ERDAS IMAGINE TEMEL YAZILIMI

Transkript

ERDAS IMAGINE
TEMEL YAZILIMI
ÖNSÖZ
Görüntü işleme konusunda, temel seviyedeki bilgi ve uygulamaları içeren
Türkçe “ERDAS IMAGINE Temel Yazılımı” kitabı; “IMAGINE Viewer”, “Veri
Görüntülemek”, “Görüntü haritalarını oluşturmak”, “Özellikleri çıkarmak” ve
“Coğrafi Bilgi Sistemi analizleri” konularını içeren beş kısımdan oluşmuştur.
Veriyi ithal etme ve görüntüleme, rektifikasyon, sahaları hesaplama, ilgi
sahasını belirleme, sahanın topografyasını tesbit, vector ve raster veri kullanımı,
görüntü yönetimi, batch işlemleri, geometrik düzeltme, basit sınıflandırma ve
harita çıktılarını düzenlemeye olanak sağlamaktadır.
Bu kitap, aşağıda belirtilen yayınlardan istifade edilerek hazırlanmıştır.
• Fundamentals of ERDAS IMAGINE
• ERDAS IMAGINE Tour Guides V 8.5
• ERDAS IMAGINE Field Guides V 8.5
“ERDAS IMAGINE Temel Yazılımı”nın daha kolay anlaşılması ve kullanılması
için “ERDAS IMAGINE EĞİTİM DOKÜMANI VE VERİLERİ” isimli iki CD-ROM
ile desteklenmiştir. Takip eden sahifede detayları verilen bu sayısal media;
kitabın pdf formatındaki metinlerini ve değişik uygulamalara olanak sağlayan
verileri içerecek tarzda düzenlenmiştir.
İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU ©
i
2002
ERDAS IMAGINE EĞİTİM DOKÜMANI VE VERİLERİ
(EGTF_CD.1 ve EGTF_CD.2 )
DOKÜMAN: EITY1.pdf ve EITY2.pdf
VERİLER:
EGTF_CD.1
Scene 01
281.img
47123B51.tif, 47123B54.tif, 47123B62.tif, 47123B63.tif
47123C54.tif, 47123C63.tif
Calibration
dem_99.img
erdas_logo.img
gcp281
hydro_00.e00
hydro_75.e00
mosaic_anno.ovr
ortho_282
river
Salmon Hazards
Sensitivity.ckb
Shelton.tif
sky.chp
sky.img
soils_95.e00
soils_95.img
usa_avhrr_class.img
water shed.aoi
wynoochee.gif
wynoochee_cuts
wynoochee_drain
zonal.gmd
EGTF_CD.2
tm_88.img
g23a3
g23a4
inpts.dat
eldodem.img
eldoatm.img
ii
2002
İÇİNDEKİLER
KONULAR
1. GİRİŞ
2. YAZILIMIN ÇALIŞTIRILMASI, MENÜLERİ, İKONLARI VE İŞLEVLERİ
a. MENÜLER
(1) SESSION MENÜSÜ
(2) MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR
(3) TOOLS MENÜSÜ
(4) UTILITIES MENÜSÜ
(5) HELP MENÜSÜ
b. İKONLAR
BÖLÜM-I
ERDAS IMAGINE TEMEL
KISIM-1
IMAGINE VIEWER
MOUSE KULLANIMI
WINDOWS TERMİNOLOJİSİ
VIEWER EKRANI
VIEWER MENÜLERİ
FİLE MENÜSÜ
UTILITY MENÜSÜ
VIEW MENÜSÜ
AOI MENÜSÜ
HELP MENÜSÜ
RASTER MENÜSÜ
VECTOR MENÜSÜ
ANNOTATION MENÜSÜ
VİEWER ALETLERİ
UYGULAMA 1: GÖRÜNTÜLERİ ANLAMAK
SAFHA 1: IMAGINE VIEWER’DA VERİ GÖRÜNTÜLEMEK
SAFHA 2: THEMATİC MAPPER VERİSİNİ ANLAMAK
UYGULAMA 2: DİĞER VERİ TİPLERİNİ GÖRÜNTÜLEMEK
SAFHA 1: VERİYİ İTHAL ETMEK
SAFHA 2: GÖRÜNTÜLERİ KARŞILAŞTIRMAK
SAFHA 3: GÖRÜNTÜDEN GÖRÜNTÜYÜ REKTİFİYE
ETMEK
SAFHA 4: İLİŞKİLİ VERİ SETLERİ
UYGULAMA 3: ÖZNİTELİKLER ÜZERİNDE ÇALIŞMAK
SAFHA 1: SEÇİLEN BİLGİYİ GÖRÜNTÜLEMEK
SAFHA 2: SAHA ORANLARINI HESAPLAMAK
UYGULAMA 4: BİR ÇALIŞMA SAHASINI İNCELEMEK
UYGULAMA 5: GÖRÜNTÜLERİ SUNULAR HALİNDE DÜZENLEMEK VE
OYNATMAK
iii
SAYFA NO
1
2
3
3
4
6
7
8
8
11
11
11
11
12
13
13
13
14
14
14
15
15
16
16
18
18
25
29
29
33
35
43
47
47
48
53
58
2002
İÇİNDEKİLER
KONULAR
SAYFA NO
KISIM-2
VERİ GÖRÜNTÜLEMEK
61
UYGULAMA-1: ÖZEL BİR SAHAYI GÖRÜNTÜLEMEK VE İNCELEMEK
SAFHA 1: GÖRÜNTÜLERİN ÖZEL BİR KISMINI AÇMAK
SAFHA 2: AREA OF INTEREST (AOI) KULLANIMI İLE BİR
SAHAYI BELİRLEMEK
SAFHA 3: SAHANIN TOPOGRAFYASI ÜZERİNDE
ÇALIŞMAK
UYGULAMA-2: ÇOKLU DOSYA İŞLEMLERİ - “BATCH TOOL”
KULLANILARAK PİRAMİT KATMANLARINI ÜRETMEK
UYGULAMA-3: GÖRÜNTÜLERİ DÜZENLEMEK VE ÇOKLU GÖRÜNTÜLERİ
EKRANA AÇMAK
UYGULAMA-4: 3 BOYUTLU GÖRÜNTÜLERİ AÇMAK VE
GELİŞTİRMEK
61
61
63
65
69
73
78
KISIM-3
GÖRÜNTÜ HARİTALARINI OLUŞTURMAK
84
UYGULAMA-1: ORTHOREKTİFİYE GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK
UYGULAMA-2: GÖRÜNTÜLERİ BİRARAYA GETİRMEK
SAFHA-1: HAVA FOTOĞRAFLARINI MOZAİKLEMEK
SAFHA-2: UYDU GÖRÜNTÜLERİNİ MOZAİKLEMEK
UYGULAMA-3: ANNOTATION KATMANLARINI ÜRETMEK
SAFHA-1: YENİ ANNOTATION KATMANINI OLUŞTURMAK
SAFHA-2: AĞAÇSIZ SAHALARI HESAPLAMAK
SAFHA-3: METİN ÜRETMEK
UYGULAMA-4: HARİTA BASKI ÇIKTISINI HAZIRLAMAK
SAFHA-1: HARİTA ÇIKTISINI DÜZENLEMEK
SAFHA-2: HARİTA ÇERÇEVESİNİ ÜRETMEK
SAFHA-3: “MAP COMPOSER” EKRANINA “ÖLÇEK
ÇUBUĞU”, “KUZEY OKU” VE “KİTABE EKLEMEK
SAFHA-4: “MAP COMPOSER” EKRANINA “METİN” VE BAZI
HARİTA ELEMANLARINI EKLEMEK
84
99
99
107
110
110
113
114
117
117
119
124
KISIM-4
ÖZELLİKLERİ ÇIKARMAK
130
UYGULAMA-1 : GÖRÜNTÜYÜ İNDİRGEMEK
UYGULAMA-2 : TAYFSAL ÖZELLİKLERİ KULLANMAK
SAFHA-1: BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK
SAFHA-2: BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK
UYGULAMA-3: BAND ARİTMETİĞİNİ KULLANMAK
UYGULAMA-4: SHAPE DOSYALARINI (Shapefiles) ÜRETMEK VE
GÜNÇELLEŞTİRMEK
UYGULAMA-5: DEĞİŞİKLİKLERİ TESBİT ETMEK VE TANIMAK
iv
128
130
134
134
138
142
146
149
2002
İÇİNDEKİLER
KONULAR
SAYFA NO
KISIM-5
COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (GIS) ANALİZLERİ
153
UYGULAMA-1: UNSUPERVISED SINIFLANDIRMA
SAFHA-1: ITERATIVE SELF-ORGANIZING ANALYSIS
TECHNIQUE (ISODATA)
SAFHA-2: SINIFLARI BELİRLEMEK VE ETİKETLEMEK
SAFHA-3: SINIFLARI BİRLEŞTİRMEK VEYA TEKRAR
KODLAMAK
UYGULAMA-2: ANALİZLERE YÖNELİK SINIFLANDIRMA HAZIRLIĞI
SAFHA-1: KÜMELENDİRİLMİŞ GÖRÜNTÜYÜ ÜRETMEK
SAFHA-2: KÜMELERİN ÇEVRE UZUNLUĞUNU
HESAPLAMAK
SAFHA-3: KESİLMİŞ ORMAN SAHALARINI GÖRÜNTÜ
ÜZERİNE ÇİXMEK
SAFHA-4: SAHALARI MASKELEMEK
SAFHA-5: SAHALAR ETRAFINDA TAMPON BÖLGELERİNİ
OLUŞTURMAK
SAFHA-6: KESİLEN ORMAN SAHALARINA YÖNELİK
OLUŞTURULAN GÖRÜNTÜLER VE KATMANLARI
EKRANA AÇMAK
UYGULAMA-3: EXPERT SİSTEM İLE NEHRİN HASSASİYETİNİ
BELİRLEMEK
153
153
KISIM-6
TOPOGAFİK ANALİZ
UYGULAMA-1: SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİNİ ÜRETMEK
1. ASCII TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEK MODELİNİ ÜRETMEK
2. LINE COVERAGE TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEK MODELİNİ ÜRETMEK
UYGULAMA-2:
UYGULAMA-3:
UYGULAMA-4:
UYGULAMA-5:
UYGULAMA-6:
UYGULAMA-7:
UYGULAMA-8:
EĞİM GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK
BAKI GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK
GÖLGELİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK
RENKLİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK
RASTER MÜNHANİ GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK
GÖRÜNÜRLÜK ANALİZİ
ANAGLYPH METODU İLE 3 BOYUTLU STEREO GÖRÜNTÜ
ÜRETMEK
v
156
158
160
160
161
164
166
169
172
174
178
178
179
181
182
186
188
190
191
192
198
2002
ERDAS IMAGINE YAZILIMI
1. GİRİŞ:
Erdas Imagine yazılımı, komple görüntü işleme ve coğrafi Bilgi Sistemi
paketi olup, grafikleri kullanan bir arayüze sahiptir. Yazılım aşağıda belirtilen
3 ana kısmı ve muhtelif modülleri içermektedir.
•
ANA KISIMLAR:
• Imagine Essentials (Temel seviyede)
• Imagine Advantage (Orta seviyede)
• Imagine Professional (Profesyonel seviyede)
•
MODÜLLER:
• Imagine Radar Mapping Suite
• Imagine Radar Interpreter
• Imagine OrthoRadar
• Imagine Stereo SAR DEM
• Imagine IFSAR DEM
• Imagine OrthoBASE
• Imagine OrthoMAX
• Imagine VirtualGIS
• Imagine Vector
• Imagine NITF
• Imagine Developer’ Toolkit
• Imagine Subpixel Classifier
• ERDAS Map Sheet
• ERDAS Stereo Analyst
Yazılımın ana kısımları ve yaygın olarak kullanılan modüllerinin özet olarak
olanakları aşağıdaki parağraflarda açıklanmıştır.
IMAGINE ESSENTIALS:
Imagine Essentials; veriyi görüntüleme, vektör ve raster veriyi kullanma,
görüntü yönetimi, geometrik düzeltme, basit sınıflandırma ve görüntüyü
haritalama işlemlerini yapmak için gerekli temel aletleri içeren bir
yazılımdır. Yazılımın kalbini teşkil eden “Viewer” etkileşimli ve güçlü bir
tarzda görüntüleri; gösterir, birleştirir ve analiz eder.
IMAGINE ADVANTAGE:
Orta seviyedeki olanaklara sahip olan Imagine Advantage yazılımı,
Imagine Essentials’ın; sahip olduğu imkanlara ilaveten daha hassas
haritalamave görüntü işleme niteliklerine sahiptir. Ortho düzeltme, arazi
yüzeyinin interpolasyonu, mozaikleme, mekansal analiz ve modelleme dili
olanaklarına sahiptir.
1
2002
IMAGINE PROFESSIONAL:
Her iki yazılımın olanaklarını içeren bu yazılım; grafik veri modelleme,
gelişmiş sınıflandırma ve radar analiz aletleri profesyonel alandaki
gereksinimlere imkan sağlamaktadır.
IMAGINE ORTHOBASE:
Sayısal fotgrametri işlemlerini içeren bir modüldür. Kameralar ve uydu
sensörleri tarafından algılanan görüntülerin süratli ve doğru bir tarzda
üçgenlenmesi ve ortho rektifikasyon işlemlerini otomatik olarak
yapmaktadır. Özellikle ortho foto haritalarının yapımında kullanılmaktadır.
IMAGINE VIRTUALGIS:
Gerçek zamanlı olarak birçok raster katmanı, muhtelif sembolleri ve vektor
görüntülerini 3 boyutlu olarak gösterme, görünürlük analizi ve üretilen arazi
modeli üzerinde uçuş yapma olanaklarını sağlamaktadır.
ERDAS STEREO ANALYST:
3 boyutlu coğrafik veriyi toplama, kıymetlendirme ve görüntüleme
olanaklarını sağlayan bir modüldür. Sayısal arazi modeli olmaksızın,
muhtelif görüntü kaynaklarından, 2 ve 3 boyutlu Cografi Bilgi Sistemi (CBS)
verisini doğru olarak toplama, mevcut 2 boyutlu vektör verisini 3 boyutlu
CBS verisine aktarma ve CBS verisine ilişkin mekansal öznitelik bilgilerini
üretme imkan ve kabiliyetlerini içermektedir.
2. YAZILIMIN ÇALIŞTIRILMASI, MENÜLERİ, İKONLARI VE İŞLEVLERİ:
Erdas Imagine yazılımı;
•
Bilgisayar ekranına daha önce konulmuş olan ”IMAGINE”
ikonunun üzerine çift click uygulanarak, veya
•
Start / Programs / ERDAS IMAGINE 8.5 / ERDAS IMAGINE 8.5
ifadeleri seçilerek, çalıştırılır.
Yazılım çalıştırıldığında ekrana ana ikon paneli açılır. Yazılımın tüm
fonksiyonları; bu panelden veya otomatik olarak ekrana gelen “Viewer”
kapsamındaki menü ve aletlerden istifade ile sağlanır. Bu panel satın
alınan modüllere bağlı olarak muhtelif ikonları ve menüleri içermektedir.
İstenmesi halinde ikon panelinin ebadları, “Session” menüsü
kapsamındaki “Preference” seçeneğine bağlı “Preference Editor”
dialoğundaki “Icon Panel Display Options” penceresinin kullanımı ile
değiştirilebilmektedir.
İkon paneli; “Session”, “Main”, “Tools”, “Utilities”, “Help” menülerini ve
“Viewer”, “Import”, “DataPrep”, “Composer”, “Interpreter”, Catalog”,
“ERDAS IMAGINE Credits”, “Classifier”, “Modeler”,
“Vector”,
“Radar”, “VirtualGIS”, “OrthoBASE” vb. ikonları içermektedir.
2
2002
a.
MENÜLER:
(1)
SESSION MENÜSÜ:
ERDAS IMAGINE yazılımı uygulamalarını
çalıştırılması işlemlerini düzenler.
SEÇENEK
Preferences
(Ctl+P)
Configuration
(Ctl+C)
Session Log
(Ctl+S)
Active Process List
Commands
Enter Log Message
( Ctl+L)
Start Recording Batch
Commands
Open Batch Command File
ve
sistemin
İŞLEVİ
“Preference Editor” dialoğunu ekrana açar. ERDAS
IMAGINE yazılımının birçok parametresini ve default
verilerini içerir. İsteğe bağlı olarak bunların düzenlenmesine
olanak sağlar.
“Configuration Editor” dialoğunu ekrana açar. Yazılımda
kullanılacak teyp, printer, CD-ROMS gibi çevre birimlerinin
düzenlenmesini sağlar.
“Session Log” dialoğunu ekrana açar. Çalışma esnasında
yapılan işlemleri ve hata mesajlarını içerir.
“Process List” dialoğunu ekrana açar. Üzerinde çalışılan
imagine işlemlerinin listesini içerir. Listedeki herhangibir
işlemi durdurmak için, işlem seçilir ve takiben “Kill”
düğmesine basılır.
“Session Command History” penceresini ekrana açar.
Çalışma esnasında oluşturulmuş komutların listesini içerir.
Pencerenin altındaki “Command” kısmına ise istenen
komutlar girilir ve uygulanır.
“Log Message” dialoğunu ekrana açar. “Session Log”
içine ithal edilmesi istenen metnin ithal edilmesine olanak
sağlar.
“Batch Wizard” dialoğunu ekrana açar. IMAGİNE
komutlarından bir veya birden fazlasının daha sonra
çalışmasına yönelik düzenlemeye olanak sağlar.
“Batch Command File” dialoğunu ekrana açar. Mevcut
Batch komutları dosyaların listesini içerir. İstenen dosya
seçilerek açılabilir.
3
2002
SESSION MENÜSÜ
SEÇENEK
İŞLEVİ
Close All Viewers
“Scheduled Batch Job List” dialoğunu ekrana açar.
Sıraya girmiş tüm işlerin listesini gösterir. Liste
kapsamındaki
herhangibir
işin;
görüntülenmesine,
güncelleştirilmesine, iptal edilmesine ve çalışma zamanının
değiştirilmesine olanak sağlar.
Yatay durumdaki ikon panelinin, ekranın sol tarafında ve
dikey bir durumda görünmesini sağlar.
Birbirini kapatacak tarzda ekrana açılmış iki veya daha fazla
Viewer’ın,
birbirini
kapatmayacak
tarzda
ekranda
görünmesini sağlar. Bir viewer için kullanıldığında, bu
viewer tüm ekrana yayılır.
İkon paneli hariç, tüm Viewer’ları kapatır.
Main
“Main” menüsüne tali erişimi sağlar.
Tools
“Tools” menüsüne tali erişimi sağlar.
Utilities
“Utilities” menüsüne tali erişimi sağlar.
Help
“Help” menüsüne tali erişimi sağlar.
Properties
“ERDAS IMAGINE Properties” dialoğunu ekrana açar.
Sistemin ID, code words modül vb. bilgileri içerir.
“Quit” dialoğunu ekrana açar. Çalışmadan çıkışı sağlar.
View Offline Batch Queue
Flip Icons
Tile Viewer
Exit IMAGINE
(Ctl+Q)
(2) MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR
Ikon paneli üzerinde bulunan tüm ikonların, olanaklarını içeren bir
menüdür.
SEÇENEK
İŞLEVİ
IMAGİNE Credits
Imagine yazılımının versiyon numarası, tarihi ve gelişmesine
ilişkin bilgileri içerir
Start IMAGINE Viewer
Ekrana yeni bir “Viewer” açar. Viewer; raster, vektör, AOI ve
annotation katmanlarını görüntüleyen ana penceredir.
Import / Export
“Import / Export” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE
yazılımı kapsamındaki raster ve vektör verilerinin ithalini veya
ERDAS IMAGINE dosyalarına ihraç işlemlerini yapar.
4
2002
MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR
SEÇENEK
İŞLEVİ
Data Preperation
“Data Preperation” dialoğunu ekrana açar. Veri hazırlama
işlemlerine yönelik; “Create New Image”, “Create Surface”,
“Subset Image”, “Image Geometric Correction”, “Mosaic
Images”, “Unsupervised Classification” ve “Reproject
Images” alt menülerini içerir.
Map Composer
“Map Composer” dialoğunu ekrana açar. Harita çıktılarının
hazırlanmasına yönelik; “New Map Composition”, “Open
Map Composition”, Print Map Composition”, “Edit
Composition Map”, “Map Series Tool” ve “Map Database
Tool” alt menülerini içerir.
Image Interpreter
“Image Interpreter” dialoğunu ekrana açar. Görüntülerin
geliştirilmesi, yönetimi ve izlenmesine yönelik; “Spatial
Enhancement”, “Radiometric Enhancement”, “Spectral
Enhancement”,“HyperSpectral Toos”, “Fourier Analysis”
“Topographic Analysis”, “GIS Analysis” ve “Utilities”
alt menülerini içerir.
Image Catalog
“Image Catalog” veri tabanını ekrana açar. Raster görüntü ve
coğrafik olarak seçilen dosyaların yönetimini ve otomatik
arşivini içerir. Bu veri tabanında görüntüye ilişkin olarak; “File
Name”, “Layers”, “Row”, “Cols”, “Type”, “Pixel”,
“Projection-”, “Ulx”, “Uly” vb. bilgiler bulunmaktadır.
Image Classification
“Image Classification” dialoğunu ekrana açar. Görüntü
kapsamındaki arazi örtüsü, arazi kullanımı vb. konuların
sınıflandırılmasına yönelik olarak; “Signature Editor”,
“Unsupervised Classification”, “Supervised Classification”,
“Threshold”, “Fuzy Convulation”, “Accuracy Assessment”,
“Feature Space Image”, “Feature Space Thematic”,
“Knowledge Classifier” ve “Knowledge Engineer” alt
menülerini içerir.
Spatial Modeller
“Spatial Modeler” dialoğunu ekrana açar. Birçok GIS
hesaplamalarına ve modellemesine olanak sağlar. “Model
Maker” ve “Model Librarian” alt menülerini içerir.
Vector
“Vector Utilities” dialoğunu ekrana açar. Muhtelif vektör
işlemlerine olanak sağlar; “Clean Vector Layer”, “Build
Vector Layer Topology ”, “Copy Vector Layer”, “External
Vector Layer”, “Rename Vector Layer”, “Delete Vector
Layer”, “Display Vector Layer Info”, “Subset Vector Layer”,
“Mosaic Plygon Layer”, “Transform Vector Layer”, “Create
Ploygon Label”, “Raster to Vector”, “Vector to Raster”,
“Start Table Tool”, “Zonal Attributes”, “ASCI to Point
Vector Layer” alt menülerini içerir.
Radar
“Radar” menüsünü ekrana açar. Radar görüntülerinin
işlenmesine yönelik olarak; “IFSAR”, “StereoSAR”,
“OrthoRadar”, “Radar Interpreter” ve “Generic SAR Node”
5
2002
MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR
SEÇENEK
İŞLEVİ
VirtualGIS
“VirtualGIS” menüsünü ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı
lisansla çalışan bir modülüdür. Arazinin gerçek ve perspektif
görünüşünü ve uçuş yapma olanaklarını sağlar. “VirtualGIS
Viewer”, “Virtual World Editor”, “Create Movie” ve “Create
Viewshed Layer” alt menülerini içerir.
OrthoBASE
“OrthoBASE Startup” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE
yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Muhtelif
kameralardan ve uydu sensörlerinden sağlanan görüntülerin
süratli ve doğru olarak üçgenlenmesini ve ortho rektifikasyonunu
sağlar.
(3)
TOOLS MENÜSÜ:
Muhtelif metinlerin ve görüntü dosyalarının görüntülenmesi ve
güncelleştirilmesini sağlar. Özel modüller ile ilişkili değildir.
SEÇENEK
İŞLEVİ
Edit Text Files
“Editor” metin dialoğunu ekrana açar. ASCII metin
dosyalarının üretilmesini ve güncelleştirilmesini sağlar.
Edit Raster Attributes
“Raster Attributes Editor” dialoğunu ekrana açar.
IMAGINE yazılımı herbir raster katmanı ile ilişkili
öznitelik tablosunu içermektedir. Bu tablolar, herbir
pixelin değeri ile öznitelik setini kapsamaktadır. Bu
öznitelikler; görüntülenebilir, güncelleştirilebilir ve analiz
edilebilir.
View Binary Data
“Data View” dialoğunu ekrana
dosyalarının içeriğini görüntüler.
View IMAGINE HFA File Structure
“HfaView” dialoğunu ekrana açar.
Annotation Information
“Annotation Info” dialoğunu ekrana açar. Annotation
dosyasının “Header” bilgilerini görüntüler. Bu bilgi,
objelerin sayısını ve ilgili harita bilgisini içerir.
Image Information
“Image Info” dialoğunu ekrana açar. Seçilen raster
görüntüye ilişkin tüm bilgileri kapsar.
Vector Information
“Vector Info” dialoğunu ekrana açar. Seçilen vektöre
ilişkin tüm bilgileri kapsar.
6
açar.
Binary
2002
TOOL MENÜSÜ
SEÇENEK
Image Command Tool
Coordinate Calculator
Create/Display Movie Sequences
Create/Display Viewer Sequences
Image Drape
(4)
İŞLEVİ
“Image
Command”
dialoğunu
ekrana
açar.
Görüntünün yönetiminde sık sık kullanılan birçok
özelliğe erişimi sağlar.
“Coordinate Calculator” dialoğunu ekrana açar. Bir
spheroid veya datuma ilişkin koordinatların diğerine
aktarımını sağlar.
“Movie” ekranını açar. Üretilmiş film tarzı sahnelere
ilişkin görüntü serilerini sıralı olarak gösterir.
“VUE Player” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE
Viewer’dan kaydedilmiş görüntü serilerini tablo halinde
gösterir.
“Image Drape” ekranını açar. Statik perspektif
sahnelerin üretilmesini sağlar.
UTILITIES MENÜSÜ
ERDAS IMAGINE
yapılmasını sağlar.
SEÇENEK
JPEG Compres Image
Decompres JPEG Image
Convert Pixels to ASCII
Convert ASCII to Pixels
Convert Images to Annotation
yazılımı
kapsamındaki
genel
işlemlerin
İŞLEVİ
“JPEG Compression” dialoğunu ekrana açar. JPEG
sıkıştırma tekniği ile, görüntüyü sıkıştırır.
“JPEG Decompression” dialoğunu ekrana açar. JPEG
tekniği ile sıkıştırılmış görüntüyü, normal durumuna
getirir.
“Pixels To Table” dialoğunu ekrana açar. Çıktı veri
dosyası değerlerini ASCII dosyası haline getirir.
“Table To Pixels” dialoğunu ekrana açar. ASCII
dosyasından görüntü üretir.
“Raster to Annotation” dialoğunu ekrana açar. Raster
görüntüyü annotation dosyası içindeki bir poligona
dönüştürür.
7
2002
UTILITIES MENÜSÜ
SEÇENEK
Convert Annotation to Raster
Create/Update Image Chips
Create Font Tables
Font to Symbol
Compare Images
Reconfigure Raster Formats
Reconfigure Vector Formats
(5)
İŞLEVİ
“Annotation to Raster” dialoğunu ekrana açar. Vektör
grafikleri içeren annotation dosyasını, raster görüntüye
dönüştürür.
“Image Chips Maker” dialoğunu ekrana açar.
IMAGINE yazılımında herbir görüntü, Chip (CHP)
dosyalarında depolanmış seçime tabi chiplerle ilişkilidir.
Bir veya daha fazla görüntü için chip’lerin direk üretimini
sağlar.
“Font Table Maker” dialoğunu ekrana açar. Harita
üretiminde kullanılacak özel font karekterlerini içerir.
“Font to Symbol Maker” dialoğunu ekrana açar. Font
karekterlerinden sembol üretimini sağlar.
“Image Compare” dialoğunu ekrana açar. İki görüntü
arasında tanımlanmış özelliğin mukayesesini yapar.
Yeni raster DLL’leri eklendiğinde, raster DLL listesini
güncelleştirir.
Yeni Vektör DLL’leri eklendiğinde, Vektör DLL listesini
güncelleştirir.
HELP MENÜSÜ:
Yazılıma ilişkin olarak hazırlanmış tüm dokümanlara ON-LINE
erişimi sağlar.
SEÇENEK
Help for Icon Panel
IMAGINE Online Documentation
IMAGINE Version
IMAGINE DLL Information
İŞLEVİ
ERDAS IMAGINE dokümanının Icon Paneli bilgilerine
direk erişimi sağlar.
ERDAS IMAGINE dokümanı konularına; alfabetik ve
indekse göre veya başlığının yazılarak erişilmesini
sağlar.
Çalışmakta olan Imagine yazılımının versiyon bilgisine
erişimi sağlar.
“DLL Version Tool” dialoğunu ekrana açar. Yazılımda
kullanılan; “Raster File Formats”, “Font Filters”,
“Geometric Models”, “EML” uygulama fonksiyonlarını
gösteren DLL (Dynamically Loaded Libraries)sınıf ve
örnek bilgileri ile açıklamalarına erişimi sağlar.
b. İKONLAR:
Ikon Panelindeki 13 adet ikon, Main menüsü kapsamında açıklanan
aynı işlevleri yapmaktadır. Bunlar ekrana; Standard -Etketli, Standard Etketsiz ve küçük ebatlarda getirilebilmektedir.
8
2002
İŞLEVİ
İKONLAR
Imagine yazılımının versiyon numarası, tarihi ve gelişmesine
ilişkin bilgileri içerir
Ekrana yeni bir “Viewer” açar. Viewer; raster, vektör, AOI ve
annotation katmanlarını görüntüleyen ana penceredir.
“Import / Export” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE
yazılımı kapsamındaki raster ve vektör verilerinin ithalini veya
ERDAS IMAGINE dosyalarına ihraç işlemlerini yapar.
“Data Preperation” dialoğunu ekrana açar. Veri hazırlama
işlemlerine yönelik; “Create New Image”, “Create Surface”,
“Subset Image”, “Image Geometric Correction”, “Mosaic
Images”, “Unsupervised Classification” ve “Reproject
Images” alt menülerini içerir.
“Map Composer” dialoğunu ekrana açar. Harita çıktılarının
hazırlanmasına yönelik; “New Map Composition”, “Open Map
Composition”, Print Map Composition”, “Edit Composition
Map”, “Map Series Tool” ve “Map Database Tool” alt
“Image Interpreter” dialoğunu ekrana açar. Görüntülerin
geliştirilmesi, yönetimi ve izlenmesine yönelik; “Spatial
Enhancement”,
“Radiometric Enhancement”, “Spectral
Enhancement”,“HyperSpectral Toos”, “Fourier Analysis”
“Topographic Analysis”, “GIS Analysis” ve “Utilities” alt
“Image Catalog” veri tabanını ekrana açar. Raster görüntü ve
coğrafik olarak seçilen dosyaların yönetimini ve otomatik arşivini
içerir. Bu veri tabanında görüntüye ilişkin olarak; “File Name”,
“Layers”, “Row”, “Cols”, “Type”, “Pixel”, “Projection-”,
“Ulx”, “Uly” vb. bilgiler bulunmaktadır.
“Image Classification” dialoğunu ekrana açar. Görüntü
kapsamındaki arazi örtüsü, arazi kullanımı vb. konuların
sınıflandırılmasına yönelik olarak;
“Signature Editor”,
“Unsupervised Classification”, “Supervised Classification”,
“Threshold”, “Fuzy Convulation”, “Accuracy Assessment”,
“Feature Space Image”, “Feature Space Thematic”,
“Knowledge Classifier” ve “Knowledge Engineer” alt
“Spatial Modeler” dialoğunu ekrana açar. Birçok GIS
hesaplamalarına ve modellemesine olanak sağlar.
“Model
Maker” ve “Model Librarian” alt menülerini içerir.
9
2002
İKONLAR
İŞLEVİ
“Vector Utilities” dialoğunu ekrana açar. Muhtelif vektör
işlemlerine olanak sağlar.; “Clean Vector Layer”, “Build Vector
Layer Topology ”, “Copy Vector Layer”, “External Vector
Layer”, “Rename Vector Layer”, “Delete Vector Layer”,
“Display Vector Layer Info”, “Subset Vector Layer”, “Mosaic
Plygon Layer”, “Transform Vector Layer”, “Create Ploygon
Label”, “Raster to Vector”, “Vector to Raster”, “Start Table
Tool”, “Zonal Attributes”, “ASCI to Point Vector Layer” alt
“Radar” menüsünü ekrana açar. Radar görüntülerinin
işlenmesine
yönelik
olarak;
“IFSAR”,
“StereoSAR”,
“OrthoRadar”, “Radar Interpreter” ve “Generic SAR Node”
“VirtualGIS” menüsünü ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı
lisansla çalışan bir modülüdür. Arazinin gerçek ve perspektif
görünüşünü ve uçuş yapma olanaklarını sağlar. “VirtualGIS
Viewer”, “Virtual World Editor”, “Create Movie” ve “Create
Viewshed Layer” alt menülerini içerir.
“OrthoBASE Startup” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE
yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Muhtelif
kameralardan ve uydu sensörlerinden sağlanan görüntülerin
süratli ve doğru olarak üçgenlenmesini ve ortho rektifikasyonunu
sağlar.
10
2002
BÖLÜM-I
ERDAS IMAGINE TEMEL
ERDAS IMAGINE yazılımı, kullanıcının gereksinimlerine cevap verecek tarzda; “Erdas
Imagine Temel”, “Erdas Imagine Orta seviye” ve “Erdas Imagine Profesyönel olmak üzere 3
ana kısmı içermektedir. Erdas Imagine Temel yazılımı uygulamaları;
•
•
•
•
•
Imagine Viewer
Veri Görüntüleme (Visualizing Data)
Görüntü Haritalarını Oluşturmak (Creating Images Maps)
Özellikleri Ortaya çıkarmak (Feature Extraction)
Coğrafi Bilgi Sistemleri Analizi (GIS Analysis)
başlıkları altında 5 kısımda anlatılacaktır.
KISIM-1
IMAGINE VIEWER
Yazılımın kalbini teşkil eden ve tüm işlemlerinin yapıldığı “Imagine Viewer”
konusuna ve uygulamalarına geçmeden önce; “Mouse Kullanımı”, “Windows
Terminolojisi”, “Viewer Ekranı”, “Viewer Menüleri” ve “Viewer Aletleri”ne
yönelik özelliklerin bilinmesi gerekmektedir.
MOUSE KULLANIMI:
Mouse’un kapsamındaki düğmelerin kullanımı ile,
görüntüler üzerindeki
muhtelif işlemler yapılmaktadır. Mouse’un düğme yapısı aşağıda gösterilmiştir.
Mouse’un Sol Düğmesi
Mouse’un Orta Düğmesi
Mouse’un Sağ Düğmesi
Shift ve Mouse’un Sol Düğmesi
WINDOWS TERMİNOLOJİSİ:
Title Bar (Başlık Barı)
Menu Bar (Menu Barı)
Icon Bar (Icon Barı)
Status Bar (Durum Barı)
11
2002
Text Box
(Metin Kutusu)
Disabled Button
(Pasif Düğme)
Pull-down Arrow
Enabled Button
(Aktif Düğme)
Pop-up List
Enabled Checkbox
(Seçilmiş Kontrol kutusu)
Tool Palette
Disabled Checkbox
(Seçilmemiş Kontrol kutusu)
Scroll Bar
(Liste Barı)
Radio Button (Enabled)
Radyo Düğmesi (Seçili)
Nudgers
VIEWER EKRANI:
Title Bar
(Başlık Barı)
Menu Bar
(Menü Barı)
Icon Bar
(Icon Barı)
Image Display
(Görüntü Sahası)
Status Bar
(Durum Barı)
Title Bar: Pencerenin başlığını, Viewer seçenekleri (Asgari, azami ve kapatma)
Menu Bar: Uygulama işlevlerine erişim. Icon Bar: Sık sık kullanılan işlevlere
kısa yoldan erişim. Status Bar: Cursor tanımı ve bilgiler
12
2002
VIEWER MENÜLERİ:
Imagine yazılımının çalıştırılması ile ekrana açılan Viewer ekranı; “File”,
“Utility”, “View”, “AOI” ve “Help” menülerini içerir. Bu ekran, kullanılacak
katmana bağlı olarak “Raster”, “Vector” ve “Annotation” menülerini de
kapsar. Bu menülerin işlevleri, uygulamalar esnasında açıklanacaktır.
FİLE MENÜSÜ:
UTILITY MENÜSÜ:
13
2002
VIEW MENÜSÜ:
AOI MENÜSÜ:
HELP MENÜSÜ:
14
2002
RASTER MENÜSÜ:
VECTOR MENÜSÜ:
15
2002
ANNOTATION MENÜSÜ:
VİEWER ALETLERİ:
ŞEKLİ
ADI
İŞLEVİ
Open Layer
Default olarak, raster katmanlarını içeren “Select Layer To Add”
dialoğunu ekrana açar.
Close Top Layer
Viewer’a açılmış olan katmanlardan en üsttekini kapatır.
Show Information for
Top Raster, Vector or
Annotation Layer
“Image Info”, “Vector Info”, “Annotation Info”, dialoğları
vasıtasıyla üstteki katmana ilişkin bilgileri gösterir.
Save Top Non-AOI
Layer in Viewer
Viewer’a açılmış olan katmanlardan en üsttekini kayıt eder.
Print Contents of
Viewer
Viewer kapsamındaki verileri basar
Remove Contents
From Viewer
Viewer’daki veriyi ekrandan çıkarır.
Reset Zoom
Görüntüyü, ekrana 1.0 faktörü ile zoomlar.
Zoom in By Two
Görüntüyü, merkezden dışa doğru 2 misli büyütür.
Zoom out By Two
Görüntüyü , dışdan merkeze doğru 2 misli küçültür.
16
2002
ŞEKLİ
ADI
İŞLEVİ
Measure Points,
Lines and Areas
“Measurement Tool for Viewer” dialoğunu ekrana açar.
Noktalara, çizgilere ve poligonlara ilişkin ölçüleri çıkarır
Start / Update Inquire
Cursor
“Inquire Cursor”u (sorgulama Hatları) görüntü üzerine getirir ve
katmana ilişkin bilgileri içeren dialoğu açar.
Show Tool Palette for
Top Layer
Üstteki katmana ilişkin alet paletlerini (raster, Vector, AOI) ekrana
getirir.
Start Profile Tools
“Spectral”, “Spatial” ve “Surface” tarzı profillerin yapılmasına
olanak sağlayan “Selected Profile Tool” dialoğuna ekrana açar.
Reset Window Tools
Penceredeki aletlerin tekrar düzenlenmesini sağlar
Interactive Zoom In
Etkileşimli olarak görüntüyü, merkezden dışa doğru 2 misli
büyütür.
Interactive Zoom Out
Etkileşimli olarak görüntüyü , dışdan merkeze doğru 2 misli
küçültür.
Roam / Rotate Image
Mouse’un sol düğmesi vasıtasıyla görüntünün sağa, sola, aşağı
ve yukarıya doğru hareket ettirilmesine ve orta düğme veya
CTRL+ sol düğmenin kullanımı ile görüntünün merkezi ekseni
üzerinde döndürülmesini sağlar.
Start the GPS Tool
“GPS Controller” dialoğunu ekrana açar. Viewer üzerindeki
görüntünün, küresel konum sistemi (GPS) alıcısı ile
senkronizesini sağlar.
Imagine Viewer kısmında; “Görüntüleri Anlamak ( Understanding Imagery)”,
“Diğer Veri Tiplerini Görüntülemek ( Viewing Other Data Types)”,
“Öznitelikler Üzerinde Eksersiz ( Examining Attributes)”, “Bir Saha üzerinde
Eksersiz (Examining a Study Area)”, “Sunuları Üretmek (Creating
Presentations)” konuları uygulamalı olarak işlenecektir. Bu kısmın amaçı ve
kullanılacak aletler aşağıda belirtilmiştir.
AMAÇ:
Imagine Viewer kullanılarak, raster verilerin değişik tiplerini görüntülemek ve
vektör katmanları üzerinde çalışmaktır. Konu, su kalitesi ve muhtelif çevresel
faktörlerden etkilenen alabalık veya salmon balığı üretim miktarı üzerinde
odaklanmıştır. Takiben yapılacak uygulamada, aletlerin kullanımı üzerinde
durulacak ve toprak erozyonuna uğrayan bölgelerdeki veri sıralaması
belirtilecektir. Son uygulamada ise, görüntünün nasıl elde edileceği ve sunum
olarak tekrar görüntülenmesi açıklanacaktır.
KULANILACAK ALETLER:
Viewer
Veri katmanlarını görüntüleme, büyütme/küçültme, sorgulama,
ölçeği düzenleme ve ölçme
Raster Options
Görüntü setlerini değiştirme
Attribute Editor
Raster ve vektör katmanları ile ilişkili özellikleri görüntüleme ve
güncelleştirme
Vector Viewing Properties
Vektör dosyaları görüntü setlerini değiştirme
VUE Player
IMAGINE kapsamında üretme ve sunuları görüntüleme
17
2002
UYGULAMA 1
GÖRÜNTÜLERİ ANLAMAK
Bu uygulama, Imagine Viewer kullanımı ile, büyük ölçekteki verinin
anlaşılması amacını taşımaktadır.
SAFHA 1
IMAGINE VIEWER’DA VERİ GÖRÜNTÜLEMEK
1. Imagine yazılımı çalıştırılarak ekrana, “Icon Paneli” ve “Viewer” açılır.
“Viewer” ekranı otomatik olarak ekrana gelmemişse, “Icon paneli”
üzerindaki “Viewer” ikonu üzerine click uygulanır.
Şekil-1
Icon Paneli ve Viewer
2.
“Viewer” ekranı üzerinden, “File / Open / Raster Layer” ifadeleri
seçilerek “Select Layer To Add” dialoğuna erişilir.
“Select Layer To Add” dialoğuna ayrıca;
• “Viewer” ekranı üzerindeki “Open Layer”
düğmesi veya
• Klevye üzerindeki “Ctrl+R” tuşlarına basılarak, kolayca ulaşılabilir.
18
2002
Şekil-2
File / Open / Raster Layer menü ve ifadeleri
Imagine örnek veri dosyalarının bulunduğu “Select Layer To Add”
dialoğunun içerdiği kısımlar ve işlevleri aşağıdaki şekil üzerinde
gösterilmiştir.
Sürücü veya
kütük seçim
kısmı
Kütükdeki
dosyalar
En son kullanılan
dosyaların listesi
En son bakılan
kütüklerin listesi
Seçilen dosyanın ön
görüntüsü
Açılacak dosya tipinin
seçileceği kısım
Şekil-3
Select Layer To Add dialoğu
3. Dosya tipinin “Files of Type” default olarak “IMAGINE image ( *.img)”
olduğu kontrol edilir.
4. “EGTF_CD.1” isimli CD-ROM sürücüye takılır, “Look in” penceresine
“CD-ROM” ifadesi getirilir ve CD kapsamındaki “usa_avhrr_class.img”
dosyası seçilir.
İLAVE BİLGİLER:
Raster katmanları; ya ham / çoklu katmanlar tarzında “Continous
data” (devamlı veri) ya da kategorilendirilmiş / tek katmanlı tarzda
“Thematic data” (tematik veri) olabilir.
Devamlı veriler, nicel ve devamlı değerlere sahiptir. Tematik veriler ise,
nitel ve kategoriktir.
19
2002
5. “Select Layer To Add” dialoğu üzerindeki
“Raster Options”
düğmesine basılarak görüntüye ilişkin parametrelere ulaşılabilir.
Buradaki “Display as” penceresinde görüntünün default olarak
“Pseudo color” olduğu görülür.
Şekil-4
Görüntüye ilişkin Raster Options parametreleri
İLAVE BİLGİLER:
“Pseudo color” seçeneği değiştirilmek isteniyorsa, “Display as”
penceresi üzerindeki ok işaretine basılır ve ekrana gelen “True color”,
“Gray scale” ve “Relief” olanaklarından arzu edilen biri seçilir.
Görüntü tekniğini
değiştirme
Band kombinasyonunu
değiştirme
Ekrandan görüntüyü
çıkarmak
Görüntüyü Viewer
sahasına uyarlama
Pixel setlerinin değeri sıfır (siyah
ise zemin şeffaf olacaktır
Şekil-5
Lanier.img görüntüsüne ilişkin True color seçenekleri
20
2002
İLAVE BİLGİLER:
True Color
Gerçek renkleri yansıtan görüntülerdir. Devamlı katmanlar veya
bandlar birarada görüntülenir. Herbir katman kırmızı, yeşil ve
mavi renklerlerle ilişkilidir. Herbir rengin yoğunluğu, herbir
katmandaki değerler tarafından kontrol edilir.
Pseudo Color
Yalancı renkleri yansıtan görüntülerdir. Tek katmanlıdır. Bir renk
ile temsil edilen sınıf değerleri ile ilişkili tematik (sınıflandırılmış )
görüntülerdir.
Grayscale
Devamlı katma (band) görüntüleridir.Band değerleri gri ölçekteki
renklerle ilişkilidir. Düşük değerler koyu, yüksek değerler ise
parlaktır.
Relief
Kabartma görüntülerdir.Yükseklik verisini görüntülemede
kullanılır. Pixel değerlerinde aşırı değişiklikler arzu edilir.
6. “OK” düğmesine basılarak görüntü Viewer ekranına getirilir.
Şekil-6
“usa_avhrr_class.img” görüntüsü
7. Mouse, viewer’daki görüntü üzerine getirilir ve sağ düğmesine basılır.
Ekrana gelen “Quick View” dialoğundan “Fit Image to Window”
ifadesi seçilir. Böylece görüntünün Viewer ekranına uyarlanması
sağlanır.
İLAVE BİLGİLER:
Bu uyarlama, 6 ncı madde de belirtilen “OK” düğmesine basmadan
önce “Select Layer to Add” dialoğu, “Raster Options” olanakları
kapsamındaki “Fit to Frame” penceresinin işaretlenmesi ile de
yapılabilir.
21
2002
Şekil-7
Quick View seçenekleri
Şekil-8
Ekrana uyarlanmış “usa_avhrr_class.img” görüntüsü
Tanımayı geliştirmek amacıyla, bu büyük kapsamlı görüntü üzerine,
aşağıda belirtilen işlemlerin uygulanması ile ABD vektör haritası açılır.
8. “Open Layer”
aleti üzerine basılır.
9. “Select Layer to Add” dialoğu üzerindeki “Files of type” penceresine
“Arc covareges” ifadesi getirilir.
22
2002
10. “File Name” penceresine “$IMAGINE_HOME/etc/backdrops” ifadesi
yazılır ve “Enter” tuşuna basılır. Ekrana gelen dialog üzerinden
“usa” dosyası seçilir.
11. Aynı dialog üzerindeki “Vector Options” düğmesine basılarak “Clear
Display” penceresinin pasif (işaretsiz) olduğu kontrol edilir.
12. “OK” düğmasina basılır. Böylece görüntü üzerine ABD’nin sınırlarını
içeren vektör katmanı açılmış olur.
Şekil-9
“usa_avhrr_class.img” görüntüsü ve üzerine açılmış ABD eyaletlerini gösteren
vektör katmanı
13.
Viewer ekranındaki “View” menüsünden “Zoom / In by 2” ifadesi
seçilerek görüntünün 2 misli büyütülmesi veya “Zoom / Out by 2”
ifadesi seçilerek 2 misli küçültümesi sağlanır.
İLAVE BİLGİLER:
Aynı işlemler Viewer ekranındaki “Zoom In by 2”
by 2”
ve “Zoom out
aletlerinin seçilmesi ile de yapılabilir
Diğer tarafdan “Interactive Zoom In”
ve “Zoom Zoom out”
aletleri seçilerek ve mouse’un görüntü üzerinde sürükleme
hareketi istenen bir bölge büyütülebilir veye küçültülebilir.
14. Viewer ekranındaki “Roam/Rotate Image”
aleti seçilir. Mouse’un
sol tuşuna basılarak, görüntü sağa, sola,aşağı ve yukarı doğru hareket
ettirilir.
23
2002
15.
“Ctrl + sol tuş” kullanımı ile, görüntü kendi ekseni etrafında
döndürülür.
16.
Viewer ekranı üzerindeki “View” menüsünden “Scale / Scale Tool”
ifadeleri seçilir ve ekrana, “Frame Scale” dialoğu gelir.
Şekil-10
Frame Scale dialoğu
17. Dialoğdaki “Scale 1:” penceresine örneğin 20000000 gibi bir ölçek
değeri yazılır ve “Apply” düğmesine basılır. Böylece görüntünün
istenen bir ölçekte görüntülenmesi sağlanır. Takiben “Close”
düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.
18.
Üzerinde çalışılan bu görüntü, ileride kullanılacak ise “File”
menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilerek “View” dialoğuna
erişilir.
Şekil-11
View dialoğu
19. Görüntüye isim vermeden önce, kaydedileceği kütük, “Look in”
penceresinden seçilir.
20.
“File name” penceresine görüntü için örneğin “united_states”
ifadesi yazılır ve enter tuşuna basılarak ifadenin sonuna dosyayı
tanımlayan “.vue” ibaresi eklenir. Takiben “OK” düğmesine basılarak
kayıt işlemi tamamlanır. “Files of type” penceresi otomatik olarak
“View(*.vue)” ifadesini içermektedir.
24
2002
SAFHA 2
THEMATİC MAPPER VERİSİNİ ANLAMAK
Bu çalışma, Landsat thematic mapper (TM)
“tm_88.img” verisi ve
“usa_avhrr_class.img” görüntüsü kullanılarak yapılacaktır. TM verisinde fazla
detay bulunmamaktadır. Görüntü ise, çok fazla detay bilgisini içermektedir.
1. “Open Layer” aleti kullanılarak ekrana, “Layer To Add” dialoğu açılır.
2. “EGTF_CD2” den “tm_88.img” verisi seçilir. Bu esnada “Files of type”
penceresinin “IMAGINE Image (*.img)” ifadesini kapsaması sağlanır.
3. “Raster Options” düğmesine basılır. “Clear Display” penceresinin seçili
yani aktif olduğuna dikkat edilir. “Fit to Frame” ve “Background
Transparent” pencereleri seçilerek aktif hale getirilir.
4. “OK” düğmesine basılarak, görüntü ekrana açılır.
Şekil-12
“tm_88.img” görüntüsü
5. “Raster Options” dialoğundaki “Fit to Frame” seçeneğinin default tarzda
aktif olmasını sağlamak için; ERDAS IMAGINE ana menülerinden
“Session” menüsü ve “Preferences ifadesi” seçilerek ekrana
“Preference Editor” dialoğu açılır.
6. Editor’ün “Category” penceresinden “Viewer” ifadesi seçilir.
7. Sağ tarafdaki parametrelerden “Fit to Frame” penceresi işaretlenir.
8. Editör üzerindeki “User Save” ve “Close” düğmelerine basılır.
25
2002
Şekil-13
“Preference Editor” dialoğu
9. Aynı Viewer ekranda açık iken “Open Layer” aletine basılır.
10. Ekrana açılan “Select Layer to Add” dialoğundan “EGTF_CD1” e ulaşılır
ve “usa_avhrr_class.img” dosyası seçilir. Takiben “Raster Options”
11. “Raster Options” dialoğundaki “Clear Display” ve “Fit to Frame”
pencereleri pasif hale getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılır. Böylece her
iki görüntü aynı viewer üzerine gelir.
Şekil-14
Aynı viewer üzerinde getirilmiş ve birbirini örtmüş “tm_88.img”,
“usa_avhrr_class.img” görüntüleri ve “Arrange Layers” dialoğu
12. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilerek aynı isimli
dialoğun ekrana açılması sağlanır.
26
2002
13. Görüntülerin birbirini örtmesini ortadan kaldırmak için; ya dialogda üstteki
görüntü katmanı üzerine çift click uygulanır veya alttaki görüntü katmanı
seçilir ve sürüklenerek yukarıya götürülür.
14. Dialog üzerindeki “Apply” ve takiben “Close” düğmelerine basılır.
Şekil-15
“tm_88.img” ve “usa_avhrr_class.img” görüntüleri
15. Mouse ile, “Interactive Zoom In”
üzerindeki bir alan büyütülür.
aleti seçilir. Sürükleme ile görüntü
16. “View” menüsünden “Scale / Scale Tool” ifadeleri seçilir.
17. Ekrana açılan “Frame Scale” dialoğundaki pencereye örneğin 10000000
değeri girilir ve takiben “Apply” düğmesine basılır. Böylece TM ve AVHRR
görüntülerinin mukayesesine olanak sağlanır.
Bir görüntü kapsamındaki belirgin unsurları tanımak için en iyi görüntünün
belirlenmesinde, LANDSAT TM gibi çok bandlı görüntülerde band
kombinasyonunu değiştirmek fayda sağlamaktadır.
18. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi
seçilir. Ekrana açılan “Set Layer Combinations for..” dialoğundaki default
4,3,2 kombinasyonu, 5,4,3 (R,G,B) olarak değiştirilir.
Şekil-16
“Set Layer Combinations for..” dialoğu
19. Dialog üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Band kombinasyonları
değiştirilerek bazı unsurların tanınınması sağlanır.
27
2002
Şekil-17
4,3,2 (sol), 5,4,3 (orta) ve 6,5,4 (sağ) band kombinasyonundaki görüntüler
İLAVE BİLGİLER:
Farklı band kombinasyonları bitkiler ve nehirler gibi farklı unsurların
tanınmasını sağlarlar. Bu konuya ilerideki parağraflarda detaylı olarak
değinilecektir.
Muhtelif sensörlerin kendine özgü band kombinasyonları bulunmaktadır.
Bunlar dialoğlarda default olarak yer almaktadır.
Kombinasyon değerlerine; “Session” ana menüsünden ve “Preferences”
ifadesinin seçilmesi ile ekrana gelen “Preference Editor” dialoğundaki
“Category” penceresi altındaki “User Interface & Session” ifadesinin
seçilmesi ile sağ pencereden erişilmektedir.
Şekil-18
Default band kombinasyonlarını gösteren “Preference Editor” dialoğu
20. Görüntünün tüm ekranı kaplayacak hale getirilmesi için, mouse’un sol
düğmesi ile Viewer’ın “Title Bar”ı üzerine basılır. Ekrana açılan dialoğdan
“Maximize” ifadesi seçilir. Tekrar eski haline getirmek için ise “Restore”
ifadesi seçilir
21. Görüntüyü kaydetmek için Viewer’daki “File” menüsünden “Save / View”
ifadeleri seçilerek “View” dialoğuna erişilir.
22. Dialoğdan görüntünün kaydedileceği kütük belirlenir. “File Name”
penceresine örneğin ”tm” ifadesi yazılır. “Enter” tuşuna ve
“OK”
23. Viewer ekranı üzerindeki görüntüyü kaldırmak için, Viewer üzerindeki
“Remove Contents From Viewer”
28
aleti kullanılır.
2002
UYGULAMA 2
DİĞER VERİ TİPLERİNİ GÖRÜNTÜLEMEK
AVHRR, TM ve vb. görüntüler kaba mekansal çözümlemeleri nedeniyle bazı
özelliklere ilişkin yeterli detayı sağlayamamaktadır. Bu uygulamada, hassas
mekansal çözümlemeli SPOT uydu görüntüsü kullanılacak ve sağladığı detaylar
izlenecektir.
SAFHA 1
VERİYİ İTHAL ETMEK
1. CD sürücüsüne “EGTF_CD.1”si takılır. IMAGINE icon paneli üzerindeki
“Import” ikonuna basılarak “Import / Export” dialoğuna erişilir.
2. Dialog üzerindeki “Type” penceresine “SPOT” , “Media” penceresine ise
“CD-ROM” ifadeleri getirilir.
3. “Input CDROM” penceresinde CD-ROM’un hangi drive da olduğu gözlenir
ve muse’un sol düğmesi ile seçilir.
4. “Output
File
(*.img)”
penceresine
görüntünün
ismi
örneğin
“spot4_99.img” olarak yazılır. Takiben “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine
basılır.
Şekil-19
“Import / Export” ve “Import SPOT” dialoğları
5. Görüntüye ilişkin muhtelif bilgileri içeren “Import SPOT” dialoğu ekrana
gelir. Dialog üzerindeki “Calibrate image” penceresi seçilerek aktif hale
getirilir. Eğer görüntü birden fazla ise, bunlara ait bilgilere ulaşmak için
“Next Image” düğmesine basılır. İstenmesi halinde “Preview Options”
düğmesine basılarak ekrana açılan aynı isimli dialogdan, görüntüye ilişkin
ön bilgilere erişilir.
29
2002
Şekil-20
“Preview Options” dialoğu
Keza görüntünün ön görünüşünü, dolayısıyle doğru görüntünün seçilip
seçilemediğini kontrol için, “Preview” düğmesine basılır. Ekrana açılan
“Import” dialoğu vasıtasıyla yapılan otomatik işlemler sonuçunda görüntü
Viewer üzerine gelir.
Şekil-21
Preview işlemlerini yapan “Import SPOT” dialoğu
Şekil-22
“spot4_99.img” görüntüsünün ön görünüşü
30
2002
6. Dialog üzerindeki “Import Options” düğmesine basılır. Ekrana açılan aynı
isimli dialog üzerindeki “Ignore Zero in Output Stats” penceresi seçilir ve
“OK” düğmesine basılır.
Şekil-23
“Import Options” dialoğu
Takiben “Import SPOT” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır ve “Import /
Export” dialoğu, “Close” düğmesine basılarak kapatılır.
7.
İthal işlemi tamamlanan görüntü, herhangi bir kütük tanımı yapılmamış ise,
otomatik olarak
“users” kütüğü altında toplanır. Bu görüntüyü tekrar
Viewer’a açmak için “Open Layer” aleti kullanılarak “users” kütüğüne
ulaşılır.
Şekil-24
Viewer’a import edilmiş “spot4_99.img” görüntüsü
31
2002
IMAGINE yazılımı SPOT4 verisini default olarak, MSS verisinin 4,2,1
kombinasyonunda ekrana getirir. Bu kombinasyon, “Session” menüsü
kapsamındaki “Preference Editor” den değiştirilebilir.
8. “Viewer” ekranındaki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi
seçilir. Ekrana açılan “Set Layer Combinations for” dialoğundaki; kırmızı
band 3, yeşil band 2 ve mavi band 1 olarak değiştirilir.
Şekil-25
“Set Layer Combinations for” dialoğu ve
“Infrared Color Composite” olarak düzenlenmiş görüntü
9.
Dialoğ üzerindeki “OK” düğmesine basılır. Bu band kombinasyonu
“Infrared Color Composite” olarak bilinmektedir.
10. IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsünden “Preferences” ifadesi
seçilerek “Preference Editor” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Category”
penceresine “User Interface&Session” ifadesi getirilir. Sağdaki
pencereden “MSS Red Band Default” ifadesi karşısındaki 4 değeri yerine
3 değeri girilir.
11. Dialoğ üzerindeki “user save” ve “Close” düğmelerine basılır.
12. İşlemleri tamamlanan görüntüyü kaydetmek için, Viewer üzerindeki “File”
menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerinde
kaydedilecek kütük belirlenir. “File Name” penceresine örneğin “spot.vue”
ifadesi yazılır, “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
32
2002
SAFHA 2
GÖRÜNTÜLERİ KARŞILAŞTIRMAK
1. IMAGINE icon panelindeki “Viewer” ikonunun kullanımı ile ekrana ikinci
Viewer açılır.
2. “Viewer1” aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti üzerine basılır.
3. Ekrana açılan “Select Layer To Add” dialoğu vasıtasıyla “tm_88.img”
görüntüsü bulunur. “Raster Options” dialoğundaki “Fit to Frame”
penceresinin seçili olduğu kontrol edilir ve “OK” düğmesine basılır.
Takiben “Viewer2” aktif hale getirilerek yukarıdaki işlemler aynen
tekrarlanarak, “Spot4_99.img” görüntüsü ekrana getirilir.
Görüntülerin çözümlemelerini ve onların uzantılarını karşılaştırmak
amacıyla, her görüntü için aşağıdaki işlemler aynen uygulanır.
4. “Session” ana menüsünden “Tile Viewer” ifadesi seçilerek 2 görüntünün
ekranda yan yana gelmesi sağlanır.
5.
Viewer’daki “View” menüsünden “North Arrow” ifadesi seçilir. Böylece
görüntüler üzerine kuzey okunun gelmesi sağlanır.
6. Viewer’daki “View” menüsünden “Scale Bar” ifadesi seçilir. Böylece
görüntüler, ölçek bilgileri ile donatılmış olur.
7.
“Zoom in” ve “Roam / Rotate Image” aletleri kullanılarak görüntüler
karşılaştırılır. “Zoom in” ve “Zoom out” aletleri kullanıldığında görüntünün
ölçeği otomatik olarak değişir.
8. “Spot4_99.img” görüntüsünün bulunduğu viewer aktif hale getirilir. “View”
menüsünden “Link / Unlink Viewers ve Geographical ” ifadeleri seçilerek
“Link / Unlink Instructions” dialoğuna erişilir.
Şekil-26
“Link / Unlink Instructions” dialoğu
İLAVE BİLGİLER:
İki görüntü arasındaki link işlemlerini kısa yoldan yapmak için; mouse’un
sağ düğmesine basılır ve ekrana açılan “Quick View ” dialoğundan “Geo.
Link / Unlink” ifadesi seçilir.
33
2002
9. Dialoğdan “Clicking in this Viewer will link with current Viewer” şekli
seçilr ve “tm_88.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece iki görüntünün
birbiri ile ilişkisini sağlayan, merkezinde bir dikdörtgen şekli bulunan link
işareti ekrana gelir.
Şekil-27
Birbiriyle ilişkilendirilmiş görüntüler
10. Birinci görüntü üzerindeki link dikdörtgeninin içerdiği saha, 2 nci görüntüdeki
tüm sahayı içermektedir. Bu işaretin ortasından veya çizğilerinden biri
seçilerek yapılacak sürükleme ile değişen alanlar karşılaştırılabilir.
11. Mouse’un sol düğmesine basılarak görüntü üzerine default olarak gelen link
işareti dikdörtgeninin bir köşesi seçilir, sürükleme ile büyütülebilir veya
küçültülebilir.
34
2002
SAFHA 3
GÖRÜNTÜDEN GÖRÜNTÜYÜ REKTİFİYE ETMEK
1. Çalışma 2 deki TM ve SPOT görüntüleri ekranda iken, TM görüntüsünün
bulunduğu “Viewer 1”
üzerindeki “Utility”
menüsünden “Inquire
Cursor” ifadesi seçilerek, işaretin ekrana gelmesi sağlanır. Takiben ekran
üzerindeki “Inquire Cursor” işareti seçilir ve sürükleme ile kaydırılarak
doğrusal özellikler incelenir.
Şekil-28
“Inquire Cursor” ile techiz edilmiş görüntüler
2. Kalibre edilmiş “Spot4_99.img”
dialoğlar kapatılır.
görüntüsü dışındaki diğer görüntü ve
3. “Raster” menüsünden “Geometric Correction” ifadesi seçilerek ekrana
“Set Geometric Model” dialoğu açılır. Dialoğ üzerinden “Polynomial”
ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-29
“Set Geometric Model” dialoğu
35
2002
4. Ekrana “Geo Correction Tools” ve “Polynomial Model Properties”
dialoğları açılır. “Polynomial Model Properties” dialoğu üzerindeki
“Polynomial Order” penceresinde 1 rakamının bulunduğuna dikkat edilir
ve “Projection” düğmesine basılır.
Şekil-30
“Geo Correction Tools” ve “Polynomial Model Properties” dialoğları
5. SPOT görüntüsünün TM görüntüsü ile aynı projeksiyona getirilmesi
amaçıyla, dialoğ üzerindeki “Set Projection from GCP Tool” düğmesine
basılır ve ekrana “GCP Tool Reference Setup” dialoğu açılır.
6. Dialoğ üzerindeki “İmage Layer (new Viewer)” penceresi işaretlenir ve
Şekil-31
“GCP Tool Reference Setup” ve “Reference Map Information” dialoğları
7. Süratle “Reference File”a (Referans dosyası) erişmek için; “Recent”
düğmesine basılır, “tm_88.img” görüntüsü bulunur, seçilir ve “OK”
8. Ekrana açılan
“Reference Map Information” dialoğu üzerinde
“Spot4_99.img” görüntüsüne atanacak olan projeksiyon bilgileri
bulunmaktadır. İncelemeyi takiben “OK” düğmesine basılır.
36
2002
İLAVE BİLGİLER:
Polynomial
Bir koordinat sistemini yeni bir sisteme dönüştürmek için
kullanılan bir denklemdir.
Polynomial Order 1
Çözümleme için arzu edilen, en asgari bilgiyi içeren basit bir
denklemdir.
Reference File
Yer kontrol noktaları (GCP) için, gerçek dünya koordinatlarını
sağlayan bir görüntü veya katmandır.
9. Ekrandaki rektifiye edilen “Spot4_99.img” görüntüsünün (Viewer1) yanına;
•
•
•
•
•
Referans görüntü “tm_88.img” (Viewer2),
Yer Kontrol Noktalarının (GCP) girileceği (Viewer3),
Yer Kontrol Noktalarının (GCP) referans edileceği (Viewer4),
“Geo Correction Tools” dialoğu,
“GCP Tools” dialoğu, otomatik olarak açılır.
Ekranda daha önceki işlemlerden kalan, “Polynomial Model Properties”
dialoğu, üzerindeki “Apply” ve “Close” düğmelerine basılarak kapatılır.
Viewer 2’ deki “tm_88.img” görüntüsü mevcut olmasına rağmen ayarsız
olması nedeniyle görünmemektedir. Viewer’ın altında ve sağında bulunan
düğmeler kaydırılarak görüntü ekrana ayarlanır.
Şekil-32
4 adet Viewer “Geo Correction Tool” aleti ve“GCP Tool” dialoğu
37
2002
DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ HUSUS
Create GCP aleti
default olarak seçilmiş olduğundan,
görüntü üzerine arzu edilmeyen yerlere basılmamalıdır.
10. “GCP Tool” dialoğundan “Select GCP”
aleti seçilir.
11. Şayet “GCP Tool” dialoğu tercihleri değiştirilmeyecekse, “Toggle Fully
Automatic GCP Edit Mode”
aleti seçilmiş olacaktır. Bu husus
otomatik olarak aşağıda belirtilen aletleri aktif hale getirmektedir.
•
“Set Automatic Transformation Calculation”
•
“Find Selected Point in Input”
•
“Find Selected Point in Reference”
aleti
aleti
aleti
İLAVE BİLGİLER:
Görüntülerin rektifikasyonu için öncelikle 4 adet Yer Kontrol Noktası (GCP)
tesbit edilir. Bu çalışma için belirlenmiş GCP noktaları ve büyütülmüş
durumları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Yer Kontrol Noktaları için köprü, yol kavşakları vb. değişmeyen özellikler
seçilmeli ve bunlar her iki görüntüde de bulunmalıdır.
GCP 1
GCP 4
GCP 2
GCP 3
Şekil-33
“spot4_99.img” görüntüsü üzerinde belirlenmiş Yer Kontrol Noktaları
38
2002
12. “Link boxes”
hareket ettirilerek, 1 nci Yer kontrol noktası (GCP 1),
Viewer1 ve Viewer2 ile büyütülmüş görüntüleri üzerinde tesbit edilir.
13. Evvela “GCP Tool” dialoğundaki “Toggle Fully Automatic GCP Edit
Mode”
aleti pasif hale getirilir. Takiben “Keep Current Tool”
ve
aletleri seçilir. Input (Viewer1) ve referans (Viewer2)
“Create GCP”
görüntüler üzerinde belirlenmiş olan yerler üzerine click uygulanır.
(Noktanın hassas olarak yerleştirilmesi için genelde büyütülmüş görüntüler
(Viewer3 ve Viewer4) tercih edilir. GCP#1 noktası istenmeyen bir yere
konmuşsa, “Select GCP”
aleti seçilir, mouse’un sol düğmesine
basılarak, nokta üzerine click uygulanır, sürükleme ile istenen yere taşınır.
14. GCP noktaları işaretlerinin daha iyi görünmesi istendiğinde, renkleri
değiştirilebilir. Bunun için “GCP Tool” dialoğundaki “Color” sütunu altında
renği değiştirilecek olan GCP noktasına ilişkin boş kutu üzerine, mouse’un
sol düğmesi ile basılır. Ekrana açılan renk paletinden arzu edilen bir renk
seçilir.
Şekil-34
“Color” sütunu ve renk paleti
15. 2 nci ve 3 ncü Yer Kontrol Noktalarını görüntüler üzerine yerleştirmek için,
Yukarıda 12 nci ve 13 ncü maddelerde açıklanan işlemler aynen yapılır.
İstenmeyen GCP noktalarını “GCP Tool” dialoğundan silmek için “Point #”
sütunu altındaki GCP numarası, mouse’un sol düğmesi ile seçilir. Takiben
sağ düğmeye basılarak ekrana açılan dialoğdan “Delete Selection” ifadesi
seçilir.
Şekil-35
Her iki görüntü üzerine yerleştirilmiş Yer Kontrol Noktaları
39
2002
16. 4 ncü Yer Kontrol Noktasının, referans görüntü üzerinde otomatik ve
yaklaşık olarak yerini saptamak için; 4 ncü GCP noktası Input görüntüsü
aleti
üzerinde bulunur. “Toggle Fully Automatic GCP Edit Mode”
aktif hale getirilir ve “Create GCP”
aleti ile bu nokta üzerine basılır.
Hatayı asgariye indirmek için yukarıda belirtilen işlemler tekrarlanarak Yer
Kontrol noktalarının sayıları arttırılır.
17. 3 adet Yer Kontrol Noktası belirlendiğinde “GCP Tool” dialoğu, Polynomial
aktarımı sağlar ve yerleştirmeden kaynaklanan hataları üretir. Bu hata
“Root mean Square Error: RMSE” (Ortalama karekök hatası) olarak
tanımlanmıştır.
İLAVE BİLGİLER:
RMS hatası, “Tranformation matrix” (aktarım matrisi) kullanarak
hesaplamaları yapmaktadır. Ölçülen noktalar yeni bir koordinat sistemine
aktarılır. Takiben tekrar orijinal sistemine aktarılır. Orijinal ve tekrar aktarım
arasındaki fark karekök hatasıdır.
Toplam RMS’in (Total RMS) 1.0 pixel’ den daha küçük olması arzu edilir.
Büyük bir sonuç elde edildiğinde, “GCP Tool” dialoğunun “Contrib”
sütunundaki RMS değeri büyük olan GCP noktaları iptal edilir, düzeltilir
veya yenilenir.
18. 4 adet Yer Kontrol Noktasının belirlenmesini takiben aynı teknik kullanılarak,
her iki görüntü üzerine, ilave 4 Yer Kontrol Noktası daha yerleştirilir.
Böylece RMSE, mümkün olabilen en küçük değere getirilmiş olur.
19. İşlemlerin tamamlanmasını takiben yapılan çalışmayı kaydetmek için,
“GCP Tool” dialoğundaki “File” menüsünden “Save Input As” ve “Save
Reference As” ifadeleri seçilir dosyalara isim verilir ve “OK” düğmesine
basılır.
20. “Geo Correction Tools” kontrol panelinden “Display Resample Image
Dialog” aleti seçilerek ekrana “Resample” dialoğu getirilir. Dialog
üzerindeki; “Output File [*.img]” penceresine “spot4_99_rect.img”
ifadesi yazılır, “Resample Method” penceresine “Bilinear Interpolation”
ifadesi getirilir, “Ignore Zero in Stats]” penceresi işaretlenir ve “OK”
Calibrate Image
Display Model
Properties
Display Resample
Image Dilog
Start GCP
Editor
Şekil-36
“Geo Correction Tools” kontrol paneli
40
2002
Şekil-37
“Resample” dialoğu
21. “Spot4_99_rect.img” görüntüsünün resample (tekrar örnekleme) işlemleri
tamamlandığında, “OK” düğmesine basılarak kayıt edilmesi sağlanır.
22. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti vasıtsıyla
“Spot4_99_rect.img” dosyasına erişilir ve seçilir. “Raster Options”
düğmesine basılarak ekrana açılan dialoğ üzerindeki “Background
Transparent” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Takiben “tm_88.img” dosyasına ulaşılır. “Raster Options” düğmesine
basılarak “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK”
“Viewer” menüsünden “Arange Layer” ifadesi seçilir. Ekrana açılan
dialoğ üzerindeki “tm_88.img” katmanı üzerine çift click uygulanır ve
“Apply” düğmesine basılır. Böylece her iki görüntünün aynı ekran üzerine
gelmesi sağlanır.
Şekil-38
Aynı ekrana açılmış “Spot4_99_rect.img” ve “tm_88.img” görüntüleri
41
2002
23. Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Swipe” ifadesi seçilerek ekrana
“Viewer Swipe” dialoğu açılır. Görüntü büyültülür, takiben taramanın dikey
veya yatay olarak yapılması tercihine göre “Vertical” veya “Horizontal”
penceresi işaretlenir. Taramanın diğer bir deyişle süpürmenin mekaniki
veya otomatik olarak yapılması kararlaştırılır. Mekaniki tarama için cursor
sağa veya sola hareket ettirilir, otomatik tarama için ise “Auto Mode”
penceresi işaretlenir.
Bu taramanın amaçı her iki görüntüdeki özelliklerin üst üste çakışıp
çakışmadığını görmek dolayısıyle yapılan rektifikasyonunun hassasiyetini
belirlemektir. İnceleme tamamlandığında dialoğ üzerindeki “Cancel”
Şekil-39
“Viewer Swipe” dialoğu
24. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilir. Ekrana açılan
dialoğdaki “tm_88.img” katmanı üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır
ve “Delete Layer” ifadesi seçilerek “Apply” düğmesine basılır.
25. “Arrange Layer” dialoğundaki. “Close” düğmesine basılır.
26. “Geo Correction Tools” kontrol panelindeki “Exit” düğmesine basılarak
ekrana “Verify Save on Close” dialoğu açılır. Değişiklikleri kayıt etmek
için “Yes” düğmesine basılır, görüntüye “Spot4” ismi verilir ve “OK”
düğmesine basılır. Bu görüntü girdi olarak otomatikman “Spot4.gms”
olarak kaydedilir.
Şekil-40
“Verify Save on Close” dialoğu
42
2002
SAFHA 4
İLİŞKİLİ VERİ SETLERİ
Bu çalışmada, hidrolojik kapsamlı “Arc_Interchange to covarege” dosyası
ithal edilecek ve diğer veri setleri ile birlikte, nehirlerdeki alabalık/salmon
balıklarının miktarını etkileyen coğrafik özellikler incelenecektir.
1. CD ROM sürücüsüne “EGTF_CD1” takılır ve “Import” ikonuna basılır.
Ekrana açılan “Import/Export” dialoğundaki “Import” penceresinin seçili
olduğuna dikkat edilir. Takiben “Type” penceresine “Arc_Interchange to
coverage” ve “Media” penceresine ise “File” ifadesi getirilir.
2. “Input File:[*.e00]” penceresine basılır. Ekrana açılan “Input File”
dialoğundaki “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir. Ekrana
gelen dialoğdan “hyro_00.e00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine
basılır.
Tekrar ekrana gelen “Import/Export”
dialoğundaki “Output File”
penceresine otomatik olarak “hydro_00” dosyasının geldiğine dikkat edilir,
sol alt pencerede yer alan “hyro_00.e00” ifadesi seçilir ve “OK”
3. Ekrana açılan “Import ARC_INTERCHANGE”
dialoğundaki “OK”
düğmesine basılır. “Import Arc/Info Interchange Files” dialoğunda
otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK”
düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak “Import/Export”
dialoğu kapatılır.
Şekil-41
“Import ARC_INTERCHANGE” ve
“Import Arc/Info Interchange Files” dialoğları
4.
Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti kullanımı ile
“spot4_99_rect.img” görüntüsüne erişilir ve seçilerek ekrana açılır.
5. Tekrar “Open Layer” aleti seçilerek ekrana açılan “Select Layer To Add”
dialoğundaki “Files of type” penceresine “Arc Coverage” ifadesi getirilir
ve
ekrana açılan dialoğdan “hydro_00” dosyası seçilir ve
“OK”
43
2002
Böylece spot görüntüsü üzerindeki Wynoochee nehrinin (görüntünün orta
sağ kısmında) üzerine “Arc Coverage” dosyası gelir. Nehir bölgesi
zoomlama ile büyütülür.
Şekil-42
Spot görüntüsündeki bir nehir üzerine açılmış coverage ve
“dem_99.img” (Sayısal Yükseklik Modeli) görüntüsü
6. Bölgenin arazi yapısını anlamak için, buraya ilişkin Sayısal Yükseklik
Modeline (DEM) gereksinim bulunmaktadır.
Mevcut olan DEM’i ekrana getirmek için; ekrana yeni bir Viewer açılır.
“Open Layer” aleti kullanılarak ekrana getirilen dialoğ üzerindeki “Files of
type” penceresine “IMAGINE image [*.img]” ve “Look in” penceresine
ise “CD-ROM” ifadesi getirilir. “dem_99.img” isimli dosya seçilr ve “OK”
7. “spot4_99_rect.img” görüntüsü üzerine mouse’un sağ tuşu ile basılır.
“Quick View” dialoğundan “Geo. Link/Unlink” ifadesi seçilir ekrana
gelen “Link/Unlink Instruction” dialoğundan “Clicking in this Viewer
will link with current Viewer” ifadesi seçilir ve “dem_99.img” görüntüsü
üzerine basılır. Böylece iki görüntü birbiri ile ilişkilendirilir.
8. Sayısal Yükseklik Modelindeki (DEM) yükseklikler hakkında daha detaylı
bilgi elde etmek için, DEM görüntüsü aktif hale getirilir. “Utility”
menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek görüntülerin cursor ile
techizi sağlanır.
Ekrana açılan “dem_99.img” dialoğu üzerindeki “Map” penceresine
“Lat/Lon” (paralel /meridyen) ifadesi getirilerek görüntünün projeksiyonu
coğrafik koordinat sistemine dönüştürülür. Böylece dialoğ üzerindeki UTM
koordinat değerlerini gösteren X ve Y pencerelerinin coğrafik koordinatları
göstermesi sağlanır.
44
2002
9. Spot görüntüsü üzerindeki Cursor, 1230 38’ 45” W, 470 10’ 43” N
koordinatındaki açık saha üzerine getirilir. Bu saha ağaçlardan temizlenmiş
olup muntazam bir şekilde ve çevreye göre daha parlak olarak
görünmektedir.
Şekil-43
“Inquire Cursor” dialoğu
10. Spot görüntüsüne ilişkin “Inquire Cursor” dialoğu üzerindeki “Go To Next
Linked Viewer”
düğmesi üzerine basıldığında, dialoğ değişerek
“dm_99.img” nin pixel değerlerini gösterir.
11. Dialoğdaki “File Pixel” değeri yüksekliği belirtmektedir. Görüntünün ve
vektörün değer ölçüsü onların projeksiyonlarına göre belirlenmektedir.
12. Vektör kapsamı içeren görüntü üzerindeki “Show Information for…Layer”
aleti (üst katmanı açar) seçilerek ekrana “Vector Info” dialoğu gelir.
Bu bilgi dialoğu genel ve projeksiyon bilgilerine sahip olup bunlara
“General” ve “Projection” düğmeleri ile ulaşılmaktadır.
Şekil-44
“Vector Info:” “General” ve “Projection” dialoğları
13. Diğer katmanların sırasını düzenlemeden “ImageInfo” bilgilerine; IMAGINE
ana menüsündeki “Tool” menüsünden “Image Information” ifadesi seçilir.
Ekrana bilgi içermeksizin açılan “ImageInfo” dialoğundaki “Opens a. img
file for viewing the info”
düğmesine basılır. Takiben “Recent”
düğmesi vasıtasıyla, “dem_99.img” ve “spot4_99_rect.img” görüntüleri
bulunur ve seçilerek erişilir.
45
2002
14. “ImageInfo” dialoğları kapatılır. Ağaçlardan temizlenmiş sahadan nehre
kadar olan mesafeyi belirlemek için; “Utility” menüsünden “Measure”
ifadesi seçilerek “Measurement Tool for Viewer” dialoğuna erişilir.
15. “Measurement Tool for Viewer” dialoğu; uzunluk ve açı, gayrimuntazam
sahanın çevre uzunluğu ve alanı, dikdörtgen sahanın çevre uzunluğu ve
alanı, elips sahanın çevre uzunluğu ve alanını ölçen aletlerle, bunların
sonuçlarını gösteren bir pencereye sahiptir.
Measure Lengths and Angles
Measure Perimeters and Areas
Measure Rectangular Areas
Measure Ellipses Areas
Şekil-45
“Measurement Tool for Viewer” ve “Set Units” dialoğları
16. Dialoğ üzerindeki “Measure Lengths and Angles”
aleti seçilir.
•
Mouse’un sol düğmesine basılır ve görüntü üzerindeki başlangıç
noktası üzerine gelinir.
•
Ölçülecek hat veya hatlar çizilir. Devam eden ve birden fazla hat
çizilecekse 2 hattın birleştiği düğüm noktasında mouse’un sol düğmesi
bırakılır.
•
En son hattın bitim noktasında çift click uygulanır. Uzunluk ve açı
değerleri ekrandan okunur.
Default ölçü birimlerini değiştirmek için, dialoğ üzerindeki “Edit”
menüsünden “Set Units” ifadesi seçilerek ekrana açılan aynı isimli
dialoğdan, istenen ölçü birimleri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
17. Ölçülen değerler kayıt altına alınacaksa “File” menüsünden “Save” ifadesi
seçilerek erişilen “Save file as [*.mes]” penceresine örneğin “Proximity”
ifadesi yazılır, “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
18. Herbir görüntünün kayıt edilmesi için, Viewer’ları üzerindeki “File”
menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğlara
örneğin “spot_rivers” ve “dem” ifadeleri yazılır. Takiben “Enter” tuşuna
ve “OK” düğmesine basılır.
19. ERDAS IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsünden “Close All
viewers” ifadesi seçilerek çalışma yapılan tüm Viewer’lar kapatılır.
46
2002
UYGULAMA 3
ÖZNİTELİKLER ÜZERİNDE ÇALIŞMAK
Bu uygulama, toprak özelliklerini temsil eden öznitelikler üzerinde yapılacaktır.
Bu paralelde; toprak tiplerinin tanımlanması, görüntülenmesi, erozyona
hassasiyet gösteren tiplerinin belirlenmesi ve sahaların oransal olarak
hesaplanması konuları işlenecektir.
SAFHA 1
SEÇİLEN BİLGİYİ GÖRÜNTÜLEMEK
1. EGTF_CD.1’den “soil_95” görüntüsü seçilerek ekrana getirilir. Takiben aynı
görüntü üzerine “hydro_00” vektör katmanı (coverage) açılır. “View”
menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilerek ekrana açılan dialoğda
“hydro_00” katmanının üstte olduğuna dikkat edilir. “soil_95”, bölgedeki
toprak tiplerini içeren tematik bir bir görüntü olup her bir renk, farklı toprak
tipini temsil etmektedir.
Şekil-46
“soil_95” görüntüsü ve “hydro_00” vektör katmanı
2. Hangi rengin, hangi tip toprağı temsil ettiğini belirlemek için, “Raster”
menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek ekrana “Raster Attributes
Editor” dialoğu açılır.
Şekil-47
“Raster Attributes Editor” dialoğu
47
2002
3. Mouse’un
sol düğmesine basılarak görüntüdeki bir renk üzerine
basıldığında, “Raster Attributes Editor” dialoğunda o renk ve temsil ettiği
toprak tipi sarı renkte ve göze batacak şekilde görünür.
4. Görüntüdeki toprağı temsil eden renkleri değiştirmek için dialoğun “Color”
sütunu altındaki değiştirilecek renk üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır
ve ekrana açılan renk paletinden uygun renk seçilir.
5.
En son yapılan renk değişikliğini eski haline getirmek için dialoğ üzerindeki
“Edit” menüsünden “Undo Last Edit” ifadesi seçilir.
Bu çalışmada oluşturulan Viewer, Çalışma 2’de de kullanılacağı için
ekranda bırakılır.
SAFHA 2
SAHA ORANLARINI HESAPLAMAK
Bu çalışmada, kriterlere dayalı olarak toprak tipleri seçilecektir. Diğer tarafdan,
en yüksek erozyon riskini taşıyan toprak tiplerine ilişkin bilgi ve hesap
oranlarının eklenmesi işlemleri yapılacaktır. Böylece “Raster Attributes
Editor” dialoğu kapsamındaki veriler, güncelleştirilecek ve görüntüde toprak
tiplerinin kaplama yüzdeleri belirlenecektir.
1. “Raster Attributes Editor” üzerindeki “Edit ” menüsünden “Add Area
Column” ifadesi seçilir.
2. Ekrana açılan aynı isimli dialogdaki “OK ” düğmesine basılarak dialoğa
“Area” sütununun eklenmesi sağlanır.
Şekil-48
“Add Area Column” ve “Area” sütunu eklenmiş
3. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Area” ifadesi mouse’un
sol düğmesi ile seçilir.
4. “Edit” menüsünden “Compute Stats.” ifadesi seçilerek “Statistics”
dialoğunun açılması sağlanır. Sahalara ilişkin toplam bilgileri içeren bu
dialoğ ekranda açık olarak bırakılır.
48
2002
Şekil-49
Seçilmiş “Area” sütunu ve “Statistics” dialoğu
5. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Area” ifadesinin üzerine
mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan dialoğdan “Select
None” ifadesi seçilir.
6. “Edit” menüsünden “Column Properties” ifadesi seçilerek ekrana
“Column Properties” dialogunun açılması sağlanır. Bu işlem kısa yoldan
“Column Properties”
aleti üzerine basılarak da yapılabilir.
7. Dialoğdaki “Columns” penceresindeki red, green ve blue sütunlarının
görünmesine gerek bulunmamaktadır. Kaldırılması için dialoğ üzerindeki
“Color” ifadesi seçilir ve dialoğun sağındaki “Show RGB” penceresi
kapatılır.
8. “Percent” olarak adlandırılmış bir sütunun ilave edilmesi için; evvela
dialoğdaki “New” düğmesine basılır. Takiben dialoğun solundaki “Title”
penceresine “Percent” ifadesi yazılır. “Type” penceresine ise “Real”
ifadesi getirilir.
9. “Format” ifadesi karşısındaki “More” düğmesine basılarak “Number
Format” dialoğuna erişilir, “Standard Formats” penceresinden “0.00”
değeri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-50
“Column Properties” ve “Number Format” dialoğları
49
2002
10. “Formula” ifadesi karşısındaki “More” düğmesine basılarak “Formula”
dialoğunun açılması sağlanır. “Columns” penceresi altındaki “Area”
ifadesi seçilir.
11. Dialoğun alt penceresine otomatik olarak gelen $”Area” ifadesinden sonra
“/” işareti yazılır, takiben ekranda açık bırakılan “Statistics” dialoğundaki
“Total Number” penceresi karşısında bulunan “431181.63” değeri aynen
yazılır ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-51
“Formula” dialoğu
12. Tekrar ekrana gelen “Column Properties” dialoğu üzerindeki “Apply on
OK” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
13. Ekrana açılan “Raster Attribute Editor” dialoğunun sonundaki “Percent”
sütunu altındaki değerlere bakılarak hesaplamanın doğru olarak yapıldığına
dikkat edilir.
14. Dialoğdaki “Row” başlığı altındaki bir yere mouse’un sağ düğmesi ile
basılır ve ekrana açılan kutudan “Criteria” ifadesi seçilerek “Selection
Criteria” dialoğuna erişilir. Bu dialoğ, toprak seçimi için oluşturulacak
kriterlerin kullanılmasına olanak sağlamaktadır.
Yüksek erozyon riskini içeren toprak tipi için bu çalışmada, zengin humuslu
ve ince dokulu toprak örnek olarak kullanılacaktır.
15. Örneğe yönelik olarak; ($”Characteristics”contains humus and
$”Characteristics” contains fine) ifadesinin meydana getirilmesi için;
“Columns” sütunu altındaki “Characteristics”, “Compares” sütunu
altından
“contains” ifadeleri seçilerek bunların dialoğun “criteria”
penceresinde yer alması sağlanır. Takiben bu ifadenin yanına “humus
and” ifadesi yazılır. Tekrar “Characteristics” ve “contains” ifadeleri
seçilir. Bunların pencereye eklendiği gözlenir ve “fine” ifadesi yazılır.
50
2002
Şekil-52
“Selection Criteria” dialoğu
16. Dialoğdaki “Select” düğmesi üzerine basılır. Tüm toprak tipleri tanımlanan
bu kriterlere göre otomatik olarak karşılaştırılarak sarı renk ile gösterilmiş iki
toprak tipi ortaya çıkar. Kriter ifadelerinin düzenlenmesinde herhangi bir
hata yapılmış ise, “Select” düğmesi seçilerek işlem tekrar yapılır.
Şekil-53
“Raster Attribute Editor” dialoğu üzerinde kriterlere göre seçilmiş iki toprak tipi
17. “Close” düğmesine basılarak “Selection Criteria” dialoğu kapatılır.
18. Seçili iki toprak tipinin dışındaki toprak tiplerini maskelemek, diğer bir
deyişle ekrandaki görünürlüğünü kaldırmak için “Row” sütunu altındaki
herhangi bir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana gelen komut
dizininden “Invert Selection” ifadesi seçilerek 2 toprak tipinin dışındaki
toprakların sarı renkte ekrana gelmesi sağlanır.
51
2002
Şekil-54
“Invert Selection” komutu ile seçilmiş diğer toprak tipleri
19. Dialoğdaki “Color” sütunu altında seçili olan (sarı çerceveli) renklerden
herhangibirinin üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır, ekrana açılan renk
paletinden “Others” ifadesi seçilerek ekrana “Color Chooser” dialoğunun
açılması sağlanır. Bu dialoğ, genelde arzu edilen bir renği meydana
getirmek için kullanılmaktadır. Bu çalışmadaki kullanım amaçı ise, seçilmiş
toprakların şeffaf olmayan (opacity) durumunu değiştirmektir.
20. “Color Chooser” dialoğu üzerindeki “Use Color” penceresindeki işaret
kaldırılarak pasif duruma, “Use Opacity” penceresi ise seçilerek aktif
duruma getirilir.
21. Seçilmiş toprak tiplerinin tümünü şeffaf hale getirmek için, hareketli sürgü
sola doğru çekilerek sıfır (0) değerine getirilir.
22. Dialoğ üzerindeki “Apply” ve “OK” düğmelerine basılarak dialoğ kapatılır.
Şekil-55
“Color Chooser” dialoğu
23. Seçili toprak tipleri, Viewer üzerinde otomatik olarak gelir. Çalışma kayıt
altına alınacak ise, viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View”
ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File Name” penceresine örneğin
“masksoils.vue” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.
52
2002
Şekil-56
Maskelenmis toprakların görüntüsü
24. Bu çalışma sonuçunda “Remove Contents From Viewer”
kullanılarak tüm görüntüler Viewer üzerinden çıkarılır.
aleti
UYGULAMA 4
BİR ÇALIŞMA SAHASINI İNCELEMEK
Bu uygulamada; aynı nehir bölgesine ilişkin olarak 1975 tarihinde üretilmiş bir
coverage gözden geçirilecektir. Bu vektör katmanının kullanımı ile, değişen
çevre koşulları nedeniyle nehirdeki salmon balığının hassasiyeti görülecektir.
3. CD ROM sürücüsüne “EGTF_CD1” takılır ve “Import” ikonuna basılır.
Ekrana açılan “Import/Export” dialoğundaki “Import” penceresinin seçili
olduğuna dikkat edilir. Takiben “Type” penceresine “Arc_Interchange to
coverage” ve “Media” penceresine ise “File” ifadesi getirilir.
4. “Input File:[*.e00]” penceresine basılır. Ekrana açılan “Input File”
dialoğundaki “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir. Ekrana
gelen dialoğdan “hyro_75.e00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine
basılır.
Tekrar ekrana gelen “Import/Export”
dialoğundaki “Output File”
penceresine otomatik olarak “hydro_75” dosyasının geldiğine dikkat edilir,
sol alt pencerede yer alan “hyro_75.e00” ifadesi seçilir ve “OK”
5. Ekrana açılan “Import ARC_INTERCHANGE” dialoğunda, “Coverage”
penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.
6.
“Import Arc/Info Interchange Files” dialoğunda otomatik olarak yapılan
işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır.
53
2002
7. Aynı Viewer üzerine, “Open Layer” aleti kullanımı ile “Soils_95.img”
görüntüsü ve “Hydro_75” katmanı açılır.
Şekil-57
“Soils_95.img” görüntüsü / “Hydro_75” vektör katmanı ve
“Properties for” dialoğu
8. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Viewing Properties” ifadesi
seçilerek “Properties for” dialoğu ekrana açılır.
9. Dialoğdaki “arcs” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir. Karşısındaki
pencere kenarında bulunan düğmeye basılarak çizgi stillerini içeren “As
Is” dialoğuna erişilir ve üzerindeki “Other” ifadesi seçilir.
Şekil-58
“As Is” ve “Line Style Chooser” dialoğları
10. Ekrana açılan “Line Style Chooser” dialoğu
üzerindeki “width”
penceresine “1.50” değeri getirilir takiben “Outher Color” düğmesi
üzerine basılır ve ekrana gelen renk paletinden mavi renk seçilir ve “OK”
11. Düzenlenen çizgi, “Properties for” dialoğunun
“arcs”
ifadesinin
karşısındaki pencereye gelir. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine
basılarak Viewer üzerindeki vektör katmanındaki çizgilerin değişmesi
sağlanır. Takiben “Close” düğmesine basılır ve ekrana açılan dialoğdaki
“No” düğmesine basılır.
54
2002
12. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek
“Attributes for” dialoğunun ekrana gelmesi sağlanır.
Şekil-59
“Attributes for” dialoğu
13. Dialog üzerindeki “Record” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un
sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Criteria” ifadesi
seçilerek “Selection Criteria” dialoğu ekrana açılır.
Dialoğun “Criteria” penceresinde; $”SEN_IDX”= = 1 veya $”SEN_IDX”= = 2
kriter dizini üretilir. Bunun için; dialoğun “Columns” penceresinden
“SEN_IDX” ifadesi seçilir. “Criteria” penceresinde yer alan bu ifadenin
yanına “Compares”
penceresinde ve yanında bulunan aritmatik
operatörler kullanılarak “= =1” veya “= =2” ifadesi yazılır.
Şekil-60
İLAVE BİLGİLER:
Şayet hassasiyet: == 1 ise, nehir yüksek sedimantasyona sahiptir.
== 3 ise, nehir düşük sedimantasyona sahiptir.
14. Dialog üzerindeki “Select” düğmesine basılır. Böylece “Attributes for”
dialoğu üzerindeki kayıtlar ve görüntü üzerindeki nehir sarı renge dönüşür.
15. “Attributes for” dialoğu üzerindeki “Record” sütunu altındaki herhangibir
yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden
“Select None” ifadesi seçilir. Böylece seçililik durumu ortadan kaldırılmış
olur. “Close ”
düğmesine basılarak “Selection Criteria”
dialoğu
ekrandan çıkarılır. Takiben “Attributes for” dialoğu kapatılır.
55
2002
16. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Symbology” ifadesi seçilerek
“Symbology for” dialoğunun açılması sağlanır.
Şekil-61
“Symbology for” ve “Unique Value” dialoğları
17. Dialoğdaki “Automatic” menüsünden “Unique Value” ifadesi seçilerek
aynı isimli dialoğunun ekrana açılması sağlanır.
18. “Unique Value” dialoğundaki pencereye “SEN_IDX” ifadesi getirilir.
Takiben
“Generate New Styles”
penceresi işaretlenir ve “OK”
19. Ekrana 3 sınıf sembolü içerecek tarzda açılan “Symbology for” dialoğu
üzerindeki “Automatic” menüsünden “Equal Divisions” ifadesi seçilerek
ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır.
Şekil-62
“Equal Divisions” dialoğu
20. Dialoğdaki pencereye “SEN_IDX” ifadesi “Number of
penceresine “2” rakamı getirilir. “Generate New Styles”
işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Classes”
penceresi
21. Ekrana açılan “Symbology for” dialoğu üzerindeki “Class Name”
penceresi altındaki “1-1” ve “1-2” değerleri “1-2” ve “3-5” olarak
değiştirilir.
56
2002
22. Dialoğdaki “Expression” sütunu altındaki default olarak gelen ifadeler
aşağıda belirtilen şekilde değiştirilir:
Row 1: $”SEN_IDX” == 1 or $”SEN_IDX” == 2
Row 2: $”SEN_IDX” >=3
Bu düzeltme “Expression” penceresi altına click uygulandığında ekrana
açılan “Edit Expression” dialoğu üzerinde yapılır ve “OK” düğmesine
basılarak otomatik olarak “Symbology for” dialoğunda yer alması
sağlanır. İşlemlerin tamamlanmasını takiben “Apply” düğmesine basılır.
Şekil-63
“Edit Expression” ve “Symbology for” dialoğları
21. Farklı kısımlardaki sembolojiyi değiştirmek için, “Symbology for”
dialoğunda “Symbol” ifadesi altındaki bir sembol üzerine mouse’un sol
düğmesi ile basılır. Ekrana açılan “As Is” dialoğundan “Other” ifadesi
seçilerek ekrana “Line Style Chooser” dialoğu açılır. Bu dialoğda:
Class 1-2 için; “width” penceresine “2” değeri “Outher Color”
penceresine “Cyan” renği
Class 3-5 için; “width” penceresine “0.5” değeri “Outher Color”
penceresine “Mavi” renk,
getirilir ve “OK” düğmesine basılır.
57
2002
22. “Symbology for” dialoğundaki “Apply” düğmesine basıldığında, görüntü
üzerindeki nehir, 2 sınıfı temsil eden sembol ve renklerde görünür. Dialoğu
kapatmak için “Close” düğmesine basıldığında, ekrana “Attention”
dialoğu açılır. Üretilen semboller kayıt altına alınmayacaksa “No”
düğmesine basılır. Kayıt edilecekse “Yes” düğmesine basılarak ekrana
açılan “Save Symbology As” dialoğunda, dosyaya örneğin
“hydro_75.evs” ismi verilir.
23. Bu çalışma sonuçunda elde edilen ürünü kayıt altına almak için ise, Viewer
üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana
açılan dialoğda bir kütük belirlenir ve “File Name” penceresine örneğin
“sens75.vue” ismi yazılarak “OK” düğmesine basılır.
UYGULAMA 5
GÖRÜNTÜLERİ SUNULAR HALİNDE DÜZENLEMEK VE OYNATMAK
Çalışmalar sonucunda oluşturulmuş dosyaların bir düzen ve süre içerinde
gösterilmesini sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama IMAGINE VUE player
olanağı kullanılarak yapılacaktır.
1.
ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Tool” menüsünden “Create Display
Viewer Sequences” ifadesi seçilerek ekrana “VUE Player” dialoğunun
açılması sağlanır.
Şekil-64
“VUE Player” dialoğunun
2. Dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Add View”
ifadesi seçilerek
3. Daha önce yapılan çalışmalar sonuçunda üretilen dosyalardan arzu
edilenler seçilir. Bunlar; “united_states.vue”, “tm.vue”, “spot.vue”,
“dem.vue”,
“spot_rivers.vue”,
“masksoils.vue”, “sens75.vue”,
dosyalarıdır. “Add View” dialoğu üzerindeki “Recent ve/veya Go To”
düğmeleri kullanılarak bu dosyalara erişilir. İstenen dosyalar seçilir ve
“OK” düğmesine basılarak bunların “VUE Player” üzerinde yer alması
sağlanır
58
2002
Şekil-65
“Add View” ve “List of Recent Filenames” dialoğları
4.
Hazırlanan listeyi kaydetmek için dialoğ üzerindeki “File” menüsünden
“Save As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “File Name”
penceresine örneğin “Introduction.vpl”
ifadesi yazılır ve “OK”
Şekil-66
Seçilmiş dosya bilgilerini içeren “VUE Player” dialoğu
5. Dialoğdaki “View” menüsünden “Auto Wrap” ifadesi seçilir.
6. Ekrana ard arda gelecek görüntüler arasındaki zaman fasılasını
düzenlemek için “View” menüsünden “Set Display Interval” ifadesi
seçilerek aynı isimli dialoğun ekrana açılması sağlanır.
59
2002
Şekil-67
“Set Display Interval” dialoğu
7. Dialoğ üzerindeki “Speed” penceresine, örneğin görüntülerin 5 saniye ara
ile Viewer’a açılması isteniyorsa 5 değeri getirilir ve “OK” düğmesine
basılır.
8. Düzenlenen görüntüleri ileriye doğru oynatmak için dialoğ üzerindeki
“Display Views Forward from current View”
aletine basılır.
9. Tanımlanan süreler içinde ekrana açılan sunumları geriye doğru oynatmak
için
“Display Views Backward from current View”
durdurmak için için ise “Stop”
aleti üzerine,
aleti üzerine basılır.
10. ERDAS IMAGINE tool iconu üzerindeki “Session” menüsünden “Close
All Viewers” ifadesi seçilerek tüm Viewer’lar kapatılır.
11. Kapatılmış sunuyu tekrar açmak ve oynatmak için, “Tool” menüsünden
“Create Display Viewer Sequences” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “VUE
Player” dialoğu üzerindeki “File” menüsünden “Open” ifadesi seçilir.
Ekrana gelen “Open VUE Player List” dialoğundan daha önce kayıt
edilmiş olan dosya bulunur, seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
60
2002
KISIM-2
VERİ GÖRÜNTÜLEMEK
AMAÇ:
Bu kısımda, daha önce tanımlanmış ve üzerinde çalışılmış bölgeler
kullanılacaktır. Uygulama, topografik yapı ve arazi örtüsünün görüntülenmesi ve
geliştirilmesine odaklanmıştır. Muhtelif açıklama ve çalışmalardan oluşan bu
uygulamada, bölgenin raster görüntüleri ve sayısal yükseklik modeli (DEM)
kullanılacaktır. Böylece bölgenin görünürlük analizine yönelik olarak, 3 boyutlu
bir sahne üretilecektir.
KULLANILACAK ALETLER:
Area of Interest (AOI) Layers
Çalışma yapılacak özel bir sahanın tanımlanmasını sağlar.
Profile Tool
Arazinin kesitinin (Makta) veya profilinin çıkarılmasını sağlar.
Batch Tool
Çok büyük işlemlerin hemen veya daha sonra yapılmasını
düzenler.
Image Catalog
Görüntü dosyalarının kataloğlanmasını
sağlayan grafik arayüzüdür.
Image Drape
Relief (kabartma) ve perspektif 3 boyutlu görüntüleri ve sayısal
yükseklik modelini beraberce göstermek, diğer bir deyişle
sayısal yükseklik modelini relief veya perspektif görüntülerle
kaplamayı sağlar.
ve
gösterimini
UYGULAMA-1
ÖZEL BİR SAHAYI GÖRÜNTÜLEMEK VE İNCELEMEK
SAFHA-1
GÖRÜNTÜLERİN ÖZEL BİR KISMINI AÇMAK
1. Ekrana 2 Viewer açılır. “Session” ana menüsünden “Tile Viewer” ifadesi
seçilerek Viewer’ların ekranda yan yana gelmesi sağlanır.
2. “Viewer#1” ekranı aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti kullanılarak
“EGTF_CD.2” dosyalarına erişilir, “tm_88.img” görüntüsü bulunur ve
seçilir. “Raster Options” düğmesi üzerine basılır ve ekrana açılan
dialoğdaki “Fit to Frame” penceresi pasif, “Set View Extent” penceresi
ise seçilerek aktif hale getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak “View
Extent” dialoğuna erişilir.
3. Dialoğ üzerindeki default değerlerin yerine aşağıda belirtilen değerler girilir.
ULX: 439268.0000
LRX: 466231.0000
ULY: 5241183.0000 LRY: 5217302.0000
4. “Map Coords”
penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir ve “OK”
61
2002
Şekil-67
“View Extent” dialoğu
5. “Select Layer To Add”
dialoğundaki “OK”
tanımlanan bölgenin Viewer’a açılması sağlanır.
düğmesine basılarak
6. “Viewer#2” ekranı aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti kullanılarak
“EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir, “dem_99.img” görüntüsü bulunur ve
seçilir. Takiben “Select Layer To Add” dialoğundaki “Raster Options”
7. “Fit to Frame” penceresi pasif, “Set View Extent” penceresi aktif hale
getirilerek “View Extent”
dialoğuna erişilir. Takiben “tm_88.img”
görüntüsü için girilen ve 3 ncü madde belirtilen, koordinat değerleri dialoğa
aynen girilir ve “OK” düğmesine basılır.
8. “Select Layer To Add” dialoğundaki “OK” düğmesine basılarak sayısal
yükseklik modelinin (DEM) Viewer#2 üzerine açılması sağlanır. Böylece
tanımlanmış aynı bölgenin görüntüsü ve sayısal yükseklik modeli yan yana
ekrana getirilmiş olur.
Şekil-68
Tanımlanmış “tm_88.img” ve “dem_99.img” görüntüleri
62
2002
SAFHA-2
AREA OF INTEREST (AOI) KULLANIMI İLE BİR SAHAYI BELİRLEMEK
1. “tm_88.img” görüntüsü aktif hale getirilir. Viewer üzerindeki “AOI” (İlgi
Sahası) menüsünden “Tools” ifadesi seçilerek “AOI” aletleri kutusuna
erişilir. Bu kutu görüntü sahalarının tanımlanmasında kullanılan muhtelif
aletleri içermektedir.
Select AOI Elements
Cut Selected Objects
Add Selected Raster /
Vector / Annotation to
Specified AOI Layer
Create Polygon AOI
Cut All Raster From
AOI
Create Ellipse AOI
Undo Last Edit
Region Growing
Properties
Create Point AOI
Ungroup Selected
Objects
Open Existing Tablet
Configuration
Grop Selected Objects
Display AOI Styles
Dismiss AOI Tools
Display Selected AOI
Properties
Create New Tablet
Configuration
Create Rectangle AOI
Link AOI to Specified
Window
Lock Current Tool
Region Grow AOI
AOI Tools Help
Box Select AOI
Reshape Polyline or
Polygon
Create Polyline AOI
Invert Region Grown
Area
Şekil-69
“AOI” aletleri kutusu ve aletlerin işlevleri
2. “AOI” aletleri kutusundan “Create Polygon”
•
aleti seçilir.
Mouse’un sol düğmesi ile görüntü üzerindeki açık sahanın herhangibir
yerine basılır.
63
2002
•
Sürükleme ile sayısallaştırılacak yerler üzerine gidilir. İstikamet
değiştirilecek yerlerde Mose’un sol düğmesi bırakılır. En son nokta
üzerinde ise, çift click uygulanarak saha belirlenir.
3. Seçilen AOI sahasını; nokta ekleyerek, nokta çıkararak ve noktayı hareket
ettirerek geliştirmek için, öncelikle “AOI” alet kutusu üzerindeki “Reshape
Polyline or Polygon”
aleti seçilir. Böylece saha düğüm noktalarını
içerecek şekle dönüşür. Takiben, istenmesi halinde geliştirmeye yönelik
olarak aşağıdaki işlemler yapılır.
•
NOKTA EKLEMEK: Ctrl + Mouse’un sol düğmesi veya Mouse’un
orta düğmesi ile, AOI sahasında noktanın konacağı yer üzerine basılır.
•
NOKTA ÇIKARMAK: Shift + Ctrl + Mouse’un sol düğmesi beraberce
tutulur ve çıkarılması istenen noktanın üzerine basılır.
•
NOKTAYI HAREKET ETTİRMEK: Hareket ettirilecek nokta Mouse’un
sol düğmesi ile seçilir ve sürükleme ile istenen yere götürülür.
4. Seçilen AOI sahasını hesaplatmak için, “AOI” menüsünden “Element
Properties” ifadesi veya “AOI” alet kutusundan “Display Selected AOI
Properties”
aleti seçilir.
Takiben görüntüdeki seçilmiş AOI bölgesi üzerine Mouse’un sol tuşu ile
basılır ve bölgenin ortasında çarpı (x) işaretinin yer aldığına dikkat edilir. Bu
işaretin üzerine çift click uygulanarak “Polygon / Polyline Properties”
dialoğunun ekrana gelmesi sağlanır.
Şekil-70
“Polygon / Polyline Properties” dialoğu
5. Dialoğ üzerindeki “Description” penceresine örneğin “Clearcut_Area_1”
ifadesi yazılır. AOI sahası için sayısallaştırılmış noktaların (point) X ve Y
koordinatları incelenir. “Unit” penceresinde “Meter” ifadesinin (tm_88.img
görüntüsünün birimi metre cinsinden olduğu için) olduğuna dikkat edilir.
64
2002
AOI sahasının; çevre uzunluğu değeri “Perimeter” penceresinden alanı ise
“Area” penceresinden okunur.
6. Takiben dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. “Close” düğmesine
basılarak dialoğ kapatılır.
SAFHA-3
SAHANIN TOPOGRAFYASI ÜZERİNDE ÇALIŞMAK
1. “tm_88.img” görüntüsü üzerinde seçilen AOI sahası, “Link” kurularak
“dem_99.img” görüntüsü üzerinde görülebilir.
2. Bu işlem için “dem_99.img”
“Link” ifadesi seçilir.
Viewer’ı üzerindeki “AOI” menüsünden
3. Ekrana açılan dialoğdan, “Clicking in this Viewer will link with current
Viewer” ifadesi karşısındaki şekil seçilir ve mouse’un sol düğmesi ile
“tm_88.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece Viewer#1’de oluşturulan
AOI sahası Viewer#2 üzerine taşınmış olur.
Şekil-71
“tm_88.img” ve “dem_99.img” görüntüleri üzerindeki AOI sahaları
4. Araziyi göz önünde canlandırmak için “Profile” aleti kullanılır. Bu maksatla,
“dem_99.img”
Viewer’ı üzerindeki “Start Profile Tools”
seçilerek ekrana “Select Profile Tool” dialoğunun açılması sağlanır.
aleti
Şekil-72
“Select Profile Tool” dialoğu
65
2002
5. Dialoğ üzerindeki “Spatial” penceresi işaretlenir ve “OK”
basılarak “SPATIAL PROFILE” ekranının açılması sağlanır.
düğmesine
SELECT PROFILE TOOL DIALOĞUNA İLİŞKİN İLAVE BİLGİLER:
•
“Spectral Profile” (Tayfsal Profil), çok bandlı görüntülerdeki bir pixelin
herbir band üzerindeki tayfsal yansıma değerlerini (Pixel Value)
gösterir.
•
“Spatial Profile” (Mekansal Profil), tek bandlı (bir boyutlu) veya çok
bandlı (perspektif 3 boyutlu) görüntülerdeki çoklu hatların (Polyline)
tayfsal yansıma değerlerini gösterir.
•
“Surface Profile” (Yüzey Profili), belirlenen dikdörtgen bir alan için
sadece bir bandın tayfsal yansıma değerlerini verir. Bunun üzerine
siyah/beyaz (gray scale), tematik (thematic) veya gerçek renkli (true
color) görüntüler bindirilebilir.
6. “SPATIAL PROFILE” ekranı üzerindeki “Create New Polyline in Viewer”
aleti seçilir.
7. “dem_99.img”
görüntüsündeki “AOI”
sahasının üzerine doğu-batı
istikametinde bir hat çizilir ve bitim noktasında mouse’un sol düğmesi ile çift
click uygulanır. Böylece bu hat profili, “SPATIAL PROFILE” ekranına
çizilmiş olur.
Şekil-73
“SPATIAL PROFILE” ekranı
8. Profil ekranındaki “Edit” menüsünden “Chart Options” ifadesi seçilerek
9. “Chart Options”
dialoğu üzerindeki “Plot Background”
ifadesi
karşısındaki düğme üzerine basılır ve ekrana açılan renk paletinden beyaz
renk seçilir. “Solid color” ifadesi karşısındaki düğmeye basılır ve ekrana
gelen renk paletinden koyu yeşil renk seçilir.
66
2002
Şekil-74
“Chart Options” dialoğu
10. “Y-Axis” düğmesine basılarak ekrana açılan dialoğ üzerindeki “min”
penceresine “0 (sıfır)” değeri getirilir. Takiben
“Apply” düğmesine
basılarak “SPATIAL PROFILE” ekranındaki profilin yeşil, zemininin ise
beyaz renkte çıkması sağlanır. “Close” düğmesine basılarak dialoğ
kapatılır.
11. Görüntü üzerine çizilen profil hattının herhangibir yerine mouse’un sol
düğmesi ile basılarak hareket ettirildiğinde, hattın yeni konumuna göre profil
tekrar çizilir.
12. “dem_99.img” görüntüsü üzerine çizilen profil hattı seçilir ve klavyedeki
“Space bar” tuşuna basılarak ekrana “Poly Edit” dialoğunun açılması
sağlanır. Dialoğ, hattın her iki uçundaki düğüm noktalarının X ve Y
koordinatlarını gösterir.
Şekil-75
“Poly Edit” dialoğu
Nehrin profilini görmek için, nehrin uzunluğu
koordinatlar yeniden tanımlanarak dialoğa yazılır.
sayısallaştırılır
veya
13. Klavyedeki Shift tuşu ve mouse’un sol düğmesi ile, dialoğdaki X ve Y
sütunları seçilir. Mouse’un sağ düğmesi ile bu sütunlardan birinin üzerine
basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Import” ifadesi seçilir. Ekrana
açılan “Import Column Data” dialoğundaki “Import From..[*]” penceresi
açılır. “Look in” penceresinden “EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir ve
“river.dat” dosyası seçilir.
67
2002
14. Dialoğlardaki “OK” düğmelerine basıldığında, sayısallaşmış tüm noktaların
“Poly Edit” dialoğu üzerine geldiği görülür.
Şekil-76
Sayısallaşmış tüm noktaları içeren “Poly Edit” dialoğu
15. Dialoğdaki “OK” düğmesine basıldığında, görüntü üzerinde nehrin “cross
section profile”ı yer alır ve “SPATIAL PROFILE” ekranı bu durumu
gösterecek şekilde yeniden çizilir.
16. “SPATIAL PROFILE” ekranındaki “File” menüsünden “Save As” ifadesi
seçilir. Ekrana açılan “Save Profile” dialoğunda, “As” penceresinin
“Annotation” ifadesini içerdiğine dikkat edilir. “Save File As” penceresine
örneğin “Profile.ovr” ifadesi yazılır ve klavyedeki “Enter” tuşuna basılır.
Şekil-77
“Save Profile” dialoğu
17. “OK” düğmesine basılarak yapılan çalışma kayıt altına alınır. Takiben
“SPATIAL PROFILE” ekranı kapatılır.
68
2002
UYGULAMA-2
ÇOKLU DOSYA İŞLEMLERİ
“BATCH TOOL” KULLANILARAK PİRAMİT KATMANLARINI ÜRETMEK
Uygulamanın amaçı, muhtelif TIFF görüntülerinin piramit katmanlarını (Pyramid
Layers) hesaplayarak üretmektir. Bu işlemler sonuçunda görüntülerin ekrana
açılması süratlenecektir. Piramit katmanlarının üretilmesi için bir seri “Batch
Commands” dialoğu kullanılacaktır.
Piramit katmanları, görüntülerin orijinal katmanlarının, 2 kere küçültülmüşü ve
tekrar örneklenmiş (resampled) kopyalarıdır. Piramit katmanlarının sayısı
görüntünün ebadına bağlı olarak değişmektedir.
1. IMAGINE icon panelindeki “Session” menüsünden “Preferences” ifadesi
seçilir.
2. Ekrana açılan “Preferences Editor” dialoğu üzerindeki “Category”
penceresinden “TIFF Image Files” ifadesi seçilir. Dialoğun sol tarafındaki
“Edits Allowed” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir.
3. Dialoğ üzerindeki “User Save” düğmesine basılır. Takiben “Close”
düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.
Şekil-78
“Preferences Editor” dialoğu
4. IMAGINE icon panelindeki “Tools” menüsünden “Image Command Tool”
ifadesi seçilir.
5. Ekrana açılan “Image Commands” dialoğu üzerindeki “Image File
[*.img]” penceresindeki düğmeye basılır. Ekrana gelen dialoğun “Look in”
penceresi vasıtasıyle “EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir. Dialoğun “Files of
type” penceresine “TIFF [*.tif]” seçeneği getirilir. Ekrana açılan
dosyalardan “47123b51.tif” isimli dosya seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
6. Seçilen dosyayı içerecek şekilde ekrana gelen “Image Commands”
dialoğundaki “Compute Pyramid Layers” penceresi işaretlenir ve aktif
duruma gelen “Options” düğmesine basılır.
69
2002
Şekil-79
“Image Commands” ve “Pyramid Layers Options” dialoğları
7. Ekrana gelen “Pyramid Layers Options” dialoğu üzerindeki “External
File” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Piramit katmanları; ya dahili (inside) “*.img” uzantılı bir dosya veya veri
çözümlemesi düşürülmüş tarzda harici (external) “*.rrd” (reduced
resolution data) uzantılı bir dosya olarak kayıt edilebilmektedir.
8. Ekrana tekrar gelen “Image Commands” dialoğu üzerindeki “Batch”
düğmesine basılarak ekrana “Batch Commands” dialoğunun açılması
sağlanır.
9.
Dialoğdaki “Modify commands automatically” penceresi işaretlenir ve takiben
“Next” düğmesine basılır.
Şekil-80
“Batch Commands” dialoğu
10. Ekrana “Commands” ve “Variables” seçeneklerini içeren yeni bir “Batch
Commands” dialoğu açılır. Dialoğ üzerindeki “Next” düğmesine basılır.
70
2002
Şekil-81
“Commands” ve “Variables” seçeneklerini içeren
“Batch Commands” dialoğu
11. “Input” penceresinde seçilen dosyayı belirtecek tarzda ekrana açılan
“Batch Commands” dialoğu üzerindeki “Select Files To Add”
Şekil-82
“Input” dosyasını içeren “Batch Commands” ve
“Select Batch Files” dialoğları
12. Ekrana açılan “Select Batch Files” dialoğundaki “Multiple File Selection”
düğmesine basılarak erişilen yeni dialoğ üzerindeki “Use the Following
Selection Pattern” penceresi işaretlenir. Takiben “Selection Pattern”
penceresinden seçilen dosyanın doğruluğu kontrol edilir ve “OK”
13. Tekrar ekrana gelen “Batch Commands” dialoğundaki “Input”
penceresinin 8 adet tif dosyasını içerdiği gözlenir ve “Next” düğmesine
basılır.
14. Batch işlemlerinin şimdi (Now) veya daha sonra (Later At..) başlatılması
seçeneklerini içerecek tarzda ekrana gelen “Batch Commands”
dialoğundaki “Start Processing Now” penceresi işaretlenir ve “Finish”
düğmesine basılır. Veri seti çok büyük ise bunun batch işlemleri saatlerce
veya gün boyunca sürebilir. Bu tip veri için dialoğ üzerindeki “Start
Processing Later At..” penceresi seçilir.
71
2002
Şekil-83
8 adet tif dosyasını ve “Now” ve “Later At..” seçeneklerini içeren
“Batch Commands” dialoğları
15. “Image Command” dialoğu üzerinde Batch işlemleri tamamlandığında
Şekil-84
“Image Command” dialoğu
16. İşlemlerin tamamlandığının kontrolu, “Session” menüsünden “Session
Log” ifadesi seçilerek ekrana gelen dialoğ üzerinden yapılır.
72
2002
UYGULAMA-3
GÖRÜNTÜLERİ DÜZENLEMEK VE
ÇOKLU GÖRÜNTÜLERİ EKRANA AÇMAK
Uygulama, IMAGINE Catalog iconunu kullanarak görüntülerin düzenlenmesini
ve birden fazla görüntüyü aynı ekrana açma amaçını taşımaktadır.
1.
IMAGINE icon panelinden “Catalog” iconu seçilerek ekrana
Catalog” dialoğunun açılması sağlanır.
“Image
Şekil-85
“Catalog” iconu ve “Image Catalog” dialoğu
2.
Default görüntü dosyaları bilgilerini içeren katalog üzerindeki “Add an
image to the Catalog”
3.
Ekrana açılan “Catalog Image” dialoğu üzerindeki “Image to Catalog:
[*.img]” penceresindeki düğmeye basılarak “Image to Catalog”
dialoğunun açılması sağlanır. Bu dialoğdaki “Files of type” penceresine
“TIFF [*.tif]” ifadesi getirilir. “Look in” penceresi vasıtasıyla
“EGTF_CD.1]” dosyalarına erişilir, tif dosyalarından biri seçilir ve “OK”
Şekil-86
“Catalog Image” ve “Image to Catalog” dialoğları
73
2002
4. tif dosyalarını içerecek tarzda ekrana tekrar gelen “Catalog Image”
dialoğundaki “Add All” düğmesine basılarak bu dosyaların da “Image
Catalog” dialoğunda yer alması sağlanır. Takiben “Catalog Image” dialoğu
üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır.
Şekil-87
tif görüntü dosyalarını içeren “Catalog Image” dialoğu
5. “Image Catalog” dialoğundaki “Edit” menüsünden “Catalog Layout”
ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır. Bu dialoğ
üzerindeki “Fields” penceresi kapsamındaki “Path” ifadesi seçilir ve
“Projection” ifadesinin altına gelene kadar “Up” düğmesine basılır.
Şekil-88
“Catalog Layout”dialoğu ve tif dosyalarını içeren “Image Catalog” dialoğu
6. “Catalog Layout” dialoğu üzerindeki “Save” penceresinde “User”
ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve takiben “OK” düğmesine basılır.
Böylece default “Image Catalog” dialoğu üzerinde en son sütunda yer alan
“Path” sütunununun “Projection” sütunununun yanına gelmesi sağlanır.
“Image Catalog” dialoğu üzerindeki görüntü dosyaları hakkında daha
detaylı bilgi elde etmek için, görüntünün bulunduğu sıranın “record”
numarası üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılarak seçilmesi sağlanır.
74
2002
Takiben “Invoke IMAGINE Image Info Utility”
düğmesine basılarak
ekrana açılan “ImageInfo” dialoğundan bu bilgilere erişilir.
7. “Image Catalog” dialoğu üzerindeki görüntü dosyalarının dünya haritası
üzerinde yerlerini görmek için, dialoğdaki “Visual Query Graphical Viewer”
düğmesi seçilerek, ekrana “Graphical Query-Coverage: world” isimli
dünya haritası açılır.
Şekil-89
“Graphical Query-Coverage: world” isimli dünya haritası
8. “Graphical Query” haritası üzerindeki “View” menüsünden “Query within
current extent” ifadesi seçilir veya daha kısa yoldan “Query all images
within current boundaries”
düğmesi üzerine basılır.
9. “Graphical Query” haritası desimal derecesi (dd) cinsinden koordinatlara
sahip olduğu için, “Image Catalog” dialoğu üzerinde bu koordinata sahip
görüntüler otomatik olarak seçilir ve sarı renkte gözükür. Keza bu
görüntülerin “Graphical Query” haritası üzerinde yer aldığı bölgelerde,
göze batacak şekilde sarı renge dönüşür.
Şekil-90
“Image Catalog” üzerinde seçilmiş olan desimal derece koordinatlı görüntüler
75
2002
10.“Graphical Query” haritasındaki “Zoom image IN by 2”
aleti
kullanılarak görüntüyü içeren bölgelerin daha iyi görünmesi sağlanır.
Haritadaki ABD kıtası üzerinde yapılan büyütmelerde eyalet ve şehirlerin
sınırları da görülebilir.
Şekil-91
Hazar denizi bölgesindeki ve ABD’deki görüntüler
11. Haritadaki “Roam the Map”
aleti kullanımı ile, ABD üzerindeki 470 00’ N
- 1230 40’ W koordinatına gidildiğinde, bölgede 6 adet görüntünün
bulunduğu görülür.
12. “Image Catalog” dialoğu üzerindeki herhangibir seçili sıranın “Record”
sütunu altına gelen kısmına, mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana
açılan komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilerek ekrana “Selection
Criteria” dialoğunun açılması sağlanır.
Daha evvel “Image Catalog” dialoğuna eklenen tif dosyalarını seçmek için
dialoğun “Criteria” penceresinde $”filename”contains “471” ifadesinin
meydana getirilmesi gerekmektedir. Bunun için “Columns” penceresinden
“filename”, “Compares” penceresinden ise “contains” ifadeleri seçilir.
Takiben tif dosyalarının tanımlayıcısı olan “471” rakamı yazılır.
13. Dialoğ üzerindeki “Select” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine
Böylece “Image Catalog” dialoğunda sadece 471 rakamı ile tanımlanmış
tif dosyaları seçilmiş olur. Keza bu görüntü dosyaları “Graphical Query”
haritası üzerinde kırmızı renkte görünür.
Sadece bir görüntü dosyasını seçmek ve görüntülemek için, “Used to
select a single point or area for querying”
aleti seçilir ve haritadaki
bir görüntünün üzerine basılarak seçilir. Takiben çift click uygulanarak
görüntünün otomatik olarak Viewer üzerine açılması sağlanır.
76
2002
Şekil-92
tif dosyalarının seçimi için “Selection Criteria” dialoğunda
düzenlenmiş kriterler
14. “Image Catalog” dialoğu vasıtasıyla görüntüleri ekrana açmak için ise,
evvela açılacak görüntü mouse’un sol düğmesi ile, dialoğdaki “Record”
sütunundan seçilir. Takiben dialoğdaki “Display selected image in Single
IMAGINE Viewer”
üzerine açılr.
aleti üzerine basılır. Böylece görüntü bir Viewer
15. “Image Catalog” dialoğu kapatılır. Viewer’da üst üste bulunan ve birbirini
kapatan 6 tif görüntüsünü incelemek için, “View” menüsünden “Arrange
Layer” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki katmanlar sürükleme veya
üzerlerine çift click tatbik edilerek teker teker ekrana getirilir ve incelenir.
6 adet tif görüntüsü, UYGULAMA-4 için de kullanılacağından ekranda açık
bırakılır.
77
2002
UYGULAMA-4
3 BOYUTLU GÖRÜNTÜLERİ AÇMAK VE GELİŞTİRMEK
Uygulamada, 3 boyutlu görüntü üzerinde, kesilmiş ağaç alanlarının nehirlere
olan etkileri görülecektir. Meydana getirilen View daha sonra bir haritanın veya
sununun parçası olarak kullanılacaktır. Bölgenin dünya şartlarında gösterilmesi
ile arazinin anlaşılması daha da kolaylaşacaktır.
1. Bir evvelki uygulama sonuçunda elde edilen ve ekranda açık olan
Wynoochee havzasına ilişkin 6 adet tif görüntüsünün bulunduğu viewer
üzerindeki “Add Layer” aletine basılır. “EGTF_CD.1” kütüğüne erişilir ve
“dem_99.img” dosyası seçilir.
“Raster Options” düğmesi kullanılarak ekrana açılan dialoğdaki “Clear
Display” penceresi pasif duruma getirilir. Takiben “OK” düğmesine
basılarak 6 tif görüntüsünün bulunduğu viewer üzerine “dem_99.img”
görüntüsünün gelmesi sağlanır.
2. Viewer üzerindeki “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilir.
Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “dem_99.img” katmanı sürükleme ile 6 tif
katmanının altına getirilir.
Şekil-93
6 tif ve 1 DEM görüntüsünü içeren Viewer ve “Arrange Layer” dialoğu
3. Sayısal yükseklik modeli ile görüntüyü çakıştırmak için yapılacak olan
“Image Drape” işlemleri için 6 tif görüntüsüne gereksinim
bulunmamaktadır. Bu nedenle “Arrange Layer” dialoğundaki katmanlar
üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden
“Delete Layer” ifadesi seçilir. Bu işleme, dialoğda DEM ve 2 tif görüntüsü
kalıncaya kadar devam edilir.
78
2002
4. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine
Şekil-94
Üst üste çakışmış 2 tif ve DEM görüntüsü
5. Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Image Drape” ifadesi seçilir.
“Image Drape” işlemleri için bir kaç metod bulunmaktadır. Burada
kullanılan metod ile, tüm görüntüler otomatik olarak 3 boyutlu hale
gelmektedir. Şayet “Projection” ile ilgili uyumsuzluk mesajı alınırsa dialoğ
üzerindeki “OK” düğmesine basılır.
6. 2 tif ve DEM görüntülerinin bulunduğu Viewer üzerine otomatik olarak
“Eye” ( Gözlemci) ve “Target” (Hedef) düğmeleri gelir. Diğer tarafdan tif
görüntüleri ve DEM’in üst üste çakıştığı 3 boyutlu görüntüyü içeren “Image
Drape” viewer’ı ekrana açılır.
Şekil-95
“Eye” ve “Target” düğmelerini içeren ve 3 boyutlu “Image Drape” görüntüleri
79
2002
“Eye”
ve “Target”
düğmeleri birbiri ile bağlıntılı olup, perspektif
görüntünün ayarlanmasını sağlarlar. Mouse’un sol düğmesi ile bunlardan
herhangi birinin üzerine basılıp, sürükleme ile istenen bir istikamete
getirildiğinde, “Image Drape” ekranındaki görüntü bakış açısına göre
yeniden çizilir.
7. “Image Drape” görüntüsündeki bazı parametreleri değiştirmek
için,
“Utility” menüsünden “Options” ifadesi seçilir. Ekrana gelen aynı isimli
dialoğdaki “Exaggeration” penceresi işaretlenir ve buraya örneğin “2.5”
değeri girilir.
8. “Options” dialoğu üzerindeki “Background” düğmesine basılır. Default
olarak “Solid Color” ifadesini içeren pencereye “Image” ifadesi getirilir.
9. Ekrana eklenen “Image File Name” penceresine “sky.img” ifadesi yazılır.
Klavyedeki “Enter” tuşuna, takiben dialoğdaki “Apply” düğmesine basılır.
Böylece “Image Drape” görüntüsü, gökyüzü fonunu ve 2.5 misli abartıyı
içerecek tarzda ekrana gelir.
10. “Eye” ve “Target” düğmelerinin kullanımı ile, görüntünün ağaçları kesilmiş
olan bölgesi ekrana getirilir.
Şekil-96
Ağaçları kesilmiş bölgeleri içeren “Image Drape” görüntüsü
11. “Image Drape” görüntüsünün kapsadığı parametreleri değiştirerek farklı
görünüşler elde etmek için, “Show the Observer Positioning tool”
aleti üzerine basılarak, ekrana “Position Parameters” dialoğunun açılması
sağlanır. “Position Parameters” a ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda
verilmiştir. Bunlar hakkında daha detaylı bilgiler, “Image Drape”
ekranındaki “Help” menüsünden sağlanabilmektedir.
80
2002
Şekil-97
“Position Parameters” dialoğu
POSITION (DURUM) PARAMETRELERİ
X
Gözlemcinin, X eksenindeki koordinatını metre cinsinden belirtir.
Y
Gözlemcinin, Y eksenindeki koordinatını metre cinsinden belirtir.
AGL
Gözlemcinin, yer seviyesinden olan yüksekliğini belirtir. Burada
yapılacak editleme sonucunda ASL değeri otomatik olarak değişir.
(Above Ground Level)
ASL
(Above Sea Level)
Gözlemcinin, deniz seviyesinden olan yüksekliğini belirtir. Burada
yapılacak editleme sonucunda AGL değeri otomatik olarak değişir.
DIRECTION (İSTİKAMET) PARAMETRELERİ
FOV
Gözlemcinin, görüş sahası açısını belirtir. Bu açı 00 - 1800 arasındadır.
(Field of View)
Pitch
Gözlemcinin baktığı yere kadar olan hat ile (optik eksen) ufuk
arasındaki açıyı belirtir. Bu açı ufkun altında (-) veya üstünde (+)
olabilr. Açı değeri büyüdükce görüntü daha az, zemin ise daha iyi
görünür.
Azimuth
Gözlemcinin, düzlemsel olarak hedefe bakış istikametini derece
cinsinden belirtir. Bu açı, 00 - 3600 arasında olup saat istikametinde
büyür.
Roll
Yatay eksen boyunca dönüş açısını ifade eder. Bu açı, (- 3600) ve
(+ 3600) arasında değişir
PROFILE (PROFİL)
Gözlemci ile arazinin durumunu gösteren bir grafiktir. Grafiğin sol tarafındaki kırmızı nokta,
gözlemcinin, araziden olan yüksekliğini (AGL) temsil etmektedir. Sarı çizgiler gözlemcinin görüş
sahasını, kırmızı çizgi ise gözlemcinin gözü ile araziye baktığı yer arasındaki (Optik eksen)
hattır.
12. “Profil” ekranındaki kırmızı nokta hareket ettirilerek veya “Position: X, Y,
AGL, ASL” ve “Direction: FOV, Pitch, Azimuth, Roll” kısımlarındaki
parametrik değerler değiştirilerek, bakılacak arazinin muhtelif görünüşleri
sağlanabilir. Yapılan değişiklikleri takiben “Apply” düğmesine basılır.
81
2002
13. “Position Parameters” dialoğu, üzerindeki “Close” düğmesine basılarak
kapatılır. Takiben “Image Drape” ekranındaki “Show the Sun Positioning
tool”
sağlanır.
aletine basılarak “Sun Positioning” dialoğunun açılması
14. “Sun Positioning” dialoğu üzerinde güneşin durumunu default olarak
gösteren siyah nokta, mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve sürükleme ile
istenen duruma getirilir. Takiben “Apply” düğmesine basılır. Siyah nokta;
dış daireye yakın ise güneş ufka yakındır, iç daireye yakın ise güneş direkt
olarak üsttedir.
Şekil-98
“Sun Positioning” dialoğu
15. “Image Drape” ekranı mevcut durumu bir dosyaya kaydetme olanağını
vermektedir. Bunun için ekrandaki, “Position” menüsünden “Position
Editor” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır. Bu
dialoğ, sağa veya sola doğru çekilerek içerdiği tüm sütunlar görülebilir
duruma getirilir.
16. “Position Editor” dialoğu üzerindeki “Add Position”
aleti seçilerek
daha evvel “Position Parameters” dialoğunda oluşturulmuş parametrelerin
buraya eklenmesi sağlanır.
17. 16 ncı madde de yapılan işlemler 5 farklı profil için tekrarlanır. İstenmesi
halinde profile ilişkin önemli bilgiler dialoğun “Notes” sütunu altına yazılır.
Şekil-99
“Position Editor” dialoğu
82
2002
18. Belirgin bir Viewer’ı tekrar ekrana açmak için, “Position” sütununun
yanındaki “>” işareti seçilir. Aynı sütun altında istenen yere click uygulanır.
Takiben “Motion” menüsünden “Goto Current” ifadesi seçilerek ekrana
gelmesi sağlanır. Teker teker tüm profilleri ekrana açmak için ise “Motion”
menüsünden “Goto Next” ifadesi seçilir.
“Position Editor” dialoğu, “IMAGINE Virtual GIS” yazılımında uçuş
profilini düzenlemek için de kullanılmaktadır.
19. “Position Editor” dialoğu kapsamındaki dosyaları kaydetmek için, dialoğ
üzerindeki “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilir, ekrana açılan
dialoğun “Position File” penceresine örneğin “tm.pos” ifadesi yazılır ve
“OK” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ
kapatılır.
20. “Image Drape” ekranındaki görüntü “.img” dosyası olarak kaydedilir ve bu
3 boyutlu görüntünün bir fotoğrafıdır. Bunun için ekrandaki “File”
menüsünden “View to Image File” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Convert
Viewer to img” dialoğu üzerindeki “Output.img” penceresine örneğin
“Drape.img” ibaresi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.
21. İki tif ve DEM görüntülerini kapsayan Viewer’ı kayıt etmek için, üzerindeki
“File” menüsünden “View to Image File” ifadesi seçilerek ekrana açılan
“Select Output File” dialoğundaki “File Name” penceresine örneğin
“3Dview.img” iafadesi yazılır. Klavyedeki “ENTER” tuşuna, takiben
dialoğdaki “OK” düğmesine basılırak kayıt işlemi tamamlanır.
83
2002
KISIM-3
GÖRÜNTÜ HARİTALARINI OLUŞTURMAK
AMAÇ:
Bu kısım; görüntüleri orthorektifiye etme, mozaikleme, etiketleme maksadı
için kullanılan “Annotation” katmanlarını üretme ve harita dizaynını yapma
amaçını taşımaktadır.
Orthorectification
Görüntüdeki önemli geometrik bozuklukları düzeltmek için kullanılır.
Mosaic Tool
Parçalar halindeki görüntüleri, mozaik tarzında bir araya getirerek, tek
parça halinde bir görüntü üretmek.
Map Composer
Görüntülerden ve diğer bilgilerden oluşan haritaların düzenlenmesini
sağlayan bir alettir.
UYGULAMA-1
ORTHOREKTİFİYE GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK
Orthorektifikasyon işlemi, görüntünün bir harita projeksiyon sistemi ile techiz
edilmesidir. Görüntü verisine atanan harita koordinatları, georeferencing
(coğrafik referanslama) olarak adlandırılmaktadır. Tüm projeksiyon sistemleri
harita koordinatları ile ilişkili olduğundan, rektifikasyon coğrafik referanslamayı
kapsar.
Ortho rektifikasyon, görüntünün; kamera / sensör oryantasyonu, topografik
rölyef ve sistemden kaynaklanan geometrik hatalarını ortadan kaldırma
işlemlerini içerir. Orthorektifiye edilmiş görüntüler, yer sathındaki objelerin
gerçek dünya üzerindeki X ve Y konumlarını temsil eden planimetrik doğruluğu
vermektedir. Bu nedenle GIS kapsamında üretilecek ve günlenecek vektör
veriler için gereksinim duyulan ideal referanslardır. “Resampling” (tekrar
örnekleme) ve “Calibration” (kalibrasyon), orthorekfiye işlemlerinin devamı
niteliğindeki özelliklerdir.
“Resampling”; rektifiye edilmiş görüntülerin dosya değerlerinin hesaplanması
ve yeni bir dosya üretilmesi işlemidir. Kaynak kütükleri içindeki tüm raster veri
katmanları birer resample’dır. ERDAS yazılımında; “Nearest Neighbor”,
“Bilinear Interpolation ”ve “Cubic Convulation”olarak adlandırılan
3 adet resampling metodu kullanılmaktadır.
Orijinal görüntüyü tekrar örnekleme ile rektifiye ederek yeni bir görüntü
oluşturmanın yerine, “Calibration” işlemine tabii tutulması sonuçunda, görüntü
içerisine ilave matematiksel bir model eklenmektedir. Kalibrasyon yeni bir
görüntü üretmemekle beraber üretilen matematiksel model istenildiği zaman
kullanılabilmektedir.
84
2002
Bu uygulama, yer kontrol noktaları (GCP’s) ve 1: 24.000 ölçekli sayısal harita
kullanılarak bir hava fotoğrafının orthorektifiye edilmesini kapsamaktadır.
Uygulama; Wynooche nehri bölgesine ilişkin bir görüntü ve yüksekliklere ilişkin
geometrik düzeltmesini sağlayan IMAGINE yazılımının orthorectification özelliği
kullanılarak yapılacaktır. Uygulamada; ASCII referans dosyasında depolanmış
olan USGS DEM görüntüsünden çıkarılan yükseklik verisinden ve GCP
raporundan istifade edilecektir.
1. Viewer üzerindeki “Open Layer” düğmesinin kullanımı ile ekrana açılan
“Select Layer To Add” dialoğundan “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki
“281.img” dosyasına erişilir ve görüntünün ekrana açılması sağlanır.
Şekil-100
“281.img” görüntüsü ve “Data Preparation” komutlar dizini
2. IMAGINE ıcon panelinden “Data Prep” İkonu seçilerek ekrana “Data
Preparation” komutlar dizininin açılması sağlanır.
3. “Image Geometric Correction” düğmesine
Correction Input File” dialoğuna erişilir.
basılarak
“Set
Geo
4. Dialoğ üzerindeki “From Viewer” penceresinin işaretli olduğuna dikkat
edilir. Takiben “Select Viewer” düğmesine basılarak “Viewer Selection
Instructions” dialoğuna ulaşılır.
Şekil-101
“Set Geo Correction Input File” ve
“Viewer Selection Instructions” dialoğları
85
2002
5. “281.img” hava fotoğrafı görüntüsünün üzerine mouse’un sol düğmesi ile
basılır.
6. Ekrana açılan “Set Geometric Model” dialoğu üzerinden “Camera” ifadesi
seçilir ve takiben “OK” düğmesine basılır.
“Set Geometric Model” dialoğuna, direk olarak (2-5 nci maddelerde
açıklanan işlemleri yapmadan) Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden
“Geometric Correction” ifadesinin seçilmesi ile de erişilebilir.
Şekil-102
“Set Geometric Model” dialoğu
7. Ekrana açılan “Camera Model Properties” dialoğundaki “Elevation File
[*.img]” penceresi vasıtasıyle yükseklik verisi olarak “EGTF_CD.1” kütüğü
kapsamındaki “dem_99.img” dosyasına erişilir ve seçilir. Takiben “OK”
8. Rektifikasyon için laboratuvarlarda hesaplanmış kamera kalibrasyon
bilgilerine gereksinim bulunmaktadır. Uygulamaya yönelik
Kamera
kalibrasyon bilgilerine erişmek için, IMAGINE “Tool” menüsünden “Edit
Text Files” ifadesi seçilerek “Editor” dialoğuna erişilir.
9. “Editor” dialoğu üzerindeki “Open a File” aletine basılır. Ekrana açılan
“Load File” dialoğundaki “Files of type” penceresine “ASCII Data File
[*.dat]” ifadesi getirilir. Takiben “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki
“Calibration.dat” dosyası bulunur ve “OK” düğmesine basılır. Böylece
kameranın kalibrasyonuna ilişkin bilgiler “Editor” dialoğu üzerine gelir.
10. “Editor” üzerindeki “Calibrated principal point” ifadesinin karşısındaki
“xp: - 0.003 ve yp: - 0.003” değerleri, “Camera Model Properties”
dialoğundaki “Principal Point” isimli kısımın “X” ve “Y” pencerelerine
aynen yazılır.
11. “Editor” üzerindeki “Focal Length” karşıtı “152.779” değeri, “Camera
Model Properties” dialoğundaki “Focal Length” penceresine yazılır.
86
2002
Şekil-103
Kameranın kalibre değerlerini içeren “Editor” dialoğu
Şekil-104
“Camera Model Properties” dialoğu
12. “Camera Model Properties” dialoğundaki “Fiducials” düğmesine
basılarak muhtelif “Fiducials” tip ve şekillerini içeren “Fiducials”
dialoğuna erişilir.
13. 8 adet “Fiducials” şeklini kapsayan düğme üzerine basılır. Kalibrasyon için
gerekli olan ve Laboratuvarlarda belirlenen “Fiducials” değerleri,
“Calibrasyon” isimli dosyalarda saklanmaştır. Bu değerler aşağıdaki
maddelerde açıklanan işlemler sonuçunda “Camera Model Properties”
dialoğuna aktarılır.
87
2002
14. Dialoğ üzerindeki “Film X” ve “Film Y” sütunları Shift düğmesine basılarak
seçilir. Takiben mouse’un sağ düğmesi ile bu sütun başlıklarından birinin
üzerine basılır.
15. Ekrana açılan komut dizininden “Import” ifadesi seçilir ve “Import Column
Data” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “Import From..[*]” penceresi
vasıtasıyla “Calibration.dat” dosyasına erişilir, seçilir ve takiben “OK”
16. Ekrana gelen “Import Column Data” dialoğu üzerindeki “Options”
düğmesine basılarak “Import Column Options ” dialoğuna ulaşılır.
Dialoğdaki “Separator Character” penceresine “Whitespace” ifadesi
getirilir.
17. “Editor” dialoğundaki “Principal Points and Fiducial Coordinates”
değerleri üzerinde muhtelif bilgileri içeren ve boş olan satırlar sayılır.
Bulunan “27” rakamı “Import Column Options ” dialoğundaki “Number
of Rows to Skip” penceresine yazılır.
18. “Import Column Options ” dialoğundaki “Film X” karşısındaki “1”
rakamının yerine “2 ”, “Film Y” karşısındaki “2” rakamının yerine ise “3”,
rakamı yazılır.
Şekil-105
“Import Column Options ” ve üzerine “Fiducial measurements ” değerleri
getirilmiş “Camera Model Properties” dialoğları
19. Dialoğdaki “OK ” düğmesine basılarak “Import Column Data” dialoğunun
ekrana gelmesi sağlanır, takiben “OK ” düğmesine basılarak, “Editor ”
dialoğundaki 8 adet “Fiducial measurements ” değerlerinin, “Camera
Model Properties” dialoğuna eklenmesi sağlanır.
20. “Camera
Model
Properties”
dialoğu
selectors for image fiducial input”
üzerindeki
“Toggle
Viewer
aleti seçilir.
21. “281.img” görüntüsünün bulunduğu viewer üzerine mouse’un sol düğmesi
ile basılarak, görüntünün üzerine beyaz renkte bir kutu ve bunun kapsadığı
alanın büyütülmüş görüntüsünü içeren küçük bir “Viewer#2” nin açılması
sağlanır.
88
2002
Şekil-106
Görüntünün fiducials numara sırası ve “281.img ” (viewer 1)
ve “Fiducial” sahasını içeren (viewer 2) görüntüleri
22. Görüntü üzerindeki beyaz renkli kutu, mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve
sürüklenerek yukarıdaki çizim üzerinde 1 numara ile belirtilmiş, (görüntünün
sağ alt köşesindeki (+) işareti) “Fiducial#1” in üzerine götürülür. Daha
hassas bir işlem için “Interactive Zoom In”
aleti seçilir ve kutunun
ortasına basılarak görüntü büyütülür. Böylece “Fiducial”ı temsil eden (+)
işareti kolayca görünür hale gelir.
23. “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Place Image Fiducial”
aleti seçilir ve “Viewer#2” üzerindeki artı (+) işaretinin ortasına basılır.
Böylece “Fiducial” işareti hem “Viewer#1” hemde “Viewer#2” üzerinde
yer alır.
“Fiducial” işaretinin rengi değiştirilmek isteniyorsa, “Camera Model
Properties” dialoğu üzerindeki “Color” sütununa mouse’un sol düğmesi ile
basılarak sıraların seçilmesi sağlanır. Takiben seçili sıralardan birinin
üzerine mouse’un sağ
düğmesi ile basılır ve ekrana açılan renk
paletininden arzu renk seçilir.
24. Şekil-107 de numara sırası verilmiş, geriye kalan 7 adet “Fiducials”
işareti, 22 nci ve 23 ncü maddelerde belirtilen işlemler aynen tekrarlanarak,
görüntü üzerine yerleştirilir
PP#1
PP#2
PP#3
89
PP#4
2002
PP#5
PP#6
PP#7
PP#8
Şekil-107
Viewer# 1 ve Viewer#2 üzerine yerleştirilmiş 8 adet “Fiducial” (PP) işaretleri
25. 8 adet “Fiducial” işaretinin görüntü üzerine yerleştirilmesi tamamlandıktan
sonra “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Projection”
düğmesi seçilir. Ekrana açılan aynı isimli dialoğ üzerindeki “Add / Change
Projection” düğmesine basılır.
26. Ekrana gelen “Projection Chooser” dialoğundan “Costom” düğmesi
seçilir.
Şekil-108
“Projection Chooser” dialoğu
90
2002
27. Ekrana default projeksiyon bilgilerini içerecek tarzda tekrar açılan
“Projection Chooser” dialoğundaki “Projection Type” penceresine
“UTM” ifadesi getirilir.
28. Dialoğ üzerindeki “Spheroid Name” penceresine “GRS1980” ve “Datum
Name” penceresine ise “NAD83” ifadeleri getirilir.
29. Aynı dialoğdaki “UTM Zone” penceresine “10” rakamı girilir. “NORTH or
SOUTH” penceresinde “North” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve
Şekil-109
“(Edited Projection Chooser” dialoğu
30. Yapılan editleme işlemlerini içerecek tarzda ekrana açılan “Camera Model
Properties” dialoğu üzerindeki “Save” düğmesine basılarak “Geometric
Model Name” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “File name” penceresine
örneğin “281.gms” ifadesi yazılır, “OK” düğmesine basılır ve takiben
dialoğ kapatılır.
31. Ekrana açılan “GCP Tool Reference Setup” dialoğundaki “ASCII File”
penceresi işaretlenir ve takiben “OK” düğmesine basılır.
Şekil-110
“GCP Tool Reference Setup” dialoğu
91
2002
32. Ekrana gelen “Reference ASCII File” dialoğunun “Look in” penceresi
vasıtasıyla “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “gcp281.txt” dosyasına
erişilir, seçilir ve “OK” düğmesine basılarak “Import Options” dialoğuna
erişilir.
33. Referans dosyası; X, Y ve Z kordinatlarının bir metin (Text) dosyasıdır. Bu
koordinatlar daha sonar GCP hücre alanlarının içine ithal edilecektir.
34. “Import Options” dialoğunda “Field Definition” seçeneği aktif iken;
“Seperator
Character” penceresinde “Whitespace” ifadesinin
bulunduğuna dikkat edilir ve diğer default değerler değiştirilmeksizin aynen
kabul edilir.
Şekil-111
“Import Options” dialoğu, “Input Preview” ve “Field Defination” seçenekleri
35. Dialoğ üzerindeki; “Input Field Number” sütunu altındaki X, Y, Z karşıtı
“1, 2, 3” rakamlarının yerine “2, 3 ve 4” rakamları girilir. Takiben “OK”
İthal edilecek 10 harita koordinatına ilişkin listeyi görmek için ise, dialoğ
üzerindeki “Input Preview” düğmesine basılır.
36. Şayet ekrana “Projection Chooser” dialoğu açılırsa, “OK” düğmesine
basılır. Böylece görüntüyü içeren “Viewer” ve “GCP Tool” dialoğu, yapılan
düzenlemeyi içerecek tarzda yeniden ekrana gelir.
“gcp281.txt” dosyasındaki GCP (Yer Kontrol Noktaları) numaraları, “GCP
Tool“ dialoğundaki hücre sahalarında özel olarak 1’ den 10’a kadar olan
numaralarla gösterilmiştir.
92
2002
Şekil-112
Yeniden düzenlenerek ekrana gelen “Viewer” ve “GCP Tool” dialoğu
37. Hücre sahalarındaki orijinal “ID” leri günleme işlemi, “Point ID” sütunu
altından seçilerek yapılır.
38. Dialoğ üzerindeki “Point ID” sütunu, mouse’un sol düğmesi ile seçilir,
takiben mouse’un sağ düğmesi ile üzerine basılır. Ekrana açılan komut
dizininden “Import” ifadesi seçilir.
39. Ekrana açılan “Import Column Data” dialoğu vasıtasıyla “gcp281.txt”
dosyasına erişilir, seçilir, takiben “OK” ve “Options” düğmelerine basılır.
40. Ekrana gelen “Import Column Options” dialoğu üzerindeki “Separator
Charecter” penceresine “Whitespace” ifadesi getirilir. “Number of Rows
To Skip” penceresine ise “0” rakamı girilir ve diğer default değerler aynen
bırakılarak “OK” düğmesine basılır.
41. Erişilenen “Import Column Data” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır.
42. “GCP Tool” dialoğu üzerindeki, sütunun seçili durumunu kaldırmak için,
“Point ID” sütunu üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana
açılan komut dizininden “Select None” ifadesi seçilir. Şayet herhangibir
sıranın seçilmişliği kaldırılacaksa, “Point#” sütunu altındaki seçili sıranın
üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden
“Select None” ifadesi seçilir.
93
2002
43. “GCP Tool” dialoğundaki “GCP#1 - GCP#10” noktalarının herbiri “>”
işaretini içeren sütunun altından, mouse’un sol düğmesi ile seçilebilir.
44. Dialoğdan “Select GCP”
aleti seçilir. Viewer üzerindeki beyaz renkli link
kutusu hareket ettirilerek görüntüdeki GCP noktalaları bulunur. Bu
noktaların ana ve büyütülmüş görüntüleri, uygulamanın sonundaki
Şekil-119 ve Şekil-120’de verilmiştir. Bunlardan istifade edilerek evvela
“GCP#1” noktası bulunur. Noktaların daha kolay bulunması için görüntü
“Interactive Zoom” aletleri kullanılarak büyütülür veya küçültülür.
45. Pankromatik (siyah / beyaz) görüntülerde beyaz renkli link kutusunun ve
GCP noktalarının renginin değiştirilmesi ile görünüş ve inceleme daha da
koylaşmaktadır.
Link kutusunun rengini değiştirmek için; “Viewer” üzerindeki “Utility”
menüsünden “Selector Properties” ifadesi seçilerek “RotBox Editor”
dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Selector Color” penceresi vasıtasıyla
ulaşılan renk paletinden arzu edilen bir renk seçilir ve “OK” düğmesine
basılır.
Görüntü üzerine yerleştirilen “GCP” noktalarının rengini değiştirmek için
ise; aynı tarzda “Utility” menüsünden “Selector Properties” ifadesi
seçilerek “Point Edit” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Selector Color”
penceresi vasıtasıyla ulaşılan renk paletinden arzu edilen bir renk seçilir ve
Şekil-113
“RotBox Editor” ve “Point Edit” dialoğları
46. Görüntü üzerinde “GCP 1” noktası bulunur, “GCP Tool” dialoğundan
“Create GCP”
aleti seçilerek bu nokta üzerine basılır.
47. Yukarıdaki madde de belirtilen işlemler, diğer dokuz “9” GCP noktası için
aynen tatbik edilir.
48. “GCP Tool” dialoğundaki “Solve Geometric Model with Control Points”
aleti üzerine basılır. Böylece dialoğun; “X Residual”, “Y Residual”,
“RMS Error”, “Contrib” sütunlarına ve “Control Point Error”
penceresine Yer Kontrol Noktarının (GCP) yerleştirilmesinden kaynaklanan
hata değerleri gelir.
94
2002
Şekil-114
GCP noktaları hata değerlerini içeren “GCP Tool” dialoğu
49. “GCP Tool” dialoğundaki herhangibir GCP noktası seçildiğinde, link kutusu
görüntüde bu nokta üzerine gider ve bu noktanın büyütülmüş görüntüsünü
içeren diğer bir viewer ekrana açılır.
GCP noktalarını değerlendirmek için bunlardan bazılarının “Control”
durumundan “Check” durumuna getirilmesi gerekmektedir. Bunun için;
“GCP Tool” dialoğu üzerinden, rastgele “Input” ve “Ref” değerlerini
içerecek tarzda 3 GCP noktası seçilir. “Edit” menüsünden “Set Point
Type” ve “Check” ifadeleri seçildiğinde, bu noktalara ilişkin olarak “Type”
sütunu altında bulunan “Control” ifadelerinin yerini “Check” ifadeleri alır.
Rektifikasyon işlemleri yer kontrol noktalarına göre yapılmaktadır. “Check”
noktaları bu işlemler için kullanılmayıp, bağımsız olarak rektifikasyonun
kontrol edilmesini sağlarlar.
50. Birden fazla noktanın seçilerek “Check” durumuna getirilmesi ve takiben
“Solve Geometric Model with Control Points”
aletine basılması ile,
“Control Point Error” penceresindeki “Total” değeri, başlanğıcdaki
değere göre artar veya azalır. Böylece kontrol noktalarının doğru veya
hatalı olduğu belirlenir.
51. “Check” ve “GCP” noktalarını birbirinden ayırt etmek için birbirinden farklı
renkler kullanılmalıdır.
52. İdeal olarak toplam RMS hatası 1.0 pixelden daha küçük olmalıdır. Hata
değeri büyük olan noktalar “Contrib” sütunundan teker teker seçilir ve
görüntü üzerindeki yeni yerine tekrar yerleştirilir. Takiben GCP Tool”
dialoğundaki “Solve Geometric Model with Control Points”
aletine
basılır.
53. Bu düzenlemelere, RMS hatası kabul edilebilir limite gelinceye kadar devam
edilir.
95
2002
54. GCP değerlerini kayıt etmek için; “GCP Tool” dialoğundaki “File”
menüsünden “Save Input As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File
Name” penceresine örneğin “input.gcc” ifadesi yazılır ve “OK”
55. Referans değerlerini kayıt etmek için ise; “File” menüsünden “Save
Reference As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File Name”
penceresine örneğin “reference.gcc” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine
basılır.
56. “Geo Correction Tools” dialoğundaki “Display Resample Image Dialog”
düğmesi seçilir.
Şekil-115
“Geo Correction Tools” dialoğu ve
“Display Resample Image Dialog” düğmesi
57. Ekrana açılan “Resample” dialoğu üzerindeki “Output File: [*.img]”
penceresine örneğin “ortho_281.img” ifadesi yazılır, “Resample Method”
penceresine “Bilinear Interpolation” ifadesi getirilir, “Ignore Zero in
Stats” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-116
“Resample” dialoğu
96
2002
58. Ekrana açılan “resample 281.img to ortho_281.img” dialoğundaki
resampling işlemleri tamamlanınca “OK” düğmesine basılır. Takiben
ekrandaki bütün dialoğlar kapatılır.
Şekil-117
“resample 281.img to ortho_281.img” dialoğu
59. “Geo Correction Tools” dialoğundaki “Exit” düğmesine basılır. Ekrana
açılan “Verify Save on Close” dialoğu üzerindeki “OK” düğmesine basılır.
59. Rektifiye edilmiş ve daha evvel kayıt edilmiş görüntüyü incelemek için,
ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanılarak
“ortho_281.img” isimli dosyaya erişilir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-118
Rektifiye edilmiş “ortho_281.img” görüntüsü
97
2002
Şekil-119
Yer Kontrol Noktalarının (GCP) görüntü üzerindeki yerleri
Şekil-120
Yer Kontrol Noktalarının büyütülmüş görüntüleri
98
2002
UYGULAMA-2
GÖRÜNTÜLERİ BİRARAYA GETİRMEK
Mozaikleme, birbiri ile bindirmeli iki veya daha fazla görüntünün birleştirilerek bir
görüntü haline getirilmesidir. Mozaikleme işlemleri, rektifiye ve/veya kalibre
edilmiş görüntülerin kullanılması ile yapılmaktadır. Girdi olarak kullanılacak
görüntüler, harita ve projeksiyon bilgilerini içermelidir. Görüntülerin, aynı
projeksiyon sistemine ve pixel ebadına sahip olmaları gerekmemektedir.
Mozaikleme, kamera veya uydu görüntülerine tatbik edilebilir.
SAFHA-1
HAVA FOTOĞRAFLARINI MOZAİKLEMEK
Aşağıdaki mozaiklemeye yönelik uygulamada, wynoochee nehri sahasını
içeren, hava kamerası ile çekilmiş ve orthorektifiye edilmiş iki görüntü
kullanılacaktır.
1. ERDAS IMAGINE ikon panelindeki “Tools” menüsünden “Image
Information” ifadesi seçilerek, ekrana “ImageInfo” dialoğunun açılması
sağlanır.
2. Dialoğ üzerindeki “File” menüsünden “Open” ifadesi seçilerek “Image
Files” dialoğuna erişilir. Takiben bu dialoğdaki “Files of type” penceresine
“TIFF[*.tif]” ifadesi getirilir ve “Look in” penceresi vasıtasıyla
“EGTF_CD.1” kütüğünden, “ortho_282.tif” görüntüsü seçilir ve “OK”
düğmesine basılır. Böylece bu görüntüye ilişkin bilgiler “ImageInfo”
dialoğunun üzerine gelir.
Şekil-121
“ImageInfo” dialoğu üzerine getirilmiş “ortho_282.tif” görüntüsü bilgileri
3. “ImageInfo” Dialoğundaki “Edit” menüsünden “Compute Pyramid
Layers” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır ve
üzerindeki “OK” düğmesine basılır.
99
2002
Şekil-122
“Compute Pyramid Layers” dialoğu
4. “Viewer” ekranındaki “Open Layer” aleti kullanılarak; “ortho_282.tif”
(EGTF-CD.1 kapsamında) ve daha evvelki uygulama sonuçunda
oluşturulan “ortho_281.img” (ÇALIŞMALAR kapsamında) görüntülerine
erişilerek aynı Viewer üzerine açılmaları sağlanır.
İki görüntünün birbirini örtmemesi için, görüntüleri açarken “Select Layer
To Add” dialoğundaki “Raster Options” seçeneği altındaki “Clear
Display” ve “Background Transparent” pencerelerinin pasif olaması
(işaretsiz) sağlanır.
Şekil-123
Aynı Viewer üzerindeki “ortho_282.tif” ve “ortho_281.img” görüntüleri
5. IMAGINE icon panelindeki “Data prep” ikonunun üzerine basılır. Ekrana
gelen komut dizininden, “Mosaic Images” ifadesi seçilerek “Mosaic Tool”
100
2002
Şekil-124
“Mosaic Tool” dialoğu
aleti default olarak seçilmiş olarak ekrana
6. “Set Mode for Input Images”
gelen “Mosaic Tool” dialoğu muhtelif fonksiyonları yerine getirmek için 3
grub alet setini içermektedir.
7. Bu alet dialoğundaki “Edit” menüsünden “Add Images” ifadesi veya kısa
bir şekilde “Display Add Images Dialog”
for Mosaic” dialoğuna ulaşılır.
aleti seçilerek “Add Images
8. Dialoğdaki “Image Filename:[*.img]” penceresinden “ortho_281.img”
görüntüsüne erişilir.
9.
“Compute Active Area” penceresi işaretlenerek aktif hale getirilir.
Şekil-125
“Add Images for Mosaic” dialoğu
101
2002
10. Dialoğdaki “Set” düğmesine basılarak “Active Area Options” dialoğuna
ulaşılır. Görüntünün köşelerini (corner) dikkate alarak gerekli hesaplamayı
yapan bu dialoğdaki, “OK” düğmesine basılır.
Şekil-126
“Active Area Options” dialoğu
11. Takiben “Add Images for Mosaic” dialoğundaki “Add” düğmesine basılır.
Böylece, “ortho_281.img” görüntüsünün dış hatlarını içeren grafik şekil,
“Mosaic Tool” dialoğunun üzerine gelir.
12. 8, 9, 10 ve 11 nci maddelerde açıklanan işlemler “ortho_282.tif” görüntüsü
için aynen tekrarlanarak buna ilişkin dış hatları içeren grafik şekilinin de,
“Mosaic Tool” dialoğu üzerine gelmesi sağlanır.
Şekil-127
“ortho_281.img” ve “ortho_282.tif” görüntülerinin dış hatlarını içeren grafik
102
2002
13. “Add Images for Mosaic” dialoğu, üzerindeki “Close” düğmesine
basılarak kapatılır.
Mosaiği yapılan görüntüler farklı günlerde, zamanda veya mevsimlerde
çekilmiş olabilir. Böyle bir durumda görüntülerin kontrastlıklarıda farklı
olacaktır. Bu farklılıklar aşağıda belirtilen işlemlerle düzeltilmektedir.
14. “Mosaic Tool” dialoğundaki, “Display Image Matching Options Dialog”
aleti seçilerek “Matching Options” dialoğuna erişilir.
15. Dialoğ üzerindeki “For All Images” penceresi işaretlenir ve “OK”
Şekil-128
“Matching Options” ve “cutline” aletlerini içeren Mosaic Tool” dialoğları
16. “Mosaic Tool” dialoğundan ve “Set Mode for Intersections”
aleti
seçilir. Bu seçim ile “cutline” aletleri aktif bir tarzda dialoğun üzerine gelir.
17. “Mosaic Tool” dialoğundan ve “Set Default Cutlines for Intersections”
aleti seçilir. Ekrana açılan “Attention” dialoğundaki “Yes” düğmesine
basılır.
18. Kesme hattını (cutline) seçmek için, “Mosaic Tool” dialoğundaki her iki
görüntünün bindirme yaptığı saha üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır.
Böylece bu sahanın dış hatları sarı renkte ortaya çıkar.
19. “Mosaic Tool” dialoğundan “Cutline Selection Viewer”
aleti seçilir.
Bu seçim ile, kesilecek sahanın dış hatlarını içeren yeni bir görüntü ekrana
gelir.
20. “Mosaic Tool” dialoğundaki “Set Overlap Function”
aynı isimli dialoğa erişilir.
103
aleti seçilerek
2002
Şekil-129
Kesilecek sahanın sınırlarını gösteren görüntü
21.“Set Overlap Function” dialoğundaki “Cutline Exists” düğmesi işaretlenir.
Takiben dialoğ üzerine gelen “Select Function” kısmı altındaki “Cut /
Feather by Distance” düğmesi işaretlenir ve “Distance” penceresine
“400” rakamı girilir.
Şekil-130
.“Set Overlap Function” dialoğu
22. Dialoğdaki “Apply” düğmesine basılarak belirlenmiş seçeneklerin bindirme
sahasına uygulanması sağlanır. Takiben “Close” düğmesine basılarak
23. Grafiksel olarak görüntü üzerindeki bindirme sahasını içeren Viewer’daki
“AOI” menüsünden“ Tools” ifadesi seçilerek “AOI” aletlerini içeren
dialoğun ekrana açılması sağlanır. Bu dialoğdan “Create Polygon AOI”
aleti seçilir ve iki görüntünün bindirme yaptığı yer üzerine bir poligon çizilir
ve takiben seçilir.
104
2002
24. “Mosaic Tool” dialoğundan “Set Mode for Output Images”
seçilir.
aleti
25. Takiben “Mosaic Tool” dialoğuna eklenen “Set Output Options Dialog”
aleti seçilir.
26. Ekrana açılan “Output Image Options” dialoğundaki “User-defined AOI”
düğmesi işaretlenir ve takiben dialoğa eklenen “Set Output AOI”
Şekil-131
.“Output Image Options” ve .“Choose AOI” dialoğları
27. Ekrana gelen “Choose AOI” dialoğu üzerindeki seçeneklerden “Viewer”
düğmesi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
“Mosaic Tool” dialoğu, default olarak mosaik’deki ilk görüntünün
projeksiyonunu, çıktı olarak kabul etmektedir. Şayet çıktı için farklı bir
projeksiyon kullanılacaksa “Output Image Options” dialoğundaki
“Change Output Map Projection” düğmesine basılarak gerekli
düzenlemeler yapılır.
28. Tekrar ekrana açılan “Output Image Options” dialoğu üzerindeki “OK”
düğmesine basılır. Böylece “Mosaic Tool” dialoğundaki grafiğin çıktı
uzantılarının görünmesi sağlanır.
29. “Mosaic Tool” dialoğundaki “Process” menüsünden “Run Mosaic”
ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa ulaşılır. Dialoğ üzerindeki “Output File
Name” penceresine örneğin “mosaic.img” ifadesi yazılır. Takiben “Stats
Ignore Value” düğmesi işaretlenir, karşısındaki pencerenin sıfır “0”
değerini içermesi sağlanır ve “OK” düğmesine basılır.
105
2002
30. “Mosaic” dialoğu tarafından otomatik olarak yapılan
takiben, aktif duruma geçen “OK” düğmesine basılır.
kayıt işlemlerini
Şekil-132
“Run Mosaic” dialoğu ve “Mosaic.img” görüntüsü
31. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti vasıtasıyla kayıt altına
alınan “mosaic.img” görüntüsü bulunarak ekrana getirilit. Mozaik görüntü
üzerindeki kesilerek birleştirilen sahalar, “Interactive Zoom”
aletleri
kullanımı ile büyütülerek veya küçültülerek , mozaik’in doğruluğu ve
kontrastlığı kontrol edilir.
32. “Mosaic Tool” dialoğu kapatılır. Ekrana gelen “Verify Save on Close”
dialoğu üzerindeki “No” düğmesine basılır.
106
2002
SAFHA-2
UYDU GÖRÜNTÜLERİNİ MOZAİKLEMEK
Aşağıdaki mozaikleme uygulaması; LANDSAT uydusunun MSS ve TM
sensörleri
tarafından
çekilen
rektifiye
edilmiş
“wasia1_mss.img”,
“wasia2_mss.img” ve “wasia3_tm.img” olarak adlandırılmış 3 görüntünün
kullanımı ile yapılacaktır.
1.
Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanılarak “Program
Files / Erdas 8.5 / examples” kütüğü altından “wasia1_mss.img”
görüntüsü seçilir.
2. “Raster Options” seçeneği kapsamındaki “Clear Display” düğmesinin
seçili durumu kaldırılır, “Fit to Frame” ve “Background Transparent”
pencereleri ise seçili duruma getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılır.
3. “wasia2_mss.img” ve “wasia3_tm.img” görüntülerine, 2 nci madde
belirtilen işlemler tatbik edilerek aynı Viewer üzerine getirilir.
Şekil-133
“wasia1_mss.img”, “wasia2_mss.img” ve “wasia3_tm.img” görüntüleri
4. ERDAS IMAGINE icon panelinden “Data prep” ikonunun seçilerek ekrana
açılan “Data Preparation” komut dizininden, “Mosaic Images” ifadesi
seçilir ve takiben “Close” düğmesine basılarak kapanması sağlanır.
5. Ekrana açılan “Mosaic Tool” dialoğuna üzerindeki “Display Add Images
Dialog”
aleti seçilerek “Add Images for Mosaic” dialoğuna ulaşılır.
107
2002
6.
Dialoğdaki “Image Filename:[*.img]” penceresine “wasia1_mss.img”
görüntüsüne getirilir. Takiben “Compute Active Area” düğmesi işaretlenir
ve “Add” düğmesine basılır. Böylece “wasia1_mss.img” görüntüsünün
dış hatlarını içeren bir grafiğin “Mosaic Tool” dialoğu üzerine gelmesi
sağlanır.
7. “wasia2_mss.img” ve “wasia3_tm.img” görüntülerinin dış hatlarını içeren
grafikler de, 6 nci maddelerde belirtilen işlemler aynen yapılarak “Mosaic
Tool” dialoğu üzerine getirilir. “Add Images for Mosaic” dialoğu,
üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır.
Şekil-134
“Mosaic Tool” dialoğu üzerinedeki 3 görüntünün dış hatlarını içeren grafik
ve “Matching Options” dialoğu
8. “Mosaic Tool” dialoğundaki “Display Image Matching Options Dialog”
aleti seçilerek “Matching Options” dialoğuna ulaşılır. Dialoğ üzerindeki
“Overlap Areas” düğmesi işaretlenir ve takiben “OK” düğmesine basılır.
9. “Mosaic Tool” dialoğundan “Set Mode for Intersections”
aleti seçilir.
aleti seçilerek
Takiben dialoğ üzerine gelen “Set Overlap Function”
aynı isimli dialoğa erişilir.
10.“Set Overlap Function” dialoğundaki “Avarege” düğmesi işaretlenir ve
“Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ
kapatılır.
11. “Mosaic Tool” dialoğundaki “Process” menüsünden “Run Mosaic”
ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa ulaşılır.
12.
“Run Mosaic” dialoğu üzerindeki “Output File Name [*.img]”
penceresine örneğin “mosaic_wasia.img” ifadesi yazılır. Takiben “Enter”
tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
108
2002
Şekil-135
.“Set Overlap Function” ve “Run Mosaic” dialoğları
13.
“Mosaic” dialoğunda otomatik olarak yapılan
kayıt
tamamlandığında aktif duruma geçen “OK” düğmesine basılır.
işlemleri
14. “Mosaic Tool” dialoğunu kapatmak için “File” menüsünden “Close”
ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Verify Save on Close” dialoğu üzerindeki
“No” düğmesine basılır.
15. Oluşturulan mozaik’in doğruluğunu ve kontrastlığını kontrol etmek için;
ekrana yeni bir Viewer açılır. Daha evvel kaydı yapılan
“mosaic_wasia.img” görüntüsü bulunur, “Raster Options” seçeneği
kapsamındaki “Fit to Frame” düğmesinin seçili olduğuna dikkat edilir ve
16. Mozaik yapılmadan önceki görüntüler “Viewer#1” ile, mozaik haline
getirilmiş görüntüyü kapsayan “Viewer#2” yi karşılıklı olarak incelemek için,
ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Session” menüsünden, “Tile
Viewers” ifadesi seçilir. Böylece her iki görüntü, ekranının tümünü
kapsayacak hale gelir.
Şekil-136
Mozaikleme işlemi uygulan 3 görüntü ve mozaik haline gelmiş görüntü
109
2002
UYGULAMA-3
ANNOTATION KATMANLARINI ÜRETMEK
Annotation, harita veya görüntü üzerindeki kritik veya açıklayıcı verilerdir.
Genellikle önemli bölgeleri veya özellikleri göze batacak tarzda, ilave grafiklerle
gösteren bir katmandır.Viewer veya harita düzenleme (Map Composer)
ekranlarına çizilen annotation simgeleri, özellikle görüntü haritalarına ilişkin
çıktıların hazırlanması için oluşturulmaktadır.
ERDAS IMAGINE yazılımı; dikdörtgen, daire, elips, yay, poligon, çoklu hatlar,
metin, grid hatları, tick işaretleri, semboller, ölçek çubukları ve kitabe tarzındaki
annotation’ları içermektedir. Annotation, tek elemandan meydana gelmektedir.
Annotation katmanı ise, muhtelif elemanlardan oluşmaktadır. Raster veya
vector katmanlarına benzerler ve bir dosya içinde bulunurlar.
SAFHA-1
YENİ ANNOTATION KATMANINI OLUŞTURMAK
1.
Daha evvelki uygulamada üretilen ve “ÇALIŞMALAR” isimli kütükte
muhafaza edilen “mosaic.img” görüntü dosyası bulunur ve “Viewer#1”
ekranı üzerine açılır.
2.
Ekrana “Viewer#2” açılır. “Open Layer” aletinin kullanımı ile erişilen
“Select Layer To Add to Frame” dialoğundaki “File of type” penceresine
“TIFF (*.tif)” ifadesi getirilir. Takiben “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki
“shelton.tif” görüntüsüne erişilir ve “Viewer#2” üzerine getirilir.
(“shelton.tif” görüntüsü, mozaik görüntüsüne ilişkin bölgenin 1:100.000
ölçekli haritasıdır)
3. Mozaik görüntüsünü içeren “Viewer#1” üzerindeki “File” menüsünden
“New / Annotation Layer” ifadesi seçilir.
Şekil-137
“mosaic.img”, “shelton.tif” görüntüleri ve “Annotation” alet kutusu
110
2002
4.
Ekrana açılan “Annotation Layer” dialoğundaki “File name” penceresine
örneğin “mosaic_anno.ovr” ifadesi yazılır. “ENTER” tuşuna ve “OK”
düğmesine basılarak ekrana “Annotation” alet kutusunun açılması
sağlanır.
5.
Bu görüntüye ilişkin olarak; nehrin civarındaki ağaçları kesilmiş sahalar için
poligon, nehrin kenarındaki ağaçsız kısımlar için ise çizği özelliğindeki
annotation’lar üretilecektir.
6. Herbir özellik için bir stilin belirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla
“Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles”
aleti
seçilerek “Styles for” dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerindeki “Line Style”
penceresi üzerine basılır ve ekrana gelen “As Is” dialoğundan “Other..”
ifadesi seçilir.
Şekil-138
“Styles for” ve “As Is” dialoğları
7. Ekrana gelen
“Line Style Chooser” dialoğundaki “Other Color”
penceresine “Kırmızı” renk “Width” penceresine “3.00” rakamı getirilir.
Takiben “Apply” düğmesine basılır ve “Close” düğmesine basılarak dialoğ
kapatılır.
Şekil-139
“Line Styles Chooser” dialoğu
8.
Yapılan günlemeyi de içerecek tarzda tekrar ekrana açılan “Styles for”
dialoğundaki “Fill Styles” penceresi üzerine basılır, “As Is” dialoğundan
“Other” ifadesi seçilerek ekrana gelen “Fill Styles Chooser” dialoğundaki
“Use Solid Color” penceresi pasif duruma getirilir.
111
2002
Takiben “Apply” ve “Close” düğmelerine basılır. Keza ekranda halen açık
bulunan “Styles for” dialoğu da “Close” düğmesine basılarak kapatılır.
9.
Nehrin civarından ağaçları kesilmiş 3 saha seçilir.
“Annotation” alet
kutusundan “Create Polygon Annotation”
aleti seçilir. Seçilen
bölgelerin sınırları mouse’un sol düğmesine basılarak çizilir. Poligon
tamamlandığında ise çift click uygulaması ile işlem durdurulur.
10. “Interactive Zoom in”
ve “Roam /Rotate image”
kullanılarak, nehir kıyısı boyunca uzanan ağaçsız kısımlar bulunur.
aletleri
11. “Annotation” alet kutusundan “Create Polyline Annotation”
aleti
seçilir. Hat halindeki ağaçsız kısımlar mouse’un sol düğmesi ile çizilir. İşlemi
bitirmek için çift click uygulanır.
Şekil-140
Mozaik görüntüsü üzerine çizilmiş ağaçsız sahalar
112
2002
SAFHA-2
AĞAÇSIZ SAHALARI HESAPLAMAK
1. Mozaik görüntüsü üzerine çizilmiş, diğer bir deyişle sayısallaştırılmış ağaçları
kesilmiş bir saha “Interactive Zoom in”
aleti kullanılarak büyütülür.
2. Mozaik görüntüsünün bulunduğu Viewer üzerindeki “Measure Points, Lines
and Areas”
aleti seçilerek, “Measurement Tool” dialoğuna erişilir.
Şekil-141
“Measurement Tool” ve “Set Units” dialoğları
3. Dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Set Units” ifadesi seçilerek aynı
isimli dialoğa erişilir. “Area” penceresine “Hectares” ifadesi getirilir ve
4. “Measurement Tool” dialoğundaki “Measure Perimeters and Areas”
aleti seçilir ve mouse’un sol düğmesi ile, mozaik görüntüsü üzerine
daha evvel çizilmiş olan poligonların sınırları üzerinden gidilir. İşlemler çift
clik uygulanarak bitirilir.
5. “Measurement Tool” dialoğundaki “Measure Lengths and Angles”
aleti seçilir ve mouse’un sol düğmesi ile, mozaik görüntüsü üzerine daha
evvel çizilmiş olan hatların üzerinden gidilir. İşlemler çift clik uygulanarak
bitirilir. Kesilmiş ağaçları içeren alanların ve hatların, aşağıdaki tabloda
verilen; çevre, alan ve uzunluk değerleri, “Measurement Tool” dialoğunun
üzerine gelir.
ÇEVRE
(Metre)
ALAN
(Hektar)
1 nci Saha
5786.035471
122.474899
2 nci Saha
5320.266528
134.494616
3 ncü Saha
4621.796996
56.155391
UZUNLUK
(Metre)
1 nci Hat
917.684983
2 nci Hat
930.379838
3 ncü Hat
297.716650
Şekil-142
Poligon ve hat değerlerini içeren “Measurement Tool” dialoğu
113
2002
6. Ölçülen değerleri kayıt etmek için, “Measurement Tool” dialoğu üzerindeki
“File” menüsünden “Save” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Save As”
dialoğu üzerindeki “Save file as: [*.mes]” penceresine örneğin “clearcut”
ifadesi yazılır, “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
7. “Measurement Tool” dialoğundaki “File” menüsünden “Close” ifadesi
seçilerek dialoğ kapatılır.
8.
Mozaik ekranı üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılarak erişilen komut
dizininden “Fit image to Window” ifadesi seçilerek, mozaik görüntüsünün
ekrana uyarlanması sağlanır.
SAFHA-3
METİN ÜRETMEK
Harıta baskısını düzenleme hazırlıkları kapsamında bazı özelliklerin
etiketlenmesi gerekmektedir. Örneğin; nehir, göl, karayolu, demiryolu, köprüler
vb. önemli özelliklerin adları, yardımcı kaynaklardan da istifade edilerek, metin
üretme olanağının kullanımı ile görüntülerin üzerine eklenebilir.
1. Görüntü üzerine getirilecek metinleri, diğer bir deyişle etiketleri oluşturmak
için, “Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation”
seçilir.
aleti
2. Örneğin “1 NOLU SAHA” ve “WYNOOCHEE NEHRİ” ifadelerini yazmak
için, bunların görüntüde yazılacağı yerlere mouse’un sol düğmesi ile basılır.
3.
Ekrana açılan “Annotation Text” dialoğu üzerine bu ifadeler yazılır.
Takiben “OK” düğmesine basılarak, metinlerin görüntü üzerine gelmesi
sağlanır.
Şekil-143
Üzerine metin yazılmış “Annotation Text” ve “Text Properties” dialoğları
4. Yazının istenen yere taşınması için evvela bu metin, mouse’un sol düğmesi
ile seçilir. Seçilen kısmın ortasına gelen çapraz işareti üzerine basılır ve
sürükleme ile arzu edilen yere götürülür. Metnin büyütülüp küçültülmesi ise
seçili kısmın köşelerinden çekilerek sağlanır.
114
2002
5. Yazılan metinler, görüntü üzerine yatay olarak gelmektedir. Bunun
istikametini değiştirmek için, yazının üzerine çift click uygulanarak “Text
Properties” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “Units” penceresine
“Degrees” ifadesi getirilir, “Angle” penceresine örneğin “90” değeri girilir.
Takiben “Apply” düğmesine basılır ve “Close” düğmesine basılarak dialoğ
kapatılır.
6.
Yazılan metinin rengini değiştirmek için, mouse’un sol düğmesi ile yazı
seçilir. “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles”
aleti seçilerek “Styles for” dialoğuna erişilir.
Şekil-144
7. Dialoğ üzerindeki “Text Style” penceresi karşısındaki düğmeye basılarak
“As Is” dialoğuna ulaşılır ve üzerindeki “Other..” ifadesi seçilir. Ekrana
gelen “Text Style Chooser” dialoğundan “Custom” düğmesine basılır ve
“Fill Style” ifadesi karşısındaki pencere üzerine click uygulanarak tekrar
ekrana açılan “As Is” renk paletinden istenen renk seçilir.
8.
Ekrana günlenerek gelen “(Edited) Text Style Chooser” dialoğundaki
“Units” penceresine “Map”, bitişiğindeki pencereye “m: (Meters)” ifadesi
getirilir. “Size” penceresine ise örneğin “150” rakamı yazılır ve “Apply”
düğmesine basılır. Tüm dialoğlar, üzerlerindeki “Close” düğmelerine
basılarak kapatılır.
Şekil-145
“(Edited) Text Style Chooser” dialoğu
115
2002
9. Yazılan metnin veya önemli bir özelliğin ok ile gösterilmesi için; metin,
mouse’un sol düğmesi ile seçilir. Ekrana açılan “Styles for” dialoğundaki
“Line Styes” penceresi üzerine basılır, ekrana gelen “As Is” dialoğundan
“Other..” ifadesi seçilerek “Line Style Chooser” dialoğuna erişilir.
10. Line Style Chooser” dialoğundaki “Menü” penceresi altında bulunan
“Black with Arrow” ifadesi seçilir, “Outher Color” penceresine uygun bir
renk getirilir ve “Width” penceresine “2.00” rakamının gelmesi sağlanır.
Dialoğ üzerindeki “Apply” ve “Close” düğmelerine basılır. Takiben
“Styles for” dialoğu da, üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır.
Şekil-146
Ok işareti için düzenlenmiş “(Edited) Text Style Chooser” dialoğu
aleti
seçilir. Mouse’un sol düğmesinin kullanımı ve sürükleme ile okun görüntüde
yerleştirileceği yer üzerine çizim yapılır. Çift click uygulaması ile işlem
durdurulur. Hazırlanan metin katmanı, görüntüyü içeren Viewer üzerindeki
“File” menüsünden “Save / Top Layer” ifadesi seçilerek kayıt altına alınır.
Şekil-147
Mozaik görüntüsü üzerine getirilmiş metin ve oklar
12. “Annotation” alet kutusu, “Close” düğmesine basılarak kapatılır. Viewer
üzerindeki görüntü ve metinleri ekrandan kaldırmak için “Remove
Contents From Viewer”
aletine basılır.
116
2002
UYGULAMA-4
HARİTA BASKI ÇIKTISINI HAZIRLAMAK
ERDAS IMAGINE yazılımının “Composer” ikonu, kartoğrafik kalitedeki
haritaları ve sunum grafiklerini üreten bir editördür. Bu haritalar; tek veya çoklu
devamlı raster, vector ve annotation katmanlarını içerebilir.
“Composer”un “Annotation” kapasitesi, otamatik olarak; metin (text), kitabe
(Legend), ölçek çubuğu (scale bar), tick işaretlerini, sınırları ve sembollerin
üretilmesine olanak sağlar. 16 milyon rengi, birçok çizgi stilini ve 60 ın üzerinde
metin font’unu kapsamaktadır.
Görüntüleme, günleme, üretme ve baskı yapma kabiliyetine sahip
“Composer” genel olarak; “Map Frames” (harita çercevesi) ve “Map
Annotation”(Harita işaretleri) olarak adlandırılan iki ana kısmı içermektedir.
SAFHA-1
HARİTA ÇIKTISINI DÜZENLEMEK
1. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti vasıtasıyla erişilen “Select
Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine, “GIF [*.gif]”
ifadesi getirilir. “Look in” penceresinden “EGTF_CD.1” kütüğüne ulaşılır
ve “wynoochee.gif” dosyası bulunur ve takiben “OK” düğmesine
basılarak görüntünün ekrana açılması sağlanır.
Şekil-148
“Composer” ikonu, “Map Composer” komut dizini
2.
ERDAS IMAGINE ikon paneli üzerindeki “Composer” ikonuna basılır,
ekrana açılan komut dizininden “New Map Composition” ifadesi seçilerek,
aynı isimli dialoğun ekrana açılması sağlanır.
3. “New Map Composition” dialoğundaki “New Name [*.map]” penceresine
örneğin “wynoochee.map” ifadesi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılr.
117
2002
Şekil-149
“Composer” ikonu, “Map Composer” komut dizini ve
“New Map Composition” dialoğu
4. Yazıcının çıktı kabiliyeti göz önüne alınarak; örneğin, “Map Width”
penceresine “10.50” rakamı, “Map Height” penceresine “8.00” rakamı
girilir ve “Unit” penceresine ise “inch” ifadesi getirilir. Takiben “OK”
5.
Ekrana, plançeteli “Map Composer” ve muhtelif fonksiyonlara yönelik
“Annotation” alet kutusu gelir.
Şekil-150
“Map Composer” viewer’ı ve “Annotation” alet kutusu
6. “Map Composer” viewer’ı üzerindeki “View” menüsünden “Map Size”
ifadesi seçilerek daha önce tanımlanmış genişlik (width) ve yükseklik (height)
değerlerini içeren “Map Composition Size” dialoğuna ulaşılır. Harita
çıktısına ilişkin daha önce tanımlanan değerler değiştirilmek isteniyorsa,
gereken düzeltmeler yapılır. Değişiklik istenmiyorsa, “Cancel” düğmesine
118
2002
Şekil-151
“Map Composition Size” dialoğu
7. Bu aşamada “Map Composer” ekranının tekrar uyarlanması isteniyorsa,
ekran üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve açılan komut dizininden
“Fit to Map Window” ifadesi seçilir. Böylece harita uzantılarının ekrana
girmesine olanak sağlanır.
SAFHA-2
HARİTA ÇERÇEVESİNİ ÜRETMEK
1. Harita çerçevesini (Map Frame) üretmek için “Annotation” alet kutusundan
“Create Map Frame”
aleti seçilir.
2.
Mouse’un sol düğmesi kullanılarak ve sürükleme ile “Map Composer”
ekranının sol üst köşesine bir çerçeve çizilir. Bu ekrana, çapraz olarak 4
adet çerçeve yerleştirilebilmektedir. Klavyedeki “Shift” tuşuna basılarak
çerçevelerin tam kare olması sağlanır.
3. Çercevenin çizilmesini takiben ekrana açılan “Map Frame Data Source”
dialoğundaki “Viewer” düğmesine basılarak “Create Frame Instructions”
dialoğuna ulaşılır. Mouse’un sol düğmesi ile “wynoochee.gif”
görüntüsünün üzerine basılır.
Şekil-152
“Map Frame Data Source” ve “Create Frame Instructions” dialoğları
4. Böylece; otomatik olarak görüntü üzerine bir çerçeve çizilir, “Map
Composer” üzerine bu çerçevenin geleceği 9 noktadan oluşan yer belirir
ve “Map Frame” dialoğu ekrana açılır.
119
2002
Şekil-153
Üzerine çerçeve çizilmiş görüntü ve “Map Composer” dialoğu
5. Ebat, ölçek ve durum seçeneklerine sahip “Map Frame” dialoğu üzerindeki
“Change Scale and Frame Area” düğmesinin seçili yani aktif olduğuna
dikkat edilir. Takiben aşağıdaki işlemler yapılır.
•
“Use Entire Source” düğmesine basılır ve “Frame Width” penceresine
“2.55” rakamı yazılır.
•
“Upper Left Frame Coordinates” kısmı altındaki “X” penceresine
“0.50”, “Y” penceresine “5.50”, rakamları girilir.
•
Dialoğdaki “OK” düğmesine basılarak harita çerçevesinin düzenlenmesi
sağlanır.
Böylece “wynoochee.gif” görüntüsü, “Map Composer” ekranı üzerinde
yer alır.
Şekil-154
“Map Frame” dialoğu ve “Map Composer” ekranına getirilmiş görüntü
120
2002
6. “Map Composer” ekranına yeni bir görüntü getirmek için, “Viewer#1”
üzerindeki
“wynoochee.gif” görüntüsü “Remove Contents From
Viewer”
aletinin kullanımı ile ekrandan çıkarılır.
7. “Viewer#1” üzerindeki “Open Layer” aletinin kullanımı ile, “EGTF_CD.2”
kütüğü kapsamındaki “tm_88.img” görüntüsü bulunarak ekrana getirilir.
8.
Yukarıda 1, 2, 3 ve 4 ncü maddelerde açıklanan işlemler aynen “Map
Frame” dialoğuna erişilir.
9. “Map Frame” dialoğu üzerindeki “Change Scale and Map Area”
düğmesinin seçili olduğuna dikkat edilerek aşağıdaki işlemler yapılır.
•
“Scale1:” penceresine “2000000” rakamı girilir,
•
“Change Map and Frame Area” düğmesi seçilir.
•
“Map Area Width” penceresine “152400” rakamı girilir,
•
“Map Area Height” penceresine “139493” rakamı girilir,
•
“Upper Left Map Coordinates” kısmındaki; “X” penceresine “392275”,
“Y” penceresine ise “5324760” rakamı girilir,
•
“Upper Left Frame Coordinates” kısmındaki; “X” penceresine “4.0”,
“Y” penceresine ise “5.5” rakamı girilir.
Takiben “OK” düğmesine basılarak, “tm_88.img” görüntüsünün de “Map
Composer” ekranına gelmesi sağlanır.
Şekil-155
“Map Frame” dialoğu ve “Map Composer” ekranına getirilmiş
“tm_88.img” görüntüsü
10. Bazı uygulamalar “Map Composer” ekranında istenen görünüşü
vermeyebilir. Böyle bir durumda “Annotation” alet kutusundan “Select
Map Frame”
aleti seçilir. “Map Composer” ekranındaki görüntü
üzerine çift click tatbik edilerek “Map Frame” dialoğuna erişilir. Gerekli
değişiklikler yapılarak, görüntünün uygun olarak yerleştirilmesi sağlanır.
121
2002
11. “tm_88.img” görüntüsü, “Remove Contents From Viewer”
kullanımı ile ekrandan çıkarılır.
aletinin
12. “Open Layer” aleti kullanılarak daha önceki uygulamalarda üretilen ve
“ÇALIŞMALAR” kütüğü altında saklanan “mosaic.img” görüntüsüne
erişilir. “Raster Options” düğmesi altındaki “Background Transparent”
penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılarak, bu görüntünün ekrana
13. Daha önce üretilmiş olan “mosaic_anno.ovr” annotation katmanını
“mosaic.img” görüntüsü üzerine getirmek için, “Add Layer” aleti ile
erişilen, “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine,
“Annotation[*.ovr]” ifadesi getirilir. Takiben “ÇALIŞMALAR” kütüğü
altındaki bu dosyaya ulaşılır ve “OK” düğmesine basılır.
14. Yukarıdaki 1, 2, 3 ve 4 ncü maddelerde açıklanan işlemler aynen
uygulanarak, “Map Frame” dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerindeki
“Use Entire Source” düğmesine basılarak bu görüntü ve katmanının da
“Map Composer” ekranına gelmesi sağlanır.
15. İstenmesi halinde “Map Composer” ekranına tanıtım amaçlı Logo’larında
konulması olanak dahilindedir. Örneğin ERDAS’a ilişkin olarak hazırlanmış
ve “EGTF_CD.1” kütüğü altında bulunan “erdas_logo.img” amblemi,
yukarıda belirtilen işlemler yapılarak “Map Composer” ekranının sağ alt
köşesine getirilir.
16. “Map Composer” daki “tm_88.img” görüntüsü üzerine koordinat gridlerini
getirmek için, “Annotation” alet kutusundan “Create Grid Tics”
aleti
seçilir ve görüntü üzerine basılarak “Set Grid / Tick Info”dialoğuna erişilir.
Şekil-156
“Set Grid / Tick Info”dialoğu
122
2002
17. Dialoğdaki “Name” ve “Description” pencereleri “customized map
template” üretiminde kullanıldığından bu aşamada boş bırakılır ve aşağıda
belirtilen işlemler yapılır.
•
“Geographic Tics” ve
dikkat edilir.
•
“Map Composer” üzerindeki görüntüleri kapsayan bir dış çerçeve çizgisi
oluşturmak için, “Margin” penceresinde bulunan “0.000” default değeri
aynen kabul edilir.
•
“Horizontal Axis” düğmesi kapsamındaki “Length Outside”
penceresine “0.1” ve “Spacing” penceresine ise “20000” rakamları
girilir
•
“Copy to Vertical” düğmesine basılarak bu değerlerin “Vertical Axis”
düğmesi altına da aynen kopyalanması sağlanır. Takiben “Apply”
düğmesine basılarak, belirtilen aralıklardaki grid hatlarının, görüntü
üzerine gelmesi sağlanır.
•
Bu grid aralıklarının kendi içinde de bölünmesi istendiğinde, “Spacing”
penceresine “50000” rakamı girilir ve “Copy to Vertical” düğmesine
basılır.
Önce “Redo” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak
•
“Neat Line” pencerelerinin işaretli olduğuna
Böylece “Map Composer” ekranının düzenlenmesi tamamlanır.
18. “Map Composer” ekranı, “Save” düğmesine basılarak “wynoochee.img”
ismi altında kayıt edilmesi sağlanır.
Şekil-157
Muhtelif görüntüleri ve Logo’yu içeren “Map Composer” ekranı
123
2002
İLAVE BİLGİLER:
Mevcut grid hatlarını günlerken, “Apply” düğmesine basıldığında, daha önceki
grid hatlarının üzerine ikinci bir hattı daha gelir.
Bu husus, aynı görüntü üzerine Coğrafik ve UTM gibi 2 farklı grid şebekesinin
konulması istendiğinde uygulanır.
Gerek görüntüyü gerekse de grid hatları kaydırılarak başka bir yere
götürüldüğünde, bunlar birbiriyle tam olarak örtüşmez.
SAFHA-3
“MAP COMPOSER” EKRANINA “ÖLÇEK ÇUBUĞU”, “KUZEY OKU”
VE “KİTABE EKLEMEK
“MAP COMPOSER” EKRANINA “ÖLÇEK ÇUBUĞU”NU EKLEMEK:
1.
SAFHA-2’de oluşturulan ve “ÇALIŞMALAR” kütüğünde muhafaza altına
alınan “wynoochee.map” dosyası ekrana açılır. Bu dosyayı içeren “Map
Composer” ekranındaki “Annotation” menüsünden “Tools” ifadesi
seçilerek “Annotation” alet kutusunun açılması sağlanır. Takiben bu
kutudan “Create Scale Bar”
aleti seçilir.
2. “Map Composer” ekranındaki “tm_88.img” görüntüsünün altına mouse’un
sol düğmesi ile sürükleme tarzında bir dikdörtgen çizilir. Çizim
tamamlandığında ekrana, “Scale Bar Instructions” dialoğu açılır ve
mouse, bu özelliği içeren bir şekle sahip olur.
Şekil-158
“Scale Bar Instructions” ve “Scale Bar Properties” dialoğları
124
2002
3. Mouse’un sol düğmesi ile “tm_88.img” görüntüsü üzerine basılarak, “Scale
Bar Properties” dialoğuna erişilir ve bu dialoğ üzerinde aşağıda belirtilen
işlemler yapılır.
•
“Kilometers” ve “meters” pencereleri işaretlenir,
•
“Alignment” kısmı altındaki “zero” penceresinin işaretli olduğuna dikkat
edilir,
•
“Representative Fraction” penceresi işaretlenir,
•
“Maximum Length” penceresine “2.00” rakamı girilir,
•
“Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak
Böylece kilometre ve metre taksimatlı 2 adet ölçek çubuğunun görüntünün
altına gelmesi sağlanır.
4.
Görüntünün altına gelen ölçek çubuğunun yeri değiştirilmek isteniyorsa,
önce ölçek çubuğu mouse’un sol düğmesi ile seçilir, takiben çubuğun
elemanlarından herhangi birinin üzerine basılır. Ölçek çubuğunun
çevresinde bir dikdörtgenin belirmesine dikkat edilerek istenen yere taşınır.
Ölçek çubuğunun küçültülmesi veya büyültülmesi olanak dahilinde
olmasına karşın, doğruluğun bozulacağı göz önüne alınarak bu işlem
yapılmamalıdır.
“MAP COMPOSER” EKRANINA “KUZEY OKU”NU EKLEMEK:
1. “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles”
seçilerek, “Styles for” dialoğuna erişilir.
2.
aleti
Dialoğdaki “Symbol Style” penceresi üzerine basılarak ekrana gelen
“As Is” dialoğundan “Other..” ifadesi seçilir. Ekrana gelen “Symbol
Chooser” dialoğundaki “Standard” düğmesi altındaki pencere açılarak
buraya “North Arrows” ifadesi getirilir.
Şekil-159
3. Alt pencereye gelen kuzey okları listesinden “North Arrow 6” ifadesi seçilir.
Takiben “Size” penceresine “30” rakamı girilir ve “Units” penceresine ise
“Map” ifadesi getirilir. İstenmesi halinde “Use Color” düğmesinin kullanımı
ile kuzey okunun renği değiştirilir.
125
2002
Şekil-160
“Symbol Chooser” dialoğu
4.
Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine
5. “Annotation” alet kutusundan “Create Symbol Annotation”
aleti
seçilir. Mouse’un sol düğmesi ile “Map Composer” ekranında
yerleştirileceği yer üzerine click uygulanır. Böylece kuzey okunun ekranda
yer alması sağlanır.
6.
Kuzey okunun yerini değiştirmek için, sembol mouse’un sol düğmesi ile
seçilir ve sürüklenerek istenen yere götürülür. Ebadını değiştirmek için ise,
sembolün üzerine cift click uygulanır. Ekrana açılan “Symbol Properties”
dialoğunda gerekli düzeltmeler yapılarak “Apply” düğmesine basılır.
“MAP COMPOSER” EKRANINA “KİTABE (Legend)” EKLEMEK:
1. “Annotation” alet kutusundan “Create Rectangle Annotation”
aleti
seçilir.
Ekrandaki “Mosaic.img” görüntüsünün altına mouse’un sol
düğmesi ile ve sürükleyerek küçük bir kutu çizilir.
2. Çizilen kutu seçilir ve “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation
Styles”
aleti seçilerek “Styles for” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Fill
Style” penceresi açılır ve ekrana gelen “As Is” dialoğundan “Other..”
ifadesi seçilir.
3. Ekrana açılan “Fill Style Chooser” dialoğundaki “Use Outline” penceresi
seçilir, “Use Solid Color” penceresi ise pasif duruma getirilir.
4. “Use Outline” penceresi açılır ve “As Is” dialoğundan “Other..” ifadesi
seçilerek “Line Style Chooser” dialoğuna erişilir. Bu dialoğ üzerindeki
“Outer Color” penceresi vasıtasıyla ekrana gelen renk paletinden uygun
bir renk seçilir.
5. Dialoğdaki “Apply” düğmesine basılır. Takiben tüm dialoğlar, üzerlerindeki
“Close” düğmelerine basılarak kapatılır. Böylece ekrana küçük bir kutunun
eklenmesi sağlanır.
6. “Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation”
aleti seçilir.
Mouse’un sol düğmesi ile küçük kutunun kenarına basılarak “Annotation
Text” dialoğuna ulaşılır.
126
2002
7. Dialoğun üzerine örneğin, “KESİLMİŞ ORMAN BÖLGELERİ” ifadesi yazılır
ve takiben “OK” düğmesine basılır. İstenmesi halinde bu metin başka bir
yere taşınabilir, ebadı büyütülebilir veya küçültülebilir.
8. “Annotation” alet kutusundan “Create Polyline Annotation” aleti
ve küçük kutunun altına gelecek tarzda bir hat çizilir.
seçilir
9. Çizilen bu hat, mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve “Annotation” alet
kutusundan “Display Annotation Styles” aleti
seçilerek “Style for”
dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerindeki “Line Style” penceresi vasıtasıyla
“As Is” dialoğuna ulaşılır ve üzerindeki “Other..” ifadesi seçilir.
10. Ekrana açılan “Line Style Chooser” dialoğundaki “Outer Color”
penceresi açılarak erişilen renk paletinden, mozaik görüntüsünde bu amaç
için kullanılan (siyah) renk seçilir. “Width” penceresine “3.00” rakamı girilir
ve “Apply” düğmesine basılır.
11. “Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation” aleti
seçilir
ve mouse’un sol düğmesi ile çizginin yanına click uygulanarak “Annotation
Text” dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerine örneğin “TAMPON BÖLGESİZ
NEHİR KIYISI” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.
İLAVE BİLGİLER:
Kitabeler (Legend), “Annotation” alet kutusu kapsamındaki “Create
Legend”
aletinin kullanımı ile otomatik olarak da üretilebilmektedir.
Bu alet, özniteliklere (attributes) sahip tematik görüntüler veya vector
katmanlarında kullanılmaktadır.
12. “Map Composer” ekranına örneğin “SALMON BALIĞI SÜRÜLERİNE
YÖNELİK POTANSİYEL TEHLİKELER” başlığının eklenmesi için
“Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation” aleti
seçilir,
“Map Composer” üzerinde bu başlığın konulacağı yer üzerine basılır.
Ekrana açılan “Annotation Text” dialoğuna başlık yazılır ve “OK”
13. Ekrana gelen başlık yazısı üzerine çift click uygulanarak erişlen “Text
Properties” dialoğundaki “Size” penceresine “20” rakamı girilir ve
“Apply” düğmesine basılır.
14. Ana başlığın altına
örneğin “Ön Rapor” ve “wynoochee Nehri”
ifadelerinin eklenmesi için, her iki ifade ayrı ayrı “Annotation Text”
dialoğuna yazılır ve “OK” düğmesine basılarak ekrana gelmesi sağlanır.
15. Ayrı Ayrı düzenlenmiş bu 3 başlığı beraberce başka bir yere taşımak için,
aşağıda belirtilen işlemler yapılır.
•
Klavyedaki “Shift” tuşuna ve mouse’un sol düğmesine beraberce
basılarak tüm başlıklar seçilir,
•
“Annotation” alet kutusundan “Align Properties Box”
127
aleti seçilir,
2002
•
Ekrana açılan “Align” dialoğu üzerindeki “Top / Bottom” grubu altından
“As is” penceresi, “Left / Right” grubu altından ise “Left / Right
Center” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-161
“Align” dialoğu
3. Böylece 3 başlık beraberce hareket edebilecek duruma gelir. Bundan
istifade edilerek bu başlıklar, mosuse’un sol düğmesi ile seçilerek ve
sürükleme ile, arzu edilen bir yere götürülebilir.
SAFHA-4
“MAP COMPOSER” EKRANINA “METİN” VE
BAZI HARİTA ELEMANLARINI EKLEMEK
4. “Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation” aleti
seçilir
ve mouse’un sol düğmesi ile “Map Composer” ekranın sol alt köşesine
basılır.
5. Ekrana gelen “Annotation Text” dialoğu üzerindeki “ASCII File”
düğmesine basılarak, “Select ASCII File” dialoğuna erişilir.
6. Dialoğdaki “Look in” penceresi vasıtasıyla “EGTF_CD.1” kütüğü
kapsamındaki “Salmon Hazards.txt” isimli dosya bulunarak seçilir.
Takiben “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
7. “Map Composer” ekranı üzerine gelen metnin yeri, istenirse seçilip
sürüklenerek değiştirilebilir. Yazının büyüklüğü değiştirilmek isteniyorsa,
metin seçilir ve üzerine cift click uygulanarak ekrana açılan “Text
Properties” dialoğundaki “Size” penceresine uygun bir değer girilir.
8. “Gray’s Harbor” ve
“Washington State” isimlerini, “tm_88.img”
görüntüsü üzerine yazmak için, ilgili yerler üzerine click uygulanır ve ekrana
açılan, “Annotation Text” dialoğuna bu isimler yazılır. Görünmeleri ve
okunmalarının daha kolay olması için bu yazıların defaut renği, beyaz renğe
dönüştürülür.
9. Bu yazılar, aşağıda belirtilen işlemler ile beyaz renğe dönüştürülür:
•
Mouse’un sol düğmesi ile yazılar seçilir. “Annotation” alet kutusundan
“Display Annotation Styles”
aleti seçilir,
•
Ekrana gelen “Styles for” dialoğundaki “Text Style” penceresi açılır,
•
“As Is” dialoğundan “Other..” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Text
Style Chooser” dialoğu üzerindeki “Custom” düğmesine basılır,
128
2002
•
“Fill Style” penceresi açılarak erişilen “As Is” renk paletinden, beyaz
renk seçilir ve “Apply” düğmesine basılır.
10. Tüm dialoğlar üzerlerindeki “Close” düğmelerine basılarak kapatılır.
11. “tm_88.img” görüntüsü üzerindeki “Gray’s Harbor” bölgesi bulunur.
“Annotation” alet kutusundan “Create Rectangle Annotation”
seçilerek bu sahayı kapsayacak şekilde bir dikdörtgen çizilir.
aleti
12. Oluşturulan bu dikdörgen; “Annotation” alet kutusundan “Display
Annotation Styles” aleti seçilerek erişilen, “Styles for”, “Fill Style”,
“Outher..”, “Use Outline”, “Solid Black”, sıralı işlem ve seçimler ile,
istenen renğe ve kalınlığa getirilir.
13. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Takiben tüm dialoğlar,
üzerlerindeki “Close” düğmelerine basılarak kapatılır.
aleti
seçilir. Görüntü üzerine çizilmiş olan dikdörtgenin iki köşesinden,
“mosaic.img” görüntüsünün soldaki iki köşesine doğru doğrular çizilir. Bu
çizgilerin renği ve kalınlığı, 9 ncu madde de belirtilen işlemler uygulanarak
değiştirilebilir.
15. Tamamlanan harita çıktı düzenlemesi (Map Composition), ekrandaki
“Save” düğmesine basılarak,
“Composer” ikonu kapsamında kayıt
edilmesi sağlanır.
Şekil-162
“Map Composer” ekranında hazırlanmış harita çıktı görüntüsü
16. Oluşturulan ve kayıt altına alınan harita çıktısını tekrar ekrana açmak için,
ERDAS IMAGINE ikon panelinden “Composer” ikonu seçilir. Ekrana gelen
komut dizininden “Open Map Composition” ifadesi seçilir. Kayıt edilen
kütük / dosya bulunur ve “OK” düğmesine basılır.
129
2002
KISIM-4
ÖZELLİKLERİ ÇIKARMAK
AMAÇ:
Bu kısım; görüntünün indirgemesi, tayfsal özelliklerin düzenlenmesi, band
aritmetiği, shapefile dosyalarının üretimi ve günlenmesi ile değişiklikleri
belirleme ve onları ortaya çıkarma amaçlı uygulamaları içermektedir.
Subset
Büyük görüntülerden, daha kolay yönetilebilen
küçük görüntüleri üretmek.
Contrast Tools
Görüntünün parlaklık ve kontrastlığını düzenleyerek
özellikleri geliştirmek.
NDVI
Bitkilerin sınıflandırılmasında onları göze batacak
şekilde ortaya çıkarılmak için gerekli band oranlarını
düzenlemek.
(Normalized Difference Vegatation Index)
Shapefile
ArcView kapsamlı shapefile dosyalarını üretmek ve
günlemek.
Change Detection
Farklı veri görüntüleri arasındaki
tanımak ve analiz etmek.
değişiklikleri
UYGULAMA-1
GÖRÜNTÜYÜ İNDİRGEMEK
Görüntüyü indirgeme, bir görüntü verisinden ilgi sahasını (AOI), diğer bir deyişle
üzerinde çalışma yapılacak küçük bir bölgenin elde edilmesi işlemleri için
kullanılan bir terimdir. Bu işlemler sonuçunda, elde edilen görüntünün işlenmesi
ve deopolanması daha da kolaylaşmaktadır.
Örneğin aşağıdaki uygulamada kullanılacak olan “tm_88.img” görüntüsü 300
megabyte ebadındadır. Bundan elde edilecek ilgi sahası görüntüsü ise oldukça
küçük ebada sahip olacaktır. Böylece, bu görüntü üzerinde yapılacak işlemler
daha kısa zamanda olacak ve dopolama yeri de daha küçük olacaktır.
17. “Open Layer” aleti kullanımı ile, “EGTF_CD.2” kütüğü kapsamındaki
“tm_88.img” görüntüsüne erişilir ve ekrana açılır.
18. Takiben üzerinde çalışma yapılacak olan ilgi sahasını aynı ekran üzerine
getirmek için; “Open Layer” aleti ile “Select Layer To Add” dialoğuna
ulaşılır, “Files of type” penceresine “AOI [*.aoi]” ifadesi getirilir,
“EGTF_CD.1” kütüğü altından “wynoochee_drainage.aoi” dosyası
bulunur ve “OK” düğmesine basılır.
3. Görüntü üzerine, mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut
dizininden “Inquire Box” ifadesi seçilerek, görüntü üzerine default olarak
beyaz renkte bir ilgi sahası kutusunun gelmesi ve bununla ilişkili olarak köşe
koordinatlarını içeren “Inquire Box” dialoğunun ekrana açılması sağlanır.
130
2002
Şekil-163
“Inquire Box” ifadesini içeren komut dizini ve dialoğu
4.
Görüntü üzerindeki “wynoochee_drainage.aoi” sahası seçilir. Takiben
“Inquire Box” dialoğu dialoğundaki “Fit to AOI” düğmesine basılarak
default olarak görüntü üzerine gelmiş olan “Inquire Box” şeklinin ilgi
sahası üzerine gelmesi sağlanır. Bu işlemden sonra “Apply” düğmesine
basmaya gerek yoktur.
Şekil-164
“tm_88.img” görüntüsü, “wynoochee_drainage.aoi” sahası
ve üzerine uyarlanmış “Inquire Box” şekli
5. ERDAS IMAGINE icon panelindeki “DataPrep” ikonu üzerine basılır. Ekrana
gelen komut dizininden “Subset Image” ifadesi seçilerek “Subset ”
6. Dialoğ üzerindeki “Input File: [*.img]” penceresine “EGTF_CD.2” kütüğü
kapsamındaki “tm_88.imge” ifadesi getirilir. “Output File: [*.img]”
penceresine “study_area_tm.img ” ifadesi yazılır ve “From Inquire Box”
131
2002
Böylece, “Inquire Box” dialoğundaki koordinat değerleri, “Subset”
dialoğundaki ULX, ULY, LRX ve LRY pencerelerinde bulunan değerleri
günçelleştirir.
7.
Dialoğdaki “Output Options” grubu altındaki “Ignore Zero in Output
Stats ” penceresi işaretlenir. Takiben “Select Layers” penceresindeki
“1: 7” default rakamların yerine “1: 5,7” rakamları girilir.
AÇIKLAYICI BİLGİLER:
“tm_88.imge”, LANDSAT uydusunun TM sensörü tarafından çekilmiş ve 7
banda sahip bir görüntüdür. 6 ncı band; termal bir band olup mekansal
çözümlemesi 120 metre olup termal yayım yapma kabiliyetine sahiptir.
Daha sonraki uygulamalarda, tayfsal yansımaya dayalı sınıflandırma
işlemleri yapılacağından, işlemlere sürat kazandırmak amaçıyla, gereksinim
duyulmayan 6 ncı band, kombinasyondan çıkarılmıştır.
Şekil-165
“DataPrep” ikonu, “Data Preparation” komut dizini ve “Subset” dialoğu
8. “Subset” dialoğunun altındaki “AOI” düğmesine basılarak “Choose AOI”
dialoğuna erişilir, üzerindeki “Viewer” penceresi işaretlenir ve “OK”
Şekil-166
“Choose AOI” ve “Modeller -running model: subset” dialoğları
132
2002
9. “Subset” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır. Ekrana gelen “Modeller running model: subset” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemler
sonuçunda, aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılır.
10. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve oluşturulmuş ve kayıt altına alınmış olan
“study_area_tm.img ” isimli ilgi sahası, diğer bir deyişle üzerinde çalışma
yapılacak olan bu görüntü bulunarak ekrana getirilir.
Şekil-167
“tm_88.img”, “wynoochee_drainage.aoi” ve
“study_area_tm.img” görüntüleri
11. Her iki görüntünün içerdiği bilgiler; ERDAS IMAGINE icon paneli üzerindeki
“Tools ” menüsünden, “Image Information ” ifadesinin seçilmesi ile
ekrana açılan, “Image Info ” dialoğları üzerinden incelenebilir.
12. İki görüntü arasında ilişki kurmak için; herhangibir Viewer üzerine mouse’un
sağ düğmesi ile basılır, ekrana gelen komut dizininden “Geo. Link /
Unlink” ifadesi seçilir ve diğer görüntü üzerine basılır. Böylece iki
görüntünün birbiriyle ilişkisi sağlanır.
133
2002
UYGULAMA-2
TAYFSAL ÖZELLİKLERİ KULLANMAK
Bu uygulama, görüntünün içerdiği band kombinasyonlarını değiştirmek ve
kontrastlığını ayarlayarak, özellikleri geliştirme ve tanınmalarını sağlama
amaçını taşımaktadır.
SAFHA-1
BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK
Uydu sensörleri tarafından algılanan görüntülere ilişkin bandların tayfsal
yansıma özelliklerinin bilinmesi, ilgi sahasındaki cisimlerin tanınmasına yardım
etmektedir.
1.
Bir önceki uygulamada üretilen ve “ÇALIŞMALAR ” kütüğüne kaydedilen,
“study_area_tm.img ” görüntüsü ekrana açılır. Bu görüntü “Near Infrared
(NIR) Color Composite ” (Yakın Infrared Renk Band Kombinasyonu)
olarak adlandırılan “4, 3, 2 ” default band düzenindedir. Bu band
kapsamındaki özellikler, aşağıda tabloda belirtilen renklerde görünmektedir.
YAKIN INFRARED RENK BAND KOMBİNASYONU
ÖZELLİK TİPİ
RENĞİ
BİTKİ (Vegetation)
HUBUBAT (Crops)
SULAK ARAZİ (Wetland)
SU (Water)
YERLEŞİM SAHASI (Urban Areas)
ÇIPLAK ARAZİ (Bare Soil)
Kırmızı
Pembe - Kırmızı
Koyu Kırmızı
Gölgeli Mavi veya Siyah
Cyan - Gri
Cyan - Gri
2. Bölgeyi tanımak için ilk aşamada “Utility ” menüsünden “Inquire
Cursor ” ifadesi seçilerek görüntü üzerine, beyaz renkte bir cursor’un
gelmesi ve ekrana “Image Information ” dialoğunun açılması sağlanır.
Şekil-168
Yakın Infrared Renk Band Kombinasyonundaki (4, 3, 2)
“study_area_tm.img” görüntüsü ve “Image Information” dialoğu
134
2002
3. “Image Information ” dialoğundaki “Map” default ifadesini içeren pencereye
“Lat / Lon ” (Coğrafik Koordinat) ifadesi getirilir. Takiben cursor 123 38
24.45 W – 47 12 26.20 N koordinatlarına götürülür.
Cursor’un bulunduğu bölge, cyan renğinde görünen ağaçları kesilmiş bir
sahayı içermektedir. Bölge, “Interactive Zoom In ” aleti kullanımı ile
büyütüldüğünde, kütüklerin taşınmasında kullanılan yol şebekesi ortaya
çıkar.
4. Görüntünün bulunduğu Viewer üzerindeki “Raster ” menüsünden “Band
Combinations” ifadesi seçilerek
“Set Layer Combinations for ”
5.
Dialoğ üzerinde default olarak bulunan 4, 3, 2 band kombinasyonu;
“Red: 5”, “Green: 4” ve “Blue: 3” olacak şekilde düzenlenir ve “Apply”
Şekil-169
“Set Layer Combinations for ” dialoğu ve Kısa Dalga Infrared Renk Band
Kombinasyonundaki (5, 4, 3) “study_area_tm.img” görüntüsü
6. 5, 4, 3 bandını içeren ve “Short Wave Infrared (SWIR) Color Composite”
(Kısa Dalga Infrared Renk Band Kombinasyonu) olarak adlandırılan bu
düzenleme sonuçunda, görüntünün rengi değişir. Kütüklerin taşındığı yol
şebekesinin daha iyi tanınmasını sağlayan bu kombinasyonun, özelliklere
ilişkin renkleri aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
135
2002
KISA DALGA INFRARED RENK BAND KOMBİNASYONU
ÖZELLİK TİPİ
RENĞİ
HUBUBAT (Crops)
SU (Water)
7.
Gölgeli Yeşil
Gölgeli Yeşil
Gölgeli Yeşil
Siyah
Mor
Magenta - Pembe
Band kombinasyonu; “True Color” (Gerçek Renkli) olarak adlandırılan
“Red: 3”, “Green: 2” ve “Blue: 1” olacak şekilde düzenlenir ve “Apply”
“True Color” renk kombinasyonu, insan gözünün gördüğü renkleri aynen
içeren bir band düzenlemesidir. Örneğin insan gözünün yeşil olarak
algıladığı özellik, görüntü üzerinde de aynı renktedir. Özelliklere ilişkin
renkler, aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
GERÇEK RENKLİ BAND KOMBİNASYONU
ÖZELLİK TİPİ
RENĞİ
HUBUBAT (Crops)
SU (Water)
Zeytin Yeşili
Orta – açık Yeşil
Koyu Yeşil veya Siyah
Gölgeli Mavi ve Yeşil
Beyaz – açık Mavi
Beyaz – açık Mavi
Şekil-170
Gerçek Renkli Band Kombinasyonundaki (3, 2, 1)
“study_area_tm.img” görüntüsü
136
2002
8.
Muhtelif Band kombinasyonları düzenlenerek; “Ağaçları kesilmiş bölge”
ve “Kütüklerin taşındığı yol şebekesi” gibi özelliklerin daha iyi tanınması
sağlanır.
9. Band kombinasyonu kapsamındaki her bir band, kendine özgü bilgiyi
sağlamaktadır. Bu amaçla ekrana yeni bir View açılır ve
“study_area_tm.img” görüntüsüne erişilir. “Select Layer To Add”
dialoğundaki “Raster Options” düğmesinin kullanımı ile ekrana gelen
dialoğdaki “Display as:” penceresine “Gray Scale” ifadesi getirilir ve
10. Böylece, “Gray Scale” (Siyah / Beyaz) renkteki tek bandlı görüntü ekrana
açılır. İstenmesi halinde, 3 bandlı ve tek bandlı görüntüler arasında karşılıklı
olarak mukayese yapmak için, Link kurulur. “View menu Link / Unlink
Viewers / Geographical”
Şekil-171
Aralarında Link kurulmuş 3 ve 1 bandlı görüntüler
11. “Gray Scale” görüntünün bulunduğu Viewer üzerindeki, “Raster”
menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilerek
“Set Layer
Combinations for” dialoğuna erişilir. 2 nolu katmanı görüntülemek için,
dialoğ üzerindeki “Layer” penceresine “2” değeri getirilir ve “Apply”
Bu işlemler tüm katmanlar için tekrarlanarak, kesilmiş orman bölgesi
özelliğini en iyi belirten katman tesbit edilir.
12. Özelliği en iyi gösteren katmanın tesbit edilmesinden takiben, “Remove
Contents from Viewer”
aleti kullanılarak, her iki Viewer üzerinde
bulunan görüntüler ekrandan çıkarılr.
137
2002
Şekil-172
“Set Layer Combinations for” dialoğu
İLAVE BİLGİLER:
LANDSAT TM GÖRÜNTÜSÜNÜN ELEKTROMANYETİK TAYF’DAKİ
BAND DEĞERLERİ VE KULLANIM ALANLARI
BAND 1, MAVİ, 0.45-0.52 µm
BAND 2, YEŞİL, 0.52-0.60 µm
•
•
•
•
Sağlıklı bitkileri ayırt etmek
•
Kültürel özellikleri tanıma
Kıyı bölgelerini haritalama
Orman tiplerini haritalama
BAND 3, KIRMIZI, 0.63-0.69 µm
BAND 4, YAKIN IR, 0.76-0.90 µm
•
•
•
•
•
•
Farklı bitki türlerini ayırt etmek
Toprak sınırları
Jelojik sınırlar
•
BAND 6, UZUN DALGA IR, 10.4-12.4 µm
•
•
Termal Analiz
Bazı bitkilerin yoğunluğu ve arazi örtüsü
tipi
Canlı bitki yoğunluğu
Ürün tanıma
Toprak / ürün ve araziye ilişkin su
kontrastlığı
BAND 5, KISA DALGA IR, 1.55-1.74 µm
BAND 5, KISA DALGA IR, 2.08-2.35 µm
•
•
•
•
Bitki toprağın içerdiği nem
Ürün kuraklık etüdü
Bulut, kar ve buzu ayırt etmek
Jeolojik kaya tipleri ve toprak sınırları
SAFHA-2
BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK
Muhtelif özellikler, ekseriya çevresindeki benzer renkler veya siyah beyaz tonlar
nedeniyle belirgin olarak ortaya çıkmazlar. Farklı sayısal numara (DN)
değerlerini içermelerine rağmen çevresi ile benzer görünüştedirler. Bu tip
özellikler, kontrastlığın ayarlanması ile geliştirilerek belirgin hale getirilir.
1.
Ekrana yeni bir View açılır. “Open Layer ” aleti vasıtasıyla
“ÇALIŞMALAR ” kütüğü altındaki “study_area_tm.img” görüntüsüne
erişilir. “Raster Options” düğmesine basılarak ekrana gelen “Select Layer
To Add ” dialoğundaki “Fit to Frame ” ve “No Stretch ” pencereleri
seçilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak görüntünün açılması sağlanır.
138
2002
İLAVE BİLGİLER:
ERDAS IMAGINE yazılımı görüntüyü, default olarak “Standart Stretch”
(Standart esneme) özelliğine göre ekrana getirmektedir. Bu olanak, “No
Stretch ” penceresi vasıtasıyla düzenlenmektedir. “No Stretch” penceresi
seçilerek görüntü ekrana açıldığında, renk tonları yeknesak ve koyudur.
Şekil-173
“No Stretch” olanağı uygulanmamış (sol) ve uygulanmış (sağ) görüntüler
2. Viewer üzerindeki “Raster ” menüsünden “Contrast / Standart Deviation
Stretch” (Standart Sapma tarzı esneme) ifadeleri seçilir. Böylece yeknesak
ve koyu tondaki görüntü, uygun renk ve tonları içerecek tarzda ekrana açılır.
Tekrar ilk görüntüye ulaşmak veya değişiklik için, “Raster” menüsünden
“Undo ” ifadesi seçilir.
3.
Görüntünün genel bir kontrastlıkta açılması için, “Raster” menüsünden
“Contrast / General Contrast” ifadesi seçilerek
“Contrast Adjust”
dialoğuna erişilir. Üzerindeki “Method” penceresine “Histogram Equalize”
ifadesi getirilir ve “Apply” düğmesine basılır. Bu olanağın tatbiki
sonuçunda, bazı özellikler göze batacak hale gelirken bazılarıda kaybolur.
Şekil-174
“Contrast Adjust” dialoğu
139
2002
Şekil-175
“Standart Deviation Stretch” (sol) ve “Histogram Equalize”(sağ)
kontrastlık uygulaması yapılmış görüntüler
4. “Raster” menüsünden “Undo” ifadesi seçilir. Takiben tekrar “Raster”
menüsünden “Contrast / General Contrast” ifadesi seçilerek “Contrast
Adjust” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Method” penceresine “Linear”
ifadesi, “Slope” penceresine “2.5” rakamı ve “Shift” penceresine ise
“15” rakamı getirilerek “Apply” düğmesine basılır. “Apply” düğmesine
basılır. Böylece görüntü, kırmızının renk tonlarını içerecek şekilde ekrana
açılır. Aynı zamanda bazı özelliklerde göze batacak duruma gelir.
Şekil-176
“Linear” olanağına göre düzenlenmiş “Contrast Adjust” dialoğu ve görüntü
140
2002
5. “Raster” menüsünden “Undo” ifadesi seçilir. Ekrana, “Viewer#2” açılır
ve üzerine “EGTF_CD.2” kütüğü altındaki “tm_88.img” görüntüsü getirilir.
Bu görüntünün 4, 3, 2 band kombinasyonunda olduğuna dikkat edilir.
6. “Viewer#2” deki “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek,
görüntünün üzerine beyaz renkteki Cursor işaretinin gelmesi sağlanır.. Bu
Cursor’u kesilmiş ağaçları içeren bölge ve üzerine getirmek için; ekrana
açılan dialoğdaki “Map” penceresine “Lat / Lon” ifadesi getirilir ve “X”
penceresine “123 38 24.45 W”, “Y” penceresine ise “47 12 26.20 N”
koordinat değerleri girilir.
7. “View” menüsünden “Scale / Scale Tools” ifadeleri seçilerek “Frame
Scale” dialoğuna erişilir, üzerindeki “Scale 1:” penceresine “30000”
rakamı girilir ve “Apply” düğmesine basılır.
8.
Sınırlandırılmış bir bölgeye “Stretch” uygulamak için, Viewer üzerindeki
“AOI” menüsünden
“Tools” ifadesi seçilerek erişilen “AOI” alet
kutusundan, “Create Rectangle AOI” aleti seçilir. Mouse’un sol düğmesi
ile ve sürükleyerek görüntüdeki kesilmiş orman sahası üzerine bir
dikdörtgen çizilir.
9. “Raster” menüsünden, “Contrast / General contrast” ifadesi seçilerek
“Contrast Adjust” dialoğuna erişilir.
10. Dialoğ üzerindeki “Method” penceresine “Linear” ifadesi getirilir, “Slope”
penceresine “2.5”, “Shift” penceresine ise “15” rakamları girilir ve
“Apply” düğmesine basılır. Şayet ekrana “Attention dialoğu gelirse,
üzerindeki “No” düğmesine, takiben ekrana açılan “Warning” dialoğundaki
“OK” düğmesine basılır. Böylece bu sahanın gelişmesi sağlanır.
Şekil-177
“Stretch” (esnetme) ile geliştirilmiş kesilmiş orman sahası görüntüsü
141
2002
UYGULAMA-3
BAND ARİTMETİĞİNİ KULLANMAK
IMAGINE yazılımı, daha önce tanımlanmış ve “Normalized Difference
Vegetative Index (NDVI)” olarak adlandırlan band aritmetiğini veya indislerini
kullanarak; bitki, bulut / su / kar, kaya / çıplak arazi, kesilmiş ormanlık saha vb.
özellikleri geliştirerek belirleme olanağını sağlamaktadır. Bu band aritmetiği,
elektromanyetik tayfın yakın ınfrared (near Infrared) ve görünen kırmızı (visible
red) bandlarına dayalıdır. Muhtelif bandları seçerek yapılan analiz çalışması
esnasında yazılım, bitki analizi için default olarak yakın ınfrared ve görünen
kırmızı bandlardan bilgi sağlamaktadır.
Bitkiler özellikle yakın ınfrared bölgede yansıma yaparlar. Bitki ve su arasındaki
kontraslık bu bölgede görünür. Tayfın görünen kırmızı bandında; bitki, çıplak
arazi, kayalık arazi ve insan yapısı cisimler çok iyi kontrastlık sağlarlar. Çıplak
veya satıhdaki insan yapısı cisimlere göre bitkiler, tayfın görünen kırmızı
bandına eğilim gösterirler, bu nedenle koyu renkte görünürler. Çıplak veya
satıhdaki insan yapısı cisimler ise, tayfın bu kısmında açık renkte ve parlak bir
görüntü verirler.
NDVI değerininin hesaplanmasında, farklı bandların sayısal numara (DN)
değerleri kullanılır. Bir DN değeri, veri bandındaki bir pixel’in değeridir. Keza DN
değeri, atmosferin ve yer sathının ne kadar radyasyon emdiğine ve sensöre ne
miktar yansımayı geri gönderdiğine bağlı olarak değişmektedir. LANDSAT TM
görüntütülerinin NDVI değeri, aşağıda belirtilen formüle göre hesaplanmaktadır:
NDVI = Band 4 – Band 3 / Band 4 + Band 3
LANDSAT TM sensörü, elektromanyetik tayfdaki yakın ınfrared (IR) yansımayı
Band 4’e, görünen kırmızı (R) yansımayı ise Band 3’e kaydetmektedir. Bu
durum göz önüne alındığında, formül aşağıda belirtilen şekle dönüşür.
NDVI = (IR – R) / (IR + R)
“NDVI” hesaplama yöntemi kullanıldığında, bitki örtüsünün bulunduğu sahaları
göze batacak şekilde gösteren, tek bantlı siyah-beyaz bir görüntü meydana
gelir. Hesaplamalar sonucunda; bitkiler için 0.1 – 0.6 pixel değerleri elde
edilmektedir. Muhtelif özelliklere ve bandlara göre hesaplanmış değerler
aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
IR DEĞERİ
GÖRÜNEN
KIRMIZI DEĞERİ
SONUÇ
NDVI DEĞERİ
BİTKİ
YÜKSEK
DÜŞÜK
YÜKSEK
BULUT / SU / KAR
DÜŞÜK
YÜKSEK
NEGATİF
KAYALAR / ÇIPLAK TOPRAK
YÜKSEK
YÜKSEK
SIFIRA YAKIN
ÖZELLİK
142
2002
1. ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Interpreter” ikonu seçilerek ekrana
açılan komut dizininden “Spectral Enhancement” ve aynı isimli komut
dizininden ise “Indices” ifadeleri seçilir.
Şekil-178
“Interpreter” ikonu, “Spectral Enhancement” ve “Indices”
ifadelerini içeren komut dizinleri
2. Ekrana açılan “Indices” dialoğu üzerindeki
“Input File: [*.img]”
penceresine, “ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “study_area_tm.img”
görüntüsüne ilişkin ifade getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine ise
“NDVI.img” ibaresi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır.
Takiben dialoğdaki “Sensor” penceresine
“Landsat TM”, “Select
Function” penceresine ise “NDVI” ifadeleri getirilir ve “OK” düğmesine
basılır.
Şekil-179
“Indices” dialoğu
3. “Modeler-running model” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemler
sonuçunda, aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılır. Böylece, siyah
beyaz tonlarda oluşan bu görüntü yazılımın “users” kütüğü altına kayıt
edilmesi sağlanır.
143
2002
4. “Users” kütüğü altında “ndvi.img” adını taşıyan görüntüyü ekrana açmak
için; “Open Layer / Select Layer To Add / Recent” alet, dialoğ ve
düğmesinin kullanımı ile görüntüye erişilir . “Raster Options” düğmesi
altındaki “No Stretch” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-180
Siyah / beyaz “ndvi.img” görüntüsü
5. “EGTF_CD.2” kütüğünden “tm_88.img” görüntüsü bulunur. “Raster
Options” düğmesi altındaki “Clear Display” penceresi pasif duruma
getirilir ve “OK” düğmesine basılarak aynı Viewer üzerine gelmesi sağlanır.
6. “View” menüsünden “Arrange Layer” ifadesi seçilerek ekrana açılan dialoğ
üzerindeki “ndvi.img” katmanı, mouse’un sol düğmesi ile seçilerek,
“tm_88.img” katmanının üstüne taşınır ve “Apply” düğmesine basılır.
Şekil-181
Aynı Viewer üzerine getirilmiş “ndvi.img” ve “tm_88.img” görüntüleri
144
2002
7. “Utility” menüsünden “Swipe” ifadesi seçilerek “Viewer Swipe” dialoğuna
erişilir. Görüntü zoomlanarak büyütür ve takiben dialoğ üzerindeki sürgü
sağa veya sola doğru hareket ettirilerek her iki görüntünün karşılıklı olarak
mukayesesi yapılır.
Şekil-182
“Viewer Swipe” dialoğu
8. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek, görüntünün
üzerine cursor’un gelmesi ve bununla ilişkili olarak bir dialoğun ekrana
9.
Dialoğdaki “Map” penceresine “Lat / Lon” ifadesi getirilir ve ekrana gelen
“Lon” ve “Lat” pencerelerine aşağıdaki maddelerde verilen koordinatlar
girilerek buradaki özelliklerin ne ve niçin olduğu belirlenir.
a. 123 39 20.37 W – 47 13 10.15 N koordinatındaki özellik nedir ?
b. 123 38 19.20 W – 47 13 44.02 N koordinatındaki özellik nedir ?
c. 123 42 38 W – 47 07 37 N koordinatındaki özellik niçin koyu tondadır ?
145
2002
UYGULAMA-4
SHAPE DOSYALARINI (Shapefiles) ÜRETMEK VE
GÜNÇELLEŞTİRMEK
Bu uygulama, daha önce geliştirilen ve belirgin hale gelen özellikleri içeren bir
çalışma sahası üzerinde, vektor bazlı shape dosyalarının, üretilmesini ve
güncelleştirilmesi amaçını taşımaktadır.
1.
Ekrana, daha önce oluşturulmuş ve “ÇALIŞMALAR” kütüğü altında
bulunan “ndvi.img” görüntüsü getirilir. “Open Layer” aleti kullanımı ile
erişilen “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine
“Shapefile [*.shp] ifadesi getirilir. “Look in” penceresi vasıtasıyla
“EGTF_CD.1” kütüğü altından “recent.shp” dosyası seçilir ve “OK”
düğmesine basılarak bu dosyanın görüntü üzerine açılması sağlanır.
Şekil-183
“ndvi.img” görüntüsü üzerine açılmış “recent.shp” dosyası ve
“Vector” alet kutusu
2. Viewer ekranındaki “Vector” menüsünden “Enable Editing” ifadesi seçilir.
Takiben yine “Vector” menüsünden “Tools” ifadesi seçilerek “Vector”
alet kutusunun açılması sağlanır. Bu alet kutusu, Viewer üzerindeki
“Show Tool Palette for Top Layer”
aletinin kullanımı ile de açılabilir.
3. “Utility ” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek görüntü üzerine
cursor’un ve ilgili dialoğunun ekrana açılması sağlanır.
Dialoğ üzerine, 123 39 37 W – 47 11 18 N ve 123 42 50 W – 47 04 10 N
koordinatları yazılarak, shape dosyasında olmayan, yeni kesilmiş orman
bölgeleri bulunur.
146
2002
4. İlk aşamada dialoğ üzerine 123 39 37 W – 47 11 18 N koordinatı girilerek
cursor’un bu bölge üzerine gitmesi sağlanır. “Vector” alet kutusundan
“Place a simple closed polygon”
aleti seçilir. Mouse’un sol düğmesine
basılarak kesilmiş orman bölgesinin sınırları çizilir ve çift click tatbiki ile
sayısallaştırma işlemi tamamlanır. Böylece bölgenin cyan renginde ortaya
çıkması sağlanır
5. Çizilen bu poligonun doğruluğunu arttırmak için, evvela poligon seçilir ve
takiben “Vector” alet kutusundan “Reshape a single line by moving,
adding or deleting vertices”
aleti üzerine basılarak poligonun sınırları
üzerine düğüm noktalarının gelmesi sağlanır. İstenmesi halinde shape
üzerine ilave düğüm noktaları eklenebilir, mevcut olanlardan bazıları
silinebilir veya başka bir yere taşınabilir.
6. 123 42 50 W – 47 04 10 N koordinatları için 4 ncü ve 5 nci maddelerde
belirtilen işlemler aynen uygulanarak buradaki kesilmiş orman sahası
bölgesi de shape haline getirilir.
Şekil-184
Shape haline getirilmiş ve düğüm noktalarını içeren kesilmiş orman sahaları
7. Shape oluşturma işlemleri tamamlandığında “File” menüsünden “Save /
Top Layer As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Save recent.shp As:”
dialoğundaki “Save as: [*.shp]” penceresine, “recent_edit.shp” ifadesi
yazılır. “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmelerine basılarak kayıt edilmesi
sağlanır.
8.
Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek
“Attributes for” dialoğuna ulaşılır. Dialoğdaki “Edit” menüsünden
“Column Attributes” ifadesi seçilir.
9. Ekrana açılan “Column Attributes” dialoğundaki “New” düğmesine basılır.
Yeni dialoğ üzerindeki “Title” penceresine “Distance” ifadesi yazılır.
“Type” penceresinde “Integer” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve
“OK” düğmesine basılır. Böylece, “Attributes for” dialoğuna “Distance”
sutünunun eklenmesi sağlanır.
147
2002
10. Ekrandaki “Shape” görüntülerinden herhangibiri mouse’un sol düğmesi ile
seçilir. Bu seçim ile, buna ilişkin “Attributes for” dialoğundaki “record” da
otomatik olarak seçilmiş olur. Viewer üzerindeki “Measure Points, Lines
and Areas”
aleti seçilir. Ekrana açılan “Measurement Tool for”
dialoğundan “Measure Lengths and Angles” aleti
seçilerek , kesilmiş
orman bölgesinden en yakın nehre uzanan bir doğru çizilir.
11. “Measurement Tool for” dialoğu üzerine gelen uzunluk değeri,
“Attributes for” dialoğundaki ilgili olduğu kayıdın karşısına ve “Distance”
sütunun altına yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır.
Tüm bölgelere ilişkin uzunluklar belirlenir ve dialoğ üzerine yazılır. Bu
işlemlerin otomatik olarak yapılması mümkün olup ilerideki uygulamalarda
açıklanacaktır.
Şekil-185
Ormanları kesilmiş bir saha, “Attributes for” ve
“Measurement Tool for” dialoğları
12. İşlemlerin tamamlanmasını takiben Viewer ekranındaki “File” menüsünden
“Save / Top Layer” ifadesi seçilerek uygulamanın kayıt edilmesi sağlanır.
13. ERDAS IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsü altındaki “Close
All Viewer”
ifadesi seçilerek ekrandaki tüm viewer ve dialoğların
kapanması sağlanır.
148
2002
UYGULAMA-5
DEĞİŞİKLİKLERİ TESBİT ETMEK VE TANIMAK
Bu uygulama; iki zaman periyodu arasında örneğin, arazi örtüsü veya arazi
kullanımında meydana gelen değişiklikleri ortaya çıkarmak ve onları tanımak
amaçını içermektedir.
1. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanımı ile,
“ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “ndvi.img” görüntüsü; seçilir, “Raster
Options” düğmesi kapsamındaki “No Stretch” penceresi işaretlenir ve
“OK” düğmesine basılarak Viewer üzerine getirilir.
2. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek, cursorun görüntü
üzerine gelmesi ve “Image Information” dialoğunun ekrana açılması
sağlanır.
Dialoğ üzerindeki “Map” ifdesinin bulunduğu pencereye “Lat / Lon” ifadesi
getirilir. Takiben “Lon” penceresine “123 36 29 W”, “Lat” penceresine ise
“47 13 58 N” kordinatları yazılır. Böylece cursor, bu kordinatın bulunduğu
doğrusal özelliğin üzerine gelir.
6. Ekrana 2 nci bir Viewer açılır ve üzerine aşağıda belirtilen işlemler
yapılarak. “ortho_281.img” ve “47123b51.tif” görüntüleri getirilir.
• “Open Layer” aleti vasıtasıyla “ÇALIŞMALAR” kütüğü kapsamında
bulunan ve 1990 yılında çekilmiş olan “ortho_281.img” isimli hava
fotoğrafına erişilir ve “OK” düğmesine basılır.
• “Open Layer” aleti kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add”
dialoğundaki “Files of type” penceresine “TIFF [*.tif]” ifadesi getirilir.
“EGTF_CD.1” kütüğü altında bulunan, 1995 yılında çekilmiş olan
“47123b51.tif” görüntüsü bulunur, “Raster Options” düğmesi
kapsamındaki “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK”
Şekil-186
“ndvi.img” (sol) “ortho_281.img” ve “47123b51.tif” (sağ) görüntüleri
149
2002
4.
IMAGINE icon panelindeki “Interpreter” ikonuna basılır. Ekrana açılan
komut dizinlerinden “Utilities” ve “Change Detection” ifadeleri seçilir.
Şekil-187
“Interpreter” ikonu, “Utilities” ve “Change Detection”
ifadelerini içeren komut dizinleri
5.
Ekrana açılan “Change Detection” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen
işlemler yapılır:
Şekil-188
“Change Detection” dialoğu
•
“Before Image: [*.img]” penceresine, “ortho_281.img” ifadesi getirilir,
•
“After Image: [*.img]” penceresine, “47123b51.tif” ifadesi getirilir,
•
“Image Difference File:[*.img]” penceresine
“change_90-95_diff.img” ibaresi yazılır,
150
2002
•
“Highlight Change File:[*.img]” penceresine
“change_90-95_high.img” ibaresi yazılır,
•
“Increases More Than” penceresine “35.0” rakamı girilir,
•
“Decreases More Than” penceresine “35.0” rakamı girilir,
•
“OK” düğmesine basılır,
•
“Modeller-running model” dialloğunda, otomatik olarak yapılan işlemler
sonuçunda aktif duruma gelen
“OK” düğmesine basılır. Böylece
tanımlanan ve değişiklikleri içeren 2 görüntü dosyası üretilimiş olur.
6. Ekrandaki tüm viewer’lar ve komut dizinleri kapatılır. Takiben ekrana 4 adet
Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanımı ile erişilen “Select Layer To
Add” dialoğundaki, “Recent” düğmesine basılarak ekrana gelen
dialoğdan;“ortho_281.img”, “47123b51.tif”, “change_90-95_diff.img” ve
“change_90-95_high.img” görüntüleri seçilir ve ayrı ayrı Viewer’lar üzerine
açılır.
7. “Session” ana menüsünden “Tile Viewers” ifadesi seçilerek, 4 Viewer’ın
ekrana uyarlanması sağlanır. “View“ menüsünden “Link / Unlink Viewer /
Geographical“ ifadeleri seçilerek bu görüntüler arasında link sağlanır.
Takiben “Utility“ menüsünden “Inquire Cursor“ seçilir. Böylece 4
görüntü, cursor’u içerecek duruma gelir.
8.
“View” menüsünden “Scale / Scale Tool” aleti seçilir. Ekrana açılan
“Frame Scale“ dialoğu üzerindeki “Scale 1:” penceresine “30000“
rakamı girilir ve “Apply“ düğmesine basılır.
Şekil-189
Birbiri ile ilişkilendirilmiş “ortho_281.img”, “47123b51.tif”, “change_9095_diff.img” ve “change_90-95_high.img” görüntüleri
151
2002
9. “change_90-95_high.img” görüntüsü, “Roam / Rotate Image”
aleti
kullanılarak incelenir ve aşağıda verilen koordinatlar üzerine gidilerek
meydana gelen değişikliklerin ne olduğu tesbit edilir.
•
123 36 33 W – 47 13 7 N
•
123 36 3 W – 47 12 57 N
•
123 37 33 W – 47 11 56 N
10. Yukarıda koordinatları verilen bölgelerde, 1990-1995 yılları arasında
değişiklikler meydana gelmiştir. Gerektiğinde “Measure Points, Lines and
Areas” aleti ve “Measurement Tool for” dialoğu kullanılarak ölçmeler
yapılabilir.
11. “Session” menüsünden “Close All Viewer” ifadesi seçilerek tüm ekranlar
kapatılır.
152
2002
KISIM-5
COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (GIS) ANALİZLERİ
Arazi örtüsüne ilişkin sınıflandırma ve ölçümlerine ilişkin konular, birbirini takip
eden 3 uygulama üzerinde açıklanacaktır.
Image Interpreter
Coğrafi Bilgi Sistemi Analizlerini yapmak için kullanılan
bir seri aleti içermektedir.
Unsupervised Classification
Uzaktan algılanan görüntülerden tematik bilgiyi çıkaran
bir sınıflandırma metodudur.
Knowledge Classifier
Kıymetlendirmeciler tarafından daha önce üretilmiş
bilginin kullanımı ile görüntünün sınıflandırmasını sağlar.
UYGULAMA-1
UNSUPERVISED SINIFLANDIRMA
Bu uygulamada; Landsat TM görüntüsündeki arazi örtüsü sınıflandırılaracaktır.
SAFHA-1
ITERATIVE SELF-ORGANIZING ANALYSIS TECHNIQUE (ISODATA)
1.
IMAGINE icon paneli üzerindeki “DataPrep” ikonuna basılarak erişilen
komut dizininden,
“Unsupervised Classification” ifadesi seçilir.
(Unsupervised, benzer tayfsal özelliklere sahip pixelleri otomatik olarak
gruplayan bir sınıflandırma yöntemidir.)
2.
Ekrana açılan “Unsupervised Classification (Isodata)” dialoğu üzerinde
aşağıda belirtilen işlemler yapılır:
•
“Input Raster File: [*.img]” penceresine “Study_area_tm.img” ifadesi
getirilir,
•
“Output Raster File: [*.img]” penceresine “Study_area_unsup.img”
ifadesi yazılır,
•
“Input Raster File: [*.img]” penceresine “Study_area_tm.img” ifadesi
yazılır,
•
“Initializing Options” düğmesine basılır.
3.
Ekrana gelen “File Statistics Options” dialoğundaki “Principal Axis”
penceresi işaretlenir. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.
4.
Tekrar “Unsupervised Classification (Isodata)” dialoğuna dönülür ve
üzerindeki “Color Sheme Options” düğmesine basılır.
153
2002
Şekil-190
“Unsupervised Classification (Isodata)” ve
“File Statistics Options” dialoğları
5. Ekrana açılan “Output Color Sheme Options” dialoğu üzerindeki
“Approximate True Color” penceresi işaretlenir, band kombinasyonu için;
“Red” penceresine “4”, “Green” penceresine “3” ve “Blue” penceresine
ise “2” rakamı getirilir. Takiben “Close” düğmesine basılır.
Şekil-191
“Output Color Sheme Options” dialoğu
6. “Unsupervised Classification (Isodata)” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen
işlemler yapılır:
•
“Maximum Iterations” penceresine “10” rakamı getirilir,
•
“Convergence Threshold” penceresinin “0.950” değerini içermesi
sağlanır,
•
“Number of Classes” penceresine “12” rakamı getirilir,
•
İLAVE BİLGİLER:
“Maximum Iterations”,
yazılımın
kümelendireceğini ifade eder.
veriyi
kaç
defa
“Convergence
Threshold”,
işlemin
tekrarlanması
değişmeksizin kümelere atanacak olan pixel yüzdesini belirtir.
154
tekrarlayarak
esnasında,
2002
7. Ekrana gelen “Isodata” dialoğunda, otomatik tekrarlama işlemlerinin
tamamlanması sonuçunda aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılır.
Şekil-192
“Isodata” dialoğu
8.
Ekrana yeni bir Viewer açılır. Yukarıda belirtilen işlemlerle tematik hale
dönüşen ve kayıt altına alınan “Study_area_unsup.img” görüntüsü,
bulunarak Viewer üzerine getirilir.
Şekil-193
Tematik “Study_area_unsup.img” görüntüsü ve
9. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek
“Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “Class
Names” penceresi altında daha önce tanımlanmış olan 12 sınıf (Class1Class12) yer alır. Bu sınıflar daha sonra çıktı amaçlarına yönelik olarak
adlandırılacaktır.
10. Dialoğdaki “Column Properties-Add, Delete, Edit, etc”
aleti seçilerek
“Column Properties” dialoğuna erişilir. Sınıflara ilişkin default renkleri
yedeklemek için, yeni bir renk sütunu oluşturulur. Bu amaçla dialoğ
üzerinde, aşağıda belirtilen işlemler yapılır.
• “New” düğmesine basılır, “Editable” penceresinin işaretli olduğuna
dikkat edilir ve “Title” penceresine “Color 2” ifadesi yazılır,
• “Type” penceresine “Color” ifadesi getirilir,
• “Columns” penceresi altındaki “Color 2” ifadesi, “Up” veya “Down”
düğmeleri kullanılarak “Color” ifadesinin altına getirilir,
155
2002
• “OK” düğmesine basılarak, tüm renkleri siyah olan “Color 2” sütunun,
dialoğdaki “Color” sütunun yanında yer alması sağlanır.
11.“Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Color” ifadesinin üzerine
mouse’un sol düğmesi ile basılarak seçilmesi sağlanır. Takiben dialoğ
üzerindeki “Copy”
düğmesine basılır, “Color 2” sütunu seçilir ve
“Paste”
düğmesine basılarak, sınıflara ilişkin renklerin bu sütunda
aynen görünmesi sağlanır.
12.“Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Column Properties”
aletine
basılarak, tekrar aynı isimli dialoğa erişilir. “Columns” penceresi altından
“Class Names” ifadesi seçilir, “Display Width” penceresine “30” rakamı
girilir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-194
“Column Properties” ve .“Raster Attributes Editor” dialoğları
13. Böylece dialoğda, üzerinde çalışma yapılacak yedek renk sütununa ve 30
karekterle tanımlanmıs sınıf isimleri sütunlarına sahip olunur.
SAFHA-2
SINIFLARI BELİRLEMEK VE ETİKETLEMEK
Görüntülerin karşılıklı olarak mukayesesi ve incelenmesi sonuçunda, arazi
örtüsüsünün, orman, çıplak arazi gibi gerçek sınıfları belirlenir. Bu sınıflar
“Raster Attributes Editor” dialoğundaki default Class1, Class2 ve Class 12
olarak tanımlanmış sınıfların yerine konulur.
1.
Ekranda halen açık olan “Study_Area_unsup.img” görüntüsünün yanına,
yeni bir Viewer açılır ve üzerine “ÇALIŞMALAR” kütüğünde bulunan
“Study_Area_tm.img” görüntüsü getirilir.
156
2002
2. Bu görüntüler, “Utility mensünden Inquire Cursor” ve “View menüsünden
Link/Unlink Viewers / Geographical” ifadeleri seçilerek, birbiri ile
ilişkilendirilir.
3. .“Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Class 1” e ilişkin ve “Color”
sütunu altındaki renk üzerine, mouse’un sol düğmesi ile basılır. Ekrana
açılan “As Is” renk paletinden örneğin “Gold” renği seçilir.
4.
Böylece “Class 1” olarak tanımlanan sınıf, “Study_Area_unsup.img”
görüntüsü üzerinde gold renginde ortaya çıkar.
5. Her iki görüntü büyütülerek ve karşılıklı olarak mukayese edilerek, bu sınıfın
“SU” (nehir, göl, gölet vb.) olduğu belirlenir.
6. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki .“Edit” menüsünden “Undo
Last Edit” ifadesi seçilerek “Gold” renğinin kalkması sağlanır. Bunun
yerine 3 ncü maddede belirtilen işlemler yapılarak “Mavi” renk getirilir.
Takiben “Class Name” sütunu altındaki “Class 1” ifadesinin yerine “SU”
ifadesi yazılır.
7. 3, 4, 5 ve 6 ncı maddelerde yapılan işlemler tüm class’lara (2-12) aynen
uygulanır ve bunlara ilişkin sınıflar belirlenir. Hemen hemen aynı özellikler
için numaralı sınıf adları (ORMAN 1, ORMAN 2 gibi) verilebilir. Takiben
yapılacak işlemlerle bunlar aynı sınıf altında toplanabilir.
8. işlemler tamamlandığında, “Raster Attribute Editor” dialoğundaki “File”
menüsünden “Save” ifadesi seçilerek uygulama kayıt altına alınır. Takiben
dialoğ ve viewer kapatılır.
Şekil-195
“Raster Attributes Editor” dialoğu ve sınıflandırılmış görüntü
157
2002
SAFHA-3
SINIFLARI BİRLEŞTİRMEK VEYA TEKRAR KODLAMAK
Çalışma esnasında birden fazla tekrarlanarak oluşturulan sınıfların, bir isim
altında toplanmasına gereksinim duyulabilir. Birleştirme veya tekrar kodlama
amaçına yönelik olarak yapılacak işlemler aşağıda belirtilmiştir.
1.
Ekranda yeni bir Viewer açılır ve üzerine bir önceki safhada oluşturulan ve
“ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “Study_area_unsup.img” görüntüsü
getirilir.
“Raster Attributes Editor” dialoğunun ekrana açılması sağlanır.
3. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Recode” ifadesinin seçilmesi ile
“Recode:” dialoğuna erişilir. Bu dialoğ, benzer sınıfların bir sınıf altında
toplanmasına olanak sağlamaktadır. Örneğin ORMAN 1, 2 , 3 ve 4 olarak
adlandırılmış alt sınıflar, birleştirilerek ORMAN adlı bir sınıfın altına toplanır.
4. “Recode:” dialoğu üzerinde birleştirilecek sınıflar, örneğin ORMAN 1, 2 , 3
ve 4 ifadelerini içeren sıralar, mouse’un sol düğmesi ve klavyedeki “SHIFT”
tuşunun beraberce kullanımı ile seçilir. “New Value” penceresine “2”
rakamı getirilir ve “Change Selected Rows” düğmesine basılır.
Birleştirilecek diğer sınıflar için yukarıdaki açıklamalara benzer tarzda
aşağıda belirtilen işlemler yapılır:
•
BOS ARAZI 1 ve 2 ifadelerini içeren sıralar seçilir, “New Value”
penceresine “3” rakamı getirilir ve “Change Selected Rows”
düğmesine basılır,
•
DIKILEN ORMAN 1, 2 ve 3 ifadelerini içeren sıralar seçilir, “New Value”
düğmesine basılır,
•
KESILEN ORMAN 1 ve 2 ifadelerini içeren sıralar seçilir, “New Value”
5. İşlemler tamamlandığında, “Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close”
düğmesine basılarak dialoğ kapatılır. Böylece “Study_area_unsup.img”
görüntüsü, default renklerdeki birleştirilmiş sınıfları içerecek tarzda, ekrana
gelir.
Şekil-196
“Recode:” dialoğu
158
2002
6. “Raster Attributes Editor” dialoğu, üzerindeki “File” menüsünden “Close”
ifadesi seçilerek kapatılır.
7. Birleştirilmiş sınıfları içerecek tarzda ekrana gelmiş olan Viewer üzerindeki
“File” menüsünden “File” menüsünden “Save / Top Layer As” ifadeleri
seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “Save as: [*.img]” penceresine örneğin
“study_area_recode” ifadesi yazılır. “ENTER” tuşuna ve “OK”
8. Sınıflandırılmış ve default renkleri içeren görüntünün yeni isimlerini ve
renklerini düzenlemek için, “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi
seçilerek erişilen “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerinde aşağıda
belirtilen işlemler yapılır:
•
•
•
•
•
“SU” sınıfının ismi ve renği aynen bırakılır,
“ORMAN 1” sınıfının sadece ismi “ORMAN”,
“ORMAN 2” sınıfının ismi “BOS ARAZI”, rengi ise gri,
“ORMAN 3” sınıfının ismi “DIKILEN ORMAN”, rengi ise açık yeşil,
“ORMAN 4” sınıfının ismi “KESILEN ORMAN”,
rengi ise sarı,
olarak düzeltilir.
Şekil-197
5 sınıfa göre düzenlenmiş “Raster Attributes Editor” dialoğu ve
düzenleme öncesi / sonrasındaki görüntü
9. İşlemler bitirildiğinde, dialoğ üzerindeki “Save Changes to File” düğmesine
basılarak yapılan değişikliklerin kayıt edilmesi sağlanır. Takiben dialoğ
kapatılır ve Viewer üzerindeki “Save Top Layer” düğmesine basılır.
159
2002
UYGULAMA-2
ANALİZLERE YÖNELİK SINIFLANDIRMA HAZIRLIĞI
6 safhayı içeren bu uygulamada; tekrar kodlanan (recoded) dosyanın
kullanılması ile, kesilen orman sahası gibi önemli özellikleri ortaya çıkarmak için
rutin kümelenme ve çevre uzunluklarının analizi yapılacaktır.
SAFHA-1
KÜMELENDİRİLMİŞ GÖRÜNTÜYÜ ÜRETMEK
1. IMAGINE icon panelinden “Interpreter” ikonu seçilir. Ekrana açılan
“Image Interpreter” komut dizininden “GIS Analysis / Clump” ifadeleri
seçilir. Clump terimi, birbiri ile bitişik durumdaki pixel gruplarını belirlemek
ve tek kimliğe atamayı ifade etmektedir.
Sınıflar
Kümeler
Şekil-198
“Interpreter” ikonu, “Image Interpreter” komut dizini
sınıflar ve kümeler (Clumps)
2. Ekrana açılan “Clump” dialoğu üzerinde, aşağıda belirtilen işlemler yapılır:
•
“Input File: [*.img]” penceresine, “ÇALIŞMALAR” kütüğünde bulunan
“study_area_recode.img” görüntüsü getirilir,
•
“Output File: [*.img]” penceresine, “study_area_clump.img” ifadesi
yazılır,
•
“Connected Neighbors” penceresinede, “8” rakamının olduğuna
dikkat edilir,
•
“Ignore Zero in Stats” penceresi işaretlenir,
•
3. “Modeller-runnig model:” dialoğunda işlemler tamamlandığında aktif
duruma gelen “OK” düğmesine basılır.
4.
Oluşan “study_area_clump.img” görüntüsüne “Open Layer” aleti ve
“Recent” düğmesi vasıtasıyla erişilir ve bir ekrana açılır.
160
2002
4 Neighbor search
8 Neighbor search
Şekil-199
“Clump” dialoğu, komşuluk araştırması (Neighbor search)
ve “study_area_clump.img” görüntüsü
SAFHA-2
KÜMELELERİN ÇEVRE UZUNLUĞUNU HESAPLAMAK
1. IMAGINE icon panelinden “Interpreter” ikonu seçilir. Ekrana açılan
“Image Interpreter” komut dizininden “GIS Analysis / “Perimeter”
ifadeleri seçilir.
2.
Ekrana gelen “Perimeter” dialoğu üzerindeki “Input Clumped File:
[*.img]” penceresine
“study_area_clump.img” görüntüsü getirilir.
“Island Perimeter” ve “Island Count” pencereleri işaretlenir, takiben
Şekil-200
“Perimeter” dialoğu
161
2002
3. Otomatik olarak yapılan işlemler tamamlandığında aktif duruma gelen “OK”
düğmesine basılarak uygulamanın kayıt edilmesi sağlanır.
4.
Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti vasıtasıyla
“study_area_clump.img” görüntüsüne erişilir. “Raster Options” düğmesi
kapsamındaki “Display as:” penceresinde “Pseudo Color” ifadesinin
bulunduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılarak görüntünün Viewer
üzerine gelmesi sağlanır.
5.
Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek
“Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir.
Şekil-201
“Raster Attributes Editor” ve “Add Area Column” dialoğları
6.
Editor dialoğuna “Area” ve “Circularity” başlıklı sütunları eklemek için,
“Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Edit” menüsünden “Add
Area Column” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa ulaşılır.
7.
“Add Area Column” dialoğu üzerindeki “Units” penceresine “hectares”
ifadesi getirilir ve “OK” düğmesine basılır.
8. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Column Properties”
aleti seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.
9. “Column Properties” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:
• “New” düğmesine basılır ve “Title” penceresine “Circularity” ifadesi
yazılır,
• “Type” penceresine “Real” ifadesi getirilir,
• “Formula” kısmındaki “More” düğmesine basılır,
•
Ekrana gelen “Formula” dialoğu üzerindeki “Formula” penceresine,
dialoğun “Columns”, “Function” ve “Formats” pencerelerindeki
ifadeler ve matematik operatörleri kullanılarak, aşağıdaki formül yazılır.
(4*pi *”Area” *10000) / ($”Perimeter,exterior” * $”Perimeter,exterior”)
•
İşlemler tamamlanınca “OK” düğmesine basılır.
10. Yazılan formülün “Column Properties” dialoğu üzerindeki “Formula”
penceresine geldiğine dikkat edilir, “Apply on OK” penceresi işaretlenir ve
162
2002
Şekil-202
“Column Properties” ve “Formula” dialoğları
11. Böylece “Area” ve “Circularity” sütunlarının “Raster Attributes Editor”
dialoğuna eklenmesi sağlanmış olur. Dialoğ üzerindeki “Save changes to
file” aleti kullanılarak yapılan çalışma kayıt altına alınır.
Şekil-203
“Area” ve “Circularity” sütunları eklenmiş
163
2002
SAFHA-3
KESİLMİŞ ORMAN SAHALARINI GÖRÜNTÜ ÜZERİNE ÇİZMEK
Bu safhanın amaçı, optimum geometri kullanımı ile kesilmiş ormanlık sahaları
görüntü üzerine çizmektir.
1. “study_area_clump.img” görüntüsü ekrana açılır. Viewer üzerindeki
“Raster” menüsünden “Attributes” ifadeleri seçilirek “Raster Attributes
Editor” dialoğuna erişilir.
2. Dialoğdaki “Row” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi
ile basılır ve ekrana gelen komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilir.
3.
Ekrana açılan “Selection Criteria” dialoğunun “Criteria” penceresine,
aşağıdaki formül, sadece mouse kullanımı ile girilir.
$”Area”>=.4 and $”Circularity”>=.15 and $”Original Value”==4
Formülün sonundaki “4” rakamı, sınıflandırma esnasında kesilen orman
sahalarına verilen orijinal değerdir.
Bu formül; .4 hektardan büyük ve eşit, daireselliği .15’den büyük ve eşit
olan, kesilen orman sahalarını seçmek için düzenlenmiştir.
Şekil-204
4.
Dialoğdaki “Select” düğmesine basılır. Böylece “Raster Attribute Editor”
dialoğunda tanımlanan ve formüle uyan kesilen ormanlık sahalar, sarı
renkte seçili duruma gelir. Takiben “Selection Criteria” dialoğu kapatılır
5. “Raster Attribute Editor” dialoğunda “Color” sütunu altındaki, seçilmiş
olan sıralardan herhangibirinin üzerine, mouse’un sol düğmesi ile basılır.
Ekrana gelen “As Is” renk paletinden örneğin kırmızı renk seçilir. Böylece
Görüntü üzerindeki kesilmiş orman sahaları, kırmızı renkte ortaya çıkar.
164
2002
Şekil-205
Formüle uygun olarak “Raster Attribute Editor” dialoğu üzerinde seçilmiş olan
kesilen orman sahaları
Şekil-206
“study_area_clump.img” görüntüsü üzerinde
seçilmiş, kesilen orman sahalarının görünüşü
165
2002
SAFHA-4
SAHALARI MASKELEMEK
Bir önceki safhada kesilmiş orman sahaları belirlenmiş ve görünür hale
getirilmiştir. Bu safhada ise maskeleme tekniği (Masking techique) kullanılarak
bazı sahaları ön plana çıkaran, bir daimi dosya üretilecektir.
1.
ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Main” menüsünden “Image
Interpreter” ifadesinin seçilmesi ile ekrana açılan komut dizininden,
“Utilities / Mask” ifadeleri seçilerek “Mask” dialoğuna erişilir.
2. “Mask” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:
•
“Input File:[*.img]” penceresine, “ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki
“study_area_recode.img” görüntüsü getirilir,
•
“Input Mask File:[*.img]” penceresine, “ÇALIŞMALAR” kütüğü
altındaki “study_area_clump.img” görüntüsü getirilir,
•
“Output File:[*.img]” penceresine, “Clear_cut_rmask.img” ifadesi
yazılır,
•
“Ignore Zero in Output.Stats” penceresi işaretlenir,
•
“Setup Recode” düğmesine basılır.
Şekil-207
“Mask” ve “Thematic Recode” dialoğları
166
2002
3.
Ekrana gelen “Thematic Recode” dialoğundaki “Value” sütununun
altındaki herhangibir yere, mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan
komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilerek “Selection Criteria”
4.
“Selection Criteria” dialoğunun “Criteria” penceresine; sadece mouse
kullanımı ile ve sınıflandırma esnasında kesilmiş orman sahaları için “4”
rakamı ile tanımlanmış “Orginal Value” değeri göz önüne alınarak,
aşağıdaki förmül girilir. Takiben “Select” düğmesine basılır.
$”Area”>=.4 and $”Circularity”>=.15 and $”Original Value”==4
Şekil-208
5. Böylece, “Thematic Recode” dialoğu üzerinde orijinal değeri “4” olan ve
formüle uyumlu kesilmiş orman sahaları seçilmiş olur. Takiben “Selection
Criteria” dialoğu kapatılır.
6.
“Thematic Recode” dialoğu üzerindeki “New Value” penceresine “1”
rakamı getirilir ve “Change Selected Rows” düğmesine basılır. Böylece,
orijinal değerleri “4” olan seçilmiş sıraların “New Value” değerleri “1” olur.
7.
Kesilmiş orman sahaları dışındaki diğer alanlar, ters işlem yapılarak
belirlenir. Bunun için dialoğdaki “Value” sütunu altındaki herhangibir yere
mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden,
“Invert Selection” ifadesi seçilir. Böylece daha önce seçilmemiş olan
sahaların seçilmesi sağlanır.
8. Dialoğ üzerindeki “New Value” penceresine “0” rakamı getirilir ve “Change
Selected Rows” düğmesine basılır. Bu adımda kesilmiş orman sahalarının
dışındaki tüm parseller mask (sıfır değerli) edilmiş olur.
9. “Thematic Recode” dialoğundaki “OK” ve takiben “Mask” dialoğundaki
“OK” düğmelerine basılır. “Modeller-running model:” dialoğunda yapılan
işlemler tamamlandığında, aktif duruma geçen “OK” düğmesine basılarak
çalışma kayıt altına alınır.
167
2002
+
Şekil-209
Kesilmemiş orman sahalarını gösteren “Thematic Recode” dialoğu ve
“Mask” işlemleri
10. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti ve “Recent” düğmesinin
kullanımı ile “clear_cut_mask.img” görüntüsüne erişilir ve seçilir. “Raster
Options” düğmesi kapsamındaki “Display as:” penceresinde “Pseudo
Color” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir. Takiben “OK” düğmesine
basılarak görüntünün Viewer üzerine gelmesi sağlanır.
Şekil-210
“clear_cut_mask.img” görüntüsü ve “Raster Attribute Editor” dialoğu
168
2002
11. Default renkleri içeren görüntünün daha iyi görünmesini sağlamak için,
“Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Color” sütunu
altında renği değiştirilecek yer üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır ve
ekrana gelen As Is” renk paletinden uygun bir renk seçilir.
12. Yapılan renk değişikliklerinin kayıt altına alınması isteniyorsa, “Raster
Attributes Editor” dialoğundaki “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilir.
Takiben dialoğ kapatılır.
SAFHA-5
SAHALAR ETRAFINDA TAMPON BÖLGELERİNİ OLUŞTURMAK
Bu safhada, kesilmiş orman sahalarının etrafında tampon bölgeleri meydana
getirilecektir. Böylece erozyona sebep olabilecek bu bölgelerin, Wynoochee
nehrine olan etkileri analiz edilecektir.
1.
ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Interpreter” ikonu üzerine basılır ve
ekrana açılan komut dizininden, “GIS Analysis / Search” ifadeleri
seçilerek “Search” dialoğuna erişilir. “Search”, IMAGINE yazılımında
“Tampon” oluşturmak için kullanılan bir terimdir.
2. “Search” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:
•
“Input Image or Vector:[*.img]” penceresine, “ÇALIŞMALAR” kütüğü
altındaki “clear_cut_mask.img” görüntüsü getirilir,
•
“Output Image File:[*.img]” penceresine,
“wynoochee_cuts_buffer.img” ifadesi yazılır,
•
“Ignore Zero in Stats” penceresi işaretlenir,
•
“Distance to Search (in pixels)” penceresine, “4” rakamı girilir,
•
“Classes” penceresine, sınıflandırmada kesilmiş orman sahalarının
tanımlanmasında kullanılan “4” rakamı girilir, Takiben “OK” düğmesine
basılır.
Şekil-211
“Search” dialoğu
169
2002
3. “Modeller-running model:” dialoğu üzerinde otomatik olarak yapılan
tampon oluşturma işlemleri sonuçunda, aktif duruma geçen “OK”
4.
Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti ve “Recent” düğmesinin
kullanımı ile
oluşturulan “wynoochee_cuts_buffer.img” görüntüsüne
erişilir. “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Display as:”
penceresine “Pseudo Color” ifadesi getirilir ve “OK” düğmesine basılarak
bu görüntünün, Viewer üzerine açılması sağlanır.
Şekil-212
“wynoochee_cuts_buffer.img” görüntüsü
5.
“Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir.
6.
Dialoğ üzerindeki “Row” sütunu altındaki “0” ve “5” değerlerini içeren
sıralar, “SHIFT” tuşu ve mouse’un sol düğmesi beraberce kullanılarak
seçilir. Takiben bu seçilmiş sıraların “Opacity” sütunlarındaki default
değerlerinin yerine “0” rakamı girilir.
7. İki sıranın seçililik durumu devam ederken, “Row” sütunu altındaki
herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut
dizininden “Invert Selection” ifadesi seçilir.
Şekil-213
“Raster Attributes Editor” dialoğları
170
2002
8. “Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Edit” menüsünden “Colors”
ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.
9. “Colors” dialoğundaki “Slice Type” penceresine “By Equal Areas” ifadesi
getirilir, “Apply” düğmesine basılır, takiben “Close” düğmesine basılarak
Şekil-214
“Colors” dialoğu
10. “Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Save changes to file” aleti
üzerine basılarak, meydana getirilen tampon bölgeleri kayıt altına alınır.
Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.
Şekil-215
Tampon bölgeler oluşturulmuş “wynoochee_cuts_buffer.img” görüntüsünün
genel ve büyütülmüş görünüşleri
171
2002
SAFHA-6
KESİLEN ORMAN SAHALARINA YÖNELİK OLUŞTURULAN
GÖRÜNTÜLER VE KATMANLARI EKRANA AÇMAK
Bu safhada, Kesilen orman sahalarına ilişkin olarak daha önceki uygulamalarda
meydana getirilen görüntü ve vector bazlı dosyalar ekrana açılacaktır. Bunun
amaçı nehre olan tehdidin belirlenmesidir.
1. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve aşağıda belirtilen işlemler yapılarak
görüntüler ve vector katmanı bu Viewer üzerine getirilir.
•
“Open Layer” aleti kullanımı ile, “ÇALIŞMALAR” kütüğü kapsamındaki
“study_area_tm.img” görüntüsü seçilerek açılır.
•
“Open Layer” aleti kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add”
dialoğundaki “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Display as:”
penceresine “Pseudo Color” ifadesi ve “Clear Display” penceresi
pasif duruma getirilerek, “ÇALIŞMALAR” kütüğü kapsamındaki
“wynoochee_cuts_buffer.img” görüntüsü seçilerek açılır.
•
“Open Layer” aleti kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add”
dialoğundaki “Files of Type” penceresine “Arc covarage” ifadesi,
“Vector Options” düğmesi kapsamındaki “Clear Display” penceresi
pasif duruma getirilerek, “ÇALIŞMALAR” kütüğü kapsamındaki
“hydro_00” vector katmanı seçilerek açılır.
Şekil-216
“study_area_tm.img”, “wynoochee_cuts_buffer.img” görüntülerini ve
“hydro_00” vector katmanını içeren Viewer
172
2002
2. Viewer üzerindeki görüntü büyütülerek, kesilen ormanlık sahalara ilişkin
tampon bölgelerin, muhtelif yerlerde nehir ile bitişik olduğu gözlenir. Bu
husus, ileride meydana gelecek erozyonun, nehri büyük ölçüde tehdit
edeceğine işaret etmektedir.
Şekil-217
Nehri tehdit edecek erozyon sahaları
3.
Viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilerek
“View” dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerindeki “File name” penceresine
örneğin “clearcuts” ifadesi yazılır. Klavyedeki “ENTER” tuşuna, takiben
“OK” düğmesine basılarak çalışma kayıt altına alınır.
173
2002
UYGULAMA-3
EXPERT SİSTEM İLE NEHRİN HASSASİYETİNİ BELİRLEMEK
ERDAS yazılımının uzmanlar tarafından hazırlanmış “Knowledge Classifier”
olarak adlandırılmış bir olanağı bulunmaktadır. Bunun kullanılması ile,
nehirlerin, kesilmiş orman sahalarından aldıkları tortunun (sediment) az veya
çokluğu belirlenir.
1. ERDAS IMAGINE icon panelinden “Classifier” ikonu seçilir. Ekrana açılan
“Classification” komut dizininden “Knowledge Classifier” ifadesi
seçilerek “Knowledge Classification” dialoğuna erişilir.
Şekil-218
“Classifier” ikonu, “Classification” komut dizini ve
“Knowledge Classification” dialoğu
2.
Dialoğ üzerindeki “Knowledge Base [*.ckb]” penceresine “EGTF_CD.1”
kütüğü kapsamındaki “sensitivity.ckb” dosyası getirilir ve “Next”
3.
Ekrana açılan “Knowledge Classification – SELECT THE CLASSES OF
INTEREST” dialoğu üzerindeki default ifadeler aynen Kabul edilerek
“Next” düğmesine basılır.
Şekil-219
“Knowledge Classification–SELECT THE CLASSES OF INTEREST” dialoğu
174
2002
4. Ekrana açılan “Knowledge Classification – SELECT THE INPUT DATA
FOR CLASSIFICATION” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler
yapılır. Takiben “Next” düğmesine basılır.
•
“Variable” sütunu altındaki “Soil” ifadesinin karşısındaki pencerede,
“soils_95.img” görüntüsünün bulunduğuna dikkat edilir. Tematik olan bu
görüntü, sahanın toprak durumunu göstermektedir.
•
“Variable” sütunu altındaki “Parcels” ifadesinin karşısındaki pencerede,
“wynoochee_cuts_expert.img” görüntüsünün bulunduğuna dikkat
edilir. Tematik olan bu görüntü, kesilmiş orman sahalarını
göstermektedir.
•
“Variable” sütunu altındaki “Streams” ifadesinin karşısındaki
pencereye, “ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “hydro_00” vector
katmanı getirilir.
•
“Variable” sütunu altındaki “DEM” ifadesinin karşısındaki pencerede,
“dem_99.img” görüntüsünün bulunduğuna dikkat edilir. Bu görüntü,
arazinin sayısal yükseklik modelini içermektedir.
Şekil-220
“Knowledge Classification”
SELECT THE INPUT DATA FOR CLASSIFICATION” ve
“Knowledge Classification”
SELECT CLASSIFICATION OUTPUT OPTIONS dialoğları
175
2002
5. Ekrana gelen “Knowledge Classification – SELECT CLASSIFICATION
OUTPUT
OPTIONS”
dialoğu
üzerindeki
“Output
Classified
Image:[*.img]” penceresine “sensitivity_3” ifadesi yazılır ve “OK”
6. “Modeller-running model” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemler
sonuçunda aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılır.
7. Ekrana açılan “Classify eexp” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemler
sonuçunda aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılarak uygulama kayıt
altına alınır.
Şekil-221
“Modeller-running model” ve “Classify eexp” dialoğları
8. Ekrana yeni bir Viewer açılır. Aşağıdaki işlemler yapılarak 2 görüntü ve 1
vektor katmanı bu Viewer üzerine açılır.
•
“Open Layer” aleti vasıtasıyla erişilen “ÇALIŞMALAR” kütüğü
kapsamındaki “study_area_tm.img” görüntüsü seçilir ve ekrana getirilir.
•
“Open Layer” aleti vasıtasıyla erişilen “EGTF_CD.1” kütüğü altında
bulunan “wynoochee_cuts_expert.img” görüntüsüne erişilir ve seçilir.
Takiben “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Clear Display”
penceresi pasif duruma getirilir ve “OK” düğmesine basılarak, ekrana
getirilir.
•
“Open Layer” aleti ve “Recent” düğmesi ile, “sensitivity_3.img”
görüntüsüne erişilir ve seçilir. Takiben “Raster Options” düğmesi
kapsamındaki “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK”
düğmesine basılarak, ekrana getirilir.
“sensitivity_3.img” vector katmanı, nehirler ve dereleri belirtmekte olup,
kırmızı renkte gösterilenleri, kesilen orman sahalarından etkilenen
kısımlara işaret etmektedir.
9. Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Flicker” ifadesi seçilerek
“Viewer Flicker” dialoğuna erişilir. Takiben bu dialoğ üzerindeki
“Manual Flicker” düğmesi veya “Auto mode” penceresi seçilerek,
görüntü üzerindeki vector katmanının açılıp kapanması veya otomatik
olarak yanıp sönmesi sağlanır.
176
2002
Şekil-222
“study_area_tm.img” ve “wynoochee_cuts_expert.img” görüntüleri ile
“sensitivity_3.img” vector katmanının genel ve büyütülmüş görünüşleri
Şekil-223
“Viewer Flicker” dialoğu
177
2002
KISIM-6
TOPOGRAFİK ANALİZ
(Topographic Analysis)
Topografik analiz, diğer bir deyişle arazi analizi konusu, yükseklik verisinin
işlenmesi ve grafik simülasyonunu kapsar. Topografik analize yönelik yazılım,
topoğrafik veri kapsamındaki yükseklik (Z) değerlerini kullanarak işlem yapar ve
bu değerleri tüm X ve Y koordinatına göre tekrar kodlar.
Topografik veri temelde; toprağın ve arazinin durumuna bağlı olarak insanların,
vasıtaların ve makinaların üzerinde hareket edebileceği yerlerin belirlenmesi,
rota dizaynı, kirlilik, görünürlük vb. uygulamalar için kullanılır. Bu uygulamaların
başlıcaları aşağıda belirtilmiştir.
•
•
•
•
•
•
•
•
Sayısal Yükseklik Modeli (Digital Elevation Model:DEM)
Eğim Görüntüsü (Slope)
Bakı Görüntüsü (Aspect)
Gölgeli Kabartma Görüntüsü (Shaded Relief)
Renkli Kabartma Görüntüsü (Painted Relief)
Raster Münhani Görüntüsü (Raster Contour)
Görünürlük Analizi (Viewshed Analysis)
3 Boyutlu Stereo Görüntü (Anaglyph)
Topografik veri, GIS modellemesi veya sınıflandırmanın ana unsurunu teşkil
eder. Örneğin yaban hayatını tanıma, yükseklik verisine bağlıdır. Eğim ve bakı,
uygun yerleşimin ve yolar dışı hareketin belirlenmesine olanak sağlar. Keza
arazi verisi bitkilerin sınıflandırılmasında da kullanılmaktadır.
UYGULAMA-1
SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİNİ ÜRETMEK
(Create a Digital Elevation Model)
Sayısal Yükseklik Modeli, topografik analizin temelini teşkil eder. Yukarıda
belirtilen tüm uygulamalar bu temele dayalı olarak yapılır. Sayısal Yükseklik
Modelinin üretimi için; “Point Coverage”, Line Coverage”, “Annotation
Layer”, “Image File”, “ASCII File”, “SDE File” ve “Shape File” tipi dosya
verileri kullanılmaktadır. Görüntü dosyalarından DEM üretimi, Stereo
görüntülere ve ERDAS IMAGINE modüllerinden Stereo Analyst ve
OrthoBase-Pro yazılımları vasıtasıyla yapılabilmektedir.
ERDAS IMAGINE yazılımı, Sayısal Yükseklik Modeli (DEM) üretiminde, TIN
metodunu kullanmaktadır. Bu metod “Linear” ve “Nonlinear” olarak
isimlendirilen seçeneklere sahiptir. Bu seçeneklerin birbirine karşı avantajları ve
dezavantajları mevcuttur. Bununla beraber “Linear” seçeneği süratli ve daha iyi
sonuçlar sağlamaktadır.
178
2002
1. ASCII TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİ ÜRETMEK:
a.
Icon panelinden;
“Interpreter” ikonu , takiben “Topographic” ve
“surface” veya DataPrep” ikonu , takiben “Create Surface” ifadeleri
seçilerek “3D Surfacing” dialoğuna erişilir.
Şekil-224
“DataPrep” iconu “Create Surface” ifadesi ve “3D Surfacing” dialoğu
aleti seçilerek “Read Points”
b. Dialoğ üzerindeki “Read New Points”
dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “Source File Type” penceresine
“ASCII File ” ifadesi, “Source File Name :[*.dat]” penceresine ise
“egtf_cd.2” kütüğü kapsamındaki “Inpts.dat” dosyası getirilir. Takiben
Şekil-225
“Read Points” ve “Import Options” dialoğları
c. Ekrana açılan “Import Options” dialoğundaki “Seperator Charecter”
penceresine “Comma” ifadesi getirilir. “Column Mapping ” kısmı
altındaki “Input Field Number” sütunundaki 1, 2, 3 değerlerinin yerine
2, 3, 4 değerleri girilir ve “OK” düğmesine basılır.
179
2002
d. Otomatik olarak yapılan işlemler sonuçunda “3D Surfacing” dialoğunun
üzerine X, Y koordinatları ve Z yükseklik değerleri gelir.
Şekil-226
X, Y ve Z değerlerini içeren “3D Surfacing” dialoğu
e. İstenmesi halinde bu noktalar, “File” menüsünden “Save As” ifadesi
seçilerek; “Point Coverage (.arcinfo)” veya “Annotation Layer (.ovr)”
olarak kayıt edilebilir.
f. “3D Surfacing” dialoğu üzerindeki “Perform surfacing”
aleti
seçilerek
“Surfacing” dialoğuna ulaşılır. “Output File: [*.img]”
penceresine “Surface.img” ifadesi yazılır. “Surfacing Method”
penceresine “Non-Linear Rubber Sheeting” ifadesi getirilir. “Ignore
Zero in Output Stats” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-227
“Surfacing” dialoğu
180
2002
g. Otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK”
h. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmelerinin
kullanımı ile “Surface.img” dosyasına erişilir, seçilerek Viewer üzerine
gelmesi sağlanır.
Şekil-228
“Surface” isimli Sayısal Yükseklik Modeli (DEM)
2. LINE COVERAGE TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİ
ÜRETMEK:
a. Icon panelinden;
“Interpreter” ikonu , takiben “Topographic” ve
“surface” veya DataPrep” ikonu , takiben “Create Surface” ifadeleri
seçilerek “3D Surfacing” dialoğuna erişilir.
b. Dialoğ üzerindeki “Read New Points” aleti seçilerek “Read Points”
dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “File Type” penceresine “Line
Coverage ” ifadesi, “Source File Name :[*.dat]” penceresine ise
“egtf_cd.2” kütüğü kapsamındaki “g23a3” isimli dosya, “Attribute
For Z” penceresine ise “IGDS-ZVALUE” ifadesi getirilir ve “OK”
Şekil-229
“Read Points” dialoğu
181
2002
b. X, Y koordinatlarını ve Z yükseklik değerlerini içerecek tarzda ekrana
aleti
gelen “3D Surfacing” dialoğu üzerindeki “Perform surfacing”
seçilerek
“Surfacing” dialoğuna ulaşılır. “Output File: [*.img]”
penceresine “Satıh.img” ifadesi yazılır. “Surfacing Method”
penceresine “Non-Linear Rubber Sheeting” ifadesi getirilir. “Ignore
Zero in Output Stats” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
d. Otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK”
e. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmelerinin
kullanımı ile “Satıh.img” dosyasına erişilir, seçilerek Viewer üzerine
gelmesi sağlanır.
f.
Sayısal münhanileri içeren “Line Coverage” dosyası ile “Satıh.img”
isimli sayısal yükseklik modelini mukayese etmek için, ekrana boş bir
Viewer açılır. “Open Layer” aleti vasıtasıyla erişilen “Select Layer To
Add” dialoğundaki “Look in” penceresine “egtf_cd.2” kütüğü, “Files
of type” penceresine ise “Arc Coverage” ifadesi getirilir ve ekrana
gelen dosyalardan “g23a3” dosyası seçilerek “OK” düğmesine basılır.
Şekil-230
“Line Coverage” münhani haritası ve bundan üretilen Sayısal Yükseklik Modeli
UYGULAMA-2
EĞİM GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK
(Create a Slope Images)
Eğim görüntüleri ekseriya yol yapımı planlamalarında kullanılır. Örneğin
yapılacak bir yolun eğiminin azami 15 dereceyi veya yüzde cinsinden bir oranı
geçmeyeceği ön görülüyor ise, uygulama sonuçunda bu limite uygun veya
olmayan yerler belilenebilir. Diğer tarafdan eğim görüntüleri askeri açıdan önem
taşımakta olup, yollar dışı hareketle hedefe yaklaşım planlamasının temel
dayanağıdır.
182
2002
Eğim, belirgin mesafelerde yüksekliğin değişmesini belirten bir terimdir. Keza
eğim belirgin mesafedeki pixel’in ebadına da işaret etmektedir. Yazılımdaki
eğim fonksiyonu, topografik görüntü dosyasındaki eğimi derece ve oran
cinsinden hesaplamaktadır.
ERDAS IMAGINE yazılımının eğime yönelik derece ve oran ilişkileri aşağıda
belitildiği gibidir:
450 lik açı, %100 eğimi,
900 lik açı, %200 eğimi,
450 den daha az eğim, %1-100 oranını,
450 - 900 arasındaki eğim, %100-200 oranını ifade eder.
•
•
•
•
1.
Uygulama için, “Interpreter” iconu üzerine basılır. Takiben
“Topographic Analysis” ve “Slope” ifadeleri seçilerek “Surface Slope”
2.
Dialoğ üzerideki “Input DEM File: [*.img]” penceresine daha önce
oluşturulan “Satıh.img” ifadesi getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine
“Egim.img” ifadesi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben “Output
units” kısmındaki seçeneklerden “Degree” (derece) veya “Percent”
(oran) penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-231
“Surface Slope” dialoğu
3.
Otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK”
4.
Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri
kullanılarak, oluşturulan “Egim.img” dosyasına erişilir ve seçilerek Viewer
ekranı üzerine getirilir.
183
2002
Şekil-232
“Eğim.img” görüntüsü
5.
“A” tipi vasıtaların azami 10 derecelik, “B” tipi vasıtaların azami 15
derecelik ve “C” tipi vasıtaların ise azami 20 derecelik eğimli arazide
hareket edebileceği kriterlerine göre, bölgenin eğim analizi, renklendirme ile
yapılabilir.
6.
Bu analiz için önce, Viewer üzerindeki “Open layer” düğmesi seçilerek
“Select Layer To Add” dialoğuna erişilir. Takiben “Raster Options”
düğmesine basılır ve “Display As” penceresine “Pseudo Color” ifadesi
getirilerek “OK” düğmesine basılır.
7.
“Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Bu dialoğun “Row” sütunu
altındaki değerler eğim derecelerini belirtmektedir. Yukarıda belirtilen
kriterler göz önüne alınarak aşağıdaki işlemler yapılır:
•
“Row” sütunu altından 1-10 derecelerini içeren sıralar seçilir.
“Color” sütunu altındandaki seçilmiş olan bu sıralardan her hangibirinin
üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılarak, “As Is” renk paletine
ulaşılır ve “Sarı” renk seçilir.
•
“Row” sütunu altından 11-15 derecelerini içeren sıralar seçilir,
yukarıda belirtilen işlemler aynen yapılarak, “Mavi” renk seçilir.
•
“Row” sütunu altından 16-20 derecelerini içeren sıralar seçilir,
yukarıda belirtilen işlemler aynen yapılarak, “Yeşil” renk seçilir.
•
Hareket yapılmasına olanak sağlamayan 21-85 derecelerini içeren
sıralar seçilir, yukarıda belirtilen işlemler aynen yapılarak, “Kırmızı”
renk seçilir.
184
2002
8. Böylece eğim görüntüsü; A, B ve C tipi vasıtaların hareket edeceği veya
edemeyeceği yerleri belirtecek şekle dönüşür.
Şekil-233
“Raster Attribute Editor” dialoğu ve analizi içeren eğim görüntüsü
9. Vasıtaların hareket edebileceği veya edemiyeceği bölgelerin “X”, “Y”
koordinatlarını, “Pixel Value”, “Red”, “Green” ve “Blue” değerlerini
incelemek için Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Inquire Cursor”
ifadesi seçilerek ekran üzerine gelmesi ve dialoğunun açılması sağlanır.
“Inquire Cursor” hareket ettirilerek istenen yerin bilgileri dialoğdan izlenir.
Şekil-234
Üzerine “Inquire Cursor” getirilmiş eğim analizi görüntüsü ve dialoğu
185
2002
UYGULAMA-3
BAKI GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK
(Create a Aspect Images)
Bakı, herbir pixel’deki eğimin hakim olduğu istikamete göre düzenlenmiş gri
renkteki bir görüntüsüdür. Bakı, kuzeyden başlamak üzere saat istikametinde
00 -3600 leri içerecek tarzda ve derece cinsinden ifade edilir. 900 Doğu, 1800
Güney, 2700 Batı ve 00 veya 3600 Kuzey yönünü belirtir.
Bakı görüntüleri, eğim görüntüleri gibi birçok uygulamada kullanılmaktadır.
Örneğin kuzey bölgelerinin kar tutacağı ve buzlanmanın daha uzun olacağı
hususları göz önüne alınarak, ulaşım planlamasına olanak sağlamaktadır. Diğer
tarafdan tahıl ekim alanlarının ve askeri harekatın planlanmasında da istifade
edilen kıymetli bir veridir.
1. Uygulama için, “Interpreter” iconu üzerine basılır. Takiben “Topographic
Analysis” ve “Aspect” ifadeleri seçilerek “Surface Aspect” dialoğuna
erişilir.
2. Dialoğ üzerideki “Input DEM File: [*.img]” penceresine daha önce
“Bakı.img” ifadesi yazılır, “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
3. Otomatik olarak yapılan işlemlerin bitiminde “OK” düğmesine basılır.
4. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri
kullanılarak, oluşturulan “Bakı.img” dosyasına erişilir ve seçilerek Viewer
ekranı üzerine getirilir.
Şekil-235
“Surface Aspect” dialoğu ve “Bakı.img” görüntüsü
186
2002
5.
00-0900, 910-1800, 1810-2700, 2710-3590 istikametlerinin veya benzeri
tarzdaki bakı analizi, eğim görüntülerinde olduğu gibi renklendirme ile
yapılmaktadır.
6.
Bu analiz için önce, Viewer üzerindeki “Open layer” düğmesi seçilerek
“Select Layer To Add” dialoğuna erişilir. Takiben “Raster Options”
düğmesine basılır ve “Display As” penceresine “Pseudo Color” ifadesi
getirilerek “OK” düğmesine basılır.
7.
“Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Bu dialoğun “Value” sütunu
altındaki değerler istikamet derecelerini belirtmektedir. Yukarıda belirtilen
kriterler göz önüne alınarak aşağıdaki işlemler yapılır:
•
“Row” sütunu altından 10-0900 sıraları seçilir. “Color” sütunu
altındandaki seçilmiş olan bu sıralardan her hangibirinin üzerine
mouse’un sağ düğmesi ile basılarak, “As Is” renk paletine ulaşılır ve
“Sarı” renk seçilir.
•
“Row” sütunu altından 910-1800 sıraları seçilir, yukarıda belirtilen
işlemler aynen yapılarak, “Mavi” renk seçilir.
•
işlemler aynen yapılarak, “Yeşil” renk seçilir.
•
işlemler aynen yapılarak, “Kırmızı” renk seçilir.
8. Böylece bakı görüntüsü, yönleri renklerle belirtecek şekle dönüşür.
Şekil-236
“Raster Attribute Editor” dialoğu ve istikamet analizi içeren bakı görüntüsü
9. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek ekran üzerine
gelmesi ve dialoğunun açılması sağlanır. “Inquire Cursor” hareket
ettirilerek istenen yerin koordinat ve istikamet bilgileri dialoğdan izlenir.
187
2002
Şekil-237
Üzerine “Inquire Cursor” getirilmiş bakı analizi görüntüsü ve dialoğu
UYGULAMA-4
GÖLGELİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK
(Create a Shaded Relief Images)
Gölgeli kabartma görüntüler, yükseklikteki varyasyonların (değişimlerin) bir
resmini sağlamaktadır. Arazinin gölgeli kabartması, güneşin tanımlanan
“Azimuth” (00-3600) istikametine ve “Elevation” (00-900) yükseklik açısına
bağlı olarak değişmektedir. Bu görüntüler ya DEM verisinden veya DEM verisi
üzerine çakıştırılmış (Drape) bir görüntü kombinasyonundan oluşturulur.
Gölgeli kabartma görüntüleri, etkili bir grafik aleti olup analiz amaçları için de
kullanılabilir. Örneğin bir seri üretilen relief görüntü vasıtasıyla satıhdaki kar
örtüsünün erime zamanı belirlenebilir. Keza gri scale tondaki bu görüntüler,
aeromagnetic, radar, yer çekimi haritaları vb. hassas detayların geliştirilmesine
de olanak sağlamaktadır. Askeri açıdan, çıkarma ve indirme yapılacak
bölgelerin analizinde önemli materyallerdir.
Analysis” ve “Shaded Relief” ifadeleri seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.
“golgeli_rel.img” ifadesi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben
“Ignore Zero in Output Stats” penceresi işaretlenir, “Solar Azimuth” ve
“Solar Elevation” pencerelerine güneşin istikamet ve yükseklik değerleri
girilir ve “OK” düğmesine basılır
3. Otomatik olarak yapılan işlemlerin bitiminde “OK” düğmesine basılır.
188
2002
4. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri
kullanılarak, oluşturulan “golgeli_rel.img” dosyasına erişilir ve seçilerek
Viewer ekranı üzerine getirilir.
Şekil-238
“Shaded Relief” dialoğu ve “golgeli_rel.img” görüntüsü
5. İstenmesi halinde, Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes”
ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Keza,
“Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek ekran üzerine
ettirilerek istenen yerin koordinat bilgileri dialoğdan izlenir.
Şekil-239
“Raster Attribute Editor” dialoğu, üzerine “Inquire Cursor” getirilmiş
“golgeli_rel.img” görüntüsü ve dialoğu
189
2002
UYGULAMA-5
RENKLİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK
(Create a Painted Relief Images)
Renkli kabartma görüntüler, gölgeli kabartma görüntülerinin renkli bir şekli olup,
siyah/beyaz (monokomatik) görüntülere göre arazinin daha çabuk
anlaşılmasına olanak sağlarlar. Ayrıca, farklı renkler nedeniyle, eğimin ve
yükseklik değişikliklerinin daha kolay tanınmasına imkan verirler.
Gölgeli kabartma görüntülerin üretiminde olduğu gibi bunların üretiminde de,
güneşin istikameti (Azimuth) ve yükseklik (Elevation) açısı girilerek, istenen
zaman dilimindeki arazinin görünüşü ortaya çıkarılır.
Analysis” ve “Painted Relief” ifadeleri seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.
“renkli_rel.img” ifadesi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben
“Ignore Zero in Output Stats” penceresi işaretlenir, “Solar Azimuth” ve
“Solar Elevation” pencerelerine güneşin istikamet ve yükseklik değerleri
girilir ve “OK” düğmesine basılır
3.
Otomatik olarak yapılan işlemlerin bitiminde “OK” düğmesine basılır.
Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri
kullanılarak, oluşturulan “renkli_rel.img” dosyasına erişilir ve seçilerek
Viewer ekranı üzerine getirilir.
Şekil-240
“Painted Relief” dialoğu ve “renkli_rel.img” görüntüsü
4. İstenmesi halinde, Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes”
ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Keza,
“Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek ekran üzerine
ettirilerek istenen yerin koordinat bilgileri dialoğdan izlenir.
190
2002
UYGULAMA-6
RASTER MÜNHANİ GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK
(Create a Raster Contour Images)
Uygulama, sayısal yükseklik modelinden istifade edilerek raster tarzda yeni
münhani hatları katmanın üretimini içermektedir. Münhani hatlarının renkli
olarak oluşması, yükseklik farklılıklarının birbirinden ayırt edilmesini
kolaylaştırmıştır. Münhani aralıklarının değiştirilmesi de olanak dahilindedir.
Analysis” ve “Raster Contour” ifadeleri seçilerek aynı isimli dialoğa
erişilir.
2. Dialoğ üzerideki “Input File: [*.img]” penceresine daha önce oluşturulan
“Satıh.img” ifadesi getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine
“raster_mun.img” ifadesi yazılır, “ENTER” tuşuna basılır. Takiben
“Contour Interval” penceresine istenen münhani aralığı değeri girilir “OK”
3.
Otomatik olarak yapılan işlemler bittiğinde “OK” düğmesine basılır. Ekrana
yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri kullanılarak,
oluşturulan “raster_mun.img” dosyasına erişilir ve seçilerek Viewer ekranı
üzerine getirilir.
Şekil-241
“Raster Contour” dialoğu ve “raster_mun.img” görüntüsü
“Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Bu dialoğun “Elevation”
sütunu altındaki değerler, münhaninin deniz seviyesinden olan
yüksekliğini belirtmektedir.
191
2002
Şekil-242
Münhani yüksekliklerini (Elevation) gösteren “Raster Attribute Editor” dialoğu
5.
İstenmesi halinde,
değiştirilebilir
münhani
yüksekliklerini
içeren
renkler
seçilerek
6. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek ekran üzerine
gelmesi ve dialoğunun açılması sağlanır.
“Inquire Cursor” hareket
ettirilerek istenen yerin koordinat ve yükseklik bilgileri dialoğdan izlenir.
UYGULAMA-7
GÖRÜNÜRLÜK ANALİZİ
(Viewshed Analysiss)
Sivil ve askeri alanda geniş bir uygulama alanı bulunan görünürlük analizi;
sayısal yükseklik modeli (DEM) üzerine gözlemci olarak adlandırılan insan,
yayın anteni, radar vb. nesnelerin yerleştirilmesine ve bunların arazide
görebileceği veya göremiyeceği yerlerin ortaya çıkarılmasına olanak sağlar.
Gözlemcinin araziden olan yüksekliği (AGL) veya deniz seviyesinden olan
yüksekliği (ASL) ve görüş mesafesi ayarlanabilir.
Görünürlük analizi ile; elektronik yayınların ulaşabileceği veya radarın kaplama
alanları belirlenebilir. Bu paralelde, yayını engelleyen arazi kesimi göz önüne
alınarak yeni yansıtıcı veya role istasyonlarının yapımı planlanabilir.
1.
Viewer üzerindeki “Open Layer” aletinin kullanımı ile erişilen “Select
Layer To Add” dialoğundan “egtf_cd.2” kütüğü kapsamındaki
“eldodem.img” dosyası seçilir. “Raster Options” düğmesine basılır, “Fit
to Frame” penceresinin aktif olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine
basılarak, sayısal yükseklik modelinin (DEM) Viewer’a açılması sağlanır.
2.
“Open Layer” aleti ile aynı kütük içeriğindeki “eldoatm.img” isimli
raster görüntüye ulaşılır ve seçilir. Takiben “Raster Options” düğmesine
basılır, “Clear Display” penceresindeki işaret kaldırılır ve “OK” düğmesine
basılarak görüntü aynı Viewer üzerine getirilir.
192
2002
Şekil-243
“eldodem.img” isimli DEM ve üzerine getirilmiş “eldoatm.img” görüntüsü
3.
“Utility” menüsünden “Image Drape” ifadesi seçilerek 3 boyutlu arazi
görüntüsü elde edilir. Bu görüntü yükseklik verisini “eldodem.img”den
renkleri ise “eldoatm.img” den alır. Aynı zamanda “eldodem.img”
görüntüsünün üzerine
“Eye” (Gözlemci) ve “Target” (Hedef) isimli
işaretler açılır.
Şekil-244
“Eye ve “Target” işaretleri açılmış “eldodem.img”
ve 3 boyutlu “Image Drape” görüntüleri
193
2002
4.
“Image Drape” görüntüsü, “eldodem.img” görüntüsünün tamamını
kapsamadığından detay seviyesinin (LOD) ayarlanması gerekmektedir.
Bunun için,“Image Drape” görüntüsü üzerindeki “View” menüsünden
“LOD Control” ifadesi seçilerek “Level of Detail” dialoğuna erişilir.
5.
“Level of Detail” dialoğundaki “DEM LOD [%]” penceresine “100”
değeri girilir, “ENTER” tuşuna ve “Apply” düğmelerine basılır. Takiben
“Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.
Şekil-245
“Level of Detail” ve “Viewer Selection Instructions” dialoğları
6.
Icon panelinden “Interpreter” ikonu seçilir, takiben “Topographic
Analysis” ve “Viewshed” ifadeleri seçilerek
“Viewer Selection
Instructions” dialoğuna erişilir.
“eldodem.img” ve “eldoatm.img”
görüntülerinin bulunduğu viewer üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır.
Böylece, 2 görüntü birbiriyle bağlanmış olur ve “Viewshed” dialoğunun
ekrana açılması sağlanır.
7.
“Image Interpreter” ve “Topographic Analysis” dialoğları kapatılır.
8.
“Viewshed” dialoğundaki “Function” düğmesi aktif hale getirilir ve
“Output Type” penceresine “Multiple Viewsheds” ifadesi getirilir. Bu
arada sağ ekrandaki “Color” ve “Definition” sütunları altındaki renk ve
tanımları (Hidden: Görünmeyen, Visible: Görünen, Perimeter: Görüş
alanı) incelenir. Takiben “Observer” düğmesi aktif hale getirilerek bu
seçeneğe ilişkin dialoğa erişilir.
Şekil-246
“Function” düğmesi kapsamındaki “Viewshed” dialoğu
194
2002
9.
“Observer” dialoğu gözlemcinin bulunduğu yere ilişkin; “X”, “Y”
koordinatlarını, “ASL” (Deniz seviyesinden olan yükseklik), “AGL”
(Araziden olan yükseklik), “Range” (menzil), “Azimuth” (İstikamet) ve
“FOV” (Görüs sahası açısı) bilgilerini içerir. İstenmesi halinde bu değerler
değiştirilebilir ve bölgeye diğer bir gözlemci de eklenebilir.
Şekil-247
“Observer” düğmesi kapsamındaki “Viewshed” dialoğu
10.
“Viewshed” dialoğundaki “X” koordinatı sütununa “471950.88” değeri
girilir ve “ENTER” tuşuna basılır. Y” koordinatı sütununa “4421011.47”
değeri girilir ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben “Apply” düğmesine
basılır.
11.
Böylece “Viewshed” dialoğundaki kriterlere göre, 1 nci gözlemcinin
görebileceği (açık mavi), göremiyeceği yerler ile görüş alanı dairesi
(kırmızı), “eldodem.img” ve “eldoatm.img” görüntülerinin bulunduğu ve
yeni ismi “Intervis1_ob.img” olan viewer üzerine gelir.
Şekil-248
Görünebilen alanları gösteren “Intervis1_ob.img” görüntüsü
195
2002
12.
Bölgeye ikinci bir gözlemci eklemek için, “Viewshed” dialoğu üzerindeki
“Create” düğmesine basılır. Dialoğa eklenen 2 nci sıranın “X” sütununa
“472474.65” değeri girilir ve “ENTER” tuşuna basılır. Y” sütununa
“4419343.08” değeri girilir ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben “Apply”
Şekil-249
2 nci gözlemci bilgileri girilmiş “Viewshed” dialoğu
13.
Böylece, 2 nci gözlemcinin de gördüğü ve görmediği alanlar,
“Intervis1_ob.img” görüntüsü
üzerine çizilmiş olur. “Viewshed”
dialoğundaki “Function” düğmesine basılarak ekrana açılan dialoğdan
2 nci gözlemcinin gördüğü yerlere ilişkin renk (koyu mavi) belirlenir.
Şekil-250
2 gözlemcinin görüş alanlarını içeren görüntü ve “Viewshed” dialoğu
196
2002
14.
Gözlemci ve hedefin durumunu düzenlemek ve Viewer’lar arasındaki
bağlantıyı sağlamak için; “Eye” şekli mouse’un sol düğmesi ile seçilerek
1 nolu görüş alanının üstüne, “Target” şekli ise seçilerek 2 nolu görüş
alanının üstüne getirilir. Keza bu işlemin tersi de yapılır. Böylece “Image
Drape” görüntüsünün, gözlemci ve hedefin durumuna göre değiştiği
görülür.
Şekil-251
1 nci gözlem alanından 2 nci alana ve
2 nci gözlem alanından 1 nci alana bakış
15. Gözlemciden hedefe bakışın parametrelerini ve grafiğini incelemek için,
“Image Drape” görüntüsündeki “Position” menüsünden “Current
position” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Position Parameters”
dialoğundan istenen bilgilere ulaşılır.
Şekil-252
“Position Parameters” dialoğu
16. Oluşturulan görünürlük uygulamasını kayıt etmek için, “Viewshed”
dialoğundaki “Save” düğmesine basılarak erişilen dialoğun “Viewshed
File: [*.img]” penceresine “vs_tour.img” ifadesi yazılır ve “OK”
düğmesine basılır. Takiben “Viewshed” dialoğu kapatılır.
17. “Viewshed” dialoğundaki verinin sorgulanması için viewer üzerindeki
“Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes
Editor” dialoğuna ulaşılır.
197
2002
18. “Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Edit” menüsünden “Add Class
Names” ifadesi seçilir. Böylece dialoğa “Class Names” başlıklı bir sütun
eklenir. “Row” sütunu altındaki “1”, “2” “3”, “4” nolu sıralara
“Perimeter”, “Hidden Region”, “Visible by One Observer” ve “Visible
by Two Observer” ifadeleri yazılır. Yazılan her ifadeden sonar, “ENTER”
tuşuna basılır.
19. Dialoğa “Area” sütununun eklenmesi için, “Edit” menüsünden “Add
Area Column” ifadesi seçilir. Ekrana gelen aynı isimli dialoğun “Units”
penceresine “acres” ifadesi getirilir ve “OK” düğmesine basılır. Böylece
dialoğun sonuna “Area” başlıklı bir sütun eklenmiş olur.
20. “Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Edit” menüsünden “Column
Properties” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir. Dialoğun
“Columns” penceresi altındaki “Area” ve “Histogram” ifadeleri “Up”
düğmesi kullanılarak “Color” ifadesinin altına getirilir. “Area” ifadesi
seçilir, takiben “OK” düğmesine basılır.
Şekil-253
“Add Area Column” ve “Column Properties” dialoğları
21. Böylece “Area” ve “Histogram” değerleri, “Raster Attributes Editor”
dialoğuna eklenmiş olur. “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilerek
dialoğ kayıt altına alınır.
Şekil-254
198
2002
22. Görünürlük analizini içeren viewer üzerindeki herhangibir yere mouse’un sol
düğmesi ile basıldığında, “Raster Attributes Editor” dialoğunda o yere
ilişkin bilgileri içeren sıra sarı renkte görülür.
23. “Raster Attributes Editor”, “Viewshed” dialoğları, “Intervis1_ob.img” ve
“Image Drape” görüntüleri kapatılır.
UYGULAMA-8
ANAGLYPH METODU İLE 3 BOYUTLU STEREO GÖRÜNTÜ ÜRETMEK
(Create a 3D stereo images with Anaglyph method)
Anaglyph, oryante edilmiş veya edilmemiş 2 stereo çiftten 3 boyutlu görüntü
oluşturan bir metoddur. Bu metod ile üretilmiş görüntü, kırmızı ve mavi/yeşil
renkli gözlük kullanılarak 3 boyutlu olarak görünür. Görünüşü, birbirini izole
eden renkler sağlamaktadır.
1. “Interpreter” ikonu, “Topographic Analysis” ve “Anaglyph” ifadeleri
seçilerek “Anaglyph Generation” dialoğuna erişilir.
2. Dialoğ üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:
•
“Input DEM : [*.img]” penceresine “egtf_cd.2” kütüğü kapsamındaki
“eldodem.img” isimli sayısal yükseklik modeli getirilir,
•
“Input Image : [*.img]” penceresine aynı kütük kapsamındaki
“eldoatm.img” görüntüsü getirilir,
•
“Output Image : [*.img]” penceresine “anaglyph.img” ifadesi yazılır
ve “ENTER” tuşuna basılır,
•
“Left Eye” ve “Right Eye” pencerelerine kullanılacak gözlüğün
renkleri getirilir,
•
İstenmesi halinde “Exaggeration” (abartı) penceresine örneğin “2”
değeri girilir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-255
“anaglyph.img” dialoğu
199
2002
3. Otomatik olarak yapılan
işlemlerin
tamamlanmasını
takiben
“OK”
4. Ekrana yeni bir viewer açılır ve oluşturulan “anaglyph.img” görüntüsüne
erişilerek açılması sağlanır.
5. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi
seçilerek ekrana gelen “Set Layer Combination for” dialoğu üzerindeki
“3”, “2” ve “1” değerlerinin yerine “1”, “2” ve “3” değerleri girilir ve “OK”
Şekil-256
“Set Layer Combination for” dialoğu
6. Oluşan 3 boyutlu stereo modele, krmızı ve mavi/yeşil rekli gözlükle
bakıldığında yükseklikler ve çukurlar 3 boyutlu olarak görünür.
Şekil-257
Anaglyph metodu ile üretilmiş 3 boyutlu stereo model
200
2002

ERDAS IMAGINE TEMEL YAZILIMI

Transkript

Benzer belgeler

Telefonunuzdaki Bluetooth özelliğini açınız. Çoğu

ZAMAN SERİSİ MODEL 1. Verinin Excel Dosyası Olarak

HBYS KULLANIM KLAVUZU Kullanıcı Adı ve Şifre Girilir.( Kullanıcı

TR7423UB-OR - Continental Automotive

Kisa Kurulum KlavuzuRT-260- Kisa Kurulum

Temassız IR Termometre Kullanma kılavuzu

WFBS installation best practise, preparations and

hava akımı ölçer anemometre

wollex - Teknopor.com

Untitled