Çocuğum Yalan Söylüyor Bunu Nasıl Önleyebilirim?

Çocuğum Yalan Söylüyor Bunu Nasıl Önleyebilirim?
Yönetici tarafından yazıldı
Cuma, 09 Ekim 2009 05:35 - Son Güncelleme Cuma, 09 Ekim 2009 05:39
Çocuğum Yalan Söylüyor Bunu Nasıl Önleyebilirim?
Yalan, insanları aldatmak için uydurulmuş kasıtlı davranış veya sözdür.
Kısaca, bilerek yanıltmadır. Beş-altı yaşlarına kadar çocuğumuzun yalan
söyleme davranışlarında endişe edebileceğimiz bir durum söz konusu
değildir. Çünkü bu döneme kadar çocuklarda gerçeklik duygusu tam olarak
gelişmemiştir. Yani doğru-yanlış gibi kavramlar zihinde tam olarak
yerleşmemiştir.
Çocukların bu yaşlarda anlattıklarına yalan şeklinde değil de hata veya
yanlışlık olarak bakmak daha doğru olacaktır. Çocukların hayal dünyaları
çok geniş olduğundan, olmamış veya olmayacak olayları size sanki olmuş
gibi anlatabilirler. Bu fikirlere onların hikâyeleri olarak bakmalıyız. (Nar,
2005)
Bir şeyin yalan olabilmesi için onun daha önceden başkalarını aldatmak için
tasarlanmış, belli bir amaca varmak için düşünceli olarak düzenlenmiş
olması gerekir. Niyet burada başkalarını aldatmaktır. Yalan 5 yaşından önce
genelleşmemiştir.
Bu yaşlara kadar çocuk yalan ile gerçeği ayırt edemediği için yalan söyler.
Yalan demek bile doğru olmaz, yanlışlar vardır demek doğrudur. 6–7 yaşına
kadar çocuk olayları büyütebilir ve mübalağa edebilir. İki tür yalan söyleme
davranışı olduğu kabul edilmektedir. Bilerek yalan söylemede gerçekler,
bencilce bir sonuca varmak için bilerek saptırılır. Patolojik yalan söylemede
ise çocuk çıkar peşinde değildir, hayret verici şeyler söyleyerek
çevresindekilerin şaşkınlığını uyandırmak, çocuğa zevk vermektedir.
(Kuzucu, 2003)
1/7
Çocuğum Yalan Söylüyor Bunu Nasıl Önleyebilirim?
Yönetici tarafından yazıldı
Cuma, 09 Ekim 2009 05:35 - Son Güncelleme Cuma, 09 Ekim 2009 05:39
Çocuklar Neden Yalan Söylerler?
Bütün çocuklar yalan söyler ama yalancı doğmazlar. Sadece, yalan
söylemeyi öğrendikleri bir gelişim süreci yaşarlar. (Yörükoğlu, 1991)
Çocukların yalan söylemeyi öğrendikleri ilk insanlar aileleri
olabilmektedir: Aileler, yalanı kusur olarak görmelerine rağmen, bazen
çocuklara yalan söylemeleri için uygun ortamlar hazırlar. Pek çok ebeveyn
ileride ne gibi sonuçlara varacağını düşünmeden çocuğundan yalan
söylemesini ister. “Büyükanneye bugün ben hasta olduğum için ona
gidemediğimizi söyleyeceğiz, Dün evdeydik diyeceksin ya da bunu yaptığımı
babana söylemeyeceksin” gibi tembihlerle çocuğu yalana iterler ve çocuğa
nasıl yalan söylemesi gerektiği öğretilir.
Pek çok davranışına karışılan ve eleştirilen çocuk, hata yapmış
olmaktan ve küçük düşürülmekten korkar hale gelir: Bu durum çocuğun
uygunsuz davranışını ebeveyninden veya otorite sahibi kişiden gizleyip
kendini suçsuz gösterme çabasına girerek yalana başvurmasına yol açar.
Annesinin çok sevdiği vazosunu kıran dört yasındaki bir çocuk, vazonun
kırıldığından haberi olmadığını ye da vazoyu kedinin kırdığını söylerken,
aslında yalan söylemiyordur. Çünkü burada ne bilinçli bir zarar verme, ne de
bilinçli bir kandırma davranışı vardır. Burada sadece ve sadece korku
duygusundan kaynaklanan, çocuğun kendisini koruma davranışı vardır.
Cezalandırmaya yatkın anne babaların çocukları, yalan yoluyla istediklerini
elde ettikleri ve bu yüzden de yalanı alışkanlık haline getirdikleri
görülmektedir.
Yalan grup içinde statü kaybetme endişesi ile de söylenebilir:
(arkadaşlarının beğenisini kazanmaya çalışan bir çocuğun babasının milli
2/7
Çocuğum Yalan Söylüyor Bunu Nasıl Önleyebilirim?
Yönetici tarafından yazıldı
Cuma, 09 Ekim 2009 05:35 - Son Güncelleme Cuma, 09 Ekim 2009 05:39
sporcu olduğunu söylemesi gibi). Çok büyük bir evde oturmadıkları halde,
“bizim iki tane köpeğimiz var” diyen, kardeşi olmadığı halde,”benim kardeşim
doğdu” diyen, okula gitmediği halde,”ben okula gidiyorum” diyen ye da
“tatilde Antalya'ya gittik”,”annem beni hayvanat bahçesine götürdü” diye
aslında gitmediği halde gitmiş gibi anlatan ve senaryolaştıran pek çok çocuk
vardır.
İnsan mutsuz bir ruh hali içindeyken, mutlu olmak için her yolu dener:
Mutlu olmak yaşamdaki amacımızdır. Yetişkin insanların mutsuzluklarla
başa çıkma yöntemleri farklıyken, çocuklar mutsuzluklarını dışarıya mutlu
yansıtmak gibi davranış sergilerler. Anne- babası sürekli kavga eden bir
çocuk, öğretmenine ve arkadaşlarına anne- babasının hiç kavga etmediğini
ve çok iyi geçindiklerini söyleyebilir. Çocuğun anne- babasından
kaynaklanan mutsuzluğu, onu böyle bir savunma davranışına itebilir.
Anne-babanın birinin ölümü sonrasında çocuk, bu travmanın
oluşturduğu stresle başa çıkmak adına yalan söyleyebilir: Anne ye da
babasını kaybeden çocuklar, çoğu kez onları, hayattaymış gibi çevrelerine
yansıtırlar. Bazen anneanne, babaanne, dede, büyükbaba, dayı gibi
çocuğun duygusal anlamda çok bağlandığı yakınlarının ölümünde de, onlar
hayattaymış gibi konuşabilirler. 17 Ağustos depreminden sonra evlerini
kaybeden küçük çocukların, sanki evleri hatta çok güzel evleri varmış gibi
anlatmaları da travma sonrası stresle basa çıkma davranışlarını ortaya
koyması bakımından önemlidir.
Çocuklar da, biz yetişkinler gibi öz benliklerinin okşanmasından keyif
alırlar: Bunun sonucunda da özgüvenleri artar. Yetişkinler özgüvenlerini
geliştirmek için farklı yollara başvururlar. Ancak çocukların yolları sınırlıdır ve
bu gibi durumlarda yalan söyleme davranışını seçebilirler. Çocuk, öğretmeni
onu takdir etsin diye çok erken saatlerde uyuduğunu söyleyebilir. Annebabası tarafından takdir edilmek için, sınıfta falanca yarışmasında birinci
3/7
Çocuğum Yalan Söylüyor Bunu Nasıl Önleyebilirim?
Yönetici tarafından yazıldı
Cuma, 09 Ekim 2009 05:35 - Son Güncelleme Cuma, 09 Ekim 2009 05:39
seçildiğini anlatabilir. Takdir edilmek adına söylenen yalanlar arasında çok
cesur olmak, çok güçlü olmak, çok çalışkan olmak, en hızlı arabaya sahip
olmak, en güçlü babaya sahip olmak, çok yemek, en güzel anneye sahip
olmak, zengin olmak, çok başarılı olmak gibi senaryolar gelmektedir.
Anne babanın beklentisinin yüksek olduğu durumlarda, çocuk onları
hayal kırıklığına uğratmama çabası ile yalan söyleyebilir: Okulda ailesi
tarafından yüksek performans beklenen öğrenci, başarısının düşük olmasına
rağmen ailesini üzmemek ve onların tepkisini almamak için okulda
durumunun çok iyi olduğunu söyleyebilir.
Aileye aşırı bağımlılık sonucu anne babayı üzme ve sevgilerini
kaybetme korkusuyla üzüntü ve sıkıntı veren bir gerçeğin reddedilmesi
yalanı ortaya çıkartabilir: Aileye bağlılık, dayanışma, verilmiş söze saygı
gibi durumlar yalan söylemeye neden olabilir(anne babasına söz verdiği
halde düşük notlar alması ve bunu onlardan saklaması gibi).
Çocuk, yetersiz ilgi ve sevgi gösteren ana baba tutumları sonucu
ihtiyaç duyduğu ilgi ve sevgiyi yalanla sağlamayı deneyebilir: Anne
babanın yanlış tutumlarına karşı çocuğun geliştirdiği utangaç ve içe dönük
kişilik özellikleri, hatayı itirafı önleyerek yalana yol açabilir. Çocuk öğretmeni
onu takdir etsin diye çok erken saatlerde uyuduğunu söyleyebilir. Annebabası tarafından takdir edilmek için, sınıfta falanca yarışmasında birinci
seçildiğini anlatabilir.
Ebeveynler Olarak Neler Yapabiliriz? Çocuklarda yalan söyleme
davranışı gözleyen anne-babaların hiç birisi durumdan memnun olmaz.
Hatta bazıları çocuklarının ilerde sahtekâr, yalancı, dolandırıcı, soyguncu
olmaya aday olduğunu bile düşünüp, şimdiden bu yalanları söyleyerek
4/7
Çocuğum Yalan Söylüyor Bunu Nasıl Önleyebilirim?
Yönetici tarafından yazıldı
Cuma, 09 Ekim 2009 05:35 - Son Güncelleme Cuma, 09 Ekim 2009 05:39
insanları kandırmaya çalışıyorsa, ilerde kim bilir neler yapabilir diye paniğe
kapılmaktadırlar. (Tuzcuoğlu, 2005)
Oysa anne ve babalar bu korkudan uzaklaşıp neler yapabilecekleri üzerine
düşünmelidirler. Peki, anne-babalar olarak neler yapabilirsiniz; (Kuzucu,
2003)
· Çocuğa her durumda kabul edilip sevildiğini hissettirmek çok önemlidir.
· Çocuğun eğitiminde onu yalana itecek fiziksel ve sözel şiddet
kullanılmamalıdır.
· Çocuk kapasitesi dışında zorlanıp, başaramadığı şeyler için
suçlanmamalıdır.
· Korkuyu çocuk yetiştirmede bir araç olarak kullanan ailelerin çocuklarında
yalan söyleme davranışına diğer çocuklara oranla daha sık rastlanmaktadır.
Bu nedenle çocuk eğitiminde korkutmaya yer verilmemelidir.
· Çocuğa sürekli yapılmaması gereken davranışları hatırlatmak yerine,
ondan beklenen davranışları konuşmak çocuk eğitiminde daha doğru bir
yaklaşımdır.
5/7
Çocuğum Yalan Söylüyor Bunu Nasıl Önleyebilirim?
Yönetici tarafından yazıldı
Cuma, 09 Ekim 2009 05:35 - Son Güncelleme Cuma, 09 Ekim 2009 05:39
· Çocuğa gerçeği söyleme konusunda cesaret verilmelidir. Dürüst
davrandığında anne babanın memnuniyetini çocukla paylaşması iyi bir ödül
olabilir.
· Çocuğun tutum ve davranışlarına karşı eleştiren ve yargılayıcı olmaktan
kaçınmalı, yaramazlık ve hatalarının bir kısmı görmezlikten gelinmelidir.
· Çocuk yalan söylediğinde hemen cezalandırılmamalıdır. Çünkü çoğu kez
sırf cezadan korktuğu için bu yola başvurmuş olabilir.
· Çocuğun yalanları kişisel saldırı olarak algılanmamalıdır. Çünkü çocuklar
bazen ana babalarını saymadıkları için değil, hataları yüzlerine vurmasın
diye yalan söylerler.
· Çocuk yalan söylediğinde bunu ona kanıtlama girişiminde bulunup,
gerçeğe bağlı kalması konusunda ısrar etmek olumsuz sonuçlar doğurabilir.
Çocuğun yalanla yüzleşmesi sağlanmalı, ama söylediği yalanı kabul etmesi
için baskı yapılmamalıdır.
· Yalanı ortadan kaldırmak için öncelikle yalana yol açan nedenlerin
bilinmesi ve onların ortadan kaldırılması gerekir. Çocuğun söylediği
yalandan çok yalanı söylemesine neden olan psikolojik faktörler dikkate
alınmalıdır. Bu yapılırken olaylara sadece büyüklerin değil küçüklerin
gözüyle de bakılmalıdır.
6/7
Çocuğum Yalan Söylüyor Bunu Nasıl Önleyebilirim?
Yönetici tarafından yazıldı
Cuma, 09 Ekim 2009 05:35 - Son Güncelleme Cuma, 09 Ekim 2009 05:39
· Çocuğunuza her fırsatta onu sevdiğinizi, onun sizin için çok önemli
olduğunu hissettirin. Bunu ifade eden cümleleri sık sık kullanmaktan
korkmayın. Yalan söyleme davranışı bütün önlemlere rağmen hala devam
ediyorsa mutlaka bir uzmandan yardım alın.
www.muhsinyazici.com
7/7