İnsanlık 21. yüzyıl ekonomisinin üstesinden nasıl

Edouard TETREAU11
İnsanlık 21. yüzyıl ekonomisinin
üstesinden nasıl gelecek?
Papa François’nın New York’ta 2015 Eylül’deki
inisiyatifinin savunması
VoxEurop - Mehmet Koksal tarafindan Francizcadan tercüme edilmistir
1
Edouard Tétreau www.mediafin.fr şirket yönetici danışmanı ve Paris’teki Avrupa Konseyi Dış
İlişkiler yöneticisidir (www.ecfr.eu). Finans ve yeni ekonomi üzerine çok sayıda makale ve eserler
yayınlamıştır; Finansal çılgınlığın ortasında bir analist (Grasset, Senato en iyi ekonomi kitabı ödülü,
2005); 20 000 milyar dolar, yeni Amerikan borcu (Grasset, 2010); Dolar bizi öldürdüğünde (Grasset,
2011), 二十万亿美元：强大美国的背后》出中文版, (Pekin, CHINA CITIC Press, 2012).
1
Giriş: 2014 Noel’i için bir mesaj
«Sevgili Edouard,
Acaba bize Papalık Kültür Konseyi dergisi için bir makale verebilir misin ? Bir
sonraki sayının ekonomi üzerine olmasınıarzu ediyoruz (…) »
10Eylül2014’te,birpapazarkadaşım,DinlerarasıDiyalog’tansorumluLaurent
MazasbanaRoma’danbupostayıyolluyor.
Enbaşta,hayırdemeyidüşündüm.Çokişimvardıbusenebaşında;birAvrupa
düşüncekuruluşundayenigörevlerim,dünyaekonomisivefinansıiçinçok
bulanıkbirzamandadanışmanlıkyapmamgerekenmüşteriler;LesEchosiçin
yazdığımyazılar;gecikmekteolanbirkitap;AvrupaveAsya’yaseyahatler.
Nihayetveherşeydendahaönemlisi,herikiebeveynideçokfazlailgilenmeyen,
büyüyençocuklarım.
Vesonra,hakikatortayaçıktı:iyian,iyiyayınveevrensellik(Kültürveİnanç)
dünyaekonomisivefinansıhakkındakiderinkanaatimikısıtlamasızolarakifade
etmekbirbiriyleçatışmıyormuydu?BirHristiyan’ınkanaati,helekiinançlıbir
Hristiyan’ınki,başlığıikiyekatlıyor.44yıldanbuyanainancımıyaşıyorum,dini
özgürlüklerlegüngeçtikçedahakötübirilişkiyesahipbirülkede.20yıldanbu
yanaiseşirketlerinvefinansındünyasınıyaşıyorum,ekonomikkrizlerinidare
edilmesiveöncedentahminiüzerindekiuzmanlığımla.
Vebenimkanaatımşudur:eğerderhalradikalbirşeyleryapmayacesaret
etmezsek,kizatenmakaleninsonundabuhususüzerinebirnotumvar,
önümüzdekikrizler,hemteknolojikhemdefinansal,ekonomilerimizdendaha
fazlasınıelimizdenalmaklatehditediyorbizi:insanlığımızı.
Hristiyanümidimodurki,2014Noel’iiçin12dildeyayınlananbuçağrı
duyulsun.İşteburadanedenivenasılı.
(Takipedensayfalar,PapalıkKültürKonseyi’ninKültürveİnançdergisinde
yayınlanan«İnsanlıkyeniekonomininüstesindengelebilecekmi?»isimliorjinal
makaleninçevirisidir)
2
Eski Ekonomi’nin Prensibi
90’lıyıllarınbaşındaöğrenciyken,ekonomibirbeşeribilimdi.Gözlemci,girişimci
vefinansçıolarakçağdaşkültürübelirleyenbusektördegeçen20yılımdan
sonra,ekonomininhâlâtamanlamıylabirbilimolupolmadığındanemindeğilim.
Vegiderekekonominininsandışılaştığınainanıyorum.
Hocalarımbanadeğişmezkanıtlarolarakkabulettiğimbirtakımgerçeklikler
öğretmişlerdi.Onlarınprensiplerişuüçlemeüzerinekuruluydu:
‐«insanzengiliğienmühimidir»(JeanBodin):Neredeinsanlarvarsa,orada
yükseliş,ümit,dinamizmveinsanyaratıcılığıvardır.«Birülkenindemografisine
bakınveonungelecektekizenginliğinigöreceksiniz».Ekonomiciddeniyibir
beşeribilimdi.
‐«zamanonsuzyapılanasaygıduymaz»(PaulMorand):süreye,yatırım
süresineveuzunvadeyeövgü.Ekonomideçökeltiyoktur:zamansiziniçinoynar.
Zamanparanınarkadaşıdır:faizoranlarıbunaşahittir.
‐«Paranadirdir,kıymetlidir,buyüzdenpahalıdır.İştebuyüzdenparasadece
tecrübeliveihtiyatlıkişilereemanetedilebilir:bankacılar.»Obankacılarki,
risklerianlayıp,tanımlayabilenlerdir.Ekonomininhizmetindekifinans,herhangi
birkimseninelinebırakılamayacakciddibiriştir.
Şimdiise,şirketlervefinansdünyasındaçalışarakgeçmiş20kısasenede,bu
üçlemeninherbirayağınıngözleriminönündeyıkıldığınıveadımadımşuan
bütündünyanıniçindeyıkandığı«yeniekonomi»’ninkurulduğunugördüm,
Meseleburadageçmişyüzyıllarıneskiekonomisininkapitalizminaşırılıklarınıve
iyiyanlarıüzerindekullanılantartışmayıyenidenaçmakdeğilİnsanları
kucaklayanvebirbirineyaklaştıran,ürünlerin,fikirlerinveinsanlarınserbest
dolaşımınaolanaksağlayandünyaticaretiylebirlikte,kapitalizm,çokbüyük
krizlerinerağmen,benimdesahipolduğumdemokrasiveözgürlükfikirlerinin
yanısıra,erkeklerinvekadınlarınhayatbeklentilerinivekaliteleriniönemli
ölçüdeartırdı.Öteyandan,kapitalizminalternatifi,nekadariyiniyetlerledolu
olsada,sosyalizminsanları,kimilerininesillerboyuncaolmaküzere,totaliter
gecelerdeboğdu;çalışmavetoplamakamplarınınbarbarlığı,daimibilinç
hırsızlığıvebedenlereeziyet…
Günümüzünproblematiğiiseşudur:buküçükgezegendeyaşayan7.2milyar
insanyeniekonomiyeadapteolmayamuktedirmi?Öylebirekonomiki,
kurallarauymayan,fakattümgeçmiştemsillerimizihavayauçuracakveinsan
oğlunudenklemindençıkaracakgibigörünenkontroledilemezisteklere,
etkileşimlerevefenomenlereboyuneğen…
Yeni Ekonomi’nin bir tanımı
3
2014’ünYeniEkonomisi,modayauygunbirterminolojikullanacakolursak,
klasikfakatkendiaralarındabirbirinibesleyenüçfenomenin,globalleşme,
numaralandırmaveinsanlarınekonomikaktivitelerininfinansallaştırmanın
kombinasyonuyla«yükseltilmiş»birekonomidir.
Globalleşme
Globalleşmeeskibirfenomendir,hattayüzlerceyıllıkbirfenomen.Winnie
ByanyimaveJoseAngelGurriayazılarıdagloballeşmeninsorunlarvezorlukarını
bendedahaiyianlatıyorlar(www.cortiledeigentili.com).Üretimfaaliyetlerinin
veticaretingloballeşmesinikolaylaştırıcıtekniklerin,normlarınvearaçların
ortayakonulması(serbestdeğişimanlaşmaları,konteynırlar,ekonomik
aktivitelerinstandardizasyonunusağlayanyönetimsoftware’leri,ortakbir
çalışmadilininsahneyekonması,gitgidegloballeşenşirketler),BerlinDuvarı’nın
çöküşü,komünizminyıkılışıvedünyadakiülkelerinbüyükçoğunluğununpazar
ekonomisiprensiplerinegeçişleriilebirlikte1989’danitibarenciddibiçimde
hızlandı.Ozamanbunukısaveözolarak,ortakbirdilinyardımıylagösterelim:
sayılar.
Globalleşmeninkazançları:
‐1980’denbuyana1milyardanfazlaişyaratılmıştır.2
‐1990’danbuyana1milyardanfazlainsanaşırıfakirlikten3çıkarken,evrensel
zenginliküretimi4katına4çıkmıştır.
‐2000yılındanbuyana,hanehalkızenginliğiikikatındandahafazlasına
çıkmıştır.5
Globalleşmeninzararları:
‐Gezegeninsınırlıkaynaklarınaöylesinesaldırıyoruzki,2025yılında,WWF,5.5
milyarinsanınsuyokluğuçekilenbölgelerdeyaşıyorolacağınıtahminediyor.6
‐2.8milyarinsangünlük2ABDdolarınınaltındayaşarken,925milyoninsan
karnınıdoyuramayacak.7
‐Dünyanın%1’likenzenginkısmı,tümevrendekizenginliğininneredeyse
yarısınasahipolacak.8Herkesefaydasağlamasıbeklenenbiryükselişerağmen,
bueşitsizliklerderinleşmeyedevamedecek,vetabiikibununlabirlikte
adaletsizlikhissiyatıda:10kişiden7’sison30seneiçerisindeekonomik
eşitsizliğinyükseldiğibirülkedeyaşıyorolacak.9
2
Tarım dışı işler: The Economist, When giants slow down, Haziran 2013
1.25$ altında yaşandığı gerçeğini uluslararası anlamda ortaya koyan (The Economist, Temmuz 2013)
4
Dünya Bankası
5
Credit Suisse, Global Wealth Databook 2014, Ekim 2014
6
“The Human as Bigfoot”, The New York Times, Ekim 2010
7
Birleşmiş Milletler, Resources for Speakers on Global Issues
8
Crédit Suisse, Global Wealth Report 2014
9
ABD’de, 2009’dan beri yükselişin %95’ini en zengin %1’lik kesim elde etti. Oxfam’da atıfta
bulunuldu, ekstrem eşitsizlikler ile noktalandı. Ocak 2014
3
4
Özetolarak,1989’danberi,dünyadadahafazlazenginlik,dahafazlaişvar.
Ancak,oyununsadecebirkaçkişininkarınaişlediğigerçeğindendahaazkabul
görenülkelerveinsanlararasındaartaneşitsizlik,vedörtbiryandasömürülen
sınırlıkaynaklarıylabirgezegenvar.
Numaralandırma
«Nümerik’inEgemenliği»10isimlitarihegeçecekyapıtındaPierreBellanger,
fransıznümerikgirişimcisi,meseleyişöyleözetler:«İnternetbizimbildiğimiz
dünyayaeklenmeyegelmiyor,onudeğiştirmeyegeliyor.İnternetişlerimizin,
bilgilerimizin,özelhayatlarımızın,fikrimülkiyetimizin,refahımızın(…)ve
özgürlüğümüzünüzerinesifonçekiyor.»Gerçeklerverakamlaronahakveriyor.
BostonConsultingGroup’unbirçalışması2020’yekadar,500milyonAvrupalının
dışarıdangelennümerikplatformlarcatoplananbilgilerinin1000milyarEuro
değertaşıyacağınıtahminediyor.11Budeğerintümdünyadayakalanabilmesiise
buplatformlariçinbüyükbirmesele.Gitgidedahadavetsizolmaklabirlikte,bu
platformlar,bizimrızamızla,enufakjestlerimiziveeylemlerimizi,
hareketlerimizi,tüketimalışkanlıklarımızıbugüntüketimmarkalarına,yarın
nüfuslarıüzerindekontrollerinikorumakisteyenendişelidevletleredaha
öncedentahminetmek,cevapvermekvesatmakiçingözetliyorlar.
Verilerimizvekişiselhayatlarımızınyağmacılığınıyapanbuplatformlar,bizlerin
rızasıvegelenekselşirketlerinpasifsuçortaklığıile,dünyadakibirçokdevletten
dahagüçlükaynaklarladonatılmışimparatorluklaradönüşüyorlar.
Hakikaten,borçlarvehesapaçıklarıilekalburadönmüşFransız,İtalyan,
Arjantin,Britanyadevletlerinin,herdaimyaşlanmaktaolannüfuslarına
bakmanınyanısıra,Google,Alibaba,Apple,FacebookveAmazonkarşısındane
gibibirgüçlerivar?Bubeşşirketintoplamdayaklaşık1600milyardolardeğeri,
yüzlercemilyardolardanfazlavarlığı,veonlarahantaldevletlerinönünedaha
çokgeçmelerineolanaksağlayanAr‐Ge(özelliklerobotik,insangenomuve
nanoteknolojiüzerinde)yatırımlarıvar.Öylehantaldevletkibunlar,
nüfuslarınınihtiyaçlarınacevapverebilmekiçinhâlâşirketlerivergilendirmek
zorundalar.Okadargloballeşmişveokadarçevikleşmiş,herbirikendi
yöntemleriyleevrenselolaraktoplam5500ve26000milyardolararasındamali
kaçağasebepolannümerikindevleriileartıkbunudabaşaramıyorlar12.
Yarınkimbirorduyuenkolayşekildekuruponufinanseedebilecek?Egemen
devletlermi,yoksaaralarındaBostonDynamics’indebulunduğubirçokaskeri
robotfirmasınaelatanveböylelikleçokyakınbirgelecekteaskerirobottaburu
kurabilecekolanGooglemı?Burobotlarsizlerhakkındabirçokbilgiyesahipler
veinternetüzerindekiaraştırmalarınız,jeolokalizasyonuaçıkolarakaldığınız
hizmetler,iletişimvearkadaşağınız(sosyalmedya,Gmail)sayesindesizi
tanıyabilecekler.
10
11
12
Editions Stock, 2013
Financial Times, “Personal data value could reach €1tn”, 7 Kasım, 2012
Dünya Bankası ve Tax Justice Network’e göre
5
YeniEkonomi,elbette,pozitifyönleredesahip.Çoğuücretsizolanyenihizmetler
yaratıyor,birçokalandaetkinliğimiziartırıyor,ilginçyeniişalanlarıüretiyor,
nüfusunhayatınakalitevehizmetlerekliyor.Kimbugün«eskisigibi»
yaşayabiliryadaçalışabilir?Yani,elektronikpostalar,ceptelefonuolmadanveya
internetdururkenkağıdabasılıbiransiklopedidebirbilgiyiaramayagiderek?
PekibuYeniEkonomiherkesiçinbelirlisayıdaişyaratıyormu?Dünyanınikien
büyükişvereni,MacDonald’sveAmerikandağıtımdeviWal‐mart,toplamda4
milyonkişiyeişveriyorlar.İkisinintoplamborsadeğeri325milyardolar,vebu
miktarortalamaolarakherbirçalışantarafındanüretilen81250dolaratekabül
ediyor.
BumiktarepeyazkalıyorYeniEkonomi’ninyıldızlarıiçin:Alibaba,Facebookve
Googleancak80000kişiyiişealıyorken,hepsinintoplamdeğeri800milyar
dolarayakınvebudaherbirçalışanınürettiği10milyondolaradenkgeliyor.
Doğu’danBatı’ya,Kuzey’denGüney’e,birYeniEkonomiçalışanı,klasikekonomi
çalışanının100katıdahaçokdeğeresahip…HernekadarYeniEkonomi,«insan
sermayesi»neklasikekonomiden100katdahaazihtiyaçduyuyorolsada.
Oxford’da13araştırmacıolanMichaelOsborneveCarlBenediktFrey’in«İşe
alımınGeleceği»isimliçalışmalarıhiçşüphesizbukonuda:insanaktivitelerio
derecedenumaralandırılıyorki,ABD’debukonuylaalakalıişlerin%47’siyok
olmanoktasınageldi.14İnsanınmakinelerileyerdeğiştirmehareketişunları
başlattı:süpermarketlerdeelektronikkasalar,kasiyerlerinyerinegeçiyor,üretim
süreciesnasındaendüstriyelrobotlarinsanlarınyerinegeçiyor,2012yılında,
AppleveNokia’nınÇinlitaşeronuFoxconnişçilerininyerinegeçirmeküzere1
milyonrobotalacağınıilanetti.
Hangiişçihiçbirzamanuyumayan,verilengörevemukavemetetmeyen,
kendisinindikkatinidağıtacakkişiselproblemleriolmayanbirendüstriyel
robottandahaüretkenvedahakarlıolabilir?Hangişoförbiralgoritmadandaha
ihtiyatlıolabilir?Veyarın,hangiprogramcısentetik«süperzeka»iledonatılmış
birprogramlamamakinesindendahayaratıcıveetkinolabilecek?15
İnsanlarbuhareketinüstesindengelebilecekmi?Halihazırda,nümerikaraçlarla
büyümemiş,«digitalnative»olmayanlarzatenakımıniçerisinde
kaybolduklarınıbiliyorlar.Elbettekiinsanoğluherşeyeadapteoluyor–
geçmiştekiteknolojikkırılmalara(printer’lar,elektrik,petrol,demiryolu)
başarıylaadapteoldu,kendisinezamanbırakıldığıtakdirde.Pekiyaşimdi,insan
oğlununyavaşlığıvedüşünmesüresininuzunluğuylaartıkkendibaşına
yapmasınınimkansızolduğuyatırımlarıvetüketimlerikararlaştıran
algoritmalarkarşısındanekadarzamanıvar?
13
http://www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/academic/The_Future_of_Employment.pdf
Avrupa’da Bruegel Enstitüsü’nün tahmini, bu oranı %54’ten daha yukarıda veriyor.
15
James Barratt’nın « Our Final Invention: Artificial Intelligence and the End of the Human Era » da
altını çizdiği bir fikir
14
6
YeniEkonomiilebirlikte,insanlığahizmetedecekteknolojikgelişmenin–hoş
karşılanacakolan‐birbaşkaetabıdeğil,insanınmakinetarafındanyerinin
doldurulduğuBüyükYerDeğiştirmedoğuyor.Yoksabuekonomikdevrim,hedefi
insanvemakineyifüzyonauğratıp,insanınkabiliyetleriniartırmakvesonunda
onuölümsüzyapmakhedefindekitranshümanizmdenilenbirbilimsel,politikve
filozofikprojedemiyeralıyor?İşteprojeböylesineçılgın,amaartık
gerçekleştirebilir;Google’ınbaşmühendisitranshümanizminöncülerinden,
projesindenvehedefindeniçerisindeaçıkçabahsettiğibaşarılıkitabın(The
SingularityisNear:WhenHumansTranscendBiology,HowtoCreateaMind)
yazarıRayKurzweil’denbaşkasıdeğil.
Çünkütranshümanizmkomploteorilerinibesleyecekgizlibirprojedeğil:
kendisiniaçıkçaifadeediyor,kendiniKurzweil’inkitaplarında,Google’ın
alımlarında,inovasyonlarındaveürünlerindegösteriyor.Maksatuzunzamandan
beridoğrudanticariyadafinansaldeğil:bizimyaşamtarzlarımızıve
değerlerimiziyenidenşekillendirmesianlamındaartıkpolitik,vehattadinî.
Transhümanizmkendisiniölümsüzlüknoktasınavaranteknolojikgelişmelerle
zenginleştirilmiş,«yükseltilmiş»insanbedenivebeyniilehaklıçıkarıyor.Kimse
etrafımızavedışarıdavücudumuzayerleştirilenteknolojileredirenmeyibilemez.
Veneyazıkkietiğinveinsanınsınırlarıyokluğadoğruuçupgidiyor.
Şuanakadarçokazülkeaçıksözlülüklebuyerleştirmelerekarşıçıktı–Çin’de
BeijingGenomicsInstitute’unevrenselrekabettekendipopülasyonunkanlarını
dahaöndetutmakiçindahasonra«iyi»DNA’yıenjekteedebilmeküzere2200
taneüstünDNAzincirlemesihakkındakiçalışmasındanbaşlayabiliriz.İkiAvrupa
ülkesi,FranceveAlmanyabirdireniştebulunuyorlar–ancakbunekadar
sürecek?Almanya’da,hükümetvedüşüncekuruluşlarıinternetüzerindeözel
hayatınkorunmasımeselesindehareketediyorlar.AxelSpringer’inCEO’su
MatthisDöpfner«WhywefearGoogle16»isimlicesurvenetaçıkmektubunda
Google’avebugrubunekonomikmodelinebireleştiridebulundu.Fransa’da,
nümerikinbirkaçgirişimcisesi17,özellikleAvrupalıakilinsanlarıvesiyasi
otoriteleributürbaskıaraçlarınıntehlikesihakkındauyarıyorlar.Mesela
Google’ıntranshümanistprojesinianalizedenDoctissimo’nunkurucusudoktor
LaurentAlexandre’ıneseritarihegeçecek18:Google’ınaskerirobotsatın
alımınınkatlanarakartmasından,«eniyi»insanembriyosunuçıkaracakseçici
sıralamasınaolanaksağlayan8543339B219diplomalarbasmasınakadar,bu
işlemtamamiyleinsanveinsantopluluklarını«iyileştirmekten»veonları
teknolojiilesarmalamaktanibaret,artıkmaskesidüşmüş,birvizyondur.
Seslerözellikleİspanya,İtalyavePolonyagibidemokrasinin20.yüzyıladoğru
geriyegidebileceği,totalitervizyonlaradabunlarınsonuçlarınagüvenmediğimiz
Avrupaülkelerindeyükselmekte:öjenizm,ruhlarınvevücutların
16
http://www.faz.net/aktuell/feuilleton/debatten/mathias-doepfner-s-open-letter-to-eric-schmidt12900860.html
17
Olivier Sichel ve Open Internet Project, Godefroy Jordan ve Renaissancenumerique.org
18
http://fr.openinternetproject.net/news/25-video-le-monde-futur-vu-par-google-et-decrypte-parlaurent-alexandre
19
http://www.google.com/patents/US8543339
7
manipülasyonu,geçmişteUntermenschen’ler(alt‐insanlar)olarak
adlandırabileceğimizgüçsüzlerinreddedilmesi…Transhümanistbirdünyada,
normalinsanlarınhepsiUntermenschen’lerolmayacaklarmı?
Veyarınrobotlaşmışbirinsanla,insanlaşmışbirrobotarasındakisınırnerede
konumlanacak?Teknolojigeliştikçe,busınırtüm«normal»insanlarıyada,daha
açıkşekilde,teknolojikgelişmelereayakuyduracakekonomikimkanları
bulunmayanlarısistemindışınaiterek,dahadabulanıklaşacak.«Sahipolanlar»
ve«sahipolmayanlar»kamplarıoluşacak.Ölümvehastalıklariçinzavallı
insanlar;veölümsüzlükiçinsüper‐insanlar.Teknolojikanlamdayeterikadar«
yükseltilmiş»olmayan,oyvermeyiyadaşehirhayatınakatılmayıdahi
bilmeyecekolanlar;vediğerleri,oyvermeayrıcalığınasahip«süper‐vatandaşlar
»,«süper‐akıllılar».Hangidemokrasibunadayanabilir?
Finansallaştırma
Globalleşmevenumaralandırmaylaberaber,finansallaştırmadaYeniEkonomi’yi
biziminsanivedünyevigerçeklimitlerimizinçokdahaötesindekurulmaya
itiyor.
‐Dünyaüzerinde7.2milyarinsanız.Herseneyaklaşık75000milyardolarbir
zenginliküretiyoruz20.Ortalamaolarak,herDünyalısenelikolarak10000
dolardanbirazdahafazlabirzenginlikortayaçıkarıyor.Buorantılınoktayı
kafamızdatutalımki,takipedecekolanorantısızkarakteridahaiyioturtabilelim.
‐Hersene,elektronikakımlar,kliklervebilgisayarlarhariçhertürlüelletutabilir
gerçekliktenbağımsızbirpazarda,yaklaşık2000000milyardolarpara
hareketigerçekleşiyor,çoknetolmakgerekirse1934500000000000dolar21.
Budolarakarşıeuro,yenvesterlindeğiştirdiğimizevrenseldövizpazarı.Bu
pazardünyadakizenginliküretiminin25katıfazlasınıtemsilediyor.Artık
dünyanınekonomikyadasosyalgerçekliğiilehiçbiralakasıkalmamış.
‐Bugünyenibirbankaişlemişeklivar:«shadowbanking»,netşekildediyecek
olursak,gölgebankacılığı.Tümbankacılıkkurallarınahakimbirtakımfinansal
aktörlerzamaniçerisindetıpkıbankalargibidavranmaimkanınasahipoldular:
kısavadelimevduatları(sizinbankadakiparanız),borçlandırarakuzunvadeli
kredileredönüştürmeişi.Kimbuborçlanmanınseviyesini,onların
hareketlerinindoğasınıveyabilançolarınınburisklerikarşılamakapasitesini
kontroletmeyemuktedirdir?2007yılında,2008krizininfecaateyolaçangüçlü
faktörlerindenbirisiolan«shadowbanking»,gerçekçibakışaçısıylatümdünya
zenginliğinedenk,62000milyardolartutarındaydı.Krizdensonra,bizbu
kontroldışıaktivitelerisıfıraindirdikmi,yadaciddibiçimdesınırlandırdıkmı?
ABDBaşkanıBarackObama’nınWallStreet’inçılgınlığınırezileden,«milyarder
vemilyonler»’eaktivitelerinisınırlayacakbir«ebeveynkontrolü»çağrısında
20
21
IMF ve Dünya Bankası
BRI kaynağı, Uluslararası Regülasyonlar Bankası
8
bulunansözlerihâlâkulaklarımdadır(«adultsupervision»)22.Sonhaberlere
göre,shadowbanking70000milyardolarayakınbirmiktarda:arttı!
Birkaçayboyunca,buçokağır2008kriziningerçekdünyanınyöneticileri–
devletbaşkanları,bakanlar,şirketyöneticileri,tümdünyanınmerkez
bankalarınınbaşkanları–içinkontrolüellerinealmalarıiçintarihibirfırsat
olacağınainandım.G20zirveleribuyöndebirtavıriçindelerdi.Deliyedönmüşbu
finanskarşıdahafazlaregülasyonoluşturulmasıiçinçoksayıdaekonomistle
beraberbendebastırıyordum.Aralar23ındaPaulVolcker’indebulunduğu
birkaçnadirses,bukötügenikandançıkarmayıvefinansallaştırmanınen
tehlikeliaktörlerinisilahsızbırakmayıdenediler:spekülatörleri,gizliakbabaları
,vebugünArjantingibikocabirülkeyidevirmeyibaşarabilecekkadargücesahip
olanları.Aksine,onlarısilahsızlandırmakyerine,dünyakuruluşlarıonlarıdaha
çokgüçlendirmeyekararverdiler.Büyükdevletlerinmerkezbankalarının
politikalarıbuyöndeoldu:krizöncesiaçgözlüöforileriylefahişfiyatlara
satılamazhâlegelmişaktiflerisatınalanözelbankalarartıkşirketlerevekişilere
paraödünçvermekolanfonksiyonlarınıyerinegetiremezhaldelerdi.
MerkezBankaları,birbiriardına,parayıexnihilo’yaçevirerek,artıksatılamaz
hâlegelenürünlerialmayakararverdiler.Bununadıquantitiveeasing’tir:
2008’denberi,dünyanın6büyükanamerkezbankasıyöneticileri8000milyar
dolaryaratabilmekiçinbilgisayarlarındanelektronikkodlaryazdılar;yoktanvar
ettikleri!Satılamazaktiflerikarşılığındatümdünyanınbankalarınavermek
zorundaolduklarılikiditeler...
DünyanınparasınıntapınağınıngardiyanlığınıyapmaklayükümlüMerkez
Bankalarıaynızamandabilançolarınızehirliürünlerledoldurdular–sanki
banknotlarladolubirkutuyaküflütoprakatargibi.Hiçşüphesizkigeçerlibaşka
birseçenekleriyoktu–bununalternatifidünyafinansalsisteminin
sulanamamaktankaynaklıbirkalpkrizigeçirmesiolurdu.Özelbankalar
ödemelerini,spekülatifaktivitelerinivekarlarınıdevamettirebilmekiçinbu
Allahvergisindensonraddeyekadarfaydalandılar.2008yılındadünyafinansal
sisteminiçöküntüyegötürenWallStreetbankacıları2008’dekinden10milyar
dolardahafazlaolan26.7milyardoları2013’tepaylaştılar.24
Özelbankalarkullanılmayankaynaklarladoluptaşıyor,takiciddimiktarlarda
cezalaraçarptırılanakadar.KimileriLatinAmerika’dakiuyuşturucu
koridorlarındaparaakladıkları,kimileriisekasıtlıolarakAmerikanmüşterilerini
aldattıklarıiçin.Bubankalarpazaratekbirmesajveriyor:«Yinefenadeğil!».
2009’danberi,buAvrupalıveAmerikalıbubankalarABD’ye128milyar
dolardandadahafazlacezaödediler,hiçbiridezorlanmadı.Vebuyrunsebep:
22
Andrew Clark, “Obama promises 'adult supervision'”, The Guardian, December 19, 2008
Institut Montaigne’nin Londra ve Pittsburg G20 öncesi brifingi, Mart ve Eylül 2009
http://www.institutmontaigne.org/fr/publications/reconstruire-la-finance-pour-relancer-leconomie ve
http://www.institutmontaigne.org/fr/publications/entre-g2-et-g20-leurope-face-la-crise-financiere
24
New York State Comptroller ; kişi başına düşen ortalama bonus 164 530 US$
23
9
2009’danberisadeceAmerikanbankaları500milyardolardandahafazlakâr
eldeetti.25
Şirketlerdebuhareketitakipediyorlar.Onlardabiriktirdiklerikârlaartıkne
yapacaklarınıbilmiyorlar.BuşekildeBorsa’dakienbüyük500Amerikanşirketi
2013yılındakârlarının%95’inihissedarlarınaverdiler.
Geleceğifinanseetmekiçinproje,arzuveparaylayenidenyatırımyapmadaki
başarısızlık,şirketlerinDanteşiirlerinianımsatanlikitseviyelerindende
okunabilir:2013sonunda,Avrupalı,AfrikalıveOrtaDoğuluşirketler1000
milyardolarlıkhazineyesahipken26,Amerikanşirketleri1600milyardolarlık
birlikidesahiplerdi27.İşjargonunda«drypowder(kurupudra)»dediğimiz
yatırımdakullanılmamışprivateequityfonlarındabirokadar28kapitalvardı
(2013sonunda).Okurupudraki,happyfews(mutluazınlık)’inyönetim
komisyonlarınınelinesudahidökemez.
«Herşeybununiçin!».Tümdünyada,hepdahaverimliolsunlardiyeiknaedici
gelenişsizliktehdidiilekadınlarıveerkekleribaskılıyoruz,dünyada200
milyondandahafazlaişsizvar.Buişsizlerin75milyonu25yaşınaltında.Gençler,
büyüklerinekıyaslaişsizlikten3katdahafazlaetkileniyorlar:özellikleOrtaDoğu
veAvrupa’dagörülen,tümfanatizmleribesleyen,hızlayabancıdüşmanlığıve
sahtedindarlıkdiskuruylakarşımızaçıkanbirdram.200milyonbuişsizlere,
günde2dolarınaltındayaşayan839milyonçalışandaekleniyor.29Veşirketler
tümdünyadahâlâmasrafkısmaişlemlerinedevamediyorlar,çalışanlarıdaha
çoküretkenveçalışkanolsunlardiyeuyguladıklarıgünlükbaskıdanasla
vazgeçmiyorlar,takibirrobotunonlarınyerinegeçeceğigünekadar.
İşte21.yüzyılınYeniEkonomi’siningerçekliğibu:globalleşmişbirekonomi,
numaralandırmayolundahızlailerleyen,aşırı‐finansallaştırılmış.Amakârından
yenidenyatırımyapmakiçininsanlığaveyageleceğeyeterincegüveniolmayan...
25
26
27
28
29
FDIC, Wall Street Journal, Reuters
Deloitte. 2013 yıl sonu dünya bilançosunda şirketler tarafından ‘hazineleştirilen’ 3 500 milyar $
Moody’s
Source Preqin
BIT (International Labour Bureau)
10
NasılinsanıyenidenmerkezekoyacağızveonuYeniEkonomituzağından
çıkaracağız?
YeniEkonomituzağındannasılçıkacağız?
Benikiihtimalgörüyorum,vesadeceiki.İlkihernepahasınaolursaolsun
kaçınmamızgerekenbirihtimal:bukarakazasenaryosu,istenenyadaçekilen,
YeniEkonomi’ninreaktörününtamkalbindebile.Bilmekgerekliki,globalleşmiş
venümerizeedilmişfinansalpazalardainsanlarınartıkçokdahaazkontrolüvar.
Karakazasenaryosu
Üçtanekazaoluşabilir,hiçşüphesizherbiriaynıolasılıklabirlikte:
- 2008 krizi ile karşılaştırılabilir bir ekonomik kriz, ancak dünya sisteminin
kendisini kurtaramayacağıbir kriz. Geriye bakacak olursak, ve üçaşağıbeş
yukarıbunu New York’ta yaşamışbiri olarak, biliyorum ki bir evrensel
ekonomik mahvoluşu kıl payıatlattık. Şans ya da Kader bu konuda farklıkarar
verdi. Ama o dönemden beri, bir sonraki yangına karşıdurabilmemiz için hiçbir
anlamlıyangın alarmıortaya konulmadı. Bir sonraki yangın nerede meydana
gelecek? Eninde sonunda Avrupa’da borsaların düşüşüne sebep olacak olan
yavaşlayan evrensel ekonomiden mi? Yoksa Çin’deki bir banka çöküşünden
mi? Çok da mühim değil: yangın bir kere birbirine sıkısıkıya bağlıekonomik
sistemde yayılmaya başlarsa, çok uzaklara kadar ulaşacaktır. Hem de çok hızlı.
- Pazar robotlarının kazara önükesilemez biçimde ayaklanışı. Bu kaza daha
önce düşük bir seviyede yaşandı. 6 Mayıs 2010’da, New York borsasında
« flash crash » dediğimiz olay meydana geldi. O dönemde, borsa faaliyetlerinin
üçte ikisi robotlar (algoritmalar) tarafından gerçekleştirilmişti. Amerikan
regülatörüSEC başta olmak üzere kimsenin açıklığa30 kavuşturamadığı
sebeplerden dolayı, pazarın robotlarıayaklandılar, 20 dakikada 862 milyar dolar
borsa değerini yok ettiler. In extremisşekilde insani bir müdahaleye gerek
duyuldu –New York Stock Exchange’in patronu pazarın «fişini çekerek»
(yüzbinlerce borsa işlemini keyfi şekilde iptal etti) bu düşüşün sınırlandırılması
ve idare edilmesi için müdahale etti. Eğer ki önlemleri almazsak, hepsi birbirine
bağlıdünya finans alanlarında doğacak daha başka « flash crashes »’lara daha
yüksek seviyelerde şahit olacağız, Ve bu risk en az otomatikleştirilmişborsa
faaliuyetleri ve onların yoğunluğu kadar artacak. Aynışekilde ABD’de borsa
faaliyetlerinin yarısınıtemsil eden ve talimatlarıışık hızında yerine getirmeyi
mümkün kılan yüksek frekanslıticaret de artacak: artık pazarın robotlarıiçin
600’den daha fazla borsa faaliyetini alınan talimat üzerine bir kirpik kırpma
süresinde (100 milisaniyede) gerçekleştirmek mümkün. Artıran var mı?
- Bilinçli bir saldırı. Numaralandırılmışdünya pazarında ekonomik zenginliğin
tüm parçalarınıbuharlaştırabileceğinden şüphe edilen böyle bir kaza tamamen
tesadüfen –birbirleri arasında etkileşen makinelerin karmaşıklığı–ya da
30
http://www.bloombergview.com/articles/2012-05-07/flash-crash-story-looks-more-like-a-fairy-tale
11
finansal dünyayıyok etmek için kasıtlıbiçimde yürütülen bir stratejiden ortaya
çıkabilir.
Eğer bir grup tanımlanamayan hacker, 2014 yazında ABD’nin en güçlübankası
JPMorgan’ın bilgi sistemine girebilse ve –gelecekte ve belirlenmemişbir kullanım
için - 76 milyon Amerikalının kişisel bilgilerini çalsa, elimizde hangi finansal bilgiler
ve veriler kalırdı? Hangi banka, hangi finansal ortam hiçtereddüt etmeden kendisinin
böylesine güvenlik risklerinden uzakta olduğunu söyleyebilir? Dünyadaki en büyük
sigorta şirketi AXA’nın CEO’su Henri de Castries, 2014 Nisanı’nda dünyadaki tüm
sigortacıların karşılaşacaklarıen büyük tehdidin araba kazalarından, doğal
felaketlerden ve savaşlardan önce siber risk olacağınısöylemişti.31
Kimsadecebirkaçtıktavebirelektronikyazıoyunuylabirilerinintümhesabını
boşaltıpyokedeceğinibilerekhesabınainternetüzerindenrahatlıklabakabilir
ki?Eğerbinlercemilyarlıklikiditelerinenjeksiyonumerkezbankalarınınbirkod
satıryazısındanibaretolabiliyorsa,birbaşkakodsatırıdabubinlercemilyarlık
likiditeyibuharlaştıramazmı?
Uzundönemyatırımcılarvemirasüzerindeçalışan,fikirlerisorulandanışmanlar
kendileriniböylesibirriskekarşıdonatmaktangerikalmayacaktırlar.
Yatırımcılarbugünbüyükmiktarlardagayrimenkullereyatırımyapıyorlar:
şirketler,reelekonomi,binalar,tarımarazileri,enerji.Vehaklarıdavar.Ancak
bizimeşguledensorubilançoyuyadamirasıoptimizeetmekdeğil,1929veya
2008’dekigibibirekonomik,sosyalvefinansalpatlamadankaçınmaktır.
Toplumumuzuyenidenyolunakoyacak,ancakbukezfinansçıolacakbir
Déluge’ümübeklemeliyiz?Yanifinansıekonomiye,globalleşmişekonomiyide
insanlığaboyuneğdirecekbirDéluge’ü?Toplumumuzadahilolacakalgoritmalar
verobotlarıkontrolaltınaalacak,bizlerekonforadüşkünlüğümüzve
tembelliğimizyüzündentercihlerimizivedahasonraseçimlerimizidikte
etmelerineizinvermekyerine,onlarıbizimhizmetçilerimizyapacakbir
Déluge’ü?Dünyadabirçokdevlettendahagüçlü,yarınöbürgünmakinelerle
doluordularüretipkurabilmeyemuktedir,kimseyiyanıtlmayan«Şeytan
olmayın»sloganlarıylayağmacıticarihareketlerinisüsleyecekkadarcüretkarve
ahlaksızmonopolnümerikimparatorluklarakaptırdığımızegemenliğimizigeri
alacakbirDéluge’ü?
«Don’tbeevil»,«Şeytanolmayın».Kimkurtaracakbizibukötülükten?Bu
özgürleşmeninsonsenaryosu.Tekmümkünsenaryo:finanstanyada
makinelerdendahaüstünbirotoritetarafındanyardımedileninsanlara,onları
YeniEkonomi’nintuzağındanazatetmekiçingeliyor.
«Hiçbirşeybizimgerçekliğimizdışındainşaedilemez»diyorduCharlesde
Gaulle.Yinede,eğerinsanımerkezekoyarakyenibirevrenselekonomive
topluminşaetmekistiyorsak,çokbasitbirdeyişleyolaçıkmakgerekir:hiçbir
31
Les Echos’da röportaj, 23 Nisan 2014
12
finansalgüç2014’ünfinansallaştırılmışevrenselekonomiateşiningücünekarşı
çıkmayısözkonusuedemez.Aynışekilde,hiçbirmillet,yadadevletlertopluluğu,
nekadarbilgilivegüçlüolurlarsaolsunlar,bugüninsanüstübirhızda10milyar
objeninbağlıolduğuinternetüzerindekurulmuşsentetikzekasistemlerinekarşı
ayaklanamaz.32
Allah’aşükür,insanlarbundançokdahagüçlübiraraçladonatılmışlar.Buaraç
birkumtanesikadarküçük,çokiyiyağlanmışbirmakinedebirhardaltanesi.Bir
küçükçakıltaşıkadargereksiz.ŞubüyüklerimizinLatince’de«scrupulum»
dedikleri«küçükçakıltaşı».Vicdanazabı:ayakkabıda«arayakaçmışküçük
çakıltaşı»,felaketedoğrufazlahızlıilerlemeyiengelleyen.
Vicdanazabı,yadabilincinuyanışı.Biziinsanlıkdışınaçıkarmakisteyen,biri
transhümanizeetmekisteyenbuYeniEkonomi’yekarşıeniyipanzehir,Silicon
Valley’inkötüpeygamberlerigibikonuşmakgerekirse,insanbilincidirelbette.
Hiçbirmakine,nekadarzekiolursaolsun,hiçbirtotalitarizm–tabiikitrans
hümanizmbunlarınarasındatartışmasızyeralmaktadır;hiçbirparayığınıinsan
bilincininüzerinetoprakatmayıbaşaramaz.İnsantarihibizegösterdiki,
özellikledegeçenyüzyıl,LechWalesa,ElieWiesel,NelsonMandela,Gandhi’den
geçerekAlexandreSoljenitsyne’denVaclavHavel’e;«Ravensbrück’tebizlerden
birinesığınacakyervermekiçinölensonkadın33»;veKarolWojtyla.21.yüzyılda,
insanbilincibirkezdahamakinelerivefinansıdomineedecek,aynen20.
yüzyılıntotalitarizmlerinekarşıaklınıkullanabildiğigibi.
«Birçekiçheryerdeçivigörür»,aynıbuşekildeSiliconValley’inbirtakım
mühendislerivegirişimcileride,Hindistan’dakiBangalore’dan,Çin’deki
Guancun’akadarinsanlarıniçindesadeceetparçaları,kemiklervesonsuzluğa
kadarprogramlanabilirvemodifiyeedilebilirmoleküllere,denklemlere
indirgenebilirbirzekagörüyorlar.BirtakımWallStreet,CityveyaHongKong
finansçılarınıninsanlarısadecebirpara‐akışı,işkapasitesi,değerlendirip
sömürülecekbiralanolarakgördükleridoğrudur.Amabizbiliyoruzki,bilimsel
olarakbile,onlarçoktanbuelikaybettiler.Paris’tekiCollegedesBernardins’ta
katıldığımçalışmalarsırasında«İnsanBeyniProjesi»veTelAviv’dekiBarIlan
Üniversitesi’nininsanbeyniüzerinegerçekleştirilençalışmalarıortayakonuldu.
Buaraştırmacılardanbirinininsözleriyleifadeedecekolursak:«İnsanbeyninin
tümfonksiyonlarınıizoleetmeyi,birgünlüğüneikikatınaçıkarmayıbaşardık,tek
birihariç:bilinç.»
Bubilinçeldenalınamaz.YeniEkonomi’ninlideriABD’de,bilincinsesine
filantropidiyorlar.«Geriver»yani.Hersene,Amerikanşirketlerinin%95’i
yardımkuruluşlarına300milyardolardanfazlamiktardaparaveriyorlar.34İşte
YeniEkonomi’ninbiziiçinekoyduğutuzağıyıkmakveinsanımerkezekoymak
içinilkyol.
32
33
34
Source IMS
André Malraux, Jean Moulin’ın küllerinin Panthéon’a taşınması sırasındaki sözü, 19 Aralık 1964
National Philanthropic Trust
13
İkinciyoliseAvrupa’dangeçiyor:paylaşımcıekonomiden,yavaşfakatdüzenlibir
yükseliştenibaret.HiçşüphesizkiAvrupa’dadünyanıngerikalanındanfarklı
olarak,insanvedoğalkaynaklarısınırlıbirevrendeolduğumuzunbilincimevcut.
Buyüzden,dünyanıngerikalanındabolcaolanaçgözlüvetüccarmantığınıkabul
etmektense,dahanadirgörülenpaylaşmatercihiniyapıyoruz,olabilecekkadar
çokparasalharekettenkaçınarak.Yoldabirarabayıpaylaşıyoruz,yada
evlerimizdebirhizmeti,evimizi.İnsankendisorumluluklarınasahipçıkıyor,
cemaat,yerel.Paylaşmaekonomisinin–birmalasahipolmaktanziyade,onu
kullanmak–önündegüzelbirgelecekvar.35
Amerikanfilantropisi,veAvrupa’nınpaylaşmaduygusu.Asyadabukonudageri
kalmıyor,Çin’inenzenginiveAlibaba’nınkurucusuJackMa21.yüzyılınbaşında
enbüyükfilantrofolmavesoydaşlarınayenibirgelişmemodelikonusunda
ilhamvermepotansiyelineveisteğinesahip.
Paylaşımvefilantrofi.Hiçbiralgoritmasonsözesahipolacakinsanbilincininbu
varlığınınneyerinegeçebilir,nedeikiyekatlayabilir.Pekiyanasılbubilinciçok
büyükhızlainsandışılaşanYeniEkonomi’ninortasında,fazlagecikmeden,
yenidenortayaçıkartacağız?
Teknikbiryol,ortavadedebuişiçinaraçlarasahipuluslararası
organizasyonlarca(IMF,DünyaBankası,BirleşmişMilletler)keşfedilmeyihak
ediyor.Buaraçlar,kurallarvetüketim«etiketleri».Artıkekonomilerimizin
globalleştirilmesine,numaralandırılmasınavefinansallaştırılmasınakarşı
tamameninsaninormlarempozeetmeninvaktigeldi.«İçimizdeinsanız».
Zenginlikoluşturmasüreçlerindetrans‐insanyadamakineleryerinesomutve
ölçülebilirşekildeinsanı,açgözlülükleriyerinefilantrofiyi,yırtıcılıklarıyerine
paylaşımıönplanakoyanşirketlerleçalışmalıveonlaraödülvermeli.Burada
meselebirşirketinzenginliküretiminidoğrudanefektifişimkanlarıyaratmasına
bağlamakdeğil–bugüzelbirbaşlangıçolurdu,amayeterlideğil:uygulanan
çalışmakoşulları,vebununçevreüzerindekietkileri–bizHristiyanların
Yaratılandediği‐herşekildehesabakatılmalıdır,aynızamanda,artıküretken
ekonomiyekatılamayanvesayılarıgitgideartankadınlarınveerkeklerinyaşam
şartlarıdahesabakatılmalıdır.
İşteburada,buevrenselorganizasyonlarvedetümsorumluluksahibiveYeni
Ekonomi’ningelişiminekatkıdabulunankişiler,WaltStreet,HongKong,Pekin,
Londra,Berlin,TelAviv,Bangalorevedetümyarıniçerisindeyaşayacağımız
dünyayıhazırlayanteknolojivefinansmerkezlerindekifinansçılardan,Silicon
Valleymühendislerine,bütünbuinsanlartarafındanacilenbaşlatılmasıgereken
gerçekçibiraksiyonprogramı.Buprogramzamanalacak.İnsanbilinciningit
gidedahaazbulunduğubuekonomideyenidenortayaçıkmasınaençokbugün
ihtiyaçvar.Buyenidenortayaçıkışınbir«springboard»’aihtiyacıvar:dahaüst
birruhaniveahlakiotoriteolabilecekbiratlamatahtasına.
35
2012 yılında, İngilizlerin yarısı, Almanların da dörtte biri ‘ortak tüketici’ler idi. (Arte, Temmuz
2013)
14
Benhayalediyorumki,yakınbirgünde,gitgidedahadabarbarlaşanveinsan
bilincinintutuklaştığıbudünyada,böylesinebirahlakiveruhaniotoriteile
donatılmışbirinsançıkıpgelecek.Bastonunuvepelerininialmış.Bugünküdünya
ekonomisininmerkezineveBirleşmişMilletler’inmerkezinedosdoğru
yönelecek,NewYork’a.Onunlabirlikte,eksiksizveistisnasız,tümdinlerin
liderleridevarsınoraya.Vehepberaber,21.yüzyılınekonomik,finansalve
politikliderlerineşusademesajıtaşısınlar:«şuduvarıyıkın».1978’den
başlayarakSaintJean‐Paul’ünvesonrasında1987’deBerlinDuvarıönündeki
RonaldReagan’ınimajıyla,buolunmazduvarıyıkmakiçintümdünyanın
elitlerinitoplasınlar.Buduvarki,insanlarıbirbirindenayıran,insanlararası
rekabeti,şiddetiveeşitsizlikleridahadaartıran,çılgınparanınveteknolojik
yabancılaşmanınduvarı.Buduvarki,görülmeyenamahareketeden,ruhsuz
makinelerinyararına,insanlarıdemokratik,ekonomikvesosyalyaşamındışına
itenduvar.
«Teardownthiswall»(«Şuduvarıyıkın»).Kim,çokgeçkalınmadan,ademoğlu
içinayrıcalıklıbirşansolaninsanbilincininyenidenortayaçıkmasını
sağlayacak?
PapaFrançois’danbaşkakim,NewYork’undışında,6.Paul’unBirleşmişMilletler
BarışMesajı’ndakikonuşmasından50yılsonra,böylesinebirkurtuluşmesajı
getirebilirki?
Post‐yazı:Pekiyayarın?
15
(KültürveİnançrevüsüAralık2014sayısındanvePapa’nın2015Eylül’ünde
NewYork’agelişinindoğrulanmasındansonrayenidenkalamealınmışmetin)
PapaFrançois’nınNewYork’takikurtuluşmesajıbekleniyor.Çılgınvebaskın
paranın21.yüzyılında,duvardayerideğiştirilemezgörünürlüktebirçizik
bırakacak.İnsandışılaştırıcıteknolojilerinduvarında.Vebuçiziğiniçinde,
ekonomilerimizinvetoplumlarımızınyeniden‐insanlaştırılmasıiçinsomutyollar
kurabilmekiçinhepbirlikte,bütüntektanrılıdinlervedeaynızamandainsan
onurunuherşeyinüstündetutanlaikfilozofilerbulunmalı.
Aslında,buanlamda,KatolikKilisesibiryüzyıldanfazlabirsüredenbuyana
günümüzüntehditlerineyanıtvermeyeçalışanbirsosyaldoktrintavsiyeediyor.
Aynışekildeinsanasaygıveinsanonurukoruyannetprensipler.Elle
tutulamayanbirinsan,sadecesömürülmeyibilecektir:«Nesnelerindüzeni,
insanlarındüzeninebağlıolmalıdır,tamtersideğil.36»Transhümanistlerve
diğerDoktorFolamour’laranlayacaktırlar.
Ekonomilerimizinfinansallaştırılmasınınasılyeneceğiz,‘varlıklarıngideceğison
durak’prensibinisomutlaştırmazsak37?ElbettekiYaratılan’ınbirçokparçasının
sahipleriyiz,amadahaziyadesiyleemanetçileriyiz:etrafmızdayaşayanlarve
bizlerdensonrayaşayacaklariçinonlarıdahadaüretkenbiçimdekullanmakve
çoğaltmakbizimelimizde.OrtakMaldediğimizşeyehizmetedensürdürülebilir
finansınçerçevesibuşekildeçiziliyor38.
Nihayetinde,fırsatlarıkadartehlikeleribakımındandazengingloballeşmenin
zorluklarınanasılcevapvereceğizeğersonundabir«evrenselumumiotorite»’yi
ortayaçıkartmazsak39?Öylebirotoriteki,yenibirBirleşmişMilletler;
kirişlerinde21.yüzyılıntümgüçlerine,LatinAmerika’ya,ÇindışıAsya’yave
Müslümandünyasınayerveren...YenibirBirleşmişMilletlerki,
ekonomilerimizinvetoplumlarımızınyeniden‐insanlanlaştırılmasınıajandasının
enbaşınakoyan,buolmaksızıntoplumlararasısürdürülebilirbarışınmümkün
olamayacağınıbilen...
BuisePapaFrançaois’ınNewYork’tazorlanacağınoktaolacak:Birleşmiş
Milletler’e,BerlinDuvarı’nınyıkılışından25,kendikuruluşundan70yılsonra
çoktankaybetmişgöründüğübirmisyonuvemeşruiyetiyenidenvermek.Ümit
şeklinegirmişbirzorluk.
36
Kilise’nin sosyal doktrininin bir özeti
http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_councils/justpeace/documents/rc_pc_justpeace_doc_200
60526_compendio-dott-soc_fr.html
37
Aynı isimli eser
38
François Villeroy de Galhau’nun « Bir Avrupalının Ümidi »’nde tasvir edilmiş. (Odile Jacob, 2014)
39
Jean XXIII, Mater ve Magistra, 1963
16
EdouardTétreau,24Aralik2014,www.edouardtetreau.com
17