endüstriyel orman ürünleri

2013
ENDÜSTRİYEL
ORMAN ÜRÜNLERİ
Sektörel Raporlar Serisi IV
Endüstriyel Orman Ürünleri Sektör Raporu, orman ürünleri sektöründe yaşanan
gelişmeleri yakından takip etmek ve plan, program ve strateji geliştirme
çalışmalarına altlık oluşturmak amacıyla hazırlanmış olup Türkiye ve Düzce
orman ürünleri sanayiini mercek altına almaktadır.
Uzm. Ercan EKTİ
T.C. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı
Düzce Yatırım Destek Ofisi
16.12.2013
İçindekiler
TABLO VE GRAFİK LİSTESİ ........................................................................................................................ 4
YÖNETİCİ ÖZETİ ....................................................................................................................................... 5
GİRİŞ ........................................................................................................................................................ 6
Kereste ve Parke ..................................................................................................................... 7
Laminat Parke: ................................................................................................................................. 8
Lamine Parke: .................................................................................................................................. 8
Masif Parke: ..................................................................................................................................... 9
Kaplama ve Kontrplak ........................................................................................................... 9
Yonga ve Lif Levha.............................................................................................................. 10
İLİŞKİLİ SEKTÖRLER ................................................................................................................................ 11
DÜNYADAKİ DURUM ............................................................................................................................. 12
TÜRKİYE’DEKİ DURUM ........................................................................................................................... 14
DIŞ TİCARET ........................................................................................................................................... 20
DÜZCE’DE ENDÜSTRİYEL ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ ........................................................................ 26
ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAR ........................................................................................................................... 34
Sektörün Güçlü Yönleri: ...................................................................................................... 34
Sektörün Zayıf Yönleri: ....................................................................................................... 35
Sektöre Yönelik Fırsatlar: .................................................................................................... 35
Sektöre Yönelik Tehditler .................................................................................................... 35
Sektördeki Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri ........................................................................... 36
Sektörde Teknoloji Kullanımının Yetersizliği: ................................................................................ 36
Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 36
Yatırımlar İçin Finansman Yetersizliği: ........................................................................................... 36
Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 36
Sektörün Test ve Analiz Laboratuvarlarının Bulunmaması:........................................................... 37
Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 37
Sektörün Hammadde Teminindeki Sorunlar: ................................................................................ 37
Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 37
Enerji Maliyetlerinin Pahalılığı: ...................................................................................................... 37
Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 37
Kalifiye Eleman Yetersizliği: ........................................................................................................... 38
Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 38
Hammadde Fiyatları Üzerindeki İlave Vergi Yükleri: ..................................................................... 38
Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 38
2
Hammadde Satışlarında Koşulların (kredi, tahsisat kriterleri) İhracat Yapan Üreticileri Dikkate
Almadan Belirlenmesi:................................................................................................................... 38
Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 39
Kalitesiz Hammadde İthalatı:......................................................................................................... 39
Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 39
Sektörün Rekabet Gücünün Artırılması ............................................................................... 39
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................................. 42
KAYNAKÇA ............................................................................................................................................. 44
3
TABLO VE GRAFİK LİSTESİ
Tablo 1: Dünya Ağaç ve Orman Ürünleri İhracatı (milyon $)
Tablo 2: Dolar bazında dünyada sektörel dağılım (1990-2008)
Tablo 3: Dolar bazında Türkiye’de sektörel dağılım (1990-2008)
Tablo 4: Türkiye’de sektörel dağılımın toplam sektör içindeki payı (1990-2008)
Tablo 5: Kereste Sektöründe Önemli Kuruluşlar
Tablo 6: Kontrplak Sektöründe Önemli Kuruluşlar
Tablo 7: Kaplama Sektöründe Önemli Kuruluşlar
Tablo 8: Yonga-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar
Tablo 9: Lif-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar
Tablo 10: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri
Tablo 11: Düzce İlinde Kayıtlı Orman Ürünleri İşletmeleri
Tablo 12: Düzce ilinin çeşitli ürün gruplarında toplam kapasite rakamları
Grafik 1: Türkiye Geneli Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü İhracatında İlk 10
Ülke
Grafik 2: Türkiye’nin Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatı
4
YÖNETİCİ ÖZETİ
Endüstriyel Orman Ürünleri Sektör Raporu, orman ürünleri sektöründe yaşanan
gelişmeleri yakından takip etmek ve plan, program ve strateji geliştirme çalışmalarına altlık
oluşturmak amacıyla hazırlanmış olup Türkiye ve Düzce orman ürünleri sanayiini mercek
altına almaktadır.
Raporun oluşturulması sürecinde Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve İhracatçılar Birlikleri,
tarafından hazırlanan raporlardan ve Ekonomi Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Türkiye
İstatistik Kurumu, Düzce Ticaret ve Sanayi Odası gibi çeşitli kurumlardan sağlanan verilerden
istifade edilmiştir.
Birçok ülkenin toplam yüzölçümünden daha fazla orman varlığına sahip olan Türkiye’nin
ormanlık alanı ise %26’dır. Bu derece büyük bir kaynak iyi değerlendirilir ve sanayiye tam
anlamıyla kazandırılırsa, ülke ekonomisi için büyük bir avantaj olacaktır. Yaklaşık 300.000
kişiye istihdam imkânı sağlayan Türkiye ağaç mamulleri ve orman ürünleri sektörünün
büyüklüğü 19 milyar $ değerindedir.
5
GİRİŞ
Dünyadaki hızlı nüfus artışı ve sanayileşme doğal kaynaklar üzerinde yoğun baskılar
oluşturmakta ve bu olumsuzluktan ormanlar ciddi şekilde etkilenmektedir. İnsan yaşamı için
gerekli olan ihtiyaç maddelerinin büyük bir çoğunluğu ormanlardan sağlanmaktadır. Diğer
sektörleri besleyen temel girdi olarak önemli bir yere sahip olması sebebiyle orman ve orman
ürünleri, ülkelerin ekonomik kalkınmalarında son derece önemli bir yere sahiptirler.
Ormanların, toplum ve çevre yaşamında büyük önem taşıyan su rejimini düzenleme,
toprak koruma (erozyonu önleme) ve çevre kirliliğini (hava, su ve toprak) önleme gibi
yaşamsal işlevlerinin yanında, biyolojik çeşitliliğin korunmasındaki yeri ve rolü son derece
önemlidir. Ulusal ve evrensel düzeylerde önemleri giderek artan “biyolojik çeşitlilik” ve
“korunan alanlar” bakımından ülkemiz önemli potansiyel kaynağa sahip bulunmaktadır.
Düşük teknoloji ve sermaye ile emek yoğun faaliyet gösterdiği düşünülen orman
endüstrisi son yıllarda hızlı bir dönüşüm geçirerek geçmiş yıllara oranla daha çok bilgi ve
sermaye yoğun bir sektör olma yolunda ilerlemektedir. Ülkemiz, mevcut potansiyeli ve
stratejik pozisyonunu dikkate alarak tanıtım faaliyetleri ve birebir ilişkilerini etkin ve sürekli
bir şekilde yürütebilirse ve sektör Ar-Ge faaliyetlerine önem verirse uluslararası pazarlarda
daha iyi bir pozisyona gelebilecektir.
Bu çalışmada, içinde bulunduğumuz yüzyılın önemli tabi kaynaklarından olan, sanayide
önemli yer tutan orman ürünleri sanayinin tanımı yapılarak, ülkemizde bu sektörün mevcut
durumu, üretim kapasitesi, ithalat ve ihracat projeksiyonları ve genel bir değerlendirmesi
yapılmıştır. Ayrıca Düzce ili bazında da endüstriyel orman ürünleri sektörü hakkında bilgiler
verilmiştir.
6
SEKTÖR TANIMI
Orman ürünleri sektörü, imalat sanayi yapılanması içerisinde birincil ve ikincil imalat
sanayi grupları adı altında faaliyet yürütmektedir. Bunlardan birincil imalat sanayi, odunu
doğrudan hammadde olarak kullanan; kereste ve parke sektörü, kaplama ve kontrplak,
yonga ve lif levha endüstrisi ana başlıkları altında alt sektörlere ayrıldığı görülmektedir. İkincil
imalat sanayi grubu ise, birincil imalat sanayi grubunun ürünlerini hammadde olarak
kullanan; mobilya, doğrama, ahşap parke, prefabrik ev, palet, ambalaj vb. gibi sanayi
gruplarıdır.
Orman ürünleri ana sektörü ağaç ve ağaç mantarı ürünleri (200) adı altında (mobilya
hariç);
(201) Ağacın hızarlanması, planyalanması ve emprenye edilmesi,
(202) Tahta plaka imalatı, kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtaların imalatı,
(203) İnşaat kerestesi ve doğrama imalatı,
(204) Ahşap konteyner imalatı,
(205) Diğer ağaç ürünleri, ağaç mantarı ürünleri, saz, saman ve benzeri malzemelerden
örülerek yapılan eşyaların imalatı olmak üzere beş alt sektörden oluşmaktadır.
Kereste ve Parke
Kereste, tomrukların boyuna biçilmesiyle elde edilen ve marangozluk ile inşaat
sektöründe kullanılan nitelikli ağaçlar, çevrede görülen birçok ahşap eşyanın yapımında
kullanılmak üzere işlenip hazırlanmış olan odunlardır. Başka bir tanımı ise; odunun biçilmesi,
kesilmesi ya da yontulmasıyla elde edilen, birbirine paralel en az iki yüzü bulunan parçalara
kereste denir.
Kereste, ağaçların gövdelerini ve dallarını meydana getiren sert bir maddedir. İnşaat
malzemesi, kâğıt ve yakıt yapımında hammadde olarak kullanılmaktadır. Bulunduğu şekliyle
kullanılmayan ağaç önce tomruklar halinde ormandan kesilir, sonra biçme atölyelerinde
kereste haline getirilir. Keresteler sınıflandırılır, kurutulur, gerekiyorsa son işlemler yapılıp
pazarlanır. Dünyada ortalama olarak kesilen ağaçların yarısı yakacak olarak diğer yarısı da
kâğıt imalatında ve çeşitli işlerde kereste olarak kullanılmaktadır. Kullanılacağı yere göre
çeşitli ağaçlardan kereste elde edilir. Sertliklerine bağlı olarak bazı ağaçlar aşağıdaki gibi
sınıflandırılır:
1. Çok Sert Ağaçlar: Ceviz, karaağaç, kara salkım
7
2. Sert Ağaçlar: Kayın, dişbudak, karasakız, karaağaç ve bazı kavak cinsleri
3. Yumuşak Ağaçlar: Kestane, sarı kavak, selvi, sedir
4. Çok Yumuşak Ağaçlar: Beyaz çam, ladin, ıhlamur, söğüt
Yapı keresteleri en çok iğne yapraklı ağaçlardan elde edilir. “n” kesit boyutlarına göre lata,
kadron, tahta, azman gibi isimler alır. Yine keresteler 1. 2. ve 3. sınıf olmak üzere sınıflara
ayrılır.
I. Sınıf Keresteler: Taşıyıcı özellikleri yüksek ve görünümleri düzgündür. Özel işlerde
kullanılırlar.
II. Sınıf keresteler: Taşıyıcılık özellikleri normaldir. Yapıda bu tip keresteler kullanılır.
III. Sınıf keresteler: Taşıyıcılık özellikleri çok azdır. Yapının önemsiz kısımlarında kullanılır.
Kereste endüstrisinde hammaddenin maliyete etkisi fazla olduğundan hammadde konusu
önemli bir faktördür. Ülkemizde kereste maliyetinde odun hammaddesinin yeri %80
dolaylarında olduğundan, kereste endüstrisi hammaddeye yönelik endüstriler grubuna girer.
Kereste üretimi ile ilgili standartlar TS 52, TS 697, TS 3277, TS 801, TS 820, TS 1264, TS
1265, TS 5005 ve TS 5603 olup, diğerleri numune alma/hazırlama, tolerans sınırları, kurallar,
istifleme, paketleme ile ilgilidir. Türkiye’de kereste sektöründe faaliyet gösteren ISO 9000
veya ISO 14000 belgeli işletme bulunmamaktadır. Günümüzde dünyada ve ülkemizde
kullanımı oldukça artan ahşaptan üretilen parke, laminat, lamine ve masif parke olmak üzere
üç şekilde adlandırılmaktadır.
Laminat Parke: EN 13329 standardına uygun olarak en üstte özel koruyucu şeffaf film
tabakası ve altında ağaç deseni bulunan dekor kâğıdı, E1 kalitesinde HDF, MDF, yonga levha
vb. plaka ve en altta sağlamlığı artıran ve nemden koruyan melamin içeren astardan oluşur.
Laminat parkeler 195 mm x 1383 mm x 9 mm ölçülerde üretilmektedir. Türkiye’de % 80
oranında laminat parke tercih edilmektedir. Laminat parkeler; uzun ömürlü olması, sigara
ateşine, çizilmelere karşı dayanıklı olması, kolay temizlenirliği ve hijyenikliği, lekelerden
etkilenmemesi, alttan ısıtmaya uygun olması, noktasal darbelere dayanıklılığı ve mobilya
ayaklarından aşınmaması gibi özelliklerinden dolayı diğer ahşap parkelere göre pek çok
avantaj sağlamaktadır.
Lamine Parke: Türkiye’de daha çok TS 73 ile tanımlanan Y.A. (sert odun) masif parke
üretilmekte olup lamine parke ve laminat parke üretimi ve kullanımı yaygınlaşmaktadır.
Lamine parke; dört kat dolgu ve iki son kat olmak üzere altı kat UV kurumalı vernik katmanı,
8
4 mm kalınlığında ağaç kaplama, 10 mm kalınlığında çift taraflı kalibre edilmiş ve suya
dayanıklı kontrplaktan oluşur. Lamine parkelerin toplam kalınlığı 14 mm olup, 4 mm
kalınlıktaki üst tabakada tropikal Afrika ormanlarında yetişen sapelli, iroko, afrormosia,
bubinga ya da kayın, meşe, dişbudak, akçaağaç odunları kullanılmaktadır. Lameller 197 mm x
2180 mm x 14 mm ve 128 mm x 1070 mm x 14 mm boyutlarda olabilmektedir. Özellikle
yerden ısıtmalı mekânlar için ideal olup, yaşanan mekânlarda uygulama kolaylığı sebebiyle
tercih edilmektedir. Lamine parkelere uygulanan çok özel ve sert cilalar, darbelere ve
çizilmelere karşı lamine parkelerin dayanıklılığını artırmaktadır.
Masif Parke: Uzun boy, masif parke özel olarak Afrika’dan getirilen tomruklardan
üretilmektedir. Üretimi, yüzey basıncına ve aşınmaya dayanıklı çok uzun ömürlü sert
ağaçlardan yapılmaktadır. Masif parke, ahşabın yer döşemesi olarak inşaat ve dekorasyon
sektöründeki en eski uygulamalarından biridir.
Birleşmiş Milletler - ISIC - İktisadi Faaliyetlerin Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması
(Rev III.) İmalat Sanayi Sınıflamasına göre düz kereste üretiminin kod numarası 2010.0.01,
parke üretiminin kod numarası 2010.0.02’dir. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları
Kod Sistemine (GTİP) göre kerestenin ve parkenin kod numaraları 44.07 ve 44.09’dur.
Kaplama ve Kontrplak
Ahşap kaplamalar, çeşitli ağaçlardan soyma, dilme-kesme ve biçme yöntemleri ile elde
edilen 0,5-0,8 mm incelikte yaprak levhalardır. GTİP-Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon
Numaraları kod Sistemi (1989)’ ne göre ahşap kaplama malzemelerinin GTİP kod numarası
44.08’dir.
Mobilya sektörünün önemli ve ayrılmaz girdilerinden biri olarak nitelendirilen ahşap
kaplama
malzemelerinin
üretiminde
genel
olarak
kesme
kaplama
teknolojisi
kullanılmaktadır. Ülkemizde de sektörde üretim gerçekleştirilen fabrikalarda yatay yönde
kesme yapan makineler kullanılmaktadır. Ülkemizde sektörde üretim yapan firmaların büyük
bir bölümü Marmara Bölgesi’nde (% 80 civarında) bulunmakta olup, bu bölgeyi İç Anadolu
Bölgesi (% 15) izlemektedir.
Kontrplak, kurutulmuş ince ağaç katmanlarının lif doğrultularının birbirine çapraz olarak
dizilip yapıştırılması ile oluşan ahşap paneldir (Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman
Ürünleri İhracatçıları Birliği Haziran 2011 Sektör Raporu). Kontrplaklar en az 3 adet
kurutulmuş ağaç katmanından yapılır. Bu katmanlar, üst üste gelenlerin lif yönleri birbirine
dik olacak şekilde yerleştirilir. Yüzeylerin aynı yönde olması gerektiğinden paneller tek
9
sayıdaki katmanlardan oluşur. Kontrplak ürün grubunun GTİP-Gümrük Tarife İstatistik
Pozisyon Numarası GTİP 44.12 dörtlü kod altında yer almaktadır. Yaş ve kuru sistemlerle
kontrplak üretim yöntemleri olmasına rağmen daha çok kuru sistemle kontrplak üretimi
yapılmaktadır. Kullanıldığı yerler:
İnşaat sektöründe: Beton kalıbı, parke altı kontrplak, çiftliklerde iç duvar yapılarında, iç
duvar ve dış duvarlarda döşeme ve kaplama malzemesi olarak, tarım ürünlerinin
depolanması için sandık yapımında, merdiven basamaklarında, çatı yapımında, şantiye işleri
için levhalarda, endüstriyel zeminlerde, depo için zeminlerde, kalıp sistemlerinde, ara bölme
levhasında, platformlarda, yaya geçitlerinde, köprülerde, çocuk oyun bahçelerinde,
Mobilya üretiminde: Mobilya için yan ve alt panellerde, mobilya yüzey çalışmasında,
Ulaştırma sektöründe: Tır, treyler, römorklar, kamyonet ve otobüsler, konteynerler,
römorkların duvar, tavan ve iç kaplamasında, LNG taşıyıcılarında, membran tankları için
yalıtım panelleri tamamlayıcısı,
Ambalaj sektöründe: Ahşap sandık Flightcase, yüksek kaliteli paketleme, düşük kaliteli
ambalaj ve reklam stantları, trafik işaretleri ve göstergelerde.
Ahşap kaplamalar, çeşitli ağaçlardan soyma, dilme-kesme ve biçme yöntemleri ile elde
edilen 0,5–0,8 mm incelikte yaprak levhalardır (Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman
Ürünleri İhracatçıları Birliği Haziran 2011 Sektör Raporu). GTİP-Gümrük Tarife İstatistik
Pozisyon Numaraları kod Sistemi (1989)’ ne göre ahşap kaplama malzemelerinin GTİP kod
numarası 44.08’dir.
Türkiye’deki ahşap kaplama fabrikalarında ceviz, karaağaç, dişbudak, meşe, kayın, kavak,
çam, çınar ve akçaağaç gibi yerli ağaçlarımızdan başka bazı yabancı türlerden okume, abaçhi,
sapelli, sipo, makore, zigana, avodire, moringui, teak, meranti, sereya gibi türler de ahşap
kaplama levhaları elde etmek amacıyla kullanılmaktadır.
Yonga ve Lif Levha
Yonga levha, “odun parçalarından (odun yongaları, testere talaşı, rende talaşı vb.) ve/veya
diğer lignoselülozik malzemelerden (keten, kenevir ipliği, kendir ipliği, suyu çıkarılmış şeker
kamışı posası vb odunlaşmış bitkilerden) elde edilen yongaların tutkallandıktan sonra, sıcak
preslenmesiyle elde edilen levhalar” olarak; lif levha ise, “odun liflerinin doğal yapışma ve
keçeleşme özelliklerinden yararlanılarak biçimlendirilmesi sonucu oluşan levhalar” olarak
tanımlanmaktadır. Yonga levha ve lif levha sektörü Fasıl “44” içerisinde; Yonga levha “4410”
G.T.İ.P. numarası ile “YONGA LEVHA ve benzeri levhalar ve ağaçtan veya diğer odunsu
10
maddelerden benzeri levhalar (reçineler veya diğer organik bağlayıcı maddelerle aglomere
edilmiş olsun olmasın)”, Lif levha ise “4411” G.T.İ.P. numarası ile “Ağaçtan ve diğer odunsu
maddelerden LİFLEVHALAR (reçineler veya diğer organik maddelerle aglomere edilmiş olsun
olmasın)” 12 haneli açılımla yer almaktadır.
Ağaç malzeme günümüzde hem masif hem de odun kompozitleri olarak çok geniş ve
değişik alanlarda değerlendirilmektedir. Masif ağaç malzemenin anizotrop yapısı, geniş yüzey
gerektiren
kullanım
yerlerinde
yetersiz
kalması
ve
ekonomik
nedenlerle
odun
hammaddesinden teknik yollarla yonga levha, lif levha, kontrplak vb. ahşap levhalar
üretilmektedir. 1940’lı yıllarda endüstriyel olarak, odunun doğal kusurlarından arındırılmış,
izotrop ve homojen bir yapıya sahip yonga levha üretimine başlanılmıştır. Türkiye’de yonga
levha ve lif levha endüstrileri 1950’li yıllarda kurulmuştur. Özellikle, II. Dünya savaşından
sonra şehirlerin yeniden yapılandırılması çalışmalarında geniş boyutlu malzemeye duyulan
ihtiyaç nedeniyle yonga levha ve lif levha endüstrileri hızla gelişmiştir.
İLİŞKİLİ SEKTÖRLER
Üretim için gereken hammadde temini ve ürünlerin pazarlanmasına bağlı olarak ilişkide
bulunulan sektörler ilişki yoğunluklarına göre;
• Mobilya sektörü,
• Ormancılık,
• Tutkal ve kimyasal madde üretim sektörü,
• Kereste fabrikaları ve marangozlar,
• Kâğıt sektörü,
• İnşaat sektörü,
• Dekorasyon,
• Odun tüccarları,
• Petrol ürünleri satıcıları,
• Otomotiv sektörü,
• Enerji,
• Profil üreticileri,
• Orman-köy kooperatifleri,
• Çimento üretim sektörü,
• Metal sanayii
11
• Boya, cila, izolasyon gereçleri
• Cam ve benzeri gereçler,
• Kapı, pencere doğramaları ve madeni aksamları olarak sıralanabilir.
DÜNYADAKİ DURUM
Dünyanın toplam ormanlık alanı yaklaşık dört milyar hektar (ha) olup, toplam karasal
alanın %31’ini oluşturmaktadır. Mevcut ormanların yaklaşık % 95’i doğal ormanlardan, %5’i
ise plantasyonlardan oluşmaktadır. En fazla orman alanına sahip kıtalar ve toplam dünya
orman alanına oranları itibariyle; Avrupa %46, Kuzey ve Orta Amerika %25,7 ve Afrika
%21,8’dir. Orman bakımından dünyanın en zengin beş ülkesi olan Rusya Federasyonu,
Brezilya, Kanada, ABD, Çin, dünya toplam ormanlık alanlarının yarısına sahiptir.
Dünya yuvarlak odun üretimi yıllık 3,4 milyar m³ civarında olup bunun %53’ü yakacak
odun, %47’si endüstriyel odundur. Yakacak odunun yaklaşık %90’nı gelişmekte olan ülkeler
tarafından üretilip tüketilmekte iken endüstriyel odun üretiminin %79’u gelişmiş ülkeler
tarafından üretilmektedir. Endüstriyel odun üretiminde belli başlı ülkeler sırasıyla; ABD,
Kanada, Rusya Federasyonu, Brezilya ve Çin Halk Cumhuriyetidir. Yakacak odun üretim ve
tüketiminde belli başlı ülkeler; Hindistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Brezilya ve Endonezya’dır.
Dünyadaki yıllık uluslararası endüstriyel odun ticareti 123 milyon m³, yakacak odun ticareti
ise 2,5 milyon m³ civarında gerçekleşmektedir. Son yıllarda Çin Halk Cumhuriyeti ithalatçı
olarak öne çıkmış, Fransa ve Almanya da ihracat artışı ile dikkati çeker hale gelmiştir.
Endüstriyel odunda beli başlı ihracatçı ülkeler Rusya Federasyonu, ABD, Yeni Zelanda,
Malezya, Kanada ve Almanya iken ithalatçı ülkeler arasında Çin, Japonya, Finlandiya ve İsveç
gibi ülkeler başta gelmektedir.
Dünya kereste üretimi, 2010 ve 2011 yılları arasında 362 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir.
Dünya kereste ihracatı, 2010 yılında 28,9 milyar $ olarak gerçekleşmiştir.
Dünya kontrplak üretiminin, 2010 ve 2011 arasında 88 milyon m³ civarında gerçekleştiği
tahmin edilmektedir. Dünya kontrplak ihracatı; 2006–2010 yılları arasında inişli çıkışlı bir
eğilim izlediği tespit edilmiş ve 2010’da 12,1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Dünya kontrplak
ithalatı son beş yılda % 8,6 gerileyerek ithalatın 2010 yılında 11,6 milyar $’a düşmüştür.
Tablo 1: Dünya Ağaç ve Orman Ürünleri İhracatı (milyon $)
SIRA
ÜLKE
AĞAÇ VE AHŞAP EŞYA
ODUN DIŞI ORMAN
2010
12
2008
20
2010
7.7
13
8.5
37
6.5
41
5.4
51
5.5
73
4.3
98
3.7
67
3.9
60
2.8
34
2.3
41
50
9
40.
203
91.
829
9.65
3
8.85
0
8.49
3
7.04
8
6.22
1
4.92
6
4.31
9
4.36
9
3.26
4
2.93
6
09
1
Çin
2
Almanya
3
Kanada
4
A.B.D.
5
Rusya
6
Avusturya
7
Malezya
8
İsveç
9
Polonya
10
Endonezya
35
Türkiye
Diğerleri
TOPLAM
9.33
5
10.1
16
9.28
5
6.78
4
7.78
6
5.67
0
4.73
4
4.97
7
3.76
2
2.88
0
534
53.1
34
118.
996
ÜRÜNLERİ
TOPLAM
200
2
20
8
009
10
1.
1.
981
11.008
071
355
7
73
859
9.586
19
6
1
17
114
8.664
35
2
7
90
630
7.956
29
8
12
34
34
33
101
105
573
103
46.4
74
107.
125
4.68
5
7.69
0
9
9
3
31
0
7
86
3
2
18
2
8
85
8
1
11
02
2
8
99
4
4.
4.
351
963
7.
8.
413
575
6.229
4.958
4.405
4.387
3.349
3.048
673
51.437
115.700
Yapılan periyodik envanter ve değerlendirmeler, gelişmiş ülkeler başta olmak üzere bazı
ülke ve bölgelerde ormansızlaşmanın stabilize edildiğini, hatta orman alanlarının bir miktar
artmakta olduğunu (Avrupa’da yıllık ortalama 881 bin ha), buna karşılık gelişmekte olan
ülkelerin ağırlıkta olduğu çoğu ülke ve bölgelerde ormansızlaşmanın halen devam ettiğini
göstermektedir. 1980-1990 döneminde yıllık ortalama orman azalması 15,5 milyon hektar
iken 1990-2000 döneminde bu miktar 9,4 milyon hektara düşmüştür. Forest Resources
Assessment (FRA) 2010 Raporu’na göre, dünyada orman alanlarındaki azalma geçtiğimiz 10
yıl içinde (2000-2010) yıllık ortalama 5,2 milyon hektar olurken, Türkiye son 10 yılda yaptığı
ağaçlandırma ve rehabilitasyon çalışmaları ile orman varlığını artıran ülkeler arasında üst
sıralarda yer almıştır.
Dünyanın ağaç ve kağıt üretiminin %90’ını yapan 43 ülkenin üye olduğu ‘’Uluslararası
Orman ve Kağıt Dernekleri Konseyi’’nden alınan bilgilere göre; dünya orman ürünleri sanayi
470 milyar $’dan daha fazla hacme sahip olup, bu sektörde 14 milyonun üzerinde kişi
13
istihdam edilmektedir. Sektörün 2023 yılında 1 trilyon dolar mertebesinde bir büyüklüğe
ulaşacağı öngörülmektedir.
Tablo 2: Dolar bazında dünyada sektörel dağılım (1990-2008)
Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010
TÜRKİYE’DEKİ DURUM
Ülkemizde 1870’li yıllardaki sanayi yapılanması içerisinde yer almaya başlayan orman
ürünleri sanayi sektörü 1892 yılında ilk kereste fabrikasının İstanbul’da kurulması, 1938
yılında ülkemizdeki kereste fabrikası sayısının 33 adete yükselmesi ile gelişimini sürdürmüş
ve 1963 yılında planlı kalkınma dönemlerinin başlaması ile hızlı bir gelişim sürecine girmiştir.
1970 yılında Orman Bakanlığı’na bağlı katma bütçeli bir kuruluş olan Orman Ürünleri
Sanayi Kurumu’nun (ORÜS) kurulması ve bu kuruluşun 1983 yılında iktisadi devlet teşekkülü
niteliğine kavuşturulması ile önemli bir gelişime sahne olan orman ürünleri sanayi sektörü,
14
ORÜS’ ün 1992 yılında özelleştirme kapsamına alınmıştır. 1996–2000 yılları arasında
özelleştirilmesi sonucunda tüzel kişiliği sona ermesi ile özel sektörün hâkim olduğu bir
yapılanmaya geçmiştir.
Orman ürünleri sanayi sektörü içerisinde yer alan kâğıt hamuru ve kâğıt sanayi alt sektörü
en önemli gelişimini ülkemizde 1936 yılında Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları İşletmesi
(SEKA) adıyla iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulmasıyla göstermiş ve SEKA bu alanda
önemli bir öncü görev üstlenerek kâğıt sanayinin ülkemizdeki gelişimine yön vermiştir. 1998
yılında özelleştirme kapsamına alınan SEKA 2000–2004 yılları arasında İzmit ve Silifke tesisleri
haricinde özelleştirilmiş ve özel sektörün önemli bir ağırlığa sahip olduğu bir konumu
almıştır.
Liberal ekonomi karakterinin uygulama alanı bulduğu ülkemizde 2000’li yıllarda orman
ürünleri sektörü gelişmiş ve sayıca çoğalmıştır. 2004 yılı genel imalat sanayi ve orman
ürünleri sanayi verileri incelendiğinde Türkiye’de genel imalat sanayi kapsamında 211.046
adet işletme mevcutken, bu işletmelerin %24 düzeyini orman ürünleri sanayi sektörü
oluştururken (50.773 işletme), % 4’ lük kesimini ise kâğıt ve kâğıt ürünleri sanayinin
oluşturduğu (8.917 işletme) görülmektedir. Yani imalat sanayinin işyeri sayısı bazında %28’lik
kesimi orman ürünleri sanayi yapılanmasına ait konumdadır (59.690 işletme). Bu işletmelerin
sayısı ve yüzde miktarı günümüzde daha da artmıştır.
Birçok ülkenin toplam yüzölçümünden daha fazla orman varlığına sahip olan Türkiye’nin
ormanlık alanı ise %26’dır. Bu derece büyük bir kaynak iyi değerlendirilir ve sanayiye tam
anlamıyla kazandırılırsa, ülke ekonomisi için büyük bir avantaj olacaktır. Yaklaşık 300.000
kişiye istihdam imkânı sağlayan “Türkiye Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü”nün
büyüklüğü 19 milyar $ değerindedir.
Tablo 3: Dolar bazında Türkiye’de sektörel dağılım (1990-2008)
15
Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010
Tablo 4: Türkiye’de sektörel dağılımın toplam sektör içindeki payı (1990-2008)
Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010
Türkiye’de kereste üretimi 2010 ve 2011 yılları arasında 6,2 milyon m³ civarı
gerçekleşmiştir. Türkiye, 166 ülke arasından 13. üretici olarak yerini almış ve dünya
üretiminden %1,6 oranında pay almıştır. Türkiye’deki kereste ve parke üretimi ile ilgili toplam
işyeri sayısı 2011 yılı itibariyle 3.469, çalışanların sayısı ise 15.405’tir.
Türkiye 15 milyon $ ile 178 ülke arasında 69. sırada kereste ihracatçısı olarak yer
almaktadır. Kereste ithalatı 132,3 milyon $’a kadar çıktığı görülmektedir.
16
Tablo 5: Kereste Sektöründe Önemli Kuruluşlar
KURULUŞ ADI
KURULU
KURULUŞ ADI
KURULUŞ
Ş YERİ
YERİ
Görmüş Orman Ürünleri A.Ş.
Adana
Narin A.Ş.
Hatay
Tepe Kapı Doğrama San. ve Tic.
Ankara
Sakarya Kerestecilik
Isparta
Balıkçıoğlu Mobilya Tasarım Ltd.
Ankara
Adım A.Ş.
Isparta
Kahramanlar Orman Ürünleri A.Ş.
Ankara
Adas Ltd. Şti.
İçel
Ortap Orman Ürünleri Kaplama
Ankara
Kuriş A.Ş.
İstanbul
Nevtaş Orman Ürünleri A.Ş.
Ankara
Diker Ltd. Şti.
İstanbul
Ulupınar Orman Ürünleri Ltd. Şti.
Bartın
Yorüs
A.Ş.
Şti.
A.Ş.
Yenice
Orman
İzmir
Ürünleri A.Ş.
Gölmak A.Ş.
Bolu
Sonçağ Terim Ltd. Şti.
İzmir
Atılım A.Ş.
Bolu
Azim Kereste Ltd. Şti.
İzmir
Acunlar A.Ş.
Burdur
Ekşioğlu Ltd. Şti.
İzmit
Bayraktar Ltd. Şti.
Bursa
Foça Sunta San. ve Tic. A.Ş
Karabük
Aksun Ltd. Şti.
Bursa
Cesurlar Orman Ürünleri
Karabük
A.Ş.
Orca Orman Ürünleri
Bursa
Kastamonu Entegre Ağaç
A.Ş.
İmsan Ltd. Şti.
Bursa
Kastamon
u
Çağ Orman Ürünleri A.Ş.
Kastamon
u
Şerifoğlu A.Ş.
Düzce
Sülekler A.Ş.
Düzce
Yaprak Ltd. Şti.
Düzce
Düzkapı A.Ş.
Düzce
Öney A.Ş.
Düzce
Sancaklı Orman Ürünleri A.Ş.
Düzce
Dostaş A.Ş.
Kayseri
Hasan Kula Orman Ürünleri
A.Ş.
Yücel Kerestecilik A.Ş.
Konya
Adıyamanlar Kereste ve
Amb. Ltd. Şti.
Vahdet Orman Ürünleri
Sakarya
Maya Fırınlı Kayın Koll. Şti.
Muğla
Samsun
Samsun
17
Doğsan A.Ş.
Düzce
Ayancık Orman Ürünleri
Sinop
A.Ş.
Sağlamlar Orman Ürünleri. A.Ş.
Edremit
Tekağaç A.Ş.
Tekirdağ
TZDK
Erzurum
Başoğlu A.Ş.
Zonguldak
Angünsan Ltd. Şti.
Erzurum
Kaynak: TOBB Sanayi Veritabanı
Kontrplak üretiminde 126 ülke arasından 200 bin m³ üretim ve % 0,1 pay ile 35. sırada,
ahşap kaplamada 100 bin m³ üretim ile dünyada 25. sırada yer almaktadır. 141 ülke
arasından 47. büyük ihracatçı olarak yerini almış ve 2010 yılında 12,9 milyon $’lık kontrplak,
25,2 milyon $’lık ahşap kaplama malzemeleri ihracatı yapmıştır. Türkiye dünya kontrplak
ithalatında 16. sırada yer almış ve 179 milyon $ değerinde ithalat gerçekleştirmiştir. Dış
ticaret dengesi olumsuz olup, ihracatın ithalatı karşılama oranı son 7 yıl ortalaması % 41,5’tir.
Tablo 6: Kontrplak Sektöründe Önemli Kuruluşlar
KURULUŞ ADI
KURULUŞ YERİ
KURULUŞ ADI
KURULUŞ YERİ
Bizon Ağaç San. Tic. A.Ş.
Adapazarı
Eken Ağaç Mam.
Bayrampaşa /
Tic. ve San. A.Ş.
Dastaş Demircioğlu San.
Adapazarı
ve Tic. A.Ş.
İstanbul
Sitaş Siteliler Ağaç
Siteler / Ankara
İşleri İmalat San. ve Tic.
A.Ş.
Haşep Kaplama San. ve
Düzce
Tic. A.Ş.
Taner Entr. Ağaç San.
Varışlar Ağaç Mam.
San. ve Tic. Tic. A.Ş.
İnegöl/Bursa
Zed Ahşap Ltd. Şti.
Tic. A.Ş.
Yiğit İnş. -Orman Ür.
Çorum
Teşvikiye
Şişli/İstanbul
Pendik/İstanbul
Tic. Ltd. Şti.
Kaynak: 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı/ Orman Ürünleri Sanayi İht. Kom. Rap.
Tablo 7: Kaplama Sektöründe Önemli Kuruluşlar
KURULUŞ ADI
KURULUŞ YERİ
Kapsan kaplama
Düzce
Burhan çelik ahşap
Abant
Haşep kaplama
Düzce
San tic. Ağ. Kapl.
Ankara
Doğsan Düzce Orman Ürünleri ve Ağaç Kaplama
Düzce
18
Kaynak: TÜİK
Türkiye’de levha sektörünün toplam üretim kapasitesi yaklaşık 9 milyon m³ olup, 2011 yılı
üretim miktarı 7,5 milyon m³ (4 milyon m³ yonga levha ve OSB, 3,5 milyon m³ lif levha)
düzeyindedir. Levha sektöründe toplam 40 iş yeri faaliyet göstermekte bunun 16’sı yonga
levha ve OSB, 24’ü ise lif levha üretimi yapmaktadır. Dünya levha ihracatı, 2010’da 15,1
milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Türkiye ise, 139 ihracatçı arasında 318.682 milyon $’la 13.
levha ihracatçısı olarak dünya levha pazarındaki yerini almıştır. Türkiye’nin levha ithalatı,
2010 yılında yaklaşık 326 milyon $ düzeyinde gerçekleşmiştir.
Tablo 8: Yonga-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar
FİRMA ADI
FABRİKA YERİ
Ayorsan A.Ş.
Sinop
Devrektaş A.Ş.
Zonguldak
Foça Sunta A.Ş.
İzmir
Giresun Orman Ltd. Şti.
Giresun
Gentaş A.Ş.
Bolu
İttaş A.Ş.
Bursa
Kast. Entg.
Kastamonu
Kast.Entg. A.Ş.
İzmit
Kast. Entg.
Balıkesir
Koyuncuoğlu (Setaş)
Kütahya
Köseoğlu A.Ş.
Kayseri
Masstaş A.Ş.
Bolu
Orma A.Ş.
Isparta
Panel (Yontaş) A.Ş.
Samsun
Samedoğlu A.Ş.
Mersin
Serdar Ağaç A.Ş.
Bursa
S.F.C. A.Ş.
Kastamonu
Starwood A.Ş.
Bursa
Sumaş A.Ş.
Balıkesir
Suntasan A.Ş.
Eskişehir
Tever Ağaç A.Ş.
İzmit
Teverpan A.Ş.
Tekirdağ
Vezir Ağaç A.Ş.
Samsun
19
Yonsan A.Ş.
Manisa
Kaynak: TOBB Sanayi Veri Tabanı
Tablo 9: Lif-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar
FİRMA ADI
FABRİKA YERİ
Bolu Lif (Gbs) A.Ş.
Bolu
Çamsan A.Ş. (Ordu)
Ordu
Çamsan A.Ş. (Adapazarı)
Adapazarı
Divapan A.Ş.
Düzce
Kast.Entegre A.Ş. (Gebze)
İzmit
Kast.Entegre A.Ş. (Kastamonu)
Kastamonu
Kuroğlu A.Ş.
İzmit
Selolit A.Ş.
Manisa
Serdar Ağaç A.Ş.
Bursa
S.F.C. A.Ş.
Kastamonu
Teverpan A.Ş.
Tekirdağ
Tever Mdf A.Ş.
Tekirdağ
Yıldız Sunta Mdf A.Ş.
İzmit
Yıldız Entegre A.Ş.
İzmit
Turanlar Grup (Vezir Ağaç)
Samsun
Kaynak: TOBB
Orman ürünleri sektörü emek yoğun bir sektör iken, makine yoğun bir sektöre
dönüşmektedir. Bu sektörün tüm alt sektör dalları önceleri iç piyasaya yönelik kurulmuş iken,
şimdi dünya pazarlarına hitap eden duruma gelmiştir.
DIŞ TİCARET
2012 yılı sektörel bazda ihracat rakamlarına göre; Türkiye ağaç mamulleri ve orman
ürünleri ihracatı, 2011 yılına kıyasla, yaklaşık % 14 oranında bir artış kaydederek 3 milyar 865
milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Sektörün 2012 yılı Türkiye toplam ihracatındaki payı %
2,5 olmuştur.
20
Grafik 1: Türkiye Geneli Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü İhracatında İlk 10
Ülke
Kaynak: Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve İhracatçıları Birliği, 2012 yılı Faaliyet Raporu
2012 yılında en çok ağaç mamulleri ve orman ürünleri ihracatı yapılan başlıca ülkeler Irak,
İran, Azerbaycan, Libya, Almanya, İngiltere, Gürcistan, Türkmenistan, Mısır ve Rusya
Federasyonu’dur.
Tablo 5: Türkiye’nin Ağaç ve Orman Ürünleri İhracatı (Dolar) ve Türkiye Toplam İhracatı içindeki
payı (%) 1990-2008
Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010
Dünya’da sektör ihracatı 2000-2008 döneminde 1,5 kat büyümüştür. İlgili dönemde
Türkiye’nin sektör ihracatı 7 kat büyümüştür. 2008 yılı itibariyle Türkiye’nin toplam ağaç ve
21
orman ürünleri ihracatı (gemi hariç) 2,95 milyar $ olup, dünya ilgili sektör ihracatındaki payı
2000-2008 döneminde 4 katına çıkarak %0,67 düzeyine ulaşmıştır.
Grafik 2: Türkiye’nin Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatı
Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010
Türkiye ağaç mamulleri ve orman ürünleri 2012 yılı ağaç mamulleri ve orman ürünleri
sektörü ihracatı iller bazında incelendiğinde; İstanbul’un 1,6 milyar dolar ile ilk sırada yer
aldığı ve bir önceki yılın eş değer dönemine kıyasla sektör ihracatında değer bazında % 9,5
artış yaşandığı görülmektedir. En büyük artışı % 41 ile Bursa gerçekleştirmiştir.
Tablo 6: Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatında İlk 10 İl
2011
İL
MİKTAR
2012
DEĞER
MİKTAR
DEĞİŞİM (%)
DEĞER
MİKT
AR
İSTANB
UL
972.882.4
58
İZMİR
165.946.6
79
GAZİAN
TEP
KAYSER
105.590.4
65
131.518.8
1.511.303.
872
299.700.8
75
260.744.1
60
275.013.3
975.504.19
6
188.609.32
5
132.300.44
3
165.908.79
1.655.207.
0,3
DE
ĞER
9,5
PAY (%)
MİK
DE
TAR
ĞER
45,3
42,
951
364.436.4
8
13,7
74
342.944.4
8,8
9,4
6,1
8,9
7,7
8,2
6
25,3
55
315.434.1
21,
31,
5
26,1
14,
22
İ
01
BURSA
156.223.0
68
ANKAR
A
43.790.03
5
ADANA
57.774.90
3
KOCAEL
İ
105.911.8
86
ANTALY
A
52.844.47
5
HATAY
45.468.53
3
MERSİN
23.022.39
4
Genel
Toplam
2.064.346.
933
19
211.235.3
13
141.791.3
2
197.897.37
11
297.703.2
7
49.897.785
153.878.3
63.114.980
112.045.2
75.909.956
91.216.26
43.257.992
66.371.26
40.841.657
53.954.83
823
2,3
4,0
9,2
33,
2,9
2,9
3,5
2,4
2,0
1,7
1,9
1,4
1,1
1,3
100,
10
7
-28,3
23.125.067
49.283.83
-18,1
3.864.991.
26
437
15,3
-10,2
14,
4
0,4
4
2.153.099.3
5,8
2
0
3.388.601.
8,5
3
1
41.796.65
7,7
13,9
1
3
47.156.21
9,2
9
52
5
78.315.74
40,
35
5
96.813.28
26,7
32
34
83.832.22
7
17,
9
4,3
14,
1
0
0,0
Kaynak: AKİB Genel Sekreterliği
2010 yılında Türkiye’nin en çok kereste ihracatı yaptığı ülkeler ilk sırayı alan ve toplam
ihracatın %27’sinin yapıldığı Irak’tan sonra, KKTC, Azerbaycan, Türkmenistan ve Ürdün
olmuştur. Bu ülkelerin önemlileri Tablo 7’de verilmiştir.
Tablo 7: Ülkelere göre Kereste İhracatı ($)
23
Kaynak: Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 2011 Kereste
Sektörü Raporu
Dünya kereste ihracatı 2006 yılında 32,8 milyar $ düzeyinde iken, 2010’da 28,9 milyar $
olarak gerçekleşmiştir. Dünya kereste ihracatının %16,9’u Kanada, %11,4’ü İsveç ve %10,4’ü
de Rusya Federasyonu tarafından yapılmaktadır. Bu ülkelerden sonra en yüksek payı sırasıyla
ABD (%7,7) ve Almanya (%6,4) almaktadır. Türkiye ise 178 ülke arasında 69. sırada kereste
ihracatçısı olarak yer almaktadır (Kaynak: Trademap, 2011).
Türkiye’de kereste ithalatı 2000–2010 yılları arasında inişli çıkışlı bir eğilim gösterdiği,
2000 yılında 33 milyon $ olarak gerçekleşirken 2010’da bu değerin %300 artarak 132,3
milyon $’a kadar çıktığı görülmektedir.
2010 yılında Türkiye, kereste ithalatının %30,5’ini Rusya Federasyonu’ndan, %25,5’ini ise
Ukrayna’dan yapmıştır. Bu iki ülkeyi takiben Türkiye’nin en çok kereste ithal ettiği ülkeler
sırasıyla Romanya (9,9), Kamerun (%8,5) ve Bulgaristan (4,9) olmuştur. Bu ülkelerin
önemlileri Tablo 7’de verilmiştir.
Tablo 8: Türkiye’nin Ülkelere Göre Kereste İthalatı (Dolar)
24
Kaynak: Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 2011 Kereste Sektörü
Raporu
Dünya kereste ithalatı 2010 yılı Trademap verilerine göre; dünya kereste ithalatının
%13,1’ini 3,8 milyar $’lık değeriyle Çin Halk Cumhuriyeti yapmaktadır. Onu sırasıyla ABD
(%12,2), Japonya (%7,8), İngiltere (%6,2) ve İtalya (%5,8) takip etmektedir. Türkiye ise 223
kereste ithalatçısı arasından dünyanın 37. sırada kereste ithalatçısı olarak yerini almıştır.
Tablo 9: Türkiye’de Kereste ve Parke İhracatının Yıllara Göre Miktarları
25
Kaynak: TOBB
DÜZCE’DE ENDÜSTRİYEL ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ
Düzce iline orman ürünleri imalat yatırımı için toplam 239 milyon TL sabit yatırım tutarı
karşılığında toplam 60 adet (58 Yerli, 2 Yabancı Sermaye) teşvik belgesi düzenlenmiş olup
2333 kişilik istihdam sağlanmıştır.
Tablo 10: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri
(1000 ABD Doları)
1 Ocak-
1 Ocak-
31.12.2011
31.12.2012
DÜZCE
85.100
101.669
Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri
18.496
22.312
Çelik
4.743
12.355
26
Çimento Cam Seramik ve Toprak
Ürünleri
387
458
Değerli Maden ve Mücevherat
6
1
Demir ve Demir Dışı Metaller
2.622
7.414
Deri ve Deri Mamulleri
62
125
Diğer Sanayi Ürünleri
21
3
Elektrik – Elektronik
1.415
1.893
Fındık ve Mamulleri
676
534
Gemi ve Yat
6
0
Halı
23
17
Hazır Giyim ve Konfeksiyon
1.641
1.804
33
0
İklimlendirme Sanayii
13.975
11.569
Kimyevi Maddeler ve Mamulleri
8.705
6.776
Maden ve Metaller
165
80
Makine ve Aksamları
7.377
7.292
Savunma ve Havacılık Sanayii
4.173
8.718
Su ürünleri ve Hayvancılık Mamulleri
0
17
Süs Bitkileri ve Mamulleri
15
120
Taşıt Araçları ve Yan Sanayi
4.807
3.510
Tekstil ve Hammaddeleri
15.701
16.670
Yaş Meyve ve Sebze
51
0
Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve
Mamulleri
Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi
Düzce ilinde ağaç mamulleri ve orman ürünleri sektöründe 2011 yılında 18.496.000 dolar
ihracat gerçekleştirilirken, 2012 yılında yaklaşık %21’lik artış ile 22.312.000 dolarlık ihracat
seviyesine ulaşılmıştır. Ağaç mamulleri ve orman ürünleri % 22’lik pay ile Düzce ilinin ihracat
kalemleri arasında en üst sırada yer almaktadır.
Ağaç ve orman ürünleri sektöründe İran, Irak, Türkmenistan, Gürcistan, Azerbaycan,
Rusya, Ürdün, Almanya, İsrail, İtalya, Mısır, Libya ihracat pazarları olarak başı çeken
27
ülkelerdir.
Kaplama sektöründe öne çıkan ihracat pazarları İtalya, Mısır, İran, Lübnan, Almanya,
B.A.E., Litvanya, İsrail, Özbekistan, İspanya olarak sıralanmaktadır. Japonya, Çin, Kanada,
Fransa, Kore, Avusturya gibi ülkeler de dünyada kaplama ithalatında en üst sıralarda yer
aldıklarından, ülkemiz ve Düzce ili için ihracat pazarı anlamında büyük potansiyel teşkil
etmektedir.
Tablo 11: Düzce İlinde Kayıtlı Orman Ürünleri İşletmeleri
Firma Ünvanı
Yağmur Mobilya Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce OSB Şubesi
Doruk Ağaç Ürünleri İmalat İnşaat Nakliyat Sanayi ve Tic. A.Ş.
Orka Ahşap Ürünleri Sanayi ve Tİc. Ltd. Şti Gümüşova Şubesi
ASD Orman Ürünleri Pazarlama Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce Şubesi
Topçuoğlu Grup Mobilya Sanayi Ltd. Şti. Düzce 1. Şubesi
Parke-Tek Parke Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce Şubesi
Topçuoğlu Grup Mobilya Sanayi Ltd. Şti.
Masif Kaplama ve Kereste Sanayi Tic. A.Ş.
Kelebek Mobilya Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce Fabrikası
Divapan Entegre Ağaç Panel Sanayi Tic. A.Ş.
Parke-Tek Parke Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce 2. Şubesi
Karabacak Parke Kereste İmalat Sanayii Tic. Ltd. Şti
Sancaklı Mobilya, Ağaç Sanayi ve Tic. A.Ş.
Seksen Bir Mobilya Tic. ve San. A.Ş.
Çavuşoğlu Orman Ürünleri Nakliye Tic. Ve San. Ltd. Şti.
Arın Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. Ltd. Şti Düzce 2. Şubesi
Kapsan Kaplama ve Ağaç Sanayii A.Ş.
Haşep Kaplama Sanayi ve Tic. A.Ş.
Dendro Parke Sanayi A.Ş. Gümüşova Şubesi
Mobsar Mobilya Sanayi A.Ş.
Görür-Çekyat-Mefruşat-Kereste-Nakliye-Konfeksiyon-Elektrikli Ev Aletleri-KuyumculukGıda Petrol Ürünleri Oto Alım Satım Müteahhitlik İnşaat Malzemeleri Turizm Sanayi ve Tic.
Ltd. Şti.
Kuruoğlu Kerestecilik ve Dış Ticaret A.Ş Düzce Şubesi
28
Düzkap Ağaç Mamulleri Sanayi ve Tic. A.Ş.
Akyüz Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. A.Ş.
Standart Parke Orman Ürünleri İnş. Turizm Besi. ve Hayvan Ürünleri San. Tic. Ltd. Şti.
Doruk Ağaç Ürünleri İmalat İnşaat Nakliyat Sanayi ve Tic. A.Ş. Çilimli Şubesi
Kaya Kaplama Sanayi ve Tic. Kollektif Şti.
Orsan Entegre Orman Ürünleri Pazarlama Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
Stillay Mobilya Dekorasyon İnşaat Taahhüt Turizm San. ve Tic. A.Ş.
Yiğitler İnşaat Mobilya Doğrama Beyaz Eşya Züccaciye Nakliyat ve Turizm Sanayi Tic. Ltd.
Şti.
Gürsoy Ahşap Ürünleri Pazarlama İmalat İthalat İhracat Sanayi Tic. Ltd. Şti.
Termodin Yapı Malzemeleri Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce Şubesi
Kara Group İnşaat Mobilya Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti.
Güven Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. A.Ş.
Selçuklu Tekstil ve Ev Gereçleri Ltd. Şti. Düzce Şubesi
Turna Ahşap – İnşaat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
Ak Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Düzce Şubesi
Mercanlar Parke Kereste Kaplama Sanayii Tic. Ltd. Şti.
Prisma Mobilya ve Deri Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
ALB Mobilya Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi
Recep Sivrikaya
Promer Mühendislik Yapı Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Düzce Çilimli Şubesi
Hüseyin Demirbaş - Çampa Orman Ürünleri
Kuvantum Orman Ürünleri ve İnşaat San. Tic. A.Ş. Düzce Şubesi
Merkez Veterinerlik Tarım Orman Ürünleri Hayvancılık Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
Siti İnşaat Mühendislik Taahhüt Tic. Ltd. Şti. Düzce Şubesi
Meskap Ağaç Kaplama Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
Bayraklar Orman Ürünleri Nakliyat ve Sanayi Tic. Ltd. Şti.
Vecdi Keskin – Keskin Ticaret
Öztürk Kardeşler Tarım ve Orman Ürünleri İmalat San. Sportif Faaliyetler Taşımacılık ve
Oto Yık. Yağ. Servis İstasyonu Tic. San. Ltd. Şti.
Turunçlar Ambalaj Sanayi ve Ticaret Ltd. Şirketi Düzce Şubesi
Yekta Ahşap ve Orman Ürünleri Gıda Tekstil İnşaat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
Çağlayan Ahşap ve Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
29
Nevtaş Uluslararası Ahşap Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
Özcanlar Çelik Beyaz Eşya Nakliyat Orman Ürünleri Tic. Ve San. Ltd. Şti.
Selahattin Çelebi Orman Ürünleri, İnşaat Taahhüt, Petrol, Gıda, Tarım Ürünleri Sanayi ve
Tic. Ltd. Şti.
Aksancak Orman Ürünleri İthalat-İhracat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
Muzaffer Sezgin
Recep Çodar – Azimkar Ticaret
Akfa Kilittaş İnşaat Hafriyat Orman Ürünleri Nakliye San. ve Tic. Ltd. Şti.
Sarıahmetoğulları Orman Ürünleri Gıda-Tarım-Hayvancılık Otomotiv Tekstil ve İnşaat
Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
Bakırlar Kereste Sanayi ve Tic. Kollektif Şti- Rasim Bakır
Has-Al Nakliye ve Orman Ürünleri ve Av Malzemeleri Hayvancılık İnşaat İthalat İhracat
San. Tic. Ltd. Şti.
Toplam Firma Sayısı: 63
Kaynak: Düzce TSO
Toplam İşçi Sayısı:3219
Düzce Orman Ürünlerinde Bazı Önemli Firmalar
Doruk Ağaç Ürünleri: Doruk Ağaç A.Ş. uzun yıllar ahşap sektöründe faaliyet gösteren
firma ortaklarının birikim ve tecrübelerinin bir araya gelmesiyle 2004 yılında kurulmuştur.
Kaplamalı MDF ve Sunta üretiminde 40 çalışanıyla yola çıkan ve ahşap sektöründe hızla
büyüyen firma, 2007’de yapılan yatırımlar sonucu en son teknolojiye uygun makine
parkurunda üretilen paneller, büyük ölçekteki proje taahhütlerine giren firmalara Ebatlama,
Bantlama, Çoklu Delik ve CNC hizmetleri verebilecek hattını devreye sokmuştur.
Bu yatırımlarla başta iç kapı - oda kapısı olmak üzere mutfak ve banyo dolabı gibi konut içi
sabit mobilya üretiminde önemli mesafeler kat etmiş, 2008 yılında gerek yurt içinde gerekse
yurt dışında ciddi projelerde taahhüt firmalarının en önemli çözüm ortağı olmayı başarmıştır.
Küresel ekonomik krizin baskısı altındaki 2009 yılında firma, %30 gibi bir büyüme trendini
yakalayarak iç kapı ve kapı yarı mamulleri sektöründe Türkiye’nin en geniş ürün yelpazesini
sunabilen entegre bir çözüm ortağına dönüşmüştür.
İstikrarlı büyümesini sürdüren Doruk Ağaç A.Ş. 2010 yılında %130 büyüyerek kırılması zor
bir rekora imza atmıştır. Günümüzde ürün ve hizmetlerini Dorstil Components, Dorstil Door
30
ve Dorstil Project markalarıyla Türkiye ve dünyada 30 ülkeye ihraç ederek liderlik yolunda
kararlı adımlarla ilerlemektedir.
50.000 m2 açık alan üzerine kurulu iki fabrikada yılda 500.000 adet plaka kaplamalı panel,
250.000 adet kapı üretimi gerçekleştirilmektedir.
Şerifoğlu Parke: 1967 yılında Düzce merkezli olarak kurulan Şerifoğlu Parke, masif parke
üretimi ile başlayan yolculuğuna bu konuda kazandığı birikim ve tecrübesini katarak
Avrupa'nın en çok tercih edilen ürünü olan lamine parke ile devam ederken, ahşap
üretiminden hiçbir zaman vazgeçmemiştir.
Dünya standartlarındaki üretimini 105.000 m² açık, 45.000 m² kapalı alan üzerinde kurulu
olan fabrikalarında gerçekleştirmektedir. Yıllık 2.000.000 m² üretimi ile Türkiye'nin ilk ve en
büyük lamine parke üreticisi olan Şerifoğlu, kuruluşundan bu yana hedeflerinden ve
kalitesinden ödün vermeyerek yoluna devam etmektedir. Yurt içinde gün geçtikçe yayılan
bayi ağı ve üretiminin %30'unu oluşturan ihracatı ile Türkiye'de olduğu gibi, uluslararası
pazarda da aranan marka haline gelmiştir.
Orka Ahşap Ürünleri: Banyo Mobilyası alanında uzmanlaşmayı tercih eden; tüm birikim ve
deneyimini bu alana yönlendirerek, büyük bir marka olmayı başaran Orka Türkiye'de
1994'ten bugüne şık ve kullanışlı banyo mobilyaları üretmektedir.
Firma 200’ün üzerinde personeli ve 40.000 metrekare açık arazi üzerinde 13.000
metrekare kapalı alanda, evrensel kalitede üretim yapmaktadır.
Tüm ürünlerde, Sanayi Bakanlığı'nca onaylı garanti belgesi bulunurken 2008 yılında
dünyanın birçok ülkesinde Orka markası tescillenmiştir. "Her aşamada kalite" ilkesi ile
hedeflerine koşan Orka marka bilinirliğini ve pazar payını artırarak liderliğini sürdürmektedir.
ASD Orman Ürünleri: 1999 yılında üretim tesisini kuran ASD Laminat, 4 emprenye hattı, 2
CHPL, 3 HPL hattı ve tesislerinde yıllık 28.000.000 metrekare üretim kapasitesi ile Türkiye’de
sektörünün öncü kuruluşlarından biridir.
Haşep Kaplama: Firma 1993 yılında 1 adet Cremona TN 4000 ile kaplama üretimine
başlamış olup 1994 yılında ise ilk Cremona soyma makinesini temin etmiştir. 1996 yılında
2.Cremona TN 4000 firma tarafından makina parkına eklenmiştir.
2003 yılında yeni fabrika binası 7000 m2 kapalı alan içerisinde hizmete açılmış olup
makinalar içerisine 1 adet 460cm boyunda ve diğeri Türkiye'de hala hiçbir kaplama
fabrikasında olmayan 520cm'lik, 2 adet Cremona marka dik bıçak eklenmiştir. Aynı zamanda
1 adet ütülü kurutma ile potlu kaplamaların düzeltilmesi için 1 adet kaplama presi de
31
hizmete girmiştir. Yeni fabrika binasındaki üretimin günümüz teknolojisine uygunluğu bu
sayede sağlanmıştır.
Tüm bu unsurlarla beraber firmanın şu anki aylık üretim kapasitesi 1.250.000 m2’ye
ulaşmış bulunmaktadır.
Kelebek Mobilya: Cumhuriyet tarihinin en eski sanayi kuruluşlarından biri olan Kelebek
Mobilya, 1935 yılında uçak kanatları için kontrplak üretmek amacıyla kurulmuştur. 1986
yılına kadar İstanbul Haliç’te Kelebek markalı olarak kontrplak üretimi faaliyetinde
bulunmuştur. 1978 yılında dünyanın konusunda en iyi proje grupları ile teknik işbirliği
yaparak Düzce'de kurduğu Modüler Mobilya fabrikasını, Avrupa'nın en modern ve büyük
tesislerinden biri olarak işletmeye açmıştır. 1990 yılında İMKB'de halka arz edilmiş olup;
halka açık anonim şirket statüsündedir.
Kelebek Mobilya 186.000 metrekarelik bir sahada 40.000 metrekare kapalı alanda en
güncel teknolojileri kullanarak; mobilya, mutfak, banyo, oturma grupları ve özel ahşap
donanımların üretimini sürdürmektedir.
Karabacak Parke: Karabacak Parke, 1980 yılında Düzce’de küçük bir tezgah olarak masif
parke üretimine başlamıştır. 2000 yılına kadar sektörün öncülerinden olarak devam etmiş,
2000 yılından sonra ise masif parke üretimini bırakarak lamine üretimine geçmiştir.
Halen üretim hattında 9’luk 14,5’luk, 3 strip ve 2 strip lamine üretimine devam
etmektedir. Tek vardiya üretiminde aylık 20.000 m2, yıllık kapasitesi 240.000 m2 olarak
üretimine devam etmektedir.
Standart Parke: Standart Parke’nin tesisi Düzce – Gümüşpınar Köyü’nde 2.000
metrekaresi kapalı olmak üzere 13.000 metrekarelik alanda 50 metreküplük buharlama ve
200 metreküp kurutma fırınlarıyla birlikte diğer işleme makineleriyle faaliyette
bulunmaktadır. Tesisin yıllık 1000 metreküp kereste ve 180.000 metrekare parke işleme
kapasitesi bulunmaktadır.
Üretimde kullanılan ağaç türleri ağırlıklı olarak yurtdışından ithal edilmektedir. Meşe,
kayın, dişbudak çeşitleri Bulgaristan ve Rusya’dan; Uzakdoğu’dan ise merbau ve Afrika’dan
sapelli temin edilmektedir. Standart Parke kendi markası için üretimin yanında birçok yerli
parke markası içinde üretim yapmaktadır.
32
Çevreye duyarlı üretim, Standart Parke’nin önem verdiği kalite unsuru olarak öne
çıkmaktadır. İleriye yönelik olarak Standart Parke orman kaynakları geniş ülkelerde yatırım
planlarıyla büyümeyi hedeflemektedir.
Düzkap A.Ş: 1996 yılında Düzkap Kaplama adıyla ahşap sektörüne giren firma, ithal
kaplama başta olmak üzere kaliteli her tür kaplama malzemesinin satış ve pazarlamasını
yapan Düzkap Ağaç Mamülleri San. ve Tic. A.Ş. butik düzeyde çalışan firmaların, mimar ve
tasarımcıların aradıkları ürünleri kolayca bulabilecekleri bir mekan haline gelmiştir. Düzkap
Ağaç Mamülleri San. ve Tic. A.Ş. 20.000 m2 alan içerisinde 4.500 m2 kapalı alanda 2 adet
Cremona TN 4000 bıçak 2 adet Stoylog soyma (Capital, Cremona) makinesi, ütülü (Pres
dryer) kurutma makineleri ve ütülü pres ile geçmişte de olduğu gibi ürünlerin en kaliteli
şekilde üretip piyasada ismi ve kalitesi ile anılmaktadır. Düzkap Ağaç Mamülleri San. ve Tic.
A.Ş. ABD, Ukrayna, ve Afrika’dan ithal ettiği tomruklardan üretim yapmaktadır.
Düzkap A.Ş. işlediği tomrukları doğal ağaç kaplama malzemesi olarak dünyanın çeşitli
bölgelerine ihraç etmektedir. Binlerce metreküp ithal tomruk, Düzce'deki tesiste işlendikten
sonra dünyanın dört bir tarafına doğal ağaç kaplama malzemesi olarak ihraç edilmektedir.
Ürünler Lübnan, Dubai, Arabistan Mısır başta olmak üzere; Özbekistan, İspanya ve Almanya
gibi dünya ülkelerine gönderilmektedir.
Divapan Entegre: Divapan Entegre, ülkemizin MDF ve MDFlam üretimi yapan köklü sanayi
kuruluşlarından birisidir. Üretimini 47.000 m2’si kapalı 300.000 m2 alanda gerçekleştiren
Divapan, sektöründe uluslararası kalite belgesi alan ilk firma olmuş, kısa bir sürede ülke
sınırlarını aşan büyük bir üretim hacmine ulaşmıştır. Divapan, sahip olduğu üstün teknoloji,
genç ve uzman kadrosu, oluşturduğu geniş ve kaliteli ürün yelpazesi ve hizmet anlayışı ile
33
sektörün büyüyen ihtiyaçlarına cevap veren öncü firmalar arasında yer almaktadır.
“Sektörde öncü, kalitede lider, çevreye dost, insana saygı”, Divapan Entegre’nin kalite ve
çevre politikasını özetlemektedir. Sektöründe “ISO-9001 Kalite Güvence Sistem Belgesi”
alan ilk firma olan Divapan, Türkiye’nin “ISO 14000 Uluslararası Çevre Yönetim Sistemi”
belgesine sahip 32. firması olarak çevreye gösterdiği hassasiyetin de en üst düzeyde
olduğunu belgelemiştir.
Tablo 12: Düzce ilinin çeşitli ürün gruplarında toplam kapasite rakamları
Muhtelif Kaplama
72.000 m2
Çeşitli Kereste
300.000 m3
Isıl İşlem Görmüş Palet
520.000 adet
Çeşitli Kapı
260.000 adet
Masif Parke
1.050.000 m2
Cilalı Lamine Parke
1.800.000 m2
Ahşap Lambiri - Süpürgelik
7.750 m3
Lambiri - Yer döşemesi
760.000 m2
Muhtelif Yonga Levha
710.000 m2
Muhtelif MDF
15.000.000 m2
Kaynak: Düzce TSO verilerinden derlenen yaklaşık değerlerdir.
ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAR
Orman ürünleri sektörünün bölümleri olan kereste ve parke, kaplama ve kontrplak ve
levha üretim işletme alanlarında küçük farklılıklara rağmen SWOT analizi bakımından tüm
sektörün alt sektörleri ile benzerliği söz konusudur. Bu durum, Beş Yıllık Kalkınma
Planlarındaki Sektör Analiz Raporları, mesleki kuruluşların hazırladıkları raporlar ayrı ayrı
incelendiğinde açıkça görülmektedir.
Sektörün Güçlü Yönleri:
1. Kalite bilincinin artması
2. İhracat yapma bilincinin artması
3. İşçilik maliyetlerinin AB ülkelerindekine göre düşük olması
4. İşletmelerin modern teknolojiyi yakından takip etmesi
5. Sektörün uluslararası pazarlara açılmış bulunması
34
6. Üretim ve kalite standartlarını yükseltmek için gayret gösterilmesi,
7. İşletmelerin ürün çeşitliliği sağlamaya yönelik gayretlerinin artması
8. Sektördeki işletmelerin çoğunluğunun özel sektöre ait olması nedeniyle dinamik ve
gelişmeye açık bir yönetime sahip olmaları
9. Sektöre ait mesleki çatı kuruluşların birçok uluslararası kuruluşlara üye olmaları
Sektörün Zayıf Yönleri:
1. Üretime Yönelik Zayıf Yönleri
•
Yerli hammadde temininde mevcut olan zorluklar
•
Yasa ve yönetmeliklerde mevcut olan eksiklikler
•
Eğitimli kalifiye personel eksikliği
•
İthal hammadde temininde mevcut olan zorluklar
•
Sermaye darlığı, kredi temini vb. finansal sorunlar
•
Ürün standartları bilgisinin yetersizliği
•
Atölye tipi üretimin yaygın olması
2. Talep eksikliği ve tüketim piyasasının darlığı
3. Gelişmeye yönelik Ar-Ge çalışmalarının yetersizliği
4. İşletmelerin uluslararası pazarlarda tanıtım eksikliği
5. Ulusal ve uluslararası fuarlara katılım yetersizliği
6. Markalaşma yetersizliği
7. İşletmelerin kurumsallaşamaması
8. Enerji maliyetlerinin yüksek, kalitesinin düşük olması
9. AB standartlarının bilinmemesi
10. Sektörün temel değerlerine yönelik bir bilgi bankasının bulunmaması
Sektöre Yönelik Fırsatlar:
1. AB’ye üyelik süreci
2. AB ülkelerinde işçilik maliyetlerinin yüksek oluşu
3. Çevremizdeki birçok az gelişmiş ülke pazarlarına yakınlık
4. Sektörün özellikle Afrika ülkelerine açılması
Sektöre Yönelik Tehditler
1. Ekonomik belirsizlikler
2. Çevremizde yer alan ülkelerdeki siyasi ve ekonomik istikrarsızlıkların ortaya çıkması
35
3. AB uyum sürecinde orman ürünleri ile ilgili sertifikalandırma, çevre, sağlık vb.
konulardaki sınırlama dayatmaları
4. Çin faktörü (İşçilik maliyetinin düşüklüğü ve ürün çeşitliliğini artırma yöntemleri ile
hammaddenin tamamının değerlendirilmesinin sağladığı avantajlar nedeniyle)
Sektördeki Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Orman ürünleri sanayi sektörünün mevcut yapısal sorunları ve bunların çözüm önerileri
aşağıda temel başlıklar altında verilmiştir. Bunlar:
Sektörde Teknoloji Kullanımının Yetersizliği: Özellikle kereste, parke ve kaplama
sektörlerinin geçmiş yıllardaki kurulumu daha çok iç piyasanın ihtiyacını karşılamaya yönelik
olup, çoğunlukla küçük işletmeler şeklinde yapılanmışlardır. Küçük ölçekli işletmelerin sayıları
daha fazla ve yeni teknoloji kullanımları sınırlıdır. Buna rağmen, iç piyasanın ihtiyacını
karşılamanın ötesinde, AB ve Ortadoğu pazarlarına hitap edebilme birikimine sahiptir.
Kontrplak ve levha sektöründe üretim hattı sistemleri teknolojisi kullanımı kereste, parke ve
kaplama sektörlerine nazaran daha iyi durumda olup, önemli bir kısmı eski teknolojinin
transferi olarak sahip olunmuş durumdadır.
Çözüm Önerisi: Sektör kuruluşlarının Ar-Ge çalışmalarına yönelmesi, yeni teknolojilerin
kullanılması, işletmelerin fabrika ölçekli üretime geçmeleri, ürün çeşitliliği ve sertifikalı ürün
satışının artması, bölgesel kalkınmayı ve teşvikleri esas alan yeni yasanın bir an önce sektör
kuruluşlarının desteklenmesinde ve teknolojik yenilenebilmesinde kullanımı bu sorunun
çözümünü sağlayabilecektir.
Yatırımlar İçin Finansman Yetersizliği: Orman ürünleri sektörünün genelinde yeni
kapasite oluşumu için gelecek dönemde planlanmış yatırımlara ilişkin yeterli ve detaylı bilgi
bulunmamaktadır. Ancak, özellikle kereste, parke ve kaplama sektörlerinde gitgide zorlaşan
rekabet şartları, atölye tipi üretim yapan işletmelerin fabrika tipi üretime geçmeleri için yeni
teknoloji içeren yatırımlara yönelmelerini zorunlu kılmaktadır. Bu durum toplam kurulu
işletme sayısında azalma (kapanma veya birleşme nedeniyle), orta ölçekli ve modern
teknolojiyle üretim yapan ihracata yönelik yatırımlarda artış ve kurumsal bir dönüşüm olarak
ortaya çıkmaktadır. Bu dönüşüm yatırımları süreci öz kaynakların ve teşviklerin yetersizliği,
kredi maliyetlerinin pahalılığı nedenleri ile yapılamamakta ya da yavaş seyretmektedir.
Çözüm Önerisi: Teknoloji bakımından, CNC kontrollü tezgâhlar ile kurutma, buharlama
ve emprenye tesislerine yatırım yapılmalıdır. Bu ihtiyacın karşılanması için bölgesel
36
kalkınmayı ve teşvikleri esas alan yeni yasanın bir an önce sektör kuruluşlarının
desteklenmesinde kullanımı sektöre özel avantajlar sağlayabilir.
Sektörün Test ve Analiz Laboratuvarlarının Bulunmaması: Dış ticarette (ihracatithalat) ve iç tüketimde daha çok kamu alımlarında aranan kalite analiz ve testlerinin
yapılabildiği kontrol ve AR-GE laboratuvarları bulunmamakta ya da birkaç cihazdan
müteşekkil yetersizdir.
İşletmelerde bu alanda çalışan uzman personel istihdam
edilmemekte veya mühendis personel bu çalışmaları yürütmektedir.
Çözüm Önerisi: Bu kapsamda, kapsamlı olarak üniversitelerde veya özel sektörde orman
ürünlerine yönelik hizmet verecek test ve analiz laboratuvarları oluşturulmalı ya da sektör
kuruluşlarında yeterli cihaz-aletler ile donatılmış laboratuvarlar oluşturulmalı, ürünlerin
standartlara uygunluğu konusunda sürekli bir geri besleme sağlanmalıdır. Ortak bir bilgi
bankası kurularak işletmeler bu sisteme entegre olabilmelidir.
Sektörün Hammadde Teminindeki Sorunlar: Ormanlarımızdan kereste-parke ve
kaplama-kontrplak sanayisinin talebine uygun nitelikte tomruk yeterince üretilmemektedir.
Yerli tomruk kullanılması randıman ve kaliteyi düşürerek maliyetlerin artmasına neden
olmaktadır. Hammadde fiyatlarının yüksekliği sektörü olumsuz yönde etkilemektedir.
Hammadde kaynaklarına yönelik optimizasyona gidilemediği için tedarik masrafları
artmaktadır.
Çözüm Önerisi: Yerli hammadde temininde karşılaşılan güçlüklerden dolayı üretimdeki
açıkların ithalat yoluyla karşılanma zorunluluğu ülke ekonomisi ve orman kaynaklarımızdan
yeterince yararlanamama yanında kaynak israfına neden olacaktır. Bu nedenle, verimsiz ve
bozuk orman alanları yeniden düzenlenerek, standartlara uygun üretime öncelik verilmelidir.
Özel ormancılığın teşviki ve yaygınlaştırılması, hızlı büyüyen endüstriyel ağaç türlerine öncelik
verilmesi çözüm için önemli katkı olarak değerlendirilmektedir. Devlet ormanların
sertifikalanması, sertifikalı üretimin arttırılması, kaliteli üretim açısından zorunluluk arz
etmektedir.
Enerji Maliyetlerinin Pahalılığı: Sektörün ihracattaki en önemli problemlerinden biri
enerji sorunudur. Enerji maliyeti Avrupa ülkelerine kıyasla yüksektir. Bu durum rekabeti
olumsuz yönde etkilemektedir.
Çözüm Önerisi: Ülkemizdeki enerji fiyatlarının gelişmiş ülkelere oranla yüksek olması
nedeniyle sektörün rekabet gücünün korunması için enerji fiyatlandırması revize edilmeli ya
da üretim ve istihdam artışı karşılığında enerji sanayiciye rekabet edebilme düzeyinde ucuza
37
sağlanmalıdır.
Kalifiye Eleman Yetersizliği: Kaliteli üretimi gerçekleştirecek kalifiye işçi ve teknik
eleman istihdamı yapılmamaktadır. Genelde birkaç usta yanında çoğunlukla ilkokul mezunu
vasıfsız işçilerle üretim yapılmaktadır. İşçi prim ve vergilerin yüksek oluşu bu sektörde kalifiye
eleman istihdamını güçleştirmektedir.
Çözüm Önerisi: Orman ürünleri endüstrisinde daha kaliteli ürün elde etmek ve verimi
artırmak amacıyla bu alanda eğitim almış teknik eleman çalıştırılması teşvik edilmeli ya da
kuruluş çalışanlarına dönemsel yoğunlaştırılmış teorik ve uygulamalı mesleki eğitim verilmesi
yasal zorunluluk haline getirilmelidir. SGK primleri uluslararası standartlar dikkate alınarak
yeniden düzenlenmelidir. Sektörde mevcut olan haksız rekabetin önlenebilmesi için vergiler
makul oranlara indirilmeli, istihdam üzerindeki vergiler azaltılmalı, istihdam, ihracat, fuarlar
ve Ar-Ge teşvik edilmelidir.
Hammadde Fiyatları Üzerindeki İlave Vergi Yükleri: Türkiye’de hammadde
fiyatlarının yüksek olmasının nedenlerinden biri, Orman işletmeleri tarafından ihale yolu ile
yapılan satışlarda
•
Ağaçlandırma Fonu (% 3),
•
Tellaliye (% 1-2),
•
Karar Pulu (‰ 4,5),
•
İlave KDV (%1,6),
Ayrıca DİİB kapsamı dışındaki alımlardan da
•
Bakanlık Fonu % 3 oranında alınmaktadır.
Tomruk satışları için bu oran % 27,5 bulmakta, buna ilaveten yükleme ve taşıma
maliyetlerinin de yüksek olması hammaddenin fabrika teslim maliyetini artırmaktadır.
•
Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Cezayir, İran tarafından Türk ürünlerine yüksek
oranlı gümrük vergileri uygulanmaktadır.
Çözüm Önerisi: Dünya pazarlarında sektörün rekabet gücünü artırma adına hammadde
maliyeti üzerindeki bu ilave vergiler kaldırılmalıdır. Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Cezayir,
İran tarafından Türk ürünlerine uygulanan yüksek oranlı gümrük vergisinin düşürülmesi için
çalışmalar yapılmalıdır.
Hammadde Satışlarında Koşulların (kredi, tahsisat kriterleri) İhracat Yapan
Üreticileri Dikkate Almadan Belirlenmesi: Orman Genel Müdürlüğü tarafından ihale ve
38
tahsis yoluyla yapılan peşin satışlarda herhangi bir indirim yapılmamakta, vadeli satışlarda ise
bedelin % 40’ı peşin alınmakta % 60’ ı için ise 9 aylık bir dönem için % 9 oranında vade farkı
uygulanmaktadır.
Çözüm Önerisi: Peşin alımlarda eski uygulamalarda olduğu gibi % 10 indirim, vadeli
alımlarda % 20 peşin kalan % 80 için 9 aylık vadede toplam % 4.5 vade farkı uygulanması
imkanı verilmelidir.
Orman İşletme Müdürlüklerince, imalatçı-ihracatçılara DİİB kapsamında, Orman
Kooperatiflerine sağlanan koşullarla hammadde tahsisatı yapılmalıdır.
Tahsisli satışlarda, tahsis kriterleri belirgin değildir. Bu yüzden objektiflikten
uzaklaşılabilmek-tedir. Tahsisli satışlarda, üretici firmaların kapasite raporları dikkate alınarak
objektiflik sağlanmalıdır.
Kalitesiz Hammadde İthalatı: Çin ve Uzakdoğu ülkelerinden düşük hammadde ve
enerji maliyeti sayesinde ülkemize göre ucuza mal olan kalitesiz yonga levha (sunta),
kaplanmış yonga levha (sunta lam), lif levha (mdf), kaplanmış lif levha (mdflam), laminant ve
mdf panel kapıları ithal edilmektedir.
Çözüm Önerisi: Bu ülkelerden gelen ürünlerle rekabet edebilmek için, bu ürün
gruplarının ithali, taraf olduğumuz uluslararası anlaşmalar elverdiği ölçüde engellenmelidir.
Tüm alt sektörler bazında:
1- Özellikle Rusya, Türkî devletler, İran gibi ülkelere yapılacak ağaç mamulleri ve orman
ürünleri ihracatını kolaylaştıracak serbest ticaret anlaşmaları hayata geçirilmelidir.
2-
Son
günlerde
Suriye’ye
uygulanan
ambargolar
nedeni ile para
transferi
gerçekleşememektedir. Ambargo öncesi yapılan hizmet ve teslimlerin tahsilâtları sorun
yaratmaktadır. Suriyeli muhataplar ödemelerini bir şekilde nakden yapma arzusundadırlar.
Ancak mevzuat buna izin vermemektedir. Bu konuda geçici de olsa düzenlemeler yapılarak
Suriye den tahsilât kolaylaştırılmalıdır.
3- Eximbank sektöre uygun uzun vadeli kredi modeli geliştirmeli, rakip ülkelerin yaptığı
gibi alıcıya finansman yapacak modeller geliştirmelidir.
Sektörün Rekabet Gücünün Artırılması
Kereste ve parke sektörü, orman ürünleri işletmeciliğiyle uğraşan işletme stratejilerini ve
mal politikalarını etkileyen çevresel güçler hammadde temin edilebilirliği, imalat teknolojisi
ve pazar talebi olarak sıralanabilir. Türkiye’nin kereste sektörü ve diğer alt faaliyet sektörleri
bu anlamda değerlendirildiğinde; pazar talebi kendi kaynaklarımızdan üretilen kereste ve
39
diğer üretim girdileri ile karşılanamamaktadır. Ürünlerin fiyatları çok yüksek, buna karşın bazı
ürünlerin kaliteleri ihtiyaca cevap verememektedir. Son yıllarda ithalat yoluyla oldukça ucuza
elde edilen ürünlerle karşılanan bu ihtiyacın uzun vadeli bakıldığında rasyonel çözüme
yönelik çalışmalara gidilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, sektörde üretimin istikrarlı olmamasının yanında, ülkemizde genellikle kalite
garantisi verilememekte ve standartlara ilişkin güven problemi yaşanmaktadır. Eğitim
noksanlığı, depolama, ambalajlama ve veri arşivleme gibi konularda da büyük eksiklikler
gözlenmektedir.
Son yıllarda hızlandırılan özelleştirme çalışmalarının uzun vadede bu sorunu büyük ölçüde
çözmesi beklenmektedir. Bunun yanında ülkemizde kurulu kereste tesislerinin, pazar ihtiyacı,
kapasite ve teknoloji olarak ormanlarımızın verim gücü, ürün cinsi gibi önemli faktörler
dikkate alınarak geliştirilmesinin de faydalı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca, hammadde
açığının kapatılması için; kereste üretimini yapan ve adeta tekel durumunda olan, Orman
Genel Müdürlüğü’ndeki üretim maliyetlerinin düzenlenmesinin ve verimliliği artırıcı
uygulamalara gidilmesinin de söz konusu sorunların çözümüne katkı sağlayacağı
düşünülmektedir.
Türkiye’de kereste sektöründe faaliyet gösteren ISO 9000 veya ISO 14000 belgeli işletme
bulunmamaktadır. Sertifikalandırma ve Ar-Ge faaliyetlerine önem verilmesi, çalışan
mühendis ve teknik eleman sayısının artması, girdi kalitesinin istikrara kavuşturulması,
kurutma, buharlama ve emprenye işlemlerinde teknik esaslara uyulması, sertifikalı ürün
kullanımının yaygınlaşması ve çevre konularına önem verilmesi sektörün rekabet gücünü
artıracaktır.
Kaplama ve kontrplak sektörü, ülkemizde ahşap kaplama malzemeleri sektöründe tam
kapasite ile çalışılamamakta olup, bunun en önemli nedenlerinin başında talep yetersizliği,
hammadde yetersizliği ve finansman sıkıntısı yer almaktadır. Kaplama üretim standartları TSE
tarafından belirlenmiş olmakla birlikte firmaların %98’i belirli bir standarda uymadan üretim
gerçekleştirmektedir. Bu durum kaliteli üretimi de dolaylı olarak etkilemektedir.
Yonga ve lif levha sektörü, sektörde faaliyet gösteren kuruluşların çoğunluğu TSE kalite
yeterlilik belgesi ve TSE uygunluk belgelerini almış olup, üretimlerinde standartlara
uymaktadırlar. Ayrıca, bazıları ISO 9001, ISO 9002, ISO 14000, OHSAS 18001 ve SA 8000
standart belgelerine sahiptir. Sektördeki kapasite kullanım oranları yonga levha için % 80, lif
levha için ise %97’dir. Kuruluşların çoğunluğu TSE kalite yeterlilik ve TSE uygunluk belgeleri,
40
bazıları ise ISO 9001,ISO 9002, ISO 14000, OHSAS 18001 ve SA 8000 standart belgeleri
almışlardır. Buna göre, sektörün kaliteli üretim yaparak rekabet gücünü koruduğu
söylenebilir.
41
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Sektörde gelecek yıllarda mikro ölçekli, eski ve düşük kapasiteli makinelerle üretim yapan
işletmelerin kapanacağı, işletme sayısı ve ortalama çalışan sayısında azalma meydana
gelirken işletmelerin teknolojik düzeylerinin ve ürün kalitesinin yükseleceği söylenebilir. Bu
nedenle toplam işletme sayısında azalma beklenirken, orta ölçekli, modern teknolojiyle
üretim yapan ihracata yönelik yatırımların artması, CNC kontrollü tezgahlar, kurutma,
buharlama ve emprenye tesislerine yatırım yapılması beklenmektedir. Ar-Ge faaliyetlerine
önem verilmesi, çalışan mühendis ve teknik eleman sayısının artması, girdi kalitesinin
istikrara kavuşturulması, kurutma, buharlama ve emprenye işlemlerinde teknik esaslara
uyulması, sertifikalı ürün kullanımının yaygınlaşması ve çevre konularına önem verilmesi
sektörün rekabet gücünü artıracaktır.
Kereste ve parke sektöründe nihai ürününün kurutulma ve emprenye işlemlerinde
iyileştirmeler beklenmektedir. Bu konuda hizmet verecek test ve analiz laboratuvarları
oluşturulmalı, ürünlerin standartlara uygunluğu konusunda sürekli bir geri besleme
sağlanmalıdır.
Uluslararası pazarlarda rekabet gücüne sahip olabilmek için, sektörde faaliyet gösteren
işletmeler arasında stratejik işbirliği oluşturulurken, devletin denetleme ve destekleme
görevini gerçekleştiren birimleri ile sektör arasındaki işbirliği ve iletişim güçlendirilmeli,
oluşacak sinerji ekonomik değere dönüştürülmelidir.
Yerli hammadde temininde karşılaşılan güçlüklerden dolayı üretimdeki açıkların ithalat
yoluyla karşılanma zorunluluğu ülke ekonomisi ve orman kaynaklarımızdan yeterince
yararlanamama yanında kaynak israfına neden olacaktır. Bu nedenle verimsiz ve bozuk
orman alanları yeniden düzenlenerek, standartlara uygun üretime öncelik verilmelidir.
Ormanların sertifikalanması, sertifikalı üretimin arttırılması, kaliteli üretim açısından
zorunluluk arz etmektedir.
Tomrukların uzun süre bekletilmesinden dolayı oluşan hammadde kayıpları önlenmelidir.
Yapı sektöründe kalıplık malzeme olarak dış hava koşullarına dayanıklı tabakalı ağaç malzeme
üretimi desteklenmeli ve standartları belirlenmiş kalıplık malzeme kullanımı teşvik
edilmelidir.
Orman ürünleri endüstrisinde daha kaliteli ürün elde etmek ve verimi arttırmak amacıyla
bu alanda eğitim almış teknik eleman çalıştırılması teşvik edilmelidir.
42
Orman ürünleri endüstrisi kurulu kapasitesi, üretim miktarları, çalışan sayıları vb.
konularda sağlıklı veri elde edilebilmesi açısından TÜİK, TOBB gibi ilgili kuruluşların birlikte
çalışmaları sağlanmalıdır.
TÜİK, TOBB gibi kuruluşların kayıtlarında bulunan işletme bilgileri kısa süreli periyodlarla
yenilenmeli, bu konuda Sanayi ve Ticaret Odalarıyla birlikte çalışılmalıdır.
TÜİK, TOBB, ticaret odaları vb. kuruluşlar ile Çevre ve Orman Bakanlığı, orman ürünleri
endüstrisine yönelik bir proje geliştirerek sektöre ilişkin değişik konulardaki istatistiksel
bilgileri ve bu bilgilere ilişkin bir istatistik modülünü içeren veri tabanı programı oluşturmalı
ve internet ortamında erişime sunulan bu bilgiler güncellenerek revize edilmelidir.
Teşvikler konusunda küçük ve orta ölçekli firmaların daha fazla bilgilendirilmesi sağlanmalı
ve bu firmaların teşvik kullanabilmesi için teşvikler cazip hale getirilmelidir.
Sektörün bir envanteri ve sektörel master planları oluşturulmalıdır. Sanayi ve Ticaret
Bakanlığınca yapılacak olan bu çalışma, Tür/Miktar/Ciro bazında bilgiler ihtiva etmelidir. Bu
plana uygun olarak sektörel eğitim teşvik edilmelidir. Bu uygulama eğitimli işgücü temini
açısından yararlı olabilecektir. Sektörde mevcut olan haksız rekabetin önlenebilmesi için
vergiler makul oranlara indirilmeli, istihdam üzerindeki vergiler azaltılmalı, istihdam, ihracat,
fuarlar ve AR-GE teşvik edilmelidir.
Ülkemizdeki enerji fiyatlarının gelişmiş ülkelere oranla yüksek olması nedeniyle sektörün
rekabet gücünün korunması için enerji fiyatlandırması revize edilmelidir. Tomruk ithalatında
bitki sağlık sertifikası ve zirai karantina uygulamaları AB’de olduğu gibi ithalatı kolaylaştıracak
şekilde yeniden düzenlenmelidir. AB ülkelerinde tomruk ve endüstriyel odun hammaddesinin
kaynağında uygulanan KDV oranının AB mevzuatına uyum çerçevesinde düşürülmesi
gerekmektedir. Bu sorun sanayicinin ihracat ve iç piyasada rekabet gücünü zayıflatmakta ve
finansman temininde önemli sorun yaratmaktadır.
43
KAYNAKÇA
Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve İhracatçıları Birliği, 2012 yılı Faaliyet Raporu
OAİB 2011 Kereste Sektörü Raporu
AKİB Genel Sekreterliği
TOBB Türkiye Orman Ürünleri Meclisi Sektör Raporu, 2011
TOBB Sanayi Veri Tabanı
Türkiye İstatistik Kurumu Veri Tabanı
Trademap
9. Beş Yıllık Kalkınma Planı / Orman Ürünleri Sanayi İhtisas Komisyon Raporu
Türkiye İhracatçılar Meclisi Veri Tabanı
TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010
Düzce Ticaret ve Sanayi Odası Verileri
www.standartparke.com
www.duzkap.com
www.kpslamine.com
www.kelebek.com.tr
www.hasep.com.tr
www.asdlaminat.com
www.orkabanyo.com.tr
www.serifoglu.com.tr
www.dorukagac.com.tr
www.divapan.com.tr
44