Dr.Nejat ÇELİK, Mersin Sunumu

ORMAN TOPRAK ve EKOLOJİ
ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ
www.ekoloji.ogm.gov.tr
ORMAN YETİŞME ORTAMI
ETÜDÜNÜN ÖNEMİ ve
GENEL PRENSİPLERİ
Dr. Nejat ÇELİK
[email protected]
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Sunum Akışı
• Orman Toprak ve Ekoloji Araştırma Enstitüsünün
Tanıtılması
• Ekosistem ve Toprak
• Toprağın Tanımı
• Yetişme Ortamı
• Toprak analizinin önemi
• Mersin ve çevresinde yaygın bulunan Anakayalar
• Mersin ve çevresinde yaygın bulunan Toprak Tipleri
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Önceki Seminerler
23. Şubat.2010, Mersin
21-23.Haziran.1999,
Kastamonu
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Mersin, 2010 Semineri
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların
Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Ekosistem
Coğrafi konumu belli bir yerde, bir yaşama birliği oluşturan canlılar ile, bir
yetişme ortamı oluşturan çevre koşulları arasında karşılıklı ve dinamik ilişkilerin
bulunduğu ekolojik bir birimdir. Dünya birbirinden farklı ama birbiri ile denge
halinde olan ekolojik sistemler birliğidir.
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
5
EKOSİSTEMİ OLUŞTURAN ANA ÖGELER VE ARALARINDAKİ İLİŞKİLER
CANSIZ ÇEVRE
iKLİM
ARAZİ
ŞEKLİ
EKOSİSTEM
EKOSİSTEM
TOPRAK
Mikro
organiz
malar
HAYVANLAR
VEJETASYON
CANLI ÇEVRE
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu- Nisan,2013
6
Toprağı Oluşturan Faktörler
İklim
Ana Materyal
(Yağış, Sıcaklık, Rüzgar)
(Kayalar, Mineraller, Org.Mat.)
Zaman
Organizma
Topoğrafya
(Bitkiler, Hayvanlar ve Diğer Canlılar)
(Yükseklik, Eğim, Bakı)
Toprağın Özellikleri
İklim
Canlılar
Kayalar
Topografya
A
Zaman
A
Fiziksel
C
R
Mineralojik
Biyolojik
Kimyasal
B
C
R
Ekolojik İlişkiler
İKLİM
TOPRAK
BİTKİ ÖRTÜSÜ
TOHUM
HAYVAN
İNSAN
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Yetişme Ortamı
Yetişme Ortamı, coğrafyaca bilinen bir yerdeki
bitkilerin yaşamasını sağlayan ve onları daima etkisi
altında bulunduran klimatik, edafik, fizyografik ve biyotik
faktörlerin bütünlüğüdür.
Yetişme ortamı, bir ekosistemin içinde yer aldığı
sınırları belirli ve üç boyutlu bir hacimdir. Yetişme ortamı
sınıflandırması aynı zamanda ekosistem birimlerinin
sınıflandırılmasıdır (KANTARCI, 1991). Yetişme ortamı
özellikleri bölgeseldir.
Yetişme Ortamı Faktörleri:
(1) Yeryüzü şekli (Konum, bakı, eğim, topoğrafya)
(2) İklim, (Yağış, sıcaklık, nem, rüzgar, iklim tipi vb)
(3) Toprak,
(4) Canlılar
(5) Anakaya
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
MERSİN ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Türkiye’nin Yetişme Ortamı bölgeleri ve bu
bölgelerdeki Orman İşletmeleri (Mersin Örneği)
4. Akdeniz Bölgesi:
4.1. Deniz Etkisine Açık Yetişme Ortamı Bölgeleri Grubu
4.1.1.Batı Akdeniz Yetişme Ortamı Bölgesi
ORMAN İŞLETMESİ: Anamur
4.1.2.Doğu Akdeniz Yetişme Ortamı Bölgesi
ORMAN İŞLETMELERİ: Gülnar, Silifke, Mersin, Tarsus,
4.4. Akdeniz Ardı Yetişme Ortamı Bölgeleri Grubu
4.4.1.Batı Toros Ardı Yetişme Ortamı Bölgesi
ORMAN İŞLETMESİ: Mut
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
4.1.2.Doğu Akdeniz Yetişme Ortamı
Bölgesi Yükselti-İklim Kuşakları:
• Doğu Akdeniz Kıyı Kuşağı (< 100m)
• Silifke-Erdemli Yöresi
• Anamur-Taşucu Yöresi
• Mersin-Adana Yöresi
• Alt Kızılçam Kuşağı (100-500 m)
• Anamur-Taşucu Yöresi
• Silifke-Erdemli Yöresi
• Mut-Göksu Vadisi Yöresi
• Orta Kızılçam Kuşağı (500-1000 m)
• Gülnar Yöresi
• Akarca-Çamlıyayla Yöresi
•
•
•
•
Kızılçam-Sedir Kuşağı (1000-1500 m)
Orta Sedir Kuşağı (1500-1750 m)
Üst Sedir Kuşağı (1750-2000 m)
Orman Üstü Otlaklar (Kır/Alp)Kuşağı (> 2000m)
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Toprak:
Yer küresinin yüzeyini
ince bir tabaka halinde
kaplayan, kayaların ve
organik maddelerin değişik
ayrışma ürünlerinin
karışımından meydana gelen,
içerisinde ve üzerinde geniş
bir canlılar alemi barındıran, bitkilere
durak yeri ve besin kaynağı olan, belli
oranlarda su ve hava içeren üç boyutlu
canlı bir varlıktır.
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Toprak Tanımı:
• Toprak bir ülkenin ekonomisinde önemli rolü
olan yeraltı servetlerinin ambarıdır.
• Toprak besinlerimizin % 78’ini oluşturan
bitkisel ürünlerin, bin bir derde çare şifalı
bitkilerin kaynağıdır.
“VATAN TOPRAĞI KUTSALDIR.
KADERİNE TERK EDİLEMEZ !”
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Topraklarda Bilinmesi Gerekli Özellikler
1. TOPRAK DERİNLİĞİ
2. TOPRAĞIN RENGİ
3. TOPRAĞIN TÜRÜ
4. TOPRAĞIN TAŞLILIĞI
5. TOPRAK STRÜKTÜRÜ
6. TOPRAK BAĞLILIĞI
7. TOPRAĞIN GEÇİRGENLİĞİ (SÜZEKLİĞİ)
8. TOPRAK NEMİ VE TOPRAK SUYU
9. TOPRAKTA KİREÇ
10. ANAKAYA
11. DURGUNSU VE TABAN SUYU OLUŞUMU
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Toprak Analizi Neden Önemlidir ?
• “Anlamadığını
yönetemezsin”
Christensen (1997)
• Toprak analizi ile, belli bir
yöreyi temsil eden toprak
örneği, laboratuvarda analiz
edilerek içerisindeki bitki besin
maddelerinin miktarları
bulunur. Bitkilerin neye ihtiyacı
olduğunu saptamaya yarar.
• Toprak analizi ile
ağaçlandırılacak alan veya
silvikültürel müdahale
edilecek alan hakkında daha
detaylı bilgi edinilmiş olur.
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Arazi Yetenek Sınıfları
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Toprak Profili:
Dikdörtgen prizması şeklinde kazılan bir toprak çukurunun
(genişlik:75-100 cm, uzunluk:100-150 cm, derinlik:120-130
cm) herhangi bir düşey yüzüne verilen isimdir ki, bu, ekseriya
büyük yüzeylerden biridir
Toprak Örneklerinin
Alınması ve Gönderilmesi
Her bir toprak örneğinin ~ 1-1,5 kg kadar olması analizler
için yeterlidir.
“BİR ANALİZ SONUCU,
ANCAK ÖRNEĞİN KENDİSİ
KADAR DOĞRU OLABİLİR”
Temsil yeteneği zayıf olan
örnekler yanlış ya da yanıltıcı
önerilerin yapılmasına neden
olur.
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Arazide Toprak ve Yetişme Ortamı Tanıtım
Tablosu
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Şubat,2010
Toprak türü nedir?
•
•
•
•
•
•
Kum
Kumlu balçık
Balçık
Killi balçık
Balçıklı kil
Kil
Toprak horizonlarının tekstürü, içerdiği kum, toz ve kil
oranlarına göre değişir. Genellikle en verimli topraklar kabaca
eşit miktarlarda kum, toz ve kilden oluşan balçık toprakları’dır.
Ölü Örtü (Organik toprak tabakaları):
• Toprağın üzerinde biriken ölü organik atıklardır (yaprak,
dal, kabuk vb. bitkisel atıklar ile hayvansal atıklar).
• Parçalanmış organik madde olan humus, toprak üst
tabakasının önemli bir elemanıdır. Humus, kilin
sıkışmasını önler ve suyu tutan gevrek bir toprak yapısı
oluşturur.
• Ormanda ölü örtü, yaprak, çürüntü ve humus
tabakalarının tümünü kapsar. Bu tabakalar orman
toprağının üstünde yer alırlar. Humus tabakasının
mineral toprağa karıştığı kesim (Ah- horizonu) ölü
örtüden sayılmaz. Ölü örtü sadece organik madde
tabakasına verilmiş genel isimdir.
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Humus Tipleri:
Humus tipleri esas itibariyle üçe ayrılır.
Bunlar; Mul tipi humus, çürüntülü mul tipi
humus, ham humus olarak isimlendirilirler.
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Türkiye Jeoloji Haritası
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Püskürük, tortul ve metamorf kayalar,
bunların alt bölümleri ve yapıları.
Püskürük kayalar: Ergimiş magmanın soğuması ile oluşmuşlardır.Granit: Genellikle açık renklidir. İri
ve orta büyüklükteki mineral kristallerinden oluşmuştur.İç püskürüktür.Fazla miktarda kuvars ve
feldispatlarla, az miktarda mika, amfibol ve demir oksitleri kapsamaktadır.Diorit: Gri ve koyu gri
renklidir. İri ve orta büyüklükteki minerallerden ibarettir.Dış püskürüktür.Kuvars azdır veya hiç
yoktur. Fazla miktarda feldispatlar ve anfiboller ile az miktarda mika ve demir oksitleri
içermektedir.Bazalt: Koyu gri ve siyah renklidir. Yoğun ve ince tanelidir.Dış püskürüktür.Hiç
kuvars yoktur. Önemli miktarda feldispat ve piroksen, az miktarda demir oksit ve biotit içerir.
Tortul Kayalar: Ayrışma ürünlerinin pekişmesi sonucu oluşmuşlardır.Kum Taşları: Griden kırmızıya
kadar değişen renge ve genellikle granüler poröz strüktüre sahiptirler.Esas itibariyle kuvars, bir
miktarda kalsiyum karbonat, demir oksit ve kil gibi çimento maddelerinden oluşmuşlardır.Şey’ler:
açıktan koyuya kadar değişen çeşitli renklerde, ince levhalı strüktüre sahip tortul kütlelerdir.Kil
mineralleri ve bir miktarda organik madde içermektedirler.Kireç Taşları: Renkler genellikle açık
gri ve sarı olup, ince taneli ve sıkı yapılıdırlar.Esas itibariyle kalsit ve kalsit ve dolomit ile, daha az
miktarlarda demir oksitler, kil, fosfatlar ve organik maddelerden oluşmuşlardır.
Metamorf Kayalar: Kayalardan sıcaklık ve basınç altında değişime uğrayarak oluşmuşlardır.Gnays:
Birbirini izleyen açık ve koyu renkler gösteren çizgili ve yapraklı tekstüre sahip metamorf
kayadır.Granitlerden oluşur. Mineral bileşimi granitinki gibidir.Şist: Renk, orijinal kayanınkine
benzemekte olup, yapraklı strüktür hakimdir.Bazlt ve şeyl’lerden oluşur, mineral bileşimi orijinal
mineralinki gibidir.Kuvarsit: Renk açıktan koyuya değişir. Sıkı ve yeknesak tekstüre sahiptir.Kum
taşlardan oluşur. Mineral bileşimi kum taşlarınki gibidir.Sleyt: Renk griden siyaha değişir. Sıkı ve
yumuşak tekstürlüdür.Şeyl’lerden oluşur. Mineral bileşimi şeyl’linki gibidir.Mermer: Renk
beyazdan kırmızıya, yeşile ve siyaha kadar değişir. Sıkıdır ve inceden kabaya değişen bir tekstür
gösterir.Kireç taşlarından oluşmuştur. Esas itibariyle kalsit ve dolomitten ibaret olup, az miktarda
demir oksit gibi renk maddeleri içerir.
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Anakaya (Mersin Örneği)
• Toros dağları kireç taşlarından oluşmuştur. Asıl
ana kaya kireç taşı dır (kalker +dolomit + marn).
Ancak yer yer serpantin, konglomera, fliş,
andezit, bazalta rastlanmaktadır.
• Ovalar alüvyonlarla oluşmuştur. Örneğin Mut ve
çevresinde anakaya marndır. Mersin ve
civarında kalker, konglomera, yukarı rakımlarda;
kalker, dolomit, serpantin, fliş’ler görülür.
Arazi Kullanım Planlaması
Toprağın durumuna göre Arazi
parçasının nasıl
kullanılacağına
karar verme
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Leptosol (Ranker-Rendzina)
• Sığ veya ekstrem taşlı
topraklar
• Toprak yüzeyinden 10
cm’den başlayan sert
anakaya
• Türkiye’de geniş
alanlarda var
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Toprak Profileri
Rendsina
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
RENDZİNA (LEPTOSOL)
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Şubat,2013
Mersin Toprak Profilleri
Balçıklı kil
Kireçtaşı
Tabakalı Kalker üzerinde Rendzina (Mersin)
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Şubat,2013
Kırmızı Akdeniz Toprakları
Terra rosa: Akdeniz iklimi etkisi
Terra fuska: Akdeniz ikliminin nemli
altında gelişmiş Ah/B (T) /C horizon
sıralamasına sahiptir. B horizonu kil
türünde ve parlak kırmızı renktedir.
Karstik alanlarda kayaların aralarında ya
da çatlaklarında bulunur.
fakat daha serin kesimlerinde terra fuska
tipi gelişmektedir. Ah/B/ (T) /C horizon
sıralamasına sahiptir. Ah horizonu
belirgindir. B horizonu genellikle kil türünde
ve sarımsı kahverengiden kırmızımsı
kahverengine kadar değişik renktedir.
Akdeniz Bölgesi’nde sedir kuşağının
yüksek kesimlerinde ve deniz etkisini
alabilen iç kesimlerde gelişmiştir.
Litosolik Rendzina
Fizyolojik: pek derin
Terra fusca
Fizyolojik: pek derin
Kireçli Esmer Orman Toprağı (Mersin)
Kireçli Esmer Orman
Toprağı / B Horizonundan
itibaren görülen kireç
Konkresyonları
Kireç Çatlakları
arasında
Kireçli Esmer
Orman Toprağı
Kireç Birikim Zonu
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Kireçsiz Orman Toprağı
(Mersin, Alata Şefliği, Bölme No: 97)
pH: 6,70, Toprak Türü: Kil (% 60),
Kireç: yok, Tuz: yok
Organik madde: % 2,90 (Üst horizon)
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Kireçli Esmer Orman Toprağı
(Mersin, Tömük Şefliği, Bölme No: 145)
pH: 7,40,
Toprak Türü: Kil (% 65),
Kireç: % 77,
Organik madde: % 9,25(Üst horizon)
Tuz: yok
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Ağaç Köklerinin Toprak Oluşumunu ve
Tutulmasını Sağlaması /
Fizyolojik-Mutlak Derinlik Faktörü
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu
Nisan,2013
Yol Şevleri
Toprak üst tabakası
ve diğer horizonları
(tabakalar), açılacak olan toprak
çukurlarından ya da yol kesitlerinden
dikey bir profil olarak görmek mümkündür.
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Kökler-Toprak Derinliği İlişkisi
Kızılağaç
Geniş Alana Yayılmış
Kökler
Derine
Salınmış
Kökler
Meşe
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Suyun Önemi:
Su, Topraktaki elementlerin besin elementlerine ayrışmasını
sağlar. Bitkilerin kan dolaşımını sağlar.
Bitki elementleri suda çözünmüş olarak alır (Şişli,N.,1999).
Na
H
O
H
H
O
Ca
+
H
Su Molekülleri
+
++
+
Na, K, Ca, Mg,
P,--- Fe,++…
K
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013
Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013