İlköğretim Öğretmen Adaylarının Meraklılık Düzeylerinin İncelenmesi

İlköğretim Öğretmen Adaylarının Meraklılık Düzeylerinin İncelenmesi

492
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
İlköğretim Öğretmen Adaylarının Meraklılık Düzeylerinin İncelenmesi
Deringöl, Yasemin, İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği ABD, İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel
Eğitim Fakültesi, Vefa, 34070, İstanbul-Türkiye, [email protected]
Yaman, Yavuz, İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Eğitimi ABD, İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim
Fakültesi, Vefa, 34070, İstanbul-Türkiye, [email protected]
Özsarı, İsmail, İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği ABD, İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim
Fakültesi, Vefa, 34070, İstanbul-Türkiye, [email protected]
Gülten, Dilek Çağırgan, İlköğretim Bölümü Matematik Eğitimi ABD, İstanbul Üniversitesi Hasan Ali
Yücel Eğitim Fakültesi, Vefa, 34070, İstanbul-Türkiye, [email protected]
Abstract
"The individual life-long learning" concept has gained importance today, , as a
requirement of learning the characteristics of the individual should have is one of
curiosity It is known that when curiosity motion is enacted in any teaching and
learning process, learning will take place spontaneously. Curiosity is accepted as
the igniter in learning process and it is recommended to the teachers that to draw
attention to learning experiences and to be more rigorous at raising the curiosity
levels.
The purpose of research is determining the curiosity level of elementary teacher
candidates. Research was conducted with teacher candidates studying in senior
classes of Elementary Education Departments at Istanbul University Hasan Ali
Yücel Education Faculty in the 2009-2010 academic year. "Curiosity Scale" adapted
into Turkish by Demirel and Coşkun (2009) was used for data collection tools.
SPSS 13.0 statistics package program was used for determine if there is a
relationship between data.
Elementary, social studies, science and mathematics student teachers' curiosity
levels and differences according to the sex were examined and some suggestions
were made.
Key Words: Life-Long Learning, Curiosity, Curiosity Scale, Elementary Teacher Candidate
Ozet
“Yaşam boyu öğrenen birey” kavramının önem kazandığı günümüzde, öğrenmenin
bir gereği olarak bireyin sahip olması gereken özelliklerden birisi meraklılıktır.
Herhangi bir öğrenme öğretme sürecinde merak güdüsü harekete geçirildiğinde
öğrenmenin de kendiliğinden gerçekleşeceği bilinmektedir. Merak, öğrenme
sürecinin de ateşleyicisi olarak kabul edilmekte ve öğretmenlere öğrenme
yaşantılarında dikkati çekme, merak uyandırma aşamalarını daha titiz ele almaları
önerilmektedir.
Bu doğrultuda İlköğretim öğretmen adaylarının meraklılık düzeylerinin belirlenmesi
araştırmanın amacıdır. Araştırma, 2009–2010 eğitim-öğretim yılında İstanbul
Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü dördüncü
sınıfındaki öğretmen adaylarıyla gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak,
Demirel ve Coşkun (2009) tarafından Türkçe’ye uyarlama çalışması yapılan
“Meraklılık Ölçeği” kullanılmıştır.
SPSS 13.00 ile verilerin arasında ilişki olup olmadığına bakılmıştır. Sınıf, Sosyal
Bilgiler, Fen Bilgisi ve Matematik Öğretmen adaylarının meraklılık düzeyleri ve
cinsiyete göre farklılığı incelenerek önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Yaşam boyu öğrenme, Merak, Meraklılık Ölçeği, İlköğretim Öğretmen
Adayı
493
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
Giriş
İnsanoğlunun doğal merakı büyük bir ivme ile bilimsel keşiflerin yapılmasına ve medeniyetin
ilerlemesinde etkiye sebep olmuştur (Berlyne, 1978, Loewy, 1998). Meraklılıkla ilgili öncül çalışmalar
1960’lı yıllarda yapılmıştır. Merakla ilgili yapılan ilk çalışmalar üç noktada yoğunlaşmıştır. İlk olarak
meraklılığın kuramsal çerçevesi ve meraklılığın altında yeten nedenler belirlenmeye çalışılmış, daha
sonra ilginç ve farklı gelen şeylerin neden insanların meraklarını harekete geçirdiği incelenmiş, son
olarak meraklılığın durumsal belirleyicilerinin ne olduğuna ilişkin sınırlı deneyler içeren çalışmalar
yapılmıştır (Loewenstein, 1994).
İlgili alan yazında merak güdüsü ile ilgili öncü çalışmaları gerçekleştiren Berlyne’in ortaya
koyduğu kuram geniş bir kabul görmektedir. (Reio, 1997; Ünal, 2005). Berlyne (1960) merak
kuramını, iki tür meraklılık ile açıklamaktadır. Bunlar; algısal ve epistemik meraklılıktır. Algısal meraklılık
(görme, işitme) gibi duyusal kavramların karmaşık veya belirsiz nesneler hakkında yeni bilgi edinmek
için -görsel inceleme gibi- yönlendirilmiş davranışlarını kapsar (Berlyne, 1957; Akt : Ünal, 2005).
Epistemik meraklılık ise kavramsal belirsizlik veya karmaşık fikirler (bilgi teorileri, zihinsel bulmacalar
gibi) tarafından harekete geçirilen ve doğru bilgiyi elde etmek için sorulan sorular ve önermeleri
sınamaktır (Berlyne, 1954; Akt: Ünal, 2005).
Meraklılık hayatımızın bütün aşamalarında olumlu veya olumsuz yönlerden insan davranışlarını
sürekli etkileyen bir kavramdır. Meraklılık çocuk gelişimini etkileyen itici bir kuvvet (Stern, 1973 ve
Wohlwill, 1987) ve eğitimdeki en önemli güdüleme araçlarından birisi olarak tanımlanmaktadır (Day,
1982). Herhangi bir öğrenme öğretme sürecinde merak güdüsü harekete geçirildiğinde öğrenmenin de
kendiliğinden gerçekleşeceği bilinmektedir. Çünkü bir anlamda merak, öğrenme sürecinin de
ateşleyicisi olarak kabul edilmekte ve öğretmenlere öğrenme yaşantılarında dikkati çekme, merak
uyandırma aşamalarını daha titiz ele almaları önerilmektedir (Demirel ve Coşkun, 2009).
“Yaşam boyu öğrenen birey” kavramının önem kazandığı günümüzde, öğrenmenin bir gereği
olarak bireyin sahip olması gereken özelliklerden birisi meraklılıktır. Bu bağlamda, geleceğin öğretmeni
olacak İlköğretim öğretmen adaylarının meraklılık özelliklerinin araştırılması önemlidir.
Arastırmanın Amacı
İlköğretim öğretmen adaylarının meraklılık düzeylerinin belirlenmesi araştırmanın amacıdır. Bu
amaç doğrultusunda araştırmanın alt problemleri:
1) Meraklılık özelliğinin cinsiyete göre farklılık göstermekte midir?
2) Meraklılık özelliği anabilim dalı değişkenine göre farklılık göstermekte midir?
3) Ölçeğin toplam puanıyla, boyutların puanları arasındaki ilişki var mıdır?
Araştırmanın Yöntemi
Bu araştırmada, ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Karasar’a (1998) göre “ İlişkisel tarama
modelleri, iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini
belirlemeyi amaçlayan araştırma modelleridir’.
Evren ve Örneklem
Araştırmanın evreni, İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi’nde öğrenim gören
son sınıf öğrencileri; örneklemini ise İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi İlköğretim
Bölümü Sınıf (N:49), Sosyal Bilgiler (N:23), Fen Bilgisi (N:38), ve Matematik Öğretmenliği (N:45),
Anabilim Dalı son sınıfında öğrenim gören 155 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Öğrencilerin %71’i
(N:110) bayan, %29’u (N: 45) ise erkek öğrencilerden meydana gelmiştir.
Veri Toplama Aracı
Veri toplama aracı olarak, Demirel ve Coşkun (2009) tarafından Türkçe’ye uyarlama çalışması
yapılan “Meraklılık Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek, iki alt boyuttan oluşmaktadır. Bunlar genişlik (27
madde) ve derinlik (20 madde) olarak adlandırılmıştır. Genişlik, kişinin geniş kapsam ve çeşitlilikteki
bilgileri incelemesidir. Meraklılık özelliğinin bu boyutunda kişi teşvik edici çeşitli deneyimler yaşamayı
494
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
arzular. Derinlik ise kişinin belirli bir konu, fikir, kişi ile ilgili merak duyması ve bunlarla ilgili bilgileri
süreklilik gösterecek biçimde öğrenmeye çalışmasıdır. Bu boyutta kişi ilgilendiği özel bir alan ya da
konuya ilişkin olabildiğince ayrıntılı araştırma yapmak ve kazanımlarını arttırmak ister (Fulcher, 2004;
Akt. Demirel ve Coşkun, 2009).
Meraklılık ölçeği toplam 47 maddeden oluşmaktadır. Ölçek maddelerine ilişkin yanıtlar “1. Çok Uyuyor”,
2. “Kısmen Uyuyor”, 3. “Çok Az Uyuyor”, 4. Çok Az Uymuyor”, 5. “Kısmen Uymuyor”, 6. “Hiç Uymuyor”
olarak Likert tipi derecelendirme ölçeğindedir. Buna göre 6’lı Likert tipi ölçekte başlangıç noktası 1
alındığında 3,5 değeri “çok az uyuyor ile çok az uymuyor” değerlerinin orta noktası varsayılmıştır. Bu
çalışmada da ölçeğin genel ortalamasında ölçekten alınabilecek minimum puan (47x1) 47, ortanca
puanı (47x3,5) 165 ve maksimum puan (47x6) 282 olarak belirlenmiştir. Meraklılık İndeksi 3.
versiyonun güvenirliği p<0,01 düzeyinde. 93 olarak bulunmuştur. Bu çalışmada ölçeğin güvenirliliği,
p<0,01 düzeyinde. 91 olarak belirlenmiştir.
Verilerin Çözümlenmesi
1. Meraklılık özelliğinin cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için İlişkisiz Grup
t-Testi,
2. Yine meraklılık özelliğinin anabilim dalı değişkenine göre farklılık gösterip göstermediğini
anlamak için ise Varyans Analizi (ANOVA),
3. Ölçeğin toplam puanıyla, boyutların puanları arasındaki ilişkinin belirlenmesinde Pearson
Korelasyon Katsayısı Tekniği kullanılmıştır.
Bulgular ve Yorum
Bu bölümde, İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf, Sosyal
Bilgiler, Fen Bilgisi ve Matematik Öğretmenliği Anabilim Dallarında öğrenim gören öğrencilerin
‘meraklılık’ düzeylerinin belirlenmesi amacıyla ölçekten elde edilen verilerin betimsel istatistikleri
kullanılmıştır. Meraklılık özelliğinin çeşitli değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek
için Korelasyon Katsayısı Tekniği, İlişkisiz Grup t-Testi, Varyans Analizi (ANOVA) sonuçlarına yer
verilmiştir.
Tablo 1. Öğrencilerin Meraklılık Düzeylerine İlişkin Betimsel İstatistikler
N
Meraklılık Puanı
155
Min
146,00
Max
258,00
Ss
212,86
25,80
Meraklılık ölçeğinden alınabilecek en yüksek alınabilecek puan 282; en düşük alınabilecek puan
47, beklenen ortanca puan ise 165’dir. Buna göre meraklılık ölçeğinden alınan puanlar incelendiğinde
alınan en düşük puanın 146, en yüksek puanın 258 olduğu, ölçek ortalamasının ise 212,86 olduğu
görülmektedir. Buna göre öğretmen adaylarının meraklılık düzeylerinin ölçek orta puanının üstünde
olduğu görülmektedir.
Bu bulguyu, Demirel ve Coşkun (2009) tarafından yapılan araştırma destekler biçimdedir. İlgili
araştırmada üniversite öğrencilerinin meraklılık düzeylerinin ölçek orta puanının üstünde olduğu
görülmektedir. Bu durum üniversite öğrencilerinin yüksek merak düzeyine sahip olduğunu
göstermektedir. Ancak üniversite öğrencilerinin yüksek meraklılık düzeyine sahip olması merak
özelliğinin hangi doğrultuda yoğunlaştığını tek başına açıklamamaktadır.
495
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
Tablo 2. Meraklılık Ölçeği Alt boyutlarına İlişkin Betimsel İstatistikler
Ölçek Alt
Boyutları
N
Genişlik
Ss
155
Derinlik
155
118,20
13,96
94,66
13,89
Meraklılık ölçeği alt boyutlarına ilişkin istatistikler incelendiğinde öğretmen adaylarının genişlik
boyutuna ilişkin puan ortalamasının ( =118,20) derinlik alt boyutu ortalamasından ( =94,66) daha
yüksek olduğu görülmektedir.
Demirel ve Coşkun (2009) tarafından üniversite öğrencileriyle yapılan araştırmada da
öğrencilerin genişlik boyutuna ilişkin puan ortalamasının derinlik alt boyutu ortalamasından daha
yüksek olduğu bulunmuştur. Buna göre üniversite öğrencilerinin merak duydukları ilgi alanlarının
çeşitlilik kazandığı, tek bir konuda yoğunlaşmaksızın, ilgi duydukları, merak ettikleri her konuyla
ilgilenmeye açık oldukları düşünülmektedir. Çünkü meraklılık genel olarak yeni bir bilgiyi öğrenmede
olumlu bir özellik olmakla birlikte iki biçimde ele alınmaktadır. Genişlik özelliğine sahip kişiler, çok
sayıdaki bilgi kaynaklarından yeni bir bilgiyi bulmak için zaman harcar ve birbirinden farklı türdeki
bilgiye ulaşma isteği taşır. Derinlik özelliğine sahip kişiler ise ilgi duydukları özel bir alan veya konuya
ilişkin olabildiğince ayrıntılı araştırma yapma isteğindedirler.
Tablo 3. Alınan Puanların Cinsiyet Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını
Belirlemek Üzere Yapılan Bağımsız Grup t Testi Sonuçları
Genişlik Boyutu
Puanı
Derinlik Boyutu
Puanı
Meraklılık Ölçeği
Toplam Puanı
Cinsiyet
N
x
S
Kız
110
13,52
14,25
Erkek
45
119,9
4
113,93
Kız
110
96,66
13,66
Erkek
45
89,77
13,37
Kız
110
216,60
24,68
Erkek
45
203,71
26,45
sd
T
p
153
2,472
0,015
153
2,866
0,005
153
2,891
0,004
Örneklemin cinsiyet değişkenine göre alınan puanlar arasında anlamlı bir fark olup olmadığına
bakmak için yapılan İlişkisiz Grup t-Testi sonucunda, öğretmen adaylarının aritmetik ortalamaları
arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. “Kız öğretmen adaylarının”, “erkek öğretmen
adaylarına” göre “Genişlik Boyutu” puanları ( x =119,94), “Derinlik Boyutu” puanları ( x =96,66) ve
“Meraklılık Ölçeği Toplam” puanları ( x =216,60) daha yüksektir.
Bununla birlikte Demirel ve Coşkun (2009) tarafından yapılan araştırmada, Meraklılık
düzeylerinin karşılaştırılması sonucunda kız ve erkek öğrencilerin ortalama puanlarının anlamlı biçimde
farklılaştığı ve farkın erkek öğrenciler yönünde yüksek olduğu görülmektedir. Bu durum erkek
öğrencilerin meraklılık özelliklerinin kız öğrencilere göre daha baskın bir özellik olarak görüldüğünü
düşündürmektedir.
Ancak meraklılık özelliği ile ilgili alan yazın incelendiğinde farklı ölçeklerle gerçekleştirilen
araştırmalarda cinsiyete ilişkin farklı sonuçlar elde edilmiştir. Bu durum meraklılık özelliğinin kültür,
çevre ve diğer etkenlere göre şekillenmekte olabileceğini düşündürmektedir.
496
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
Meraklılık Ölçeği aritmetik ortalamalarının Anabilim dalı değişkenine göre anlamlı bir farklılık
gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) sonucunda
Anabilim dalı gruplarının aritmetik ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildir.
Tablo 4. Meraklılık Ölçeği Toplam Puanı ile Boyutlardan Alınan Puanlar Arasındaki İlişkiyi
Belirlemek Üzere Yapılan Pearson Çarpım Moment Korelasyon Analizi Sonuçları
p
Değişken
N
r
Ölçek Toplam Puanı
Genişlik Boyutu Puanı
155
0,927
0,000
Ölçek Toplam Puanı
Derinlik Boyutu Puanı
155
0,926
0,000
** Korelasyon 0.01 düzeyinde anlamlıdır.
Tablo 4’den de anlaşılacağı üzere, Meraklılık Ölçeği Toplam Puanı ile boyutlardan alınan
puanlar arasındaki ilişkiyi belirlemek üzere yapılan Pearson Çarpım Moment Korelasyon analizi
sonucunda puanlar arasında istatistiksel açıdan p<.01 düzeyinde pozitif yönde anlamlı bir ilişki
saptanmıştır. Buna göre Meraklılık Ölçeği Toplam Puanı, Genişlik Boyutu Puanı (r=0.927; p<.01),
Derinlik Boyutu Puanı (r=0.926; p<.01) ile ilişkili bulunmuştur.
Sonuç ve Öneriler
Geleceğin bilgi toplumunu yetiştirecek olan ilköğretim öğretmen adaylarının meraklılık
düzeylerinin belirlenmesini amaçlayan bu çalışmanın bulguları sonucunda, öğretmen adaylarının
meraklılık düzeylerinin ölçek orta puanının üstünde olduğu; genişlik boyutuna ilişkin puan
ortalamasının derinlik alt boyutu ortalamasından daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Meraklılık
düzeylerinin karşılaştırılması sonucunda kız ve erkek öğrencilerin ortalama puanlarının anlamlı biçimde
farklılaştığı ve farkın kız öğrenciler yönünde yüksek olduğu görülmüştür. Meraklılık Ölçeği aritmetik
ortalamalarının Anabilim dalı değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği;
ancak, Meraklılık Ölçeği Toplam Puanı, Genişlik Boyutu Puanı Derinlik Boyutu Puanının ilişkili olduğu
bulunmuştur
Elde edilen bulgular, öğrencilerin meraklılık düzeylerinin, ölçekten elde edilen ortalama puanın,
ölçek ortalama puanının üstünde olması nedeniyle yüksek düzeyde olduğunu ortaya koymuştur.
Araştırma bulguları doğrultusunda aşağıdaki öneriler verilmiştir:
−
−
−
−
−
Eğitimciler aileleri günlük aktivitelerle çocuk merakını artırmak için teşvik etmelidirler, deney
keşif ve gözlem yoluyla kendi kendilerine öğrenme olması için desteklemelidirler (Green, 2002)
İlköğretim öğretmen adaylarına yönelik dersle, disiplinler arası ve yaratıcı etkinlikleri içerecek
biçimde yeniden düzenlenmelidir.
Meraklılık özelliğinin ilköğretim öğretmen adaylarının yanı sıra, yüksek öğretim öğrencileri ile
ilk ve ortaöğretim düzeylerindeki öğrencilerdeki durumunu betimleyen ve farklı değişkenlerle
ilişkisini ortaya koyan çalışmalar yapılmasının alan yazına katkı sağlayacağı aşikardır.
Meraklılık ve cinsiyetin her seviyede araştırılması ve herhangi bir boyuta neden ve nasıl girip
girmediği konusunda araştırmalar yapılmalıdır.
Bu araştırmaya paralel, farklı fakülte ve üniversitelerde meraklılık ve cinsiyet düzeylerinin
araştırıldığı çalışmalar yapılmalıdır.
Kaynakça
Berlyne, D. E. (1960) Arousal, conflict and curiosity (New York, McGraw-Hill).
Berlyne, D. E. (1978). Curiosity and learning. Motivation and Emotion, 2, 97–175
Day, H. I. (1982). Curiosity and the interested Explorer. Performance and Instruction, 21, 19-22.
497
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
Demirel, M. ve Coşkun, Y. D. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Meraklılık Düzeylerinin Bazı Değişkenler
Açısından İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl 9, Sayı 18, Aralık
2009, 111-134.
Green, M. (2002) Teachers helping parents to raise the level of curiosity in young children (ERIC
Document ED467754).
Karasar, N.(1998). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
Loewenstein, G. (1994). The psychology of curiosity: A review and reinterpretation. Psychological
Bulletin, 116, 75–98.
Loewy, E. H. (1998). Curiosity, imagination, compassion, science, and ethics: Do curiosity and
imagination serve a central function? Health Care Analysis, 6, 288–294.
Reio, T. G. (1997) Effects of curiosity on socialization-related learning and job performance In adults.
Unpublished doctoral dissertation, Virginia Polytechnic Institute and State University, USA.
Stern, D. N. (1973). The interpersonal world of the child. New York: Basic Books.
Ünal, H. (2005). The influence of curiosity and spatial ability on preservice middle and secondary
mathematics teachers’ understanding of geometry. Unpublished Doctoral Dissertion, The Florida State
University, College of Education, USA.
Wohlwill, J. F. (1987). Introduction. In D. Görlitz & J. F. Wohlwill (Eds), Curiosity, imagination and play
(s.1-21). Hillsdale, NJ: Erlbaum.