akdeniz meyvesineği ulusal mücadele projesi

ADANA, HATAY ve OSMANİYE İLLERİNDE AKDENİZ MEYVESİNEĞİ
MÜCADELESİ PİLOT PROJESİ
: Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü
Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- Adana
Adana İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/
Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü
1.
Katılımcı Kuruluşlar
ve Proje Yürütücüleri
-
Ceyhan İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
-
Yumurtalık İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
Hatay İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/
Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü
- Erzin İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
- Dörtyol İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
- Arsuz İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
Osmaniye İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/
Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü
- Toprakkale İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
-
2.
Proje Koordinatörü ve
Kurumu
3.
Proje Lideri ve
Kurumu
Proje Yardımcıları ve
Kurumları
4.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği
: Bitki Sağlığı ve Karantina Daire Başkanlığı
(GTHB Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü)
: Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- Adana
: Adana İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/
Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü
-Ceyhan İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
-Yumurtalık İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
Osmaniye İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/
Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü
-Toprakkale İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
Hatay İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü
-Erzin İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
-Dörtyol İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
-Arsuz İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
-Ceyhan Ziraat Odası Başkanlığı
-Yumurtalık Ziraat Odası Başkanlığı
1
- Osmaniye Ziraat Odası Başkanlığı
- Toprakkale Ziraat Odası Başkanlığı
- Erzin Ziraat Odası Başkanlığı
- Dörtyol Ziraat Odası Başkanlığı
- İskenderun (Arsuz) Ziraat Odası Başkanlığı
: 2 yıl (2015-2016)
5.
Proje Süresi
6.
Projenin Yürütüleceği İl : Adana, Hatay, Osmaniye
7.
Proje Çalışma Konusu
Olan Meyve Türleri
: Portakal, mandarin, greyfurt, nar, trabzon hurması, incir ve
diğer konukçu meyveler
8. Proje Özeti
Bu proje, Akdeniz Meyvesineği (AMS)’nin mücadelesi ile ilgili olarak teknik eleman
ve üreticilerin bilgilerinin arttırılması, hali hazırda mücadele yapan üreticilerin hatalı veya
eksik yönlerinin belirlenmesi, üreticilerin zamanında ve toplu mücadele yapmalarının
sağlanması, sonuç olarak zararlı ile daha etkin bir mücadelenin yapılabilmesi amacıyla ele
alınmıştır. Buna bağlı olarak iç tüketim ve ihracat için ihtiyaç duyulan AMS ile bulaşık
olmayan, sağlıklı, kalıntısız, güvenilir meyve üretimi ile çevre ve insan sağlığının korunması
da amaçlanmaktadır.
Proje; portakal, mandarin, greyfurt, nar, trabzon hurması, incir vb. bitkilerde, şekil 1 de
görüldüğü üzere doğal coğrafi sınırlarla diğer bölgelerden ayrılmış ancak kendi arasında bir
bütünlük arz eden ve bu meyve ağaçlarının üretiminin yoğun olarak yapıldığı Adana ili
Ceyhan ve Yumurtalık ilçesi, Osmaniye ili Toprakkale ilçesi, Hatay ili Erzin, Dörtyol ve
Arsuz ilçelerinde yürütülecektir.
Proje çalışmaları Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde, Adana
Biyolojik
Mücadele
Araştırma
Enstitüsü
Müdürlüğünün
koordinasyonunda
proje
kapsamındaki İl/ İlçe Müdürlükleri, Ziraat Odası Başkanlıkları ve Üretici Birlikleri ile
yürütülecektir.
“Adana-Osmaniye-Hatay İlleri Akdeniz Meyvesineği Mücadelesi Pilot Uygulama
Projesi” dört aşamada yürütülecektir. Bunlar;
1- Eğitim
2- İzleme (Monitoring)
3- Mücadele
4- Hasat ve Hasat sonrası kontroller
2
Çalışmaların sağlıklı yürütülebilmesi amacıyla izleme ve değerlendirme yapılacak, bu
çalışmalar belli dönemlerde raporlanacak ve bilgisayara işlenecektir.
Adana-Osmaniye-Hatay İllerinde 2015-2016 yıllarında yürütülecek olan bu proje 20172021+2 yıllarında ülke genelinde yürütülmesi düşünülen ‘AMS Ulusal Mücadele Projesi’nin
pilot uygulaması olarak planlanmıştır.
Şekil 1. Projenin yürütüleceği il ve ilçelerin haritası
9. Amaç ve Gerekçe
Akdeniz meyvesineği [Ceratitis capitata Wied. (Diptera: Tephritidae)] 1824 yılından
beri varlığı bilinen en önemli meyve zararlılarından birisidir. Diğer pek çok meyvesineği
türüne göre iklimsel değişikliklere toleransının yüksek olması nedeniyle Dünya üzerinde çok
geniş bir alana yayılmıştır. Dünyada 350’den daha fazla sayıda farklı meyve, süs bitkisi, sebze
türünde zarar yapmaktadır (Liquido ve ark., 1991). Konukçu tür sayısı ülkeden ülkeye ve
bölgeden bölgeye değişmektedir. Bu konukçuların bir kısmı ekonomik anlamda çok zarar
görmekte, bir bölümü ise sadece bulaşma düzeyinde kalmaktadır. Genellikle ince kabuklu ve
olgun meyveleri tercih eden bu zararlı, zararını doğrudan meyvede ve meyvelerin olum
döneminde yapması nedeniyle meyvenin ticari değerini düşürmekte, meyve dökümüne sebep
olmaktadır. AMS’nin Türkiye’de konukçuları turunçgiller, Trabzon hurması, nar, şeftali,
nektarin, kayısı, yenidünya, erik, ayva, armut ve incirdir. Turunçgiller içerisinde en fazla
zararı, mandarin ve portakalın erkenci çeşitleridir (Anonimus, 2011).
3
Şekil 2. Türkiye’de Akdeniz meyvesineği’nin saptandığı iller
Ülkemiz meyve yetiştiriciliği potansiyeli bakımından dünyada önemli bir yere sahiptir.
Yetiştirilmekte olan meyvelerin birçoğu da AMS’nin konukçusu durumundadırlar. Şekil 2’de
AMS’nin Türkiye’de saptandığı iller verilmiştir. Buna göre Hatay, Osmaniye, Adana, Mersin,
Antalya, Muğla, Aydın, İzmir, Balıkesir ve Bursa’da doğa koşullarında saptanmakta, Ankara
ve Samsun’da ise hasat sonrası paketleme evlerinde rastlanmaktadır.
Tablo 1’de AMS’nin
Türkiye’de konukçusu olan bazı bitkilerin üretim miktarları ve toplam meyve üretimi
içerisindeki payları verilmiştir.
Türkiye’de Akdeniz meyvesineği’nin konukçusu olan bazı bitkilerin üretim
miktarları ve toplam meyve üretimi içerisindeki payları (TUİK, 2013).
Tablo 1.
AMS Konukçu Adı
Portakal
Mandarin
Greyfurt
Kivi
İncir
Kayısı
Ayva
Şeftali
Trabzon hurması
Nar
Avokado
Toplam
Üretim Alanı (da)
562.000
386.000
64.190
21.320
494.000
1.156.100
57.200
438.300
22.600
283.900
1.940
3.487.550
Üretim Mik. (ton)
1.781.000
942.220
228.790
41.630
298.900
780.000
139.300
637.500
33.200
383.000
1.590
5.193.300
Toplam meyve üretimi
içindeki payı (%)
9,8
5,2
1,3
0,2
1,6
4,3
0,8
3,5
0,2
2,1
0,0
29
Çok önemli ürünlerimiz arasında yer alan birçok meyve türünün ihracatında AMS en
önemli kısıtlardan birisidir. Önemli bir dış karantina zararlısı olmasından dolayı dış
4
satımımızda bu zararlı nedeniyle zaman zaman ortaya çıkan olumsuzluklar, ülkemizin ticari
güvenilirliğini zedelemektedir.
2013 yılında Hatay, Mersin, Adana, Antalya illerinden ihraç edilen ürünlerimizden
toplam 76 adet karantina bildirimi alınmış olup bu bildirimlerin 21 tanesi AMS ile bulaşık
olduğu gerekçesiyle olmuştur. Bu illerde kayısı, şeftali, portakal, mandarin, nar ve nektarin
ürünlerinde toplam 1.010 ton üründe AMS tespit edilmiştir. Bildirim alınan ürünlerin satış
fiyatı ortalama 3 TL olarak düşünüldüğünde 3TLx1.010.000=3.030,000 TL ülke ekonomisine
zarar oluşmuştur.
Ülkemizin toplam yaş meyve-sebze dışsatımında önemli bir yeri olan turunçgil
üretimi, ortalama yıllık 3.000.000 ton civarında gerçekleşmektedir. (Lit). Adana-OsmaniyeHatay İlleri ise ülkemizin turunçgil üretimi yapılan en önemli merkezlerinin başında gelmekte
olup meyve üretiminde de yüksek bir potansiyele sahiptir. Projenin uygulanması için ele
alınan bölgelerde AMS’nin konukçusu olduğu bilinen bazı ürünlerin üretim alanı, üretim
miktarı ve meyve veren ağaç sayıları Tablo 2 ve Tablo 3’de verilmiştir.
Tablo 2. Adana-Osmaniye-Hatay 2013 yılı *turunçgil üretim bilgileri (Anonim)
İL
İLÇE
ALAN(da)
ÜRETİM(ton) AĞAÇ SAYISI
Ceyhan
4.197
5.772
68.667
ADANA
Yumurtalık
5.673
12.558
137.365
Erzin
77.236
253.880
1.604.800
HATAY
Arsuz
10.716
37.518
296.750
Dörtyol
73.789
244.973
1.731.000
Merkez
4.209
11.692
87.125
OSMANİYE
Toprakkale
1.572
2.292
26.573
GENEL TOPLAM
177.392
568.685
3.952.280
*Ürünler; Portakal, Greyfurt, Turunç, Mandalina
Tablo 3. Adana-Osmaniye-Hatay İllerinde Akdeniz meyvesineği’nin **diğer
konukçularının 2013 yılı üretim bilgileri (Anonim)
İL
İLÇE
ALAN (da) ÜRETİM (ton) AĞAÇ SAYISI
Dörtyol
1.966
1.349
41.500
HATAY
Erzin
574
225
6.900
Arsuz
5.422
7.012
188.215
Toplam
7.962
8.586
236.615
Ceyhan
5.404
5.203
113.595
ADANA
Yumurtalık
1.193
1.188
31.660
Toplam
6.597
6.391
145.255
1.218
1.073
28.379
OSMANİYE Merkez
Toprakkale
167
86
3.150
Toplam
1.385
1.159
31.529
GENEL TOPLAM
15.944
16.136
413.399
** Ürünler: Trabzon hurması, armut, incir, şeftali, kayısı, nar
5
AMS konukçusu olduğu bitkilerden turunçgilleri ele alacak olursak Tablo 2’deki
rakamlara göre Adana-Osmaniye-Hatay İllerinde üretim toplam 568.685 ton olup, mücadele
yapılmadığı zaman zarar ortalama %50’ye kadar çıkabilmektedir. Ayrıca diğer konukçu
bitkilerin üretim miktarı 16.136 ton olup, mücadele yapılmadığı zaman zarar %20’ye kadar
çıkabilmektedir.
Akdeniz meyvesineğinin mücadelesine yönelik bulunduğu birçok ülkede çeşitli
yöntemler uygulanarak vuruksuz (enfektesiz) meyve elde edilmeye çalışılmaktadır. AMS’nin
diğer ülkelerdeki durumu incelendiğinde, Akdeniz iklimi hüküm süren tüm ülkelerde
zararlının oldukça yaygın ve çok önemli bir zararlı olduğu görülmektedir. Bu nedenle de
zararlının gerek biyo-ekolojisi ve gerekse zararı, konukçuları, doğal düşmanları, genetiği ve
savaşımı üzerinde birçok çalışma yapılmıştır (Cayol, 1996; Mustafa and Abdel-Jabbar, 1996;
Pereira et al., 1997; Israely, 1998; Papadopoulos et al.,1998; Ros et al., 1998, Toth et al.,
2004). Yapılmakta olan çalışmalar için de önemli kaynaklar ayrılmaktadır.
Ülkemizde de AMS ve mücadele yöntemleri üzerine çeşitli çalışmalar yapılmıştır.
Özkan (1993), zararlının Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki konukçu değişimi üzerinde bir çalışma
yürütmüştür. Zeki ve ark., (2008), Isparta ve Burdur yöresinde elma, armut ve şeftalilerdeki
AMS’nin dağılımını ve zararını incelemişler, aşısız şeftali meyvelerinin % 50 bulaşık
olduğunu, hasat sonrası toplanan meyvelerin ise % 40 oranında zararlı ile bulaşık olduğunu
kaydetmişlerdir. Başpınar ve ark., (2009), Aydın’da AMS’nin 2007 yılında orta erkenci ve
geç olgunlaşan kayısı çeşitlerinde % 60-70, şeftalide % 60’ın üzerinde zarara neden olduğunu
belirlemişlerdir. Bununla birlikte turunçgilde AMS’nin yıllık zararının % 5-79 arasında
değiştiği bildirilmiştir (Anonim, 2011). Demirel (2014), Hatay‘da farklı nar çeşitlerinde
AMS’nin zarar oranını incelediği çalışmasında % 3-43,5 arasında zarar saptamıştır.
Bugüne kadar Türkiye’de AMS’nin mücadelesine yönelik yapılan çalışmalarda ise
zararlının mücadelesinde kullanılmak üzere çeşitli cezbediciler geliştirilmiştir. Bu
cezbediciler insektisitlerle birlikte denenmiş ve zararlıya karşı etkili olanlar ortaya
çıkarılmıştır (Zümreoğlu ve ark., 1987; Büyükurvay ve ark., 1998). Bunun sonucunda AMS
ile mücadelede zehirli yem kısmi dal ilaçlama metodu uygulamaya verilmiştir. Kahyaoğlu ve
Gürkan (2010), Akdeniz meyvesineği’nin mücadelesinde kullanılmak üzere hazır yem
formülasyon çalışmaları yapmışlar.
Zararlının mücadelesinde soğuk havadan yararlanmak amacıyla yapılan çalışmalar
sonucunda meyve içi sıcaklığın 1°C’nin altında ve %90 oransal nem koşullarında depolanan
6
meyvelerde kalite kaybı olmaksızın AMS bireylerinin %100’ünün 13 günde öldüğü
belirlenmiştir (Koçlu ve ark., 2011).
AMS mücadelesinde ‘Kısır Böcek Tekniği’nin kullanılması 70’li yıllarda Türkiye Atom
Enerjisi Kurumu tarafından desteklenen bir proje olarak yürütülmüş ve bazı temel
araştırmalar yapılmıştır. Bu proje kapsamında sadece bir yıl Çeşme Yarımadası’nda kısır
böcek salımı yapılmıştır. Bununla birlikte bu yöntemin mücadelede kullanılabilirliğini
belirlemek amacıyla suni ortamlarda AMS’nin üretilme metodları üzerinde araştırmalar
yapılmıştır (Zümreoğlu,
1979; Karsavuran ve ark., 1988). Yine bu proje kapsamında
Zümreoğlu (1990), steril böcek salım yöntemine tamamlayıcı olarak düşünülen tuzak
kullanımının standardizasyonuna yönelik çalışmıştır.
Ülkemizde AMS’nin mücadelesinde son yıllarda biyoteknik yöntemler önem
kazanmıştır (Başpınar ve ark., 2011; Elekcioğlu, 2012; Akyol ve Demirel 2014, Başpınar ve
ark., 2014). Bu amaçla eşeysel ve besin çekici çeşitli tuzaklar gerek izleme (monitör) gerekse
de mücadele amaçlı ruhsat almış ve uygulamaya sunulmuştur. Bu tuzakların bahçelerde ve
geniş alanlarda doğrudan zararlının savaşımına yönelik kullanılmasında sürdürülebilir olması
çok önemlidir (Elekcioğlu ve ark, 2009). Ayrıca bu tuzakların kullanımının yaygınlaştırılması
için Bakanlık tarafından üreticilere belirli oranda destek sağlanmaktadır (Bitkisel Üretimde
Biyolojik ve/veya Biyoteknik Mücadele Destekleme Ödemesi Uygulama Tebliği (No:
2014/23).
Tüm bu çalışmaların zararlının ülkemizdeki durumunu ortaya koyan ve mücadelesine
katkı sağlayan çalışmalar olduğu görülmektedir. Ancak, gerek zararlının biyolojisi, ekolojisi
ve konukçularındaki zarar şiddeti, gerekse de alternatif mücadele yöntemlerinin ortaya
konulması açısından düşünüldüğünde, hali hazırda mevcut mücadele uygulamalarıyla
zararlının baskı altına alınamadığı ve daha birçok çalışmanın yapılması gereği ve zorunluluğu
ortaya çıkmaktadır. Her ne kadar Ülkemizde AMS’ye karşı çeşitli mücadele yöntemleri
araştırılmış ve uygulamaya verilmiş olsa da mücadelede yapılan yanlış ve eksik uygulamalar
etkili sonuç alınamamasına neden olmaktadır. Üreticiler ile zaman zaman yapılan
görüşmelerde AMS ile mücadelede bazı hatalarının olduğu göze çarpmaktadır. Bu hatalar
üreticinin zararlıyı tanımamasından, mücadeleyi nasıl yapacağı konusundaki yanlış ve eksik
bilgilenmesinden, kulaktan dolma mücadele metotlarını uygulamasından, uygulamayı
ekonomik bulmamasından vb. nedenlerden dolayı toplu mücadele yapılmadığından
kaynaklandığı kanaatine varılmıştır.
Bu sebeple bu proje ele alınmış olup; Adana ili Ceyhan ve Yumurtalık ilçesi, Osmaniye
ili Merkez ve Toprakkale ilçesi, Hatay ili Erzin, Dörtyol ve İskenderun ilçesinde AMS
7
mücadelesinde uygulamada karşılaşılan problemlerin giderilmesi ve zararlıya karşı toplu
mücadele yapılması amaçlanmıştır.
Bu proje çalışması ile hedefimiz:

Toplu mücadele yapılması,

Kitle yakalama tuzaklarının kullanımının yaygınlaştırılması,

Teknik elemanların ve üreticilerin bilgi ve tecrübesinin arttırılması,

Bilinçli üretici toplumu oluşturulması,

Bakanlık-özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi,

İhraç edilen ürünlerimizde AMS bulaşıklığı nedeniyle ürün dönüşlerine son verilmesi,

İç tüketim ve ihracat için sağlıklı, güvenilir ve kontrollü ürün yetiştirilmesi,

Tarımsal üretimde izlenebilirliğin sağlanması,

Ürünün pazarlama imkânlarının arttırılması,

Yapılan çalışmalarla mümkün olduğu kadar çok üreticinin katılımının sağlanması,
uygulamaların yaygınlaştırılması,
Bu proje sonucunda AMS’ye toplu mücadele yapılarak bu mücadelenin üreticiye
benimsetilmesi ve zararlının turunçgilde ana zararlı olmaktan çıkarılması hedeflenmektedir.
10. Proje Uygulamaları
Materyal ve Yöntem
Adana, Hatay, Osmaniye İllerinde Akdeniz Meyvesineği Mücadelesi Projesi’ dört
aşamada yürütülecektir. Bunlar;
1- Eğitim
2- İzleme (Monitöring)
3- Mücadele
4- Hasat ve hasat sonrası kontroller
10.1- Eğitim
Eğitim faaliyetleri proje süresince yapılacaktır. Eğitimlerde kullanmak amacıyla, liflet,
broşür, kitapçık, afiş, vb. basımı yapılacak ve asılacaktır.
Projeye dahil edilen teknik elemanlara ve üreticilere teorik ve uygulamalı eğitimler
verilecektir.
Eğitim programları Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu Müdürlüğü
koordinasyonu ile hazırlanacak ve uygulanacaktır.
8
Teknik elemanlara, proje personeline ve üreticilere aşağıdaki konularda eğitim
verilecektir.
 AMS’nin tanımı, biyolojisi, ekolojisi, yayılışı, yaşam şekli, konukçuları, zarar şekli
 AMS’nin surveyi ve saptanması
 AMS’nin bulaşma şekli
 AMS’nin mücadelesi
- Kültürel mücadele
- Biyolojik mücadele
- Fiziksel mücadele
- Biyoteknik mücadele
- Kimyasal mücadele
10.1.1- Teknik eleman eğitimi
Projede görev alacak proje personeli Adana Biyolojik Mücadele Araştırma
İstasyonu’ndaki teknik elemanlar tarafından hazırlanacak genel eğitim programlarına
katılacaktır. Eğitimler teorik ve uygulamalı olarak yapılacaktır. Eğitim alan teknik elemanlar
çalışma süresince proje personelinin eğitimini gerçekleştirecek, uygulamaların izleme ve
değerlendirmesini de yapacaktır.
10.1.2- Üreticilerin eğitimi
Proje personeli eğitimlerin düzenlenmesini sağlayacak ve bu eğitimlere de aktif olarak
katılacaktır.
Üreticilere temel konularda teorik eğitimler verilecektir. Eğitimlerde bireysel veya
20’şer kişilik gruplar halinde grup yayım yöntemleri uygulanacak ve haftada en az üç gün
eğitim yapılacaktır.
Eğitimler uygulamalı olarak arazide gerçekleştirilecektir. Proje personeli uygulamalı
eğitimlerin gerçekleşmesinden sorumlu olacaktır.
Hasatla birlikte paketleme tesislerinde de eğitimler verilecektir.
Eğitimler Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu’ndaki konu uzmanları ile İl
Müdürlüğü Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü koordinasyonunda
gerçekleştirilecektir.
10.2- Akdeniz Meyvesineği’nin İzlenmesi (Monitoring):
AMS ile bahçede mücadelenin tam yapılabilmesi için yukarıda açıklanan bütün
yöntemlerin zararlının konukçusu olduğu tüm ürünlerde bütün üreticiler tarafından
9
uygulanması gerekmektedir. Bu amaçla AMS’nin çıkış zamanı ve ilaçlama zamanını
belirlemek için tuzaklar asılmak suretiyle izleme yapılacaktır. İzleme neticesinde ilaçlama
ilanları ilçe müdürlüklerince verilecektir. Zararlının popülasyon verileri, AMS mücadelesinde
uygulanabilecek diğer mücadele yöntemlerinde ‘kullanılacaktır.
10.3- Akdeniz Meyvesineği’ne Karşı Toplu Mücadele:
Akdeniz meyvesineği’ne karşı toplu mücadele büyük önem arz etmektedir. Toplu
mücadele; ticari bahçelerde, ev bahçelerinde, yol, tarla ve bahçe kenarlarında zararlının
konukçusu olan bitki türlerinin bulunduğu tüm alanlarda zararlıya karşı tüm bu ürünlerin tüm
mücadele metotlarının bir arada ve birbirini tamamlayacak şekilde kullanıldığı mücadele
uygulamalarını ifade etmektedir. Zararlıya karşı ancak bu şekilde bir mücadele yöntemi
izlendiği takdirde Akdeniz meyvesineği sorunu da büyük ölçüde azaltılabilecektir. Bu amaçla
öncelikle üreticilerin AMS’nin konukçusu olduğu ürünlerin olduğu kendi ticari bahçelerinde
ve ev bahçelerinde zararlı ile mücadele etmeleri sağlanacaktır. Zararlının çoğalması ahır vb.
yerlerde de olduğundan bu gibi yerlere kitle tuzaklar asılarak zararlının bu tuzaklarda
toplanması sağlanacaktır. Toplu mücadelenin yıllar itibariyle artarda uygulanmasıyla zararlı
baskı altına alınabilecektir. Bu amaçla Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu, İl
Müdürlüğü Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlükleri ile İlçe Müdürlükleri
elemanlarından oluşan ‘Mücadele Ekibi’ oluşturacaktır. Teknik elemanlar verilen mücadele
ilanlarını çiftçilere duyuracaktır.
10.4- Hasat ve Hasat Sonrası Kontroller
Tüm zararlılarda olduğu gibi AMS ile mücadelede de ‘Kültürel Önlemler’ büyük önem
taşımaktadır. Bu mücadele yönteminde ağaç üzerinde veya yere dökülmüş vuruklu meyveler
ile herhangi bir sebeple satış değeri kalmamış hasat artığı meyvelerin, AMS için bir besin
kaynağı oluşturması nedeniyle bekletilmeden toplanıp yok edilmesi, meyveler fizyolojik
olgunluğa eriştiğinde gecikmeden hasat edilmesi, ayrıca meyve bahçelerinin tek çeşitten
kurulması, özellikle turunçgil bahçeleri içine veya çevresine “yemişlik” olarak dikilen şeftali,
kayısı, Trabzon hurması, nar, elma, armut, incir, yenidünya, vb. ağaçların mümkünse
sökülmesi ve yenilerinin de dikilmemesi gerekmektedir. Zararlının toprakta pupa olması
nedeniyle bu pupalardan ergin çıkışlarının önlenmesi amacıyla kış sonu-ilkbahar başlarında
toprak işlemesi yapılmalıdır. Bu şekilde Akdeniz meyvesineği popülasyonunu en aza
indirmek veya sıfırlamak amacıyla hasat esnasında bahçede ürünün tesadüfi olarak %5‘inde
kontroller yapacak ve zararlı ile bulaşık meyve bulunup bulunmadığını belirleyeceklerdir.
10
Akdeniz meyvesineği ile bulaşık meyvelerin bahçede kontrolünün yanında hasat sonrası
paketleme evlerinde de kontrolü ve ayrımının yapılması önemlidir. Paketleme tesislerinde de
kurtlu meyveler dikkatli bir şekilde ayrılmalı ve yok edilmelidir. Bu amaçla ürünün tesadüfi
olarak %5‘inde kontroller yapacak ve zararlı ile bulaşık meyve bulunup bulunmadığı
belirlenecektir.
Bu kontroller İl Müdürlüğü Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlükleri ve İlçe
Müdürlükleri teknik elemanları tarafından gerçekleştirilecektir.
11.1. Proje Üst Kurulu ve Proje Yürütme Grubu
Proje; Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü koordinasyonunda Adana Biyolojik Mücadele
Araştırma İstasyonundaki uzmanlardan oluşan bir ekip ile İl ve İlçe Müdürlüklerinde çalışan
teknik personel tarafından yürütülecektir. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü ve Adana
Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonundaki proje liderinden oluşan “Proje Üst Kurulu
(PÜK), Proje Üst Kuruluna bağlı olarak İstasyon Müdürlüğünde çalışan teknik elemanlar ve
İl Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlükleri ve İlçe Müdürlüğünde projede çalışan
görevli teknik personelin oluşturduğu Proje Yürütme Grubu (PYG)” oluşturulacaktır.
PÜK proje ile ilgili gelişmeleri takip edecek, birbirleriyle devamlı temas halinde olacak,
proje çalışmalarına yön verecek, projenin çıkmazlarının ve muhtemel problemlerin
giderilmesi için tedbir alacak ve Proje Yürütme Grubuna yön verecektir.
PYG, projenin uygulanmasını sağlayacak ve PÜK ile devamlı istişare halinde olacaktır.
Akdeniz Meyvesineği Ulusal Mücadele Projesi kapsamında 2015 yılında Adana ili
Ceyhan ve Yumurtalık ilçesi, Osmaniye ili Merkez ve Toprakkale ilçesi, Hatay ili Erzin,
Dörtyol ve İskenderun ilçelerinde yürütülecek olan pilot uygulama projesi Biyolojik
Mücadele Araştırma İstasyonu Müdürlüğü koordinatörlüğünde, İl Bitkisel Üretim ve Bitki
Sağlığı Şube Müdürlüklerinin sorumluluğunda, yürütülecektir. İlçe Müdürlükleri ilçe
sorumluluğunu üstlenecektir.
11.2. Proje Personeli Görev Tanımı
Proje personeli devamlı surette proje koordinatörü, üreticiler ve araştırma İstasyon
Müdürlüğü ile iletişim içerisinde bulunacaktır.
İl/İlçe müdürlüğü personeli arazide çalışacak, üreticileri program dahilinde devamlı ve
zaman zaman da habersiz ziyaret edecek, her zaman üreticileri bilgilendirecek, onların yanlış
bir uygulama yapmasına engel olacaktır.
11
Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonundaki proje personeli tarafından
Akdeniz meyvesineği ile mücadelede mevcut aksaklıklar ve eksiklikler belirlenecektir.
İl/İlçe müdürlüğü personeli; üreticiler ile İstasyon Müdürlüğü arasında köprü vazifesi
görecek, sorumlu olduğu üreticilerin eğitimi için gerekli her türlü tedbiri alacak, günlük
çalışmalarını her ürün ve üretici bazında kaydedecek ve veri tabanı oluşturacak, iklim
verilerini düzenli olarak kaydedecek, üreticilerle yaptığı tüm görüşmeleri, tespitlerini ve
önerilerini kaydedecektir.
Yapılan çalışmalar her ay düzenli olarak İlçe sorumlusu tarafından İl Sorumlusuna
(Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürü), İl sorumlusu da proje liderine rapor halinde
sunulacaktır. Proje lideri ise yapılan çalışmaların tümünü üçer aylık dönemler halinde bir
rapor haline getirerek Bakanlığa sunacaktır.
11.3. Araştırma İstasyonu ile İlgili Çalışmalar
AMS’nin çıkış zamanı ve ilaçlama zamanını belirleme çalışmaları tuzak ve meyve
kontrolleri yapmak suretiyle yapılacaktır. İzleme neticesinde ilaçlama zamanları teknik
elemanlar tarafından üreticilere duyurulacaktır.
Eğitim ve arazi çalışmaları koordinatör kuruluş tarafından düzenli olarak kontrol ve
denetime tabi tutulacaktır. Proje izleme ve değerlendirme çalışmaları yapılacaktır.
12. Projenin Tanıtımı ve Çalışmaların Yaygınlaştırılması
Çalışmaların yaygınlaştırılabilmesi, AMS mücadelesinin önemi için projenin üreticilere
tanıtımı çok önem arz etmektedir. Bu amaçla mahalle ve köylerde çeşitli toplantılar yapılacak,
görsel ve basılı yayın organlarından yararlanılacak broşür ve afişler vb. hazırlanarak
dağıtılacaktır.
13. İletişim, Koordinasyon
Proje işbirliği içerisinde görev alacak kurum ve kuruluşlar arasında devamlı surette
iletişim kurulacaktır. Proje lideri koordinasyonu sağlayacaktır. İletişim halinde olunacak bazı
kuruluşlar;
- İl, İlçe Ziraat Odaları v.b.
- Çiftçi Birlikleri
- Sulama Birlikleri v.b.
14. Projenin Yaygın Etkisi
a. Proje Çıktıları
 AMS ile toplu ve etkin bir mücadele yapılmasını sağlamak,
12
 Turunçgil üretiminde AMS zararından kaynaklanan ürün ve kalite kayıplarının
önlenmesi,
 AMS’yi ana zararlı olmaktan çıkararak kontrol altına alınması,
 İhracat esnasında yaşanan AMS’nin sebep olduğu vuruklu meyve sorunlarını en aza
indirgemek veya yok etmek.
 Bakanlık özel sektör işbirliğinin gelişmesi,
 Yetişmiş teknik eleman, eğitilmiş üretici,
 Çiftçi Kitabı, liflet, broşür, afiş vb.
b. Çıktıların Uygulanması
Proje çıktıları, Bakanlık, Ziraat Odaları, İhracatçı Birlikleri, Üretici Birlikleri ve
üreticiler tarafından kullanılacaktır.
Bakanlık; yapılan uygulamaların sonuçlarını yayınlayarak çalışmaların ülke çapında
genişletilmesini ve devamlılığını sağlayacaktır.
Narenciye ihracatında vuruksuz meyve üretmek suretiyle Ülkemizin Pazar payı
arttırılacaktır.
15. Çalışmaların Değerlendirilmesi
Proje çalışmaları sırasında yapılacak inceleme ve değerlendirmelere ilave olarak tüm
uygulamalar Bakanlığın koordinasyonunda tüm proje elemanlarının katılımıyla enstitüde
görüşülecektir.
16. BÜTÇE
Projenin bütçesi “Bitki Sağlığı Uygulamaları ve Kontrolü Projesinden” karşılanacaktır.
17. RAPORLAMA
Proje çalışmaları, İl Müdürlüğü ve Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu
Müdürlüğü tarafından her üç ayda bir Bakanlığa rapor halinde bildirilecektir.
18. Kaynaklar
Akyol, E., N. Demirel, 2014. Hatay İli Turunçgil Bahçesinde Kitlesel Tuzaklama Yöntemi
ile Akdeniz Meyvesineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin
13
Kontrolü ve Zarar Oranının Belirlenmesi. Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5
Şubat 2014, Antalya, P: 51.
Anonim, 2008. Zirai Mücadele Teknik Talimatı (Meyve ve Bağ Zararlıları, Cilt: 4), T.C.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara, 388 s.
Anonim, 2011. Turunçgil Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Tarımsal Araştırmalar ve
Politikalar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara,161 s.
Anonim, 2013. Adana İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Bitkisel Üretim İstatistikleri.
http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul (Erişim tarihi: 04.09.2014)
Barry J. D., Blessinger T., Morse J. G. (2004). Recapture of Sterile Mediterranean Fruit Flies
(Diptera: Tephritidae) in California's Preventative Release Program. Journal of
Economic Entomology, 97, 5: 1554–1562. doi:10.1603/0022-0493-97.5.1554.
Başpınar, H., İ. Çakmak, T. Koçlu, N. Başpınar, 2009. Aydın İli Meyve Bahçelerinde
Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’ nin
Biyo-ekolojisi, Zararı, Yayılışı ve Turunçgil Bahçelerinde Savaşımı Üzerinde
Çalışmalar, http://ulakbim.tubitak.gov.tr, Proje No: 105 O 178, Sonuç Raporları, 47 s.
Başpınar, H., Y. Karsavuran, N. Başpınar, F. Kaya Apak, 2011. Akdeniz Meyve Sineği,
Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae) ile Mücadelede Bazı
Cezbedicilerin Kitlesel Tuzaklamada Etkileri. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi
Bildirileri, 28‐30 Haziran 2011, Kahramanmaraş, P: 7.
Başpınar, H., Y. Karsavuran, N. Başpınar, F. Kaya Apak, P. Güneyi, 2014. Aydın ve İzmir
İlleri Meyve Bahçelerinde Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nın
Savaşımında Besin Çekici Tuzakların Kullanılma Olanaklarının Araştırılması Türkiye
V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014, Antalya, P: 19.
Büyükurvay, S., H. Aydınoğlu, M. Durgun, 1998. Akdeniz Meyvesineği (Ceratitis capitata)
ve Zeytin Sineği (Bactrocera oleae) Mücadelesinde Kullanılacak Yerli Üretim
Cezbedicileri Geliştirme ve Uygulama Olanakları Üzerinde Araştırmalar. (Araştırma
projesi) (yayınlanmamış).
Cayol, J. P., B. Thorn, 1996. Key Early Season Host of the Mediterranean Fruit Fly.
International Journal of Pest Management, 42: 325-329.
Demirel, N. 2014. Akdeniz Meyvesineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera:
Tephritidae)’nin Populasyon Yoğunluğu ve Zarar Oranının Farklı Çeşitteki Nar
14
Bahçelerinde Belirlenmesi Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014,
Antalya, P: 97.
Dick, V., J. Hendrichs, A. Robinson, 2006. Steril Insect Technique. Springer, Dordrecht,
Netherlands, pp: 787.
Dowell, R. V., I. A. Siddiqui, F. Meyer, E. L. Spaugy. 2000. Mediterranean Fruit Fly
Preventative Release Programme in Southern California, pp. 369–375. In K. H. Tan
(ed.), Proceedings: Area-Wide Control of Fruit Flies and Other Insect Pests.
International Conference on Area-Wide Control of Insect Pests, and the 5th
International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance, 28 May–5 June 1998,
Penang, Malaysia. Penerbit Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang, Malaysia.
Elekcioğlu, N. Z., A. Güneş, A. Yıldız, 2011. Adana’da Akdeniz Meyvesineği, Ceratitis
capitata Wied. (Diptera: Tephritidae)’nın Popülasyon Takibi ve Kitle Yakalama
Çalışmaları. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi, 28-30 Haziran 2011, Kahramanmaraş,
P: 244.
Elekcioğlu, N. Z., 2012. Field Evaluation of Ceratitis capitata Wied. (Diptera: Tephritidae)
Mass Trapping Technique on a Washington Navel Grove in Turkey. 2 nd International
Symposium of TEAM, 3-6 July 2012, Kolymbari-Crete/Greece, P: 99.
EPPO,
2014.
Data
Sheets
on
Quarantine
Pests,
Ceratitis
capitata.
No:
105,
http://www.eppo.int/QUARANTINE/insects/Ceratitis_capitata. (Erişim tarihi: 04.09.
2014).
Israely, N., 1998. The Medfly May Overwinter in The Central Mountains of Israel. AlonHanotea, 52: 28-33.
Kahyaoğlu, M., M. O. Gürkan, 2010. Akdeniz Meyvesineği [Ceratitis capitata Wiedemann,
1824 (Diptera: Tephritidae)] İçin Yeni Hazır Yem Formülasyonlarının Geliştirilmesi.
Türkiye Entomoloji Dergisi, 35, 3: 485-494.
Karsavuran, Y., H. Karsavuran, A. Zümreoğlu, 1988. Yapay Besi Ortamının Değişik pH
Değerlerinin (Ceratitis capitata Wied.) (Diptera: Tephritidae) Bazı Biyolojik
Özelliklerine Etkileri Üzerine Araştırmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi, 12, 3: 161-170.
Koçlu, T., F. Ö. Altındişli, T. Turanlı, F. Şen, M. Karan, 2011. Akdeniz Meyvesineği
(Ceratitis capitata Wied.) (Diptera: Tephritidae)’ne Karşı Soğuk Uygulamasının Etkisi.
Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, 28-30 Haziran 2011, Kahramanmaraş,
S: 31.
15
Liquido, N. J., L. A. Shinoda, R. T. Cunningham, 1991. Host Plants of the Mediterranean
Fruit Fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae): An Annotated World
Review. Misc. Publ. Entomol. Soc. Am., 77: 1-52.
Mustafa, T. M., S. Abdel-Jabbar, 1996. Studies on Some Hosts of the Medfly Ceratitis
capitata Wied. (Diptera: Tephritidae) in the Central Highlands of Jordan. Arab Journal
of Plant Protection, 14: 91-95.
Nitzan, Y., Y. Rössler, A. P. Economopoulos, 1990. Field Testing of “Genetic Sexing Strain”
for All-male Releases in SIT Projects. Report, Research Coordination Meeting.
International Atomic Energy Agency, Vienna, Austria.
Önder, P., A. Zümreoğlu, 1986. Ege Bölgesi Elma Bahçelerinde Elma içkurdu (Cydia
pomonella L.)’nu Esas Alarak, Mücadelede Tahmin ve Uyarı Sisteminin Uygulanması
Üzerinde Çalışmalar (Sonuç Raporu, Yayınlanmamış). Tarım Orman ve Köyişleri
Bakanlığı, Kor. ve Kont. Genel Müd., Bornova Zir. Müc. Araşt. Enst. Müd., İzmir, 60 s.
Özkan, C., 1993. Doğu Akdeniz Bölgesinde Akdeniz Meyve Sineği Ceratitis capitata
(Wiedman) (Diptera: Tephritidae)’ nın Konukçu Değişimi Üzerinde Araştırmalar.
Yüksek Lisans Tezi. Ç. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 54 s.
Papadopoulos, N. T., B. I. Katsoyannos, J. R. Carey, K. H. Tan, 1998. Spring and Early
Summer Phenology and Detection of Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in
Northern Greece. Area Wide Control of Fruit Flies and Other Insect Pests. Joint
Proceedings of the International Conference on Area Wide Control of Insect Pests, 28May-2-June, 1998- and the Fifth International Symposium on Fruit Flies of Economic
Importance, Penang,-Malaysia, 1-5-June, 1998, pp: 583-590.
Pereira, R., A. Barbosa, A. Brazao, N. Silva, J. Pacheco, A. Rodrigues, J. Caldeira, L.
Dantas,, J. P. Carvalho, D. Lindquist, 1997. Madeira-Med, SIT Program Against
Medfly in Madeira, Portugal. II International Open Meeting on Fruit Flies of Economic
Importance, Lisbon, Portugal, 22-24 September 1997. Bulletin-OILB-SROP. 20: 211218.
Ros, J. P., I. Escobar, F. J. Garcia-Tapia, G. Aranda, K. H. Tan, 1998. Pilot Experiment to
Control Medfly, Ceratitis capitata (Wied.) (Diptera: Tephritidae) Using Mass Trapping
Technique in a Custard Apple (Annona cherimola Mill.) Orchard. Area wide control of
fruit flies and other insect pests. Joint Proceedings of the International Conference on
Area Wide Control of Insect Pests, 28- May-2-June, 1998- and the Fifth International
16
Symposium on Fruit Flies of Economic Importance, Penang,-Malaysia, 1-5-June, 1998,
pp: 639-643.
Toth, M., P. Nobili, R. Tabilio, I. Ujvary, 2004. Interference Between Male Targeted and
Female Targated Lures of the Mediterranean Fruit Fly Ceratitis capitata (Diptera:
Tephritidae) in Italy. J. Appl. Ent. 128: 64-69.
TUİK,
2013.
Bitkisel
Üretim
İstatistikleri.
http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?bitkisel_üretim. (Erişim tarihi: 05.09.2014)
Tween, G., 2002. Moscamed-Guatamala- An evaluation of ideas. Prooceedings of the 6th
International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance. South Africa, 6-10
May 2002, pp:119-126.
Zeki, C., H. Er, A. Özdem, V. Bozkurt, 2008. Distribution and Infestation of Mediterranean
Fruitfly (Ceratitis capitata Wied.) (Diptera: Tephritidae) on Pome and Stone Fruits in
Isparta and Burdur Provinces (Turkey). MUNIS Entomology & Zoology, 3: 231-238.
Zümreoglu, A. 1979. Sterile-Male Tekniğini Mücadelede Uygulamak Gayesi ile Suni
Ortamlarda Akdeniz Meyvesinegi (Ceratitis capitata Wied. Dip. Teph:)’nin
Yetiştirilme Metotları Üzerinde Araştırmalar. İzmir Bölge Zir. Müc. Araş. Eserleri
Serisi, No: 34. 84 s.
Zümreoğlu, A., A. Güvener, M. Çakıcı, H. Ercan, 1987. Akdeniz Meyvesineği (Ceratitis
capitata ve Zeytin Sineği (Dacus oleae Gmel.) Mücadelesinde Kullanılacak Yerli
Üretim Cezbedicileri Geliştirme ve Uygulama Olanakları Üzerinde Araştırmalar. Doğa
(16): 607-620.Zümreoğlu, A., 1990. Standardization of Medfly (Ceratitis capitata
Wied.) Trapping for Use in Sterile Insect Tecnique Programmes: Two year
Investigations on the Efficiency of Various Medfly Trapping Systems in Western Part
of Turkey. Türk. Entomol. Derg., 14: 155-166.
17