denizcilik - Hatice Erdem Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ
PROJESİ)
DENİZCİLİK ALANI
ANKARA 2007
ÖĞRENME FAALİYETİ -9
DENİZCİLİK
AMAÇ
Bu faaliyet sonunda denizcilik alanı içindeki meslekleri tanıyabileceksiniz.
A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ
Bu alanı genel yapısı ile gemi adamları ve su ürünleri üreticileri olarak ikiye
ayırabiliriz.
1.Gemi Adamları
Denizcilik öğretim alanı adı altındaki gemi adamları, dünya sularında Türk ve
yabancı ticaret gemilerinde kaptan, güverte zabiti, gemi elektroniği ve haberleşme zabiti ve
makine zabiti; yat ve balıkçı gemisi kaptanı; geminin yönetim ve yönlendirilmesi ile
bağlantılı kara görevlerinde meslek elemanı, kıyıda bakım servislerinde teknik yetkili olarak
çalışma imkânına sahiptir.
Minyatür
Piri Reis’in haritası
Gemi adamı; işveren ile yaptığı bir iş anlaşmasına bağlı olarak gemide bulunan
geminin kaptanı, zabitleri, yardımcı zabitleri, tayfaları ve yardımcı hizmet personelidir.
Gemi; başında kaptan bulunan, güverte ve makine bölümlerinden oluşur. Güverte
bölümü başında amir olarak birinci zabit, makine bölümü başında amir olarak başmühendis
başmakinist vardır. Gemide telsiz elektronik zabiti varsa doğrudan kaptana bağlı olarak
çalışır.
Denizcilik sektörü; ülkemizin coğrafi ve stratejik konumu göz önüne alındığında
bulunması gereken konuma henüz ulaşamamış, potansiyel değerlendirilememiştir.
Denizcilik, yeni ülkeler, yeni insanlar ve değişik yaşam şekillerini tanıtır; böylelikle insanın
ufkunu ve parayla kazanılamayacak kültürel birikimler oluşturur. Ülkemizin geleceği
açısından denizcilik, en gözde ve ümit veren meslekler arasındadır.
82
Denizcilik mesleği insanlık tarihinin her döneminde var olmuş ve önemli sayılmıştır.
Büyük ve güçlü ülkeler aynı zamanda denizcilik sektöründe önde ve etkili olmuşlardır.
Dünyada ithalat ve ihracat taşımacılığının yüzde doksanından fazlası deniz yoluyla
gerçekleştirilmektedir.
Nitelikli gemi adamı bu alanın en önemli unsurudur.
Geçmişte ve günümüzde olduğu gibi gelecekte de kara, hava ve raylı sistem
taşımacılığının deniz yolu taşımacılığına ait olan kapasite üstünlüğünü elinden alması
beklenmemektedir.
Nüfus artışı ile beraber artacak olan deniz taşımacılığı, daha çok sayıda gemi ve
gemi adamı ihtiyacını da beraberinde getirecektir. Ancak gemilerde teknoloji kullanımının
artmasıyla gemiler daha az sayıda gemi adamıyla yürütülecektir. Gelecekte gemi
yöneticileri, gemicilik ve seyir bilgilerinin yanında elektronik izleme, elektronik bakım
konularında daha üst düzey bilgi ve becerilerle donatılı, biraz da hidrolik-pnömatik bilgisine
sahip kişiler olacaktır.
2.Su Ürünleri Üreticileri
Bu meslek içerisinde; ekonomik değeri olan tüm deniz ve tatlı su canlılarının ayırt
edilmesi, bunarlın kendine özgü araç-gereç ve yöntemlerle avlanması, avlanan ürünlerin
işlenmesi ve pazara sunulması, kültür koşullarında üretilmesi ve yetiştirilmesi, doğal
stoklarının korunması ve avcılıkta kullanılan balıkçı gemilerini kullanabilecek yeterlilikte
balıkçı gemisi kaptanlarının yetiştirilmesi yer almaktadır.
Su ürünlerinin sağlıklı ve kaliteli gıda kaynaklarını oluşturması ve karasal üretim
alanlarındaki verim artışında ortaya çıkan zorluklar, piyasada yatırımcılara kârlı ve verimli
yatırım olanakları sağlamaktadır. Su ürünleri alanında gelişmiş bazı ülkelerin ( Kanada,
Norveç vs.) sadece balıkçılık teknolojisine dayalı ihracatlarının, ülkemizin tüm ihracatından
fazla olduğunu düşünürsek, ülkemizde yatırımcıların bu alana yönlendirilmeleri ve
desteklenmeleri gerektiği açıkça görülecektir. Bu yapıldığı taktirde sektörde büyük bir
istihdam ve ihracat olanağı oluşulacaktır.
B. ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER
¾
¾
¾
¾
¾
¾
Gemi Yöneticiliği (Güverte Zabitliği)
Gemi Elektroniği ve Haberleşme Zabitliği
Makine Zabitliği
Yat Kaptanlığı
Balıkçı Gemisi Kaptanlığı
Su Ürünleri Üretimi
83
GEMİ YÖNETİCİSİ (GÜVERTE ZABİTİ)
Tanımı
Gemi Yöneticisi (Güverte Zabiti); Gemi Adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve
Vardiya Standartları Hakkında Uluslar Arası Sözleşmenin (STCW-78/95) belirlediği eğitimi
almış, 12 ay deniz stajını yapan ve idarenin yaptığı sınavda başarı gösteren, ilgili
yönetmeliğin13 belirlediği gemilerde seyir ve liman vardiyasını tutan, yükleme ve tahliyeye
nezaret eden, gemi ve personel güvenliği işlemlerini yürüten nitelikli gemi adamıdır.
Görevleri
¾ Köprü üstü seyir vardiyası tutmak.
¾ Köprü üstü demir vardiyası tutmak.
¾ Manevra işlemlerini yapmak.
¾ Liman vardiyası tutmak, yükleme ve tahliyeye nezaret etmek.
¾ Gemicilik işlemlerini yapmak.
¾ Denizde güvenlik ile ilgili işlemleri yapmak.
¾ Denizde haberleşme işlemlerini yapmak.
¾ Meteorolojik işlemleri uygulamak.
¾ Gemide sağlık hizmetlerini yürütmek.
¾ Gemi ofis işlemlerini yapmak.
84
GEMİ ELEKTRONİĞİ VE HABERLEŞME ZABİTİ
Tanımı
Gemi elektroniği haberleşme zabiti 2. sınıf telsiz elektronik operatörü yeterliği ile
gemide günlük ve acil durum haberleşmesinin yapılması, telsiz veya seyir elektronik
donanımlarının testleri, dönemsel bakımı, sökülmesi, arızasının belirlenmesi, hangi düzeyde
ve hangi yöntemle onarılacağının kararlaştırılması, bakım onarım masası yedek parça stoku
varsa masa koşullarında onarılacakların onarılması, bakımı yapılanlara bakıldı damgasının
konulması, gemiye montajı iş ve işlemleri ile (günlük tutma, rapor yazma vb.) yazışmaları
“gemi telsiz elektronik zabiti” sıfatıyla gemi çalışanlarıyla uyum içinde ulusal ve uluslar
arası kurallara göre yapan kişidir.
Kıyıda bakım-onarım servisinde, arıza bildirim öyküsünü yazma, telsiz veya seyir
elektronik donanımlarının testlerini, dönemsel bakımı, sökülmesi, arızasının belirlenmesi,
hangi düzeyde ve hangi yöntemle onarılacağının kararlaştırılması, servis koşullarında
(gerekiyorsa üst yetkililerinin onayını alarak) onarılacakların onarılması, bakımı yapılanlara
bakıldı damgasının konulması, gemiye montajı iş ve işlemlerini gerekli alındı-teslim edildi
belgelerinin düzenlenmesini “Telsiz elektronik teknisyeni” sıfatıyla servisteki iş bölümü ve
servis çalışanlarıyla uyum içinde ulusal ve uluslar arası kurallara göre yapan kişidir.
Görevleri
Gemide;
¾ İletişim araçlarının testlerini yapar.
¾ Acil durum ve günlük haberleşmeyi yapar.
¾ İletişim araçlarında oluşan arızaları belirler.
¾ Gemiyi yürüten sistemlerin elektronik donanımlarında oluşan arızaları belirler.
¾ Belirlenen arızaların
gemideki yedek parça, araç ve gereçle giderilip
giderilemeyeceğine karar verir.
85
¾ Gemideki yedek parça ve araç-gereçle giderilebilecek arızaları giderir. Arızası
süren aracı devreden çıkarır varsa yedeğini devreye alır.
¾ Gemi dışından alınması gereken yedek parça veya servis hizmeti için gereken
girişimi başlatır.
¾ Haberleşme ile ilgili iş ve işlemleri, ilişkili kurallara uygun olarak başlatır,
yürütür ve sonlandırır.
¾ Gemi yönetmeninin vereceği göreviyle bağdaşık diğer işleri yapar.
Kıyıda bakım servisinde;
¾ Arıza bildirim öyküsünü kaydeder, arızanın teknik tanımını yapar.
¾ Dönemsel bakım veya arıza giderimi gerektiren iletişim donanımının gemi
üzerinde veya serviste test, bakım ve onarımını yapar.
¾ Gemi elektronik seyir ve diğer elektronik ölçme, kontrol ve kumanda
donanımının test, bakım ve onarımını yapar.
¾ Her türden gemi elektronik donamının hasarsız sökülmesi, onarıldıktan sonra
yerine takılması işlerini servis çalışma düzeni içinde yapar.
¾ Yeni elektronik donanım için gemide yer seçimini yapar ve seçilen yere
donanımın takılıp çalışır duruma getirir. İş teslimi işlerini yapar.
¾ İş ve işlemlerini ilişkili kurallara uygun olarak başlatır, yürütür ve sonlandırır.
Gerekli her aşamada üst yetkililerinin onayını alarak iş ve işlemlerini yürütür.
¾ Servisteki iş paylaşım planıyla kendine düşen diğer işleri yapar.
86
GEMİ MAKİNE ZABİTİ
Tanımı
Makine zabiti; Gemi Adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Standartları
Hakkında Uluslar Arası Sözleşmesi’nin (STCW–78/95) AIII/1 kodlu eğitimini almış olan, 6
ay açık deniz stajını yapan ve idarenin yaptığı sınavda başarı gösteren, 750–3000 kw
arasında gemilerde ana makine operasyon, gemi yardımcı makineleri operasyon, elektrik
operasyonu, gemilerde bakım imalat ve gemi personel güvenliği işlemlerini kendi başına
belli bir süre içersinde yürüten nitelikli gemi adamıdır.
Görevleri
¾ İş organizasyonu yapmak.
¾ Ana makine operasyonu yapmak.
¾ Gemi yardımcı makineleri operasyonu yapmak.
¾ Elektrik operasyonu yapmak.
¾ Gemilerde bakım ve imalat yapmak.
¾ Denizde kişisel canlı kalma ve güvenlik işlemlerini yapmak.
87
YAT KAPTANI
Tanımı
Yat kaptanı; tekneyi seyrüsefere hazırlama, yolcu alma, limana yanaşma, ayrılma,
teknenin iç ve dış temizliği ile bakım tutum işlemlerini yaptırma bilgi ve becerisine sahip
nitelikli kişidir
Özel yat; yat tipinde inşa edilmiş, kamarası, tuvaleti, lavabosu, mutfağı olan, taşıdığı
yolcu sayısı on ikiyi geçmeyen gezi ve spor amacıyla yararlanılan gemidir.
Ticari yat; yat özeliklerinde inşa edilmiş, verdiği hizmet nedeniyle yolcudan belirli
bir ücret alınan, taşıdığı yolcu sayısı uluslar arası sularda on ikiyi, ulusal sularda otuz altıyı
geçemeyen, gezi ve spor amacıyla yararlanılan gemidir.
Yat kaptanlığı ise bu yatları yönetip yönlendirme mesleğidir. Bu mesleği yapan
kişiye “yat kaptanı” denir.
Görevleri
¾ Yat sınıfı teknede can, mal ve çevre güvenliğini sağlamak.
¾ Gemi bakımını sağlamak.
¾ Belge, delil toplamak ve kayıt tutmak.
¾ Personeli yönetmek.
¾ Eğitim vermek.
¾ Disiplin sağlamak,
¾ Yat sınıfı teknede sağlık hizmetlerini yürütmek.
¾ Yolcu kabulü yapmak.
¾ Haberleşmeyi sağlamak.
¾ Resmî işlemleri takip etmek.
¾ Hava durumunu takip etmek.
¾ Güverte seyir hazırlığı yapmak.
¾ Makineyi seyire hazırlamak.
¾ Güvenli manevra yapmak.
¾ Güvenli seyir yapmak.
¾ Çekek bakımları ve yatın indirilmesini sağlamak.
¾ Meslek eğitimi etkinliklerine katılmak.
88
BALIKÇI GEMİSİ KAPTANI
Tanımı
Balıkçı gemisi kaptanı; iş sağlığı ve iş güvenliği kuralları çerçevesinde, iş
organizasyonu yapabilen, her çeşit balıkçı gemisini kullanma yeterliliğine sahip olan, avlama
teknolojilerini uygulayabilen, av araç gereçlerini kullanabilen, avlanan ürünlerin hijyenik
şartlarda nakledilmesi, muhafazası konusunda bireysel ya da ekip çalışması yapma bilgi ve
becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
¾ Balıkçı gemisinde bulundurulması zorunlu olan belgeleri hazırlamak.
¾ İş sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin önlemleri almak.
¾ İş organizasyonu yapmak.
¾ Av operasyonu ile ilgili tüm güvenlik önlemlerini almak.
¾ Avcılık donanımlarının ön hazırlığını yapmak.
¾ Avlanma teknolojilerini kullanarak su ürünleri avcılığını gerçekleştirmek.
¾ Avcılık yoluyla elde edilen ürünleri hijyenik şartlarda muhafaza etmek.
¾ Avcılık yoluyla elde edilen ürünlerin nakliyesi konusunda ön hazırlık yapmak.
89
SU ÜRÜNLERİ ÜRETİM TEKNİSYENİ
Tanımı
Su ürünleri üretim teknisyeni; iş sağlığı ve iş güvenliği kuralları çerçevesinde, iş
organizasyonu yapabilen, tatlı ve tuzlu sularda yaşayan ekonomik değere sahip su
canlılarının sağımını yapabilen, kuluçka çalışması, yavru yetiştirme, semirtme, uzman
denetiminde su ürünlerinde hastalık kontrolü, su ürünlerinin bulunduğu ortamların hazırlığı
ve temizliği, tamir ve bakım işlemlerini bireysel ya da ekip çalışması ile yapabilme bilgi ve
becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
¾ İş sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin önlemleri almak.
¾ İş organizasyonu yapmak.
¾ Üretimde kullanılan araç gereçlerin ön hazırlığını yapmak.
¾ Su analizleri yapmak.
¾ Hastalıkları teşhis etmek ve tedavisini yapmak.
¾ Su canlılarının biyolojilerini incelemek.
¾ Anaç seçimi yapmak.
¾ Yumurta alma ve dölleme tekniklerini uygulamak.
¾ Kuluçka çalışması yapmak.
¾ Larva bakım ve beslenmesi yapmak.
¾ Seleksiyon (boylama) yapmak.
¾ Semirtme yapmak.
¾ Hasat etmek.
¾ Havuzların bakımını ve kullanılmasını sağlamak.
¾ Üretim ortamının tamir, bakım ve temizliğini yapmak.
¾ Yem ve malzeme stoklarını yapmak.
¾ Su ürünlerine ön işlem uygulamak.
¾ Su ürünlerini talebe göre işlemek.
¾ İşlenmiş su ürünlerini paketlemek.
¾ İşlenen ürünlerin soğuk zincir ve şoklama tekniklerine uygun olarak
muhafazasını sağlamak
¾ Mesleki eğitim faaliyetlerine katılmak.
90
C. MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER
Gemi yöneticisi olmak isteyenlerin;
¾ Bedenen ve ruhsal olarak sağlıklı, görme ve işitme duyu organları işlevlerini tam
olarak yerine getirir durumda,
¾ Teknolojik cihazları kullanma yeteneğine ve matematiksel düşünce yeteneğine
sahip,
¾ Disiplinli, takipçi ve titiz,
¾ Liderlik vasıflarına sahip,
¾ Koordineli çalışma, emir ve kumanda altında çalışma yeteneğine sahip,
¾ Sabırlı ve soğukkanlı,
¾ Zor ve değişken şartlara kolay uyum sağlayabilen,
¾ Deniz ile barışık,
¾ Gerektiğinde çabuk ve doğru karar verebilen,
¾ Yabancı dil konusunda yetenekli olmaları gerekir.
Gemi elektroniği ve haberleşme zabiti olmak isteyenler;
¾ Fen bilimleri özellikle fizik ve matematik alanında başarılı,
¾ Elektronik ve mekanik işlere karşı ilgili,
¾ Şekil algısı yeteneğine sahip,
¾ Göz ve ellerini uyum içinde kullanılabilen,
¾ Uzun süreli ve karmaşık işlerde yoğun dikkat ve sabır gösterebilen,
¾ Fiziksel ve ruhsal yönden sağlıklı ve dayanıklı,
¾ Teknolojik gelişmeleri izlemeye hevesli,
¾ Denizde yaşamayı seven ve gemilere karşı ilgisi olan,
¾ Temel düzeyde elektrik bilgileri, ileri düzeyde çizgisel ve sayısal elektronik
bilgileri edinmiş elektronik ölçme becerileri gelişmiş,
¾ Yabancı dili orta düzeyde öğrenmiş ve ilerletmeye istekli olmalıdır.
Makine zabiti olmak isteyenler;
¾ Denizde yaşam koşullarına uyum göstermelidir.
¾ Gemi Adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Standartları Hakkında
Uluslar arası Sözleşmesi’nin (STCW–78/95) A-III/1 kodlu eğitimi almış
olmaları gerekir.
¾ Mesleki yabancı dili çok iyi kullanabilir düzeyde olmaları gerekir.
¾ Göz ve ellerini eş güdümlü kullanabilme yeteneğine sahip olmalıdır.
¾ Temiz ve disiplinli olmalıdır.
¾ Çevreye karşı duyarlı olmalıdır.
¾ İş ahlakına sahip olmalıdır.
¾ İş güvenliği ilkelerine uyan mesleki eğitim almış kişiler olmalıdır.
Yat kaptanı olmak isteyenler;
¾ Hizmete dayalı yükselmeler dışında içeriği ve süresi, eğitim-sınav yönergesi ile
belirtilen “Yat kaptanlığı eğitimi”ni, onaylanan eğitim kurumlarında görmeli ve
buradan başarı ile mezun olmalıdır.
91
¾ Temel “Denizde Güvenlik Eğitimi” sertifikasını almalıdır.
¾ En azından “Kısa mesafe telsiz operatör” ehliyetine sahip olmalıdır.
Yukarıdaki üç koşulu yerine getirmiş veya sınav ve hizmete dayalı yükselmelerle
sınava girme aşamasına geldikten sonra yat kaptanlığı sınavını başarmalıdırlar.
Balıkçı gemisi kaptanı olmak isteyenlerin her türlü hava ve deniz şartlarında
çalışabilecek şekilde bedensel ve ruhsal bakımından sağlıklı olması istenir. Üretim
aşamasında görev alan kişilerde ise doğal koşullarda yaşamayı seven, canlı ile uğraşmaktan
zevk alan özelliklerin olması istenir. Fabrikasyon yöntemleriyle yapılan su ürünleri
işlemeciliğinde görev alacak kişiler ile avcılık operasyonlarında görev alacakların, soğuk ve
nemli ortamlarda çalışmalarında sağlık yönünden sakınca olmaması gerekir.
Su ürünleri üretim teknisyeni olmak isteyenler;
Üretim aşamasında görev alan kişilerde ise doğal koşullarda yaşamayı seven, canlı
ile uğraşmaktan zevk alan özelliklerin olması istenir. Fabrikasyon yöntemleriyle yapılan su
ürünleri işlemeciliğinde görev alacak kişiler ile avcılık operasyonlarında görev alacakların,
soğuk ve nemli ortamlarda çalışmalarında sağlık yönünden sakınca olmaması gerekir.
D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI
Denizciler genel olarak, denizde ve kıyıda/karada, açık havada ve gerektiğinde
kapalı ortamlarda çalışırlar. Bazen denizin içinde su üstünde ve su altında çalışılabilir.
Seyredilen bölgelerde çok farklı iklim şartlarında çalışmak durumundadırlar. Denizde, sakin,
durgun veya ağır hava şartlarında karşılaşabilirler. Burada herkesin kendi görevi vardır ve
acil durumlarda herkes İş güvenliğini birinci planda tutarak çalışmak zorundadır.
Denizcilik - gemi yöneticiliği bir meslek olduğu kadar aynı zamanda bir hayat
tarzıdır. Günün yirmi dört saatinde, aynı personel ile uzun sürelerle aynı çalışma ortamında
bulunulması ve aileden ayrı kalınması mesleği diğer mesleklerden farklı kılar.
Meslek lisesi mezunları başlangıçta ehliyetlerinin elverdiği küçük tonajlı gemilerde
çalışır. Bunlarda üç adet gemi yöneticisi bulunur. Bunlar, kaptan ve iki güverte zabiti
şeklindedir.
Gemi Adamları Yönetmeliği, gemide çalışma süresine, eğitim ve yeterlik
sınavlarında sağlanacak başarıya bağlı olarak büyük tonajlı gemilerde de çalışma imkânı
tanımaktadır.
Gemi Yöneticileri (Güverte zabitleri), çalışmalarını hem kapalı mekânlarda hem de
açık havada yürütürler. Seyredilen bölgelerde çok farklı iklim şartlarında çalışmak
durumundadırlar. Bazen sakin ve durgun, bazen de ağır hava ve deniz şartlarıyla
karşılaşabilirler.
Görevini yaparken diğer çalışanlarla etkileşimde bulunmak ve işlerini eş güdüm
hâlinde yürütmek durumundadır. İş hem mekanik ve elektrik/elektronik aletlerle hem de
insanlarla ilgilenmeyi gerektirmektedir.
Hareketli ve maceralı bir hayattan ve değişiklikten hoşlanan kişiler bu meslekte
mutlu olabilirler.
92
Gemi elektroniği ve haberleşme zabitleri, seyir hâlindeki gemiler , yer istasyonları
ve kıyı servis ve bakım istasyonlarında çalışmaktadır.
Gemide çalışacaklar için (deneyim ve yeteneklerine de bağlı olarak ücreti daha iyi
olabilir ) çalışma ortamı nemli, gürültülü, kokulu olabilir. Yolcu gemilerinin ne zaman, hangi
limanda olacağı yaklaşık olarak belirli olabilir ancak yük gemilerinde bu zaman büyük
oranda belirsizdir. Her ikisinde de aile ortamında bulunma zamanı planlanamayabilir.
Günlük çalışma saatleri düzensizdir. Çünkü işin biteceği saat planlanmaz.
Kıyıda bakım servislerinde ise günlük çalışmada işe başlama saati öngörülebilirse de
bitişi genelde işin sonlanmasına bağlı olur.
Gemi makine zabiti, çalışmalarını hem makine dairesinde hem de güvertede
yürütür. Makine zabiti, görevini yaparken ast üst ilişkilerini göz önüne alarak gemi
bünyesinde görevini yerine getirir. Vardiyasını teslim almadan önce gerekli kriterleri yerine
getirilerek hazırlığını yapar. Vardiya saatleri içerisinde görev yerini terk etmeksizin verilen
saatler içerisinde orada bulunmak zorundadır ve vardiya saatindeki çalışmalarını üstüne
rapor etmesi gerekir.
Gemi makine zabitleri; gemi makinesinin eski veya yeni olmasına göre rahat ya da
çok fazla gürültülü, yağlı, ağır kokulu (yağ veya mazot vb.) sıcak bir ortamda bulunurlar.
Ayrıca, gemi fırtınaya yakalandığında sallantı, deniz tutması, stres ve iş birliği gerektiren
koşullarda çalışır. Burada herkesin kendi görevi vardır ve acil durumlarda herkes makineye
iner. Baş makinist ve meslektaşları ile iletişim içerisindedir. İş güvenliğini birinci planda
tutarak dikkatli çalışmak zorundadır.
93
Yat kaptanları görevlerini denizde, tekne üzerinde yürütürler. Seyir alanları genelde
sahile yakın, tabiat güzelliğine ve/veya tarihî değerlere sahip kıyılardır. Yolcuları, genel
olarak üzerlerindeki çalışma yorgunluğunu atmaya gelmiş, eğlenmeye ve hoşgörüye açık
insanlardır.
Çalışma zamanı, genel olarak havaların güzel olduğu yaz aylarıdır. Genelde sabah
erken saatlerde yapılan seyir, güzel bir koyda demirleme ile biter. Gün boyunca yapılan su
sporları, geceleri eğlence ile sona erer. Geç saatlerde yatılan teknede, sabah uyku hakkı
sadece yolcunundur. Yatın çalışanları erkenden kalkar ve günlük programı uygulamaya
koyarlar.
Genelde dolaşılan koylar, yatçılara kötü havalarda sığınma imkânı verse de zaman
zaman şiddetli rüzgâr ve yüksek dalgaların hışmından kurtulma imkân olmaz.
Sağlık konusunda en büyük risk, sağlık sorununun kendisi değil, hastayı müdahale
için gerekli sağlık kuruluşuna ulaştırma zorluğudur.
Genelde kış ayları bakım aylarıdır. Çekeğe veya limana alınan tekneler, kış boyunca,
onarım ve bakımdan geçer ve yaza hazırlanır.
Hareketli ve renkli bir hayattan ve değişiklikten hoşlanan kişiler bu meslekte mutlu
olabilirler. Ancak tüm denizcilik mesleklerinde olduğu gibi, denizcilik ayrılık demektir. Bu
nedenle yat kaptanlığını seçenler, zamanı geldiğinde evlilik konusunda kararlarını düşünerek
vermek zorundadırlar.
Balıkçı gemisi kaptanları, çalışmalarını genel olarak açık ve kapalı mekanlarda,
sucul ortamlarda yürütürler. Görevlerini yaparken ekip çalışmasını uyum içinde
gerçekleştirirler.
Balıkçı gemilerinde çalışmak hava ve deniz şartlarıyla uğraşarak balık avcılığı
yapmak veya üretim, işleme faaliyetlerinde bulunmak ekip çalışmasının en üst standardını
gerektirmektedir. Bu sebeple insan ilişkilerinde başarılı, doğal ortamda çalışmayı seven,
yüzme ve dalma tecrübesine sahip kişiler bu alanda mutlu ve başarılı olurlar.
Su ürünleri üretim teknisyeni; çalışmalarını genel olarak açık ve kapalı
mekânlarda, su ortamında yürütürler. Görevlerini yaparken ekip çalışmasını uyum içinde
gerçekleştirir.
Üretim, işleme faaliyetlerinde bulunmak ekip çalışmasının en üst standardını
gerektirmektedir. Bu sebeple insan ilişkilerinde başarılı, doğal ortamda çalışmayı seven,
yüzme ve dalma tecrübesine sahip kişiler bu alanda mutlu ve başarılı olurlar.
94
E. İŞ BULMA İMKÂNLARI
Gemi yönetimi mezunu olan bir güverte zabiti deniz ulaştırması ile ilgili sektörlerde
yük, yolcu ve hizmet gemilerinde çalışırlar.
Özellikle meslekî tecrübe kazandıktan, ehliyetlerini yükselttikten ve iyi derecede
yabancı dil bilgisine sahip olduktan sonra, denizcilik firmalarının karadaki idare
merkezlerinde, geminin ofisten sevk ve idaresi hizmetlerinde, gemi kiralama, yük ve gemi
eşleştirme komisyonculuğu (brokerlik) gibi işlerde çalışma imkânına kavuşulabilirler.
Liman işletmelerinde ve deniz araçlarına hizmet veren (acente) firmalarda da iş
bulmak mümkündür. Bayanlarda güverte zabiti olarak çalışma oranı oldukça düşüktür, ancak
Uluslar Arası Denizcilik Teşkilatı10 (IMO ), bayanları denizcilik mesleğine özendirmeye
yönelik faaliyetlerin artırılması kararını almıştır. Kararın bu oranı artırması beklenmektedir.
Gemi elektroniği ve haberleşme zabitleri, seyir hâlindeki gemiler, yer istasyonları
ve kıyı servis ve bakım istasyonlarında çalışabilmektedir.
Makine zabiti; Gemi Adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Standartları
Hakkında Uluslar Arası Sözleşmesi’nin (STCW–78/95) AIII/1 kodlu eğitimi almış, 6 ay
açık deniz stajını yapan ve idarenin yaptığı sınavda başarı gösteren, 750–3000 KW gücüne
sahip gemilerde çalışma hakkını elde eden kişidir.
Deniz koşullarının haricinde karada gemi makineleri bakım onarım hizmeti veren
işletmelerde de çalışma imkânı vardır.
95
Gemi makineleri zabitleri gemilerde, tersanelerde ve motor atölyelerinde çalışırlar.
Ayrıca, devlete ait motor üretim ve bakım atölyelerinde usta olarak çalışabilirler.
Gemi makineleri zabitleri gemi haricinde, gemilere önderlik eden gemi şirketlerinde
ve özel oto servislerine başvuruda bulunarak kendilerine iş bulabilirler.
Yat kaptanlarının iş bulma olanaklarına gelince;
Yatları, ülkemizdeki mevcut duruma göre üç ayrı kategoriye sokabiliriz:
¾ 50 grt altı özel yatlar.
¾ 50 grt üstü özel yatlar.
¾ Ticari yatlar.
İlgili kurallara göre, yat kaptanları tüm yatlarda kaptanlık yapabilirler. Ancak, 50 grt
altı yatlarda “Amatör denizci” ehliyeti, kaptan için yeterli olduğundan, 50 grt üstü özel
yatlarda da yat sahipleri daha yüksek dereceli ehliyetlileri tercih ettiğinden iş bulma şansı
azalmaktadır.
Yat kaptanı ehliyetli kişilerin bugün en fazla iş bulma şansları, yat turizminde
kullanılan ticari yatlardadır. Yat turizmi, ülkemizde genellikle İstanbul ile Mersin arasındaki
alanlarda görülmekte olup yoğunluk sıralamasına göre, Bodrum, Fethiye, Marmaris, Çeşme,
Kuşadası yöresinde fazlaca gözükmektedir. Günü birlik geziler veya “Mavi Yolculuk” adı
altındaki haftalık geziler, ticari yatların genel çalışma şeklidir.
Balıkçı gemisi kaptanları, balık avcılığı ile uğraşanlar her çeşit balıkçı gemisinde
çalışabilirler. Üretim ve işleme teknoloji dalında görev alacak kişiler ise her çeşit iç su ve
deniz canlıları yetiştiriciliği yapan işletmelerde, işleme teknolojisi uygulayan fabrikalarda,
balık ıslah çalışmaları yapan kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilirler.
Su ürünleri üretim teknisyenleri, üretim ve işleme teknoloji dalında görev alacak
kişiler ise her çeşit iç su ve deniz canlıları yetiştiriciliği yapan işletmelerde, işleme
teknolojisi uygulayan fabrikalarda, balık ıslah çalışmaları yapan kamu kurum ve
kuruluşlarında istihdam edilirler.
F. EĞİTİM VE KARİYER İMKẬNLARI
Meslek eğitimi; meslek liselerinin (AML; TL ve ATL) Denizcilik Alanında diploma
programları ile Mesleki Eğitim Merkezleri ve çeşitli yaygın eğitim kurumlarında sertifika
programlarıyla verilmektedir.
Liseden sonra, yüksek öğrenime geçiş sınavını başaranlar lisan programlarına devam
edebilirler ya da meslek yüksek okullarının ilgili bölümüne sınavsız geçiş yapabilirler.
Meslek yüksek okulunu bitirenler, dikey geçiş sınavı ile lisans programlarına geçebilirler.
Gemi yöneticisi olmak isteyenler için;
Meslek eğitimi meslek liselerinin Gemi Adamlığı alanında diploma ve Gemi
Yönetimi (Güverte Zabitliği) dalında sertifika verilecektir.
12. sınıfa devam edenler, Gemi Adamları Yönetmeliği’nin öngördüğü yeterlik
sertifikalarını alarak miço (en düşük tayfa kademesi) sıfatıyla altı ay gemide eğitim görmek
şartıyla, on iki ay deniz hizmetini tamamladıktan ve gemici sınavını da başardıktan sonra
gemici olma imkânına sahip olurlar.
96
Mezuniyetin ardından Gemi Adamları Yönetmeliği hükümleri gereğince, uygun
tonajdaki gemilerde, toplam on iki ay deniz eğitimini başarı ile tamamlayan ve yeterlik
sınavını da başarıyla geçenler güverte zabiti sıfatını kazanırlar.
Güverte zabiti (3./ 4. kaptan) olarak iki yıl denizde vardiya zabitliği yaptıktan sonra,
yeterlik imtihanını da başarıyla geçenler gemilerde bir ileri kademe olan, Birinci zabit (2.
kaptan) olarak çalışma hakkını elde edebilirler. Devam eden süreçte yine gemi hizmeti ve
yeterlik sınavındaki başarılarla kaptanlık(süvari) mertebesine ulaşılabilir.
Mesleğin yapısından dolayı uluslar arası otoritelerin aldığı kararları ve değişiklikleri
takip ederek sürekli bir yenilenme ve gelişme süreci içinde olunmalıdır.
Ulusal ve uluslar arası eğitim kurumlarınca verilen kurs niteliğindeki eğitim
faaliyetlerine katılan zabitler, özellikle sektörün karadaki departmanlarında ve daha farklı
şartlarda iş bulma imkânlarına kavuşabilirler.
Meslek yüksek okullarının Güverte bölümüne sınavsız geçiş yapabilirler. Ön lisans
programlarını başarı ile bitirenler, ÖSYM tarafından açılan dikey geçiş sınavında başarılı
oldukları takdirde, Güverte, Deniz Ulaştırma, İşletme gibi lisans programlarına dikey geçiş
yapabilirler.
Gemi elektroniği ve haberleşme Öğretim dalını başaranlar
Eğitim ön koşulunu sağlamış olarak yönetimin13 açacağı 2. Sınıf Telsiz Elektronik
Operatörü Yeterlik Belgesi sınavına başvururlar. Sınavı başaranlar, gemi elektroniği ve
haberleşme zabiti olurlar. Bu yeterlik ile dünyanın her yerindeki ticari gemilerde “Gemi
telsiz elektronik zabiti”, (pasaport ve oturma çalışma izinleri kendisi veya şirketince
çözülürse) kıyıda gemi elektroniği bakım-onarım servislerinde “Telsiz elektronik teknisyeni”
olarak çalışabilirler.
Okulunda elde ettiği orta öğretim başarı puanına göre sınavsız geçişle
ilişkilendirildiği 13 meslek yüksek okulu programından birine yerleştirilmek için
başvurabilir. Yerleştirildikten sonra meslek yüksek okulunu başarıyla bitirmesi halinde yeni
dalında çalışabilir.
Meslek yüksek okulunu başarıyla bitirdikten sonra alanıyla ilişkilendirilmiş lisans
programlarından birine dikey geçiş sınavını başararak geçebilirler. Örneğin elektronik
mühendisliğine geçen öğrenci, bu dalda herhangi bir iş yapabileceği gibi gemilerde veya
kıyıda bakım servislerinde daha üst yetkili teknik sorumlu olarak çalışabilir.
İletişim araçlarındaki teknolojik gelişmeler kataloglarından ve ulusal veya uluslar
arası bilgi ağı ortamından izleyerek gemi elektronik iletişim aracı üreticileri veya kıyıda
gemi elektroniği bakım –onarım istasyonu işleticilerinin zaman zaman açtıkları meslek içi
eğitim çalışmalarına katılarak bilgilerini güncel tutarlar ve aranan teknik insan olmayı
sürdürebilirler.
Meslekte çalışmak yerine 4 yıllık ek eğitim almak üzere Elektronik Öğretmenliği,
Elektronik ve Bilgisayar Öğretmenliği, Elektronik ve Haberleşme Öğretmenliği lisans
programlarına girmek isterlerse üniversite giriş sınavı puanlarına ek puan alırlar.
Gemi makine zabiti olmak isteyenler için;
Meslek liselerinin “Gemi Makineleri” bölümlerinden mezun olanlar, istedikleri
taktirde, Gemi Makineleri, Endüstriyel Kalıpçılık, Hasat Sonrası Teknolojisi, Makine,
Makine Yağları ve Yağlama Teknolojisi, Mekatronik, Sondajcılık, Tarım Alet ve
97
Makineleri, Metalürji Malzeme, Otomotiv, Oto Boya Karoseri Doğrultma Teknikerliği,
Metalografi ve Malzeme Muayenesi ön lisans programına sınavsız geçiş için başvurabilirler.
Gereken koşullara sahip oldukları taktirde yerleştirilebilirler. Mezun olanların meslek
yüksek okullarının Gemi Makineleri Bölümüne sınavsız geçiş hakları bulunmaktadır. Meslek
yüksek okulunu başarıyla tamamlayan öğrenciler dikey geçiş sınavıyla, Gemi Makine
Mühendisliği bölümünün öngördüğü kontenjan sayısı kadar dikey geçiş yapabilirler.
Anadolu Meslek Liselerinin Gemi Makineleri Bölümünden mezun olanlar Makine
Resmi ve Konstrüksiyonu Öğretmenliği, Mekatronik Öğretmenliği ile Otomotiv
Öğretmenliği programlarına başvurdukları taktirde, ek puan almaları nedeniyle diğer
bölümlerden mezun olanlara göre öncelikle yerleştirilmektedir.
Makine zabiti yeterliği ile iki yıl denizde makine zabitliği yaptıktan sonra
sözleşmenin öngördüğü A-III/2 müfredat programı ile idarenin öngördüğü İngilizce
eğitiminin idare tarafından uygunluğu onaylanan bir eğitim kurumunda tamamlama,
idarenin öngördüğü “ikinci makinist” sınavında başarılı olma şartlarını yerine getirenler,
“ikinci makinist“ yeterliğini almaya hak kazanırlar.
İkinci makinist yeterliği ile iki yıl denizde ikinci makinistlik yapmak, idarenin
öngördüğü “başmakinist” sınavında başarılı olmak şartlarını yerine getirenler “başmakinist”
yeterliğini almaya hak kazanırlar.
Ülkemizde içeriği ve süresi, eğitim-sınav yönergesi ile belirtilen “Yat kaptanlığı
Eğitimi” veren onaylı eğitim kurumu olarak Bodrum ve Çeşme’de, meslek lisesi statüsünde
okullar bulunmaktadır. Bu okullarda okuyan öğrenciler;
¾ Ara sınıflarda aldıkları eğitim ile temel denizde güvenlik sertifikalarını ve yat ile
diğer gemilerde çalışabilmek için “Miço” belgelerini alabilmekte,
¾ Ara sınıflarda aldıkları eğitim ile“gemici” sınavına hazırlık kazanabilmekte,
¾ Okulda aldıkları eğitimle “Kısa mesafe telsiz operatör belgesi sınavı” için
hazırlık yapabilmekte,
¾ Okulda aldıkları eğitim “Yat kaptanlığı” sınavına girebilmekte,
¾ Yat kaptanı ehliyeti ile 3 yıl hizmet belgeleyenler, A-II/3 programını
tamamlarlarsa sınırlı vardiya zabiti sınavına girebilmekte,
¾ Mezuniyetten sonrası, iki yıllık meslek yüksek okullarına sınavsız geçebilmekte
ve güverte eğitimi alarak, burada da başarılı olmaları hâlinde tonaj sınırlaması
olan ticarî gemilerde güverte zabiti olarak görev yapabilmekte,
¾ Mezuniyetten sonrası, mesleklerinin devamı niteliğindeki dört yıllık programlar
için, ÖSS’ye ek puan ile girme imkânları olmakta,
¾ Mezuniyetten sonra, iki yıllık meslek yüksek okullarına geçenler, buradan da
mezun olmaları hâlinde, dikey geçiş sınavı ile mesleğinin devamı niteliğindeki
dört yıllık programlara geçiş yapabilmektedir.
Balıkçı gemisi kaptanı olmak isteyenler için;
Ülkemiz üniversitelerinde oldukça yaygın olan meslek yüksek okullarının su ürünleri
bölümüne sınavsız geçiş yapabilirler. Ön lisans programlarını başarıyla tamamlayanlar
gerekli şartları taşımaları hâlinde ÖSYM tarafından açılan dikey geçiş sınavı’nda başarılı
oldukları taktirde, su ürünleri mühendisliği lisans programına geçiş yapabilirler.
98
Su ürünleri üretim teknisyeni olmak isteyenler için;
Ülkemiz üniversitelerinde oldukça yaygın olan meslek yüksek okullarının su ürünleri
bölümüne sınavsız geçiş yapabilirler. Ön lisans programlarını başarıyla tamamlayanlar
gerekli şartları taşımaları hâlinde ÖSYM tarafından açılan dikey geçiş sınavı’nda başarılı
oldukları taktirde, su ürünleri mühendisliği lisans programına geçiş yapabilirler.
Mesleki Eğitim Merkezleri çıraklık eğitimi uygulama kapsamına alınan illerde ve
meslek dallarında aday çırak, çırak, kalfa ve ustalara eğitim vermek ve çeşitli meslek kursları
açmak suretiyle sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara insan gücünü yetiştirmek amacıyla
açılan eğitim kurumlarıdır.
Halk Eğitimi Merkezleri yaşam boyu öğrenme perspektifi içerisinde her zaman ve
her yerde uygulanabilecek yaygın eğitim programları ile her yaş ve düzeyde bireylere eğitim
sunmaktadır.
Mesleki Eğitim Merkezlerinde, Denizcilik alanında eğitim verilmektedir. Modüler
programlarla meslek liseleri arasında paralellik sağlandığından dolayı yatay ve dikey geçişler
olabilecektir.
Denizcilik alanında Eğitimi tamamlayarak denizcilikte gerekli temel yeterlikleri
kazanan meslek elemanları miço sıfatıyla altı ay gemide eğitim gördükten sonra Gemi
Adamları Yönetmeliği gereğince yeterlik sınavını girerler ve başarıyla geçenler denizcilik
sektöründe kariyer yapabilirler.
99
DİPNOTLAR
1. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı
2. Taksir: Kusur
3. Zimmet: Bir memurun kendisine verilen veya görevi nedeni ile koruması altında
bulunan parayı, para hükmündeki kâğıtları ve senetleri ve diğer malları tüketerek
kendisine mal etmek.
4. İhtilas: Zimmet suçunun fiilinin ortaya çıkmaması için hile kullanmak.
5. İrtikâp: Yiyicilik, görevini kötüye kullanarak hakkı olmayan bir paranın ödenmesini
sağlamak.
6. Gemi Adamları Yönetmeliği Madde 4
7. Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyûn
8. Seyr-i Sefain (Seyir)
9. IMO (International Maritime Organization)
10. İdare: Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı (Sınavı yapan kurum; Müsteşarlık adına
Gemi Adamları Sınav Merkezi (GASM)’dir.)
11. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı (RG: 24 Temmuz 2001 tarih ve 24472 sayılı)
Gemi adamları Yönetmeliğine dayalı Eğitim Ve Sınav Yönergesi
13. Gemi Adamları Yönetmeliği ( Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı RG: 31.07.2002
Gün, Sayı: 24832 )
12. Gemi Adamları Yönetmeliği ( Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı RG: 31.07.2002
Gün, Sayı: 24832 )
10. IMO (International Maritime Organization)
13. Yönetim: Şu anda, Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı, sınavı yapan kurum
Müsteşarlık adına Gemi Adamları Sınav Merkezi (GASM)’dir.
14. deadweight tonnage
15. IMO (International Maritime Organization)
100