Havaalanı Kavşağı EGS Business Park Blokları B2 Blok Kat: 16

Havaalanı Kavşağı EGS Business Park Blokları B2 Blok Kat: 16
34149 Yeşilköy Bakırköy / İSTANBUL
T: +90 212 468 34 00 F: +90 212 468 34 44
www.istka.org.tr - [email protected]
2
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
3
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
İÇİNDEKİLER
1. STRATEJİK KONUM
2. DEMOGRAFİK YAPI
3. EKONOMİK YAPI
4. GİRİŞİMCİLİK ve TİCARET
5. FİNANS
6. ULAŞIM
7. TURİZM
8. EMLAK PİYASASI
9. YAŞAM KALİTESİ
10. KÜRESEL GÖSTERGELER
4
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
2
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
ST R AT E J İ K KO N U M
3
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
4
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
Helsinki
3,5 saat
Londra
4 saat
ST R AT E J İ K KO N U M
Moskova
3 saat
Barselona
3,5 saat
İstanbul; Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan tartışmasız en
önemli kenti konumundadır. Hem Avrupa hem de Asya’ya açılan stratejik
bir geçiş noktası niteliğindedir.
İSTANBUL
Mumbai
6 saat
Kahire
2 saat
Kaynak: Uçuş Uzaklıkları, Türk Hava Yolları, 2011
Konum olarak kuzeyinde Karadeniz, güneyinde
Marmara Denizi, doğusunda Kocaeli, batısında
ise Tekirdağ yer almaktadır.
yüzölçümü ile Avrupa’nın diğer metropollerine
nazaran daha düşük bir nüfus yoğunluğuna
sahiptir. İstanbul’un büyüklüğü 39 ilçe ve
1 büyükşehir belediyesinin 25 milyar TL’ye
yaklaşan konsolide bütçeleri ile daha da anlam
kazanmaktadır.
Kent, jeopolitik avantajı sayesinde küresel
öneme sahip dünya şehirlerine ulaşım
konusunda yatırımcılara eşsiz fırsatlar
sunmaktadır. Kahire’ye 2 saat; Moskova’ya
3 saat; Londra’ya 4 saat; Barselona, Madrid
ve Paris’e ise 3,5 saat gibi kısa bir sürede
ulaşılabilmektedir.
İstanbul; Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu’yu
içine alan bölgede ekonomik merkez görevini
üstlenmektedir. Orta vadede bölgesel, uzun
vadede ise küresel bir finans merkezi olma
vizyonu ile hareket eden kent, dünyanın yükselen
şehirleri arasında kendine yer bulmaktadır.
2010 ADNKS verilerine göre İstanbul’da 13
milyonu aşkın nüfus yaşarken, 5.313 km 2
Nüfus ve Yüzölçümü, 2010
Nüfus
Ülke Nüfusuna
Oranı (%)
Yüzölçümü
Nüfus Yoğunluğu
İstanbul
13.255.685
%18
5.313
2.551
Türkiye
73.722.988
%100
785.347
96
Avrupa Birliği (27)
501.103.400
%680
4.422.773
113
(km2)
(Nüfus / km2)
Kaynak: TÜİK, 2010 ADNKS ve Eurostat verileri kullanılarak derlenmiştir.
5
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
6
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
D E M O G R A F İ K YA P I
7
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
8
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
D E M O G R A F İ K YA P I
2009 yılından 2010 yılına nüfus artış hızı %2,62
olmuştur. Kaba doğum hızı ise 2010 yılı itibarıyla
%1,61 olurken, genel doğurganlık hızı %6,27 olmuştur.
Avrupa Birliği İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması’na (İBBS) göre
belirlenen 26 Düzey 2 Bölgesi arasında İstanbul, Türkiye’de en büyük nüfusa
sahip bölge durumundadır.
Çalışma çağı olarak tanımlanan 15-64 yaş
grubunda bulunan 9 milyondan fazla nüfusun
varlığı, İstanbul için büyük bir işgücü kaynağı
oluşturduğu gibi, bu nüfusa yönelik istihdam
olanakları yaratılması ve işgücü piyasasının
gerektirdiği becerilerin kazandırılması ile
İstanbul için önemli bir fırsata dönüştürülebilir.
Kadın
Erkek
90+
85-89
80-84
75-79
70-74
65-69
60-64
55-59
50-54
45-49
40-44
35-39
30-34
25-29
20-24
15-19
10-14
5-9
0-4
6,0
4,0
2,0
0,0
2,0
Demografik göstergeler ele alındığında, 15-64
yaş grubundaki çalışma çağı nüfusunun %70,57
gibi yüksek bir orana sahip olması, bölgede
yaşayan genç nüfusu ön plana çıkarmaktadır.
TÜİK verilerine göre 2010 yılı itibarıyla medyan
yaş 29,98’dir.
Demografik Göstergeler, 2010
Nüfusun Yaş Yapısı, 2009
4,0
1975-2000 döneminde, toplam nüfus içinde göç
eden nüfusun payı artmış, 1975-1980 döneminde
%9,3’ten 1990-2000 döneminde %11’e yükselmiştir.
Aynı dönemlerde göç eden nüfus 3,6 milyondan
6,7 milyona yükselmiştir. Göç ile gelen nüfusun
doğurganlık oranının yüksek olması sayesinde,
İstanbul’da genç nüfus oranı sürekli artış
göstermiştir.
2010 yılında İstanbul’un aldığı göç, verdiğinden
fazla olmuş ve net göç 102.583 kişi olarak
gerçekleşmiştir. 2010 ADNKS’ye göre, Türkiye’de
göç eden yaklaşık her beş kişiden biri için İstanbul,
sunduğu imkanlarla cazip bir bölge olarak
görülmektedir. İstanbul’un aldığı göçün %77’sini
15-64 yaş grubu oluşturmaktadır.
İstanbul’un Göç Yapısı, 2010
Yaş Yapısı
6,0
0-14 Yaş
%23,87
15-64 Yaş
%70,57
65 Yaş ve Üzeri
%5,56
Medyan Yaş
29,98
Kaba Doğum Hızı
%1,61
Genel Doğurganlık Hızı
%6,27
Ölüm Sayısı
50.403
Kaynak: TÜİK, Türkiye İstatistik Yıllığı 2010.
İSTANBUL’UN ALDIĞI
GÖÇ
İSTANBUL
GÖÇ YAPISI
2010
439.515
İSTANBUL’UN VERDİĞİ GÖÇ
NET GÖÇ: 102.583
336.932
Kaynak: TÜİK, 2009.
Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2010.
9
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
10
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
D E M O G R A F İ K YA P I
Farklı milletlerden kente katılım sayesinde İstanbul
zengin kültürel çeşitliliğini daha da artırarak farklı
dünya görüşlerinin sentezine ulaşmak anlamında
örnek teşkil eder duruma gelmektedir.
Avrupa Kentlerinde Nüfus, 2007, milyon kişi
2009 yılı itibarıyla Türkiye’de mukim yabancı
nüfusun 42.228’i İstanbul’u tercih ederken, Bursa
ve Ankara sırasıyla ikinci ve üçüncü basamakta yer
almaktadır.
Avrupa
Sıralaması
Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan raporlara
bakıldığında 2007 yılı itibarıyla Avrupa kentlerinde
nüfus büyüklükleri bakımından İstanbul,
Moskova’nın ardından ikinci sırada yer almaktadır.
Aynı araştırmanın 2025 öngörüsünde ise İstanbul,
tüm Avrupa kentlerini geride bırakarak birinci
sıraya yerleşmektedir.
İstanbul Bölgesi, Avrupa’daki 317 adet Düzey 2
Bölgesi içinde nüfusu en yüksek bölge olup, nüfus
yoğunluğu yüksek bölgeler arasında yer almaktadır.
İBBS Düzey 2 Bölgeleri nüfus yoğunluğuna göre
sıralandığında 2007 yılı için Londra’nın merkezi
9.310 kişi/km2 ile ilk sırada yer alırken, İstanbul
Bölgesi 2.314 kişi/km2 ile 11. sırada yer almaktadır.
Nüfus
Şehir
Ülke
1
10,5
Moskova
Rusya
2
10,1
İstanbul*
Türkiye
3
9,9
Paris
Fransa
4
8,6
Londra
İngiltere
5
5,6
Madrid
İspanya
6
4,9
Barselona
İspanya
7
4,6
St Petersburg
Rusya
8
3,7
Ankara
Türkiye
9
3,4
Berlin
Almanya
10
3,3
Roma
İtalya
Kaynak: Birleşmiş Milletler, 2007 ve İstanbul Ticaret Odası 2009 Ekonomik Raporu verilerinden derlenmiştir.
*İstanbul’un 2007 nüfusu TÜİK’in yaptığı hane bazlı nüfus sayımına göre 12.573.836’dır.
Yabancı Nüfus, 2009
İstanbul
42.228
Bursa
11.495
Ankara
7.166
İzmir
6.707
Antalya
6.343
Kaynak: TÜİK, ADNKS ile belirlenen rakamları içerir.
11
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
12
12
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
İ STA N B UL K A LK I N M A A J A N SI
E KO N O M İ K YA P I
13
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
14
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
E KO N O M İ K YA P I
Kişi başına milli gelir, bölgelerarası yaşam standartlarını belirlemede
kullanılan öncü araçlardan biridir. Türkiye’nin ekonomi alanında lokomotifi
olan İstanbul, sunduğu eşsiz yatırım fırsatlarıyla diğer bölgelerden farklı bir
kategoriye yerleşmiştir.
2010 yılı itibarıyla Türkiye’de kişi başına
milli gelir 9.980 USD olarak gerçekleşirken,
İstanbul’da 10.352 USD olarak hesaplanmıştır.
Satın alma gücü paritesine göre kişi başına
GSYİH ise 2010 yılında Türkiye’de 48
iken AB(27) ülkelerinde 100 olarak tespit
edilmiştir. (Eurostat,2010)
TÜİK’ten elde edilen veriler ışığında son 10
yılda İstanbul’un kişi başına GSYİH’sinde
yaşanan hızlı artış göze çarpmaktadır. 2010
yılında İstanbul’da kişi başına milli gelirin
Türkiye’deki ortalama kişi başına milli gelirden
daha fazla olduğu görülmektedir.
Küresel ekonomide kendine daha fazla pay
edinmek isteyen İstanbul, son yıllarda yaşanan
finansal krizi başarıyla atlatmış ve dünyaca
ünlü kredi derecelendirme şirketlerinden
övgü dolu yorumlar almıştır. Küresel şehirlerin
birçoğunun notları düşerken, İstanbul’un kredi
notu yükselmiştir. Bu açıdan bakıldığında,
göreli olarak İstanbul, diğer dünya kentlerine
göre daha parlak bir profil çizmiştir.
PricewaterhouseCoopers tarafından yapılan
“Dünya’nın en büyük şehirleri ve 2025
Kişi Başına Milli Gelir, 2010
İstanbul
10.352 $
Türkiye
9.980 $
tahminleri” konulu araştırmada yer alan
tabloda İstanbul’un 2008 itibarıyla GSYİH’si
baz alındığında Madrid’in ardından Avrupa’nın
en büyük 5., dünyanın ise 34. şehir ekonomisi
olduğu görülmektedir. Bu araştırmada
Birleşmiş Milletler’in nüfus tahminleri
kullanılmış olup, hesaplamaya dahil edilen
şehir sayısı 151’dir.
2025 tahminleri göstermektedir ki ilk 10’da
yer alan ekonomilerden sadece Londra,
Moskova ve İstanbul yükselme trendi
sergileyecektir.
Yine aynı araştırmanın 2008-2025
projeksiyonlarında İstanbul, Rio de Janeiro
ve Sao Paulo’nun %100 civarında büyüme
göstermesi beklenmektedir.
OECD ülkelerine bakıldığında ise 1995-2002
arası oluşan kişi başı milli gelir ile kişi başı
bölgesel gelir farkı, 2008-2025 döneminde
yarıya inmektedir.
Seçilen GSYİH hesaplamasında, satın
alma gücü paritesi benimsenmiş ve döviz
piyasasında oluşan farklılıklar elimine
edilmiştir.
Kaynak: TÜİK , 2010.
Avrupa Kentlerinin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Verilerine Göre Sıralaması 2008, milyar $
Avrupa
Sıralaması
Dünya
Sıralaması
2025 Tahmini
Sıra
1
5
4
2
6
3
2008 GSYİH
Şehir
Ülke
565
Londra
İngiltere
8
564
Paris
Fransa
15
12
321
Moskova
Rusya
4
26
32
230
Madrid
İspanya
5
34
28
*182
İstanbul
Türkiye
6
35
42
177
Barselona
İspanya
7
43
53
144
Roma
İtalya
8
46
65
136
Milano
İtalya
9
50
67
122
Viyana
Avusturya
10
66
76
98
Lizbon
Portekiz
Kaynak: PricewaterhouseCoopers, “Which are the largest city economies in the world and how might this change by 2025?”, 2008.
Tablo 3.10: “Full listing of urban agglomeration GDP rankings and illustrative projection to 2025”
* TÜİK tarafından açıklanan 2008 yılı GSYİH rakamı 135,5 milyar $’dır.
15
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
16
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
İstanbul’da İstihdam Bazlı Üretim Yapısı, 2010
Tarım %0,4
E KO N O M İ K YA P I
2000-2010 yılları arasındaki değişimine
baktığımızda Türkiye’de GSYİH 265,4 milyar
USD’den 735,8 milyar USD’ye yükselirken,
İstanbul için bu rakam 58,7 milyar USD’den
137,2 milyar USD’ye yükselmiştir. 2010 yılında
Türkiye 735,8 milyar USD olan GSYİH’si ile
34 OECD ülkesi arasında 16. büyük ekonomi
olurken ülke ekonomisi içinde İstanbul’un payı
2000-2010 yılları arasında %21-24 bandında
seyretmiştir.
Beşeri sermaye, finansal sermayeden farklı
olarak günden güne kırılganlık ve değişim
göstermeyen, ülkelerin sahip olabileceği
en değerli hazinedir. Özellikle genç işgücü,
hem ulusal hem de bölgesel kalkınmada
fark yaratabilecek etkenler arasında ön
sıralarda yer almaktadır. Bu çerçevede
10 milyona yaklaşan 15 yaş üstü nüfusu
ile İstanbul, nitelikli personel ihtiyaçlarını
karşılayabilmektedir.
İstanbul’da 2010 yılı itibarıyla istihdam
edilen 3,7 milyon kişinin tamamına yakını
(%99) aktif çalışan konumundadır. Türkiye
ortalaması ise %75,1’de kalmıştır. İstanbul’un
toplam ülke istihdamı içindeki payı ise
%23,1 düzeyindedir. Bu göstergeler ışığında
İstanbul, kayıtlı istihdam ve iş hayatına aktif
katılım konularında ülkenin lideri konumunda
bulunmaktadır.
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 2000 - 2010
Hizmet
Sanayi
%59,6
%39,9
Kaynak: TÜİK, Türkiye İstatistik Yıllığı, 2010.
İşgücü, 2010
İstanbul
Türkiye
Kurumsal Olmayan İşgücü (bin kişi)
(bin kişi)
Nüfus (+15 yaş)
12.593
71.343
9.633
52.541
İşgücü
(bin kişi)
4.604
25.641
İstihdam
(bin kişi)
3.947
22.594
(bin kişi)
İşsizlik
İşgücü Sayılmayan Nüfus (bin kişi)
658
3.046
5.029
26.901
İşgücü Katılım Oranı
% 47,8
% 48,8
İşsizlik Oranı
%14,3
% 11,9
İstihdam Oranı
% 41,0
% 43,0
Kaynak: TÜİK, Türkiye İstatistik Yıllığı, 2010.
Sosyal Güvenlik Kurumuna Kayıtlı Çalışanlar, Ağustos 2010
Türkiye milyar Dolar
İstanbul
İstihdama
Oranı
Türkiye
İstihdama
Oranı
İstanbul’un
Toplamdaki
Payı
Aktif Çalışan
3.689.391
%99
15.969.748
%75
%23
Aylık Alan
1.839.435
İstanbul milyar Dolar
Kaynak: TÜİK, 2010.
9.434.209
%20
Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, 2010.
17
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
18
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
E KO N O M İ K YA P I
Finansal Kriz Sonrası Ekonomik Toparlanma, 2010
Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan
“Binyıl Kalkınma Hedefleri” doğrultusunda
esas alınan göstergelerden biri de “istihdamın
nüfus içindeki payı” olarak tanımlanmıştır.
Hizmet odaklı ekonomik faaliyetlere yönelik
eğilim sergileyen İstanbul’da, tarım sektörünün
istihdamdaki payı %0,4 olarak hesaplanmıştır.
Bu oran Türkiye tarımı için %25,2’dir.
Hizmetler sektörü İstanbul’da sağlanan
istihdamın %59,6 gibi yüksek bir oranını temsil
ederken, Türkiye ortalamasının üzerinde
seyretmiş ve Avrupa Birliği seviyesine
yaklaşmıştır. Türkiye ve Avrupa Birliği
ülkelerinin hizmetler sektörü istihdamı sırasıyla
%48,6 ve %63,4 olarak gerçekleşmiştir.
80’li yıllarda Türkiye’de büyüme ve istihdamın
lokomotifi konumunda bulunan sanayi sektörü,
bu özelliğini hizmetler sektörüne devretmiştir.
2004-2010 yılları arasında İstanbul’da sektörel
gelişimlere göz attığımızda tarım sektörünün
istihdamdaki payında yatay bir seyir izlenirken,
sanayi sektörünün toplamdaki payında %2,4
düşüş gözlenmiştir. Öte yandan hizmetler
sektörünün payı yükseliş trendi göstermiş ve
%57,2’den 2010 yılında %59,6’ya çıkmıştır.
2000’li yıllar ve özellikle 2007 sonrası patlak
veren küresel finansal kriz, ekonomilerde
hatırı sayılır düşüşlere sebebiyet vermiş ve
1930’ların “Büyük Buhran”ından sonra “Büyük
Duraklama” olarak literatürdeki yerini almıştır.
Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre
1997-2007 arası dünyanın toplam gayrı safi
hasılası yıllık %3,2 büyürken, 2008-2009’da
bu oran %-2 olarak hesaplanmıştır. Brookings
tarafından hazırlanan “Global Metro Monitor”
raporunda küresel kriz sonrası dünyanın
150 önemli metropol şehri ekonomik açıdan
incelenmiştir. Seçilen “Resesyon öncesi”,
“Resesyon” ve “Toparlanma” safhalarında
kü res el etki ye s ahi p met ropolleri n
performansları gözlemlenmiştir.
Finansal kriz sonrası en hızlı toparlanmayı
sağlayan şehirler arasında dikkat çekici
nokta; ilk 30 şehir arasında Amerika Birleşik
Devletleri’nden hiçbir kentin yer almaması ve
Avrupa’dan sadece İstanbul’un bulunmasıdır.
İstanbul, finansal krizden çıkma noktasında
lider konumda yer alarak, en hızlı büyüyen
Çin ekonomisine bağlı şehirleri bile geride
bırakmıştır.
Dünya Sıralaması
Şehir
Ülke
1
İstanbul
Türkiye
2
Shenzhen
Çin
3
Lima
Peru
4
Singapore
Singapur
5
Santiago
Şili
6
Şanghay
Çin
7
Guangzhou
Çin
8
Pekin
Çin
9
Manila
Filipinler
10
Rio de Janeiro
Brezilya
Kaynak: Brookings/LSE Global Metro Monitor, 2010.
İstanbul’da İstihdam Bazlı Gelişim 2004 - 2010
İstihdam Bazlı Üretim Yapısı
Ekonomik Sektörlere Göre
Dağılım, 2010
İstanbul
Türkiye
Avrupa Birliği
Tarım
%0,4
%25,2
%1,9
Sanayi
%39,9
%26,2
%30,6
Hizmet
%59,6
%48,6
%63,4
Hizmet
Kaynak: TÜİK ve CIA World Fact Book, 2010.
Sanayi
Tarım
Kaynak: TÜİK, Türkiye İstatistik Yıllığı, 2010.
19
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
20
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
GİRİŞİMCİLİK ve TİCARET
21
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
22
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
GİRİŞİMCİLİK ve TİCARET
İstanbul Ticaret Odası araştırmalarına göre, İstanbul Ticaret Sicili’ne kayıtlı
548.400 firmanın %60’ını sermaye şirketleri, %34,8’ini şahıs işletmeleri,
%2,5’ini ise şahıs şirketleri oluşturmaktadır. Ayrıca, İstanbul’da 631 holding,
43 banka merkezi ve 3.082 banka şubesi faaliyet göstermektedir.
İstihdamın artırılması ve yüksek katma değer
üreten ekonomik faaliyetlerin tercih edilmesi
hedefleri; kurulan şirket sayısı ve yapılan
girişimlerle doğru orantılıdır.İstanbul’da
gerçekleşen toplam girişim sayısı 2009 yılı
itibarıyla Türkiye’nin %23,5’ine tekabül eden
819.781’dir. 2010 başında Türkiye’de kurulan
yabancı sermayeli şirketlerin %55,5’i İstanbul’u
merkez olarak belirlemiştir. Bu açıdan da
İstanbul, küresel sermaye çekme noktasında
bölgede lider konumdadır.
Girişim sayıları açısından bakıldığında; toptan
ve perakende sektörü ile imalat sektörü 2008
yılında İstanbul’da iş kaydı tutulan birinci ve
ikinci sektörler olmuşlardır.
Gelişme potansiyeli taşıyan ve/veya rekabet
düzeyi yüksek öncelikli sektörler, İstanbul’un
orta vadede gelişimini etkileyecek ve küresel
kentler arasında hak ettiği yeri almasına katkı
sağlayacaktır.
Posta ve telekomünikasyon ile Ar-Ge
hizmetlerine ilişkin analizler ise bu sektörlerin
toplam rekabet pozisyonlarının düşük olduğu
sonucunu ortaya çıkarmıştır. Aynı doğrultuda
girdi koşulları da her iki sektör için düşük
seviye olarak ölçülmüştür.
İstanbul’da hizmet sektörlerine odaklanan
ekonomik yapı; çevresel ve kültürel
sürdürülebilirlik açısından da fayda
sağlamaktadır. Yerel ve ulusal aktörler,
yatırımların çerçevelerini bu doğrultuda
çizmektedir.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından
yayımlanan “Hizmet Sektörü Araştırma ve
Değerlendirmeleri: İstanbul Hizmet Raporu”na
göre üst düzey hizmetler (danışmanlık vs.),
kültür ve turizm sektörleri toplam rekabet
açısından girdi koşullarıyla paralel olarak
yüksek seviyede çıkmıştır.
23
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
İstanbul’da İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayıları, 2009
%0
%11
Madencilik ve Taşocakçılığı
İmalat
Elektrik, Gaz ve Su
İnşaat
Toptan ve Parekende Ticaret
Otel, Lokanta ve Kahvehane
Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme
Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri
Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri
Eğitim
Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler
Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri
%0
%4
%42
%23
%1
%0 %6
%1 %8
%4
Kaynak: TÜİK, Bölgesel Göstergeler, 2009.
İşletmeler, 2010
İstanbul
Türkiye
İstanbul’un Payı
Kurulan Şirket ve Kooperatif Sayısı
36.890
102.913
% 35,8
Tasfiye Olan veya Kapanan Şirket ve Kooperatif Sayısı
19.814
61.664
% 32,1
İş Kayıtlarına Göre Toplam Girişim Sayısı (2008)
819.781
3.490.786
% 23,5
Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2009 ve
Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi, 2011
24
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
GİRİŞİMCİLİK ve TİCARET
2008 yılında 439 milyar dolara ulaşan küresel doğrudan yatırım hacmi, krizin de etkisiyle 2010
yılında 296 milyar dolara gerilemiştir. 2003-2010 yılları arasında Türkiye 89 milyar dolar küresel
yatırım çekerek bu alandaki iddiasını ortaya koymuştur. Deloitte tarafından yapılan tahminlere
göre 2014 yılında 26 milyar dolar küresel doğrudan yatırımın ülkemize gelmesi beklenmektedir.
Gelen doğrudan yatırımların başında ticari hizmetler %21 ile yer alırken, otomotiv %15, bilişimtelekomünikasyon %10, elektrik-elektronik ise yine %10 pay almaktadır.
İstanbul Hizmet Sektörleri Rekabetçilik Seviyesi, 2008
Girdi
Koşulları
Firma
Stratejisi
ve Rekabet
Yapısı
Talep
Koşulları
İlgili ve
Destekleyici
Kruluşlar
Devlet
Toplam
Rekabet
Pozisyonu
Üst Düzey Hizmetler
Yüksek
Düşük
Orta
Yüksek
Yüksek
Yüksek
Kültür
Yüksek
Orta
Yüksek
Orta
Yüksek
Yüksek
Turizm
Yüksek
Düşük
Yüksek
Orta
Orta
Yüksek
Perakende ve Ticaret
Orta
Yüksek
Yüksek
Düşük
Orta
Orta
Finans
Orta
Orta
Düşük
Yüksek
Orta
Orta
Toptan Ticaret
Orta
Düşük
Yüksek
Orta
Orta
Orta
Bilişim
Orta
Orta
Orta
Orta
Orta
Orta
Eğitim
Orta
Orta
Düşük
Yüksek
Orta
Gayrimenkul
Orta
Düşük
Yüksek
Orta
Sağlık
Orta
Orta
Yüksek
Lojistik
Orta
Düşük
Posta ve Telekomünikasyon
Düşük
Ar-Ge Hizmetleri
Düşük
Ticari Hizmetler
%21
Otomotiv
%15
Bilişim ve Telekomünikasyon
%10
Elektrik & Elektronik
%10
Orta
Makine & Teçhizat
%9
Orta
Orta
Ulaşım & Ulaşım Hizmetleri
%9
Düşük
Orta
Orta
Metal (Demir-Çelik)
%7
Yüksek
Düşük
Orta
Orta
Gıda
%5
Orta
Orta
Düşük
Orta
Düşük
Plastik & Kauçuk
%5
Orta
Düşük
Orta
Düşük
Düşük
Diğer
%9
Kaynak: İBB, 2008, İstanbul Hizmet Sektörü Araştırma ve Değerlendirmeleri: İstanbul Hizmet Raporu.
25
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
Türkiye’ye Gelen Küresel
Yatırım Projelerinin Bölgelere
Göre Dağılımı, 2009
Türkiye’ye Gelen Küresel
Yatırımların Sektörlere Göre
Dağılımı, 2009
İstanbul
Kocaeli
İzmir
Bursa
Tekirdağ
Ankara
Sakarya
Manisa
Diğer
Sayı
Aldığı Pay
113
%47
27
%11
21
%9
17
%7
14
%6
13
%5
9
%4
6
%2
21
%9
Kaynak: Oxford Intelligence, 03.03.2011 Ankara, Ulusal
Yatırım Destek ve Tanıtım Stratejileri Çalıştayı.
Kaynak: Oxford Intelligence, 03.03.2011 Ankara, Ulusal
Yatırım Destek ve Tanıtım Stratejileri Çalıştayı.
26
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
GİRİŞİMCİLİK ve TİCARET
2009 yılı itibarıyla ülkemize gelen uluslararası
sermaye yatırımlarının yarısına yakını İstanbul’u
tercih etmiştir. Bu tercihin doğal iki nedeni
vardır: “Bölgenin coğrafi ve fiziki koşulları”
ve “bölgenin nitelikli işgücü”. İstanbul’un
küresel doğrudan yatırım havuzundan aldığı
pay her geçen yıl artmakla beraber yoğunlukla
ticari hizmetler ve bilişim sektörleri ön plana
çıkmaktadır.
Dış Ticaret 2010, Milyar USD
Fikri mülkiyet hakkı kavramı son yıllarda
önemli bir gündem maddesi haline gelmiş
olup; Ar-Ge, buluş ve yenilik çalışmalarının
düzeyinin büyüklüğü hususunda bir kıstas
olarak kullanılan patent sistemi ülkelerin
ekonomik büyüme ve gelişmelerini açıklamakta
kullanılmaya başlanmıştır.
2010 yılı itibarıyla Türk Patent Enstitüsü’ne
yapılan toplam 3.250 patent başvurusunun
%42’sine tekabül eden 1.370 başvuru ile
İstanbul, diğer illerle karşılaştırıldığında ilk
sırada yer almaktadır. İstanbul’un ardından
ise %10’luk pay ile Ankara gelmektedir. 2010
yılında Türkiye’de yapılan toplam 2.994 faydalı
model başvurusunun %46’sına tekabül eden
1.384’ü İstanbul’dan gerçekleştirilmiştir.
2010 yılında marka başvuru sayılarına
bakıldığında ise yine İstanbul’un liderliği göze
çarpmaktadır. Tüm Türkiye’de yapılan marka
başvurularının %50’sine denk gelen 37.150’si
İstanbul’dan gerçekleştirilmiştir.
İstanbul’da bulunan hem ithalat hem de ihracat
firmalarının sayısı, Türkiye’nin geri kalan 80
ilinin toplamından daha fazladır. Bu çerçevede,
26.551 adet ihracat firması ile 34.178
ithalat firması il sınırları içerisinde faaliyet
27
İstanbul
Türkiye
İstanbul’un Payı
İhracat
53,17
113,9
%47
İthalat
98,40
185,5
%53
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı, 2010.
İhracat ve İthalat Yapan Firmalar, 2010
göstermektedir. Dış ticaret firmalarının
sayısından da belli olacağı üzere, ithalat ve
ihracatın ana üssü olan İstanbul, Türkiye dış
ticaretinin %50’den fazlasını gerçekleştirerek
bu alanda da rakipsiz olduğunu kanıtlamıştır.
2010 yılı sonunda İstanbul’da yıllık ihracat
53,17 milyar USD olurken, ithalat 98,4 milyar
USD olarak hesaplanmıştır. Dış ticarette en
büyük ortak Almanya olmuştur. Diğer bir
ekonomik gösterge olan satın alma gücü
paritesine göre Türkiye ortalaması 1,00
olarak alındığında İstanbul 1,14’lük endeks ile
en yüksek satın alma gücü paritesine sahiptir
(TÜİK, 2010).
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
İstanbul
Türkiye
İstanbul’un Payı
İhracatçı Firma Sayısı
26.551
50.380
%53
İthalatçı Firma Sayısı
34.178
59.163
%58
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı, 2010.
İstanbul’da Ar-Ge ve Yenilik, 2010
İstanbul
Türkiye
İstanbul’un Payı
Patent Başvuru Sayısı
1.370
3.250
%42
Faydalı Model Başvuru Sayısı
1.384
2.994
%46
Marka Başvuru Sayısı
37.150
74.300
%50
Kaynak: Türk Patent Enstitüsü, 2010.
28
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
FİNANS
29
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
30
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
FİNANS
Finans sektörü katma değeri yüksek ürün/hizmet sunma kapasitesi olan,
küresel piyasalarla etkileşim içerisinde bulunan ve kaynakların toplanması
ve etkin bir şekilde dağıtılmasını sağlayan yeniliklere açık bir sektördür.
Türkiye’de sektörün 2005 yılı itibarıyla 7 milyar
TL olan toplam karı, 2009 yılına kadar 3,1
katına çıkmış ve 22,11 milyar TL’ye ulaşmıştır.
İstanbul bazında finans sektörü masaya
yatırıldığında orta vadeli “Bölgesel Finans
Merkezi” ve uzun vadeli “Uluslararası Finans
Merkezi“ olma hedefi kapsamında hazırlanan
ulusal stratejiler, ileriye dönük olarak küresel
etkinliğin daha da artacağının ön işaretleridir.
Gelişme ve büyüme potansiyeline sahip
şirketlerin sermaye piyasalarından fon
sağlamak amacıyla ihraç edecekleri menkul
kıymetlerin işlem görebileceği şeffaf ve düzenli
bir ortam yaratmak amacıyla 2009 yılında
İMKB bünyesinde Gelişen İşletmeler Piyasası
kurulmuştur. İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası’nda 2009 itibarıyla toplam 103 hisse
senedi piyasası kurumu, 103 gelişen işletme,
128 kesin alım-satım kuruluşu, 93 repo-ters
repo kuruluşu ve 129 uluslararası tahvil pazarı
kuruluşu bulunmaktadır.
Temel göstergeler arasında yer alan banka
mevduatları 2010 yılında 166 milyar USD
dolaylarında gerçekleşirken, banka kredileri
ise 126,8 milyar USD olmuştur.
1 Mart 2010 tarihi itibarıyla Türkiye’de aktif
olarak faaliyet gösteren 49 bankanın genel
müdürlüğü bulunduğu yer bakımından sahiplik
ve fonksiyon bazlı olarak incelendiğinde 24
adet yabancı sermayeli ve 17 adet yerli
sermayeli özel bankanın tamamının genel
müdürlüklerinin İstanbul’da bulunduğu
görülmektedir. Diğer taraftan, bankalar
fonksiyon grupları bakımından ele alındığında;
4 katılım bankasının tümünün, 13 yatırım
bankasının 10’unun ve 32 mevduat bankasının
29’unun genel merkezlerinin İstanbul’da
yer aldığı görülmektedir. İstanbul bu
özelliği ile Türkiye’deki bankacılığın merkezi
konumundadır.
Ekonomide yer alan “sıcak para akışı”
kavramının en çok uygulandığı yer olan
borsalar, kısa vadede yatırımcılar açısından
ülke performansları ve beklentilerini belirleyen
göstergeler olarak da değerlendirilmektedir.
31
2009 yılı, küresel finansal krizin kalıntıları
içinde toparlanma eğilimi gösterebilen ve
bu kalıntıların altında yok olan ekonomileri
açığa çıkarırken, İstanbul küresel etkinliğini
ve çekiciliğini Menkul Kıymetler Borsası’ndaki
performansı ile göstermiştir. 2009 yılı ele
alındığında en çok kazandıran 6. borsa olarak
yatırımcılarına kazandırmaya devam etmiştir.
Bankalar, 2010
Genel Müdürlükler
Sahiplik Grubu
İstanbul
Türkiye
İstanbul’un
Payı
Kamu
2
8
%25
Özel Yerli
17
17
%100
Özel yabancı
24
24
%100
Fonksiyon Grubu
Katılım
4
4
%100
Yatırım
10
13
%77
Mevduat
29
32
%91
Kaynak: Bankacılık Düzenleme ve
Denetleme Kurulu, 2010.
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, 2010
Faaliyet Gösteren Aracı Kuruluş Sayısı
Banka Mevduatları ve Krediler, 2010
Milyar USD
İstanbul
Türkiye
İstanbul’un
Payı
Mevduat
166,0
399,6
%41
Kredi
126,8
329,7
%38
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
Aracı
Kurum
Yatırım ve
Kalkınma
Bankası
Ticari
Banka
Toplam
Hisse Senetleri
103
0
0
103
Gelişen İşletmeler
103
0
0
103
Tahvil ve Bono Kesin Alım-Satım Pazarı
88
11
29
128
Tahvil ve Bono Repo-Ters Repo Pazarı
54
11
28
93
Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı
33
6
21
60
89
11
29
129
Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası
Uluslararası Tahvil Pazarı
Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği, 2010.
Kaynak: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, 2010 .
32
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
ULAŞIM
33
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
34
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
UL AŞIM
Toplu Taşıma, 2009
Toplamdaki Pay
Ulaşım; insanların yaşadıkları bölgenin ekonomik, sosyal ve kültürel hayatına
katılımını, birbirleriyle etkileşimi ve iletişimini mümkün kılmaktadır. Bu çerçevede
ulaşım sistemi insanların yanı sıra malların, hizmetlerin, bilginin hareketliliğini ve
dolaşımını kolaylaştırarak erişilebilirliğin artırılmasını sağlayan en temel unsurdur.
Bireylere sunduğu esnek hareketlilik olanağı nedeniyle
otomobillerin kentsel ulaşımda yaygın olarak kullanılmaya
başlanması, kentlerin son dönemdeki gelişimini ve kent
hayatını etkileyen önemli olgular arasında yer almaktadır.
Kara Ulaşımı
%88,3
Deniz Ulaşımı
%3,3
Raylı Sistem
%8,4
Araç Sayısı
Kara Ulaşımı
Günlük Yolcu Sayısı
Toplamdaki Pay
1.602.730
2.800.000
%27,1
İETT ve ÖHO
4.883
2.554.779
%24,7
Servis
36.902
2.419.000
%23,4
Minibüs ve Dolmuş
6.951
2.011.700
%19,5
Özel Oto
17.222
535.000
%5,2
1.668.131
10.352.000
%100
Deniz Ulaşımı
Araç Sayısı
Günlük Yolcu Sayısı
236
120.000
Toplamdaki Pay
Deniz Motorları
Şehir Hatları
52
230.000
Deniz Otobüsleri
26
30.000
%8
314
380.000
%100
Sistem Uzunluğu (km)
Günlük Yolcu Sayısı
Toplamdaki Pay
Banliyö
72,0
134.664
%13,6
Günlük taşınan yolcu sayısı 11,7 milyon kişidir. Bunların ise
sadece 2,8 milyonu özel oto ile seyahat ederken, 8,9 milyon
kişi toplu taşıma araçlarını tercih etmektedir.
Tramvay
34,6
331.407
%33,5
Metro & Hafif Raylı
33,8
456.184
%46,1
Nostaljik Tramvay
4,2
10.000
%1,0
İstanbul’da bulunan Atatürk ve Sabiha Gökçen
Havalimanları, çağın ihtiyaçlarını karşılayan modern ve
teknolojik mekanlar olarak göze çarpmaktadır. Atatürk
Havalimanı, yıllık 30 milyondan fazla yolcu sayısı ile
Türkiye’nin en yoğun havalimanıdır. Bunlara ek olarak
Skytrax dergisi tarafından 2011 yılında Avrupa’nın en iyi
havalimanı seçilmiştir.
Füniküler ve Teleferik
1,9
57.293
%5,8
146,5
989.548
%100
İstanbul’da 2009 yılında günlük toplam yolcu sayısında kara
ulaşımı %88,3 oranında ağırlığa sahipken, deniz ulaşımının
oranı %3,2 olarak gerçekleşmiştir. Raylı ulaşımın ağırlığı
henüz %8,4 dolaylarında olmasına rağmen, 2011-2013
yıllarında faaliyete geçmesi beklenen Kadıköy-Kartal,
Bağcılar-Olimpiyat Köyü hatları ve Marmaray Projesi
sayesinde bu oran önemli ölçüde artacaktır.
146,5 km olan mevcut raylı sistem uzunluğu yukarıda
bahsedilen projelerin önümüzdeki yıllarda hayata geçmesi
ile daha da uzayacaktır.
Sabiha Gökçen Havalimanı ise “anna.aero” havacılık sitesi
tarafından kendi kategorisinde 2009 ve 2010 yıllarında
iki kere üst üste dünyada yolcu trafiğini en çok artıran
havalimanı seçilmiştir.
Bunun yanı sıra American Popular Science dergisi ise 2010
yılı yenilikçilik ödüllerinde mühendislik kategorisinde Sabiha
Gökçen Havalimanı’nı tüm dünyada 2. ilan etmiştir. Sabiha
Gökçen Havalimanı, Türkiye’nin en yoğun 3. havalimanıdır.
Taksi
Toplam
Toplam
Raylı Sistem
Toplam
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
%60
Kaynak: İstanbul Valiliği (İl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü), İstanbul Ulaşım A.Ş. , İBB 2010
Faaliyet Raporu, TCDD ve 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı verileri kullanılmıştır.
Havalimanları Yolcu Sayıları, 2010
Atatürk
İç Hatlar
Dış Hatlar
Toplam
11.800.833
20.342.986
32.143.819
Sabiha Gökçen
Toplam
7.489.479
3.700.199
11.189.678
19.290.312
24.043.185
43.333.497
Kaynak: DHMİ Genel Müdürlüğü, 2010.
Sonuç olarak toplamda 40 milyonu aşan yolcu sayısı ile
İstanbul, dünyada en çok ilgi çeken şehirler arasında yer
almaktadır.
35
%32
36
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
TURİZM
37
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
38
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
TURİZM
Sıra dışı tarihi katmanların aynı mekanda
izlerinin görülebildiği, imparatorlukların
başkenti İstanbul; Boğaz, Adalar, Tarihi
Yarımada gibi hem kültürel hem de
doğal özellikleri sayesinde çok sayıda
turist çekmektedir.
Euromonitor verilerine göre 2007 yılında ziyaretçi
girişleri itibarıyla İstanbul 10. sırada yer almaktadır.
Bununla birlikte Londra, Paris gibi kentlerin
ziyaretçi sayısı bir önceki döneme göre azalırken, bu
dönemde en büyük büyüme New York ve ardından
da İstanbul’da gerçekleşmiştir.
Kentin en önemli giriş-çıkış kapıları; İstanbul Atatürk
Havalimanı, Sabiha Gökçen Havalimanı, Haydarpaşa
Limanı, Karaköy Limanı, Sirkeci Garı ve Haydarpaşa
Garı’dır. Kente gelen turistlerin tamamına yakını
havalimanları yoluyla giriş yapmaktadır.
İstanbul, sadece belirli turizm alanlarında değil,
çeşitlilikte de dünyanın önde gelen şehirleri
arasındadır. Kültür, kongre ve etkinlik, kruvaziyer ve
yat, sağlık, golf, inanç, spor gibi tüm sezona yayılan
turizm çeşitleri sayesinde şehir bütün yıl canlılığını
korumaktadır.
İstanbul’a gelen yabancı turistlerin milliyetlerine
göre dağılımına bakıldığında Alman turistler
%11,4 ile birinci sırada gelmektedir. İlk beş sırada
Avrupa Birliği’nin en önemli üç ülkesi olan Almanya,
İngiltere ve Fransa yer alırken, ABD bu üçlüyü takip
etmektedir.
39
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
İstanbul’a Gelen Yabancı Turistlerin Dağılımı, 2010
Gelen Turist Sayısı
İstanbul
Türkiye
İstanbul’un Payı
%33,1
Havayolu ile sınırdan giriş yapan
6.482.101
19.555.705
Karayolu ile sınırdan giriş yapan
864.014
6.948.067
%0,1
Demiryolu ile sınırdan giriş yapan
0
66.144
%0,0
Denizyolu ile sınırdan giriş yapan
478.879
2.062.288
%23,2
Toplam
7.824.994
28.632.204
%27,3
Milletlere Göre Dağılım
Turist Sayısı
Toplamdaki Payı
Almanya
892.968
%11,4
Rusya Federasyonu
407.431
%5,2
İngiltere
359.634
%4,5
İtalya
403.579
%5,1
Fransa
342.298
%4,3
İran
272.927
%3,4
A.B.D
361.008
%4,6
Hollanda
209.198
%2,7
Japonya
175.412
%2,2
İspanya
200.678
%2,6
Ukrayna
136.502
%1,7
Azerbaycan
138.600
%1,7
Türkmenistan
112.411
%1,4
Güney Kore
101.334
%1,3
Diğer
3.711.014
%47,9
Kaynak: İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile TÜİK verilerinden derlenmiştir, 2010.
40
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
TURİZM
“İstanbul’a Gelen Yabancı Turistlerin Dağılımı”
tablosuna bakıldığında gelen turistlerin
homojen olarak dağıldığı görülmektedir. Bu
veriler turizm çeşitliliği sayesinde İstanbul’a
gelen ziyaretçilerin bir veya birkaç ülkeden
kaynaklanmadığını vurgulamakla beraber,
İstanbul’un turizmde küresel cazibe merkezi
olduğunun kanıtıdır.
İstanbul’a yabancı ziyaretçilerin en çok
Temmuz ayında giriş yaptığı görülmekle
birlikte, bunu Ekim ve Ağustos ayları
izlemektedir. Türkiye geneli ile kıyaslandığında,
aylar içinde ziyaretçi sayılarının dağılımının
daha dengeli olduğu görülmektedir.
Kıtaların buluştuğu yer İstanbul; tarihi,
kültürel ve doğal mirası ile dünyada eşsiz
bir coğrafyaya sahiptir. Bu sebeple dünyanın
her tarafından turistler kenti görmek ve
esinlenmek amacıyla ziyaret etmektedir.
Yıllık 8 milyona yakın turistin ziyaret ettiği
İstanbul, konaklama açısından sıkıntı
yaşanmayan bir şehir olma özelliğini de
taşımaktadır. Toplam 1.159 konaklama
tesisinde 56.879 oda ve 112.385 yatak
bulunmaktadır. Bunların yanı sıra yatırım
belgesi almış olan ve inşaatı devam eden
100 tesis daha bulunmaktadır. Konaklama
durumuna bakıldığında ise 2010 yılında
toplam 9.093.489 geceleme yapıldığı ve
ortalama 2,1 gün kalış süresine ulaşıldığı
görülmektedir. Bu denli yoğunluğun yaşandığı
İstanbul’da doluluk oranı %41,13 olarak
hesaplanmıştır.
41
Türkiye; dünya çapında seyahat imkanlarının
hızla artması, iş adamlarının daha egzotik
bölgeleri tercih etme istekleri ve yeni
kültürler keşfetme arzuları sayesinde kongre
turizminde her geçen gün daha fazla talep
görmeye başlamıştır.
İstanbul’a ve diğer büyük Avrupa şehirlerine
sefer yapan 50’nin üzerinde havayolu
şirketi, yalnızca iki-üç saatlik uçuş süreleri
ile İstanbul’un, kongre ve sergiler için tercih
edilen bir kent haline gelmesinde etkili
olmuştur. Birinci sınıf konaklama ve konferans
tesisi zenginliği, dünyanın belli başlı şehirlerine
kolayca ulaşım ve sunduğu kültürel ve tarihi
imkanlar, İstanbul için önemli avantajlardır.
2011 yılı içinde İstanbul, Türkiye’de yapılması
planlanan ulusal ve uluslararası etkinliklerin
%36’sına ev sahipliği yapmaktadır. 416
etkinliğin düzenleneceği İstanbul’un ardından
Antalya ve Ankara gelmektedir.
Konaklama Tesisleri, 2011
İşletme Belgeli
Sayı
Tesis
1.159
Oda
56.879
Yatak
112.385
Yatırım Belgeli*
Sayı
Tesis
100
Oda
14.913
Yatak
31.489
Konaklama
Sayı
Kongre ve Etkinlikler, 2011
Ulusal ve Uluslararası
Sayı
İlin Payı
İstanbul
416
%36
Antalya
232
%20
Ankara
139
%12
İzmir
115
%10
45
%4
31
%3
Geceleme
9.093.489
Bursa
Ortalama Kalış Süresi
2,1 gün
Muğla
%41
Diğer
Doluluk Oranı
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
Türkiye Toplamı
171
%15
1.149
%100
Kaynak: Kongremerkezi.Net tarafından 2011 yılında teyit edilmiş etkinlik
istatistikleri kullanılarak derlenmiştir. Sadece ulusal ve uluslararası
kongre ve etkinlikleri içermektedir.
Kaynak: İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2011.
*İstanbul’da inşası devam eden tesislere verilen belge.
42
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
EMLAK PİYASASI
43
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
44
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
E M L A K P İ YA S A S I
2002-2007 yılları arasında dünyada ve Türkiye’de yaşanan hızlı büyüme
rakamları 2008-2009 döneminde sekteye uğrasa da yaşanan gelişmeler
emlak piyasasını son yıllarda öne çıkarmış ve hareketlendirmiştir.
Enflasyonun tek haneli rakamlara inmesi, fiyat istikrarının sağlanması, Türk
Lirası’nın geçmişte olduğunun aksine belirli bir aralıkta seyretmesi gibi
olumlu gelişmeler yabancı yatırımcıların dikkatini çekmiş ve gayrimenkul
sektörünü ön plana çıkarmıştır.
İstanbul’da Emlak Piyasası, 2010
Beklenti
Endeks
Avrupa Sıralaması
Gelişme Beklentisi
İyi
6,63
1
Yeni Emlak Edinimi
Biraz İyi
6,38
1
Mevcut Emlak Performansı
Biraz İyi
6,08
2
Kaynak: PricewaterhouseCoopers, Emerging Trends in Real Estate Raporu, 2010.
2010 Emlak Edinim Önerileri
Cushman&Wakefield tarafından hazırlanan
2010 yılı European Cities Monitor raporunda
Avrupa kentleri arasında ofis arzı bakımından
bir endeks oluşturulmuş ve sıralama yapılmıştır.
Ofis arzı bakımından tüm Avrupa kentleri
arasında İstanbul; Lyon, Stockholm ve
Amsterdam gibi kentleri geride bırakarak 15.
sırayı almıştır.
PricewaterhouseCoopers (PwC) tarafından
hazırlanan 2011 Emerging Trends in Real
Estate - Europe raporunda İstanbul’da emlak
piyasası kapsamlı biçimde araştırılmış ve
küresel kentlerle karşılaştırmalar yapılmıştır.
Avrupa Birliği üyeliği sürecinde olan Türkiye’nin
tartışmasız en önemli kenti olan İstanbul aynı
zamanda gayrimenkul alanında da Avrupa’nın
en büyük ve en önemli kentlerinden biridir.
Avrupa kentlerinde emlak piyasasının gelişme
beklentilerine bakıldığında yatırımcıların
ilk tercihi 2009, 2010 ve 2011’de İstanbul
olmuştur. Yeni emlak ediniminde 1. sırayı alan
İstanbul, mevcut emlak performansında Münih
kenti ile aynı endekse sahip olmasına rağmen
2. sırada yer almıştır.
Uzmanlar arasında yapılan ankette ise
yatırımcılara tavsiyelerde bulunulması istenmiş
ve anket sonucunda perakende sektörüne
yönelik emlak edinimi yönünde %24,5’lik fikir
birliği ortaya çıkmıştır. Yaşanan küresel krizden
Avrupa’da en az etkilenen şehrin İstanbul
olduğu vurgulanmıştır.
Ofis
%24,5
Parekende
%24,5
Sanayi
%17,0
Konut
(Kiralık)
%15,1
Otel
%18,9
Kaynak: PricewaterhouseCoopers, Emerging Trends in Real Estate Raporu, 2010.
Avrupa’da Ofis Arzı, 2010
Avrupa Sıralaması
Endeks Puanı
Şehir
Ülke
1
0,63
Berlin
Almanya
2
0,59
Manchester
İngiltere
3
0,56
Madrid
İspanya
4
0,54
Birmingham
İngiltere
5
0,53
Barselona
İspanya
14
0,32
Dublin
İrlanda
15
0,32
İstanbul
Türkiye
16
0,31
Lyon
Fransa
17
0,31
Stockholm
İsveç
18
0,30
Amsterdam
Hollanda
Kaynak: European Cities Monitor, Cushman&Wakefield, 2010.
45
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
46
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
E M L A K P İ YA S A S I
Metropol Şehirler Emlak Piyasası Beklentileri Endeksi, 2010
Helsinki
4,77
Frankfurt
4,88
Viyana
4,92
Prag
5,04
Berlin
Moskova
5,13
5,2
Hamburg
5,3
Paris
5,42
Stockholm
5,53
Zürih
5,57
Varşova
5,58
Münih
5,73
Londra
5,74
6,63
İstanbul
0
1
2
3
4
5
6
7
Kaynak: PricewaterhouseCoopers, Emerging Trends in Real Estate Raporu, 2010.
Aynı araştırmada ofis ve konut edinimi %19,8
ile ikinci sırada tavsiye edilmiştir. Yatırım
beklentileri açısından incelendiğinde İstanbul
yine en ön sıralarda yer almaktadır.
İstanbul’un 5,13 endeks puanı ile 1. sırayı aldığı
PwC raporunda Hamburg, Londra ve Viyana
sırasıyla 2., 3. ve 4. sıraları almışlardır.
Türkiye Bankalar Birliği tarafından Deloitte
Danışmanlık A.Ş’ye hazırlattırılan ve Çalışma
Grubu görüşleri doğrultusunda nihai hale
47
getirilerek Mayıs 2009’da güncellenen
“İstanbul’un Uluslararası Finans Merkezi Olma
Potansiyelinin Değerlendirilmesi” raporunda,
İstanbul’un ofis maliyetleri bakımından en
düşük maliyetle iş yapılabilen kent olduğu
sonucu yer almaktadır. Londra ve Moskova’da
2500-3000 USD/m2/yıl olan ofis maliyetleri,
İstanbul’da ortalama 500 USD/m2/yıl olarak
hesaplanmıştır. İstanbul’un bu yönüyle büyük
avantaj taşıdığını söylemek mümkündür.
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
Uluslararası Finans Merkezlerinde Ofis Maliyetleri 2009, $ / m2 / Yıl
Londra (West End)
3.224
Moskova
2.500
Londra (City)
1.767
Singapur
1.500
Dublin
~ 1.400
Madrid
~ 1.100
Tel Aviv
~ 600
İstanbul
~ 500
Kaynak: Deloitte, 2009.
48
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
YAŞAM KALİTESİ
49
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
50
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
İstanbul İklim Göstergeleri, 1975 - 2010
YA Ş A M K A L İ T E S İ
İstanbul; dinamik, modern ve farklılıkları içinde barındırabilen yapısı ile
kültürlerin birbirlerine olan saygıları sonucunda girişimci ve ticari ruhun
kent içinde yüzyıllarca var olmasına sebebiyet vermiştir. Kültürel farklılıklar,
hayatın temel direklerini güçlendirmiş ve daha iyi kent yaşamının oluşmasını
sağlamıştır.
Farklı medeniyetlerin İstanbul’u başkent
seçme nedenlerinin başında ılıman iklimin
faydaları gelmektedir. İstanbul’da yıllık
ortalama sıcaklık 12 oC olarak ölçülmüştür.
Buna ek olarak ortalama günlük 7 saat
güneşlenme süresi ve aylık 9 gün yağış alması
sonucunda yaşanabilir kent sıralamalarında ön
sıralarda kendine yer bulmaktadır.
İstanbul’un %47,7’sini orman alanları
oluşturmakta olup, ormanların %58,4’ü
Avrupa Yakası’nda, %41,6’sı ise Anadolu
Yakası’nda bulunmaktadır.
yılında İstanbul, genel endekse göre en yüksek
puanı alarak 1. sırada yer almıştır.
Kültürel Tesis
0,13
Doğal, arkeolojik, kentsel ve karma sit
alanları ve mekânsal dağılımları ile UNESCO
Dünya Miras Alanı içinde gösterilen İstanbul,
planlanan yeni gelişmelerde ve mevcut
alanların yeniden kullanımında, bu değerlerin
korunmasına hassasiyet göstermektedir. 2007
yılı itibarıyla kişi başına düşen aktif yeşil alan
3,4 m2 olurken, toplam kentsel donatı alanı ise
7,3 m2 olarak hesaplanmıştır.
Sosyal Tesis
0,10
İdari Tesis
0,45
Dini Tesis
0,31
Teknik Altyapı
1,35
İlköğretim
0,50
Ortaöğretim
0,35
Sağlık
0,71
Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu
(URAK) tarafından 4 kriter göz önünde
bulundurularak yapılan araştırmaya göre 2010
Kaynak: 1/25000 Ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı –
Plan Raporu, 2007.
51
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
Yıllık Ortalama Sıcaklık
12oC
Yıllık Ortalama En Yüksek Sıcaklık
17,6oC
Yıllık Ortalama En Düşük Sıcaklık
6,5oC
Güneş ve Yağış
Sayı
Günlük Ortalama Güneşlenme Süresi
7 saat
Aylık Ortalama Yağışlı Gün Sayısı
9 gün
İllerarası Rekabetçilik Endeksi, 2010
Endeks
Kişi Başına Düşen Kentsel
Donatı Alanları, 2007, m2 / kişi
3,40
Sayı
Kaynak: Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 2011.
Sadece beşeri sermaye ve yaşam kalitesi
kriterinde 2.sırada yer alan İstanbul,
markalaşma becerisi ve yenilikçilik, ticaret
becerisi ve üretim potansiyeli ile erişilebilirlik
kriterlerinde en üst sırada yer almaktadır.
Aktif Yeşil Alan
Orman alanlarının kapladığı alan ise toplam
257.451 hektardır.
Sıcaklık
Endeks Değeri
Sıra
Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi
15,46
2
Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik
25,00
1
Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli
21,91
1
Erişilebilirlik
23,64
1
Genel Endeks
86,01
1
Kaynak: URAK, İllerarası Rekabetçilik Endeksi, 2010.
Orman Alanları, 2009
Alan (ha)
İstanbul’un Yüzölçümüne
Göre Oranı
Orman Alanı
257.451
48%
Orman Dışı Alan
282.549
52%
Toplam
540.000
100%
Kaynak: 1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu, İBB 2009.
52
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
YA Ş A M K A L İ T E S İ
Öte yandan İstanbul, vakıf üniversitesi
sayısının en fazla olduğu il olup, vakıf
üniversitelerinde eğitim kalitesi her geçen gün
daha da artmaktadır.
Hem çok sayıda üniversitenin varlığı, hem
de öğretim üyesi ve öğretim elemanlarının
İstanbul’da yoğunlaşması bölge için
ekonomik ve sosyal anlamda çeşitli fırsatlar
sunmaktadır. Öğretim üyesi ve öğretim
elemanı varlığının Ar-Ge boyutu da dikkate
alınarak değerlendirilmesi, İstanbul’un Ar-Ge
ve yenilik alanında rekabet gücünü artıracak
önemli bir potansiyel taşımaktadır.
Kentte 20.545 öğretim elemanı ve 8.956
öğretim görevlisinin görev yaptığı 49
üniversite bulunmaktadır. 49 üniversitede ise
toplam 324.083 öğrenci öğrenim görmektedir.
Yükseköğretim, 2010
Vakıf
Devlet
Toplam
İstanbul
40
9
49
Türkiye
67
104
171
Lisansüstü
Toplam
Üniversite Sayısı
Öğrenci Sayısı*
Lisans ve Önlisans
İstanbul
259.544
64.539
324.083
Türkiye
1.739.156
183.870
1.923.026
Öğretim Elemanı Sayısı
Öğretim Üyesi
Öğretim Elemanı
Toplam
İstanbul
8.956
20.545
29.501
Türkiye
45.132
109.040
154.172
Kaynak: YÖK ve ÖSYM 2009-2010 Yükseköğretim İstatistiklerinden derlenmiştir.
Zaman içerisinde değişkenlikler arz edebilir. *Açıköğretim öğrencileri ile diğer eğitim kurumları hariçtir.
53
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
54
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
KÜRESEL GÖSTERGELER
55
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
56
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
KÜ R E S E L G Ö ST E R G E L E R
İstanbul; prestijli danışmanlık şirketlerince veya bağımsız kurumlarca
hazırlanarak şehirler veya bölgelerarası sınıflandırma ve karşılaştırmalar
içeren birçok uluslararası çalışmada ön sıralarda yer almaktadır. Dinamik
nüfusu, yükselen ekonomisi ve çeşitli medeniyetlere başkentlik yapmış olma
özellikleri ile eşsiz bir kent olan İstanbul, sahip olduğu potansiyeli zaman
içerisinde gün yüzüne çıkarmaktadır.
Benzersiz coğrafyasıyla İstanbul, yüzyıllardır
sürdürdüğü ticari geçit noktası özelliğiyle
hayati önem taşımaktadır. İstanbul Boğazı,
Karadeniz ticaretinin anahtarı olurken, Haliç ise
mükemmel bir doğal liman görünümündedir.
Kent; Ortadoğu ile Avrupa, Balkanlarla Batı
Asya arasında geçen tüm yolculukların
kaçınılmaz ve vazgeçilmez durağıdır. Dolayısıyla
kentin ekonomisi de bu ayrıcalıklı konumunu
yansıtmaktadır.
UBS tarafından hazırlanan “Dünyanın En
Pahalı Şehirleri” raporunda dünyada küresel
şehir olma konusunda yer edinmiş kentler
sıralamaya tabi tutulmuştur. Döviz kurlarının
dalgalanmalar yaşadığı 2007-2009 döneminde
Londra gibi kentler devalüasyon sonrası keskin
düşüşler yaşamıştır. Ayrıca Moskova, Mexico
City gibi yükselen piyasa ekonomilerinin
başkentleri de bu fiyat ayarlamalarından
etkilenerek sıralamada gerilere düşmüştür.
Sağlıklı ekonomik yapıya sahip ülkelerde
fiyat istikrarı Merkez Bankalarının görevidir.
İstanbul, finansal dip tartışmalarının yaşandığı
bu dönemde reel anlamda istikrarlı bir seyir
izleyerek kayda değer gelişme göstermiştir.
Avrupa’nın en pahalı kentleri sıralamasında
ise gerilerde yer alarak 22. sırada kendine yer
bulmuştur.
2010 yılında Knight & Frank tarafından
hazırlanan “The Wealth Report” (Zenginlik/
Varlık Raporu); Ekonomik Aktivite”, “Siyasi
57
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
58
Avrupa’nın En Pahalı Kentleri, 2009
Avrupa
Sıralaması
Şehir
Ülke
1
Oslo
Norveç
2
Zürih
İsviçre
3
Kopenhag
Danimarka
4
Cenevre
İsviçre
5
Helsinki
Finlandiya
20
Berlin
Almanya
21
Milano
İtalya
22
İstanbul
Türkiye
23
Lizbon
Portekiz
24
Atina
Yunanistan
Kaynak: City Mayor Statistics, 2009 (UBS).
Güç”, “Bilgi ve Etki” ve “Yaşam Kalitesi” olmak
üzere 4 kriter ele alarak dünyadaki en iyi 40
şehri bulmaya çalışmaktadır.
Bu kriterler hesaba katılarak oluşturulan genel
değerlendirmede İstanbul, Avrupa’da en iyi 11.
kenti seçilmiştir. Buna ek olarak yalnızca siyasi
güç kriterine bakıldığında 8. sırada yer alarak
bölgedeki etkisini göstermiştir.
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I
KÜ R E S E L G Ö ST E R G E L E R
Avrupa’nın En İyi Kentleri, 2010
Küresel Şehir Endeksi, 2010
Dünya sıralaması
Endeks Puanı
Şehir
Ülke
1
2
6,22
Londra
İngiltere
Fransa
2
4
5,35
Paris
Fransa
Brüksel
Belçika
3
11
3,29
Brüksel
Belçika
4
Berlin
Almanya
4
16
3,03
Berlin
Almanya
5
Frankfurt
Almanya
5
17
3,02
Madrid
İspanya
9
Zürih
İsviçre
15
33
2,33
Münih
Almanya
10
Moskova
Rusya
16
37
2,23
Kopenhag
Danimarka
11
İstanbul
Türkiye
17
41
2,14
İstanbul
Türkiye
12
Münih
Almanya
18
42
2,06
Milano
İtalya
13
Milano
İtalya
19
44
1,84
Dublin
İrlanda
Avrupa Sıralaması
Şehir
Ülke
1
Londra
İngiltere
2
Paris
3
Avrupa Sıralaması
Kaynak: A.T. Kearney Global Cities Index, 2010.
Kaynak: “Top 40 Cities”, The Wealth Report 2010, Citibank ve Knight Frank.
Araştırmada dünyanın en iyi kenti New York
seçilirken, dünyanın 2. ve Avrupa’nın 1. kenti
Londra olmuştur. Küreselleşme; dünyada
ekonomilerin, toplumların ve kültürlerin artan
entegrasyonu anlamına gelmektedir. Diğer bir
anlatım ile ulusal güçlerin yereldeki etkilerinin
küresel platforma transferi demektir.
A.T. Kearney tarafından yapılan 2010 Küresel
Şehirler Endeksi 5 kriter ele alarak kentlerin
sıralamasını ortaya çıkarmıştır. Hesaplamaya
katılan kriterler; “Ticari Aktivite”, “İnsan
Sermayesi”, “Bilgi Değişimi”, “Kültürel
59
Tecrübe” ve “Siyasi Bağlantı/Sorumluluk”
olarak seçilmiştir. Şehirler sadece bu 5 kriterin
ortalamalarına göre değil, ayrıca tek kritere
göre de sıralanmıştır.
Endeks, ortalama küresel puanın 2008-2010
döneminde arttığını göstermekle beraber en
düşük ile en yüksek puan arasındaki farkın ise
genişlediği göze çarpmaktadır.
ise 2008 yılında dünyada 43. sırada yer alan
İstanbul, 2010 yılında 31. sıraya yükselmiştir.
Ayrıca, raporda İstanbul’un Doğu ve Batı
arasında kesişen ve yükselen stratejik rolüne
vurgu yapılmıştır. Bununla birlikte kentin
gelecekte ne salt batı ne de salt doğu şehri
olacağından yola çıkılarak, doruk noktasına
ulaşan küresel kent olacağı öngörülmektedir.
İstanbul genel dünya sıralamasında 2,14
endeks puanı ile 41., Avrupa’da ise 17. küresel
şehir seçilmiştir. Kültürel tecrübe konusunda
İSTA NB U L K AL KIN M A AJ AN S I
60
İ STA NB U L K A LK I NM A A JA NS I