilmeyeceğinin değerlendirilmesi amacıyla Ankara Emniyet Müdürlüğüne gönderildiği,
ŞUBAT 2012
Anlaşılmaktadır.
Sanık vali tarafından, 2006 yılında 3 ve 2007 yılında ise 15 olmak üzere toplam
18 kişinin silah taşıma ruhsat talebine onay verilmemiş, bunlardan 6 adedinin red
sebebi ise Bayburt İlinde oturmamaları olarak gösterilmiştir.
Tanık A. Y. Tanık S. T. Tanık F. Ö. Tanık Ş. A. Tanık A. P. Olay hakkındaki bilgilerini
beyan etmişlerdir.
Sanık aşamalarda özü itibarıyla birbirleriyle uyumlu olarak ve özetle; “adı geçen
kişilere silah taşıma ruhsatlarının mevzuata uygun olarak verildiğini, asla bir menfaat temin etmediğini, Devletin ve üçüncü şahısların zarara uğramadığını, 2008
yılında ruhsatların iptal edildiğini, şahısların taşıma ruhsatı ile aldıkları silahları
sadece taşıdıklarını, silahı satarak paraya çevirmediklerini, herhangi bir suçta kullanmadıklarını, bu nedenle bu kişilerin haksız bir kazanç elde etmediklerini, atılı
suçun unsurlarının oluşmadığını, beraatine karar verilmesi gerektiğini” savunmuştur.
765 sayılı TCY’nın 240. maddesindeki suçun oluşumu için norma aykırı davranış
yeterli iken, 5237 sayılı TCY’nın 257/1. maddesindeki suçun oluşabilmesi için, norma aykırı davranış yetmemekte, bu davranış nedeniyle, kişilerin mağduriyetine veya
kamunun zararına neden olunması ya da kişilere haksız bir kazanç sağlanması gerekmektedir.
Can güvenliği nedeniyle silah taşıma ruhsatı verilmesi yetkisi 6136 sayılı Yasanın 7.
ve anılan Yönetmeliğin 7/a maddesi uyarınca İl Valilerine aittir. Hatta 01.05.2002
tarihinde yapılan değişiklikle 7/a maddesi kapsamında İl Valilerinin takdir yetkileri daha da genişletilmiştir. Yapılan değişiklikle bu maddeye eklenen “ancak ( a )
bendinde geçen şahısların can güvenliklerinin ciddi ve harici tehditlere maruz kalacağının kuvvetle muhtemel olup olmadığı hususu Valiler tarafından takdir edilir”
ibaresinden bu konuda Valilere sınırsız bir yetki dolayısıyla da keyfilik tanındığı
düşünülemez.
Dosyadaki tüm bilgi ve belgeler değerlendirildiğinde;
Bayburt Valisi olan sanığın can güvenliği nedeniyle taşıma ruhsatı almak için başvuruda bulunan M. A., K. A ve O. D. isimli kişilerin can güvenliklerinin tehlikede
olduğu yönünde bir başvurularının bulunmamasına, bu konuda herhangi bir somut
bilgi ve belgenin olmamasına ve Bayburt İlinde fiilen oturmadıklarını bilmesine
karşın silah taşıma ruhsatı onayı vermesi eylemlerinde, takdir yetkisinin sınırlarını
aşıp kendisine verilen yetkiyi kötüye kullandığının kabulü gerekir. Hatta, sanığın
Bayburt İlinde oturmadığını bildiği bu kişilerin silah taşıma ruhsatı alabilmeleri
açısından gerekli olan “Bayburt İlinde ikamet etmeleri” koşulunu şekli olarak yerine getirebilmek amacıyla sürece bizzat müdahalede bulunması ve bunun sonucunda
taşıma ruhsatı onayı vermesi bu konudaki yetkisini kullanış tarzını göstermektedir.
5442 ve 6136 sayılı Yasalar ile ilgili Yönetmelik hükümleri ve İçişleri Bakanlığı
Genelgesi birlikte değerlendirildiğinde, İl Valilerinin silah ruhsatı verme yetkisini
SAYI : 26
243
ancak yetkili ve sorumlu oldukları yönetim biriminde oturan kişilerle sınırlı olarak
kullanabilecekleri, başka illerde oturan kişilere ruhsat vermeye hiçbir şekilde yetkilerinin bulunmadığı açıktır.
Bu durumda, 5237 sayılı TCY’nda kamu görevlisi sayıldığında kuşku bulunmayan
sanık valinin kendisine yasalar ve yönetmelikle verilen görevleri yerine getirirken
görevin gereklerine aykırı davrandığı ortadadır. Kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunduğu konusunda bir iddia ve belirleme bulunmamasına
rağmen olayımızda, ilgili Yasa ve Yönetmelik hükümleri uyarınca silah taşıma ruhsatı alma olanağı bulunmadığı açıkça ortada olan kişilere görevinin gereklerine
aykırı davranarak silah taşıma ruhsatı onayı vermesi suretiyle, bu kişilere haksız
kazanç sağlama koşulu gerçekleştiğinden sanığın eylemleri 5237 sayılı TCY’nın
257/1. maddesinde öngörülen suçu oluşturur.
Bu itibarla, sanığın Yasa ve Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak üç kişiye silah
taşıma ruhsatı onayı vermesi şeklindeki eyleminin zincirleme olarak görevi kötüye
kullanma suçunu oluşturmasına karşın Özel Dairece mahkumiyeti yerine beraatine
karar verilmesinde isabet bulunmadığından kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Çoğunluk görüşüne katılmayan bir kısım Genel Kurul Üyesi; Özel Daire beraat
kararının onanması gerektiği görüşüyle karşı oy kullanmışlardır.
İlgili Kanun/Madde: 5237/m.257-1
DAVA : Zincirleme biçimde görevi kötüye kullanma suçundan sanığın beraatine
ilişkin, Yargıtay 4. Ceza Dairesince oyçokluğuyla verilen 27.05.2010 gün ve 40-16
sayılı hüküm, Yargıtay C. Savcısı tarafından “atılı suçun oluştuğu” görüşüyle temyiz
edilmekle, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının “bozma” istekli 25.10.2010 gün ve
5 sayılı tebliğnamesi ile Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilen dosya, Ceza Genel
Kurulunca değerlendirilmiş ve açıklanan gerekçelerle karara bağlanmıştır.
KARAR : Sanık M.’un Bayburt Valisi olarak görev yaptığı sırada Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkındaki Yönetmeliğin 7/a maddesi kapsamında
can güvenliği nedeniyle toplam üç kişiye anılan Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak
usulsüz silah taşıma ruhsatı verdiği ve bu şekilde zincirleme biçimde görevini kötüye kullandığı iddiasıyla açılan kamu davası sonucunda ilk derece mahkemesi sıfatıyla
yargılamayı yapan Yargıtay 4. Ceza Dairesince suçun unsurlarının oluşmadığı gerekçesiyle sanığın beraatine karar verilmiş, verilen hüküm, Yargıtay C. Savcısı tarafından
atılı suçun oluştuğu görüşüyle temyiz edilmiştir. Görüldüğü gibi Yargıtay Ceza Genel
Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık, atılı görevi kötüye kullanma suçunun
oluşup oluşmadığının belirlenmesine ilişkindir.
İl Valileri tarafından can güvenliği nedeniyle silah taşıma ruhsatı verilmesine ilişkin kurallar 6136 sayılı Yasa ve Ateşli Silahlar ve Bıçaklar İle Diğer Aletler Hakkında
ŞUBAT 2012
Yönetmelikte düzenlenmiştir. 6136 sayılı Yasanın 7. maddesinde ( 23.06.1981 gün ve
2478 sayılı Yasanın 3. maddesi ile değişik );
“ Ateşli silahları ancak;
... 5. Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikte belirlenecek esaslara göre valiler
tarafından verilecek izin vesikasını alanlar,
Taşıyabilirler veya mesken ya da işyerinde bulundurabilirler” hükmü bulunmaktadır.
Ateşli Silahlar ve Bıçaklar İle Diğer Aletler Hakkında Yönetmeliğin “Can güvenliği
nedeniyle silah taşıma ruhsatı verilmesi” başlıklı 7/a maddesinde ise ( 02.12.1999 gün
1999/13749 sayılı yönetmelik ile değişik );
“ İl Valileri;
a ) Yönetmeliğin 8 ve 9 uncu maddeleri kapsamına girmeyen, ancak yaptıkları iş,
sosyal, ekonomik, kültürel ve mesleki faaliyetleri ya da bulundukları yer ve zaman itibarıyla can güvenliklerinin ciddi ve harici tehdit ve tehlikelere maruz kalacağı kuvvetle
muhtemel olduğu anlaşılan Türk Vatandaşları ile karşılıklılık esasına göre ülkemizde
çalışma ve ikamet izni sahibi yabancı uyruklu şahıslara,
... Talepleri halinde silah taşıma ruhsatı verebilir...” hükmü yer almakta iken
01.05.2002 tarih ve 2002/4158 sayılı Yönetmelik ile bu madde;
“İl Valileri;
a ) Yaptıkları iş, sosyal, ekonomik, kültürel ve mesleki faaliyetleri ya da bulundukları yer ve zaman itibarıyla can güvenliklerin ciddi ve harici tehdit ve tehlikelere maruz
kalacağı kuvvetle muhtemel olduğu anlaşılan Türk vatandaşları ile karşılıklılık esasına
göre ülkemizde çalışma ve ikamet izni sahibi yabancı uyruklu şahıslara,
...Talepleri halinde silah taşıma ruhsatı verebilir. Ancak ( a ) bendinde geçen şahısların can güvenliklerinin ciddi ve harici tehditlere maruz kalacağının kuvvetle muhtemel
olup olmadığı hususu Valiler tarafından takdir edilir...” biçiminde değiştirilmiştir.
Öte yandan, İçişleri Bakanlığının 25.06.1998 gün ve 129 sayılı Genelgesinin “Ruhsat vermeye yetkili makam” başlıklı 7. maddesinde valiliklerin; “ancak kendi idarelerinde ikamet eden ( Yönetmelik madde 4, 7 ve 10 ), görev yapan ( madde 8 ) veya
mesleki faaliyet yürüten kişilere ( madde 9 ) silah ruhsatı vermeye yetkili oldukları”
belirtilmiştir.
İncelenen dosya içeriğine göre;
Sanığın yargılamaya konu edilen eylemi Bayburt Valisi olarak görev yaptığı dönemde M. A., K. A ve O. D. isimli kişilere can güvenliklerinin tehlikede olduğu gerekçesiyle silah taşıma ruhsatı onayı vermesinden ibarettir.
Adı geçen kişilerin silah ruhsat dosyalarının incelenmesinde:
1- ) M. A.’un, Bayburt İli Demirözü İlçesi Gökçedere Köyü nüfusuna kayıtlı olduğu, 05.06.2006 tarihinde can güvenliğinden dolayı silah taşıma ruhsatı almak için Bayburt Valiliğine dilekçe ile başvurduğu, Bayburt Şeyhhayran Mahallesi O... Caddesi R...
SAYI : 26
245
Apartmanı No: ... sayılı yeri adres olarak gösterdiği, yapılan idari soruşturmada şahsın
belirtilen adreste bir yakınının yanında oturduğu ancak buna karşın can güvenliğinin
tehlikede olduğuna dair müracaatı olmadığı gibi bu konuda herhangi bir bilgi, belge ve
somut delilinde elde edilemediğinin tespit edildiği hususlarının yer aldığı 08.06.2006
gün ve 2613 sayılı yazının Valilik Makamına sunulduğu sanık vali tarafından da aynı
tarihte “silah taşıma ruhsatı verilsin” şeklinde onaylandığı, adı geçen şahsın 19.06.2006
tarihinde silah taşıma ruhsatını teslim aldığı, daha sonra şikayet üzerine yapılan araştırmada, adı geçenin il merkezinde oturmadığı, elektrik, su aboneliğinin ve emlak vergisi
kaydının bulunmadığı, adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde adresinin “Fransa” olarak
gösterildiği, silah ruhsatı almak için gösterilen adreste 2007 yılından bu yana bir uzman
çavuşun kiracı olarak oturduğunun saptandığı, bunun üzerine sanığın yerine atanan vali
tarafından 14.05.2008 tarihli onay ile silah taşıma ruhsatının iptal edildiği ve dosyasının bulundurma ruhsatı verilip verilmeyeceğinin değerlendirilmesi amacıyla Ankara
Emniyet Müdürlüğüne gönderildiği,
2- ) O. D.’nun Rize İli Pazar İlçesi Subaşı Köyü nüfusuna kayıtlı olduğu, 10.05.2006
tarihinde can güvenliğinden dolayı silah taşıma ruhsatı almak için Bayburt Valiliğine
dilekçe ile başvurduğu, Bayburt Esentepe Mahallesi B... Sokak No:... sayılı yeri adres
olarak gösterdiği, yapılan idari soruşturmada şahsın oturduğunu beyan ettiği adreste
kapıyı kimsenin açmadığı, ancak mahalle muhtarı Ş. A.’ın şahsın bu adreste oturduğunu ve oto alım satımı yaptığını söylediği, can güvenliğinin tehlikede olduğuna dair
müracaatı olmadığı gibi bu konuda herhangi bir bilgi, belge ve somut delilin elde edilemediğinin tespit edildiği hususlarının yer aldığı 08.06.2006 gün ve 2402 sayılı yazının
Valilik Makamına sunduğu sanık vali tarafından da aynı tarihte “silah taşıma ruhsatı
verilsin” şeklinde onaylandığı, adı geçenin 13.06.2006 tarihinde silah taşıma ruhsatını
teslim aldığı, daha sonra şikayet üzerine yapılan araştırmada, adı geçen şahsın il merkezinde oturmadığı, elektrik, su aboneliğinin ve emlak vergisi kaydının bulunmadığı,
nüfus kaydında adresinin Rize İli Pazar İlçesi olarak gösterildiği, silah ruhsatı almak
için gösterilen adreste başka bir kişinin oturduğunun saptandığı, bunun üzerine sanığın
yerine atanan vali tarafından 14.05.2008 tarihli onay ile silah taşıma ruhsatının iptal
edildiği ve dosyasının bulundurma ruhsatı verilip verilmeyeceğinin değerlendirilmesi
amacıyla Rize Emniyet Müdürlüğüne gönderildiği,
3- ) K. A’ın Rize İli Pazar İlçesi Subaşı Köyü nüfusuna kayıtlı olduğu, 18.05.2006
tarihinde can güvenliğinden dolayı silah taşıma ruhsatı almak için Bayburt Valiliğine
dilekçe ile başvurduğu, Bayburt Esentepe Mahallesi B... Sokak No: ... sayılı yeri adres
olarak gösterdiği, yapılan idari soruşturmada şahsın oturduğunu beyan ettiği adreste
kapıyı kimsenin açmadığı, ancak mahalle muhtarı Ş. A.’ın şahsın bu adreste oturduğu
ve oto alım satımı yaptığını söylediği, can güvenliğinin tehlikede olduğuna dair müracaatı olmadığı gibi bu konuda herhangi bir bilgi, belge ve somut delilin elde edilemediğinin tespit edildiği hususlarının yer aldığı 08.06.2006 gün ve 2613 sayılı yazının
Valilik Makamına sunulduğu sanık vali tarafından da aynı tarihte “silah taşıma ruhsatı
verilsin” şeklinde onaylandığı, adı geçen şahsın 19.06.2006 tarihinde silah taşıma ruh-
ŞUBAT 2012
satını teslim aldığı, silah taşıma ruhsatında bile adresinin Çankaya/Ankara olarak gösterildiği, daha sonra şikayet üzerine yapılan araştırmada, adı geçen şahsın il merkezinde oturmadığı, elektrik, su aboneliğinin ve emlak vergisi kaydının bulunmadığı, adrese
dayalı nüfus kayıt sisteminde ise adresinin Ankara olarak kayıtlı olduğu, bunun üzerine
sanığın yerine atanan vali tarafından 14.05.2008 tarihli onay ile silah taşıma ruhsatının
iptal edildiği ve dosyasının bulundurma ruhsatı verilip verilmeyeceğinin değerlendirilmesi amacıyla Ankara Emniyet Müdürlüğüne gönderildiği,
Anlaşılmaktadır.
Sanık vali tarafından, 2006 yılında 3 ve 2007 yılında ise 15 olmak üzere toplam 18
kişinin silah taşıma ruhsat talebine onay verilmemiş, bunlardan 6 adedinin red sebebi
ise Bayburt İlinde oturmamaları olarak gösterilmiştir.
Tanık A. Y. kovuşturma evresinde talimatla alınan ifadesinde; “Olay tarihinde Bayburt İlinde İl Emniyet Müdürünün koruması idim. Rutin olarak vali beyin makamında
pazartesi ve cuma günleri il asayiş toplantıları olurdu. Yine tarihini bilmediğim bir
toplantı zamanı vali beyin özel kalem müdürü iki şahsı göstererek ‘bunlar vali beyin
tanıdıkları, burada emlak işi yapacaklar, onun için nüfus kayıtlarının buraya alınması gerekiyor, sen bunları mahalle muhtarına götür’ diye bana söyledi. Aynı zamanda
bunlardan birisi benim hemşerim olduğu için, ben de kendilerini Esentepe Mahallesi
Muhtarının yanına götürdüm. Ellerinde nakil ilmühaberleri vardı. Bütün daire amirleri
ve muhtarların bende zaten telefonları vardı, hepsi ile tanışıyoruz, polis memuru olarak
zaten görevim insanlara yardımcı olmaktır. Beni bu konuyla ilgili kimse zorlamadı, ben
de kimseye zorla bir iş yaptırmadım, sadece görevimi yaptım”,
Tanık S. T. C. Savcılığı ifadesi ile aynı doğrultudaki duruşma ifadesinde; “Suç tarihinde Bayburt Emniyet Müdür Yardımcısı olarak görev yapıyordum. Bayburt Valisi
de M. idi, İl Emniyet Müdürü henüz göreve başlamadığı için vekaleten Emniyet Müdürlüğüne bakıyordum. Olay günü de her zaman yapılagelmekte olan asayiş toplantısına katılmak üzere Valiliğe gitmiştim. Orada toplantıya katılmak için valinin özel
kalem müdürünün yanında otururken, iki şahıs vali beyin odasından çıktı. Özel kalem
müdürünün yanına gelen iki şahıs aralarında bir şeyler konuştular. Ancak ben ne konuştukları ile ilgilenmedim. O iki şahısla konuştuktan sonra özel kalem müdürü bana
bu iki şahsın Esentepe Mahallesi Muhtarlığına gideceklerini ancak muhtarlığı bilmediklerini, yardımcı olup olamayacağımı sordu, ben de şoförüme şahısları götürmesini
söyledim. Daha sonra asayiş toplantısına girdim. Toplantı bittikten sonra Vali Bey bana
“sen kal” dedi, Jandarma komutanımız çıktı, ben kaldım. Vali bey bana “az önce çıkan
şahısları gördün mü” diye sordu, Ben de gördüğümü söyledim. Bunun üzerine bana
“bu şahıslar silah müracaatında bulunacaklar, işlemi başlatın, ben söz verdim” dedi.
Ben de müracaat olması halinde gereken işlemleri başlatacağımı söyledim. Zaten bizim
müracaat halinde yapmamız gereken rutin işlemlerimiz vardır. Ben bu dosyayı birebir
takip etmediğim için diğer ayrıntılarını tam olarak bilemiyorum. Ancak onlar gereken
müracaatı yapmışlar. İşlemler tamamlandıktan sonra benim imzam olmaksızın valinin
onayına sunulmuş. Benim imzamın bulunmamasının sebebi o tarihte yeni emniyet mü-
SAYI : 26
247
dürünün göreve başlamış olmasıdır. Bana Vali Bey’in bu olayla ilgili özel bir talimatı
olmadı. Silah taşıma ruhsatı talebinde bulunacak olan şahıslardan bir tanesinin Ankara
Gölbaşı’nda taşocağı çalıştırdığını daha sonradan duymuştum. Esentepe Mahallesinin
bağlı olduğu Merkez Karakoluna kontrol için gittiğimde oradaki yanlış hatırlamıyorsam Ramazan isimli soyadını hatırlamadığım idari memur bana silah taşıma ruhsatı
talebinde bulunan şahısların o bölgede oturmaması nedeniyle olumsuz rapor hazırladığını bana söylemişti. Ben de kendisine “gerçek durumu ne ise onu yazın herhangi bir
yanlışlık yapmayın” talimatı verdim. Netice itibariyle de olumsuz görüş bildirilerek
rapor hazırlanmış. Ancak bu olumsuz rapora rağmen valilik tarafından olur verilmiş...”,
Tanık F. Ö. yargılama aşamasında C. Savcılığındaki ifadesiyle uyumlu olarak; “Ben
2004 -2007 yılları arasında Bayburt Valiliği Özel Kalem Müdürü olarak görev yaptım.
Görev yaptığım sırada il valimiz M.’tu. İddiada geçen O. D. ve K. A isimli şahıslar
odama gelerek vali bey ile görüşmek istediklerini söylediler. Ben de kendilerini vali beyin sekreterine yönlendirdim. Hatırladığını kadarıyla benim odamda 2 -3 dakika kadar
kaldılar. Daha sonra vali beyle görüştüler mi bilemiyorum. Yine valimiz M.’un bana
bu kişiler hakkında herhangi bir talimatı olmadı. Şahıslar odama geldiğinde bana vali
beyi tanıdıklarını ve vali bey ile görüşmek istediklerini söylediler, aramızda başkaca
herhangi bir konu konuşulmadı. Ben bu şahısları daha önce Bayburt ilinde hiç görmedim, Bayburt’ta herhangi bir iş yapıp yapmadıklarını bilmiyorum. Ben kesinlikle A. Y.
isimli kişiye “bu arkadaşlar vali beyin tanıdıkları, burada galeri açıp araç alım satımı
yapacaklar, buraya taşınacaklar, Esentepe Mahallesi Muhtarını bularak bu arkadaşlara
ev ayarlaması, nakillerinin yapılması hususunda yardımcı olmasını söyle” şeklinde bir
söz söylemedim”,
Tanık Ş. A. önceki beyanlarıyla uyumlu olarak yargılama aşamasında; “Ben 10 yıl
Esentepe Mahallesi Muhtarı olarak görev yaptım. Bir gün daha önceden vali beyin
koruması olduğunu zannettiğim ancak olaydan sonra öğrendiğime göre Bayburt İl eski
emniyet müdürü B. G.’ün şoförü olan polis memuru A. isimli kişi yanıma geldi ve ‘vali
beyin yakın dostları, arkadaşları Bayburt’ta iş yapmaya gelecek onlara ikametgah vereceksin’ diye vali beyin talimatı olduğunu söyledi. Ben de ikametgahı şahısların kendisine verebileceğimi söyledim. Ertesi gün A. isimli polis memuru iki kişi ile birlikte muhtarlığıma geldi. Burada bu şahısların K. A ve O. D. isimli şahıslar olduğunu öğrendim.
Kendilerine öncelikle nakil ilmühaberlerini getirmelerini, Bayburt’ta ev tutmalarının
gerekli olduğunu anlattım. Onlar da bir başka gün nakil ilmühaberlerini getirdiler. Birisi benim kardeşimin evini kiraladı, kardeşim adına evi kiraya ben verdim. Diğer evi de
amcam A. A. kiraya verdi. Ben nakil ilmühaberi getirdikleri ve Bayburt’ta da oturmaya
başladıkları için ikametgah düzenledim. Şahıslar muhtarlıkta konuşurken Bayburt’ta iş
yapacaklarını ayrıca silah ruhsatı için müracaat edeceklerini bunun için ikametgaha ihtiyaçları olduğunu söylüyorlardı. Ben daha sonraki günlerde Emniyet Müdürü B. G.’e
bu şahısların yeterli süre Bayburt’ta oturmadıkları halde kendilerine vermiş olduğum
ikametgah ile silah ruhsatı için müracaat edeceklerini söyledim. O da bana ‘bakarız’
diye ilgileneceğini söyledi. Bu iki şahıs yaklaşık bir ay sonra tekrar yanıma geldiler ve
ŞUBAT 2012
önceki ikametgah adreslerine nakil istediler. Ben de tekrar Rize Pazar İlçesine kişilerin
ikametgah nakillerini gerçekleştirdim ve emniyette bu nakli onayladı”,
Tanık A. P. önceki beyanlarıyla uyumlu olarak yargılama evresinde; “Vali M. valilikten ayrılmadan önce beni valiliğe çağırttı, hatırladığım kadarıyla 2007 yılı idi. Vali
beyin odasına girdiğimde yanında İl Emniyet Müdürü Burhan Gümüş’de vardı. Vali
bey bana M. A. adına düzenlenmiş ikametgah ilmühaberini göstererek ‘A. Bey bu
ikametgah ilmühaberini nasıl verdin’ diye sordu. Ben de ‘bu ikametgah ilmühaberini
şahsın mahallemde oturduğuna dair verdim’ dedim. Silah ruhsatı ile ilgili olduğunu bilmediğimi ve şahsa da bu ikametgah ile silah ruhsatına müracaat edemeyeceğini söylediğimi vali beye söyledim. Vali M. Bey bu ikametgah ilmühaberini Emniyet Müdürüne
verdi. Ben Valilikten çıkıp Muhtarlığa gittim ve ilgili şahıs ile ilgili evrakların asıllarını
alarak tekrar Valiliğe geldim, evrakların asıllarını vali beye teslim ettim. Vali M.Bey
bana ‘bu evraklar bende kalsın, ben sana daha sonra gönderirim’ diye söyledi. Daha
sonra bu evraklar iki polis memuru tarafından muhtarlığıma teslim edildi. Vali bey bana
bu ‘ikametgahı nasıl düzenledin’ diye sorduğunda ben de N. K. isimli tanıdığım kişinin
oğlu O.’ın muhtarlığa gelerek M. A. isimli şahsın kendilerinin akrabası olduğunu, şu an
kendi evlerinde oturduğunu, misafir olarak bulunduğunu bu nedenle ikametgah istemesi üzerine M. A. isimli şahsı görmediğim halde ikametgah ilmühaberini düzenlediğimi
vali beye söyledim” şeklinde beyanda bulunmuşlardır.
Sanık aşamalarda özü itibarıyla birbirleriyle uyumlu olarak ve özetle; “adı geçen
kişilere silah taşıma ruhsatlarının mevzuata uygun olarak verildiğini, bildirdikleri adreste oturduklarına dair muhtarlarca verilen ikametgah ilmühaberlerinin dosyasında da
mevcut olduğunu, M. A. isimli şahsın Valiliğe müracaatı üzerine vali yardımcısının
havalesi ile dosyanın Emniyet Müdürlüğüne intikal ettiği ve gerekli işlemler yapıldığını, 2006 yılı Mayıs ayının 10 undan sonra resmi bir toplantı ve sağlığı ile ilgili bir
operasyon için öğlen Ankara uçağına yetişmek üzere yarım gün mesai yaptığı sırada
K. A ve O. D. adlı şahısların makama gelerek kendisine Bayburt’a yerleşip ikametgahlarını nakil ettirdiklerini, oto ve emlak alım satımı yaptıklarını, silah taşıma ruhsatı için müracaat edeceklerini söylediklerini, her vatandaşa olduğu gibi müracaatlarını
yapmalarını ve durumun belirttikleri gibi olması halinde yardımcı olabileceğini söylediğini, aynı gün il asayiş toplantısı bitiminde Emniyet Müdür Vekiline makamdan
az önce çıkan şahısların silah taşıma talebinde bulunduklarını, durumlarının incelenmesini söylediğini, Emniyet Müdür Vekilinin söylediklerinin doğru olması halinde
yardımcı olabileceğini belirttiğini, Ankara’ya giderek İbni Sina Hastanesinde ameliyat
olup 20 gün sonra Bayburt’a döndüğünde her üç şahsa ait ruhsat dosyalarının Emniyet
Müdürlüğünce hazırlanmış olduğunu, onaya sunulan yazılarda adı geçenlerin mani bir
hallerinin bulunmadığı ve belirtilen adreslerde ikamet ettiklerinin tespit edildiğini, bu
konudaki yönetmeliğin 16. maddesinde belirtilen silah taşımayı engelleyen hallerden
birine düşmediklerine dair tespite göre izin verdiğini, ruhsatlarla ilgili olarak hiç kimseye telkinde bulunulmadığını ve emir vermediğini, asla bir menfaat temin etmediğini,
Devletin ve üçüncü şahısların zarara uğramadığını, 2008 yılında ruhsatların iptal edil-
SAYI : 26
249
diğini, şahısların taşıma ruhsatı ile aldıkları silahları sadece taşıdıklarını, silahı satarak
paraya çevirmediklerini, herhangi bir suçta kullanmadıklarını, bu nedenle bu kişilerin
haksız bir kazanç elde etmediklerini, atılı suçun unsurlarının oluşmadığını, beraatine
karar verilmesi gerektiğini” savunmuştur.
5237 sayılı TCY’nın 257. maddesinde düzenlenen “görevi kötüye kullanma” suçu;
765 sayılı TCY’nın 240. maddesinde yer alan “görevde yetkiyi kötüye kullanma”, 230.
maddesindeki “görevi ihmal”, 228. maddesinde düzenlenen “görevde keyfi davranış”
ve 212/1. maddesinde düzenlenmiş olan “basit rüşvet alma” suçlarının karşılığını oluşturmaktadır.
5237 sayılı TCY’nın 257. maddesinin, suç ve Özel Dairenin karar tarihinde yürürlükte bulunan şekline göre; 1. fıkrasındaki görevde yetkiyi kötüye kullanma suçu, kamu
görevlisinin yasada ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında görevinin gereklerine
aykırı hareket etmesi ve bu aykırı davranış nedeniyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunması ya da kişilere haksız bir kazanç sağlanması ile oluşur.
Görüldüğü gibi, 765 sayılı TCY’nın 240. maddesindeki suçun oluşumu için norma
aykırı davranış yeterli iken, 5237 sayılı TCY’nın 257/1. maddesindeki suçun oluşabilmesi için, norma aykırı davranış yetmemekte, bu davranış nedeniyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunması ya da kişilere haksız bir kazanç
sağlanması gerekmektedir.
Can güvenliği nedeniyle silah taşıma ruhsatı verilmesi yetkisi 6136 sayılı Yasanın
7. ve anılan Yönetmeliğin 7/a maddesi uyarınca İl Valilerine aittir. Hatta 01.05.2002
tarihinde yapılan değişiklikle 7/a maddesi kapsamında İl Valilerinin takdir yetkileri
daha da genişletilmiştir. Ancak İl Valileri, Yönetmeliğin 7/a maddesinde belirtildiği
gibi, “yaptıkları iş, sosyal, ekonomik, kültürel ve mesleki faaliyetleri ya da bulundukları yer ve zaman itibarıyla can güvenliklerinin ciddi ve harici tehdit ve tehlikelere
maruz kalacağı kuvvetle muhtemel olduğu anlaşılan Türk Vatandaşları ile karşılıklılık
esasına göre ülkemizde çalışma ve ikamet izni sahibi yabancı uyruklu şahıslara” bu
madde kapsamında taşıma ruhsatı verebilme yetkisine sahiptirler. Yapılan değişiklikle
bu maddeye eklenen “ancak ( a ) bendinde geçen şahısların can güvenliklerinin ciddi
ve harici tehditlere maruz kalacağının kuvvetle muhtemel olup olmadığı hususu Valiler
tarafından takdir edilir” ibaresinden bu konuda Valilere sınırsız bir yetki dolayısıyla da
keyfilik tanındığı düşünülemez. Devlet kurumlarının yaptıkları araştırmalar, toplanan
belge ve bilgiler ile objektif ölçütler gözönünde tutulmak suretiyle, kişisel öngörü ve
mesleki birikimlerden de yararlanılarak takdir hakkı yetkisi kullanılmalıdır. Valilerin
bu hususta kullanacakları takdir hakkının denetime açık olacak gerekçeleri içermesi
keyfiliğin önüne geçilebilmesi açısından zorunludur.
Bu açıklamalar ışığında dosyadaki tüm bilgi ve belgeler değerlendirildiğinde;
Bayburt Valisi olan sanığın can güvenliği nedeniyle taşıma ruhsatı almak için başvuruda bulunan M. A., K. A ve O. D. isimli kişilerin can güvenliklerinin tehlikede olduğu yönünde bir başvurularının bulunmamasına, bu konuda herhangi bir somut bilgi
ve belgenin olmamasına ve Bayburt İlinde fiilen oturmadıklarını bilmesine karşın silah
ŞUBAT 2012
taşıma ruhsatı onayı vermesi eylemlerinde, takdir yetkisinin sınırlarını aşıp kendisine
verilen yetkiyi kötüye kullandığının kabulü gerekir. Hatta, sanığın Bayburt İlinde oturmadığını bildiği bu kişilerin silah taşıma ruhsatı alabilmeleri açısından gerekli olan
“Bayburt İlinde ikamet etmeleri” koşulunu şekli olarak yerine getirebilmek amacıyla
sürece bizzat müdahalede bulunması ve bunun sonucunda taşıma ruhsatı onayı vermesi
bu konudaki yetkisini kullanış tarzını göstermektedir. 5442 ve 6136 sayılı Yasalar ile
ilgili Yönetmelik hükümleri ve İçişleri Bakanlığı Genelgesi birlikte değerlendirildiğinde, İl Valilerinin silah ruhsatı verme yetkisini ancak yetkili ve sorumlu oldukları
yönetim biriminde oturan kişilerle sınırlı olarak kullanabilecekleri, başka illerde oturan
kişilere ruhsat vermeye hiçbir şekilde yetkilerinin bulunmadığı açıktır.
Bu durumda, 5237 sayılı TCY’nda kamu görevlisi sayıldığında kuşku bulunmayan
sanık valinin kendisine yasalar ve yönetmelikle verilen görevleri yerine getirirken görevin gereklerine aykırı davrandığı ortadadır. 5237 sayılı TCY’nın 257/1. maddesindeki “görevde yetkiyi kötüye kullanma” suçunun, suç ve karar tarihinde yürürlükte bulunan şekli açısından; kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunduğu
konusunda bir iddia ve belirleme bulunmadığından, olayda bu öğelerin gerçekleşmediği anlaşılmaktadır. Ancak olayımızda, ilgili Yasa ve Yönetmelik hükümleri uyarınca
silah taşıma ruhsatı alma olanağı bulunmadığı açıkça ortada olan kişilere görevinin
gereklerine aykırı davranmak suretiyle silah taşıma ruhsatı onayı vermesi suretiyle, bu
kişilere haksız kazanç sağlama koşulu gerçekleştiğinden sanığın eylemleri 5237 sayılı
TCY’nın 257/1. maddesinde öngörülen suçu oluşturur.
Öte yandan Ceza Genel Kurulunca ulaşılan bu sonuca göre; Özel Daire kararından
sonra 19.12.2010 tarihinde yürürlüğe giren 6086 sayılı Yasanın 1. maddesi ile 5237
sayılı TCY’nın 257. maddesinde yapılan değişikliklerin de Özel Dairece gözönünde
bulundurulması yasal bir zorunluluktur.
Bu itibarla, sanığın Yasa ve Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak üç kişiye silah
taşıma ruhsatı onayı vermesi şeklindeki eyleminin zincirleme olarak görevi kötüye kullanma suçunu oluşturmasına karşın Özel Dairece mahkumiyeti yerine beraatine karar
verilmesinde isabet bulunmadığından kararının bozulmasına karar verilmelidir.
Çoğunluk görüşüne katılmayan bir kısım Genel Kurul Üyesi; Özel Daire beraat
kararının onanması gerektiği görüşüyle karşı oy kullanmışlardır.
SONUÇ : Açıklanan nedenlerle;
1- Yargıtay 4. Ceza Dairesinin 27.05.2010 gün ve 40-16 sayılı kararının BOZULMASINA,
2- Dosyanın Yargıtay 4. Ceza Dairesine gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığına TEVDİİNE, 21.12.2010 günü yapılan müzakerede oyçokluğuyla karar
verildi.
SAYI : 26
251
ATEŞLİ SİLAHLAR VE BIÇAKLAR İLE DİĞER ALETLER HAKKINDA YÖNETMELİK
Madde 7- (Değişik madde: 01/05/2002 - 2002/4158 S.Yön./1. md.)
İl valileri;
a) Yaptıkları iş, sosyal, ekonomik, kültürel ve mesleki faaliyetleri ya da bulundukları yer ve zaman itibarıyla can güvenliklerinin ciddi ve harici tehdit ve tehlikelere maruz kalacağı kuvvetle muhtemel olduğu
anlaşılan Türk vatandaşları ile karşılıklılık esasına göre ülkemizde çalışma ve ikamet izni sahibi yabancı
uyruklu şahıslara,
5237/m.257-1TÜRK CEZA KANUNU
(1) Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan hâller dışında, görevinin gereklerine aykırı hareket etmek
suretiyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir (Değişik
ibare: 08/12/2010-6086 S.K./1.mad.) menfaat , sağlayan kamu görevlisi, (Değişik ibare: 08/12/2010-6086
S.K./1.mad.) altı aydan iki yıla kadar, hapis cezası ile cezalandırılır.
YARGITAY
1. CEZA DAİRESİ
Tarih: 14.7.2011
Esas: 2010/939
Karar: 2011/4508
♦♦ KASTEN ADAM ÖLDÜRENİN MÜEBBET HAPİSLE
CEZALANDIRILACAĞI
♦♦ MEŞRU SAVUNMADA SINIRIN HEYECAN KORKU VE TELAŞ
NEDENİYLE AŞILMASI
ÖZET: Kasten adam öldürmekten yargılanan sanığın Ağır Ceza Mahkemesince hükümlülüğüne karar verilmiştir.
Özel Dairece;
Olay günü patlatılan bomba nedeniyle bir kişinin ölüp, bir kişinin de yaralandığı,
bu olayın şüphelisi olarak düşünülen, sivil araçla ve kıyafetle orada bulunan iki as-
ŞUBAT 2012
keri görevlinin olayın hemen sonrasında yöre halkı tarafından yakalanıp, araçlarına, silahlarına ve diğer eşyalarına el konulduğu, bombalama eylemi nedeniyle olay
yerinde kalabalık insan gruplarının oluştuğu, bu grupların bombalama eylemini
bahane ederek kamu binalarına saldırıda bulundukları, bu sırada yaşanan olaylardan haberdar olmayan, Şemdinli Üçüncü Dağ ve Komanda Taburunda piyade uzman çavuş olarak görev yapmakta olan sanığın, bu olaydan bir gün önce idari izinli
olarak, eşinin sağlık sorunları nedeniyle gittiği Van ilinden yanında eşi, çocukları
olduğu halde, kendisine ait otomobille ilçeye döndüğü, ilçe girişinde gruplar halinde, yüzleri maskeli olan kişileri gördükleri, sanığın güvenlik kuvveti mensubu olduğunun fark edildiği, önde bulunan gruba önceki yaşanan olayların etkisiyle “bu
polis, durdurun, yakın yakın arabayı” diyerek bağırdıkları, bunun üzerine öndeki
grubun sanığın bulunduğu araca yaklaşıp, arkadaki grupla birlikte aracı çember
içerisine aldıkları, grubun ellerine geçirdikleri taş ve sopalarla araca vurdukları,
tekme attıkları, aracı salladıkları, vurma sonucu aracın arka ve sol yan camının
kırıldığı, aracın ilerleyemez olduğu, sanığın, sol eline aldığı tabanca ile elini açık
olan sol ön camdan dışarı çıkararak herhangi bir hedef gözetmeksizin rastgele ateş
etmeye başladığı, aynı zamanda kalabalığın arasından sağ eliyle kullandığı aracıyla ilerlediği, bu atışlar sırasında kalabalık içerisinde bulunan maktulün aldığı
isabet sonucu yaşamını yitirdiği, kalabalık içinde bulunan dört kişinin basit tıbbi
müdahale ile giderilebilir şekilde, bir kişinin de TCK’nın 86/1. maddesi kapsamında kalacak şekilde yaralandıkları, maktul ve mağdurların vurulma sırasında bulundukları yerlerin bile saptanamadığı, sanığın, tabancasıyla ateşi sonucu kısmen dağılan grubun içerisinden aracıyla hızla uzaklaşarak görev yaptığı tabur lojmanına
gidebildiği olayda;
Sanığın, kendisinin ve yanında bulunan eşi ile üç çocuğunun vücut bütünlüğüne yönelmiş, gerçekleşen haksız bir saldırıyı meşru savunma koşulları içinde, ancak içine
düştüğü heyecan, korku ve telaş nedeniyle meşru savunma sınırını aşarak maktulü
öldürdüğü anlaşıldığı halde; TCK’nın 27/2 ve CMK’nın 223/3-c maddeleri uyarınca ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi yerine, yazılı şekilde delillerin
takdirinde yanılgıya düşülerek TCK’nın 81, 21/2, 29, 62. maddeleri ile hüküm kurulması, bozmayı gerektirmiştir.
İlgili Kanun/Madde: 5237/m.21-2, 27-2, 29, 62, 81
5271/m. 223-3-c
DAVA : A.’yi olası kastla kasten öldürmekten sanığın yapılan yargılanması sonunda, Hükümlülüğüne ilişkin ( Malatya İkinci Ağır Ceza Mahkemesi )’nden verilen
18.05.2009 gün ve 194/148 sayılı hükmün Yargıtay’ca incelenmesi sanık müdafii ile
müdahiller vekili taraflarından istenilmiş, sanık müdafii duruşma da talep etmiş olduğundan dava dosyası C.Başsavcılığı’ndan tebliğname ile Dairemize gönderilmekle,
kararda açıklanan nedenle duruşmasız, müdahillerin temyizi üzerine incelendi ve aşa-
SAYI : 26
253
ğıdaki karar tespit edildi:
KARAR : 1- Sanık hakkında hükmolunan ceza süresi dikkate alındığında, sanık
müdafiinin duruşmalı inceleme isteminin CMUK’nın 318. maddesi uyarınca reddine
karar verilmiştir.
2- 09.11.2005 günü saat 12.00 sularında Ş... ilçesi C... caddesinde bulunan Ö... pasajında patlatılan bomba nedeniyle bir kişinin ölüp, bir kişinin de yaralandığı, bu olayın
şüphelisi olarak düşünülen, sivil araçla ve kıyafetle orada bulunan iki askeri görevlinin olayın hemen sonrasında yöre halkı tarafından yakalanıp, araçlarına, silahlarına ve
diğer eşyalarına el konulduğu, bombalama eylemi nedeniyle olay yerinde kalabalık
insan gruplarının oluştuğu, bu grupların bombalama eylemini bahane ederek kamu binalarına saldırıda bulundukları, bazı araçları yaktıkları, yolların bir kısmını ağaç direklerle bariyer yapmak suretiyle kapatıp, direkleri, lastik ve benzeri eşyaları yaktıkları,
ilçede meydana gelen bu eylemden güvenlik güçlerini sorumlu tuttukları, güvenliği
sağlamaya çalışan kolluk kuvvetlerine mukavemet gösterdikleri, şüpheli olduklarını
düşündükleri iki askeri görevli ile araçlarında bulunan silahlar ve diğer eşyalarını güvenlik kuvvetlerine teslim etmedikleri, el koydukları aracı yaktıkları, bunun üzerine
halkın mukavemetini güç kullanarak kırmayı başaran güvenlik kuvvetlerinin, iki askeri
görevliyi kalabalıktan kurtararak İlçe Emniyet Müdürlüğüne götürebildikleri, başkaca olay yeri tespiti, delil toplanması ve güvenliğin sağlanması işlemi yapamadan olay
yerinden ayrılmak zorunda kaldıkları, bu arada kalabalık insan gruplarının sayılarının
zaman ilerledikçe arttığı, ilçede güvenlik zafiyetinin oluştuğu, saat 16.30 sularında ilçede görevli Cumhuriyet Savcısı tarafından söz konusu araç üzerinde delil toplanması
amacıyla keşif yapılmasına karar verilip, heyet halinde olay yerine gidildiği, keşif yerine 60-70 metre uzaklıkta yine kalabalık bir insan grubunun cadde üzerinde beklemeye, ateş yakmaya devam ettikleri, mevsim ve coğrafi şartlar itibariyle havanın iyice
kararmış olduğu, tanık olarak dinlenen Cumhuriyet Savcısı’nın anlatımına göre; keşfi
bekleyen grubun bulunduğu yerden kimliği belirlenemeyen kişilerce uzun namlulu silahlarla havaya ateş açıldığı, hatta keşif heyetinin hemen yakınında bulunan ve yöre
halkından olan Emin isimli şahsın, keşif yapılan araç içerisinde bulunan uzun namlulu
silahı alarak şarjörünü taktığı ve kurma kolunu çekip, Cumhuriyet Savcısına ve yanındakilere doğrulttuğu, ancak keşif yerinde bulunan diğer kişilerce zor kullanılarak engel olunduğu, keşfin güvenlik sebebiyle yapılamaz duruma geldiği, bu sırada yaşanan
olaylardan haberdar olmayan, Şemdinli Üçüncü Dağ ve Komanda Taburunda piyade
uzman çavuş olarak görev yapmakta olan sanığın, bu olaydan bir gün önce idari izinli
olarak, eşinin sağlık sorunları nedeniyle gittiği Van ilinden yanında eşi, beş, sekiz ve on
yaşında olan üç çocukları olduğu halde, kendisine ait 42 ... ... plaka sayılı otomobille
ilçeye döndüğü, ilçe girişinde gruplar halinde, yüzleri maskeli olan kişileri gördükleri,
yolların direklerle kısmen kapatılmış, tekerleklerin yol ortasında yakılmış olduklarını
görüp, endişelendikleri, bir yandan da ne olup bittiğini anlamaya çalıştıkları, bir fırsatını bulup, kısmen kapalı olan yolların bir bölümünü geçtikleri, kalabalığın bir kısmının
otomobilin arkasında kaldığı, sanığın, aracının plakasının yabancı olması nedeniyle
ŞUBAT 2012
halk tarafından önceki olayla bağlantısı olduğunun düşünülebileceğinden endişe duyarak, aracının ön uzun farlarını kullandığı, ancak arkada kalan grupça aracın plakasının
görülüp, sanığın güvenlik kuvveti mensubu olduğunun fark edildiği, önde bulunan gruba önceki yaşanan olayların etkisiyle “bu polis, durdurun, yakın yakın arabayı” diyerek
bağırdıkları, bunun üzerine öndeki grubun sanığın bulunduğu araca yaklaşıp, arkadaki
grupla birlikte aracı çember içerisine aldıkları, sanığın etrafını saran gruba “ben polis
değilim, yapmayın” demesine karşın grubun ikna olmayarak ellerine geçirdikleri taş
ve sopalarla araca vurdukları, tekme attıkları, aracı salladıkları, vurma sonucu aracın
arka ve sol yan camının kırıldığı, aracın ilerleyemez olduğu, bir yandan da kalabalığın
bulunduğu yerden silah seslerinin yükseldiği, araç içerisinde bulunan sanık ve ailesinin saldırı nedeniyle korktukları, aracın arka bölümünde oturan yaşı küçük çocukların,
“baba biz ölmek istemiyoruz” diye bağırdıkları, kalabalık gruptan bazı kimselerin, kırılan camlardan ellerini araca sokup, sanık ve beraberindekileri çekiştirdikleri, sanık
ve eşinin çaresiz şekilde birbirlerine ne yapılması gerektiğini sordukları, sanığın, sol
eline aldığı tabanca ile elini açık olan sol ön camdan dışarı çıkararak herhangi bir hedef
gözetmeksizin rastgele ateş etmeye başladığı, aynı zamanda kalabalığın arasından sağ
eliyle kullandığı aracıyla ilerlediği, bu atışlar sırasında kalabalık içerisinde bulunan
maktulün sağ spina illiaka ve sol ön kolundan isabet aldığı, sağ spina illiakadan aldığı isabet sonucu yaşamını yitirdiği, kalabalık içinde bulunan dört kişinin basit tıbbi
müdahale ile giderilebilir şekilde, bir kişinin de TCK’nın 86/1. maddesi kapsamında
kalacak şekilde yaralandıkları, maktul ve mağdurların vurulma sırasında bulundukları
yerlerin bile saptanamadığı, sanığın, tabancasıyla ateşi sonucu kısmen dağılan grubun
içerisinden aracıyla hızla uzaklaşarak görev yaptığı tabur lojmanına gidebildiği olayda;
Sanığın, kendisinin ve yanında bulunan eşi ile üç çocuğunun vücut bütünlüğüne
yönelmiş, gerçekleşen haksız bir saldırıyı meşru savunma koşulları içinde, ancak içine
düştüğü heyecan, korku ve telaş nedeniyle meşru savunma sınırını aşarak maktulü öldürdüğü anlaşıldığı halde; TCK’nın 27/2 ve CMK’nın 223/3-c maddeleri uyarınca ceza
verilmesine yer olmadığına karar verilmesi yerine, yazılı şekilde delillerin takdirinde
yanılgıya düşülerek TCK’nın 81, 21/2, 29, 62. maddeleri ile hüküm kurulması,
SONUÇ : Bozmayı gerektirmiş olup, sanık müdafii ve katılan vekilinin temyiz itirazları bu nedenle yerinde görüldüğünden, hükmün tebliğnamedeki düşünceye aykırı
olarak ( BOZULMASINA ), 14.07.2011 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
5237/m.21-2 TÜRK CEZA KANUNU
(2) Kişinin, suçun kanunî tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi hâlinde olası kast vardır. Bu hâlde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda müebbet hapis cezasına, müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıldan yirmibeş yıla kadar hapis
cezasına hükmolunur; diğer suçlarda ise temel ceza üçte birden yarısına kadar indirilir.
SAYI : 26
255
(2) Meşru savunmada sınırın aşılması mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmiş ise faile ceza verilmez.
5237/m.29
TÜRK CEZA KANUNU
Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki
yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hâllerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne
kadarı indirilir.
5237/m.62
TÜRK CEZA KANUNU
- (1) Fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı hâlinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis
cezası yerine, müebbet hapis; müebbet hapis cezası yerine, yirmibeş yıl hapis cezası verilir. Diğer cezaların altıda birine kadarı indirilir.
(2) Takdiri indirim nedeni olarak, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar göz önünde bulundurulabilir. Takdiri indirim nedenleri kararda gösterilir.
5237/m.81
TÜRK CEZA KANUNU
Bir insanı kasten öldüren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
5271/m. 223-3-c
CEZA MUHAKEMESİ KANUNU
Meşru savunmada sınırın heyecan, korku ve telaş nedeniyle aşılması,
YARGITAY
2. CEZA DAİRESİ
Tarih: 13.7.2011
Esas: 2009/49963
Karar: 2011/25398
♦♦ HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASINDA CMK:231
DE ARANAN ŞARTLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKCEĞİ
♦♦ SAVUNMALARIN ALINDIĞI DURUŞMA TUTANAKLARININ ZABIT
KATİPLERİ TARAFINDAN İMZALANMASI ZORUNLULUĞU
♦♦ UYGULAMA MADDELERİNİN HATALI YAZILMASININ BOZMA
NEDENİ OLDUĞU
ŞUBAT 2012
ÖZET: Sanığın babası ile tartışan mağdurun üzerine, köpeğini salarak mağduru
ısırması olayında Yerel Mahkeme kasten yaralama suçundan sanıklar hakkında hüküm kurmuştur.
Özel Mahkemece;
Silahtan dolayı artırım yapılırken uygulama maddesinin 86/3-e yerine, 86/3-a olarak hatalı yazılması,
Sanığın kasten yaralama suçundan cezalandırılmasına karar verildiğinin belirtilmemesi suretiyle hükümde karışıklığa sebebiyet verilmesi,
Sanıkların savunmalarının alındığı duruşma tutanağının zabıt katibi tarafından
imzalanmaması
Sanık hakkında 5271 sayılı CMK’nın 231. maddesinde düzenlenen hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilip verilmeyeceği konusunda, kanunun
aradığı hususların değerlendirilmemesi, yeterli gerekçe gösterilmeden CMK’nın
231/5-6 maddelerinin uygulanmasına yer olmadığına karar verilmesi, bozmayı gerektirmiştir.
İlgili Kanun/Madde: 5237/m. 86-3-a, 86-3-e
5271/m.219-1, 231
DAVA : Dosya incelenerek gereği düşünüldü:
KARAR : Sanığın babası ile tartışan mağdurun üzerine, köpeğini salarak mağduru
ısırması sonucunda doktor raporuna göre, basit tıbbi müdahale ile giderilecek şekilde
yaralanmasına sebebiyet verdiği olayda, suçta araç olarak kullanılan köpeğin, mağdura
ait adli raporda gösterilen yaralanmanın meydana geliş biçimi ve ölçütleri ile vücutta meydana getirdiği tahribatın ağırlığı itibariyle, araç olarak kullanılan köpeğin silah
sayılmasında bir isabetsizlik görülmediğinden tebliğnamedeki bu yönde bozma isteyen düşünceye iştirak edilmemiş, yapılan duruşmaya, toplanan delillere, mahkemenin
soruşturma sonuçlarına uygun oluşan kanaat ve takdirine göre, sair temyiz itirazları
yerinde görülmemiştir.
Ancak;
1- Gerekçeli kararda kasten yaralama suçundan hüküm kurulması sırasında silahtan dolayı artırım yapılırken uygulama maddesinin 86/3-e yerine, 86/3-a olarak hatalı
yazılması,
2- Hükmün gerekçe kısmında sanığın kasten yaralama suçundan cezalandırılmasına
karar verildiği belirtilmiş ise de; kısa kararda ve hüküm fıkrasında hangi sanığın kasten
yaralama suçundan cezalandırılmasına karar verildiğinin belirtilmemesi suretiyle hükümde karışıklığa sebebiyet verilmesi,
3- Sanıkların savunmalarının alındığı 06.12.2007 tarihli duruşma tutanağının 1.
sayfasının zabıt katibi tarafından imzalanmaması suretiyle 5271 sayılı CMK’nın 219.
SAYI : 26
257
maddesinin 1. fıkrasına aykırı davranılması,
4- Sanık hakkında 5271 sayılı CMK’nın 231. maddesinde düzenlenen hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilip verilmeyeceği değerlendirilirken, sanığın
daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olup olmadığı, mahkemece sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları gözönünde bulundurularak yeniden suç
işlemeyeceği hususunda kanaate varılıp varılmadığı ve suçun işlenmesiyle mağdurun
veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin
suretiyle tamamen giderilip giderilmediği hususlarının değerlendirilmesi gerektiği gözetilmeden, yasal ve yeterli gerekçe gösterilmeden CMK’nın 231/5-6 maddelerinin uygulanmasına yer olmadığına karar verilmesi,
SONUÇ : Bozmayı gerektirmiş, sanık ve o yer Cumhuriyet Savcısının temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebeplerden dolayı istem
gibi ( BOZULMASINA ), 13.07.2011 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
5237/m. 86-3-e
TÜRK CEZA KANUNU
(3) Kasten yaralama suçunun;
e) Silâhla,
5237/m. 86-3-a
TÜRK CEZA KANUNU
(3) Kasten yaralama suçunun;
a) Üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe karşı,
5271/m. 219-1
(1) Duruşma için tutanak tutulur. Tutanak, mahkeme başkanı veya hâkim ile zabıt kâtibi tarafından imzalanır. Duruşmada yapılan işlemlerin teknik araçlarla kayda alınması halinde, bu kayıtlar vakit geçirilmeksizin yazılı tutanağa dönüştürülerek mahkeme başkanı veya hâkim ile zabıt kâtibi tarafından imzalanır.
5271/m. 231 CEZA MUHAKEMESİ KANUNU
(1) Duruşma sonunda, 232 nci Maddede belirtilen esaslara göre duruşma tutanağına geçirilen hüküm
fıkrası okunarak gerekçesi ana çizgileriyle anlatılır.
(2) Hazır bulunan sanığa ayrıca başvurabileceği kanun yolları, mercii ve süresi bildirilir.
(3) Beraat eden sanığa, tazminat isteyebileceği bir hâl varsa bu da bildirilir.
(4) Hüküm fıkrası herkes tarafından ayakta dinlenir.
(5) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md) Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün
açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.
(6) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md) Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar veri-
ŞUBAT 2012
lebilmesi için;
a) Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
b) Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
c) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi,
gerekir.
(7) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md) Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde,
mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez.
(8) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak
üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;
a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,
b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya
sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına
ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine,
karar verilebilir. Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur.
(9) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md) Altıncı fıkranın (c) bendinde belirtilen koşulu derhal yerine getiremediği takdirde; sanık hakkında mağdura veya kamuya verdiği zararı denetim süresince aylık
taksitler halinde ödemek suretiyle tamamen gidermesi koşuluyla da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.
(10) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md) Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve
denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.
(11) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md) Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya
denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme hükmü açıklar.
Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı
halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek
yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.
(12) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz
edilebilir.
(13) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, bunlara
mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak
Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için
kullanılabilir.
(14) (Ek fıkra: 06/12/2006 - 5560 S.K.23.md;Değişik fıkra: 23/01/2008-5728 S.K./562.mad) Bu maddenin hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümleri, Anayasanın 174 üncü maddesinde
koruma altına alınan inkılâp kanunlarında yer alan suçlarla ilgili olarak uygulanmaz.
SAYI : 26
259
YARGITAY
5. CEZA DAİRESİ
Tarih: 10.5.2011
Esas: 2008/817
Karar: 2011/3828
♦♦ NİTELİKLİ ZİMMET SUÇU
♦♦ DAVA ZAMANAŞIMI
ÖZET: Zimmet, dolandırıcılık, resmi evrakta sahtecilik ve özel evrakta sahtecilik
suçlarından sanıkların yapılan yargılanmaları sonunda; kamu davalarının zamanaşımı nedeniyle ortadan kaldırılmasına dair, Ağır Ceza Mahkemesinden verilen
hükümlerin temyizinde
Özel Dairece;
Olay tarihinde T.C. Ziraat Bankası Silvan Şubesi müdürü olan sanık, sahte fatura
ve belgelere dayanarak çok sayıda çiftçi adına haksız şekilde tahakkuk ettirilen sahte tediye fişleri…. şubesinin zilyetliğindeki paralar üzerinde muhafaza ve denetim
yükümlülüğünün bulunması nedeniyle suç tarihinde yürürlükte olan 765 sayılı TCK.
nun 202/2. maddesine uyan “nitelikli zimmet” suçunu oluşturacağı, suç tarihinden
sonra yürürlüğe giren 4603 sayılı Kanundaki düzenlemelerden dolayı T.C. Ziraat
Bankası personelinin memur gibi cezalandırılma olanağının bulunmaması nedeniyle, bu tarihten önce işlenen zimmet suçlarında 4389 ve 5411 sayılı Bankalar Yasası
ile 765 sayılı TCK.nun 202. maddesi uyarınca karşılaştırma yapılarak lehe hükmün
belirlenmesi gerektiği de gözetilerek, yargılamaya devamla sanıklar hakkında esasa
ilişkin hükümler verilmesi yerine “ödenen paraların bankanın malvarlığına dahil
olmadığı bu nedenle eylemlerin kül halinde özel belgede sahtecilik ve kamu kurumu
aleyhine dolandırıcılık suçlarını oluşturacağından” bahisle zamanaşımı nedeniyle
kamu davalarının ortadan kaldırılmasına karar verilmesi, hatalı bulunarak Yerel
Mahkemenin kararı bozulmuştur.
5237/m. 64
5271/m.223-8.
DAVA : Zimmet, dolandırıcılık, resmi evrakta sahtecilik ve özel evrakta sahtecilik
suçlarından sanıkların yapılan yargılanmaları sonunda; kamu davalarının zamanaşımı
nedeniyle ortadan kaldırılmasına dair, Diyarbakır 2. Ağır Ceza Mahkemesinden verilen 28.05.2007 gün ve 1997/161 Esas, 2007/259 Karar sayılı hükümlerin süresi içinde
Yargıtay’ca incelenmesi katılan vekili tarafından istenilmiş olduğundan dava evrakı
C.Başsavcılığından tebliğname ile daireye gönderilmekle incelenerek gereği düşünüldü:
ŞUBAT 2012
KARAR : Hükümden sonra temyiz incelemesi sırasında sanık M.Ç.’nin öldüğü
UYAP ortamından temin edilen nüfus kaydından anlaşıldığından, bu hususun Nüfus
Müdürlüğünden sorularak kesin olarak belirlenmesini müteakip 5237 sayılı TCK.nun
64 ve 5271 sayılı CMK.nun 223/8. maddeleri uyarınca mahkemesince bir karar verilmesi lüzumu , olay tarihinde T.C. Ziraat Bankası Silvan Şubesi müdürü olan sanık
S.Ö.’ye isnat olunan sahte fatura ve belgelere dayanarak çok sayıda çiftçi adına haksız
şekilde tahakkuk ettirilen kimyevi gübre destekleme paralarını katılan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı hesabından çiftçiler adına düzenlenmiş tediye fişlerini sahte imzalarla
imzalamasına müsaade ettiği gübre bayii sanık S.K.’ye ve diğer bir kısım sanıklara
ödemesi eylemlerinin sübutu halinde sanığın banka şubesinin zilyetliğindeki paralar
üzerinde muhafaza ve denetim yükümlülüğünün bulunması nedeniyle suç tarihinde yürürlükte olan 765 sayılı TCK.nun 202/2. maddesine uyan “nitelikli zimmet” suçunu
oluşturacağı, bu itibarla; Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun Dairemizce de benimsenen
04.05.2010 gün ve 2009/223-104 sayılı Kararında belirtildiği üzere, suç tarihinden sonra 25.11.2000 tarihinde yürürlüğe giren 4603 sayılı Kanundaki düzenlemelerden dolayı
T.C. Ziraat Bankası personelinin memur gibi cezalandırılma olanağının bulunmaması
nedeniyle, bu tarihten önce işlenen zimmet suçlarında 4389 ve 5411 sayılı Bankalar Yasası ile 765 sayılı TCK.nun 202. maddesi uyarınca karşılaştırma yapılarak lehe hükmün
belirlenmesi gerektiği de gözetilerek, yargılamaya devamla sanıklar hakkında esasa
ilişkin hükümler verilmesi yerine “ödenen paraların bankanın malvarlığına dahil olmadığı bu nedenle eylemlerin kül halinde özel belgede sahtecilik ve kamu kurumu aleyhine dolandırıcılık suçlarını oluşturacağından” bahisle zamanaşımı nedeniyle kamu
davalarının ortadan kaldırılmasına karar verilmesi,
SONUÇ : Kanuna aykırı, katılan vekilinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükümlerin 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi de gözetilerek CMUK.
nun 321. maddesi uyarınca BOZULMASINA, 10.05.2011 tarihinde oybirliğiyle karar
verildi.
765/m.202
TÜRK CEZA KANUNU (MÜLGA)
(Değişik: 21/11/1990 - 3679/7 md.)
Görevi sebebiyle kendisine tevdi olunan veya muhafaza, denetim veya sorumluluğu altında bulunan
para veya para yerine geçen evrak veya senetleri veya diğer malları zimmetine geçiren memura altı yıldan
oniki yıla kadar ağır hapis ve meydana gelen zararın bir misli kadar ağır para cezası verilir.
Yukarıdaki fıkrada gösterilen cürüm, dairesini aldatacak ve fiilin açığa çıkmamasını sağlayacak her
türlü hileli faaliyette bulunmak suretiyle işlenmiş ise faile oniki yıldan aşağı olmamak üzere ağır hapis ve
meydana gelen zararın üç misli kadar ağır para cezası verilir.
Zararın, kovuşturma yapılmadan önce tamamiyle ödenmiş olması halinde yukarıdaki fıkralarda yazılı
cezaların yarısı, ödeme hükümden önce gerçekleştirilmiş ise üçte biri indirilir.
Meydana gelen zararın ödenmemesi halinde mahkemece ödettirilmesine re’sen hükmolunur.
Bu fiiller kamu bankaları aleyhine işlenmiş ise faile verilecek ceza üçte bir oranında artırılır.
SAYI : 26
261
5237/m. 64 TÜRK CEZA KANUNU
(1) Sanığın ölümü hâlinde kamu davasının düşürülmesine karar verilir. Ancak, niteliği itibarıyla müsadereye tâbi eşya ve maddî menfaatler hakkında davaya devam olunarak bunların müsaderesine hükmolunabilir.
(2) Hükümlünün ölümü, hapis ve henüz infaz edilmemiş adlî para cezalarını ortadan kaldırır. Ancak,
müsadereye ve yargılama giderlerine ilişkin olup ölümden önce kesinleşmiş bulunan hüküm, infaz olunur.
5271/m.223-8.
(8) Türk Ceza Kanununda öngörülen düşme sebeplerinin varlığı ya da soruşturma veya kovuşturma
şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması hallerinde, davanın düşmesine karar verilir. Ancak, soruşturmanın veya kovuşturmanın yapılması şarta bağlı tutulmuş olup da şartın henüz gerçekleşmediği anlaşılırsa; gerçekleşmesini beklemek üzere, durma kararı verilir. Bu karara itiraz edilebilir.
YARGITAY
6. CEZA DAİRESİ
Tarih: 19.7.2011
Esas: 2007/12538
Karar: 2011/35533
♦♦ SANIK HAKKINDA LEHE OLAN KANUNUN UYGULANMASI
GEREKTİĞİ
♦♦ “DEĞER AZLIĞI” 5237 SAYILI YASAYA ÖZGÜ AYRI VE YENİ BİR
KAVRAMDIR
ÖZET: Yerel Mahkemece sanık hakkında verilen hüküm temyiz edilmekle
Özel Dairece;
Sanığın yakınanın aracının camını kırarak değeri dosya kapsamından anlaşılamayan eşyaları çalması nedeniyle eylemine uyan 765 sayılı TCYsı ve 5237 sayılı
Yasaya göre mala zarar verme suçuyla ilgili olarak uzlaşma koşulları da değerlendirilerek uygulama yapılıp, verilmesi gereken cezalar ayrı, ayrı tespit edilip, sonuç
cezalar karşılaştırılarak lehe olan yasa belirlenerek uygulama yapılması gerekirken, yazılı şekilde uygulama yapılması,
Eylemin 5237 sayılı Yasanın 142/1-b maddesindeki suçu oluşturduğu gözetilmeden
yazılı biçimde karar verilmesi,
ŞUBAT 2012
Eylemin işleniş saati belirlenip sonucuna göre, 5237 sayılı TCK’nun 143. maddesiyle uygulama yapılması gerektiğinin gözetilmemesi,
“değerin azlığının” 5237 sayılı Yasaya özgü ayrı ve yeni bir kavram olduğu, somut
olayda çalınan malların değeri belirlenmeden, bu maddeye sevk amacının dışında
yorumlar getirilerek anılan madde uyarınca cezadan indirim yapılması,
Hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar 53/1ddenin 1. fıkrasında öngörülen hakları kullanmaktan yoksun kılınmasına, aynı maddenin 3. fıkrası uyarınca
da kendi alt soyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından, söz
konusu yasaklamanın koşullu salıverilen sanık hakkında uygulanmamasına karar
verilmesi gerekirken, yazılı biçimde uygulama yapılması,
5237 sayılı TCY’nın 7/3. maddesinin açık hükmü karşısında, mükerrirlere ilişkin
infaz hükümlerinin uygulanamayacağının düşünülmemesi,
Kefaletle serbest bırakılan ve tüm duruşmaları takip eden sanığa kefalet parasının
iadesi konusunda bir karar verilmemesi,
Bozmayı gerektirmiştir.
İlgili Kanun/Madde: 765/m.81-2-3, 493-1, 522
5237/m.7-3, 142-1, 145
DAVA : Yerel Mahkemece verilen hüküm temyiz edilmekle; başvurunun nitelik,
ceza türü, süresi ve suç tarihine göre dosya görüşüldü:
KARAR : Dosya ve duruşma tutanakları içeriğine, toplanıp karar yerinde incelenerek tartışılan hukuken geçerli ve elverişli kanıtlara, gerekçeye ve Hakimin takdirine
göre; suçun sanık tarafından işlendiğini kabulde usul ve yasaya aykırılık bulunmadığı
anlaşıldığından, diğer temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
1- 5252 sayılı Yasanın 9/3. maddesi uyarınca, sanık yararına olan hüküm önceki ve
sonraki kanunların ilgili bütün hükümleri olaya uygulanarak ortaya çıkan sonuçların
birbiriyle karşılaştırılması suretiyle bulunacağından, sanığın yakınanın aracının camını
kırarak değeri dosya kapsamından anlaşılamayan dizüstü bilgisayar, kitap, gözlük kabı
ve albümü çalması nedeniyle eylemine uyan 765 sayılı TCY’nın 493/1, 522 ( pek fahiş
olması halinde ), 81/2-3. maddeleriyle 5237 sayılı Yasanın 142/1- b, 53, 151/1, 53.
maddeleri uyarınca, mala zarar verme suçuyla ilgili olarak uzlaşma koşulları da değerlendirilerek uygulama yapılıp, her iki Yasaya göre denetime olanak sağlayacak şekilde
uygulanan Yasa maddeleriyle, verilmesi gereken cezalar ayrı, ayrı tespit edilip, sonuç
cezalar karşılaştırılarak lehe olan yasa belirlenerek uygulama yapılması gerekirken,
yazılı şekilde uygulama yapılması,
2- Kabul ve uygulamaya göre de;
a- Sanığın yakınanın aracının camını kırarak hırsızlık suçunu işlediğinin anlaşılması
karşısında; eylemin 5237 sayılı Yasanın 142/1-b maddesindeki suçu oluşturduğu gözetilmeden yazılı biçimde karar verilmesi,
SAYI : 26
263
b- Yakınanın 00.30 sıralarında olayı farkettiğini, sanığın da suçu kabul etmediğini
belirtmesi karşısında; öncelikle yakınandan aracını hangi saatte park ettiği sorularak
eylemin işleniş saati belirlenip sonucuna göre, 5237 sayılı TCK’nun 143. maddesiyle
uygulama yapılması gerektiğinin gözetilmemesi,
c- 5237 sayılı TCK.nun 145. maddesindeki “malın değerinin azlığı” kavramının,
765 sayılı TCK.nun 522. maddesindeki “hafif veya “pek hafif ölçütleriyle her iki maddenin de cezadan indirim olanağı sağlaması dışında benzerliği bulunmadığı, “değerin
azlığının” 5237 sayılı Yasaya özgü ayrı ve yeni bir kavram olduğu, Yasa koyucunun
amacı ile suçun işleniş biçimi ve olayın özelliği de gözetilmek suretiyle, daha çoğunu
alma olanağı varken yalnızca gereksinimi kadar ve değer olarak da gerekiyorsa ceza
vermekten vazgeçilebileceği ölçüdeki düşük değerler esas alınmak, yasal ve yeterli
gerekçeleri de açıklanmak koşuluyla uygulanabileceği düşünülmeden somut olayda
çalınan malların değeri belirlenmeden, bu maddeye sevk amacının dışında yorumlar
getirilerek anılan madde uyarınca cezadan indirim yapılması,
d- Sanığın, TCK’nun 53. maddesinin 2. fıkrası uyarınca hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar aynı maddenin 1. fıkrasında öngörülen hakları kullanmaktan yoksun kılınmasına, aynı maddenin 3. fıkrası uyarınca da kendi alt soyu üzerindeki velayet,
vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından, söz konusu yasaklamanın koşullu salıverilen
sanık hakkında uygulanmamasına, karar verilmesi gerekirken, yazılı biçimde uygulama yapılması,
e- 5237 sayılı TCY’nın 7/3. maddesinin açık hükmü karşısında, 01.06.2005 tarihinden önce işlenen suçlar nedeniyle aynı Yasanın 6. ve 7. fıkralarında düzenlenen mükerrirlere ilişkin infaz hükümlerinin uygulanamayacağının düşünülmemesi,
3- Kefaletle serbest bırakılan ve tüm duruşmaları takip eden sanığa kefalet parasının
iadesi konusunda bir karar verilmemesi,
SONUÇ : Bozmayı gerektirmiş sanık savunmanının temyiz itirazları bu bakımdan
yerinde görülmüş olduğundan, hükmün açıklanan nedenlerle istem gibi BOZULMASINA, 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi yollamasıyla 1412 Sayılı CMUK.nun 326/son
maddesinin gözetilmesine, 19.07.2011 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
1 - Hırsızlığı işlemek veya çalınmış malı başka yere kaldırmak için duvar, kapı, pencere, demir parmaklık, kasa ve sandık gibi şahısları veya malları muhafaza için sağlam maddelerle ve muhkem surette
yapılmış şeyleri yıkmak, devirmek, kırmak, delmek veya mahvetmek veyahut suni vasıtalarla veya şahsi
çeviklik sayesinde bertaraf edilebilen maniaları kaldırarak veya aşarak hane ve sair yerlere girmek suretiyle işlenirse;
765/m.522
ŞUBAT 2012
TÜRK CEZA KANUNU
Onuncu babda beyan olunan cürümlerin işlenmesinde cürmün mevzuu olan şeyin veya ika edilen zararın kıymeti pek fahiş ise mahkeme cürme mahsus olan cezayı yarısına kadar artırır ve eğer hafif ise
yarısına ve eğer pek hafif ise üçte birine kadar eksiltir.
Kıymet tayini için cürmün mevzuu olan şeyin yahut vakı zararın cürüm işlendiği zamandaki kıymeti
nazarı dikkate alınır.Yoksa failin istihsal eylediği menfaat hesap edilmez.
Eğer fail aynı neviden olan cürümlerden dolayı mükerrer bulunur veya bu babın ikinci faslında yazılı
cürümlerden birini işlemiş olursa cezayı tenkise mahal yoktur.
765/m.81-2-3TÜRK CEZA KANUNU
Yeni suç evvelki mahkumiyete sebep olan suç cinsinden ise hükmedilecek ceza altıda birden üçte bire
kadar artırılır.
İkinci suç için tayin edilecek cezaya tekerrürden dolayı zammı lazımgelen miktar, hiç bir suretle evvelki
suç için hükmedilmiş olan cezaların en ağırından ziyade olarak tayin olunamaz.
(3) (Değişik fıkra: 29/06/2005-5377 S.K./2.mad) Hapis cezasının ertelenmesi, koşullu salıverilme ve
tekerrürle ilgili olanlar hariç; infaz rejimine ilişkin hükümler, derhal uygulanır.
5237/m.142-1TÜRK CEZA KANUNU
(1) Hırsızlık suçunun;
a) Kime ait olursa olsun kamu kurum ve kuruluşlarında veya ibadete ayrılmış yerlerde bulunan ya da
kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşya hakkında,
b) Herkesin girebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilitlenmek suretiyle ya da bina veya eklentileri
içinde muhafaza altına alınmış olan eşya hakkında,
c) Halkın yararlanmasına sunulmuş ulaşım aracı içinde veya bunların belli varış veya kalkış yerlerinde bulunan eşya hakkında,
d) Bir afet veya genel bir felâketin meydana getirebileceği zararları önlemek veya hafifletmek maksadıyla hazırlanan eşya hakkında,
e) Adet veya tahsis veya kullanımları gereği açıkta bırakılmış eşya hakkında,
f) Elektrik enerjisi hakkında,
İşlenmesi hâlinde, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
5237/m.145 TÜRK CEZA KANUNU
Değişik fıkra: 29/06/2005-5377 S.K./16.mad) Hırsızlık suçunun konusunu oluşturan malın değerinin
azlığı nedeniyle, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, suçun işleniş şekli ve özellikleri de göz önünde bulundurularak, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
SAYI : 26
265
DANIŞTAY
ŞUBAT 2012
DANIŞTAY
10. DAİRE
Tarih: 4.5.2011
Esas: 2008/3133
Karar: 2011/1728
♦♦ BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDAKİ
YÖNETMELİĞİN 121/4-G, 167/3. MADDELERİ İLE EK-12/Ç VE EK13’TE YER ALAN ÇİZELGELERİN İPTALİ
ÖZET: Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin akaryakıt bayileri
ile ilgili kısmının bir takım yükümlülükler getirdiği, akaryakıt istasyonları için güvenlik tedbirlerinin ortak bir düzenleme ile belirlenmesi gerekirken TS 12820 Akaryakıt istasyonları Emniyet Gerekleri Standardında ayrı, dava konusu Yönetmelikte
ayrı düzenlenmesinin doğru olmadığı, iptali istenilen maddelerde belirlenen asgari
güvenlik mesafelerinin TS 12820 standardına göre belirlenmesi gerektiği halde düzenlemelerin standarda uygun olarak yeniden yapılması gerektiği iddialarıyla iptali
istenilmektedir.
Yönetmelikte hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülerek davanın reddi gerektiği
savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi Fuat Kara düşüncesi:
Yönetmelikte yer verilen güvenlik mesafelerinin TS 12820 standardında yer alan
mesafelere göre daha güvenlikli bir seviyede olduğu ve daha güncel verilerle hazırlandığı anlaşıldığından, yangınların ve olası bir yangın anında can ve mal kaybının
en aza indirilmesi ve yangın anında ortaya çıkabilecek riskleri ortadan kaldırmak
amacıyla kamu güvenliği, imar mevzuatı gereğince uyulması gereken yapı çekme
mesafeleri gözönünde bulundurularak akaryakıt istasyonları yönünden uyulması
gereken asgari güvenlik mesafelerini ve tedbirlerini belirleyen Binaların Yangından
Korunması Hakkında Yönetmeliğin dava konusu madde ve hükümlerinde hukuka
aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı : Ergün Özcan Düşüncesi :
Davacı tarafından, Yönetmeliğin akaryakıt bayileri ile ilgili kısmının bir takım yükümlülükler getirdiği, akaryakıt İstasyonları için güvenlik tedbirlerinin ortak bir
düzenleme ile belirlenmesi gerekirken TS 12820 Akaryakıt İstasyonları Emniyet
Gerekleri Standartında ayrı, dava konusu Yönetmelikte ayrı düzenlenmesinin doğru
olmadığı, iptali istenilen maddelerde belirlenen asgari güvenlik mesafelerinin TS
12820 standardına göre belirlenmesi gerektiği halde dava konusu madde hükümlerinde standart hükümlerinin esas alınmadığı gibi belirtilen standarda da herhangi
SAYI : 26
267
bir atıf yapılmadığı dolayısıyla Yönetmeliğin iptali istenilen maddelerindeki düzenlemelerin, standarta uygun olarak yeniden yapılması gerektiği öne sürülerek dava
konusu maddelerin iptali istenilmektedir.
TS 12820 standardında yer verilen asgari emniyet mesafeleri incelendiğinde, söz
konusu standartta 2002 yılında bazı mesafeler daha yüksek iken 2004 ve 2006 yıllarından yapılan değişiklikler ile bu mesafelerin düşürüldüğü, standardın en son
hali ile dava konusu Yönetmelikteki asgari emniyet mesafeleri karşılaştırıldığında
mesafelere güre daha güvenlikli bir seviyede olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla
dava konusu Yönetmelik hükümlerinin TS 12820 standardına göre eksik ve yangından korunma tedbirleri ve diğer tedbîrler yönünden yetersiz olduğu yolundaki
davacı iddialarında isabet görülmemektedir. Öte yandan Bakanlar Kumlu Kararı
ile yürüdüğe konulan dava konusu Yönetmeliğin normlar hiyerarşisi açısından TS
12820 standardından daha üst bir norm olması nedeniyle anılan standart hükümlerine uyulması gerektiğine ilişkin davacı iddiasına da itibar etme olanağı bulunmadığı gibi Yönetmeliğin 5/3,101/1 ve 121/1 maddeleri incelendiğinde, Yönetmelikle
tanımlanmamış ve açıklık gereken hususlar ile Yönetmelikle hüküm bulunmayan
hallerde Türk Standartları ile Avrupa Standartlarına ve diğer ilgili standartlara
uyulacağının belirtilmesi nedeniyle davacının TS 12620 standartına atıf yapılmadığı yönündeki savı da yerinde değildir.
Bu durumda, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin dava konusu
madde ve hükümlerinde, dayanağı Yasa hükümlerine, kamu yaran ve hizmet gereklerine aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenle, davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmüştür.
Danıştay Onuncu Dairesince;
7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu’nun Ek-9 maddesinde; “Kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar; yangınla mücadele için mevcut personelden ekiplerini
kurmak, yangın önleme ve söndürme planlarını hazırlamak, kuruluşun özelliğine
göre gerekli araç, gereç ve malzemeyi hazır bulundurmak zorundadır. Gerçek kişiler de yangınla mücadele için gerekli önlemleri alır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin hususlar içişleri Bakanlığı İle Bayındırlık ve Iskan Bakanlığınca müştereken hazırlanıp Bakanlar Kurulu’nca yürürlüğe konulacak
yönetmelikle düzenlenir.” kuralı getirilmiş; 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat
ve Görevleri Hakkında Kanun’un 33. maddesinde ise; Bakanlığın kanunla yerine
getirmekle yükümlü olduğu hizmetleri; tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve diğer
idari metinlerle düzenlemekle görevli ve yetkili olduğu belirtilmiş; benzer bir düzenleme de Bayındırlık ve İskan Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 180 sayılı
Kanun Hükmünde Kararnamenin 30/A maddesinde yer almıştır.
Mevzuat hükümlerine dayanılarak, “kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar
ve gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin, tasarımı,
ŞUBAT 2012
yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların en aza
indirilmesini ve herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en
aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemek” amacıyla çıkarılan ve 19.12 2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin dava konusu
120/2-b maddesinde, depolama tankları İle ilgili düzenlemelere yer verilerek bu
konuda Ek-12/Ç’deki değerlere atıf yapılmış, 121/2 maddesinde, servis istasyonları
kurulurken EK-13’de verilen uzaklıklara uyulacağı öngörülmüş, 121/4-g maddesinde, istasyonda bulundurulması gereken tekerlekli yangın söndürme cihazının adeti,
ağırlığı ve bulundurulması gereken mesafeler belirlenmiş, 121/4-ğ maddesinde, yönetmeliklere ve standartlara uygun yıldırımdan korunma tesisatı yapılacağı, hükme
bağlanmış, 122.maddesinde ise, genel olarak yangından korunma işlemleri sayma
yoluyla belirtilmiş, 167/3-maddesinde. tehlikeli maddelerin depolanması ve kullanılması İle ilgili olarak yeraltı tankının kapasitesine göre pompanın, nefesliğin ve
dolum ağzı ile tank cidarının komşu arsa ve yola uzaklık mesafelerine yer verilmiş,
167/4-maddesinde ise bu Yönetmeliğin yürüdüğünden önce yapı ve işletme ruhsatı
almış tehlikeli maddelerle ilgili yerlerde, asgari emniyet mesafeleri hariç tutularak
yangın güvenliği ve diğer hususlarda bu Yönetmelik hükümlerinin esas alınacağı
kurala bağlanmış, Ek-12/C’de yeraltı tankları ile ilgili, EK-13’de ise akaryakıt servis istasyonları ile ilgili asgari emniyet mesafeleri çizelge ile belirlenmiştir.
Dava konusu Yönetmeliğin 120/2-b ve d, 121/2, 121/4-ğ, 122, 167/4.maddeleri île
120/2 ve 121. maddelerin eksik düzenleme nedeniyle iptali isteminin incelenmesi;
Dava konusu düzenlemelerde, kamu yararı amacına ve kamu güvenliği ilkesine aykırılık yoktur.
Diğer taraftan, Yönetmeliğin 5/3, 101/1 ve 121/1 maddelerinde; Yönetmelikle tanımlanmamış ve açıklık gereken hususlar ile Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde Türk Standartları ile Avrupa Standartlarına ve diğer ilgili standartlara uyulacağının belirtilmesi nedeniyle davacının eksik düzenleme bulunduğu yönündeki
iddiası yerinde görülmemiştir.
Dava konusu Yönetmeliğin 121/4-g, 167/3. maddeleri ile Ek-12/Ç ve EK-13’t» yer
alan çizelgelerin İptali İsteminin incelenmesi;
132 sayılı Türk Standartları Enstitüsü Kuruluş Kanununun 4.fıkrasında, bu standartların İhtiyari olduğu, standardın ilgili olduğu Bakanlığın onayı ile mecburi kılınabileceği, bir standardın mecburi kılınabilmesi için “Türk Standardı” olmasının
şart olduğu, mecburi kılman standartların Resmi Gazetede yayımlanacağı düzenlenmiştir. 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunda, Türk Standartları Enstitüsünce hazırlanan ve Bakanlıkça ilgili konularda
mecburi uygulamaya konulması uygun görülen standartları Bakan onayı ile uygulamaya koymak ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğünün görevleri arasında
sayılmıştır.
SAYI : 26
269
132 Sayılı Yasa uyarınca. Türkiye’de Standard hazırlamakta tek yetkili kuruluş olan
ve bu konuda gerekli teknik donanım ve personele sahip Türk Standartlar Enstitüsü tarafından konuyla ilgili kurumların, kuruluşların ve kişilerin olumlu görüşleri
alınarak hazırlanan ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından Mecburi Standard
olarak yayımlanan TS 12820 “Akaryakıt İstasyonları Emniyet Gerekleri Standardı”
bağlayıcı niteliktedir. Akaryakıt istasyonları emniyet gereklerinde değişiklik yapılması ancak yayımlanan mecburi standartda yapılacak değişiklik ile mümkün olup;
standart yürürlükte iken başka bir düzenleyici işlem ile bu konuda değişiklik yapılmasına olanak bulunmamaktadır.
Esasen 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu ile yangınla mücadele konusunda Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle kamu kurum ve kuruluştan ile özel kuruluşların, gerçek kişilerin almaları gereken önlemlerin genel olarak belirlenmesi öngörülmüş; Bakanlar Kuruluna akaryakıt istasyonlarının emniyet gerekleri konusunda
standart koyma gibi bir görev ve yetki verilmemiştir. Oysa 132 sayılı Yasaya göre
çıkarılan TS 12820 “Akaryakıt istasyonları Emniyet Gerekleri Standardı” mecburi
satandardının düzenlediği Özel konu itibariyle yasadan sonra gelen üst norm niteliği dikkate alındığında akaryakıt istasyonlarının emniyet gerekleri ile ilgili konuda
özel düzenleme yapma, standart koyma görev ve yetkisi olmayan, yangınla mücadele için alınacak önlemlerle ilgili genel düzenleme yapması gereken Bakanlar Kurulunun, değişmediği sürece özel nitelikteki mecburi standarda uygun düzenleme
yapması zorunludur.
Bu itibarla, dava konusu Yönetmeliğin 121/4-g, 167/3. maddeleri ile Ek-12/Ç ve
EK-13’te yer alan çizelgelerde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Bu nedenlerle, dava konusu Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin 121/4-g, 167/3. maddeleri ile Ek-12/Ç ve EK-13’te yer alan çizelgelerin İPTALİNE oyçokluğuyla, dava konusu İptal edilen Yönetmelik hükümleri dışında kalan
Yönetmelik hükümleri yönünden davanın REDDİNE oybirliğiyle, bu karara karşı
tebliğ tarihini izleyen otuz gün İçerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna
temyiz isteminde bulunabileceğinin taraflara bildirilmesine, karar verildi.
İlgili Kanun/Madde: BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK m. 120, 121, 122, 123, 124
İstemin Özeti : 19.12.2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin 120/2-b ve d, 120/2, 121, 121/2,
121/4-g, 121/4-ğ, 122, 167/3 ve 167/4. maddeleri ile Ek-12/Ç ve EK-13te yer alan
çizelgelerin, Yönetmeliğin akaryakıt bayileri ile ilgili kısmının bir takım yükümlülükler getirdiği, akaryakıt istasyonları için güvenlik tedbirlerinin ortak bir düzenleme ile
belirlenmesi gerekirken TS 12820 Akaryakıt istasyonları Emniyet Gerekleri Standardında ayrı, dava konusu Yönetmelikte ayrı düzenlenmesinin doğru olmadığı, iptali istenilen maddelerde belirlenen asgari güvenlik mesafelerinin TS 12820 standardına göre
ŞUBAT 2012
belirlenmesi gerektiği halde dava konusu madde hükümlerinde standart hükümlerinin
esas alınmadığı gibi belirtilen standarda da herhangi bir atıf yapılmadığı, dolayısıyla
Yönetmeliğin iptali istenilen maddelerindeki düzenlemelerin standarda uygun olarak
yeniden yapılması gerektiği iddialarıyla iptali istenilmektedir.
Savunmaların Özeti: Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan dava konusu
Yönetmeliğin normlar hiyerarşisi açısından TS 12820 standardından daha üst bir norm
olması nedeniyle anılan standardın Yönetmeliğe uygun hale getirilmesi gerektiği. Yönetmeliğin 5/3, 101/1 ve 121/1 maddelerinde, Yönetmelikle tanımlanmamış ve açıklık
gereken hususlar ile Yönetmelikle hüküm bulunmayan hallerde Türk Standartları ile
Avrupa Standartlarına ve diğer ilgili standartlara uyulacağının belirtildiği, her türlü ticari kaygıdan ve şahsi menfaatten uzak olarak, kamunun menfaati ve güvenliği gözetilerek hazırlanan Yönetmelikte hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülerek davanın
reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi : Fuat Kara
Düşüncesi : Dava, 19.12.2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin 120/2-b ve d, 120/-2, 121,
121/2, 121/4-g, 121/4-ğ 122, 167/3 ve 167/4.maddeleri ile Ek-12/Ç ve EK-13’ün iptali
istemiyle açılmıştır.
mesafelere göre daha güvenlikli bir seviyede olduğu ve daha güncel verilerle hazırlandığı anlaşıldığından, yangınların ve olası bir yangın anında can ve mal kaybının en aza
indirilmesi ve yangın anında ortaya çıkabilecek riskleri ortadan kaldırmak amacıyla
kamu güvenliği, imar mevzuatı gereğince uyulması gereken yapı çekme mesafeleri
gözönünde bulundurularak akaryakıt istasyonları yönünden uyulması gereken asgari
güvenlik mesafelerini ve tedbirlerini belirleyen Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin dava konusu madde ve hükümlerinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı : Ergün Özcan
Düşüncesi : Dava; 19.12.2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin 120/2-b, 120/2, 121,
121/2,121/4-g. 121/4-g, 122,167/3 ve 167/4.maddeleri İle Ek-12/Ç ve EK-13’ün iptali
istemiyle açılmıştır
7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu’nun Ek-9. maddesinde; “Kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar, yangınla mücadele için mevcut personelden ekiplerini
kurmak, yangın önleme ve söndürme planlarım hazırlamak, kuruluşun özelliğine göre
gerekli araç, gereç ve malzemeyi hazır bulundurmak zorundadır. Gerçek kişiler de yangınla mücadele için gerekli önlemleri alır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin hususlar İçişleri Bakanlığı ile Bayındırlık ve
Iskan Bakanlığınca müştereken hazırlanıp Bakanlar Kurulu’nca yürürlüğe konulacak
SAYI : 26
271
yönetmelikle düzenlenir.” kuralı getirilmiş, 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun’un 33. maddesinde ise, Bakanlığın kanunla yerine getirmekle yükümlü olduğu hizmetleri; tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve diğer idari
metinlerle düzenlemekle görevli ve yetkili olduğu belirtilmiş; benzer bir düzenleme
de Bayındırlık ve Iskan Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 180 sayılı Kanun
Hükmünde Kararnamenin 30/A maddesinde yer almıştır.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerine dayanılarak, “kamu kurum ve kuruluşları,
özel kuruluşlar ve gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin,
tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların
en aza indirilmesini ve herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını
en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemek”
amacıyla çıkarılan ve 19.12 2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin deva konusu 120/2-b maddesinde, depolama tankları İle ilgili düzenlemelere yer verilerek yeraltı tanklarının depo
sahasına alt olmayan arsa ve araziden uzaklığının en ez 1 m olması şartı getirilerek bu
konuda Ek-12/Ç’deki değerlere atıf yapılmış, 121/2 maddesinde, servis istasyonları
kurulurken EK-13’de verilen uzaklıklara uyulacağı öngörülmüş, 121/4-g maddesinde,
istasyonda bulundurulması gereken tekerlikti yangın söndürme cihazının adeti, ağırlığı
ve bulundurulması gereken mesafeler belirlenmiş, 121/4-ğ maddesinde, yönetmeliklere ve standartlara uygun yıldırımdan korunma tesisatı yapılacağı, hükme bağlanmış,
122.maddesinde ise, genel olarak yangından korunma İşlemleri sayma yoluyla belirtilmiş, 167/3-maddesİnde. tehlikeli maddelerin depolanması ve kullanılması ile ilgili
olarak yeraltı tankının kapasitesine göre pompanın, nefesliğin ve dolum ağzı ile tank
cidarının komşu arsa ve yola uzaklık mesafelerine yer verilmiş, l67/4.maddesinde ise
bu Yönetmeliğin yürürlüğünden önce yapı ve işletme ruhsatı almış tehlikeli maddelerle ilgili yerlerde, asgari emniyet mesafeleri hariç tutularak yangın güvenliği ve diğer
hususlarda bu Yönetmelik hükümlerinin esas alınacağı kurala bağlanmış, Ek-12/Ç’de
yeraltı tankları ile ilgili, EK-13’de ise akaryakıt servis istasyonları ile ilgili asgari emniyet mesafeleri belirlenmiştir.
Davacı tarafından, Yönetmeliğin akaryakıt bayileri ile ilgili kısmının bir takım yükümlülükler getirdiği, akaryakıt İstasyonları için güvenlik tedbirlerinin ortak bir düzenleme ile belirlenmesi gerekirken TS 12820 Akaryakıt İstasyonları Emniyet Gerekleri Standardında ayrı, dava konusu Yönetmelikte ayrı düzenlenmesinin doğru olmadığı,
iptali istenilen maddelerde belirlenen asgari güvenlik mesafelerinin TS 12820 standardına göre belirlenmesi gerektiği halde dava konusu madde hükümlerinde standart
hükümlerinin esas alınmadığı gibi belirtilen standarda da herhangi bir atıf yapılmadığı
dolayısıyla Yönetmeliğin iptali istenilen maddelerindeki düzenlemelerin, standarta uygun olarak yeniden yapılması gerektiği öne sürülerek dava konusu maddelerin iptali
istenilmektedir.
TS 12820 standardında yer verilen asgari emniyet mesafeleri incelendiğinde, söz
ŞUBAT 2012
konusu standartta 2002 yılında bazı mesafeler daha yüksek iken 2004 ve 2006 yıllarından yapılan değişiklikler ile bu mesafelerin düşürüldüğü, standardın en son hali ile
dava konusu Yönetmelikteki asgari emniyet mesafeleri karşılaştırıldığında Yönetmelikte yer verilen güvenlik mesafelerinin TS 12820 standardında yer alan mesafelere
güre daha güvenlikli bir seviyede olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla dava konusu Yönetmelik hükümlerinin TS 12820 standardına göm eksik ve yangından korunma tedbirleri ve diğer tedbirler yönünden yetersiz olduğu yolundaki davacı iddialarında isabet
görülmemektedir. Öte yandan Bakanlar Kumlu Kararı ile yürüdüğe konulan dava konusu Yönetmeliğin normlar hiyerarşisi açısından TS 12820 standardından daha üst bir
norm olması nedeniyle anılan standart hükümlerine uyulması gerektiğine ilişkin davacı
iddiasına da itibar etme olanağı bulunmadığı gibi Yönetmeliğin 5/3, 101/1 ve 121/1
maddeleri incelendiğinde, Yönetmelikle tanımlanmamış ve açıklık gereken hususlar
ile Yönetmelikle hüküm bulunmayan hallerde Türk Standartları ile Avrupa Standartlarına ve diğer ilgili standartlara uyulacağının belirtilmesi nedeniyle davacının TS 12620
standardına atıf yapılmadığı yönündeki savı da yerinde değildir.
Bu durumda, yangınların ve olası bir yangın anında can ve mal kaybının en aza
indirilmesi ve yangın anında ortaya çıkabilecek riskleri ortadan kaldırmak amacıyla
kamu güvenliği, İmar mevzuatı gereğince uyulması gereken yapı çekme mesafeleri ve
mülkiyet haklan gözönünde bulundurularak akaryakıt istasyonları yönünden uyulması gereken asgari güvenlik mesafelerini ve tedbirlerini belirleyen Binaların Yangından
Korunması Hakkında Yönetmeliğin dava konusu madde ve hükümlerinde, dayanağı
Yasa hükümlerine, kamu yaran ve hizmet gereklerine aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenle, davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmüştür.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince duruşma için önceden taraflara bildirilmiş bulunan 3.5.2011 tarihinde davacıyı temsilen Av. Ömür Kasımay ila davalı
idarelerden Başbakanlığı temsilen Hukuk Müşaviri Tuba Erpek’in, İçişten Bakanlığı
temsilcisi Hukuk Müşaviri Bekir Şahin Tütüncü’nün ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
temsilcisi Hukuk Müşaviri Suna Kotan’ın geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu
görülmekle açık duruşmaya başlandı Taraflara usulüne uygun söz verilip dinlendikten,
Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan ve taranana son kez söz verildikten sonra
duruşmaya son verildi, dava dosyası incelenip gereği görüşüldü:
KARAR : Dava, 19 12.2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin 120/2-b ve d, 120/-2, 121,
121/2, 121/4-g, 121/4-ğ, 122, 167/3 ve 167/4.maddeleri ile Ek-12/Ç ve EK-13’ün iptali
istemiyle açılmıştır.
7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu’nun Ek-9 maddesinde; “Kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar; yangınla mücadele için mevcut personelden ekiplerini
kurmak, yangın önleme ve söndürme planlarını hazırlamak, kuruluşun özelliğine göre
gerekli araç, gereç ve malzemeyi hazır bulundurmak zorundadır. Gerçek kişiler de yangınla mücadele için gerekli önlemleri alır.
SAYI : 26
273
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin hususlar içişleri Bakanlığı İle Bayındırlık ve
Iskan Bakanlığınca müştereken hazırlanıp Bakanlar Kurulu’nca yürürlüğe konulacak
yönetmelikle düzenlenir.” kuralı getirilmiş; 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun’un 33. maddesinde ise; Bakanlığın kanunla yerine getirmekle yükümlü olduğu hizmetleri; tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve diğer idari
metinlerle düzenlemekle görevli ve yetkili olduğu belirtilmiş; benzer bir düzenleme
de Bayındırlık ve iskan Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 180 sayılı Kanun
Hükmünde Kararnamenin 30/A maddesinde yer almıştır.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerine dayanılarak, “kamu kurum ve kuruluşları,
özel kuruluşlar ve gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin,
tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların
en aza indirilmesini ve herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını
en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemek”
amacıyla çıkarılan ve 19.12 2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin dava konusu 120/2-b maddesinde, depolama tankları İle ilgili düzenlemelere yer verilerek bu konuda Ek-12/Ç’deki
değerlere atıf yapılmış, 121/2 maddesinde, servis istasyonları kurulurken EK-13’de
verilen uzaklıklara uyulacağı öngörülmüş, 121/4-g maddesinde, istasyonda bulundurulması gereken tekerlekli yangın söndürme cihazının adeti, ağırlığı ve bulundurulması gereken mesafeler belirlenmiş, 121/4-ğ maddesinde, yönetmeliklere ve standartlara
uygun yıldırımdan korunma tesisatı yapılacağı, hükme bağlanmış, 122.maddesinde ise,
genel olarak yangından korunma işlemleri sayma yoluyla belirtilmiş, 167/3-maddesinde. tehlikeli maddelerin depolanması ve kullanılması İle ilgili olarak yeraltı tankının
kapasitesine göre pompanın, nefesliğin ve dolum ağzı ile tank cidarının komşu arsa ve
yola uzaklık mesafelerine yer verilmiş, 167/4-maddesİnde ise bu Yönetmeliğin yürüdüğünden önce yapı ve işletme ruhsatı almış tehlikeli maddelerle ilgili yerlerde, asgari
emniyet mesafeleri hariç tutularak yangın güvenliği ve diğer hususlarda bu Yönetmelik
hükümlerinin esas alınacağı kurala bağlanmış, Ek-12/C’de yeraltı tankları ile ilgili,
EK-13’de ise akaryakıt servis istasyonları ile ilgili asgari emniyet mesafeleri çizelge
ile belirlenmiştir.
Dava konusu Yönetmeliğin 120/2-b ve d, 121/2, 121/4-ğ, 122, 167/4.maddeleri ile
120/2 ve 121. maddelerin eksik düzenleme nedeniyle iptali isteminin incelenmesi;
Yangınların ve olası bir yangın anında can ve mal kaybının en aza indirilmesi ve
yangın anında ortaya çıkabilecek riskleri ortadan kaldırmak amacıyla alınacak tedbirleri belirleyen dava konusu düzenlemelerde, kamu yararı amacına ve kamu güvenliği
ilkesine aykırılık yoktur.
Diğer taraftan, Yönetmeliğin 5/3, 101/1 ve 121/1 maddelerinde; Yönetmelikle tanımlanmamış ve açıklık gereken hususlar ile Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde Türk Standartları ile Avrupa Standartlarına ve diğer ilgili standartlara uyulacağının
belirtilmesi nedeniyle davacının eksik düzenleme bulunduğu yönündeki iddiası yerin-
ŞUBAT 2012
de görülmemiştir.
Dava konusu Yönetmeliğin 121/4-g, 167/3. maddeleri ile Ek-12/Ç ve EK-13’t» yer
alan çizelgelerin İptali İsteminin incelenmesi;
132 sayılı Türk Standartları Enstitüsü Kuruluş Kanununun 1.maddesinin 1.fıkrasında, Her türlü madde ve mamuller ile usul ve hizmet standartlarını yapmak gayesiyle
Türk Standartları Enstitüsünün” kurulduğu belirtilmiş, 3. fıkrasında, yalnız Türk Standartları Enstitüsü tarafından kabul edilen standartların “Türk Standardı” adını alacağı
hükme bağlandıktan sonra aynı maddenin 4.fıkrasında, bu standartların İhtiyari olduğu, standardın ilgili olduğu Bakanlığın onayı ile mecburi kılınabileceği, bir standardın
mecburi kılınabilmesi için “Türk Standardı” olmasının şart olduğu, mecburi kılman
standartların Resmi Gazetede yayımlanacağı düzenlenmiştir. Aynı Yasanın 2/A-B-C
maddesinde, Her türlü standartları hazırlamak veya hazırlatmak, Enstitü bünyesinde
veya hariçte hazırlanan standartları tetkik ve uygun bulduğu takdirde Türk Standartları
olarak kabul etmek, kabul edilen standartları yayınlamak ve ihtiyari olarak uygulanmalarını teşvik etmek, mecburi olarak yürürlüğe konmalarında fayda görülenleri, ilgili
bakanlığın onayına sunmak Türk Standartları Enstitüsünün görevleri arasında sayılmış
olup, Yasanın 6.maddesinde, Enstitüce hazırlanan Standartların kabulünün ve bunlardan zorunlu olarak yürürlüğe konmaları gerekenlerin Teknik Kururca belirleneceği öngörülmüştür.
3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2/g maddesinde, Sanayi Mamullerinin standartlarını hazırlamak veya hazırlatmak,
normlarım temin veya tespit etmek ve kalite kontrolünü yapmak veya yaptırmak, gerektiğinde sanayi mamullerinin fiyatlarını tespit etmek Sanayi ve Ticaret Bakanlığının
görev ) olarak belirlenirken aynı Yasanın 14/a maddesinde, Türk Standartları Enstitüsünce hazırlanan ve Bakanlıkça ilgili konularda mecburi uygulamaya konulması uygun
görülen standartları Bakan onayı ile uygulamaya koymak ölçüler ve Standartlar Genel
Müdürlüğünün görevleri arasında sayılmıştır.
TS 12620 “Akaryakıt İstasyonları Emniyet Gerekleri Standardı”, Türk Standarttan
Enstitüsü’nün Petrol İhtisas Grubu tarafından, motorlu kara ve deniz taşıtlarına akaryakıt ikmalinin yapıldığı sabit istasyonlar ile ilgili emniyet gereklerini belirlemek amacıyla, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak Üzere, milletlerarası standartlar
ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standartlarındaki esaslar da gözönünde bulundurularak ve bilimsel kuruluşlar, üretici/imalatçı ve tüketici durumundaki
konunun ilgililerinin görüşleri alınarak hazırlanmış; Teknik Kurulca standart olarak
kabul edilmiş, mecburi Standard tebliği olarak yayınlamak üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığının onayına sunulmuş ve anılan Bakanlıkça söz konusu standart 20.5.2007 tarih
ve 26527 sayılı Resmi Gazetede “Mecburi Standard Tebliği” olarak yayınlanmıştır.
TS 12820 Akaryakıt istasyonları Emniyet Gerekleri Standardının “Asgari Emniyet Mesafeleri” başlıklı 4.2.9 maddesinde, akaryakıt istasyonlarında uygulanacak asgari emniyet mesafelerinin Çizelge 2’ye uygun olması gerektiği belirtildikten sonra
aynı maddede söz konusu mesafeler ve İlgili açıklamaların bulunduğu Çizelge-2’ye,
SAYI : 26
275
“Yangın Kontrolü” başlıklı 4.12 maddesinde, her akaryakıt istasyonunda, her dağıtım
birimi adasının yanında ve her binanın içerisinde TS 862-7 EN 3-7 ‘ye uygun en az 1
adet 6 kg’lık kuru kimyevi tozlu, ilâve olarak istasyon içerisinde farklı yerlerde ancak
doldurma ağzına 7 m’den yakın, 30 m’den uzak olmayacak şekilde 2 adet en az 30
kg’lık tekerlekli, söndürme kapasitesi en az 89 B olan kuru kimyevi tozlu yangın söndürücü olması, ayrıca her 6 dağıtım birimi için ilave 1 adet 30 kg’lık veya daha büyük,
kuru kimyevi tozlu tekerlekli yangın söndürücü olması gerektiği, diğer taraftan yangın
söndürücülerin her pompadan, dağıtım biriminden, tank doldurma borusu ağzından,
yağlama veya servis yerinden 30 m’den daha uzakta olmaması gerektiği kuralına yer
verilmiştir.
Aktarılan mecburi standart kurallarında belirtilen asgari emniyet mesafeleri ve yangın kontrol tedbirlerinden farklı olarak standardın yayımlanmasından sonra 10.12.2007
tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürüdüğe giren dava konusu Yönetmeliğin 121/4-g maddesinde “İstasyonda, her dispanser adasının yanında ve her binanın içerisinde, TS 862-EN 3’e uygun en az 1 adat 6 kg’lık kuru kimyevi tozlu, ilave
olarak istasyon içerisinde farklı yerlerde ve fakat doldurma ağzına 7 m’den yakın ve 25
m’den uzak olmayacak şekilde, asgari 89 B söndürme etkisi olan en az 2 adet 50 kg’lık
kuru kimyevi tozlu tekerlekli yangın söndürme cihazı olması şarttır.”, 167/3. maddesinde. “121 inci madde, mevcut akaryakıt istasyonlarında, bir yeraltı tankı kapasitesi
10 metreküpü geçmiyor ise, pompanın, nefesliğin ve dolum ağzının komşu arsa ve yola
olan mesafesi 5 m’den ve tank cidarının komşu arsaya ve yola olan en yakın mesafesi 3
m’den az olmayacak şekilde uygulanır.” hükmüne, Ek-12/Ç’de yeraltı tankları ile ilgili
asgari emniyet mesafelerini belirten çizelgeye. EK-13te ise akaryakıt servis istasyonlarında olması gereken asgari emniyet mesafelerini belirten çizelgeye yer verilmiştir.
132 Sayılı Yasa uyarınca Türkiye’de Standard hazırlamakta tek yetkili kuruluş olan
ve bu konuda gerekli teknik donanım ve personele sahip Türk Standartlar Enstitüsü
tarafından konuyla ilgili kurumların, kuruluşların ve kişilerin olumlu görüşleri alınarak hazırlanan ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından Mecburi Standard olarak yayımlanan TS 12820 “Akaryakıt İstasyonları Emniyet Gerekleri Standardı” bağlayıcı
niteliktedir. Akaryakıt istasyonları emniyet gereklerinde değişiklik yapılması ancak
yayımlanan mecburi standartda yapılacak değişiklik ile mümkün olup; standard yürürlükte iken başka bir düzenleyici işlem ile bu konuda değişiklik yapılmasına olanak
bulunmamaktadır.
Esasen 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu ile yangınla mücadele konusunda Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle kamu kurum ve kuruluştan ile özel kuruluşların, gerçek kişilerin almaları gereken önlemlerin genel olarak belirlenmesi öngörülmüş;
Bakanlar Kuruluna akaryakıt istasyonlarının emniyet gerekleri konusunda standart
koyma gibi bir görev ve yetki verilmemiştir. Nitekim dava konusu yönetmeliğin 121
inci maddesinde de, Bakanlar Kurulu kendisini standart koyma konusunda görevli ve
yetkili saymadığı için servis istasyonları kurulurken Yönetmelikte yer almayan hususlar hakkında, Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönet-
ŞUBAT 2012
melik ve ilgili standart hükümlerine uyulacağı belirtilmiştir. Ancak anılan belirlemenin
aksine aynı yönetmeliğin 121/4-g, 167/3, Ek Ek-12/Ç ve EK-13’te yer alan çizelgelerde mecburi standarttan farklı kurallara yer verilmiştir.
Oysa 132 sayılı Yasaya göre çıkarılan TS 12820 “Akaryakıt istasyonları Emniyet
Gerekleri Standardı” mecburi satandardının düzenlediği Özel konu itibariyle yasadan
sonra gelen üst norm niteliği dikkate alındığında akaryakıt istasyonlarının emniyet gerekleri ile ilgili konuda Özel düzenleme yapma, standart koyma görev ve yetkisi olmayan, yangınla mücadele için alınacak Önlemlerle ilgili genel düzenleme yapması
gereken Bakanlar Kurulunun, değişmediği sürece özel nitelikteki mecburi standarda
uygun düzenleme yapması zorunludur.
Bu itibarla, dava konusu Yönetmeliğin 121/4-g, 167/3. maddeleri ile Ek-12/Ç ve
EK-13’te yer alan çizelgelerde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
SONUÇ : Açıklanan nedenlerle, dava konusu Binaların Yangından Korunması
Hakkında Yönetmeliğin 121/4-g, 167/3. maddeleri ile Ek-12/Ç ve EK-13’te yer alan
çizelgelerin İPTALİNE oyçokluğuyla, dava konusu İptal edilen Yönetmelik hükümleri dışında kalan Yönetmelik hükümleri yönünden davanın REDDİNE oybirliğiyle,
dava kısmen iptal, kısmen ret ile sonuçlandığından, aşağıda dökümü yapılan 135,50 TL
yargılama giderinin yarısı olan 67,75 TL’nin davacı üzerinde bırakılmasına, yargılama
giderinin kalan kısmı olan 67,75 TL ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen 2.200,00-TL avukatlık ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
bu karara karşı tebliğ tarihini izleyen otuz gün İçerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri
Kuruluna temyiz isteminde bulunabileceğinin taraflara bildirilmesine, 04.05 2011 tarihinde karar verildi.
BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
Madde 120 - Yanıcı sıvıların depolandığı depo binaları en az 120 dakika yangına dayanıklı şekilde
yapılmış olmalıdır.
Bir kapalı hacimde en fazla 30.000 litre AI sınıfı veya 150.000 litre AII ve/veya B sınıfı yanıcı sıvı depolanabilir. Depolama taşınabilen kaplarda yapılıyor ise, bu miktarlar sırasıyla AI sınıfı için 20.000 litre
ve AII ve/veya B sınıfı için 100.000 litredir.
Aynı hacimde çeşitli tehlike sınıflarına ait sıvılar birlikte depolanıyorsa, toplam depolanacak miktar
en yüksek tehlike sınıfına göre alınır. Toplam miktar hesaplanırken bir litre AI’in beş litre AII ve/veya B ve
200 litre AIII sınıfa eşdeğer olduğu kabul edilir.
a) Buna göre,
1) AI + ( AII ve/veya B ) /5,
2) AI + AIII /200,
3) AI + ( AII ve/veya B )/5 veya + AIII /200,
toplam miktarları 30.000 litre değerini aşmamalıdır.
b) Depo hacimleri 1. tehlike bölgesidir. Depo hacminden dışarıya açılan kapı ve pencerelerden ve
SAYI : 26
277
diğer açıklıklardan itibaren 5 m yarıçapındaki bölge, döşemeden 0.8 m yüksekliğe kadar 2. tehlike bölgeleridir.
c) Depo hacimlerine işi olmayanların girmesi yasaklanacak ve bu yasak uygun bir levha ile belirtilecektir.
Komşu hacimlere boru geçişlerinin ve tavan deliklerinin yanıcı olmayan yapı malzemeleri ile buhar
hava karışımı geçmeyecek şekilde tıkanması zorunludur.
Depo binaları konutlara ve insanların bulunduğu hacimlere bitişik olamaz.
Çatılar, 120 dakika yangına dayanıklı tavanlarla depo hacimlerinden ayrılmalıdır.
Döşemeler depolanan sıvı için geçirgen olmamalı ve yanıcı olmayan malzemeden yapılmalıdır. Dökülen yanıcı sıvının atık su çukurlarına, kanallara, borulara, boru ve tesisat kanallarına sızması önlenmelidir. Kapılar en az 120 dakika yangına dayanıklı olmalıdır.
Depo hacimleri yeteri kadar havalandırılmalı ve elektrikle ve teknik kurallara uygun şekilde aydınlatılmalıdır. Doğal çekim yetişmiyor ise, döşeme düzeyinde etkili, saatte en az 5 defa hava değişimi yapılabilen bir düzen kurulmalıdır.
Açıkta yerüstü depolama
Madde 121 - Açıkta yerüstü depolamada aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınır.
a)Tank mesafeleri
Açıkta kurulu yerüstü tankların meskûn yerlerden, kara ve demir yollarından uzaklığı (Değişik:
11/6/2004/25489 RG) Tablo 6’da verilen esaslara göre seçilir.
b) Havuzlama
1) Havuzlama hacmi, aynı büyüklükte tanklar kurulu ise bir tankın hacmine, çeşitli boylar var ise en
büyük tankın hacmine eşit olmalıdır.
2) Havuzlama hacmi, taşınabilir tankların toplam hacimlerinin % 75’i veya en az bir adetin hacmine
eşit olmalıdır.
3) Karma depolama yapılırsa (1) ve (2) de verilen esaslara göre yapılan hacimlerin toplamına eşit
olmalıdır
4) Ham petrol ve karbonsülfür depolandığında, havuzlama hacmi toplam hacme eşit alınır.
5) Ham petrol ve karbonsülfür dışındaki, AI, AII ve B sınıfı yanıcı sıvılar toplam hacim 30.000 litreyi
geçmediği sürece tek havuzlama bölgesinde depolanabilir.
6) Ham petrol veya karbonsülfür için depolanan hacim 15.000 m³ ve havuzlama yüzeyi 700 m² yi geçmediği sürece, bir havuzlama bölgesi yapılabilir.
7) (1) ve (2) de verilen esaslar, AIII sınıfı sıvılar, AI ve AII ve/veya B sınıfı sıvılarla beraber depolandığında da geçerlidir.
8) Havuzlama bölgesi hafriyatla veya setlerle yapılabilir. Sızdırmazlığı sağlayan folyo dışında tüm
malzeme yanmaz olmalıdır ve cidarlar yangın halinde sızdırmaz kalmalıdır.Folyolar yanıcı ise yangına
karşı korunmalıdır.
9) Tanklar yüksekliğinin 4/5 inden daha alçak olan set ve duvarlardan en az 3 m uzaklıkta olmalıdır.
Ölçüm tank cidarından yapılacaktır.
10) Havuzlama hacimlerinin set ve duvar depolarından boru geçiyorsa, bunlar sızdırmaz şekilde yerleştirilmeli ve ayrıca havuzlama hacminden su boşaltma imkanı bulunmalıdır. Akıntılar kapanabilir ve
yanıcı sıvıyı ayırabilen düzenle donatılmış olmalıdır.
11) Havuzlama hacmi içinde bölmeler yapılmış ise bunların yüksekliği dış duvarların yüksekliğinin 4/5
inden daha az olmalı ve kanal varsa üstü açık olmalıdır. (ızgara konulabilir)
12) Havuzlama bölgesinde, tanklar dışında yalnız armatür, boru ve pompalar bulunabilir.
c) Koruma bölgesi
ŞUBAT 2012
1) Yerüstü tanklarında yapılan depolamada tankların çevresinde koruyucu uzaklık bırakılması gereklidir. Bu uzaklıklar Tablo 5’de verilen değerlere göre seçilir.
2) Depolama taşınabilir kaplarla yapılıyorsa, bu uzaklıklar aşağıdaki çizelgeye uygun olarak seçilir.
Depolanan Hacim Koruyucu Bölge Genişliği
3
10-30 m 10 m
30-100 m3
20 m
200 m den büyük 30 m
3
Uzaklıklar depolanan kap topluluğun dış sınırlarından itibaren ölçülür.
3) Koruyucu bölge genişliği tank cidarından itibaren ölçülür ve en az 2/3 ünün havuzlama bölgesi
dışında olması gerekir. Ölçümde havuzlama duvarının iç kenarının üstü esas alınır.
4) Gerekli olan emniyet, havuzlama bölgesi dışında kurulu, yangına 120 dakika dayanıklı, tankın en
az 4/5’i yüksekliğinde bir duvar veya set ile sağlanıyorsa, koruyucu bölge itfaiyenin görüşü alınarak daha
dar tutulabilir.
5) Koruyucu bölgede, depo işletmesinin yapılabilmesi için gerekli olan tesis ve binalar, havuzlama
bölgesi dışında olmak şartıyla kurulabilir.
d) Tehlike bölgeleri
1) Aşağıdaki maddelerde aksi belirtilmediği sürece tank cidarından itibaren 5 m’lik bir uzaklık, zeminden 0.8 m. yüksekliğine kadar 2. tehlike bölgesidir.
2) Yanıcı sıvılar bir havuzlama bölgesi içinde depolanmış ise, bu bölge havuz setinin üst kenarının 0.8
m üstüne kadar 1. tehlike bölgesidir.
3) Yanıcı sıvıların yerüstünde, açıkta depolandığı arazi, genel trafik akışına açık olmamalıdır.
4) Depolama sahasına işi olmayanların girişi yasaklanmalı ve bu yasak uygun bir levha ile ilan edilmelidir.
Depolama tankları
Madde 122 - Yeraltı tankları ve yerüstü tankları ile taşınabilir kapların doldurulduğu ve boşaltıldığı
yerler aşağıda belirtilen hususları taşıyacaktır.
a) Yeraltı tankları
1) Yeraltı tankı, yeraltına tamamen gömülü, üzerindeki toprak tabakası en az 60 cm olan ve ayrıca üstü
en az 10 cm’lik bir beton tabakası ile örtülen tank demektir.
2) Yeraltı tanklarının depo sahasına ait olmayan arsa ve araziden uzaklığı en az 1 m olmalıdır. Tankların meskûn yerlerden ve kendi aralarındaki uzaklık SPG için (Değişik: 11/6/2004/25489 RG) Tablo 6’ya
göre de ölçülmelidir.
3) Yeraltı tanklarının içi 0. tehlike, bakım işlerinin yapıldığı kanal veya kapak bölmesi 1.tehlike bölgesidir.
4) Yeraltı tankları beklenen mekanik etkilerde ve yangın halinde sızdırmaz kalabilmelidir.
5) Korozyona dayanıklı olmayan malzemeden yapılmış yeraltı tankları, korozyon tehlikesine karşı,
dışından zedesiz ve zarar görmemiş bir izolasyon tabakası ile korunmalıdır.
6) Tanklar kamuya ait boru ve diğer şebekelerden en az 1 m uzaklığa yerleştirilmelidir.
7) Tank, toprak doldurulmadan önce, en az 200 mm kalınlığında, yanmaz ve izolasyonuna etki etmeyen
bir tabaka ile örtülmelidir.
8) Tanklar tesis edilecekleri yerde imal edilemeyecek ise, izolasyonun sağlamlığı ve yerleştirilirken
sağlam kaldığı yetkili bir kişi tarafından tank yerleştirilirken tespit edilmelidir. Tankların zedelenmeden,
hazırlanan çukura yerleştirilebilmeleri gerekir.
9) Tankların kapatılmaz bir havalandırma borusu bulunmalıdır ve bu boru doldurma esnasında gaz
SAYI : 26
279
sıkışmasına meydan vermeyecek ebatta olmalıdır. Bölmeli tanklarda bu şart her bölme için geçerlidir. Havalandırma boruları kapalı hacimlere açılmamalı ve zeminden en az 4 m yüksekte açık havaya çıkmalıdır.
Boru uçları yağmur ve yabancı madde girişine karşı korunmalıdır.
b) Yerüstü tankları
1) Yerüstü tanklarının içi 0. tehlike bölgesidir.
2) Yerüstü tankları beklenen mekanik etki ve yangın halinde sızdırmaz kalmalıdır.
3) Tank cidarları dıştan korozyona maruz ise ve korozyona dayanıksız malzemeden yapılmış ise uygun
şekilde bu etkilerden korunmalıdır.
4) Tanklar içerdikleri sıvı nedeniyle içerden korozyona maruz ise tankların içi de uygun şekilde korunmalıdır.
5) Tanklar ve bölmeli tanklarda her bölme havalandırma boruları ile donatılmalıdır.
6) Birkaç tank, ayrı tehlikeli gruba ait sıvılar içermiyorlar ise veya karışmalarından tehlikeli bir reaksiyon beklenmiyor ise ortak boru hattı üzerinden havalandırılabilirler.
7) Her tank veya tank bölmesinde sıvı seviyesini gösteren bir düzen bulunmalıdır. Gösterge olarak
cam veya benzeri borular kullanılıyor ise, bu borular çabuk kapatılabilir bir vana ile donatılmalı ve vana
yalnız ölçüm için açılmalıdır.
8) Tankın sıvı hacmine bağlanan her boru bir vana ile kapatılabilmelidir. Vanalar kolay ulaşılır ve
görülen bir şekilde, tanka yakın olarak düzenlenmelidir.
9) AI, AII ve/veya B sınıfı sıvıların doldurulduğu tanklar, elektrostatik yüklemeye karşı emniyete alınmalıdır.
c) Taşınabilir kapların doldurulduğu ve boşaltıldığı yerler
1) Taşınabilir veya araç üstü tankların doldurulup boşaltıldığı yerlerdeki teçhizatta, tankın elektrostatik yüklenme tehlikesini önleyecek önlemler alınmalıdır.
2) Dolum ve boşaltma yapılan yerlerde, akan sıvının yerüstü, yeraltı su kaynaklarına ve kanalizasyona
karışması önlenmelidir.
3) Dolum yapılan yerlerin 15 m yarıçapa ve zeminden 0.8 m yüksekliğe kadar ve dolum ağzından
itibaren 5 m yarı çapa ve ağızdan 3 m yüksekliğe kadar olan civarı 1. tehlike bölgesidir.
4) Boşaltma yapılan yerler ve boşaltma esnasında açılan hava tahliye ağzından (domlardan) yanıcı
buharların çıkabileceği açıklıkların 5 m yarıçapa ve zeminden 0,8 m yüksekliği kadar olan civarı 2. tehlike
bölgesidir.
Akaryakıt servis istasyonları
Madde 123 - Servis istasyonları kurulurken yürürlükteki “Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uyulur.
Servis istasyonları kurulurken Tablo 5 ve Tablo 6’da verilen uzaklıklara uyulur ve yeterli havalandırma sağlanır.
İkmal kolonlarının içi 1. tehlike bölgesidir. Kolonların orta noktalarından 1 m yarıçaplı çevresi kolon
yüksekliğine kadar 2. tehlike bölgesidir.
Yakıt depolaması yapılırken aşağıda belirtilen gereklere uyulur.
a) Servis istasyonlarında akaryakıt ancak 122 nci maddenin (a) bendinde belirtilen yeraltı tanklarında
depolanabilir.
b) Akaryakıt satış ve/veya akaryakıt satış ve servis yerlerinde TS 12263 esas alınacaktır.
İkmal kolonları ve ikmal sistemleri devrilmeye ve araçların çarpmalarına karşı emniyete alınmalıdır.
Bunlar zemin seviyesinin altına ve özellikle bodrumlara konulamaz.
İkmal kolonunun 5 m yarıçaplı çevresinde daha alt kotlardaki hacimlere giden kanal, boru ve tesisat
açıklıkları bulunmamalıdır. 8 m yarıçaplı çevredeki akıntı kanallarında yağ ayırma düzeni olmalıdır. Bo-
ŞUBAT 2012
şaltma hortumunun uzunluğu en fazla 6 m olabilir ve sabit olarak tutturulmuş olmalıdır.
Boru ve kabloların geçtiği kanallarda yanıcı buhar karışımlarının oluşması önlenmelidir. (örneğin,
kum doldurularak)
Boşaltma ünitesi depo dolduğunda otomatik olarak kapanan bir vana (tabanca) ile donatılmalıdır
veya vananın açma kolunda sabitleştirme düzeni bulunmamalıdır.
Otomatik kapanan vanalar, doldurma deliğinden kaymalarını önleyen bir düzenle emniyete alınmalıdır.
Her ikmal kolonu için en az 2 adet B sınıfı yangın türüne uygun 6 kg’lık yangın söndürücü bulundurulmalıdır.
Kapalı büro hacimleri dışındaki çalışma bölgesinde sigara içilmesi yasaktır ve bu uygun bir şekilde
ilan edilmelidir.
Araç motoru ve kaloriferi çalışırken yakıt verilmesi yasaktır ve bu husus ayrıca ilan edilir.
Genel yangından korunma işlemleri
Madde 124 - Yanıcı sıvıların depolandığı, doldurulduğu ve nakledildiği tesisler yeterli yangın önleme
sistemleri ile donatılmalı ve daima göreve hazır olacak şekilde tutulmalı ve bakılmalıdır. Gerekli düzen
deponun durumuna göre sabit, hareketli veya kısmen hareketli olabilir. Söndürücü olarak özellikle hafif
köpük, karbondioksit, kuru toz ve su düşünülebilir.
Yağmurlama tesisleri, bir tank yangınında, komşu tankın ısınarak patlamasını, önleyecek kapasitede
olmalıdır.
Yanıcı sıvıların naklinde kullanılan cihazlar (örneğin pompalar) bir yangın halinde, hızlı ve engelsiz
bir şekilde ulaşılabilecek bir yerden kontrol edilebilmelidir. Bu şart diğer sınıf sıvılarla beraberce depolanan A III sınıfı yanıcı sıvılar için de geçerlidir.
Alevin geri tepmesini önleyen armatürler için TSE kalite belgesi aranır. Bu armatürler mümkün olduğu kadar tanka yakın ve kolay bakım yapılabilecek şekilde düzenlenmelidirler.
Tanklar ve tanklarla iletken şekilde bağlanmış tesis bölümleri, toprağa karşı bir gerilime sahip olmayacak şekilde kurulmalıdır. Topraklama hatlarının bağlantı uçları, birleşme noktaları kolay ulaşılabilecek
şekilde düzenlenmeli ve gevşemeye karşı emniyete alınmalıdır. Bu hususta ayrıca programlama ile ilgili
yönetmelik hükümlerine uyulacaktır.
Tank ve bağlı bölümleri yalnız başına topraklayıcı hat olarak kullanılamaz. Topraklayıcı hat malzemesi, tank ve borularda korozyon yapmayacak malzemeden seçilmelidir.
Bina içinde veya dışında kurulmuş tanklar paratoner tesisi ile donatılmalıdır.
Tankların dolumu sırasında, tanktan dışarı çıkan buhar hava karışımı orada çalışanlara ve başkalarına zarar vermeyecek şekilde açık havaya atılmalıdır. Yapısal nedenlerle bu karışımın uygun bir yerden
dışarı atılması mümkün değilse, karışımın uygun bir hortum veya boru hattı ile, yanıcı sıvıyı boşaltan
tanka geri beslenmesi gerekir.
Madde 101 - Yönetmeliğin bu Kısmındaki hükümler tehlikeli maddelerin depolanması, doldurulması,
kullanılması, üretilmesi ve satışa sunulması ile ilgili işlemleri kapsar.
Madde 5-3
Yeni yapılan ya da proje tadilatıyla kullanım amacı değiştirilen yapılarda bu Yönetmelikte öngörülen
esaslara göre imalat yapılmadığının tespiti halinde bu eksiklikler giderilinceye kadar binaya yapı kullanma izin belgesi ve/veya çalışma ruhsatı verilmez.
MEVZUAT ÖZETLERİ
r Kanunlar
r Bakanlar Kurulu Kararları
r Yönetmelikler
r Genelgeler
r Tebliğler
r Tüzükler
r Milletlerarası Antlaşmalar
SAYI : 26
KANUNLAR / BAKANLAR KURULU KARARLARI
283
KANUNLAR
TARİH
KANUN
NO
13.01.2012
1.Mükerrer
6266
14.01.2012
6264
375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
Orta Doğu Sinkrotron Işığı Deneysel Bilim ve Uygulamaları Uluslararası
Merkezi Statüsüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin Su İhtiyacının Karşılanmasına
İlişkin Hükümetlerarası Çerçeve Andlaşmanın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İkili Ticari ve Ekonomik İşbirliğinin Geliştirilmesi ve Derinleştirilmesine
İlişkin Çerçeve Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Ürdün Haşimi Krallığı Hükümeti Arasında Gümrük Konularında İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Gürcistan Hükümeti Arasında Kara Gümrük Geçiş Noktalarının Ortak Kullanımına İlişkin Mutabakat Zaptının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun
Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun
Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu
6265
26.01.2012
KANUN
6267
6268
6269
6270
6271
BAKANLAR KURULU KARARLARI
TARİH
KARAR
NO
03.01.2012
2011/2471
05.01.2012
2011/2630
07.01.2012
2012/2641
KONUSU
Bazı Üniversitelere Bağlı Olarak Fakülte ve Yüksekokul Kurulması Hakkında Karar
Resmi İstatistik Programı (2012-2016)’nın Kabul Edilmesi Hakkında Karar
İstanbul İli, Ümraniye İlçesinde Bulunan Bazı Alanlarda Yürütülecek İyileştirme, Yenileme ve Dönüşüm Uygulamaları Kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Maliye Bakanlığının Yetkilendirilmesine İlişkin Karar
10.01.2012
2011/2534
2011/2535
2011/2536
2011/2541
2011/2542
2011/2543
2011/2605
2012/2663
2012/2664
11.01.2012
2012/2665
2011/2519
2011/2544
2011/2545
2011/2546
2011/2547
ŞUBAT 2012
4/11/2011-14/11/2011 Tarihleri Arasında Bitlis’te Yaşanan Don Afeti ile
23/10/2011 Tarihinde Van’da Meydana Gelen Deprem Nedeniyle Zarar Gören Bitlis’teki Gerçek ve Tüzel Kişilerin Düşük Faizli Kredi Borçlarının
Ertelenmesine İlişkin Karar
Gaziantep İli, Şahinbey İlçesi, Kızılhisar ve Bağlarbaşı Tapulama Sahası
İçerisinde, Gaziantep-Kilis Yolunun Güneyinde Kalan Alanın Kilis Yolu
Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı İlan Edilmesi Hakkında Karar
Gaziantep İli, Şahinbey İlçesi, Kızılhisar Tapulama Sahası İçerisinde, Burç
Kavşağından Başlayarak Halep Bulvarı İstikametinde Devam Eden Alanın
Halep Bulvarı Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı İlan Edilmesi Hakkında Karar
Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslarda Değişiklik Yapılmasına Dair Esaslar Hakkında Karar
İstanbul Kültür Üniversitesi Rektörlüğüne Bağlı Olarak Eğitim Fakültesi
Kurulması Hakkında Karar
Kamu Kurum ve Kuruluşlarındaki Geçici Mahiyetteki İşleri Yürütmek
Üzere Geçici Personel İstihdamı ve Bu Personele Ödenecek Ücretler Hakkında Karar
Bazı Yükseköğretim Kurumlarına Bağlı Olarak Enstitü, Fakülte ve Yüksekokulların Kurulması ile Bazı Fakülte ve Yüksekokulların Kapatılması
Hakkında Karar
Kamu Personelinin Maaşlarının Hesabına Esas Tutulan Katsayıların Yeniden Tespiti ve İlgili Mevzuatı Uyarınca İstihdam Edilen Sözleşmeli Personelin Ücretlerinin Artırılması, Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlar ile Bazı Kararlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar
375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye Ekli (I) Sayılı Cetvele Unvan
Eklenmesi ve Bazı Kararlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar
Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılmasına Dair Karar
Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Kesintileri Hakkında Karar
Sinyalizasyon, Elektrifikasyon, Haberleşme ve Emniyet Tesisleri Tevsii ve
Yenileme Projesi Kapsamında Bazı Taşınmazlar ve Üzerindeki Muhdesatın
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Tarafından Acele Kamulaştırılması Hakkında Karar
Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli Projesi Kapsamında Yapılması Planlanan Hızlı Tren Demiryolu Hattının İnşası Amacıyla Bursa-Yenişehir Arasındaki Bazı Taşınmazlar ile Üzerindeki Muhdesatın Türkiye Cumhuriyeti
Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Tarafından Acele Kamulaştırılması Hakkında Karar
Kocaeli-Köseköy Lojistik Merkezinin Yapımı Amacıyla İhtiyaç Duyulan
Taşınmazlar ile Üzerindeki Muhdesatın Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Tarafından Acele Kamulaştırılması
Hakkında Karar
Kahramanmaraş-Türkoğlu Lojistik Merkezinin Yapımı Amacıyla İhtiyaç
Duyulan Taşınmazlar ile Üzerindeki Muhdesatın Türkiye Cumhuriyeti
Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Tarafından Acele Kamulaştırılması Hakkında Karar
SAYI : 26
BAKANLAR KURULU KARARLARI
2011/2550
2011/2586
2011/2595
2011/2603
2011/2635
2011/2653
2012/2638
2012/2640
2012/2642
2012/2643
2012/2648
14.01.2012
2012/2683
15.01.2012
2012/2651
2012/2652
2012/2658
2012/2672
2012/2673
285
Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Yurtdışı Teşkilatını Oluşturan Birimlerin
Nitelik, Kurulduğu Şehir ve Ülke, Görev Alanı, Akredite Edildiği Ülkeler
ve Bağlı Bulunduğu Misyonlar Hakkındaki 13/4/1999 Tarihli ve 99/12770
Sayılı Bakanlar Kurulu Kararında Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Rektörlüğüne Bağlı Olarak Tıp
Fakültesi Kurulması Hakkında Karar
4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bünyesinde Düzenlenen Hizmet İçi
Eğitim, Kurs ve Seminer Faaliyetlerinde Ücretle Okutulacak Ders Saatlerinin Sayısı, Ders Görevi Alacakların Nitelikleri ve Diğer Hususların Tespitine İlişkin Esaslar Hakkında Karar
Malatya Erhaç Havaalanının Daimi Yolcu Giriş-Çıkış Hava Hudut Kapısı
Olarak Tespiti Hakkında Karar
Rize İli, Hemşin İlçesinde Bulunan Alanın “Hemşin Kentsel Dönüşüm ve
Gelişim Proje Alanı” İlan Edilmesi Hakkında Karar
Mersin-Mut Projesi Kapsamındaki Mut Ovası Sulaması 2. Kısım İkmali İşinin Yapımı Amacıyla Bazı Taşınmazların Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
Tarafından Acele Kamulaştırılması Hakkında Karar
Ekonomi Bakanlığında Çalıştırılacak Kadro Karşılığı Sözleşmeli Personel
Hakkında Hizmet Sözleşmesi Esasları Hakkında Karar
“Aşağı Göksu II. Merhale Projesi” Kapsamındaki Göksü Sol Sahil Cazibe
Sulaması ve Drenaj Pompa Binası İnşaatı İşinin Yapımı Amacıyla Bazı Taşınmazların Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Tarafından Acele Kamulaştırılması Hakkında Karar
Ilısu Barajı ve HES (GAP) Projesi Kapsamında Bazı Taşınmazların Devlet
Su İşleri Genel Müdürlüğü Tarafından Acele Kamulaştırılması Hakkında
Karar
Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığında Çalıştırılacak Kadro
Karşılığı Sözleşmeli Personel Hakkında Hizmet Sözleşmesi Esasları Hakkında Karar
Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu Başkan ve
Üyelerinin Aylık Ücretlerinin Belirlenmesine İlişkin Karar
Fatih Üniversitesi Rektörlüğüne Bağlı Olarak BiyoNano Teknoloji Enstitüsü Kurulması Hakkında Karar
Beyhanı ve Kaleköy Barajlarının Yapımı Nedeniyle Baraj Gölü Altında Kalacak Olan Palu-Genç-Muş Arasındaki Mevcut Demiryolu Hattının Deplase
Edilmesi Amacıyla İhtiyaç Duyulan Taşınmaz ile Üzerindeki Muhdesatın
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Tarafından Acele Kamulaştırılması Hakkında Karar
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Rektörlüğüne Bağlı Olarak Elbistan Teknoloji Fakültesi Kurulması Hakkında Karar
Bakanlıklararası Ortak Kültür Komisyonunun Çalışma Esas ve Usulleri ile
Bu Komisyon Tarafından Yurtdışında Görevlendirilecek Personelin Nitelikleri ile Hak ve Yükümlülüklerinin Belirlenmesine İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar
İkili Anlaşmalar Çerçevesinde Bazı Tarım ve İşlenmiş Tarım Ürünleri İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulanmasına İlişkin Kararlarda Değişiklik
Yapılmasına Dair Karar
2012/2675
2012/2684
16.01.2012
2011/2632
17.01.2012
2011/2431
2011/2596
2012/2657
2012/2682
24.01.2012
2012/2688
2012/2693
25.01.2012
2012/2687
27.01.2012
2012/2697
28.01.2012
2012/2690
2012/2692
2012/2698
2012/2700
2012/2701
2012/2708
2012/2721
31.01.2012
2012/2706
ŞUBAT 2012
Sürekli Görevle Yurt Dışında Bulunan Memurlara Ödenecek Aylıklara İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar
Işık Üniversitesi Rektörlüğüne Bağlı Olarak Mimarlık ve Tasarım Fakültesi
Kurulması Hakkında Karar
Meteoroloji Genel Müdürlüğünün Merkez ve Taşra Teşkilatında Düzenleme Yapılması Hakkında Karar
Yükseköğretim Kurumları Öğretim Elemanlarına Ait Bazı Kadrolarda Düzenleme Yapılması Hakkında Karar
Kültür ve Turizm Bakanlığının Doğrudan Merkeze Bağlı Taşra Teşkilatı
Olarak İzmir İlinde İzmir Yenileme Alanı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge
Kurulu Müdürlüğü Kurulması Hakkında Karar
Arazi Toplulaştırılması Hakkında Karar
Bazı Yerleşim Birimlerinin “Uygulama Alanı” Olarak Tespiti, Bazı Yerleşim Alanlarında Dağıtılacak Toprak Normunun Belirlenmesi ve Bazı
Yerleşim Birimlerinin Bakanlar Kurulu Kararı Kapsamından Çıkarılması
Hakkında Karar
8/1/2002 Tarihli ve 4736 Sayılı Kanunun 1 inci Maddesinin Birinci Fıkrası
Hükmünden Muaf Tutulacakların Tespitine Dair Karar
6772 Sayılı Kanun Kapsamına Giren Kurumlarda Çalışan İşçilere 2012 Yılında Yapılacak İlave Tediyenin Ödenmesi Hakkında Karar
Bazı Mahalli İdare Birliklerinin Kurulmasına İzin Verilmesi Hakkında Karar
Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar
Belgesiz İhracat Kredileri ile Vergi Resim ve Harç İstisnası Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar
Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun, Anten Teknik Hizmetler ve Verici
Tesis İşletme Anonim Şirketine Ortak Olmasına İlişkin Karar
Bahçeşehir Üniversitesi Rektörlüğüne Bağlı Olarak Sağlık Bilimleri Fakültesi Kurulması Hakkında Karar
Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumuna Ait Dolu Kadroların Derecelerinin Değiştirilmesi Hakkında Karar
Adana İli, Seyhan İlçesinde Bulunan ve Mahalle Adları ile Ada ve Parsel
Numaraları Gösterilen Taşınmazların Kentsel Dönüşüm ve Yenileme Çalışmaları Kapsamında Seyhan Belediyesi Tarafından Acele Kamulaştırılması
Hakkında Karar
Kocaeli İli, Kartepe İlçesinde Bulunan, Sınır ve Koordinatları Gösterilen
Alanın Kartepe Kent Merkezi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı
İlan Edilmesi Hakkında Karar
Pamuk İpliği İthalatında Korunma Önlemi Uygulanmasına İlişkin Karar
Ankara İli, Beypazarı İlçesinde Bulunan Bazı Alanların Kurtuluş 1. Bölge
Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı İlan Edilmesi Hakkında Karar
SAYI : 26
YÖNETMELİKLER
287
YÖNETMELİKLER
TARİH
01.01.2012
02.01.2012
04.01.2012
05.01.2012
06.01.2012
07.01.2012
08.01.2012
09.01.2012
KONUSU
Maltepe Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Uygulama ve Araştırma
Merkezi Yönetmeliği
Maltepe Üniversitesi Sağlık Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Sığır Vebası, Koyun ve Keçi Vebası, Domuzların Veziküler Hastalığı, Mavi Dil Hastalığı,
Geyiklerin Epizootik Hemorajik Hastalığı, Koyun Keçi Çiçeği, Veziküler Stomatitis, Sığırların Nodüler Ekzantemi, Afrika Domuz Vebası, Klasik Domuz Vebası ve Rift Vadisi
Hummasına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği
Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı Yatak ve Kadro Standartları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı İdari ve Hizmet Birimleri Kadro Standartları Yönetmeliği
Kadir Has Üniversitesi Ön Lisans ve Lisans Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Hafif Yolcu ve Ticari Araçlardan Çıkan Emisyonlar (EURO 5 ve EURO 6) Bakımından
ve Araç Tamir ve Bakım Bilgilerine Erişim Konusunda Motorlu Araçların Tip Onayına
İlişkin Yönetmelik ((AT) 715/2007)’te Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
İstanbul Kültür Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Personelinin Yurtdışı Sürekli Göreve Atanmasına İlişkin Yönetmelik
Uçak Mürettebatı Belgelerinin Düzenlenmesine Ait Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği
Akdeniz Üniversitesi Ön Lisans ve Lisans Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Bursa Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Bursa Teknik Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği
Çankaya Üniversitesi Ön Lisans ve Lisans Eğitim ve Öğretim Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Çocuk ve Genç Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
İnönü Üniversitesi Niyazî-i Mısrî Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Din İşleri Yüksek Kurulu Uzman ve Uzman Yardımcılığı Sınav ve Atama Yönetmeliği
Diyanet İşleri Uzman ve Uzman Yardımcılığı Sınav ve Atama Yönetmeliği
Yurtdışına veya Uluslararası Kuruluşlara Geçici Görevli veya Aylıksız İzinli Olarak Gönderilecek Emniyet Teşkilatı Personeline İlişkin Yönetmelik
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Bağlı Ortaklıkları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği
Belediye İtfaiye Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Elektrik Piyasasında Faaliyet Gösteren Üretim ve Dağıtım Şirketlerinin Lisansları Kapsamındaki Faaliyetlerinin İncelenmesine ve Denetlenmesine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Ardahan Üniversitesi Yaz Okulu Yönetmeliği
10.01.2012
11.01.2012
12.01.2012
13.01.2012
14.01.2012
ŞUBAT 2012
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Araştırma, Etüt ve Proje Yaptırma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik
Köy Korucuları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Mahalli İdarelere İlk Defa Atanacaklara Dair Sınav Yönetmeliğinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Yönetmelik
2011/2473 Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Teşkilât Yönetmeliğinin Değiştirilmesine
Dair Yönetmelik
Halk Kütüphaneleri Yönetmeliği
Muğla Üniversitesi Ön Lisans ve Lisans Eğitim-Öğretim Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Muğla Üniversitesi Yaz Öğretimi Yönetmeliğinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Yönetmelik
Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliği
Profesyonel Turist Rehberliği Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Gedik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Kırklareli Üniversitesi Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Mevlana Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Turgut Özal Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Türk Hava Kurumu Üniversitesi Ön Lisans ve Lisans Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Türk Hava Kurumu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinde
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi
(KARAELMAS TÖMER) Yönetmeliği
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği
Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı İdari ve Hizmet Birimleri Kadro Standartları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Türk Süsleme Sanatları ve Geleneksel El Sanatları Kursları Yönetmeliğinde Değişiklik
Yapılmasına Dair Yönetmelik
Sivil Havacılıkta Emniyet Yönetim Sistemi Yönetmeliği (SHY-SMS)
Dicle Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi (Araştırma Hastanesi) Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Özel Eğitim Hizmetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
2011/2489 Tazminatlı Havyan Hastalıkları ve Tazminat Oranlarına Dair Yönetmelik
Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik
Hayvan Hastalıklarında Tazminat Yönetmeliği
Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın Seçme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik
SAYI : 26
16.01.2012
17.01.2012
18.01.2012
19.01.2012
20.01.2012
21.01.2012
YÖNETMELİKLER
289
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Alacaklarının Takip ve Tahsiline İlişkin Esas ve Usuller
Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik
Beykent Üniversitesi Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Lisans Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin
Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Yönetmelik
Sağlık Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Afyon Kocatepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği
Aksaray Üniversitesi Üniversite Sanayi İşbirliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Atılım Üniversitesi İngilizce Hazırlık Okulu Yönetmeliği
Bingöl Üniversitesi Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Gümüşhane Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Canlı Hayvan Ticareti Yapan Satıcıların Çalışma ve Denetlenmesi ile İlgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
Kuduz Hastalığından Korunma ve Kuduz Hastalığı ile Mücadele Yönetmeliği
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Makina Mühendisleri Odası Mekanik Tesisat
Fenni Mesuliyet Hizmetleri Yönetmeliği
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Petrol Mühendisleri Odası Serbest Petrol ve
Doğal Gaz Mühendisliği Hizmetleri Uygulama, Tescil, Denetim ve Asgari Ücret Yönetmeliği
Dokuz Eylül Üniversitesi Çocuk Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Mersin Üniversitesi Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yaratıcı Yazarlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Yönetmeliği
Sabancı Üniversitesi Lisans Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Sabancı Üniversitesi Temel Geliştirme Yılı Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Adlî Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Özel Müzeler ve Denetimleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere
Alınmaları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Mustafa Kemal Üniversitesi Üniversite-Sanayi İşbirliği Geliştirme Koordinasyon Uygulama ve Araştıma Merkezi Yönetmeliği
Yıldız Teknik Üniversitesi Önlisans ve Lisans Eğitim-Öğretim Yönetmeliği
Yıldız Teknik Üniversitesi Lisans Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin Yürürlükten
Kaldırılmasına Dair Yönetmelik
Yıldız Teknik Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Önlisans Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Yönetmelik
Bulaşıcı Hayvan Hastalıkları ile Mücadelede Uygulanacak Genel Hükümlere İlişkin Yönetmelik
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği
Sayıştay Denetim Geliştirme ve Eğitim Merkezi Yönetmeliği
ŞUBAT 2012
Konya Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Yönetmeliği
Konya Üniversitesi Öğretim ve Sınav Yönetmeliği
Konya Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği
İstanbul Üniversitesi Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönet23.01.2012
meliği
Siirt Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
2011/2606 Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Genel Direktörlüğünün Yönetim ve De24.01.2012 netim Şekilleri ile Örgütlenmesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik
Ürünlerin Ülkeye Girişinde Veteriner Kontrollerinin Düzenlenmesine Dair Yönetmelikte
Spor Toto Teşkilat Başkanlığı Reklam Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
2012/2680 Millî Güvenlik Bilgisi Öğretimi Yönetmeliğinin Yürürlükten Kaldırılmasına
25.01.2012
Dair Yönetmelik
Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik
Motorlu Araçların ve Bunlar İçin Tasarlanan Römorklar, Sistemler, Aksamlar ve Ayrı
Teknik Ünitelerin Genel Güvenliği ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (661/2009/AT)
Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Teftiş Kurulu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik
Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. (TÜLOMSAŞ) Genel Müdürlüğü Sözleşmeli
Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği
Aksaray Üniversitesi Önlisans, Lisans Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği
Avrasya Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği
Düzce Üniversitesi Sanayi ve İş Dünyası İşbirliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Konya Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Sakarya Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Bartın Üniversitesi Önlisans ve Lisans Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinde Deği26.01.2012
şiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
İstanbul Kültür Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
Maltepe Üniversitesi Sağlık Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliğinde
27.01.2012 Doğuş Üniversitesi Önlisans ve Lisans Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği
Doğuş Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi Yönetmeliği
İstanbul Teknik Üniversitesi Kültür ve Sanat Birliği Öğrenci Kulüpleri Yönetmeliği
Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Uygulama ve Araştırma
Merkezi Yönetmeliği
Mardin Artuklu Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği
28.01.2012 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çalışma Grupları Yönetmeliği
Tersane, Tekne İmal ve Çekek Yerleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Türkiye Kalkınma Bankası Anonim Şirketi Teftiş Kurulu Yönetmeliği
22.01.2012
SAYI : 26
29.01.2012
30.01.2012
31.01.2012
22.12.2011
23.12.2011
24.12.2011
YÖNETMELİKLER
291
Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu Yönetmeliği
Fırat Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
İstanbul Teknik Üniversitesi Önlisans Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve
Sınav Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Sinop Üniversitesi Çocuk Eğitimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yönetmeliği
Sinop Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi Yönetmeliği
Su Hayvanlarının Sağlık Koşulları ile Hastalıklarına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği
Savunma Sanayii Güvenliği Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Bozok Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği
Süleyman Demirel Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Çevre ve Şehircilik Uzmanlığı Yönetmeliği
Atların Enfeksiyöz Anemisi Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği
Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarının Tesciline İlişkin Yönetmelik
Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarının Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı Hakkında
Yönetmelik
Hayvanların Tanımlanması ile Veteriner Biyolojik Ürünlerin Uygulama Ücretleri Yönetmeliği
Hayvan Sağlığı Kabini Açılış, Çalışma ve Denetlenme Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Ruam Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği
Büyükşehir Belediyeleri Özürlü Hizmet Birimleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Vaizlik, Kur’an Kursu Öğreticiliği, İmam-Hatiplik ve Müezzin-Kayyımlık Kadrolarına
Atama ve Bu Kadroların Kariyer Basamaklarında Yükselme Yönetmeliği
Çiftlik Hayvanlarının Refahına İlişkin Yönetmelik
Sığırlarda Löykoz Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği
Şarbon Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği
Zoonozlar ve Zoonotik Etkenler, İlgili Antimikrobiyal Direnç ve Gıda Kaynaklı Salgınların İzlenmesi Yönetmeliği
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Bilim Kurulunun Çalışma Usul ve
Esaslarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Hayvan Satış Yerlerinin Ruhsatlandırılma ve Denetleme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
Hayvanların Nakilleri Sırasında Refahı ve Korunması Yönetmeliği
İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği
Sperma, Ovum ve Embriyo Üretim Merkezlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında
Yönetmelik
Risk Değerlendirme Komite ve Komisyonlarının Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
ŞUBAT 2012
Veteriner Tıbbi Ürünler Hakkında Yönetmelik
Veteriner Tıbbi Ürünlerde Yapılacak Değişikliklerle İlgili Yönetmelik
GENELGELER
TARİH
05.01.2012
11.01.2012
KONUSU
En Az Gelişmiş Ülkelere Yönelik Ekonomik ve Teknik İşbirliği Paketi ile İlgili 2012/1
Sayılı Başkanlık Genelgesi
Genel Sağlık Sigortalısı Gelir Tespiti İşlemleri ile İlgili 2012/4 Sayılı Başbakanlık Genelgesi
TEBLİĞLER
TARİH
01.01.2012
03.01.2012
04.01.2012
05.01.2012
07.01.2012
KONUSU
Devlet Memurları Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 161) (666 Sayılı Kanun Hükmünde
Kararname Hükümlerine İlişkin)
Türk Patent Enstitüsünce Uygulanacak Olan Ücret Tarifesine İlişkin Tebliğ (BİK/TPE:
2012/1)
2012 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Uygulama Tebliği (Yükseköğretim Kurumlarına İlişkin) (Sıra No: 1)
Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliği (No: 2012/2)
Türk Gıda Kodeksi Koyulaştırılmış Süt ve Süttozlarının Kimyasal Analizi İçin Numune
Alma Metotları Tebliği (No: 2012/3)
Türk Gıda Kodeksi Gluten İntoleloransı Olan Bireylere Uygun Gıdalar Tebliği (No:
2012/4)
Türk Gıda Kodeksi Belirli Gıdalarda Dioksinlerin ve Dioksin Benzeri Poliklorlu Bifenillerin Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma, Numune Hazırlama ve Analiz
Metodu Kriterleri Tebliği (No: 2012/5)
Türk Gıda Kodeksi Yenilebilir Kazein ve Kazeinatların Kimyasal Analizi İçin Numune
Alma Metotları Tebliği (No: 2012/6)
Türk Gıda Kodeksi Gıdaların Ait Olduğu Partiyi Tanımlayan İşaretler veya Numaralar
Hakkında Tebliğ (No: 2012/7)
İşkolu Tespit Kararı (No: 2011/138)
Elektrik Piyasasında İletim ve Dağıtım Sistemlerine Bağlantı ve Sistem Kullanımı Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ
Fuel Oil Türlerine İlişkin Teknik Düzenleme Tebliği (Akaryakıt Seri No: 24)
Özelleştirme Yüksek Kurulunun 4/1/2012 Tarihli ve 2012/01 Sayılı Kararı
SAYI : 26
08.01.2012
10.01.2012
11.01.2012
12.01.2012
13.01.2012
14.01.2012
17.01.2012
18.01.2012
19.01.2012
20.01.2012
TEBLİĞLER
293
Kamu Sosyal Tesislerine İlişkin Tebliğ (Sayı: 2012-8)
2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğ (No:
2012/1)
Yapı Malzemelerinin Tabi Olacağı Kriterler Hakkında Yönetmelik Kapsamında Türk
Standardları Enstitüsü’nün (TSE) Gerçekleştireceği Ulusal Teknik Onay Uygunluk Değerlendirme Faaliyetleri ve Yapı Malzemeleri Yönetmeliği Kapsamında Avrupa Teknik
Onay Faaliyetleri Hakkında Tebliğ (No: MHG/2012-01)
İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (No: 2012/1)
2011 Yılı Aralık Ayına Ait Dahilde İşleme İzin Belgelerinin (D1) Listesi
2011 Yılı Aralık Ayına Ait Yurt İçi Satış ve Teslim Belgelerinin (D3) Listesi
2011 Yılı Aralık Ayına Ait Hariçte İşleme İzin Belgelerinin (H) Listesi
2011 Yılı Aralık Ayına Ait Vergi, Resim ve Harç İstisnası Belgelerinin (Y) Listesi
Firma Talebine İstinaden İptal Edilen Dahilde İşleme İzin Belgeleri Listesi
Re’sen Kapatılan Dahilde İşleme İzin Belgeleri Listesi
2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2012/2)
Hayvan Pazarlarının Ruhsatlandırılma ve Denetleme Usul ve Esasları Hakkında Tebliğin
Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Tebliğ
2012 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Uygulama Tebliği (Sıra No: 2)
Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliği (Sayı: 3)’nde Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ
Tıbbi Cihaz Yönetmeliği Kapsamında UDEM Uluslararası Belgelendirme Denetim Eğitim Merkezi Sanayi ve Ticaret Limited Şirketinin Onaylanmış Kuruluş Olarak Görevlendirilmesine Dair Tebliğ
Tıbbi Cihaz Yönetmeliği Kapsamında Alberk QA Uluslararası Teknik Kontrol ve Belgelendirme Limited Şirketinin Onaylanmış Kuruluş Olarak Görevlendirilmesine Dair Tebliğ
UDEM Uluslararası Belgelendirme Denetim Eğitim Merkezi Sanayi ve Ticaret Limited Şirketinin Onaylanmış Kuruluş Olarak Görevlendirilmesine Dair Tebliğ (SGM:
2011/6)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (SGM: 2012/1)
Çiftçi Kayıt Sistemine Dâhil Olan Çiftçilere Mazot, Gübre ve Toprak Analizi Destekleme
Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2012/9)
Damızlık Harici Hayvanların İthalatında Kontrol Belgesi Düzenlenmesi İçin Aranacak
Belgeler Hakkında Tebliğ (No: 2012/8)
Yetki Belgesi ve Sertifika Bedelleri ile Sertifika Bedellerinin Yetkilendirilmiş Kurumlara
Ödenecek Bölümü Hakkında Tebliğ (No: 2012/1)
5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanununun 10 uncu Maddesine ve 5326 Sayılı Kabahatler
Kanununun 3 üncü ve 17/7 nci Maddelerine Göre 2012 Yılında Uygulanacak Olan İdarî
Para Cezalarına İlişkin Tebliğ (No: 2012/2)
Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 5)
Gider Vergileri Genel Tebliği (Seri No: 89)
Katma Değer Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 116)
Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 282)
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 412)
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 413)
21.01.2012
24.01.2012
25.01.2012
26.01.2012
27.01.2012
28.01.2012
31.01.2012
ŞUBAT 2012
Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ
Kamu İhale Tebliği (No: 2012/1)
Hafif Yolcu ve Ticari Araçlardan Çıkan Emisyonlar (Euro 5 ve Euro 6) Bakımından ve
Araç Tamir ve Bakım Bilgilerine Erişim Konusunda Motorlu Araçların Tip Onayı ile İlgili Uygulama Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: SGM-2009/22)’de Değişiklik
Yapılmasına Dair Tebliğ (No: SGM-2012/3)
İthalatta Korunma Önlemlerine İlişkin Tebliğ (No: 2012/2)
İthalatta Korunma Önlemlerine İlişkin Tebliğ (No: 2012/1)
Özelleştirme İdaresi Başkanlığının 25/1/2012 Tarihli ve 2012/ÖİB-K-01 Sayılı Kararı
Özelleştirme Yüksek Kurulunun 24/1/2012 Tarihli ve 2012/5-6-7-8-9-10-11 ve 12 Sayılı
Kararları
2011 Yılı Aralık Ayına Ait Yatırım Teşvik Belgeleri Listesi
Tıbbi Sülük (Hirudo Verbana) 2012 Yılı İhraç Kotasının Tahsisi Hakkında Tebliğ (No:
2012/10)
5201 Sayılı Kanun Gereğince Kontrole Tâbi Tutulacak Harp Araç ve Gereçleri ile Silah,
Mühimmat ve Bunlara Ait Yedek Parçalar, Askerî Patlayıcı Maddeler, Bunlara Ait Teknolojilere İlişkin Liste (2012 Yılı Listesi)
Marka Tescil Başvurularına Ait Mal ve Hizmetlerin Sınıflandırılmasına İlişkin Tebliğ
(TPE: 2012/2)
İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin Tebliğ (No: 2012/1)
İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin Tebliğ (No: 2012/2)
Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: 88)
Devlet Memurları Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 162)
Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar
ile Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının Bildirilmesine ve Duyurulmasına İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2012/1)
Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına
Dair Tebliğ (Seri: VI, No: 32)
Özelleştirme İdaresi Başkanlığının 30/1/2012 Tarihli ve 2012/ÖİB-K-02 Sayılı Kararı
TÜZÜKLER
TARİH
2011/2607
2011/2666
KONUSU
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu Tüzüğünün Yürürlükten Kaldırılmasına Dair
Tüzük
İstanbul Liman Tüzüğünün Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Tüzük
SAYI : 26
MİLLETLER ARASI ANTLAŞMALAR
295
MİLLETLERARASI ANTLAŞMALAR
TARİH
KARAR
NO
03.01.2012
06.01.2012
12.01.2012
2011/2562
2011/2580
2011/2624
13.01.2012
2011/2510
2012/2645
14.01.2012
2011/2585
2011/2625
2012/2639
KONUSU
Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası ile Türkiye Halk Bankası Arasındaki
Özel Sektör Yenilenebilir Enerji Verimliği Projesi ile İlgili Kredi ve Garanti
Anlaşmaları
Özel Sektör Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Projesi Ek Kredisi
ile İlgili Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. ile Uluslararası İmar ve Kalkınma
Bankası Arasındaki Kredi ve Garanti Anlaşmaları
Özel Sektör Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Projesi Ek Kredisi ile
İlgili Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. ile Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası Arasındaki Kredi ve Garanti Anlaşmaları
Pazara Hazırlık Teklifi İçin Hibe Anlaşması Pazara Hazırlık Ortaklığı
(PMR) Çoklu Donör Fonu ile İlgili Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası
ile Yapılan Anlaşma
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Lüksemburg Büyük Dükalığı Hükümeti
Arasında Kültür, Eğitim, Bilim, Basın-Yayın, Gençlik ve Spor Alanlarında
Uygulama Programı’nın Onaylanması Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti ile İsviçre Konfederasyonu Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması ve Eki
Protokol’ün Onaylanması Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Brezilya Federatif Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi
Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması ve Eki Protokol’ün
Onaylanması Hakkında Karar
Avrupa Konseyi Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi’nin Beyanlarla Birlikte
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğünce Yürütülmekte Olan Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi’nin Ek Finansmanı Amacıyla Avrupa Yatırım Bankası ile İmzalanan Krediye İlişkin
Sözleşme’nin Yürürlüğe Girmesi Hakkında Karar
Türk Kamu Görevlilerinin Avrupa Komisyonu’nda Görevlendirilmelerine
İlişkin Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Avrupa Komisyonu Arasında Mutabakat Zaptı’nın Onaylanması Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Bakanlığı ve Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı Arasında NATO Evrensel Silah Arayüzü Hassas
Güdüm Kiti Gösterim Projesi Düzenlenmesi ile İlgili Olarak NATO Hava
Silahlanma Grubu (NAFAG) Gösterim Projelerinin Geliştirme ve Uygulanması Konulu Mutabakat Muhtırası Kapsamında Gösterim Projesi Düzenlenmesi No.5’in Onaylanması Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Avrupa Komisyonu Arasında Türkiye
Cumhuriyeti’ne Yönelik AB Mali Yardımına İlişkin İşbirliği ve Katılım
Öncesi Yardım Aracı (IPA) Beşinci Bileşeni-Kırsal Kalkınma Bileşeni
(IPARD) Kapsamındaki Yardımın Uygulanması İçin Kurallar Hakkında
Anlaşma’da Değişiklik Yapılmasına İlişkin Mektup Teatisi Yoluyla İmzalanan Anlaşmanın Onaylanması Hakkında Karar
15.01.2012
2011/2561
16.01.2012
2011/2560
2011/2563
2011/2575
2011/2582
20.01.2012
2011/2655
2012/2662
2011/2668
2011/2669
24.01.2012
2012/2695
ŞUBAT 2012
Türkiye Cumhuriyeti ile Çek Cumhuriyeti Arasında Yatırımların Karşılıklı
Teşviki ve Korunması Anlaşması’nın Onaylanması Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Pakistan İslam Cumhuriyeti Hükümeti
Arasında Planlama Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı’nın Onaylanması Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile İran İslam Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Kapıköy ve Razi Kara Hudut Kapılarının Ortak Kullanımına İlişkin
Mutabakat Zaptı’nın Onaylanması Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Ekvator Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Ticaret İşbirliği Anlaşması’nın Onaylanması Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Pakistan İslam Cumhuriyeti Hükümeti
Arasında Gençlik Alanında İşbirliği Protokolü’nün Onaylanması Hakkında
Karar
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kuveyt Devleti Hükümeti Arasında
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması’nın Onaylanması
Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Afganistan İslam Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Afganistan Kara Harp Okulu Öğrencilerine Türkiye’de Verilecek Yaz Kampı Eğitimine İlişkin Mutabakat Muhtırası’nın Onaylanması
Hakkında Karar
Türkiye-Azerbaycan Uzun Vadeli Ekonomik ve Ticari İşbirliği Programı ve
İcra Planı’nın Onaylanması Hakkında Karar
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Brezilya Federatif Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Gümrük Konularında Karşılıklı İdari Yardım Anlaşması’nın
Türkiye Cumhuriyeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi ve Vergi Kaçakçılığını Önleme Anlaşması ile Eki Protokolün Onaylanması Hakkında Karar
HUKUK HABERLERİ
r Avukatın görevini yapmasını engelleyen polise 6 ay
hapis
r Avukat Kimliği, PTT’de resmi kimlik oluyor
r Özel yetkili iki mahkeme Çağlayan’a taşınıyor
r “Kabul edilmiş avukatlık yasası taslağı yok”
r MEB, Kasım ayında, eşi hakim olan öğretmenin naklen
atamasını yaptı
r İthal avukat gerilimi
r Yargıya erkekler hakim!
r Avukatlar “Sınav” ve “Nitelikli Staj” İstiyor
r Yargı, cebe girdi!
SAYI : 26
AVUKATIN GÖREVINI
YAPMASINI ENGELLEYEN
POLISE 6 AY HAPIS
AVUKATIN GÖREVİNİ YAPMASINI ENGELLEYEN POLİS MEMURU 6
AY HAPSE MAHKÛM OLDU
Küçükçekmece Çocuk Büro Amirliğinde bir çocuğun kimlik tespitine CMK
Servisi tarafından için görevlendirilen
Av. Hüsamettin Akbulut’un suça sürüklenen çocukla yaptığı görüşme notlarının
polis memuru tarafından incelenmek istemesi üzerine tartışma yaşanmış ve avukatın görevini yapması engellenmiş.
Av. Hüsamettin Akbulut tarafından
görevini yapmasına engel olduğu ve görevini kötüye kullandığı iddiasıyla polis
memuru İ.E. hakkında Küçükçekmece
Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda
bulunmuştu.
Polis memuru İ.E. hakkında Küçükçekmece 2. Asliye Ceza Mahkemesinde
“Görevini Kötüye Kullanmak” iddiasıyla
kamu davası açılmıştı. İstanbul Baro Başkanlığı açılan kamu davasına müdahil olarak katılmış ve Avukat Hakları Merkezi
tarafından kamu davası takip edilmiştir.
Küçükçekmece 2. Asliye Ceza Mahkemesinde yapılan yargılama sonucunda
şüpheli polis memurunun suçunu sabit
görerek TCK 251/1 maddesi gereğince
işleyiş biçimini de göz önüne alarak altı
ay hapis cezasıyla cezalandırıldı.
HUKUK HABERLERİ
299
AVUKAT KIMLIĞI, PTT’DE
RESMI KIMLIK OLUYOR
AVUKAT KİMLİKLERİ, PTT İŞYERLERİNDE YAPILAN PARASAL
İŞLEMLERDE GEÇERLİ KİMLİK
OLARAK KABUL EDİLECEK
Avukat kimliklerinin kimlik tespitinde
esas belge olarak kabul edilmemesi nedeniyle Trabzon Barosu’nca Başbakanlık ve
Maliye Bakanlığı aleyhine açılan davada
Danıştay 8. Dairesinin temyizi üzerine,
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun
ilamı ile Danıştay 8 ve 10. Dairelerden
oluşturulacak ortak kurul tarafından konunun karara bağlanması kararlaştırıldı.
Konuyu bu açıdan değerlendiren
PTT Genel Müdürlüğü Hukuk Müşavirliği Türkiye Barolar Birliği Başkanlığına
yazdığı 10 Ocak 2012 tarih ve 0245 sayılı yazıda, Danıştay nezdinde 8. ve 10.
Dairelerden oluşturulacak kurul tarafından uygulamaya yön verecek nitelikte bir
karar verilene kadar avukat kimliklerinin
PTT işyerlerinde yapılan parasal posta
işlemlerinde geçerli kimlik olarak kabul
edileceğini bildirdi.
Yazıda ayrıca, PTT Genel Müdürlüğü
Parasal Posta İşletme Dairesi Başkanlığınca 3 Ocak 2012 tarih ve 125 sayılı tebliğle
avukat kimliklerinin geçerli kimlik kapsamına alındığı bilgisinin tüm PTT Başmüdürlüklerine bildirildiği ve personele imza
karşılığı tebliğ edildiği de belirtildi
HAZİNE AVUKATLARININ 659
DERDİ!
Hazine avukatları yeni düzenlemeler-
den dertli.
659 sayılı KHK yürürlüğe girmesiyle
birlikte, 4353 sayılı Kanun’da hüküm altına alınmış bulunan “avukat olmayan yerlerde davanın tarafı olan idarenin amirinin
davada idayeyi temsil yetkisi”de kaldırılmış oldu.
Bu doğrultuda yetki devrini yapıp yapmama konusunda yetki, Milli Savunma
Bakanlığı’nda Bakan, diğer bakanlıklarda
müsteşar ve genel müdürlüklerde ise genel müdürde.
KHK 02.11.2011 tarihinde yürürlüğe
girmesine rağmen, üst yöneticiler yetki
devri yapmamaktadırlar.
Hukukihaber’e gelen bilgilere göre,
sadece Gelir İdaresi tarafından taşraya
yetki devri yapılmış durumda. Yani genel
olarak yetki devri taşraya hala yapılmamıştır.
659 sayılı KHK ya kadar tüm genel
idarenin avukatlığını yürüten Hazine
Avukatlarının araç ihtiyacı karşılanmayıp
mutat vasıta ile dava takibi yapmaları istenildiğinden bilhassa kış aylarında ulaşımın çok güç olduğu yerlerde dava takibini
imkansızlıklarla yürütmeye calıştıklarını
belirten Hazine Avukatları dertli.
ARAÇ VE YAKIT SORUNU
Defterdarların insiyatifine bırakılan
araç görevlendirilmesinin ise; defterdarlıklara maliyenin akaryakıt ödeneği ve
araç göndermediği gibi gerekçelerle neredeyse hiç yapılmadığı gelen şikayetler
arasında.
Bu konuda, Hizmet satınalma yoluna
da gidilmediğinden çözümsüzlük hüküm
sürmektedir.
Hukukihaber.net’e konu ile ilgili açık-
ŞUBAT 2012
lama yapan hazine avukatları;
ÇOK AYRILAN OLDU
“Hazine avukatlarının iş yükü zaten
çok fazla idi, 659 sayılı KHK ile iş yükü
artırıldı. Hazine Avukatlarından hakimliğe 44 kişi geçti, önceden hakim savcılık
yapan hazine avukatları da geri döndü,
hakimlik sınav sorusu iptalinden sonra
geçenler de oldu takriben 50-60 arası geçen oldu. Süreyi dolduranlardan yaşı genç
olduğu halde emekli olanlar ve süresi gelmediği halde noterliğe geçen ve serbest
avukatlığa geçenler dikkate alındığında
Hazine avukatlığında bir yaprak dökümü
değil dal kırılması yaşanmakta.
YETKİ KARMAŞASI
659 sayılı KHK ile getirilen ve daha
çok idarecilere verilen yetkiler ise tam bir
kargaşa doğurmuş durumda. 4353 sayılı
kanunda bulunan dava ve icra takipleri
ile ilgili doğrudan yazışma yetkisi 659 ile
kalktığından yazışma artık 5442 sayılı kanuna göre vali ve kaymakamlar aracılığı
ile yapılır hale geldi. Bazı vali ve kaymakamlar hazine avukatına veya muhakemat
müdürüne imza yetkisini devretti. Bazıları
devretmedi, şu anda bir kargaşa hakim.
Ancak daha garip bir durum var Bakanlıkların da artık doğrudan avukata
veya muhakemat müdürüne dava ve icra
takibi ile ilgili yazma yetkisi yok. Onlar
da 5442 sayılı kanun 9 ncu maddeye göre
valilik aracılığı ile yazışma yapmak zorundalar.
Bu arada 6100 sayılı kanun ile sürelerin iki haftalık kesin süre haline geldiğini
de unutmamak lazım.
Yeni çıkan kanun ve kanun hükmünde
SAYI : 26
HUKUK HABERLERİ
301
kararnameler problemleri çözeceği yerde
yeni problemler doğuruyor diyebiliriz.
ÖZEL YETKILI IKI MAHKEME
ÇAĞLAYAN’A TAŞINIYOR
YETKİ DEVRİ MESELESİ
Diğer taraftan Maliye Bakanlığı müsteşarı yetkisini Baş Hukuk Müşavirine o
da astlarına devretti.
İllerin büyüklüğüne göre vazgeçme
yetkisi muhakemat müdürlerine devredildi. Muhakemat müdürleri müsteşar adına
yetkiyi kullanır hale geldiler ancak 659
sayılı KHK daki bir Harcama yetkilisinin
teklifi ibaresi problem doğurmaya başladı.
İllerde harcama yetkilisi defterdar. 178
sayılı KHK ya göre muhakemat müdürü
defterdarın emri altında, idari olarak amir
olan memuruna teklifte bulunacak.
Bunu aşmak için bazı deftedarlar yetkilerini müdürlere devretmek durumunda
kaldılar, bazıları devretmediler.
659 dan önce taşrada bulunan daireler işlerini doğrudan hazine avukatlarına
gönderirlerdi, şimdi önce bakanlık veya
genel müdürlüklerinin hukuk müşavirliklerine gönderecekler, onlar biz takip edemeyiz derlerse Maliye Bakanlığı ve bağlı
muhakemat müdürlüğü veya avukatına
gönderecekler. Uzun karışık ve problemli
bir süreç.”
şeklinde sorunlarını ifade ettiler.
www.hukukihaber.net
Önemli soruşturma ve davalara ev
sahipliği yapan Beşiktaş’taki İstanbul
Adliyesi’nde bulunan özel yetkili İstanbul 13. ve 14. Ağır Ceza Mahkemeleri,
Çağlayan’da yeni açılan Adalet Sarayı’na
taşınacak.
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, Beşiktaş’taki İstanbul Adliyesi’nde görevli
özel yetkili 13 ve 14. ağır ceza mahkemelerinin Çağlayan’da yeni açılan İstanbul
Adalet Sarayı’nı taşınmasına karar verdi.
Savcılığın bu kararı, adliyede görev
yapan kimi hakim ve savcıların talebi
doğrultusunda, hakim ve savcılara danışarak aldığı öğrenildi. Özel yetkili görevli
hakim ve savcıların, adliyedeki makam
odalarının darlığı ve aynı odada 2-3 kişinin kalması nedeniyle taşınma talebinde
bulundukları ifade edildi. Taşınmasına karar verilen özel yetkili İstanbul 13 ve 14.
Ağır Ceza mahkemelerindeki önemli davalar bundan sonra Çağlayan’daki İstanbul Adalet Sarayı’nda mahkemelere tahsis
edilen duruşma salonlarında görülecek.
İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesinde görülen ve kamuoyunca bilinen en
önemli davalardan biri olan Hrant Dink
cinayeti dava duruşmalarının ise güvenlik
gerekçesiyle yine Beşiktaş’taki İstanbul
Adliyesi’nde yapılacağı ve duruşmalara
burada devam edileceği dile getirildi.
Toplam, 6 özel yetkili ağır ceza mahkemesinin bulunduğu Beşiktaş’taki İstanbul Adliyesi’nde, iki mahkemenin
Çağlayan’a taşınmasıyla birlikte İstanbul
9, 10, 11 ve 12. Ağır Ceza mahkemelerinden oluşan 4 mahkemedeki davalar,
yine Beşiktaş’taki İstanbul Adliyesi’nde
görülecek. Bir süre önce, ‘’şike iddiaları’’
ve ‘’Odatv’de yapılan aramalara ilişkin’’
davaların da aralarında bulunduğu önemli davalara bakan İstanbul 15, 16 ve 17.
Ağır Ceza mahkemelerinin açıldığı Çağlayan’daki İstanbul Adalet Sarayı’nda, iki
mahkemenin de taşınmasıyla birlikte bundan sonra 5 özel yetkili ağır ceza mahkemesi görevli olacak.
“KABUL EDILMIŞ AVUKATLIK
YASASI TASLAĞI YOK”
Türkiye Barolar Birliği(TBB), Avukatlık Kanunu’nun bugünkü haliyle avukatlık mesleğinin gereksinimlerini karşılamaktan “bir hayli uzak olduğuna” dikkat
çekerken, “Kimi barolar tarafından iddia
edilenin ve gösterilmek istenilenin aksine
Türkiye Barolar Birliği yönetimi tarafından sonuçlandırılmış ve kabul edilmiş bir
avukatlık yasası taslağı yoktur” açıklamasında bulundu.
TBB’den yapılan açıklamada, Avukatlık Kanunu’nun 42 yıllık bir yasa olduğu
ve yine son değişiklikten bugüne değin 10
yıl gibi bir zaman geçtiği hatırlatıldı. Gerek dünyada, gerekse Türkiye’de avukatlık mesleğinin yapısını ve uygulamasını
etkileyen pek çok yeni değişim ve gelişme olduğuna dikkat çekilen açıklamada,
yasanın bu haliyle bu gereksinimleri karşılamaktan bir hayli uzak bulunduğunun
yadsınamaz bir gerçek olduğu vurgulandı.
Bu gereksinimi ve barolardan gelen istemleri dikkate alan yönetimin Avukatlık
ŞUBAT 2012
Kanunundaki değişiklikler konusunda
12-13 Kasım 2011 tarihinde bir toplantı
düzenlendiği belirtilen açıklamada, “Bu
bağlamda kimi barolar tarafından iddia
edilenin ve gösterilmek istenilenin aksine
Türkiye Barolar Birliği yönetimi tarafından sonuçlandırılmış ve kabul edilmiş bir
“Avukatlık Yasası Taslağı’ yoktur” denildi.
Toplantı öncesinde, gerek dünyada,
gerekse Türkiye’de barolar ve avukatlar
arasında ve hemen her platformda görüşülen, konuşulan ve tartışılan hususların
üst ve alt başlıklar haline getirilerek baro
başkanlarına toplantıda tartışılacak konu
başlıkları olarak bildirildiği, herhangi bir
itiraz gelmemesi nedeniyle de toplantının
bu başlıklar ekseninde sürdürüldüğü belirtilen açıklamada, şöyle devam edildi:
“Bu toplantıda Birliğimiz tarafından
tartışmaya açılan konu başlıkları hakkında hiçbir görüş bildirilmemiş, açıklama
yapılmamış ve yalnızca dinleme ve not
alma ile yetinilmiştir.
Baro Başkanlarının katılımı ile ve kamuoyuna kapalı olarak yapılan bu toplantıda tartışmaya açılan ve görüşülen hususlar ne yazık ki Bir Sayın Baro Başkanı
tarafından basın aracılığı ile ve üstelik
saptırılmak suretiyle kamuoyuna taşınmıştır.
-”65 YAŞIN ÜZERİNDEKİLERİN
AVUKATLIK YAPMAMASI GİBİ BİR
KONU YOK”Baro başkanları arasında yapılan ve
kamuoyuna kapalı olan bu toplantı tüm
baro başkanlarının hiçbir kısıtlamaya tabi
tutulmadan özgürce düşüncelerini açıklayacağı bir toplantı olduğundan görüşülen
ve konuşulan hususların basın aracılığı ile
SAYI : 26
kamuoyuna üstelik saptırılarak taşınması
etik olmadığı gibi Avukatlık Kanunu’nun
36/1. maddesi anlamında ve kapsamında
bir meslek suçudur.
Örneğin 12-13 Kasım 2011 tarihinde
yapılan Baro Başkanları Toplantısı’nda
tartışmaya açılan alt ve üst başlıklar arasında 65 yaşın üzerindeki avukatların avukatlık yapamayacaklarına ilişkin bir konu
başlığı yoktur. Ancak bir baro başkanı tarafından avukatlık mesleğine kabulün 65
yaş ile sınırlandırılması gerektiği söylenmiş, latife olarak da 65 yaşın üzerindekilerin avukatlık yapmaması gerektiği ifade
edilmiş ve bu husus toplantıya katılan
baro başkanları tarafından şakalaşma konusu olmuştur.”
Avukatlık Kanunu’nun düzenlenmesinden 10 yıl gibi uzunca bir süre geçmiş olmasına karşın “Avukatlık Ortaklığı
Modeli”nin avukatlarca yeterli ilgiyi görmediğine dikkat çekilen açıklamada, “O
nedenle yeni bir avukatlık ortaklığı/şirketi modeli geliştirme gereksinimi ortada
bulunmaktadır. Bu gereksinim nedeniyle
12-13 Kasım 2011 tarihli Baro Başkanları
Toplantısı’nda tartışılacak konu başlıkları arasında yabancı avukatlık ortaklıkları
konusu da yer almıştır” denildi.
-”TBB’NİN SUÇLANMASI TAKDİRİNİ KAMUOYUNA BIRAKIYORUZ”Yabancı sermayeyi teşvik mevzuatı
çerçevesinde Türkiye’de faaliyet göstermek isteyen yabancı avukatlık ortaklıklarına danışmanlık hizmet yapma olanağının
Avukatlık Kanunu’nun 44. maddesinde 2
Mayıs 2001 tarihinde yapılan değişiklikle
mümkün hale geldiğinin altı çizilen açıklamada, bu değişikliğin liderliğini ise o
tarihte Ankara Barosu Başkanı, yönetim
HUKUK HABERLERİ
303
kurulu üyesi ve delegesi olanların yaptığına işaret edildi. Aynı kişilerin imzasının
bulunduğu bir bildiri ile Türkiye Barolar
Birliği yönetiminin suçlanmasının takdirinin kamuoyuna bırakıldığına vurgu yapılan açıklamada, şöyle denildi:
“Baroların yönetim ve delege organları baro politikalarını yürütmekle sorumlu
ve yükümlü olan birimleridir. Baroların
disiplin kurulları ise gerektiğinde baro
başkanı, yönetim kurulu üyeleri ile delegelerini disiplin hukuku bağlamında
kovuşturmakla, denetleme kurulları ise
baro yönetimlerinin harcama ve tasarruflarını denetlemekle görevli organlarıdır.
Bu konumları itibarı ile her iki organın
da tarafsız ve bağımsız olmaları, hiçbir
şekilde yönetim ve delege organları ile
birlikte hareket etmemeleri ve bütünleşmemeleri gerekmektedir. Hal böyleyken
Ankara Barosu tarafından yayınlanan 23
Kasım 2011 tarihli bildiri altında Ankara
Barosu’nun Disiplin ve Denetleme Kurulu üyelerinin de imzalarının olması bu
organların tarafsız ve bağımsız olmadıklarını göstermesinin yanı sıra, Avukatlık
Kanunu’nun düzenlediği organların ayrılığı ve bağımsızlığı ilkesine de aykırıdır.”
Avukatlık Kanunu’na aykırı olmasına
karşın bugün Türkiye’de fiilen avukatlık
şubelerinin var olduğu bildirilen açıklamada, “Örneğin Ankara Barosu tarafından yayınlanan 23 Kasım 2011 tarihli
bildiri altında imzası bulunan bir sayın delege Türkiye’de faaliyet gösteren İngiltere
merkezli bir yabancı avukatlık ortaklığının Ankara temsilcisi/şubesidir. 12-13 Kasım 2011 tarihli Başkanlar Toplantısı’nda
görüşülecek olan konu başlıkları arasında
avukatlık bürosu şubelerine ilişkin konuya yer verilerek bu konuyu tartışmaya
açmak, bugün yasal olmayan avukatlık
bürosu şubelerine karşı eylem ve işlem
başlatma yetkisi bulunan baroların bu
konuyu görmezden gelmelerinden daha
mı ağır suç oluşturmaktadır?” ifadesinde
bulunuldu.
-”’DÜN DÜNDÜR, BUGÜN BUGÜNDÜR’ ANLAYIŞININ SOMUT
İFADESİ”Bugün Türkiye’de avukatlık mesleğine giriş yaşının 22-24 aralığında olduğu
belirtilen açıklamada, şu ifadelere yer verildi:
“Bunun daha yukarıya çekilmesine
gereksinim duyulup duyulmadığı, staj
süresinin bir yıldan iki yıla çıkarılıp çıkarılmaması, halen uygulanmakta olan hukuk öğretim ve eğitiminin yerine 5 yıllık
öğretim ve eğitimi kapsayan Bologna süreci ve yine ABD’de uygulanmakta olan
hukuk fakültesinin ikinci fakülte haline
getirilmesi gibi modelleri ile avukat yardımcılığı statüsü konuları da tartışılmak
üzere 12-13 Kasım 2011 tarihli toplantıda
tartışılacak konu başlıkları arasına konulmuştur.
Birlik Yönetimimizin bu konuda belirginleşmiş bir görüşü bulunmamakla
birlikte, İngiltere, Almanya gibi kimi kıta
Avrupası ülkelerinde avukatların yüksek
mahkemelerde iş takip etmeleri belirli bir
meslek yaşı şartına bağlandığı, böyle bir
düzenlemenin ülkemizde uygulanabilirliğinin tartışılması gerektiği düşünülmüştür. Ankara Barosu başkanı iken yazdıkları makalelerde, yaptıkları konuşmalarda
bu modeli savunanların, Ankara Barosu
delegesi sıfatıyla altına imza koydukları 23 Kasım 2011 tarihli bildiride bu kez
buna karşı çıkmaları “dün dündür, bugün
ŞUBAT 2012
bugündür’ anlayışının somut ifadesidir.
Daha trajik/komik olan husus ise 12-13
Kasım 2011 tarihli toplantıda yaptığı konuşmada avukatların yüksek mahkemelerde iş takip etmelerinin belirli bir meslek
yaşı şartına bağlanmasına destek veren
Ankara Barosu Başkanı’nın daha sonra
kamuoyuna yaptığı açıklamalarda bunu
yadsıması ve tam aksini ifade etmesidir.”
Baro seçimlerinde nispi sistemin uygulanıp uygulanmayacağı hususunun
Türkiye’de Barolar ve avukatlar arasında
tartışılan bir konu olduğu anlatılan açıklamada, barolar ve avukatlar arasında bu
sistemi savunanlar olduğu kadar buna karşı olanların da olduğu kaydedildi. Açıklamada, “Bu husus göz önüne alınarak baro
seçimlerinde nispi sistemin uygulanıp uygulanmayacağı bu sistemin yarar ve zararları konusu tartışılacak başlıklar arasına
alınmıştır. Bu suretle bugüne kadar adliye
koridorlarında ve kapalı kapılar arkasında
konuşulan bu konuya açık ve saydam bir
tartışma zemini sağlanmıştır.
Toplantıda görüşülen sair konu başlıkları da birliğimizin görüşü olmayıp
demokratik bir ortamda 78 baro başkanının özgürce düşüncelerini açıklaması için
tespit edilmiştir. Birliğimiz ileride bu çalışmalar ışığında ülke ve meslek gereksinimleri de dikkate alınarak kendi çalışma
sonuçlarını açıklayacak medeni cesarete
sahip olup bununla ilgili sorumluluğunun
bilincindedir” denildi.
Anka
SAYI : 26
MEB, KASIM AYINDA, EŞI
HAKIM OLAN ÖĞRETMENIN
NAKLEN ATAMASINI YAPTI
Milli Eğitim Bakanı Ömer Dinçer her
yerde ve her vesileyle, eş durumu atamalarının ne kadar zararlı olduğunu anlatmaya çalışıyor. Ancak, bakanlık MEB’in
Teşkilat Kanununda yer alan hükümlere
de aykırı olarak, Kasım ayı içinde, eş durumu ataması yaptı. Bakanlık, bu atamanın “Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Yönetmelik”
hükümlerine uygun olarak yapıldığını
iddia edebilir. Bu görüş doğru olsa dahi,
şöyle bir durum ortaya çıkmaktadır: Eşi
hakim, savcı, emniyet mensubu ve mülki
idare amiri olan öğretmenlerin eş durumu
nakli eğitim öğretimi etkilemeyecek ama
eşi normal memur olanların eş durumu
özründen nakli, eğitim öğretimi etkileyecektir.
Yeni çıkarılan 652 sayılı KHK hükümleri çerçevesinde Milli Eğitim Bakanının
verdiği demeçlere bakılırsa özür durumu
atamaları yılda bir kez yapılacaktı. Bu konuyla ilgili olarak Bakan Dinçer bir çok
basın yayın organında demeçler vermiştir.
Ancak, Bakanlık tarafından yapılan yeni
bir eş durumu ataması bütün dengeleri değiştirerek sistemi farklı bir mecraya çekti.
Aşağıda bütün yönleriyle bu konuya yer
vererek bundan sonra yaşanacak yeni sürecin nasıl işleyeceğinden bahsedeceğiz.
Önce Bakanın bu konudaki demeçlerine bakalım. Bakanın vermiş olduğu bir
demeçte şu açıklamalarda bulunduğunu
görüyoruz.
“Bakan Dinçer, özür grubu atamaları
ile ilgili başka bir soru üzerine, “Her yıl
HUKUK HABERLERİ
305
çocuğunuzun öğretmeni değişse idi hoşunuza gider miydi? Dönemin tam ortasında
çocuğunuzun öğretmeni bırakıp gitse idi
hoşunuza gider miydi?” diye sordu.
Dinçer, şöyle devam etti: “Öğretmenlerimiz niçin Şubat’ta özür grubuna dayalı olarak tayin talep ediyorlar. Gelin hep
birlikte kısmen de fedakarlık yaparak, bu
ülkenin bütün çocuklarına kendi çocuğumuz için istediğimiz hakları ve fırsatları
verelim.”
Öğretmenlerin dönem ortasında hangi
gerekçe ile olursa olsun bir başka okula
geçmelerinin doğru olmadığını vurgulayan Dinçer, “Bu yüzden de bu talepte bulunacak arkadaşlarımızın 3 ay daha sabretmelerini tavsiye ediyorum.” dedi.
Öğretmenliğin kısmen fedakarlık gerektiren bir meslek olduğunu kaydeden
Dinçer, “Eğer biz buna hazır değilsek, ona
hazır olacak bir alt yapıyı onlara kurmak
için çaba sarf edeceğim. Ama onlar da bize
destek versinler. Hem özür grubundaki
atamaları hem de yıllık atamaları yılda bir
kere yapacağız, okullar açılmadan önce
yapacağız. Okullar açıldığı zaman herkes
nerede olacağını bilecek ve yıl boyunca
orada çalışacak.” şeklinde konuştu.”
Görüleceği üzere, Bakanın açıklamaları yoruma yer bırakmayacak kadar açık
ve net. Sayın bakan daha önce de, 2012
yılı yarıl yıl tatilinde özür durumundan
naklen atama yapılmayacağını belirtmişti.
Sayın Bakanı bu konuda bu kadar net konuşmaya sevk eden yasal dayanak ise 652
sayılı KHK nın 37 nci maddesiydi.
652 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin atama başlıklı 37 nci maddesinde; “…Öğretmenlerin
Bakanlıkça belirlenen hizmet bölge veya
alanlarında en az üç eğitim öğretim yılı
görev yapması esastır. Bunların yer değiştirme suretiyle atamaları her yıl yapılan
atama plan ve programları çerçevesinde
eğitim öğretim faaliyetlerini etkilemeyecek şekilde sonuçlandırılır. Bakanlıkça
belirlenen özür gruplarına bağlı yer değiştirmeler ise yaz tatillerinde yapılır.
Öğretmenlerin yer değiştirme suretiyle atamalarında uyulacak temel ilkeler, özür grupları, hizmet bölgeleri ve
alanları, hizmet puanı ve diğer hususlara ilişkin usûl ve esaslar yönetmelikle
belirlenir.”hükümlerine yer verildiğini
görüyoruz.
Ayrıca, bu KHK’nın düzenleyici işlemler başlıklı Geçici 6 ncı maddesinde ise; hükmünü görüyoruz. “Bu Kanun
Hükmünde Kararnamenin uygulanmasına
ilişkin düzenlemeler bir yıl içinde yürürlüğe konulur. Bu düzenlemeler yürürlüğe
girinceye kadar mevcut düzenlemelerin
bu Kanun Hükmünde Kararnameye aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına
devam olunur.”
Maddelerin birlikte değerlendirilmesi
ve sonuç
Bu maddeler birlikte değerlendirildiğinde bu KHK ya aykırı olmayan yönetmelik hükümleri uygulanacaktır. Şuan
uygulamada olan “Millî Eğitim Bakanlığı
Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme
Yönetmeliğinde” ise bu KHK ya aykırı
çok fazla hüküm bulunmakta olduğundan
bu Yönetmelikteki özür grubu atamalarının uygulanmayacağı aşikardır.
Madde metninde, özr gruplarının bakanlıkça belirleneceği ve yönetmelikle
düzenleneceği açıklanmış olmasına rağmen, şuana kadar Öğretmenlerin atama
ve yer değiştirmelerini düzenleyen yönet-
ŞUBAT 2012
melik çıkarılmadığı için Bakanlıkça belirlenen özür gruplarının neler olduğunu da
bilemiyoruz. Bu özür durumlarının neler
olduğu yönetmelikle belirlenmeden ise
özür durumları dikkate alınarak atama yapılamayacaktır.
O zaman bu yönetmelik çıkarılmadan
mazerete dayalı öğretmen atamaları yapılabilir mi?
KHK da geçen “Bakanlıkça belirlenen
özür gruplarına bağlı yer değiştirmeler ise
yaz tatillerinde yapılır.” hükmü ile “Öğretmenlerin yer değiştirme suretiyle atamalarında uyulacak temel ilkeler, özür grupları,
hizmet bölgeleri ve alanları, hizmet puanı
ve diğer hususlara ilişkin usûl ve esaslar yönetmelikle belirlenir.”hükmünün
KHK’ya yeni konulması nedeniyle; yeni
yönetmelikle hangi özür gruplarının yılda
bir kez ve yaz tatilinde yapılması gerektiğinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu
hususlar belirlenmeden ise özür grubu
atamaları yapılamasının mevzuata aykırı olacağı açıktır. Bu noktada kimse eski
yönetmelik hükümleri geçerlidir dememelidir. Şayet eski yönetmelik hükümleri
geçerli ise, bir yıl süreyle yapılacak atamalarda bu kadar gürültü çıkarılmasına
ve Bakanın bu şekilde demeç vermesine
gerek kalmazdı.
Aşağıda belgesini yayımladığımız, nakil atama örneğinde görüleceği üzere, bir
öğretmenimiz eş durumundan atanmıştır.
Burada atanan öğretmenimizi afişe etme
gibi bir amacımız bulunmadığından, ona
ilişkin özel bilgileri gizledik. Yapmış olduğumuz araştırmaya göre bu atama oğru
olup, öğretmenimiz eşi hakim olduğundan, eş durumundan atanmıştır.
Yukarıda yapılan atamanın mevzuata aykırılığından bahsettik. Ancak, Sayın
SAYI : 26
Bakan, atamanın mevzuata uygun olduğunu da iddia edebilir. Bu halde manşet spotunda belirtilen şu çelişki ortaya çıkacaktır: Eşi hakim, savcı, emniyet mensubu ve
mülki idare amiri olan öğretmenlerin eş
durumu nakli eğitim öğretimi etkilemeyecek, ama eşi normal memur olanların eş
durumu özründen nakli, eğitim öğretimi
etkileyecektir.
Bir kaç ay önce yaptığımız öneriyi
bir kez daha tekrarlıyoruz: Durumunu ve
şartlarını 2012 yılı Şubat ayına göre düzenleyen çok sayıda öğretmen bulunmaktadır. Bu öğretmenleri rahatlatan bir düzenleme yapılmalıdır. “Eğitim öğretimin
aksamaması” yönündeki kaygılar, önemli
bir kamusal yarar düşüncesini göstermektedir. Bu düşünceyi önemsiyoruz. Ancak
bu ilkeyi hayata geçirirken, hiç kimsenin
hakkı yenmemelidir.
memurlar.net
HUKUK HABERLERİ
307
tokluğuna köle gibi çalıştırılır’ uyarısında
bulundu.
Taslağın, 7 bölgeden 2’şer barodan
oluşacak bir komisyonla şekillendirilmesini isteyen Feyzioğlu, ‘Aksi halde,
vatandaşların avukatlık hizmetine ulaşma imkanı ortadan kalkar’ diye konuştu. Feyzioğlu’na göre yabancı avukatlık
şirketlerine izin verilmesi, sadece Türk
avukatlarını olumsuz etkilemekle kalmaz,
aynı zamanda avukatlardan makul ücretlerle hizmet alan tüm vatandaşların da artık bu hizmetlere ulaşamaması sonucunu
doğurur.
AKŞAM
YARGIYA ERKEKLER HAKIM!
İTHAL AVUKAT GERILIMI
Yargının savunma ayağına ilişkin yeni
kanun hazırlıkları avukatları gerdi. Türkiye Barolar Birliği tarafından hazırlanarak
tartışmaya açılan, ‘yabancı avukatlık’,
‘kıdemli avukatlık’ ve ‘uzun staj süreci’
gibi konularda düzenlemeler içeren ‘Avukatlık Yasa Taslağı’ Ankara Barosu’ndan
tepki gördü.
Ankara Barosu Başkanı Avukat Metin
Feyzioğlu, ‘Yabancı avukatlık şirketlerine, hiçbir kısıtlama olmaksızın avukatlık
hizmeti izni verilirse, Türkiye’de avukatlık hizmeti yabancı şirketlerin eline geçer. Türk avukatları, bu şirketlerde boğaz
Türkiye genelindeki 12 bin 24 hakim
ve savcının yüzde 75,7’si erkeklerden,
yüzde 24,3’ü de kadınlardan oluşuyor.
Hakimler Savcılar Yüksek Kurulunun
istatistiklerine göre, Türkiye genelindeki
7 bin 604 hakim ile 4 bin 443 savcının
yüzde 75,7’si erkek, yüzde 24,3’ü ise kadın.
Hakimler arasında 2 bin 558 kişi ile
kadınların oranı yüzde 33,6 iken, savcılar
arasında 370 kişi ile kadınların oranı yüzde 8,3.
Adli yargıda, kadınlar hakim olarak
yüzde 36,7, savcı olarak da yüzde 7,5
oranlarıyla temsil ediliyor.
Danıştay üyelerinin yüzde 24,7’sini,
tetkik hakimlerinin yüzde 39,5’ini, savcı-
larının yüzde 45,7’sini, Yargıtay üyelerinin yüzde 15’ini, tetkik hakimlerinin yüzde 34,9’unu, savcıların yüzde 13,4’ünü
kadınlar oluşturuyor.
İdari yargıdaki 167 kadın hakim, yüzde
18,7’lik bir orana denk gelirken, Anayasa
Mahkemesinde hakim sınıfından raportör
kadroda ise 5 kadın hakim yüzde 21,7’lik
bir oran oluşturuyor.
Toplamda yüzde 35,7 ile kadınların en
çok yer aldığı yargı alanı Danıştay olurken, Danıştayı yüzde 25,3 ile Yargıtay,
yüzde 24,1 ile adli yargı, yüzde 21,7 ile
Anayasa Mahkemesi ve yüzde 18,7 ile
idari yargı izliyor.
HUKUKÇU GÖRÜŞLERİ
Konuya ilişkin AA muhabirinin görüştüğü İstanbul Barosu Yönetim Kurulu üyesi avukat Aydeniz Alisbah Tuskan,
yargıda yüzde 24,3’lük kadın oranının,
Türkiye şartlarında ve diğer mesleklerle
karşılaştırıldığında çok kötü bir rakam olmadığını ifade etti.
Savcılığı kadınların tercih etmediğini,
bu nedenle oranın bu kadar düşük olduğunu kaydeden Tuskan, barolarda kadın
oranının yüzde 40’larda olduğunu belirtti.
Tuskan, ‘’Ama karar mekanizmalarında kadınlar var mı? Karar mekanizmalarında kadınlar ne kadar yer alıyor?
HSYK’da kaç kadın var? Mesela mahkeme başkanlarının kadın olması lazım, kadın Yargıtay daire başkanlarının bulunması lazım. Karar alma mekanizmalarındaki
kadınlar çok az’’ dedi.
Mardin’de 13 yaşındaki bir kızın tecavüze uğramasına ilişkin davada Yargıtayın verdiği kararı hatırlatan Tuskan, bu
kararda 13 yaşındaki bir kızın rızasından
ŞUBAT 2012
bahsedildiğini belirterek, ‘’Bu erkek egemen anlayışın yansımasıdır’’ dedi.
İstanbul 7. Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığından emekli olan Neylan Feke de
eskiden belli bir tarihe kadar hakimliğe
kadınların yüzde 5 oranında alındığını belirterek, bu durumun, mesleğe o süre boyunca az sayıda kadının girmesine neden
olduğunu kaydetti.
Feke, meslekte kadının yüzde 24,3
temsil edilmesinin iyi bir oran olarak kabul edilemeyeceğini, ancak eskiyle karşılaştırıldığında daha iyi olduğunu ifade
etti.
Hakimliğin, zor, külfetli ve fedakarlık
isteyen bir meslek olduğunu kaydeden
Feke, hakimlik ya da savcılık mesleğine,
5. bölgeden başlandığını, kıdem ilerledikçe, diğer bölgelere geçişin sağlandığını
belirterek, üniversiteyi bitirmiş genç bir
kadının, özellikle Türk aile yapısı dikkate
alındığında, 5. bölgede bulunan yerlerde
hakim ve savcı olarak çalışmasının zor bir
iş olduğunu söyledi.
Feke, hakim olmuş kızıyla görev bölgesine giden aileler tanıdığını, bazı kadın
hakimlerin de zor şartlar nedeniyle meslekten ayrılmak mecburiyetinde kaldığını
anlattı.
‘’HAKİMLİK ERKEK MESLEĞİ
OLARAK TANINIYOR’’
Bazı mesleklerin toplumda erkek mesleği olarak tanındığını belirten Feke, ‘’Ben
İstanbul’da ilk kadın ağır ceza mahkemesi
başkanıyım. ‘Bu kadar erkek varken, niye
bir hanım’ diye bir sürü söylentiler oldu.
Genel düşünce bu. Yine duruşmalarda benim yüzüme baka baka sanıklar ‘Hakim
bey’ diyordu. Ben uyardığımda ‘hakime
SAYI : 26
hanım’ diyor, ama bir süre sonra ‘Hakim
bey’ demeye devam ediyor. Cemiyet olarak da buna alışmış insanlar, her yerde
hakimi erkek göre göre. Aynı şeyi yakın
zamanda bile asliye cezada, sulh cezada
çalışan kadın hakim arkadaşlar söylediler.’’
Kendisinin İstanbul’a geldiği 1980’li
yıllarda İstanbul Adliyesinde 5 kadın hakimin bulunduğunu belirten Feke, yıllarca
ceza alanında çalışan tek kadın hakim olduğunu ifade etti.
Neylan Feke, şartların değişmesi nedeniyle bundan sonra mesleğe daha fazla
kadının gireceğini umduğunu belirterek,
gözlemlediği kadarıyla da son yıllarda
daha fazla kadının mesleğe girdiğini söyledi.
Eski Bakırköy Cumhuriyet Başsavcısı
avukat Celil Demircioğlu da çalışma hayatı boyunca kadın hakimlerin mesleklerinde çok titiz davrandıklarını gördüğünü
belirterek, yargıdaki kadın oranın artmasından yana olduğunu kaydetti.
Demircioğlu, kadınların yargıdaki
oranlarının artmasının mesleğe de olumlu
katkıları olacağını düşündüğünü sözlerine
ekledi.
Avukat Ömer Kavili de ‘’Bu kadar açık
fark, uzun yıllar süren erkek egemenlikten
kaynaklanıyor. Fakat sayının hiçbir önemi
yok. Özellikle yargıçlık mesleğinde adalet fikri eğitim sürecinde iyi verilmediği
için erkek veya kadın cinsinden olması
sonuç itibariyle neticeyi değiştirmiyor. Bu
nedenle kadınlar lehine pozitif bir yapılabilirse de çözüm bu değildir. Kadınlar lehine olağanüstü bir ayrımcılık yapılmalı,
ancak bu yapılınca her şey çözülecekmiş
sanılmamalı. Türkiye’deki hukuk düzeninin sorunu cinsiyette değildir. Mesele,
HUKUK HABERLERİ
309
eğitimleri nitelikli, o göreve layık, o görevi hak etmiş kişilerin atanıp atanmaması
meselesidir’’ diye konuştu.
AA
AVUKATLAR “SINAV” VE
“NITELIKLI STAJ” İSTIYOR
Adana Barosu Başkanı Aziz Erbek,
hukuk fakültesini bitiren hemen herkesin
cebinde avukatlık izin belgesinin olduğunu belirterek, “O istemese bile, kendiliğinden konuyor. Bu böyle olmamalı”
dedi.
Erbek, AA muhabirine yaptığı açıklamada, avukatlık mesleğinin geçmişte olduğu gibi, bugün de hem Türkiye’de hem
de dünyadaki diğer ülkelerde en saygın
ve önemli mesleklerinden birisi olduğunu
ifade etti.
Avukatlığın, avukatın şahsı nedeniyle
değil, mesleğin özelliği nedeniyle önemli
olduğunu vurgulayan Erbek, “Avukatlığı
önemli kılan, kutsal ‘savunma hakkı’nın
kullanılmasıdır” dedi.
Her meslek gibi, avukatlığın da sorunları bulunduğunu kaydeden Erbek,
“Gerekli olan sayının çok üstünde avukat olması nedeniyle, bu sayısal çokluğa
göre iş sağlanamıyor. Hukuk eğitimi veren fakültelerdeki eğitimin derinliğinin
olmaması, mezun olan kişilerde avukatlık
mesleğiyle ilgili güçlü bir algı yaratamıyor ve en önemlisi, avukatlığa kabulde sınav uygulaması yok” diye konuştu.
-Avukatlık SınavıErbek, 2002 yılında yürürlüğe giren
Avukatlık Kanunu’nda sınav zorunluluğunun olduğunu hatırlatarak, “Ancak uygulamaya başlanacağı sırada bu hüküm
kaldırdı. Anayasa Mahkemesi kararı iptal
etti fakat düzenleme yeniden yapılmadığı
için bir boşluk var. Bugün hukuk fakültesini bitiren hemen herkesin cebinde ‘avukatlık izin belgesi’ var. O istemese bile,
kendiliğinden konuyor. Bu böyle olmamalı. Sınav olmalı, hatta sınav yetmez, bir
geçiş süreci konulmalı. Örneğin, 2 sene
staj olmalı, belli davaları belli kıdeme
sahip avukatlar alabilmeli. Böylece hem
pratik anlamda mesleki tecrübe, hem de
teorik anlamda yeterlilik şartı gözetilmeli” diye konuştu.
Söz konusu zaafın giderilmesi için
baroların ciddi şekilde çalışma yaptığını
ifade eden Erbek, “Örneğin, 12-13 Kasım tarihlerinde Ankara’da Türkiye Barolar Birliği başkanlığında ve bütün baro
başkanlarının katılımıyla, konusu sadece
avukatlık sınavı olan bir toplantı yapılacak. Biz acilen avukatlık sınavının hayata
geçirilmesini istiyoruz” dedi.
Erbek, avukatlık sınavının uygulamaya konulmasının yanında, avukatlık stajının da daha nitelikli hale getirilmesi gerektiğini vurgulayarak, şöyle devam etti:
“Bu olmazsa, yargı çöker. Savunmayı temsil eden avukatların zayıf olduğu,
yeterince mesleğe hazırlanamadığı bir
yargıda, tam anlamıyla adil yargılama
gerçekleştirilemez. Adil yargılamanın
gerçekleşmediği yerde de toplumsal barış,
huzur ve sükun temin edilemez. Savunmayı temsil eden mesleğin güçlendirilmesi adaletin işleyişine büyük katkı ya-
ŞUBAT 2012
pacaktır. Avukatların mesleğini yaparken
donanımlı ve haklarla donatılmış olması,
ülkedeki yargı sistemine olan toplumsal
güveni güçlendirecektir.”
AA
YARGI, CEBE GIRDI!
Adalet Bakanlığının, vatandaşların
davalarını, duruşma günlerini, haklarında
dava açılıp açılmadığını cep telefonundan
öğrenebilmeleri için başlattığı kısa mesaj
servisine kaydolanların sayısı 500 bini
geçti.
Adalet Bakanlığının kısa mesaj servisine üye olan vatandaşlar ve avukatlar,
davalarını, duruşma günlerini, haklarında
dava açılıp açılmadığını veya icra takibi gibi işlemleri cep telefonundan takip
ediyor. Bakanlığın, vatandaşların zaman
kaybını önlemek için başlattığı kısa mesaj
servisine 500 binden fazla kişi üye oldu.
Konuyla ilgili bilgi veren Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanı Mesut
Orta, bakanlığın uygulamaya koyduğu ve
Avrupa’da da ilk niteliği taşıyan Ulusal
Yargı Ağı Projesi’nin (UYAP) amacının
hızlı, etkin, güvenilir, adil, verimli, şeffaf
ve etik değerlere uygun bir yargılama mekanizması yaratmak olduğunu söyledi.
Orta, bu kapsamda 2008 yılında faaliyete geçirilen UYAP SMS Bilgi Sistemi
aracılığıyla vatandaşların adliyeye gitmeden kendileri hakkında açılmış davaları,
icra takiplerini, cep telefonları aracılığıyla
takip etmelerine imkan sağlandığını anlattı.
SAYI : 26
Adli ve idari mahkemeler ile icra daireleri gibi birimlerce gerçekleştirilen işlemlerin onaylandıkları anda otomatik olarak
ilgili kişilere SMS olarak gönderildiğini
kaydeden Orta, “Bu suretle yargı işlem
bilgilerinin taraflara zaman ve mekan sınırı olmadan en hızlı şekilde bildirilmesi,
bilgilere her an her yerden ulaşılabilmesi
sağlanıyor ve vatandaşların hak kaybına
uğraması engelleniyor. Yargılama aşamasının tüm süreci şeffaf hale geliyor, şeffaflık sayesinde otomatik denetim sağlanıyor
ve yargılama aşamasındaki bir işlemden,
aracısız olarak önce kendisinin haberi olması sağlanıyor” diye konuştu.
-Abone sayısı 500 bini geçtiUYAP SMS Sistemine ilginin yoğun
olduğunu, sisteme abone olanların sayısının 500 bini geçtiğini belirten Orta, sadece adliyelerde işi olan vatandaşların değil,
tüm vatandaşların sisteme abone olmasının yararlı olacağını söyledi.
Orta, “İlla adliyede bir davanız, icra
takibiniz olması gerekmez. Bu adeta bir
sigorta, kasko sistemi gibi düşünülmeli.
Nüfus cüzdanınız çalınabilir veya bilmediğiniz bir nedenle hakkınızda takip başlatılabilir, eğer bu servise aboneyseniz
hakkınızda işlem yapıldığı takdirde sistem otomatik olarak size mesaj gönderir.
Bir davada yanlışlıkla taraf olabilir, hakkınızda yanlışlıkla bir takip başlayabilir.
Vatandaşların bundan erken haberdar olması bir takım önlemler alınması konusunda büyük fırsatlar sunacaktır.
Orta, SMS sistemine abone olmanın
çok kolay olduğunu ifade ederek, “Bunun
için vatandaşlarımızın TC kimlik numaralarını yazdıktan sonra boşluk bırakıp,
HUKUK HABERLERİ
311
ABONE yazmaları yeterli. Bu mesajı
4060’a gönderen herkes sisteme üye olur.
Kamu hizmeti amacıyla hayata geçirilen
hizmetin sürekliliğini sağlamak, sistem
performansını lüzumsuz kullanımlarla düşürmemek için, UYAP tarafından kullanıcıya gönderilen bilgi SMS’ler 1 TL olarak
ücretlendiriliyor.” diye konuştu.
Abone olmak için herhangi bir ücret
alınmadığını, ancak daha sonra gelen mesajlardan 1 lira ücret alındığını belirten
Orta, “Adliyelerdeki yoğunluk oldukça
fazla. Günde 60 bin civarında yeni dava
ve icra dosyası geliyor. Bu çok büyük bir
rakam. Vatandaşlarımızın bu dosyaların
bilgilerini almak için adliyelere gitmeleri, karmaşıklık, kalabalık içinde sonuca
ulaşmaları zahmetli olabilir. Devletimiz
açısından da büyük yatırımlar gerekiyor.
Bunu kolaylaştırmak için bu sistemi geliştirdik.” dedi.
Sistemin tamamen elektronik ortamda
UYAP sistemi üzerinden kurulduğunu,
girilen verilerden ilgili kişiye bildirimin
otomatik olarak yapıldığını anlatan Orta,
sistem sayesinde vatandaş ve avukatların
adliyelere gelmeden haklarındaki adli işlemlerden haberdar olduğunu ve davalarını takip edebildiklerini ifade etti.
Orta, tarafların dava konusunu, taraflarını, duruşma günlerini, dosyanın hangi
aşamada olduğunu, karar verilip verilmediğini, temyizden dönüp dönmediğini kısa
mesaj ile öğrenebildiğini kaydetti.
Mesut Orta, “1 Nisan 2008’de hizmete
giren sistem, avukat ve vatandaşların adliyelere giderek ilgili oldukları dosya ya
da işlemler hakkında bilgi almak için harcadıkları zaman, emek ve masrafı ortadan
kaldırıyor. Sistem sayesinde yargıya etkin
erişim sağlanıyor, yargı birimlerinin ilgili
iş için harcadığı iş gücü kaybı engelleniyor. Çok büyük kazançlara yol açıyor”
dedi.
-Televizyon dizilerinde sistem tanıtılıyorAbone sayısını yeterli olmadığını, istedikleri oranda tanıtım yapamadıklarını
belirten Orta, sistemin tanıtılması ve vatandaşlara duyurulması için televizyon
dizilerinin içinde replikler geçirerek sistemin anlatılmasına çalıştıklarını söyledi.
Orta, ilgilere sistemi dizi içinde replikler halinde kullanıp kullanamayacaklarını
sorduklarını, böylelikle şu ana kadar 4 dizide sistemin tanıtıldığını kaydetti.
Ayrıca vatandaşlar ve avukatların gelen SMS bilgi içerik detaylarını, yargı
birimlerine gitmelerine gerek kalmadan
ulaşabilmeleri için UYAP Vatandaş ve
Avukat portalları kurulduğunu belirten
Orta, vatandaşların internet üzerinden
e-imzasız, e-imza ile ya da mobil imza ile
UYAP Vatandaş Portalına bağlanarak tüm
Türkiye genelindeki davalarını takip edebildiklerini ve dava dosyalarını ayrıntılarıyla inceleyebildiklerini ifade etti.
Orta, avukatların da Avukat Bilgi Sistemi ile internet üzerinden, yetkileri dahilinde sistemdeki vekaleti bulunan dava
dosyalarını inceleyebildiklerini, bu dosyalardan suret alabildiklerini, elektronik
imza ile sistemdeki dava dosyalarına evrak ekleyip yeni dava dosyası açabildiklerini ve on-line harç ödeyebildiklerini
sözlerine ekledi.
AA
ŞUBAT 2012
SAYI : 26
KANUN MADDELERİNE GÖRE ARAMA İNDEKSİ
313
AMME ALACAKLARININ TAHSİLİ USULÜ HAKKINDA KANUN (6183)
Madde 58-1......................................................................................................................... 236
Madde 102.......................................................................................................................... 236
Madde 103.......................................................................................................................... 236
ATEŞLİ SİLAHLAR VE BIÇAKLAR İLE DİĞER ALETLER HAKKINDA YÖNETMELİK
............................................................................................................................................ 251
BANKA KARTLARI VE KREDİ KARTLARI KANUNU (5464)
Madde 16............................................................................................................................ 212
BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
............................................................................................................................................ 276
BORÇLAR KANUNU (818)
Madde 18............................................................................................................................ 215
Madde 23............................................................................................................................ 203
Madde 24............................................................................................................................ 203
Madde 31............................................................................................................................ 203
Madde 41............................................................................................................................ 132
Madde 60............................................................................................................................ 133
Madde 125.......................................................................................................................... 237
Madde 128.......................................................................................................................... 237
Madde 132.......................................................................................................................... 237
Madde 484.......................................................................................................................... 173
CEZA MUHAKEMESİ KANUNU (5271)
Madde 219-1....................................................................................................................... 257
Madde 223-3-c................................................................................................................... 255
Madde 223-8....................................................................................................................... 261
Madde 231.......................................................................................................................... 257
ELEKTRONİK HABERLEŞME KANUNU (5809)
Madde 37............................................................................................................................ 166
GAYRIMENKUL KİRALARI HAKKINDA KANUN (6570)
Madde 11............................................................................................................................ 173
HARÇLAR KANUNU (492)
Madde 23............................................................................................................................ 210
ŞUBAT 2012
HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNU (1086)
Madde 8-1........................................................................................................................... 217
Madde 25-son..................................................................................................................... 163
Madde 74............................................................................................................................ 199
Madde 237.......................................................................................................................... 145
Madde 288.......................................................................................................................... 142
Madde 293.......................................................................................................................... 142
Madde 417.......................................................................................................................... 217
Madde 426.......................................................................................................................... 218
Madde 429.......................................................................................................................... 136
Madde 445-10..................................................................................................................... 145
İCRA İFLAS KANUNU (2004)
Madde 168-3-4-5-6............................................................................................................. 127
İŞ KANUNU (4857)
Madde 18............................................................................................................................ 197
Madde 21............................................................................................................................ 198
Madde 20-3......................................................................................................................... 203
Madde 22............................................................................................................................ 198
Madde 24-1-a..................................................................................................................... 182
Madde 24-II-f..................................................................................................................... 198
Madde 42............................................................................................................................ 198
KADASTRO KANUNU (3402)
Madde 14............................................................................................................................ 222
Madde 46............................................................................................................................ 222
KAMULAŞTIRMA KANUNU (2942)
Madde 10............................................................................................................................ 170
Madde 11-g......................................................................................................................... 114
Madde 11-1-f...................................................................................................................... 170
Madde 25............................................................................................................................ 170
KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU (2918)
Madde 109.......................................................................................................................... 133
KAT MÜLKİYETİ KANUNU (634)
Madde 19............................................................................................................................ 227
Madde 20-b......................................................................................................................... 227
Madde 35............................................................................................................................ 228
ORMAN KANUNU (6831)
Madde 2-B.......................................................................................................................... 231
Madde 11............................................................................................................................ 230
SAYI : 26
315
SOSYAL SİGORTALAR KANUNU (506)
GEÇİCİ MADDE 81.......................................................................................................... 154
Madde 2.............................................................................................................................. 206
Madde 6.............................................................................................................................. 206
Madde 60............................................................................................................................ 152
Madde 80............................................................................................................................ 235
Madde 108.......................................................................................................................... 155
Madde 108.......................................................................................................................... 206
SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI (5510)
Madde 101.......................................................................................................................... 163
TÜRK CEZA KANUNU (5237)
Madde 7-3........................................................................................................................... 264
Madde 21-2......................................................................................................................... 254
Madde 27-2......................................................................................................................... 255
Madde 29............................................................................................................................ 255
Madde 62............................................................................................................................ 255
Madde 64............................................................................................................................ 261
Madde 81............................................................................................................................ 255
Madde 86-3-a..................................................................................................................... 257
Madde 86-3-e..................................................................................................................... 257
Madde 142-1....................................................................................................................... 264
Madde 145.......................................................................................................................... 264
Madde 257-1....................................................................................................................... 251
TÜRK CEZA KANUNU (MÜLGA) (765)
Madde 81-2-3..................................................................................................................... 264
Madde 202.......................................................................................................................... 260
Madde 493-1....................................................................................................................... 263
Madde 522.......................................................................................................................... 264
TÜRK MEDENİ KANUNU (4721)
Madde 2.............................................................................................................................. 110
Madde 2.............................................................................................................................. 178
Madde 3.............................................................................................................................. 110
Madde 166-3....................................................................................................................... 178
Madde 174.......................................................................................................................... 178
Madde 175.......................................................................................................................... 178
Madde 202.......................................................................................................................... 179
Madde 225-2....................................................................................................................... 179
Madde 227.......................................................................................................................... 179
Madde 282-2-3................................................................................................................... 160
Madde 292.......................................................................................................................... 160
Madde 335-1....................................................................................................................... 160
ŞUBAT 2012
Madde 640-4,...................................................................................................................... 185
Madde 644.......................................................................................................................... 185
Madde 701-2....................................................................................................................... 185
Madde 705.......................................................................................................................... 158
Madde 737.......................................................................................................................... 167
Madde 1023........................................................................................................................ 158
Madde 1024........................................................................................................................ 159
TÜRK TİCARET KANUNU (6762)
Madde 23............................................................................................................................ 122
Madde 83............................................................................................................................ 142
Madde 86............................................................................................................................ 142
TÜRKİYE ALMANYA SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ
Madde 4.............................................................................................................................. 155
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI (2709)
Madde 90............................................................................................................................ 156
VERGİ USUL KANUNU (213)
Madde 229.......................................................................................................................... 122
Madde 230.......................................................................................................................... 122
YURTDIŞI BORÇLANMA KANUNU (3201)
Madde 5.............................................................................................................................. 152
SAYI : 26
KAVRAMLARA GÖRE ARAMA İNDEKSİ
317
0–9
3402 SAYILI KADASTRO KANUNUNA GÖRE ÇEKİŞMELİ
TAŞINMAZLARIN TAPU İPTALİ VE TESCİLİ DAVALARINDA EDİNME
KOŞULLARININ EKSİKSİZ İNCELENMESİ GEREKTİĞİ ........................................ 218
5510 SAYILI KANUNDAN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARLA İLGİLİ
DAVALARIN İŞ MAHKEMELERİNDE GÖRÜLECEĞİ............................................... 161
A
ANAYAPIYA ZARAR VEREN BİR BOZUKLUĞUN GÜÇLENDİRİLMESİ
VE ONARILMASI GEREKTİĞİNDE KAT MALİKLERİNİN RIZASININ
ARANMAYACAĞI .......................................................................................................... 225
AYNI ALACAK İÇİN TAHSİLDE TEKERRÜR OLMAMAK KAYDIYLA
BİRDEN FAZLA İCRA TAKİBİ YAPILIP ALACAĞIN BU DOSYALARDAN
BİRİNDE TAHSİL EDİLMESİ HALİNDE, TAHSİL HARCININ YALNIZCA
TAHSİLAT YAPILMIŞ OLAN DOSYADAN BİR DEFA ALINACAĞI ........................ 209
B
BANKA KARTLARI VE KREDİ KARTLARI KANUNUNUN KART
SAHİBİNE YÜKLEDİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLER............................................................. 210
BAZ İSTASYONLARININ TÜRK MEDENİ KANUNUNUN KOMŞULUK
HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE DAVA EDİLEBİLECEĞİ........ 163
BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDAKİ
YÖNETMELİĞİN 121/4-g, 167/3. MADDELERİ İLE Ek-12/Ç ve EK-13’te
YER ALAN ÇİZELGELERİN İPTALİ............................................................................. 266
BOZMA ÜZERİNE VERİLEN YEREL MAHKEME KARARININ, YASAL
SINIRLARDA GENİŞELTİLMİŞ GEREKÇEYE DAYALI OLMASI
HALİNDE YENİ HÜKÜM SAYILMAYIP DİRENME NİTELİĞİNDE
BULUNDUĞU .................................................................................................................. 127
C-Ç
ÇALIŞMA KOŞULLARINDA ESASLI DEĞİŞİKLİĞİ KABUL ETMEYEN
İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVERENCE FESHİ HALİNDE, iŞÇİNİN
İHBAR VE KIDEM TAZMİNATINI TALEP HAKKI DOĞACAĞI, BUNA
KARŞILIK İŞÇİ TARAFINDAN İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ HALİNDE,
İHBAR TAZMİNATI TALEP EDİLEMEYİP KIDEM TAZMİNATI
İSTENEBİLECEĞİ............................................................................................................ 186
ŞUBAT 2012
ÇALIŞMA KOŞULLARINDA İŞÇİ ALEYHİNE ESASLI DEĞİŞİKLİK
YAPILMASININ İÇÇİNİN KABULÜNE BAĞLI OLDUĞU......................................... 186
ÇALIŞMA KOŞULLARINDAKİ DEĞİŞİKLİĞİN İŞVERENİN YÖNETİM
HAKKI ÇERÇEVESİNDE OLABİLECEĞİ DURUMLAR............................................. 186
ÇALIŞMA KOŞULLARININ TEMELİNİ OLUŞTURAN EMREDİCİ
HÜKÜMLERE AYKIRI OLARAK İŞÇİ ALEYHİNE ÇALIŞMA
KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK YAPILAMAYACAĞI................................................. 186
ÇEK TAAHHÜTNAMESİ SÖZLEŞMESİ UYARINCA BANKANIN, -BİR
TAZMİNAT ÖDEMESE DAHİ- MÜŞTERİSİNDEN RİSKLERİ TEMİNAT
ALTINA ALMA YETKİSİNE DAYALI OLARAK DEPO TALEBİNDE
BULUNABİLECEĞİ......................................................................................................... 207
D
DAVA DİLEKÇESİNİN BİR BAŞKA MAHKEME ELİYLE
GÖNDERİLMESİNDE HARCIN GÖNDEREN MAHKEMEDE ALINDIĞI
TARİH DAVANIN AÇILDIĞI TARİHTİR........................................................................ 123
DAVA ZAMANAŞIMI....................................................................................................... 259
DEFTERİ USULÜNE UYGUN TUTULMUŞ BULUNAN TACİRİN
BİRBİRİNİ TEYİT EDEN KAYITLARININ DİĞER TARAF ALEYHİNE
DELİL OLACAĞI.............................................................................................................. 136
“DEĞER AZLIĞI” 5237 SAYILI YASAYA ÖZGÜ AYRI VE YENİ BİR
KAVRAMDIR.................................................................................................................... 261
E-F
EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNDE, MAL REJİMİ SONA
ERDİĞİNE, EŞLERİN BİRBİRİNDEN TALEP EDECEKLERİ AYNİ
HAKLARI BULUNMAYIP, DEĞER ARTIŞ PAYI VE KATILMA ALACAĞI
ŞEKLİNDE ŞAHSİ HAKLARININ BULUNDUĞU....................................................... 173
EKSİK HASIMLA YARGILAMA YAPILAMAYACAĞI................................................ 159
EKSİK SORUŞTURMAYA DAYALI OLARAK HÜKÜM VERİLEMEYECEĞİ.......... 223
ELEKTRONİK HABERLEŞME KANUNUNA VE YÖNETMELİĞİNE
UYGUN ŞEKİLDE KURULAN BAZ İSTASYONLARININ SOYUT
İDDİALARLA KALDIRILMASINA KARAR VERİLEMEYECEĞİ ............................ 163
FİİLİ ÇALIŞMA SAPTANMADIKÇA SADECE HİZMET AKDİNE DAYALI
OLARAK SİGORTALILIĞIN SÖZ KONUSU OLAMAYACAĞI .............................. 204
H
HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE KARŞISINDA DAVANIN ESASI İNCELENEMEYECEĞİ.228
HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASININ HUKUK DÜZENİ TARAFINDAN
SAYI : 26
319
KORUNMAYACAĞI......................................................................................................... 105
HARCA TABİ DAVALARDA DAVANIN AÇILMA TARİHİ HARCIN
ÖDENDİĞİ GÜNDÜR...................................................................................................... 123
HER MAHKEMENİN KENDİ YARGILAMA GİDERLERİNİ VE
AVUKATLIK ÜCRETİNİ BAŞKA MAHKEMENİN TAKDİRİNE
BIRAKAMAYACAĞI, SON KARARIYLA HÜKÜM ALTINA ALMAK
ZORUNDA OLDUĞU....................................................................................................... 216
HUKUK GENEL KURULUNUN, YENİ HÜKMÜN VARLIĞI YA DA
DİRENMENİN UYGUN BULUNMASI NEDENİYLE ÖZEL DAİREYE
GÖNDERME KARARI VERDİĞİ HALLARDE, KARAR DÜZELTME
YOLU KAPALI İSE DOSYANIN YEREL MAHKEMEYE DEĞİL, KARAR
GEREĞİNİ YERİNE GETİRMEK ÜZERE ÖZEL DAİREYE GÖNDERİLECEĞİ ...... 114
HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASINDA CMK:231 de
ARANAN ŞARTLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKCEĞİ.................................. 255
HÜKÜM KURULMASINA YETERLİ OLMAYAN EKSİK İNCELEME
SONUCU KURULAN MAHKEME HÜKÜMLERİNİN ONANMAYACAĞI............... 218
I-İ
İŞÇİ VE İŞVEREN İRADELERİNİN FESİH KONUSUNDA
BİRLEŞMESİNİN, BİR TARAF FESHİ NİTELİĞİNDE
DEĞERLENDİRİLEMEYECEĞİ..................................................................................... 199
İŞ SÖZLEŞMESİNİN KONUSU OLAN İŞİN YAPLMASININ İŞİN
NİTELİĞİNDEN DOĞAN BİR SEBEPLE İŞÇİNİN SAĞLIĞINA ZARAR
VERMESİ HALİ, İŞÇİNİN SÖZLEŞMEYE DERHAL SON VERMESİNİN
HAKLI NEDENİNİ OLUŞTURACAĞI........................................................................... 179
İŞ SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARIN ORTAK İRADESİYLE SONA
ERDİRİLMESİNİN İKALE OLARAK DEĞERLENDİRİLECEĞİ............................... 199
K
KAMULAŞTIRMADA BEDEL TESBİTİNDEKİ ESASLAR......................................... 167
KAMULAŞTIRMADA MÜLKİYETİN İDAREYE GEÇMESİ MAHKEME
KARARIYLA OLACAĞI.................................................................................................. 167
KANULAŞTIRMA DAVALARINDA TAŞINMAZLARIN EMSAL
DEĞERLERİNİN TESBİTİNDE, SERBEST ALIM-SATIM DEĞERLERİNİN
ESAS ALINACAĞI .......................................................................................................... 112
KANUN YOLU İNCELEMESİ SONUCU KESİNLEŞEN GÖREV VE
YETKİYE İLİŞKİN KARARLARIN DAVAYA ONDAN SONRA BAKACAK
MAHKEMEYİ BAĞLAYACAĞI...................................................................................... 160
KASTEN ADAM ÖLDÜRENİN MÜEBBET HAPİSLE CEZALANDIRILACAĞI...... 251
ŞUBAT 2012
KAT MÜLKİYETİNDE YÖNETİCİNİN GÖREVLERİ.................................................. 225
KEFİLİN SORUMLULUĞUNUN MİKTAR VE SÜREYLE SINIRLI OLDUĞU......... 171
KESİN HÜKMÜN SONUÇLARI DAVADA TARAF OLARAK
YER ALANLAR İÇİN SONUÇ DOĞURACAĞINDAN, DAVADA
TARAF OLMAYANLARIN YARGILAMANIN İADESİ TALEBİNDE
BULUNAMAYACAKLARI ............................................................................................. 143
KİRA SÖZLEŞMELERİNDE KEFİLİN SORUMLULUĞUNUN UZAYAN
DÖNEMLERDE DE DEVAM EDEBİLMESİ İÇİN KEFİLİN, HANGİ
SÜREYLE, HANGİ MİKTARLA SORUMLU OLDUĞUNUN SÖZLEŞMEDE
AÇIKÇA BELİRTİLMESİ GEREKECEĞİ ..................................................................... 171
KURUM ALACAKLARINDA TAHSİL ZAMAN AŞIMININ BORCUN
DOĞDUĞU TARİHTE YÜRÜRLÜKTE BULUNAN MEVZUATA GÖRE
BELİRLENECEĞİ............................................................................................................. 231
M-N
MAHKEME İÇİ İKRARLARIN KESİN DELİL OLARAK BAĞLAYICILIĞI.............. 174
MEŞRU SAVUNMADA SINIRIN HEYECAN KORKU VE TELAŞ
NEDENİYLE AŞILMASI.................................................................................................. 251
NİTELİKLİ ZİMMET SUÇU............................................................................................ 259
O-Ö
ÖLÜNCEYE KADAR BAKIM SÖZLEŞMESİNE DAYALI TAPU İPTALİ VE
TESCİLİ............................................................................................................................. 213
S
SANIK HAKKINDA LEHE OLAN KANUNUN UYGULANMASI GEREKTİĞİ........ 261
SAVUNMALARIN ALINDIĞI DURUŞMA TUTANAKLARININ ZABIT
KATİPLERİ TARAFINDAN İMZALANMASI ZORUNLULUĞU................................ 255
SÖZLEŞMENİN YORUMU.............................................................................................. 117
T
TAPU KAYDINA İYİ NİYETLE DAYANARAK AYNİ HAK KAZANAN
ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN KAZANIMI KORUNUR. ............................................................... 156
TARAFLAR ARASINDA DÜZENLENEN SÖZLEŞMENİN, FATURA
İÇERİĞİNİN KESİNLEŞMESİ VE FATURANIN TARAF DEFTERLERİNE
KAYDEDİLMİŞ OLMASI NEDENİYLE DEĞİŞTİĞİNİN KABULÜ GEREKECEĞİ .117
TARAFLARI, DAVA SEBEBİ VE MÜDDEABİHİ AYNI OLAN BİR
DAVA HAKKINDA BİRBİRİNE AYKIRI KESİNLEŞMİŞ İKİ HÜKÜM
SAYI : 26
321
BULUNMASI HALİNDE YARGILAMANIN YENİLENMESİ TALEBİ
ÜZERİNE İKİNCİ HÜKMÜN İPTALİNE KARAR VERİLECEĞİ ............................... 143
TAŞINMAZ MÜLKİYETİNİN KAZANILMASI TESCİLLE OLUR............................. 156
TEMLİKİN EMSAL BAKIM SÖZLEŞMELERİNDEKİ BEDELLERE
UYGUN OLUP OLMADIĞININ MAHKEMECE ARAŞTIRILMASI GEREKECEĞİ .213
TEREKEDEN YARARLANMAYA YÖNELİK TALEPLERİN İŞTİRAK
HALİ NEDENİYLE TÜM MİRASÇILAR TARAFINDAN ELBİRLİĞİYLE
KULLANILMASI GEREKECEĞİ.................................................................................... 183
TEREKENİN KORUNMASINA YÖNELİK TALEPLERİN FERDİ OLARAK
YAPILABİLECEĞİ............................................................................................................ 183
TÜRK TİCARET KANUNUNDA YEMİN....................................................................... 136
U
ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELERİN KANUN HÜKMÜNDE OLDUĞU
ANAYASAL ZORUNLULUKTUR .................................................................................. 146
USUL VE YASAYA UYGUN KARARLARIN ONANACAĞI........................................111
UYGULAMA MADDELERİNİN HATALI YAZILMASININ BOZMA
NEDENİ OLDUĞU........................................................................................................... 255
UZAMIŞ ZAMANAŞIMI SÜRESİ OLAY TARİHİNDEN İTİBAREN
İŞLEMEYE BAŞLAR ANCAK ZARAR VEYA FAİL UZAMIŞ
ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN BİTMESİNDEN SONRA ÖĞRENİLMİŞ İSE
DAVANIN ÖĞRENME TARİHİNDEN İTİBAREN SÜRESİNDE AÇILMASI
GEREKECEĞİ................................................................................................................... 127
V
VAKIF EVLADI TARAFINDAN AÇILAN GALLE FAZLASININ TESPİT VE
TAHSİLİ............................................................................................................................. 133
Y
YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASINDA İŞE BAŞLAMA TARİHİNİN
SAPTANMASI................................................................................................................... 146
Z
ZİNCİRLEME BİÇİMDE GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU............................. 240

hukuk dergýsý

Transkript

Benzer belgeler

MAHSUP DİLEKÇELERİ İNTERNET ÜZERİNDEN VERİLECEK

Tam metin için tıklayınız.

1 15 Mart 2016 : Yuvarlak Masa "Türkiye`de kadınların saygın

T.C. ANTALYA 5. SULH HUKUK MAHKEMESİ

GENTLEMAN- Dava Dosyası Özeti

2013 nisan ayı yargıtay hukuk genel kurul karar özetleri pdf hali

G-20 Uluslar arası Vergi Sempozyumu

HUKUK iŞLiYOR