6-engin

MAKİNALI HASATA UYGUN
ÇIRÇIRLAMA SİSTEMLERİ
Türkiye Perspektifi
21. YÜZYIL PAMUK ÇALIŞTAYI / KSÜ 2016
A. Engin DİRİK
Yük. Makina Mühendisi
Çırçır ve Tekstil Makinaları San. Ltd. Şti.
Aydın
23/03/2016
Churka





Pamukta makineli hasatın kullanıldığı -Türkiye hariç, tüm ülkelerde
(Avusturalya, Brezilya, Arjantin, İsrail, Yunanistan, İspanya gibi) çırçırlama
sistemleri konusunda ABD teknolojileri hakimdir.
ABD’de Tarım Bakanlığına bağlı 3 adet çırçır laboratuarı (USDA Ginning
Labs) sürekli yeni teknolojiler konusunda Ar-Ge faaliyetleri
yürütmektedirler. Türkiye’de çırçır teknolojileri konusunda çalışan bir enstitü
bulunmaması, bu sektörü sahipsiz bırakmıştır ve Türkiye makinalı hasata
geçiş sürecini tamamlarken, henüz çırçır konusunda herhangi bir politikası
oluşmamıştır.
Türkiye ve yukarıda sözü geçen ülkeler arasında üretim ölçeği, çırçır tesis
sayısı ve yatırım (finansman) kolaylıları olarak ciddi farklılıklar olduğu
aşikardır. Fakat belki de en büyük fark, ABD’de çırçır sektörü fason üretim
yapmasıdır.
Gelişmiş ülkelerde fason üretim nedeniyle teknolojik gelişmede en büyük
motivasyon üretim kapasitesinin ve verimliliğinin arttırılması yönünde
olmaktadır. Türkiye’de ise böyle bir üretim ölçeği oluşamamaktadır.
Gelişmiş ülkelerde küçük çırçır işletmeleri konsolide olarak yerlerini daha az
sayıda fakat yüksek kapasiteli tesislere bırakırken, Türkiye’de çok sayıda
küçük tesis sektörde bulunmakta ve ağır rekabet koşulları nedeniyle, çırçır
işletmelerinin teknoloji adaptasyonu ağır ilerlemektedir.



ABD’de hakim çırçırlama yöntemi Saw Gin sistemidir.
Bunun en büyük nedeni üretim ölçeğidir. 2005 yılından
itibaren özellikle Kaliforniya bölgesinde “Akala” tipi uzun
elyaflı “Upland” pamukların hızlı Roller Gin lerde işlemesi
yönünde çalışmalar başlamış ve bugün Kaliforniya bölgesi
hızlı Roller Gin’leri yaygın olarak kullanmaktadır.
Çırçır sektörünün sezonluk bir sektör olması açısından
teknolojik gelişmeler nispeten yavaş ilerlemekte ve yenilikler
10’ar yıllık zaman dilimlerinde kendini kabul
ettirebilmektedir.
Bugün, 250 testereli saatte 30-35 balya/saat üretim
kapasitesindeki Saw Gin makinaları pazara sunulmakla
beraber, örneğin; 1970-80 model 158 testereli çırçır
makinalarına haiz tesisler halen rekabet eder konumdadır.
Roller Gin Sistemleri;
Çırçır Sisteminin Alt Prosesleri;






Kütlü Pamuk Besleme Sistemi
Kütlü Pamuk Kurutma ve Ön Temizleme Sistemi
Çırçırlama Üniteleri
Mahlıç Pamuk Temizleme Sistemi
Balyalama ve Paketleme Sistemi
Çekirdek ve Çöpel Nakil ve Depolama Sistemi
Kütlü Pamuk Besleme Sistemi
Kütlü Pamuk Besleme Sistemi
Sıcak Hava Brulörü
Kurutma Kulesi
Birinci Aşama Ön Temizleme Sistemi
İkinci Aşama Ön Temizleme Sistemi
Dağıtım Helezonu ve Rotobar Makinaları
Çift Sıra Dizilimi
Mahliç Temizleme Sistemi ve Tesis Genel Görünüşü
SAW GIN
Saw Gin Birinci Aşama Ön Temizleme ve Kurutma Sistemi
İkinci Aşama Ön Temizleme Sistemi ve Saw Gin Makinaları
Saw Gin Mahlıç Temizleme Sistemi
Kumanda Konsolu
Çöpel ve Toz Toplama Sistemleri
Çöpel ve Toz Toplama Sistemleri
Konvansiyonel Roller Gin
Mal Giriş ve Ön Temizleme Sistemi
Mahlıç Temizleme Sistemi ve Rutubetlendirme Bantı
Konvensiyonel Roller Gin Sistemi
Hidrolik Balyalama Presi
Hidrolik Balyalama Presi
Hidrolik Balyalama Presi Güç Ünitesi
Hidrolik Balyalama Presi
Tam Otomatik Şeritleme (Bağlama) Sistemi
Nemlendirme Üniteleri
Mahlıç Nemlendirme Tüneli
Balya Paketleme Sistemi
Tek Kasa Hidrolik Telef Presi
Tek Kasa Hidrolik Telef Presi





Son yıllarda, istisnalar hariç, genel talebin 10 balya/saat
kapasiteli tesislere yoğunlaştığı görülmektedir.
60 gün, 2 - 10 saatlik vardiya bazında; Yıllık mahlıç
üretimi 12,000 balyadır. (veya % 38 çırçır randımanı ile
7,000 ton kütlü pamuk işleme kapasitesi).
Bu kapasitelerde her 3 sistemde kullanılabilmektedir.
Konvensiyonel Çırçır olarak 60 çırçır, Rotobar olarak 6
ünite, Sawgin olarak ise 1-170 ünite bu ihtiyaca cevap
verebilmektedir.
Böyle bir tesisin yıllık çekirdek üretiminin parasal değeri
yaklaşık 950,000 USD’dir.
Makine Hattının kuruluş maliyeti, kurulan sistemin tipine
bağlı olarak 500,000 USD ila 1,000,000 USD arasında
değişmektedir.
Görüş ve Öneriler;







Türkiye’de şu an bahsedilen her 3 çırçırlama sisteminden de
bulunmaktadır. (Yaklaşık 500 konvensiyonel çırçır tesisi, 15 rotobar ve
çoğu eski model olmak üzere 20 saw gin tesisi mevcut olduğu tahmin
edilmektedir.)
Söz konusu bu tesislerin makinalı hasata uygunluğu açısından
bakıldığında, büyük bölgesel farklar olduğu görülmektedir.
Genelde çırçır işletmecileri pamuğu daha iyi temizleseler dahi
tekstilciden karşılığını alamadıklarını söylemekte ve bu nedenle
tesislerine yatırım yapmaktan kaçınmaktadırlar.
Tesislerin makineli hasata uygunluğunun sağlanması ancak objektif ve
sağlıklı bir pamuk değerlendirme ve fiyatlandırma sisteminin
oluşturulması ve uygulanması ile mümkün olacaktır. (Tek balya sistemi
gibi.)
Bu süreçte Çırçır Tesislerinin desteklenmesine devam edilmesi (Kırsal
Kalkınma, TKDK veya Bölgesel Kalkınma Ajansları gibi kuruluşların
desteği ile) sürecin sağlıklı ve hızlı ilerlemesi açısından önem arz eder.
Pamuk elyafının nihai kullanıcısı olan İplikçilerin, çırçırlama sistemleri
konusunda tercihlerini ve isteklerini net biçimde ortaya koymaları ve
belirtmeleri sektör yatırımlarının sağlıklı yürümesi açısından önemlidir.
Çırçır tesislerinin bölünerek daha küçük sermayeli tesislerin ortaya
çıkması, çırçır tesislerinin teknolojik yeniliklere adapte olmasına engel
olmaktadır. Çırçırların konsolide olarak daha büyük çırçır tesislerinin
ortaya çıkması teknolojiyi de beraber getirerek, verimliliği ve kaliteyi
arttıracaktır.
Çırçır
tesisleri arasındaki rekabetin
çırçır sektörüne zarar vermeyecek
şekilde düzenlenmesi, sektörün
sağlıklı çalışması açısından
önemlidir. Örneğin geliştirdiğimiz ve
patentini aldığımız “Çöpel
Randıman Makinası” bazı
bölgelerde yaygın olarak
kullanılmakta ve kütlü pamuk alım
fiyatını, çöpel ve rutubet miktarı
esasına göre belirlenmesini
sağlamaktadır. Bu sayede çiftçi ile
çırçırcı arasında adil bir ticaretin
oluşması mümkün olabilmektedir.

Çırçır Tesisinin üretim verimliliği ve
pamuğun temizlenme kalitesi açısından
kurutma sistemleri son derece önemlidir.
Türkiye’de enerjinin maliyetinin yüksek
olması çırçır işletmelerinin kurutma
sistemlerini en asgari seviyede
kullanmalarına yol açmaktadır. Tesislerin
enerji maliyetleri de destekler kapsamında
tutulması işletmelerin verimi ve pamuğun
kalitesi açısından fayda sağlayacak
önerilerden biridir.

Kütlü pamuğun %7 ila 10’u arası çöpel ve
şifden oluşmaktadır. Bu malzeme ya
atılmakta, ya da çekirdeğe karıştırılarak
yağ işletmelerine gönderilmektedir.
Çöpel’e ekonomik bir değer yaratılması,
bu durumun önüne geçecektir.

Presleme öncesi pamuğa rutubet verilmesi
balyalama presinin performansı ve kurutma
esnasında kaybedilen rutubetin kazanılması
açısından ekonomik olarak önemlidir. Balya
rutubeti %7-8 arasında tutulmalıdır. Rutubetin
buhar yöntemi ile verilmesi doğru yöntemdir.
Rutubetin su sprayi şeklinde ve aşırı verilmesi,
pamuk kalitesine zarar verir.

Hasat pratiklerinin disipline
edilmesi, çırçır işletmelerinin
sağlıklı çalışması ve
kontominasyonun önlenmesi
açısından önemlidir.
COMPANY PROFILE
BALKAN Company was established in 1960 by Mr. Balkan
who was mechanical engineer working in textile industry.
Mr. Balkan began as a small machining shop producing spares
for textile industry.
Mr. Balkan recognized needs for lint cleaning in Roller Gin
plants and decided to adapt the step cleaner to the gin process.
The gins did not have lint cleaning at the time. It was a big
success. This success boosted the company and Balkan company
become the leading supplier of the machinery in both textile and
ginning industries of Turkey.
In 1997 company went through reorganization and was
divided into two separate company as Balkan Textile Machinery
and Balkan Ginning Machinery.
Still family owned and operated corporation, Balkan
employees more than 150 workers in two separate manufacturing
and office facilities totaling 16.000 square meter.
Balkan Ginning Machinery Company become one of the
leading suppliers of modern Roller Ginning Machinery in the
world today.