karaman ili enerji ihtisas endüstri bölgesi ilanına yönelik fizibilite etüt
Transkript
karaman ili enerji ihtisas endüstri bölgesi ilanına yönelik fizibilite etüt
KARAMAN İLİ ENERJİ İHTİSAS ENDÜSTRİ BÖLGESİ İLANINA YÖNELİK FİZİBİLİTE ETÜT RAPORU Proje Yürütücüsü Karaman Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü Hazırlayan Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Haziran 2013 Karaman Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Raporu Hazırlayanlar Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi: Yrd. Doç. Dr. Banu KÖZ Doç. Dr. Savaş SÖNMEZOĞLU Yrd. Doç. Dr. Cem TOZLU Karaman Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü: Vehbi KONARILI i Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Yayımlayan: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İletişim: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Rektörlüğü 70100 Yunus Emre Yerleşkesi Karaman Tel: (+90) (338) 226 20 00 Faks: (+90) (338) 226 20 23 Web: http://www.kmu.edu.tr Basım Tarihi: Haziran 2013 ii Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Proje Yürütücüsü KARAMAN BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ İL MÜDÜRLÜĞÜ Ülkemizin enerji konusunda dışa bağımlılığını azaltmak amacıyla yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması çok önemli hale gelmiştir. Bu kapsamda Karaman İli’nin güneş değerleri ve konumu göze alındığında güneş enerjisine dayalı elektrik enerjisi üretimi ön plana çıkmaktadır. “Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması” Karaman Valiliği’nin Karaman’ı Türkiye’nin Temiz Enerjinin merkezi yapma isteği üzerine atılan en önemli adımlardan biridir. Karaman İli güneş radyasyon değeri, güneşlenme süresi, coğrafi konumu, az yağış alması ve tarıma elverişli olmayan düz ve kayalık arazisi sebebi ile yatırımcıların dikkatini çekmiş, lisanslı elektrik üretimi yapabilmek için; endüstri bölgesi olmamasına rağmen 67 firma 80 adet ölçüm istasyonu kurmuştur. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) tarafından iller bazında Karaman İli 2013 yılı için açıklanan 38 MW’lık Güneş Enerjisi Üretim Lisansı kapsamında yatırımcılardan; Karaman İli’ne verilen kapasitenin çok üstünde talep gelmiştir. Ayrıca lisanssız Güneş Enerjisi Santrali (GES) planlayan birçok yatırımcı Karaman İli sınırları içinde arazi satın alarak lisanssız elektrik üretimi yapmayı planlamaktadır. Karaman sınırlarında farklı bölgelerden arazi satın alan firmalar ile yapılan görüşmelerde, Karaman Valiliği’nce başlatılan Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi (EİEB) kurulması çalışması, yatırımcılar ve Karaman için büyük avantaj sağlayacağı kanaatine varılmıştır. Aksi takdirde; Karaman İli sınırları içinde birçok farklı noktada GES oluşacak, herbir GES için altyapı kurulması gerekecek, sonuç olarak bu durum da ülke ekonomisinde gereksiz yük oluşturacaktır. Türkiye’ye GES yatırımı yapmak için gelen yerli ve yabancı yatırımcıların uğramadan geçemedikleri Karaman’da, 2013 yılında GES kuracak olan yatırımcıların dağınık bir şekilde yatırım yapmalarının önüne geçmek için zaman kaybetmeden EİEB kurulması bir gereklilik olmuştur. Yatırımcılar ile yapılan görüşmelerde; Neden Karaman? sorusuna verilen cevaplar arasında; Yıllık ortalama güneş radyasyon değerlerinin yüksek ve güneşlenme süresinin uzun olması, Güneşin doğuş ve batışını engelleyen bir dağ olmaması, Yağış miktarının az oluşu (özellikle kar yağışı) Arazinin toprak ve bitki örtüsü yapısı sebebi ile rüzgar ve fırtına esnasında tozlanma olmaması Sıcaklık ortalamasının düşük olması, Nem miktarının az oluşu Eğimin az olması, iii Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması gibi sebepler yer almaktadır. Türkiye de güneş enerjisinden elektrik elde etmek için en uygun bölgelerin başında geldiği ifade edilmektedir. Dünya’da güneş enerjisinden termal enerji üretim sıralamasında Türkiye Çin’den sonra ikinci sırada yer almaktadır. Bu veri bize Türkiye’de güneş enerjisinden faydalanma altyapısı olduğunu göstermektedir. Güneş enerjisinden elektrik elde etme çalışmalarının önünün açılması Dünya’da bu alanda ön sıralarda yer almamıza sebep olacaktır. Bu sebeple devlet olarak Karaman İli’nde çarpık yatırımların önüne geçmek ve yatırımların önünü açmak için EİEB oluşturmak ve bunu en kısa zamanda yapmak büyük önem arz etmektedir. Bu fizibilite Raporu, Karaman İli için elzem olan EİEB kurulması çalışmalarında kullanılacak; aynı zamanda da yerli ve yabancı yatırımcılara ışık tutacak bilgileri içeren bilgi kaynağı olacaktır. Vehbi KONARILI Karaman Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürü iv Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Alt Yüklenici: KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, 5662 sayılı Kanun’la kurulan 17 yeni üniversiteden biridir. Üniversitenin tarihi 30.03.1987 tarihli Yükseköğretim Kurulu kararı ile Selçuk Üniversitesi bağlı olarak kurulan Meslek Yüksekokulu’na dayanmaktadır. Üniversite 2012–2013 Eğitim–Öğretim yılında altı (6) Fakülte, iki (2) Yüksekokul, beş (5) Meslek Yüksekokulu, iki (2) Enstitü ve beş (5) Uygulama-Araştırma Merkezi’nde 8846 öğrenci (01.11.2012 tarihi itibari ile) ve 522 akademik ve idari personeli ile eğitim öğretim hayatını sürdürmektedir. Logosu, Karamanoğlu Mehmetbey’in her yerde Türkçe konuşulacağını ifade eden Ferman figürü üzerine temellendirilmiştir. 16 adet ferman, 16 Türk Devletini sembolize eder. Fermanlar birleşerek bütün Türk Devletlerini etkileyen bir güneş oluşturmuştur ve bu güneş her yerde Türkçenin konuşulmasını sembolize etmektedir. Mavi renk sadelik, vakar ve güveni; sarı renk ise pozitivizm ve bilgi ışığını ifade etmektedir. v Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması İçindekiler Raporu Hazırlayanlar ................................................................................................................. i Proje Yürütücüsü ......................................................................................................................iv İçindekiler ................................................................................................................................ vii Tablolar ................................................................................................................................ xii Şekiller ............................................................................................................................... xvi Kısaltmalar ve Simgeler ........................................................................................................ xviii 1. GENEL BİLGİLER ........................................................................................................... 1 1.1. PROJE BİLGİSİ .............................................................................................................. 1 1.1.1. Dünyada Fotovoltaik Pazar Büyüklüğü ve Mali Yapısı ............................................... 13 1.1.2. Güneş Enerjisinin Elektrik Enerjisine Çevirim Teknolojileri ....................................... 15 1.1.2.1. Güneş Enerjisi Yoğunlaştırıcıları ................................................................................ 15 1.1.2.2. Fotovoltaik ................................................................................................................ 18 1.1.3. Türkiye’nin Enerji Görünümü .................................................................................... 24 1.2. Projenin Kalkınma Planı ve Yıllık Programlarla İlişkisi ............................................... 26 1.2.1. Güneş Enerjisi İhtisas Bölgesinin Ülkemizin Kalkınma Planları İçerisindeki Önemi .. 28 1.3. Projenin Gerekçesi, Sektörün O Yöreyi Seçme Nedenleri ......................................... 28 1.3.1. Türkiye’de Güneş Enerjisinin Potansiyeli ve Durumu ............................................... 28 1.3.2. Karaman İli’nin Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Proje Parametreleri ........................ 30 1.3.3. Fotovoltaik Santrallerin Karaman Koşullarında Maliyet Değerlendirilmesi .............. 39 1.3.4. Karaman İli’nin Elektrik Enerjisi Üretimi ................................................................... 43 1.4. İldeki OSB’ler ve Varsa İhtisas Organize Sanayi Bölgesi İle İlgili Bilgiler ve Projenin İhtisas OSB ile İlişkisi ................................................................................................. 44 1.4.1. Sanayi Parsellerinin Tahsis Oranı .............................................................................. 46 1.4.2. Altyapı Durumu ......................................................................................................... 47 1.4.2.1. Organize Sanayi Bölgesi’nde Doğal Gaz Kullanımı .................................................... 47 1.4.2.2. OSB’ de Elektrik Enerjisi Tüketimi ............................................................................. 47 1.4.3. Ulaşım Olanakları ...................................................................................................... 48 SONUÇ…………… ...................................................................................................................... 48 2. KARAMAN İLİ’NİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ VE ENDÜSTRİ BÖLGESİ İHTİYACI ............... 50 2.1 Coğrafi Konum, Doğal Yapı ve İklim Özellikleri ......................................................... 50 2.1.1. Flora ve Fauna ........................................................................................................... 51 vi Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.2 Sosyal Yapı ................................................................................................................. 51 2.2.1 Nüfus ......................................................................................................................... 53 2.2.2 Çalışan Nüfus ve Sektörlere Dağılımı ........................................................................ 54 2.2.3. Eğitim Durumu .......................................................................................................... 55 2.2.4. Mevcut Altyapı Durumu, Ulaşım ve Haberleşme ...................................................... 58 2.2.4.1. Altyapı ....................................................................................................................... 58 2.2.4.1.1. Temiz Su Sistemi .................................................................................................... 58 2.2.4.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi .................................................... 59 2.2.4.1.3 Elektrik İletim Hatları ............................................................................................. 60 2.2.4.1.4. Doğal Gaz ............................................................................................................... 61 2.2.4.2. Ulaşım........................................................................................................................ 61 2.2.4.2.1. Karayolları .............................................................................................................. 61 2.2.4.2.1.1. Araç Sayıları......................................................................................................... 63 2.2.4.2.2. Demiryolları............................................................................................................ 63 2.2.4.2.3. Havayolları ............................................................................................................. 63 2.2.4.2.4. Limanlar ................................................................................................................. 63 2.2.4.2.5. Taşımacılık .............................................................................................................. 64 2.2.4.3. Haberleşme ............................................................................................................... 64 SONUÇ ............................................................................................................................... 65 2.3. Ekonomik Yapı ................................................................................................................. 65 2.3.1. Tarımsal Yapı ................................................................................................................ 72 2.3.1.1. Tarımsal Üretim Durumu .......................................................................................... 73 2.3.1.1.1. Tahıllar.................................................................................................................... 73 2.3.1.1.2. Yemeklik Baklagiller ............................................................................................... 73 2.3.1.1.3. Sebze Üretimi ......................................................................................................... 74 2.3.1.1.4. Endüstri Bitkileri Üretimi ........................................................................................ 75 2.3.1.1.5. Meyve Üretimi ....................................................................................................... 76 2.3.1.1.6. Yem Bitkileri ........................................................................................................... 78 2.3.1.2. Hayvancılık ................................................................................................................ 78 2.3.1.2.1. Arıcılık ..................................................................................................................... 78 2.3.1.2.2. Kümes Hayvancılığı ................................................................................................ 79 2.3.1.2.3. Küçükbaş - Büyükbaş Hayvancılık .......................................................................... 79 vii Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.3.2. Madencilik ................................................................................................................. 80 2.3.2.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler ..................................................................................................... 80 2.3.2.2. Sanayi Madenleri....................................................................................................... 81 2.3.2.3. Metalik Madenler ...................................................................................................... 82 2.3.2.4. Enerji Madenleri ........................................................................................................ 83 2.3.2.5. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler ...................................... 84 2.3.3. Turizm ....................................................................................................................... 87 2.3.4. İmalat Sanayi, Mevcut Sektörler, Kurulu Tesislerin Kapasiteleri, Yaklaşık Personel Sayısı ve Kapasite Kullanım Oranları ......................................................................... 89 2.3.4.1. İstanbul Sanayi Odası İlk 500 Sanayi Kuruluş Anketi ................................................. 99 2.3.4.2. KTSO Üye Dağılımları ................................................................................................. 99 SONUÇ 2.4. SONUÇ ............................................................................................................................. 101 Endüstri Bölgesi İhtiyacı .......................................................................................... 102 ............................................................................................................................. 103 3. PLANLANAN YATIRIMLAR VE ÖZELLİKLERİ .............................................................. 103 3.1. Kurulması Talep Edilen Endüstri Bölgesi İçin Planlanan Yatırımlar ve Özellikleri ... 103 3.1.1. Yerleşme Alanının Özellikleri ................................................................................... 104 3.1.2. Bölge İçin Fiziki Planlama Esasları ........................................................................... 107 3.1.2.1. Birinci Arazi İçin Alternatif Parselasyon Planları ve Kurulu Güç Kapasiteleri .......... 107 3.1.2.2. Arazilerin Alan Dağılımları ve Toplam Kurulu Güç Kapasitesi ................................. 110 SONUÇ ............................................................................................................................. 113 4. ÖNERİLEN ALANLARIN ÖZELLİKLERİNE İLİŞKİN BİLGİLER ................................................. 113 a) Mevkii ............................................................................................................................. 113 b) Şehir Merkezine Uzaklığı ve Hangi Yönde Kaldığı ............................................................ 114 c)Çevresinde Bulunan Diğer Yerleşim Merkezlerinin (Köy, Kasaba) Neler Olduğu, Uzaklıkları ve Hangi Yönde Kaldığı ............................................................................................ 114 ç) Büyüklüğü ......................................................................................................................... 114 d) Mülkiyet ve Kadastro Durumu ve Tahmini Arazi Maliyeti ............................................... 115 e) Karayolu, Demiryolu, Havayolu, Denizyolu Ulaşım Alt Yapısına Göre Durumu, En Yakın Karayolu Bağlantısı………….. ..................................................................................... 115 f)İhtiyaç Duyulabilecek Tahmini İçme ve Kullanma Suyu ile Elektrik Gücü, Temin Kaynakları…. ............................................................................................................ 115 viii Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması g) Tahmini Atıksu ve Katı Atık Miktarı, Bertarafına İlişkin Alıcı Ortam Varlığı ..................... 116 ğ) Arazi Kullanma Kabiliyet Sınırları, Mevcut Arazi Kullanım Durumu, Çevresindeki Alanların Mevcut ve Planlama Durumu.................................................................................. 116 h) İdari, İmar ve Mücavir Alan Sınırlarına Göre Konumu ..................................................... 117 ı) Çevre Düzeni Planına Göre Kullanım Fonksiyonu ............................................................. 117 i) Eğimi ve Yönü .................................................................................................................... 117 j) Jeolojik Yapısı ve Bulunduğu Deprem Kuşağı .................................................................... 117 k) Hakim Rüzgar Yönü İtibariyle, Yakınındaki Yerleşim Merkezlerine, Tarım Sahalarına ve Su Kaynaklarına Etkisi .................................................................................................. 118 l) Genişleme İmkanının Bulunup Bulunmadığı, Çevresinde Konut ve Yan Sanayi, Diğer İhtiyaç Duyulabilecek Destek ve Hizmet Birimlerinin Yerleşimine Uygun Alan Bulunup Bulunmadığı ............................................................................................................ 118 m) Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Sit Alanları, Milli Parklar, Doğal Anıtlar Gibi Koruma Alanları ile Uluslar Arası Sözleşmeler Gereği Korunması Gereken Alanlara Göre Konumu ................................................................................................................... 119 n) Drenaj Durumu ................................................................................................................ 119 o) Taşkına Maruz Kalma Durumu ......................................................................................... 119 ö) Yer Altı ve Yüzeysel İçme ve Kullanma Suyu Kaynaklarına Göre Konumu ....................... 119 5. TALEPTE BULUNAN FİRMALARA AİT YATIRIM TUTARI VE FİNANSMAN BİLGİLERİ .............. .. ............................................................................................................................. 120 5.1. Sabit yatırım tutarı ........................................................................................................ 120 5.1.1. Faaliyet konusu, yatırım için bu yörenin seçilme nedeni ........................................... 120 5.1.2. Etüd-proje ve kontrollük giderleri .............................................................................. 121 5.1.3. Arazi bedeli (özel mülkiyet, mera, hazine arazisi vb.) ................................................ 121 5.1.4. Altyapı giderleri .......................................................................................................... 121 5.1.5. İdari ve sosyal tesisler için giderler ............................................................................ 121 5.1.6. Genel giderler............................................................................................................. 121 5.1.7. Beklenmeyen giderler ................................................................................................ 121 5.1.8. Toplam yatırım tutarı ................................................................................................. 121 SONUÇ ............................................................................................................................. 122 5.2. Projenin finansman ihtiyacı ve finansman kaynakları ................................................... 122 5.2.1. Endüstri bölgesi kurulması durumunda yatırım yapacaklarını, belirten yatırımcıların faaliyet göstermeyi düşündükleri sektörler, yaklaşık finansman ihtiyaçları, istihdam ix Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması durumları, kapasiteleri ve finansman kaynakları, yaratılacak katma değer, yatırım için ihtiyaç duyulan alan büyüklüğü ........................................................................ 122 5.3. Yatırım uygulama planı ................................................................................................. 122 SONUÇ ............................................................................................................................. 122 6. PROJENİN SAĞLAYACAĞI FAYDALAR ................................................................................ 123 6.1 Sanayicilere Sağlayacağı Faydalar .................................................................................. 123 6.2 Ekonomik Gelişmeye Etkileri .......................................................................................... 125 6.3 Kurulduğu İlin ve Çevrenin Düzenli Gelişmesine Sağlayacağı Yararlar .......................... 126 6.4 SONUÇ ............................................................................................................................ 127 Kaynakça ............................................................................................................................. 128 x Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablolar Tablo 1.1 Dünya Toplam Enerji Tüketim Değerleri (Mtoe) ...................................................... 3 Tablo 1.2 Ülkelere Göre Faaliyette Olan CSP Santrallerin Dağılımı ......................................... 7 Tablo 1.3 Ülkelere Göre Yapım Aşamasındaki CSP Santrallerin Dağılımı ................................ 9 Tablo 1.4 Fotovoltaik Sektörü Temel Büyüme Parametreleri ............................................... 13 Tablo 1.5 Fotovoltaik Sektörü Toplam Satış (Ciro) 2010 Yılı Gerçeklemesi ve 2020 Yılı Öngörüsü ............................................................................................................................... 13 Tablo 1.6 1975 ile 2011 Yılları Arasında Tüketilen Elektrik Enerjisi Miktarları....................... 25 Tablo 1.7 Kişi Başına Elektrik Enerjisi Tüketimi ...................................................................... 25 Tablo 1.8 Enerji Hedefleri ...................................................................................................... 27 Tablo 1.9 Türkiye’deki Bölgelere Göre Güneş Potansiyeli .................................................... 29 Tablo 1.10 Önerilen Bölgenin Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Fotovoltaik Enerji Üretim Kapasitesi ............................................................................................................................... 37 Tablo 1.11 Farklı Modellemelere ve Sistemlere Göre Maliyet Öngörü Tabloları ................. 41 Tablo 1.12 Karaman İli 2011 Yılı Elektrik Enerjisi Tüketim Dağılımı ...................................... 44 Tablo 1.13 OSB Yıllara Göre Doğalgaz Kullanım Oranları ....................................................... 47 Tablo 1.14 Yıllara Göre OSB’nin Toplam Tükettiği Elektrik Enerjisi Miktarları ....................... 47 Tablo 2.1 Bazı İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sırası ........................................................ 53 Tablo 2.2 Karaman İli Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Şehir ve Köy Nüfusu ........ 53 Tablo 2.3 Karaman İli Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfusun Dağılımı (2011) ....................... 54 Tablo 2.4 TR 52 Konya-Karaman Bölgesi İstihdam ve İşsizlik Oranları (2011) ....................... 55 Tablo 2.5 TR 52 Konya-Karaman Bölgesi İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı (2011) ....... 55 Tablo 2.6 Karaman İli’ndeki Eğitim Kurumları Adedi ve Derslik Sayıları ................................ 56 Tablo 2.7 Karaman İli’ndeki Öğretmen-Öğrenci Sayıları ........................................................ 56 Tablo 2.8 Karaman İli’nde Düzenlenen Kursların Kurs ve Kursiyer Sayıları............................ 57 Tablo 2.9 KMÜ Akademik Birimlerin Sayısal Dağılımı (2013) ................................................. 57 Tablo 2.10 Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Öğrenci Sayıları (2013) .......................... 58 xi Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.11 KMÜ Akademik Kadro Cetveli (2013) .................................................................. 58 Tablo 2.12 Karaman’ın Yol Durumu (2012) ............................................................................ 61 Tablo 2.13 Karaman İli Köy Yolları (2012) .............................................................................. 62 Tablo 2.14 İlimizde bulunan araç sayıları (2013) ................................................................... 63 Tablo 2.15 Karaman İli Haberleşme İstatistikleri (2006) ........................................................ 64 Tablo 2.16 İhtiyaç Duyulacak Binaların Maliyetleri ................................................................ 65 Tablo 2.17 Ülkemizdeki İller Bazında Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Değerleri .. 66 Tablo 2.18 Kişi Başına Gayrisafi Katma Değer GSKD (Dolar) .................................................. 66 Tablo 2.19 TR52 Düzey2 Bölgesi 2003 Yılı Gelir Dağılımı Durumu ......................................... 66 Tablo 2.20 Vergi Gelirlerinin Türkiye Genel Ortalaması ........................................................ 67 Tablo 2.21 Cari Fiyatlarla Bölgede GSKD ve Sektörlerin GSKD İçindeki Payı (Bin TL) ............. 67 Tablo 2.22 İller İtibariyle Brüt Genel Bütçe Vergi Gelirleri .................................................... 68 Tablo 2.23 Bölgelerin Vergi Tahsilatları Sıralaması (2012)..................................................... 68 Tablo 2.24 Karaman İli Yıllara Göre İhracat Dağılımı.............................................................. 70 Tablo 2.25 Karaman İli Dış Ticaret Dengesi ............................................................................ 70 Tablo 2.26 İllerin Kamu Yatırımları Sıralaması ....................................................................... 71 Tablo 2.27 Karaman İli Yıllara Göre Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (Bin TL) .............. 72 Tablo 2.28 Türkiye ve Karaman İli Tarımsal Alanların Dağılımı (dekar), (İBBS’na göre)(Çayır ve Mera alanları hariç) (2012 verileri geçicidir) .......................................................................... 72 Tablo 2.29 Karaman İli Bazı Tarımsal Göstergeleri ................................................................ 73 Tablo 2.30 Türkiye ve Karaman Seçilmiş Tahıl Ekiliş Miktarları (dekar), Üretim Miktarları ve Verim Ortalamaları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) .................................................... 73 Tablo 2.31 Türkiye ve Karaman Yemeklik Baklagiller Ekiliş Miktarları (dekar), Üretim Miktarları ve Verim Ortalamaları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) ............................... 74 Tablo 2.32 Karaman İli’nde Sebzelerin Ürün Gruplarına Göre Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (ISIC-Rev-3 Ürün sınıflamasına göre) (2011) ........................................ 75 Tablo 2.33 Karaman İli’nde Seçilmiş Sebzelerin Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (CPA Sınıflamasına göre) (2011)............................................................................................. 75 xii Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.34 Karaman İli Seçilmiş Endüstri Bitkilerinin Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (CPA Sınıflamasına göre)(2011 verileri geçicidir) ................................................................... 76 Tablo 2.35 Karaman İli Meyve Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) ..................................................................................................... 77 Tablo 2.36 Karaman İli Farklı Çekirdek Grubuna Göre Seçilmiş Meyve Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre)(2011) ................................................... 78 Tablo 2.37 Yem Bitkilerinin Üretim Miktarları (2011 verileri geçicidir) ................................. 78 Tablo 2.38 Arıcılık ................................................................................................................... 78 Tablo 2.39 Yılları Kümes Hayvancılığı ..................................................................................... 79 Tablo 2.40 Yılları Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvancılığı ........................................................... 79 Tablo 2.41 Karaman İli’nde Bulunan Sanayi Madenleri ......................................................... 81 Tablo 2.42 Karaman İli’nde Bulunan Metalik Madenler ........................................................ 82 Tablo 2.43 Karaman İli’nde Bulunan Enerji Madenleri .......................................................... 83 Tablo 2.44 Karaman İli’nde Bulunan Taş, Kum ve Çakıl Ocakları ........................................... 84 Tablo 2.45 Karaman’da Yer Alan Konaklama Yerleri ve Kapasiteleri (2012) .......................... 87 Tablo 2.46 Müze Müdürlüğü Ziyaretçi Sayısı ......................................................................... 87 Tablo 2.47 Yıllara Göre Karaman Müzelerinde Bulunan Eser Sayıları .................................... 88 Tablo 2.48 Karaman’a Gelen Yerli ve Yabancı Turist Sayıları ................................................. 88 Tablo 2.49 Tesis ve Yatak Sayıları (2007) ............................................................................... 88 Tablo 2.50 Müzeler ve Ziyaretçi Sayıları (2012) ..................................................................... 89 Tablo 2.51 Karaman İli Tarıma Dayalı İmalat Sanayi Durum Tablosu .................................... 90 Tablo 2.52 Karaman İli Diğer İmalat Sanayi Durum Tablosu .................................................. 94 Tablo 2.53 2011 Yılı İSO İlk 500 Sanayi Kuruluşlarında Bulunan Karaman Firmaları ............. 99 Tablo 2.54 2011 yılı İSO İkinci 500 Sanayi Kuruluşlarında Bulunan Karaman Firmaları ......... 99 Tablo 2.55 Karaman Ticaret ve Sanayi Odası Üyelerinin Sektörel Dağılımı (2012) .............. 100 Tablo 2.56 2013 Yılı İçin Talepte Bulunan Firmalar .............................................................. 101 Tablo 3.1 Birinci Arazi için Alternatif Parsel Büyüklükleri .................................................... 109 xiii Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 3.2 Birinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite .................... 109 Tablo 3.3 Üç Arazi için Üretken Alan Büyüklükleri ............................................................... 110 Tablo 3.4 İkinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite ...................... 111 Tablo 3.5 Üçüncü Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite .................. 111 Tablo 3.6 Dördüncü Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite .............. 112 Tablo 3.7 Tüm Araziler için Alternatif Parsel Büyüklerinde Toplam Kurulu Kapasite .......... 112 Tablo 3.8 Alternatif Parsel Büyükleri için Tüm Arazilerde Yapılabilecek Toplam Yatırım Tutarı ve Üretilebilecek Yıllık Toplam Enerji ................................................................................... 113 xiv Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekiller Şekil 1.1 Küresel Enerji Talebi .................................................................................................. 3 Şekil 1.2 2010-2035 Yılları Arası Enerji Üretimindeki Değişim ................................................. 4 Şekil 1.3 Seçilmiş Bazı Ülkelere Göre Net Petrol ve Gaz İthalatı Bağımlılığı (%) ...................... 5 Şekil 1.4 Güneş Enerjisinden Elde Edilen Enerji Türlerine Göre Dünya da Kurulu Toplam Kapasite Değerleri .................................................................................................................... 6 Şekil 1.5 Yıllara Göre CSP Santrallerinin Kurulu Kapasite Değerleri ......................................... 7 Şekil 1.6 Güneş Enerjisi Kaynaklı Güç Santrallerinin Yıllara Göre Toplam Kurulu Güç Kapasiteleri ............................................................................................................................ 11 Şekil 1.7 Fotovoltaik Güç Sistemlerinin Yıllık Kurulu Kapasitelerinin Yıllara Göre Dağılımı ... 12 Şekil 1.8 2010 ve 2011 Yıllarındaki Ülkelere Göre Fotovoltaik Güç Kurulum Değerleri ve 2011 Yılında Gerçekleşen Kurulumların Kıtalara Göre Dağılımı ...................................................... 12 Şekil 1.9 2020 Yılı Fotovoltaik Sektörü Öngörüleri ................................................................. 14 Şekil 1.10 Fotovoltaik Sistemlerde Maliyet Değişimi ............................................................. 15 Şekil 1.11 Çizgi Odaklamalı Yoğunlaştırma ............................................................................ 16 Şekil 1.12 Nokta Odaklamalı Yoğunlaştırma .......................................................................... 17 Şekil 1.13 Heliostat Aynalarla Gelen Güneş Işınlarının Odaklanması .................................... 18 Şekil 1.14 Tipik Bir Güneş Hücresinin Işıma Altında Çalışma Şekli ......................................... 19 Şekil 1.15 Fotovoltaik Modül ve Dizi Arasındaki Yapım Şeması ............................................. 20 Şekil 1.16 Güneş Pillerin Seri Bağlantı Şeması ve Akım-Voltaj Karakteristiği ......................... 20 Şekil 1.17 Güneş Pillerin Paralel Bağlantı Şeması ve Akım-Voltaj Karakteristiği .................... 21 Şekil 1.18 Şebekeden Bağımsız Fotovoltaik Sistemlerin Şematik Diyagramı ......................... 22 Şekil 1.19 Şebekeye Bağlı Fotovoltaik Sistemlerin Basit Şematik Diyagramı ......................... 22 Şekil 1.20 Türkiye Enerji Arz ve Talebinin Gelişimi................................................................. 26 Şekil 1.21 Türkiye’nin Birincil Enerji Tüketimi ........................................................................ 26 Şekil 1.22 2010 Yılı Düz Kolektörlü Sıcak Su Sistemlerin Kurulu Kapasiteleri (Mwth) ............. 29 Şekil 1.23 2010 Yılı 1.000 Meskene Oranlanmış Toplam Kapasite Değerleri (Kwth/1.000) .... 30 xv Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.24 Türkiye Güneş Enerjisi Haritası .............................................................................. 31 Şekil 1.25 Normalize Edilmiş Fotovoltaik Enerjisi Üretim Kapasitesi ..................................... 31 Şekil 1.26 Karaman İli’nin Güneş Enerjisi Haritası .................................................................. 32 Şekil 1.27 Karaman İli Güneş Enerjisi Santralleri için Uygun Alanların Bulunduğu Harita ..... 33 Şekil 1.28 Karaman İli Aylara Göre Sıcaklık Değişimi.............................................................. 34 Şekil 1.29 Karaman İli’ne Ait Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarları .................................... 35 Şekil 1.30 Karaman İli Aylara Göre Günlük Ortalama Global Işınım Enerjisi Değerleri ve Günlük Ortalama Güneşlenme Süreleri ................................................................................. 36 Şekil 1.31 1kwp Kurulu Güce Sahip Fotovoltaik Sistemden Elde Edilen Enerjinin Aylara Göre Günlük Ortalama Değerlerinin Dağılımı ................................................................................. 38 Şekil 1.32 Karaman İli Rüzgar Enerjisi Atlası ve Enerji Nakil Hatları ile Birlikte Trafo Merkezlerinin Bulunduğu Noktalar (50 m’ de) ...................................................................... 39 Şekil 1.33 Karaman İli Elektrik Enerjisi Tüketim Değerleri ..................................................... 44 Şekil 1.34 Karaman OSB’de Tahsisi Yapılan ve Yapılmayan Arazilerin Haritası ...................... 46 Şekil 1.35 Aylara Göre OSB’de Tüketilen Elektrik Enerjisi Dağılımı ........................................ 48 Şekil 2.1 Karaman Karayolları Haritası (2013) ........................................................................ 62 Şekil 2.2 Yıllara Göre Karaman İli İhracat Rakamları .............................................................. 69 Şekil 2.3 Karaman İli Dış Ticaretin Yıllara Göre Dağılım Grafiği .............................................. 71 Şekil 2.4 Karaman İli Maden Haritası ..................................................................................... 80 Şekil 3.1 Karaman İli’nde Güneşten Elektrik Üretimi Yatırımları için Uygun Olduğu Öngörülen Araziler ................................................................................................................................. 104 Şekil 3.2 Birinci Arazi için Üst Ölçekli Bölgeleme ................................................................. 108 Şekil 3.3 Birinci Arazi 4 No’lu Ada’da 1 MW Kapasiteye Sahip Bir Parsel ............................ 110 xvi Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Kısaltmalar ve Simgeler EİEB Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi GES Güneş Enerjisi Santrali IPPC Intergovernmental Panel on Climate Change, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli OECD Organisation for Economic Co-operation and Development, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü Mtoe Milyon Ton Petrol Eşdeğeri Mtep Milyon Ton Eşdeğer Petrol TWh Terawatt Saat GW Gigawatt AB Avrupa Birliği BIPV Binaya Entegreli Fotovoltaik Sistem TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu CSP Concentrated Solar Power, Yoğunlaştırılmış Güneş Enerjisi MW Megawatt FV Fotovoltaik FIT Şebeke Besleme Tarifesi EPIA European Photovoltaic Industry Association, Avrupa Fotovoltaik Endüstri Birliği DC Doğru Akım AC Alternatif Akım Hz Hertz xvii Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması KWh Kilowatt saat GWh Gigawatt saat MWh Megawatt saat PVGIS Fotovoltaik Coğrafi Bilgi Sistemi EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu BTEP Bin Ton Eşdeğer Petrol OSB Organize Sanayi Bölgesi KOSB Karaman Organize Sanayi Bölgesi DPT Devlet Planlama Teşkilatı URAK Uluslar arası Rekabet Araştırmaları Kurumu YGS Yüksek Öğretime Geçiş Sınavı SEGE Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Nomenclature D'unités Territoriales Statistiques, NUTS İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu KMÜ Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi PVC Polivinilklorür AÇB Asbestli Çimento Boru DSİ Devlet Su İşleri xviii Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması MVA Mega Volt Amper GSYİH Gayri Safi Yurt İçi Hasıla GSKD Gayri Safi Katma Değer İBBS İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması Da Dekar TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi TEİAŞ Türkiye Elektrik İletişim Anonim Şirketi EÜAŞ Türkiye Elektrik Üretim Anonim Şirketi BOTAŞ Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi GAP Güneydoğu Anadolu Projesi AR-GE Araştırma Geliştirme EİE Elektrik İşleri Etüt İdaresi KTSO Karaman Ticaret ve Sanayi Odası MEVKA Mevlana Kalkınma Ajansı xix Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 1. GENEL BİLGİLER 1.1. PROJE BİLGİSİ 21. yüzyıl modern çağı; Ekonomik gelişimin hayata geçirilmesi (E:Ekonomi), Enerji harcamalarındaki artış (E: Enerji) ve Enerjideki artışın çevreye verdiği zarar (E: Environment, Çevre ) olarak 3E olarak bilinen üç faktör üzerine odaklanmıştır. Burada önemli olan bu üç şartın hepsinin bir arada sağlanabilmesidir. Eğer petrol ve türevi enerji kaynakları kullanılarak üretilen enerjinin ortaya çıkardığı zehirli gaz yayılımını çok az miktarlara çekilmek istenirse bu ekonomik olarak gelişimi engellemektedir. Ayrıca dünya nüfusun ile doğru orantılı olarak büyüyen enerji talebindeki artış yukarıda sözü geçen 3E faktörünü engellemektedir. Bu nedenlerden dolayı sınırlı miktarda bulunan petrol kaynaklı enerji kaynaklarının seri üretimi ve global çevre konuları şu anda dünya üzerinde enerji politikasını belirleyen başlıca iki faktördür. Bu iki önemli faktör ele alındığında yenilenebilir enerji kaynaklarının tükenmez enerji kaynakları olması ve çevre üzerindeki etkilerinin oldukça az olması gelecek yıllarda dünya’nın başlıca enerji kaynakları olacakları açıktır. Güneş enerjisi odaklı yenilenebilir enerji türlerinin kaynağının sonsuz olması ve dünya üzerinde bulunan herhangi bir yerde bu kaynağa ulaşılabilmesi nedeniyle yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde önemini ortaya çıkartmaktadır. Dünya üzerine düşen toplam güneş enerjisinin miktarı, modern hayatın sürekliliğini koruyabilmesi için gerekli olan topla dünya enerji tüketiminden 5 kattan daha fazla büyüklüğe sahiptir [1]. Yenilenebilir enerji, dünya üzerinde çeşitli kaynaklar şeklinde bulunmakta ve sürdürülebilir enerji kaynağı türüdür. Yenilenebilir enerji kaynakları; jeotermal, hidroelektrik enerji, biyokütle enerjisi, güneş termal teknolojisi, rüzgar enerjisi ve kullanımı hızla artan fotovoltaik enerji sistemleridir. 8 ülke Dünya üzerindeki ham yakıt rezervinin % 81’ ine, altı (6) ülke doğal gaz rezervinin % 70’ ine ve sekiz (8) ülke kömür rezervinin % 89’ una sahiptir. Asya, Afrika ve Latin Amerika’nın yarsından fazlası kullandıkları enerjinin yarısından fazlasını ithal etmektedirler. Bu ülkelerin çoğu bu maliyeti karşılayabilmek için yetiştirdikleri tahıl ürünlerini aldıkları enerjiye karşılık düşük fiyatlarla dış ülkelere vermektedirler. Bu olay milli gelirlerini olumsuz yönde oldukça etkilemektedir. Dünya nüfusu her yıl %1-1,2 oranında artmaktadır ve bu orandan anlaşılacağı gibi her 60 yılda bir dünya nüfusu ikiye katlanacaktır. 2060 yılında dünya nüfusu 12 milyarın üzerinde olacağı umulmaktadır. Dünya nüfusunun en çok arttığı ülkeler ise gelişmekte olan ülkeler olup, enerji talebinin en çok olduğu ülkelerdir. Dünya üzerinde kullanılan enerjinin % 90 oranından daha fazlası fosil yakıtları ve türevlerinden karşılanmaktadır. Bu enerji türünün kullanılmasından kaynaklanan zehirli atıklar sonucu global ısınmaya neden olmaktadır ve dünya üzerinde iyi bilinen bu konu üzerinde araştırma yapan üç (3) merkez (Amerika’da Princeton, Almanya’da Hamburg ve Londra’da IPCC) geçen 70 yıl esnasında dünya sıcaklığının sırasıyla 2,3, 1,3 ve 1,7 0C arttığını söylemektedirler. 1760 yılından beri CO2 miktarındaki artış oranı % 20 olup, metan gazı % 7 oranında artmıştır. Yeryüzü üzerine düşen enerji miktarı su buharı nedeniyle 100 Watt ve CO2 varlığı nedeniyle 50 Watt değerlerine erişebilmektedir. Eğer CO2 yayılım oranı ikiye katlanırsa, bu 4 Watt’lık bir artışa neden olacaktır. Daha ilginç bir sonuç ise bu durum su 1 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması buharı miktarını daha kötü boyutlara sürükleyecek ve atmosferde miktar olarak artacaktır. Sonuç olarak 6 Watt’lık bir artış sadece su buharındaki artıştan kaynaklanacaktır. Yağmur oranı geçen 100 yıl boyunca % 15 oranı kadar artmış ve artmaya da devam etmektedir. Bu nedenle de deniz seviyesi 10,5 cm değeri kadar artmıştır. Bu artış oranı sürekliliğini devam ettirirse gelecek 20 yıl içerisinde Bangladeş şehrini sular altında kalacağı birçok bilim adamı tarafından öngörülmektedir. Çevre fiziği konularıyla ilgilenen üç (3) merkez tarafından yapılan hesaplamalara göre eğer sıcaklık her 10 yılda bir 0,3 0C kadar artarsa, deniz seviyelerindeki artışın 10 yılda bir 4 cm olacağı sonucu ortaya çıkmaktadır. 1998 yılı Aralık ayında Japonya’nın Kyoto şehrinde Birleşmiş Devletler tarafından organize edilen ve tüm ulusların katıldığı ilk büyük global ısınma ve iklim değişiklikleri konferansı düzenlenmiştir. Bu konferans CO2 yayılımına karşı ilk büyük adımdır. 2005 yılında imzalanan Kyoto protokolü 2008 ile 2012 yılları arasında endüstriyel milletlerden yayılan toplam sera gazlarının 1990 yılında yayılan gazların % 5 değerine kadar düşürülmesi ve bu yayılımların miktarlarının azaltılması için yeni mekanizmaların geliştirilmesini deklare etmektedir. En son yapılan konferans ile birlikte protokol süresi 1990 yılındaki sera gazı yayılım değerinin %18 azaltılması kararı ile birlikte 2013-2020 yılları arasında uygulanmasına devam edilmesi kararı alınmıştır [2,3]. Dünya üzerindeki hükümetler çevresel faktörlerden dolayı özellikle CO2 yayılımını engellemek için yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına önem vermektedir. Birçok OECD ülkeleri özellikle Avrupa ve Amerika da güçlü bir şekilde desteklenen bu alanda önemli planlara ve hedefle sahiptirler. Hem sera gazının azaltılması hem de sürdürülebilir enerjinin yaratılması; yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasının önünü açmaktadır. Dünya nüfusunun ve endüstriyel senaryolarının ışığında, Dünya’nın birincil enerji ihtiyacı ortalama yıllık %1,7 artışla 2002–2020 yılları arasında %60 değerinde büyüyeceği öngörülmektedir. Başka bir ifade ile Dünya’nın enerji ihtiyacının karşılanması için 2020 yılında 16,5 milyar ton eşdeğer petrole ihtiyaç duyulacaktır. Tablo 1.1’ de enerji ihtiyacının büyümesi ile ilgili olarak değişik senaryoların uygulanması ile 2030 yılında ortaya çıkan enerji kaynakları tüketim değerleri verilmektedir. Bu veriler ışığında petrol türevi enerji kaynaklarının günümüzde kullanma yüzdelerine bağlı kalarak 2030 yılında da %85 oranında birincil enerji kaynağı olarak kullanılacağı hesaplanmaktadır [4]. 2 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 1.1 Dünya Toplam Enerji Tüketim Değerleri (Mtoe) [5] Enerji Türü Kömür Petrol Gaz Elektrik Isı Biyokütle Yenilenebilir Enerji Toplam a 1971 617 1893 604 377 68 641 0 4200 2002 502 3041 1150 1139 237 999 8 7075 2010 516 3610 1336 1436 254 1101 13 8267 2030 526 5005 1758 2263 294 1290 41 11.176 2002-2030(%)a 0,2 1,8 1,5 2,5 0,8 0,9 6,2 1,6 ortalama yıllık büyüme oranı Dünya ülkelerinin büyüme istatistiklerine ve enerji tüketim senaryolarına bağlı olarak küresel enerji talebinin ton eşdeğer petrol karşılıklarına bağlı olarak ülkelere göre dağılımı Şekil 1.1’de verilmektedir. OECD ülkelerinin toplam enerji talebi yüzdeleri 2035 yılına kadar azalırken, Çin, Hindistan ve Orta Doğu ülkelerinin enerji talep yüzdeleri artmaktadır. Burada Asya ve Orta Doğu ülkelerinde yükselen hayat standardı, 2035’ e kadar küresel enerji talebini üçte birden fazla arttırmaktadır. OECD dışındaki ülkelerin dünya enerji talebindeki payı 2010 yılında %55 iken, yeni politikalar senaryosuna bağlı olarak 2035 yılında bu pay %65 değerine çıkılması öngörülmektedir. Çin, 2035 yılına kadar enerji talep artışını %65 oranında yükselterek, enerji kullanımdaki payını en çok yükselten ülke olacaktır. Ayrıca Hindistan’ın ve yeni gelişen orta doğu ülkelerinin enerji talebindeki artış oranının 2 katına çıkacağı hesaplanmaktadır. OECD ülkelerinde ki bu artış oranı ise 2010 yılı ile kıyaslandığı zaman %3 oranında kalmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynakları ile Dünya elektrik enerjisinin karşılanma oranı 2012 yılında %20 seviyesinden, 2035 yılında %31 oranına çıkacaktır. Şekil 1.1 Küresel Enerji talebi [6] 3 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Yeni politikalar senaryosuna bağlı olarak küresel elektrik talebi 2035 yılına kadar %70’in üzerinde artarak 32.000 TWh değerine ulaşacaktır. OECD ülkelerindeki elektrik enerjisinin yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanma oranları, rüzgar (%47), biyoenerji (%16), fotovoltaik (%15) ve hidro enerji (%11) olarak gerçekleşmektedir. En çarpıcı nokta ise 2035 yılına kadar elektrik ihtiyacının karşılanması için gerekli olan 5890 GW’ lık kapasite artımı 2011 yılındaki Dünya üzerinde kurulu kapasitenin üzerindedir. Şekil 1.2’de 2010-2035 yılları arasında enerji ihtiyacında başrol oynayan ülkelerin enerji üretimindeki değişimlerini vermektedir. Şekil 1.2 2010-2035 Yılları Arası Enerji Üretimindeki Değişim [6] Gaz ve petrol ithalat ve ihracat değerlerine bakıldığında ise 2035 yılında Amerika Birleşik Devletleri petrol ve gaz ihracat rakamları şu andaki Orta Doğu ülkelerinin ihracat rakamlarının üzerine çıkıp, Dünya üzerinde petrol ve gaz tedarikçisi olarak ön plana çıkacaktır. Göz çarpıcı diğer bir veri ise Çin, Hindistan, AB ülkelerinin gaz ithalat yüzdelik payları ise %50’nin üzerinde artış gösterecek olmasıdır. Senaryolar ve veriler ışığında Dünya da birkaç ülke dışında petrol ve gaz ithalatı bağımlısı olan ülkelerde ve paylarında artışlar gözlenecektir. Burada gelecek 20 yılda karşımıza çıkacak en büyük problem enerji talebinin karşılanamaması karşısında küresel boyutta krizlerin varlığı olacağıdır. Şekil 1.3’ de 2035 yılına kadar petrol ve gaz ithalat ve ihracat yüzdeliklerinin gelişmiş ülkelerdeki değişimi verilmektedir. 4 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.3 Seçilmiş Bazı Ülkelere Göre Net Petrol ve Gaz İthalatı Bağımlılığı (%) [6] Güneş, modern biyokütle ve rüzgar enerjisi gibi yeni yenilenebilir enerji kaynakları şu andaki enerji talebinin çok küçük bir kısmını karşılamaktadırlar. Dünya yüzeyine her yıl ulaşan güneş ışınlarının enerjisi 80 milyar ton petrole (toe) eşdeğerdir. Bu değer her yıl dünyada tüketilen enerjinin yaklaşık 10.000 katına eşittir ve kömür, petrol, doğal gaz ve uranyum kaynaklarının tüm rezervlerinden elde edilen enerjiden daha fazladır. 80 Milyar toe enerjinin yaklaşık 25 Milyar toe’si kıtalara, geriye kalan 55 Milyar toe enerji değeri ise okyanuslara çarpmaktadır [7]. Güneş’ten elde edilen enerjinin ısı enerjisi (termal) ve elektrik enerjisi olarak kullanılma uygulamaları yeryüzünde değişiklik göstermektedir. Bu uygulamalar sıcak su elde edilmesi, alan ısıtma sistemleri, endüstriyel işlemler, soğutma sistemleri, elektrik çevirim sistemleri olarak özetlenebilmektedir. Dünya’da uygulamada olan farklı türdeki güneş termal sistemlerin toplam sayısı 2010 yılının sonunda 53 milyonu aşmış bulunmaktadır. Bu sayının %85’i tek aileli evlerde kullanılan sıcak su hazırlama sistemi, %10’u oteller, hastaneler, okullar ve apartmanlarda kullanılan sıcak su sistemlerinden, geriye kalan %5’ lik kısım ise kombi sistemleri ile binaların ısıtılması, soğutma sistemleri ve endüstriyel işlemlerdeki sistemlerden oluşmaktadır. 2011 yılında bu sektörde çalışan insan sayısı 375.000 olarak tahmin edilmektedir. Dünya genelinde solar termal sistemlerin kurulu kapasitesi 245 GWtermal olarak tahmin edilmekte ve toplam 350 milyon metre karelik kolektör alanına sahip bir uygulama sahasına sahiptir. Dünya genelindeki yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen enerji türlerinin büyüklüğüne bakıldığı zaman, güneş termal ısı sistemleri rüzgar enerjisinden sonra Dünya üzerindeki en büyük kurulu kapasiteli yenilenebilir enerji kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır. 2011 yılında rüzgâr güç istasyonlarından elde edilen enerji değeri 514,0 TWh değerinde olup, güneş termal sistemlerinden elde edilen enerji değeri ise 204,3 TWh olarak gerçekleşmiştir. Güneş enerji dönüşüm sistemlerinden biri olan ve elektrik enerjisinin üretilmesinde kullanılan fotovoltaik yenilenebilir enerji kaynağının 2005 yılında kurulu kapasitesi solar termal sistemlerin 1/30’u büyüklüğünde iken 2011 yılında bu oran 1/3 değerine kadar düşmüştür. Güneş termal sistemleri uygulamalarının 1900’lü yıllara dayandığını düşünürsek, fotovoltaik güç sistemlerinin 1990’lı yılların başından günümüze geldiği nokta büyüme oranının bir göstergesi olarak görülebilir. Sadece Güneş enerjisinden yararlanılarak elde 5 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması edilen enerji türlerine bağlı 2011 yılına kadar ki Dünya üzerinde kurulu toplam kapasite değerleri Şekil 1.4’ de verilmektedir. Şekil 1.4 Güneş Enerjisinden Elde Edilen Enerji Türlerine Göre Dünya’da Kurulu Toplam Kapasite Değerleri [8] Güneş enerjisinin toplayıcılar vasıtasıyla ısı enerjisine dönüştürülerek doğrudan sıcak su kullanımına ait dünya üzerindeki bireysel kurulumlarına ek olarak, yoğunlaştırıcı toplayıcıların kullanılması ile 4000 0C’ ye ulaşan sıcaklık değerleri ile ısı enerjisinden elektrik enerjisi üretilmesi üzerine Dünya üzerindeki uygulamalarda son yıllarda ön plana çıkmaktadır. 1984-1990 yılları arasında kurulan büyük ölçekli yoğunlaştırılmış güneş santrali (concentrated solar power; CSP) uygulamalarındaki hedeflenen değerlere ulaşılamaması nedeniyle, 2004 yılına kadar bu teknoloji üzerine santral kurulumları askıya alınmıştır. 2005 yılından başlayarak bu teknoloji grubuna yapılan araştırma ve geliştirme yatırımları ile verimlilikleri artmış ve İspanya, Hindistan, Amerika gibi tarım dışı arazilere kurulan MW büyüklüğündeki santraller ile Dünya’daki toplam kurulu kapasiteleri 2.250 MWelek değerine ulaşmış bulunmaktadır [9]. Şekil 1.5’de yıllara göre dünya üzerindeki toplam kurulu kapasite değerlerinin değişimi verilmektedir. Tablo 1.2 ve 1.3’de ülkelere göre faaliyette olan ve kurulum aşamasındaki CSP santrallerinin teknolojileri ile birlikte ülkelere göre dağılımı verilmektedir. 6 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.5 Yıllara Göre CSP Santrallerinin Kurulu Kapasite Değerleri [9] Tablo 1.2 Ülkelere Göre Faaliyette Olan CSP Santrallerin Dağılımı [9] Santral İsmi Ülke Acme solar thermaltower Alvarado 1 (La Risca) Andasol 1 Andasol 2 Andasol 3 Archimede Arcosol 50 (Valle 1) Aste 1A Aste 1B Astexol II AugABDtinFresnel 1 BerryPetroleum EOR plant BrightSource SEDC Coalinga Coomatower CTAER variablegeometry solar test facility Daegu Solar PowerTower Hindistan İspanya İspanya İspanya İspanya İtalya İspanya İspanya İspanya İspanya Fransa ABD İsrail ABD Avustralya İspanya Güney 7 Kurulu Güç 2.50 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 5.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 1.00 MW 6.00 MW 29.00 MW 0.20 MW Tipi Kule Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Fresnel Parabolik Kule Kule Kule Kule Kule Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması E CubeEnergyDish pilot plant Kore Çin Extresol 1 Extresol 2 Gemasolar Guzman (Termosolar Soluz Guzman) Helioenergy 1 Helioenergy 2 Helios 1 Helios 2 Holaniku IbersolPuertollano IIT Madras R&D facilities Kimberlina STPP La Africana La Dehesa (Samcasol 2) La Florida (Samcasol 1) Lake Cargelligo Lebrija 1 Liddell Solar Thermal Station Majadas Manchasol 1 Manchasol 2 Minera El TesoroTermosolar Moron National Solar ThermalPowerPlant Nevada Solar One Olivenza 1 Orellana Palma del Rio I Palma del Rio II PS10 PS20 PuertoErrado 1 PuertoErrado 2 Saguaro SEGS I SEGS II SEGS III İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya ABD İspanya Hindistan ABD İspanya İspanya İspanya Avustralya İspanya Avustralya İspanya İspanya İspanya Şili İspanya Hindistan ABD İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya ABD ABD ABD ABD 8 1.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 20.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 2.00 MW 50.00 MW 5.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 3.50 MW 50.00 MW 6.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 1.00 MW 64.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 11.00 MW 20.00 MW 1.40 MW 30.00 MW 1.00 MW 14.00 MW 30.00 MW 30.00 MW Stirling Çanak Parabolik Parabolik Kule Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Fresnel Parabolik Parabolik Parabolik Kule Parabolik Fresnel Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Kule Kule Fresnel Fresnel Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması SEGS IV SEGS IX SEGS V SEGS VI SEGS VII SEGS VIII Shiraz CSP demonstrationplant (MehrNirooproject) Sierra SunTower Solaben 2 Solaben 3 Solacor 1 Solacor 2 Solnova 1 Solnova 3 Solnova 4 Termesol 50 (Valle 2) The Ben-GurionNational Solar Energy Center TSE1 - PT WeizmannInstitute of Science Yanqing Solar ThermalPower ABD ABD ABD ABD ABD ABD İran 30.00 MW 80.00 MW 30.00 MW 30.00 MW 30.00 MW 80.00 MW 0.25 MW Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik ABD İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İsrail Tayland İsrail Çin 5.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 50.00 MW Kule Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Kule Kule 5.00 MW 1.00 MW Tablo 1.3 Ülkelere Göre Yapım Aşamasındaki CSP Santrallerin Dağılımı [9] Sistem Adı Ülke Abhijeet Alba Nova 1 Arenales Caceres Casa del AngelTermosolar (Casas de losPinos) Casablanca CPI Golmud Solar ThermalPowerPlant Hindistan Fransa İspanya İspanya İspanya CrescentDunes ABD DelinghaSupconTowerPlant Diwakar Çin Hindistan EnerstarVillena İspanya İspanya Çin 9 Kurulu Güç 50.00 MW 12.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 1.00 MW 50.00 MW 100.00 MW 110.00 MW 50.00 MW 100.00 MW 50.00 MW Tipi Parabolik Fresnel Parabolik Parabolik Stirling Çanak Parabolik Parabolik Kule Kule Parabolik Parabolik Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Extresol 3 Gaskell Sun Tower İspanya ABD Genesis Solar ABD GodawariGreenEnergy Gujarat Gujarat Solar One Himin Solar Fresnel Demo Plant HuanengSanya HyderValley Solar Energy Project Hindistan Hindistan Hindistan Çin Çin ABD Ivanpah SEGS ABD Kaxu Solar One Güney Afrika Khi Solar One KoganCreek KVK Energy Güney Afrika Avustralya Hindistan MeghaEngineering Mojave Solar Hindistan ABD Petroleum Development Oman EOR plant Rajasthan Sun Technique - Dhursar Umman Shams 1 Hindistan Solaben 1 Solaben 6 Solana Birleşik Arap Emirlikleri İspanya İspanya ABD Termosol 1 Termosol 2 YumenGansu Solar Thermal Pilot Plant İspanya İspanya Çin 50.00 MW 245.00 MW 250.00 MW 50.00 MW 20.00 MW 25.00 MW 2.50 MW 1.50 MW 325.00 MW 377.00 MW 100.00 MW 50.00 MW 44.00 MW 100.00 MW 50.00 MW 250.00 MW Parabolik Kule Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Fresnel Fresnel Parabolik Kule Parabolik Kule Fresnel Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik 100.00 MW 100.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 280.00 MW 50.00 MW 50.00 MW 10.00 MW Fresnel Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Parabolik Yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde yer alan Güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretim kapasitesi 2011 yılında %73,3 oranında artış göstermiş olup, şu ana kadar ki en büyük büyüme oranı yakalanmıştır. Dünya üzerinde toplam güç kurulu kapasite değeri ise 10 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması son 5 yıldaki 10 katlık kapasite artışı sonucunda, 29,3 GW değerinden 63,4 GW değerine ulaşmıştır. Almanya 2011 yılında 24,8 GW’lık toplam kurulu kapasite değeri ile şu anda Dünya lideri olmakla birlikte İtalya 12,8 GW’lık değeri ile ikinci sıraya yerleşmiş bulunmaktadır. Güneş güç sistemlerinin yenilenebilir enerji kaynakları içerisindeki payı %6,5 olmasına rağmen, 2011 yılında yenilenebilir enerji sistemlerinin %20 oranında büyümesine katkıda bulunmuştur. Şekil 1.6 Güneş Enerjisi Kaynaklı Güç Santrallerinin Yıllara Göre Toplam Kurulu Güç Kapasiteleri [10] Fotovoltaik güç sistemlerinin yıllara göre kurulum değerleri göz alındığında ise 2007 ile 2011 yılları arası yıllık %70’lik büyüme oranı yakalanmıştır. 2001 yıllarında MW seviyesinde olan dünya üzerindeki toplam kurulu güç değerleri 2012 yılına geldiğimizde yıl başına 30 GW’lık fotovoltaik sistem kurulumdan bahsedilmektedir. Şekil 1.7’de 2015 yılına kadar ülkelerde uygulanan politikalara bağlı olarak fotovoltaik sistemlerin yıllık kurulum kapasitelerini ve yıllık büyüme oranlarını gösteren grafik verilmektedir. 2009-2010 yıllarında başta Almanya, İtalya, Çin ülkelerinde uygulanan alternatif enerji kaynakları ile ilgili hükümet programları ile %180’e yakın bir büyüme oranı elde edilmiş olup, 2012 yılında bu oran %10 seviyesinde kalmıştır. Bunun temel sebebi ise gelişmiş ülkelerde verilen teşviklerin hedeflenen kurulum kapasitelerine ulaşmasından dolayı azalmasından kaynaklanmaktadır fakat 2013 yılından itibaren diğer gelişmekte olan ve OECD ülkelerindeki hükümet programları ile fotovoltaik sistemlerin büyüme oranlarında tekrar bir ivme yakalayacaktır. 2010-2011 yıllarında gerçekleşen toplam 47 GW’lık fotovoltaik güç sistem kurulumunun ülkelere göre dağılımına bakıldığında Almanya ve İtalya iki lider ülke olarak ön plana çıkmaktadır. Bu ülkelerde tarım arazisi olmayan atıl vaziyette fazla arazi olmamasına rağmen bu değerlere ulaşılması ülke politikalarındaki enerji konusunun ne kadar önemli olduğunu ortaya çıkartmaktadır. 11 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.7 Fotovoltaik Güç Sistemlerinin Yıllık Kurulu Kapasitelerinin Yıllara Göre Dağılımı [11] Şekil 1.8 2010 ve 2011 Yıllarındaki Ülkelere Göre Fotovoltaik Güç Kurulum Değerleri ve 2011 Yılında Gerçekleşen Kurulumların Kıtalara Göre Dağılımı [12] 12 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 1.1.1. Dünyada Fotovoltaik Pazar Büyüklüğü ve Mali Yapısı FV uygulamalarının en önemli gelişimi 1990 yılların başlarında uygulanmaya başlayan binaya entegreli fotovoltaik uygulamalardır (BIPV). Bu uygulama alanında fotovoltaik modüller, pencere, çatı veya dış cephede kullanılmaktadır. Almanya ve Japonya’nın önderliğinde yürütülen çatı programları ile fotovoltaik endüstrisinde büyük bir atılım yapılmıştır. Çatı programı ile birlikte Almanya hükümeti 1.000 çatı, Japonya ise 70.000 çatı olarak bu projeye başlamışlardır. Almanya da yürürlüğe giren proje içeriğinde fotovoltaik güç sistemlerinin kurulduğu evlerde Almanya hükümeti üretilen elektrik enerjisi için yüksek oranda geri ödeme oranı oluşturulmuş ve her kWh enerji başına 0,5 $ sübvansiyon sağlamıştır. Fakat en büyük başarı Japonya da gerçekleşmektedir. Japonya’daki hükümet FV sistemi kullanan evler için toplam FV sistemin maliyetinden %30 oranında indirim yapmaktadır ve ayrıca elektrik faturaları üretilen FV enerji ile şebekeden kullanılan enerji arasındaki fark üzerinden belirlenmektedir. Almanya ve Japonya tarafından uygulanan büyük bütçeli teşvik programları ile fotovoltaik pazar payı 1990-2000 yılları arasında ortalama %40’lık büyüme oranına kadar çıkmış ve birkaç MW mertebesindeki Dünya üzerinde kurulu güç değeri, 2000’li yıllarda 300 MW mertebesine ulaşmıştır. Cömert olarak sayılabilecek bu teşvik modelleri 50 ülke tarafından kopyalanarak kendi ülkelerinde uygulanmaya başlanmış, bu modellerin isimleri “şebekeye besleme tarifesi, FIT” olarak isimlendirilmiştir. Büyük bir büyüme ivmesi yakalayan fotovoltaik sektörü hızla bir endüstri haline dönüşerek, bir sektör haline dönüşmüştür. 2007 yılında başlayan ekonomik kriz ile birlikte ülkelerin yaşadığı finansal sıkıntılar ve sosyal baskılar nedeniyle Avrupa’da ki fotovoltaik hücre üretimi doğu bloğu ülkelere kaymış, özellikle Çin’in devreye girmesiyle yıllık üretim kapasitesi GW seviyelerine ulaşmıştır. 2010 yılından sonra ortaya çıkan rekabet ortamı ve güçlü büyüme potansiyeli ile teşviksiz finansman modelleri üzerine fotovoltaik sektörü büyüme hedeflerini yenilemektedir. Tablo 1.4’de 2006-2010 yılları arasında fotovoltaik endüstrisinin büyüme parametreleri özetlenmektedir. Tablo 1.4 Fotovoltaik Sektörü Temel Büyüme Parametreleri [13] Toplam iş hacmi (milyar USD) ~10 ~17 ~40 ~30 ~60 ~60 Toplam doğrudan çalışan sayısı 70.000 100.000 111.000 186.000 430.000 430.000 Yıllık pazar büyüklüğü (GW) 1,4 2,4 6,2 6,2 14,2 14,2 Tablo 1.5 Fotovoltaik Sektörü Toplam Satış (Ciro) 2010 Yılı Gerçeklemesi ve 2020 Yılı Öngörüsü [13] Yıl Yıllık Pazar büyüklüğü c-Si/ince film Modül Evirici Denge bileşenleri Kurulum Toplam 2010 17GW 80/20 27,2 milyar Euro 3,7 milyar Euro 6,0 milyar Euro 9,8 milyar Euro 46,7 milyar Euro 13 Yıllık büyüme %25/yıl %14/yıl %17/yıl %22/yıl %22/yıl %17/yıl 2020 160GW 60/40 99,2 milyar Euro 17,6 milyar Euro 44,5 milyar Euro 71,7 milyar Euro 233,0 milyar Euro Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Avrupa Birliği ülkeleri, 2020'ye kadar sera etkisi yapan gazların salınımının 1990'a göre yüzde 20 oranında azaltılması konusunda uzlaşmıştır. Bu anlaşma kapsamında AB sınırları içinde tüketilecek enerjinin yüzde 20'sinin yenilenebilir kaynaklardan elde edilmesi benimsenmiştir. Ayrıca, 2020 yılına kadar enerji verimliliğinin %20 arttırılması hedeflenmiştir. Bu hedef 20–20–20 hedefi olarak, AB strateji raporlarına geçmiştir. Avrupa’da fotovoltaik sektöründe etkin bir kuruluş olan Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği (EPIA), fotovoltaik payının tüm enerji üretiminde % 12’ye çıkması için güçlü bir politika oluşturmuştur. Şekil 1.9’da 2020 yılı için farklı senaryolara bağlı olarak fotovoltaik endüstrisinin büyüme eğrileri gösterilmektedir. EPIA’nın politika destekli öngörüsünde planladığı 2011 yılı kurulumunun, gerçekte daha fazla çıkması bu hedefin yakalanması yolunda önemli bir adımdır. Şekil 1.9 2020 Yılı Fotovoltaik Sektörü Öngörüleri [14] 2020 yılına kadar fotovoltaik endüstrisindeki maliyet yüzdeliklerinin değişimi kurulum maliyetlerinin artması fotovoltaik modüllerinin maliyet yüzdelerinin azalması olarak karışımıza çıkmaktadır. Fotovoltaik endüstrisinin büyümesi ile çalışan sayısının artması maliyetlerinin yüzdelik olarak artmasına neden olurken, fotovoltaik hücre ve modül teknolojilerinin gelişimi ile buradaki maliyet yüzdesi azalmaktadır. Ülkemiz açısından düşündüğümüzde her ne kadar fotovoltaik hücre üretimi konusunda herhangi bir üretim tesisi olmamasına rağmen, diğer sektörlerde ortaya çıkan teşvik ile birçok özel sektör bu konularda yatırım yapmaya başlamışlardır. İleride özellikle ülkemizin 450-500 GW’lık fotovoltaik enerji üzerine gerçekleştirilebilir potansiyeli göz önüne alındığında istenilen 14 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması pazar büyüklüklerine ulaşılması durumunda ülkemiz de yabancı yatırımcıların özellikle fotovoltaik modül üretimi için teşebbüslerde bulunacağı öngörülebilmektedir. Bu nedenle enerji ihtisas bölgelerinin önemi ön plana çıkmaktadır. Şekil 1.10 Fotovoltaik Sistemlerde Maliyet Değişimi [15] 1.1.2. Güneş Enerjisinin Elektrik Enerjisine Çevirim Teknolojileri 1.1.2.1. Güneş Enerjisi Yoğunlaştırıcıları Güneş ışınımından faydalanma yöntemlerinin başında güneş ışınımını üzerine toplayarak, bu enerjiyi kullanan güneş toplayıcıları gelmektedir. Güneş enerjisi toplayıcıları, güneş ışınımından kazandıkları enerjiyi bir akışkana veren bir çeşit ısı değiştiricisi olarak kabul edilebilir. Düz toplayıcılar toplam güneş ışınımını kullanarak çalışırken, yoğunlaştırıcı toplayıcılar genellikle direkt güneş ışınımını kullanırlar. Fakat daha yüksek sıcaklık elde etmek için düz toplayıcılar yerine ışınımı belli bir noktada toplamak için değişik geometrili odaklayıcılar kullanılarak kızgın su, doymuş buhar ve kızgın buharın elde edilmesi mümkün olmaktadır. Güneş enerjisi toplayıcıları genel olarak sabit ve hareketli toplayıcılar olarak sınıflandırılabilir. Sabit toplayıcılar ile sıcaklığı 60-200 C’ye kadar olan uygulamalarda kullanılmaktadır. Hareketli toplayıcılar ise yüksek sıcaklık uygulamalarda tercih edilmektedir. Hareketli toplayıcılardan çizgisel odaklayıcılarla 300-400 C sıcaklığa kadar, noktasal odaklayıcılarla 1500 C kadar sıcaklıklar elde edilebilmektedir. - Tek eksende güneş izleyici sistemleri Parabolik toplayıcılar yüksek sıcaklık uygulamalarında kullanılan ve güneş enerjisini belirli bir merkeze yoğunlaştırma yapan ısıl sistemlerdir. Yoğunlaştırıcı sistemlerle direkt güneş ışınımından yararlanarak yüksek sıcaklıkta buhar üretilebilmekte ve elektrik 15 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması üretiminde veya yüksek sıcaklık ihtiyacı duyulan sistemlerde kullanılabilmektedir. Yoğunlaştırıcı ısıl sistemlerin en yaygını silindirik parabolik oluk toplayıcılardır. Bu toplayıcılar odak noktalarından geçen çizgisel borular içerisindeki sentetik yağı 400 °C sıcaklılara ısıtarak, ısı değiştirici ile kızgın buhar elde edilebilmektedir. Bu sistemlerde güneş enerjisini elektrik enerjisine çevirim verimlilikleri maksimum %24 ve gün boyunca ortalama %14 civarında olabilmektedir. Kesiti parabolik olan toplayıcıların iç kısmındaki yansıtıcı yüzeyler, güneş ışınlarını odakta yer alan siyah bir yutucu boruya veya borulara odaklanır. Yutucu boruda dolaştırılan sıvıda toplanan ısı ile elde edilen buhardan elektrik üretilir. Sistem doğu-batı, kuzey-güney ve polar eksende yerleştirilebilmekle beraber, güneşi doğubatı veya kuzey-güney yönünde tek eksende takip etmektedir. Yansıtıcı Toplayıcı Şekil 1.11 Çizgi Odaklamalı Yoğunlaştırma [16] - İki eksende güneş izleyici sistemleri Diğer bir tür yoğunlaştırıcı sistem olan parabolik çanak sistemler, iki eksende güneşi takip ederek, güneş ışınlarını odaklama bölgesine yoğunlaştırırlar. Çanak sistemin odak noktasında bulunan sıcak hava motoru olarak da bilinen stirling motoru sayesinde, yoğunlaştırılan ısının mekanik harekete çevirilmesi işlemi gerçekleştirilmektedir. Isınan gazın (hava, azot veya helyum) pistonu itme prensibine dayanan nokta odaklamalı yoğunlaştırma sistemlerinde sıcaklık değeri 1000 0C’ ye kadar ulaşabilmektedir. Piston şaftına bağlı olan bir alternatör ile elektrik üretimi sağlanmaktadır. Bu tür sistemlerde ısı enerjisinin elektrik enerjisine çevirim verimliliği %32 değerlerine kadar çıkabilmektedir. 16 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.12 Nokta Odaklamalı Yoğunlaştırma [17] - Kule santral sistemi Merkezi alıcı sistemlerde ise; tek tek odaklama yapan ve heliostat adı verilen aynalardan oluşan bir alandan oluşmaktadır. Bu sistemde güneş ışınları, bir kule üzerine monte edilmiş ısı değiştiricisine yansıtarak yoğunlaştırma yaparlar. Düz aynalarla yapılan bu yansıtmayla yoğunlaştırma oranı 1000’e veya daha fazla yapılabilir. Merkezi yutucu-heliostat sistemler ile bir (1) MW ile 100 MW arasında değişebilen elektrik güç santralleri kurulabilmektedir. Merkezi kulenin yüksekliği, şekli ve heliostat alanın yoğunluğu kurulan santralin performansını belirler [18, 19]. 17 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.13 Heliostat Aynalarla Gelen Güneş Işınlarının Odaklanması [13, 17] 1.1.2.2. Fotovoltaik Güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretilmesi alışmaları 1800’lü yılların sonlarına doğru elektroliz deneylerinde ışık altında gözlenen gerilim oluşmasıyla ortaya çıkmıştır. 1900’lü yılların başında ilk ışık altında güneş hücresi çalışmalarında elde edilen verimlilik değerleri %0,001 basamaklarında iken şu anda ulaşılan modül verimlilik değerleri %20 civarındadır. Güneş hücrelerinden elde edilen elektrik enerjisi güneş ışınım enerjisine bağlı olarak anlık olarak üretilmekte olup, üretilen elektrik enerjisi yapı içerisinde depolanamamaktadır. Güneş hücresinin çalışma prensibi Şekil 1.14’de görüldüğü gibi, ışık metal kontaklar arasından güneş pili malzemenin içerisine girerek yarıiletken materyal çerisinde atomlara bağlı olan elektronlara enerjisini aktararak, yeterli enerjiye sahip elektronların bir üst enerji bandı olan iletkenlik bandına çıkmasına yardımcı olur. Hücre içerisinde bulunan p-n eklemi aynı yüke sahip tüm serbest taşıyıcıların aynı yönelimde hareket etmelerini sağlar. Eğer güneş pilinin alt ve üst kontaklarına bir elektrik yükü bağlanırsa, elektronlar bu yükten geçerek devreyi tamamlayacaklardır. Böylece güneş ışınlarından gelen enerji bu yük tarafından tüketilen elektriksel enerjiye çevrilir. 18 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.14 Tipik Bir Güneş Hücresinin Işıma Altında Çalışma Şekli - Fotovoltaik Modüller, Sistemler ve Uygulamalar Fotovoltaik güç sistemlerinden elde edilen elektrik geniş bir uygulama alanında kullanılmaktadır. Bu geniş çaplı uygulama alanları küçük çaplı tüketici üretimleri için güç kaynaklarından şebekeyi besleyen büyük çaplı güç istasyonlarına kadar mevcuttur. Herhangi bir uygulama sahasında kullanılabilir enerji sağlamak için, her bir güneş hücreleri istenilen akım ve voltaj değerlerini vermesi amacıyla birlikte bağlanabilirler ve bunlar çalıştıkları ortamda çevresel etkiler sonucu ortaya çıkan zararlardan korunmak zorundadırlar. Bu elektriksel bağlantıyı ve çevresel zararlardan korumayı sağlayan birime genellikle fotovoltaik modül adı verilir. Modül tek başına yada diğer aynı modül çeşitleriyle elektriksel olarak bağlanmış şeklinde kullanılır. Benzer modüllerin birbirleriyle elektriksel olarak bağlanması sonucu ortaya çıkan yapıya fotovoltaik örgü (Photovoltaic array) adı verilir. Şekil 1.15’ de bunlar şematik olarak gösterilmektedir. 19 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.15 Fotovoltaik Modül ve Dizi Arasındaki Yapım Şeması - Güneş Hücrelerinin Elektriksel Bağlantıları Tek bir pilin elektriksel çıkışı pilin dizaynına ve seçilen yarıiletkene bağlıdır. Fakat genellikle tek bir pil birçok uygulama için yetersizdir. Yeterli şekilde elektriksel güç sağlamak için pillerin çoğu elektriksel olarak bağlanabilirler. İki temel bağlantı metodu vardır; seri bağlantı; her bir pilin üst kontağı diğer pilin alt kontağı ile bağlıdır ve bu bağlantı art arda devam eder, paralel bağlantı; tüm pillerin üst kontakları ve alt kontakları sadece birbirleriyle bağlıdır. Her iki durumda pillerin grupları için iki elektriksel bağlantı mevcuttur. Şekil 1.16’da örnek olarak üç tek pilin seri bağlantısını göstermektedir ve bağlanan pillerin sonucunda ortaya çıkan grup genel olarak seri bağlı olarak belirtilir. Bağlantının akım çıkışı tek bir güneş pilinden elde edilen akıma eşittir. Bağlantıda yer alan tüm güneş pillerinden gelen voltajların eklenmesi sonucunda çıkış voltajı elde edilir ve voltaj çıkışı 3Vcell değerine eşit olur. Şekil 1.16 Güneş Pillerin Seri Bağlantı Şeması ve Akım-Voltaj Karakteristiği 20 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Seri bağlantıda pillerin iyi bir şekilde akıma bağlı kalarak eşleştirilmesi oldukça önemlidir. Eğer bir güneş pili diğer güneş pillerden aynı şartlar altında oldukça düşük akım üretirse, seri bağlantı daha düşük akım seviyesinde çalışacak ve geriye kalan güneş pilleri maksimum güç noktalarında çalışmayacaklardır. Bu olay ayrıca bağlantının kısmi olarak gölgelenmesi durumunda da ortaya çıkacaktır. Şekil 1.17’de örnek olarak üç tek pilin paralel bağlantı şeklini göstermektedir. Bu durumda, güneş pili grubundan elde edilen akım her bir pilin akım değerlerinin toplanmasıyla elde edilir yani akım değeri 3 Icell değerine eşit olacaktır. Fakat voltaj değerinde bir değişiklik olmaz ve bir tek güneş pilin voltaj değerine eşit olur. Şekil 1.17 Güneş Pillerin Paralel Bağlantı Şeması ve Akım-Voltaj Karakteristiği Maksimum çıkış elde etmek için her bir pilin birbirleriyle iyi bir şekilde eşleştirilmesi oldukça önemlidir. Seri bağlantıdan farklı olarak bu kez paralel bağlantıda önemli parametre voltaj değeridir. Birbirlerine paralel olarak bağlanacak olan pillerin aynı voltaj değerine eşit olmak zorundadır. Eğer maksimum güç noktasındaki voltaj değeri önemli derecede diğer pillerin birinde farklı ise bu olay pillerin maksimum güç noktalarında çalışmalarına engel olacaktır. Düşük voltaj değerli pil kendisinin açık devre voltaj değerine doğru ilerlemeye başlayacak daha iyi piller maksimum güç noktalarından daha düşük değerlerindeki voltaj değerlerine doğru zorlanacaklardır. Bütün bu durumlarda güç seviyesi uygun değerin aşağısında azalacaktır. Fotovoltaik sistem dizaynında iki temel sistem şekli vardır. Bunlar şebekeden bağımsız (stand alone) ve şebekeye bağlı (grid-connected) sistemlerdir. Şekil 1.18’de basit bir dizaynı gösterilen şebekeden bağımsız sistem diğer güç kaynaklarından bağımsız çalışan kurulumlardır. Bu sistem güneş ışığının olmadığı veya güneş ışınımının az olduğu durumlarda enerji sağlamak amacıyla depolama birimleri içerebilir. Şebekeden bağımsız sistemler ayrıca Otonom Sistemler olarak isimlendirilirler. 21 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.18 Şebekeden Bağımsız Fotovoltaik Sistemlerin Şematik Diyagramı Bununla birlikte şebekeye bağlı sistemler yerleşim alanlarında kullanılan şebeke ile paralel olarak çalışırlar. Şekil 1.19’da gösterilen sistem şebeke dağıtım sistemi içerisine enerji vermek veya şebekeden beslenen yüklere güç vermek amacıyla kullanılırlar. Şekil 1.19 Şebekeye Bağlı Fotovoltaik Sistemlerin Basit Şematik Diyagramı 22 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Güç Dengeleyicileri (Balance of system) Güç dengeleyici ünitenin avantajı uygun koşullar altında çalışan sistemi güvenli hale getirmek için bazı elektriksel dengeleyici ekipmanlarını içermesidir. Örgü durumunda yüksek çıkış değerleri maksimum güç noktasında elde edilir. Maksimum güç noktasında voltaj ve akım değerleri ışınım seviyesi ve sıcaklıkla değiştiği için örgünün maksimum güç noktasını izleyen kontrol ekipmanlarını içermek olağandır. Yaygın olarak bu kontrol sistemi Maksimum Güç Noktası İzleme (Maximum Power Point Tracker MPPT) olarak bilinir. MPPT elektriksel bir devredir ve FV örgünün gördüğü etkin yük direncini kontrol edebilir. Bu nedenle sistem çalışma esnasında I-V karakteristiği üzerinde noktaları kontrol eder. MPPT düzenli aralıklarda mevcut çalışma noktalarının her iki tarafındaki güç seviyelerini kontrol ederek çalışır. Şebekeye bağlı sistemlerde MPPT çeviriciler içerisinde yer alır. Eğer güçteki artma tek bir doğrultuda gözleniyorsa, MPPT gücün maksimum noktasına ulaştığı noktaya kadar çalışma noktasını aynı yönelime taşır. DC yükler devre içerisine konulduğu zaman FV örgüden elde edilen voltaj değerini yükün girişi için gerekli olan voltaj seviyesine çevirmek amacıyla kullanılan DC-DC çeviricileri içermek gerekli olabilir. Depolama ünitelerinin olduğu sistemlerde aküler üzerinde olabilecek zararları önlemek ve yük oranını kontrol etmek için, yük kontrol devrelerinin de yer alması gereklidir [20]. Evirici (Inverter) Eğer FV sistem içerisinde alternatif akımla çalışan yükler var ise FV örgünün DC çıkışını AC çıkışa çeviren eviricinin yer alması gerekir. FV sistemlerde olduğu gibi çeviricilerde iki kısma ayrılabilirler. Bunlar şebekeye bağlı (grid-connected, line-tied, utilityconnected, on-grid) ve şebekeden bağımsız(off-grid) sistemlerde kullanılan çeviricilerdir. Evirici giriş voltajı FV örgünün dizaynına, istenilen çıkış karakteristiklerine ve evirici tipine bağlı olarak değişir. Şebekeye bağlı eviriciler ise genellikle 110 V değerinden daha yüksek değerlerde çalışırlar. Fotovoltaik sistemler için eviriciler yüksek çevirim verimliliğine sahip olarak dizayn edilirler (genellikle %90’dan büyük verimlilik). Verimlilik eviricinin çalışma noktası ile değişiklik gösterir fakat genellikle kapasite oranının %30 ile %50 arasında maksimum değerine ulaşır ve güç seviyesindeki artma ile küçük bir azalma gösterir. Bununla birlikte verimlilik genellikle toplam güç seviyesinin %10 civarı altındaki seviyede önemli ölçüde azalır. Kuzey ve Orta Avrupa da ki yerleşim alanlarında, düşük ışık seviyelerinde ve bundan dolayı düşük ışınım gücü seviyelerinde performans tüm sistem verimliliği üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Bu nedenle düşük ışınım güçlerinde yüksek çevirim verimliliklerinin korunması için FV örgü kapasitesinin %75-80 civarında evirici kapasitesi olması gerekir. Evirici, şehir şebekesinde meydana gelen voltaj ve frekans değerlerindeki normal inip çıkmalar için problemsiz çalışmalıdır. Bu nedenle çalışma aralığı AC şehir şebeke kısmındaki durumlara göre belirlenir. Şebekedeki voltaj ve frekans değerleri ülkelere göre değişiklik 23 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması göstermektedir. Avrupa da tek fazlı devreler için şebekelerin standart frekans ve voltaj değerleri 230 V ve 50Hz, Japonya da 101/202 V ve 50/60 Hz, Amerika da 120/240 ve 60 Hz’ dir. Üç fazlı devreler için Avrupa da ki standart frekans ve voltaj değerleri 380/400 V ve 50 Hz, Japonya da 202 V ve 50/60 Hz, Amerika da 480 V ve 60 Hz dir. Bu standart değerler için çevirici voltaj için + %10 ve - %15 ve frekans için %1 toleransı içerisinde hiç bir problem olmaksızın sürekli çalışmalıdır. Eğer eviricinin AC çıkışında güç faktörü (power factor) azaltılırsa, güç dağıtım sisteminde voltaj değerinde iniş çıkışlar meydana gelir. Bu nedenle çeviricinin AC çıkışında güç faktörünün düşmesinin olmaması önemlidir. Güç çarpanı %100 olması ideal durumdur. Evirici verimliliğini arttırmak için devre teknolojisi oldukça önemlidir. Yarıiletken anahtarlama cihazlarının iletim kayıplarının azaltılması, anahtarlama tarafından oluşan kayıplar ve kablolama ile oluşan kayıpların azaltılması ile çevirici verimliliğinin artmasında önemli faktörlerdir [21]. 1.1.3. Türkiye’nin Enerji Görünümü 1975 yılından başlayarak Türkiye’nin elektrik ihtiyacı ekonominin büyümesi ve nüfusun artmasına bağlı olarak eksponansiyel olarak artmaktadır. 1975 ile 2008 yılları arasında tüketilen elektrik enerjisi rakamlarına bağlı kalınarak geliştirilen modellerle ile 2023 yılında Türkiye’nin toplam elektrik enerjisi ihtiyacının 530.000 GWh olacağı öngörülmektedir. Bu enerjisinin karşılanması için Türkiye’nin mevcut alt yapısına ve yatırımlarına bakıldığında, 2023 yılında 160.000 GWh’lık elektrik enerjisinin yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Son 10 yılda Türkiye’de elektrik enerjisi ihtiyacının yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanma oranı %20 oranına ulaşmıştır. Bununla birlikte hidroelektrik santrallerinin bu yüzdelik dilimindeki payı %95 olarak gerçekleşirken, diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektrik enerjisi, Türkiye’nin toplam elektrik enerjisi ihtiyacının %1’inden de az değerlerde olması Avrupa Birliği Ülkeleri ile kıyaslandığında durumun önemini ortaya çıkartmaktadır. Türkiye’nin 2011 yılı sonu itibari ile elektrik üretim kapasitesi 52.235,38 MW’ a ulaşmış bulunmaktadır. 24 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 1.6 1975 ile 2011 Yılları Arasında Tüketilen Elektrik Enerjisi Miktarları [22] Yıl 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2008 2011 Net elektrik enerjisi tüketimi (TWh) 13,5 20,4 29,7 46,8 67,4 98,3 130,3 161,9 229,3 Tablo 1.7 Kişi Başına Elektrik Enerjisi Tüketimi [23] Ülkeler Dünya Ortalaması Gelişmiş Ülkeler Ortalaması ABD Türkiye Kişi başına tüketim (kWh) 2.500 8.900 12.322 3.099 Ülkemizin sürdürülebilir bir büyüme ve gelişmesi için ucuz, kaliteli, güvenilir enerjinin karşılanması gerçeği ortadadır. Enerji talebinin karşılanmasında yüksek oranda dışa bağımlılık, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesinin önemini ve kaynak çeşitlendirilmesinin önemini ortaya koymaktadır. Türkiye’nin kişi başı elektrik tüketimi gelişmiş ülkelerin ortalamasının üçte biri olmasına rağmen son 25 yılda kurulu kapasite değerinin 4 kata çıkması, gelecek de kişi başı elektrik tüketiminin artış hızını gösteren en büyük parametre olarak gözükmektedir. Türkiye’nin enerji arzı ve talebi arasındaki makas yıllar geçtikçe artmakta ve sürdürülebilir bir büyüme için gelecekte talep edilen enerjinin dışa bağımlılığı hızla artacağı görülmektedir. 2000-2011 yılları arasında elektrik kurulu gücü %94,6 artışla 27.264 MW değerinden 53.051 MW değerine yükselmiştir. Şekil 1.21’de verilen Türkiye birincil enerji tüketimi grafiği incelendiğinde, %89,3’lük kısım fosil yakıtlardan sağlanmaktadır. 25 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.20 Türkiye Enerji Arz ve Talebinin Gelişimi [23] Şekil 1.21 Türkiye’nin Birincil Enerji Tüketimi [23] 1.2. Projenin Kalkınma Planı ve Yıllık Programlarla İlişkisi Projeyle ilgili olarak önceki kalkınma planı ve şu anda geçerli olan Dokuzuncu Kalkınma Planında aşağıdaki öğeler bulunmaktadır. VIII. Plan döneminde, ekonomik büyüme ve nüfus artışı paralelinde birincil enerji ve elektrik enerjisi tüketiminde önemli artışlar kaydedilmiştir. Plan döneminde, birincil enerji tüketimi yıllık ortalama yüzde 2,8 oranında bir artışla 2005 yılı sonu itibarıyla 92,5 milyon ton petrol eşdeğerine (mtep), elektrik enerjisi tüketimi ise yıllık ortalama yüzde 4,6 oranında bir artışla 160,8 milyar kWh’e ulaşmıştır. Ekonominin istikrar kazandığı ve 2001 krizinin etkilerinin hafiflediği 2003 sonrası dönemde ise bu artışlar daha belirgindir. Bu 26 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması dönemde birincil enerji tüketimi yıllık ortalama yüzde 5,7 iken elektrik tüketimi ise yüzde 6,7 oranında büyümüştür. VIII. Plan döneminde, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu ile bu sektörler rekabete açılmış ve piyasanın düzenlenmesi amacıyla Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) teşkil edilmiştir. Serbestleştirme çalışmalarının ana unsurları; kamunun elektrik ve doğal gaz sektöründe, iletim haricinde, yatırımcı rolünden tedricen arınması ve mülkiyetindeki tesisleri özelleştirmesi, gerekli yatırımların rekabetçi bir piyasa ortamında özel sektör tarafından yapılması ile kamunun düzenleyici konumunu güçlendirmesi ve arz güvenliğini temin etmesidir. Yine aynı dönemde yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretimi içindeki payını yükseltmek amacıyla 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun bu dönemde yasalaşmıştır. Hazırlıkları tamamlanan Enerji Verimliliği Kanunu çıkarılamamıştır. 2004 yılında Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejisi Belgesi hazırlanarak 4628 sayılı Kanunun uygulanmasında görülen yetersizlikleri gidermek ve serbest piyasaya dönüşüm çalışmalarını koordine edip, hızlandırmak amacı ile uygulamaya konulmuştur. Bu belge çerçevesinde önerilen bir “geçiş süreci” içinde elektrik dağıtım ve üretim tesislerinin özelleştirilmesi ve arz güvenliği konusunda alınacak tedbirler başta gelmek üzere yapılması gerekli çalışmalar bir programa bağlanmış, sorumlu ve ilgili kuruluşlar belirlenmiştir. Tablo 1.8 Enerji Hedefleri Birincil Enerji Talebi (BTEP) Elektrik Enerjisi Talebi (GWh) 2006 2013 2007-2013* 96.560 147.400 6,2 171.450 295.500 8,1 *Dönem içindeki gelişmeleri göstermektedir. Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal kalkınmayla orantılı olarak yıllık ortalama yüzde 6,2 oranında artış öngörülmektedir. Enerji tüketimi içinde doğal gazın 2005 yılında yüzde 28 düzeyinde olan payının yüzde 34’e yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise yüzde 37’den yüzde 31’e gerilemesi beklenmektedir. Diğer yandan Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde elektrik talebinin, ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler sektöründeki gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama yüzde 8,1 oranında artış göstereceği tahmin edilmektedir. 27 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin ihtiyaç duyduğu enerjinin sürekli, güvenli ve asgari maliyet ile temini temel amaçtır. Enerji talebi karşılanırken çevresel zararların en alt düzeyde tutulması, enerjinin üretimden nihai tüketime kadar her safhada en verimli ve tasarruflu şekilde kullanılması esas alınmıştır. Arz güvenliğinin artırılması amacı ile birincil enerji kaynakları bazında dengeli bir kaynak çeşitlendirmesine ve orijin ülke farklılaştırmasına gidilecektir. Üretim sistemi içinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payının azami ölçüde yükseltilmesi hedeflenecektir. Ekonominin rekabet gücünün artırılması ve toplumun refah seviyesinin yükseltilmesi amacı ile elektrik sektörünün serbestleştirilmesi çerçevesinde, en düşük maliyet ile enerji üretecek bir sistem oluşturulacaktır. 1.2.1. Güneş Enerjisi İhtisas Bölgesinin Ülkemizin Kalkınma Planları İçerisindeki Önemi Türkiye Cumhuriyeti’nin istikrar içerisinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB’ye üyelik için üye süresini tamamlamış bir ülke olma yolunda hazırlanan dokuzuncu kalkınma planı stratejileri içerisinde enerji ekonomik ve sosyal gelişme eksenleri içerisinde yer almaktadır. Ülkemizin enerji alt yapısının geliştirilmesinde, teknoloji ve kaynak çeşitliliği odaklı yeni enerji santrallerinin kurulması kalkınma planları içerisine girmektedir. Özellikle enerjide rekabet gücünün arttırabilmesi için ihtisas bölgeleri ile yatırımcıların teşvik edilmesi gerekliliği bulunmaktadır. Güneş enerji ihtisas bölgesinin kurulması ile birlikte bölgede yeni bir istihdam alanı yaratılabilmekte ve buralara enerji odaklı Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesinin de içerisinde olduğu Ar-Ge ve yenilikçi merkezlerin kurulmasının da önünü açabilecektir. Bölgede yer alan birçok yatırımcı özellikle bölgenin konumu ve iklim özellikleri nedeniyle güneş enerjisi yatırımları için alt yapı çalışmaları yapmaktadır. Güneş enerjisi ihtisas bölgesinin kurulması, bu müteşebbislerin üretim tesislerini açmasını sağlayacak ve ülkemize katma değer sağlayacaktır. Enerji alt yapısının geliştirilmesi, rekabet gücünün arttırılması, Ar-Ge ve yenilikçi merkezlerinin kurulması, istihdam alanlarının arttırılması ve yüksek katma değerli üretim olarak yukarıda sıralanan enerji ihtisas bölgesinin kurulması ile birlikte konulan hedefler, Türkiye Cumhuriyeti Devleti dokuzuncu kalkınma planları ile örtüşmektedir. 1.3. Projenin Gerekçesi, Sektörün O Yöreyi Seçme Nedenleri 1.3.1. Türkiye’de Güneş Enerjisinin Potansiyeli ve Durumu Türkiye de birim metre kare başına ortalama günlük güneş ışınımı enerji değeri 3,6 kWh/m olup, toplam yıllık güneşlenme zamanı ise 2.623 saattir. Teorik olarak Türkiye’nin yıllık güneş enerjisi potansiyeli 6150 TWh olmakla birlikte 305 TWh’lık değeri ekonomiye dönüştürülme büyüklüğü olarak hesaplanmaktadır[24]. 2 28 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 1.9 Türkiye’deki Bölgelere Göre Güneş Potansiyeli [25] Bölge Güneydoğu Anadolu Akdeniz Doğu Anadolu İç Anadolu Ege Marmara Karadeniz Toplam ort. Güneş enerjisi (kWh/m2-yıl) 1460 Ortalama Güneşlenme süresi (saat/yıl) 2993 1390 1365 1314 1304 1168 1120 2956 2664 2628 2738 2409 1971 Türkiye’de düz plaka kollektörler güneş sıcak su elde edilmesinde yaygın olarak kullanılmakta ve 2010 yılı sonunda toplam 9.323,1 MWtermal kurulu kapasite değerine ulaşmıştır. Bu kurula termal güce karşılık toplam kapladığı alan ise 13.318.659 m2’dir. Türkiye, tüm dünya ülkelerinin yer aldığı güneş ısı sistemlerinin tüm teknolojilerinin kullanıldığı toplam kurulu güç değerlerinde 2010 yılında dördüncü sırada yer almakta iken düz plaka cam kolektörlerin kullanıldığı sistemler ele alındığında Türkiye ikinci en büyük kurulu kapasite değerine sahip olmaktadır. Kullanılan sistemlerin termal güçlerini mesken sayısına oranladığımızda ise Dünya ülkeleri sıralamasında altıncı sıraya yerleşmektedir [26]. Şekil 1.22 2010 Yılı Düz Kolektörlü Sıcak Su Sistemlerin Kurulu Kapasiteleri (Mwth) [26] 29 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.23 2010 Yılı 1.000 Meskene Oranlanmış Toplam Kapasite Değerleri (Kwth/1.000) [26] Fakat güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretme kapasitesi olarak maalesef, cep telefonlarının baz istasyonları, otoyol ışıklandırılmaları, yangın gözetleme istasyonları ve deniz fenerleri gibi uygulamaların önüne geçilememiştir. Türkiye’de 2011 yılı itibari ile fotovoltaik kurulu güç kapasite değeri 5-8 MW olarak tahmin edilmektedir [15]. Bu yıl içerisinde çıkan enerji teşvik fonu ile birlikte Türkiye’nin güneşlenme potansiyeli yüksek bölgelerine Güneş tarlaları kurulması yönünde çalışmalar birçok enerji sektöründe bulunan firma tarafından öncelikli planlarının içerisinde alınmış ve 2023 yılına kadar 3000 MW kurula güce sahip güneş santrallerinin kurulması hedeflenmektedir. Ülkemizin enerji sektöründe kalkınma hedeflerinin başında gelmektedir. 2023 yılı sonunda sadece güneş enerjisi tabanlı elektrik enerjisi üretim değeri 6750 GWh olarak tespit edilmiştir [27]. 1.3.2. Karaman Parametreleri İli’nin Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Proje Güneş enerjisinin hem ısı enerjisi hem de elektrik enerjisine dönüştürülmesinde verimliliği etkileyen temel faktör güneş ışınımı şiddeti ve coğrafi yapıdır. Karaman İli Akdeniz bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi’nde sınır bölgesi olup, Türkiye’nin güneş enerjisi atlasında görüldüğü gibi güneş ışınımının en yüksek olduğu kuşak üzerinde bulunmaktadır. Şekil 1.24’de verilen ikinci haritada performans oranı %75 olan 1kWp’lık bir fotovoltaik sistem için, Türkiye’nin değişik bölgelerindeki fotovoltaik enerji üretim kapasitesi haritası verilmektedir. Haritadan da görüleceği gibi Karaman İli sınırları içerisindeki bölgelerde yıllık 1650 kWh/kWp değerinin üzerinde bir elektrik enerjisi üretimi söz konusudur. Bölgenin coğrafik özelliklerinden en önemlisi Ayrancı Bölgesi’ne doğru tarım ve hayvancılıkta kullanılması mümkün olmayan hazineye ait arazilerinin bulunmasıdır. 30 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Bölgedeki zeminin kayalık olması nedeniyle, toz bulutunun diğer bölgelere göre daha az olması, bu bölgeye kurulacak olan güneş enerjisi sistemlerinde yer alan toplayıcıların üzerinde toz oluşumunun da önüne geçmesidir. Şekil 1.24 Türkiye Güneş Enerjisi Haritası [28] Şekil 1.25 Normalize Edilmiş Fotovoltaik Enerjisi Üretim Kapasitesi [29] 31 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.26 Karaman İlinin Güneş Enerjisi Haritası [29] Ayrıca diğer önemli bir faktör olan gölgelenme etkisi yaratabilecek herhangi bir ağaçlık alan ve dağlık bölgenin bulunmaması, doğrudan gelen güneş ışınımlarının kayıpsız şekilde kullanılmasının önün açmaktadır. Güneş ısı veya elektrik santrallerinin kurulmasında engel olabilecek, arazi eğiminin sıfır dereceye yakın olması, seçilen bölgenin yerleşim alanlarına, kara-demir yollarına ve havaalanlarına uzak olması, milli parklar, sit alanları, çevre koruma alanları, koru ormanları, ağaçlandırma alanları, özel ormanlar, fidanlıklar, sazlıkların olmayışı bu bölgenin konumu gereğince Türkiye’de seçilebilecek en uygun arazilerin başında gelmektedir [30]. Şekil 1.26’dan görüldüğü gibi Ayrancı bölgesine yakın araziler Güneş santrallerinin kurulmasına engel teşkil edebilecek bir konuma sahip değildirler. Ayrıca arazilerin bulunduğu bölgelerde herhangi bir fosil kaynaklı doğal kaynağın olmayışı ileride ortaya çıkabilecek büyük ölçekli istimlâk çalışmalarının da önüne geçmektedir. 32 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.27 Karaman İli Güneş Enerjisi Santralleri için Uygun Alanların Bulunduğu Harita [29] Güneş enerjisi santrallerinde kullanılan güneş hücrelerinin verimliliğini azaltan faktörlerin en başında dış ortam sıcaklığına bağlı olarak modül sıcaklıklarının yüksek olmasıdır. Sistem verimliliğinin modül sıcaklığı ile olan ilişkisi FV sistemlerin dizaynında oldukça önemlidir. Sistem verimliliği ile modül sıcaklığı arasında lineer bir ilişki söz konusudur. Burada dikkat edilen nokta standart test koşulları ile tanımlı olan modülün nominal çalışma sıcaklığı üzerindeki sıcaklık değerlerinin alınmasıdır. Artan modül sıcaklık değerleri ile sistem verimliliği azalmaktadır. Modül sıcaklığındaki 1 0C’lik artış, nominal sistem verimliliğinde %0.3 ile %0.6 yüzdelik değerleri arasında azalmalara yol açmaktadır [30]. Şekil 1.28’den görüldüğü gibi 40 yıllık veri ortalamalarının alındığı sıcaklık değerlerinin aylara göre değişimi sonucunda en yüksek sıcaklık değeri 23 0C ile temmuz ayında görülmektedir. Nominal sıcaklık değerinin altında olan bu en yüksek sıcaklık değeri üzerinden fotovoltaik tabanlı bir güneş enerjisinin santralinin maksimum çalışma noktalarında çalışacağı öngörülebilmektedir. Özellikle düşük rakımlı deniz seviyesine yakın bölgelerde modül sıcaklık değerleri 80 0C’ye kadar ulaşmaktadır. Bu bölgelerde ortaya çıkan sistem verimlilik kayıp değerleri %2 değerlerine kadar ulaşmakta ve GB mertebesinde kurulu bir güce sahip olan sistemler için bu sıcaklık değerlerinde ortaya çıkan enerji kaybı MWh değerlerine kadar ulaşabilmektedir. 33 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.28 Karaman İli Aylara Göre Sıcaklık Değişimi [29] Modül verimliliğini etkileyen dış ortam sıcaklık değerlerinin yanında, yüksek nem değerleri doğrudan gelen güneş ışınımının saçılmasını sağlamakla birlikte ayrıca güneşten gelen belli bir dalga boyundaki fotonların soğurulmasına neden olmaktadır. Meydana gelen bu soğurulma nedeniyle, fotovoltaik modül yada yoğunlaştırılmış aynalar üzerine düşen güneş enerjisi değerlerini azaltmaktadır. Nem oranı yüksek olan bölgeler, Türkiye’nin ortalama değerlerinin üzerinde yağış alan bölgeler olup, Şekil 1.29’da Karaman İli’ne ait aylara göre ortalama yağış miktarlarını göstermektedir. Nem oranının yanında havadaki kirlilik oranı güneş enerjisini azaltan diğer bir atmosferik parametre olup, özellikle karbon dioksit, kükürt gibi dış ortama salınan gazlar güneş spektrumunda belli dalga boylarına güneş enerjisini soğurmaktadır. Özellikle düzenli bir sanayileşmenin olmadığı bölgelerde atmosferde yayılan güneş enerjisi değerleri, kirlilik oranlarının düşük olduğu bölgelere göre daha az olmaktadır. Karaman İli’nde sanayinin ve konutların doğal gaz kullanım oranlarının artmasıyla hava kirliliği önemli ölçüde azaltılmıştır. 34 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.29 Karaman İli’ne Ait Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarları [29] Avrupa Komisyonu tarafından yürütülen Ortak Araştırma Merkezi Fotovoltaik Coğrafi Bilgi Sistemi (PVGIS) tarafından sağlanan ışınım şiddeti verilerine göre, enerji ihtisas bölgesi olarak seçilen konumda bulunan yatay düzlemde birim alana düşen güneş enerjisi değerleri, Temmuz ayında 8,16 kWh/m2 değeri en yüksek olmakta, Ocak ayında ise bu değer 2,12 kWh/m2 olarak gerçekleşmektedir. Yıllık ortalama değer ise 5 kWh/m2-gün olarak hesaplanmıştır. Türkiye’nin ortalama değerleri göz önüne alındığında Karaman iline ait ışınım enerjisi değerleri aylara göre %10 ile %30 aralığında değişen daha yüksek değerlere sahiptir. Karaman İli’ne en yakın Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi incelendiğinde, Karaman ili için seçilen bölgenin güneş ışınım enerjisi değerleri %2 ile %5 aralığında daha yüksek değerlere ulaşılabilmektedir. Şekil 1.30’da Karaman İli’nde enerji ihtisas bölgesi olarak önerilen yere ait birim alan başına düşen aylık bazda günlük ortalama ışınım enerjisi ile birlikte aylık toplam güneş enerjisi değerleri ve güneşlenme süreleri verilmiştir. Burada verilen değerler fotovoltaik modüllerin optimum eğim açısına sahip eğimli yüzey üzerine düşen enerji değerleri olarak verilmiştir. Güneş yoğunlaştırmalı sistemlerde, güneşin yörüngesine bağlı olarak sistemlerin çalışma performansları değişebilmektedir. Bu nedenle bazı coğrafi verilerden yola çıkarak güneş toplayıcı sistemlerde kullanılacak olan modüllerin belli bir sabit açı yerleştirilmesi ile yıl toplamında en yüksek enerji değerine ulaşılabilmektedir. Karaman bölgesi için fotovoltaik modül eğim açısı 310 olarak hesaplanmıştır. Burada yapılan değerlendirmeler Avrupa Komisyonu ortak araştırma merkezi Fotovoltaik Coğrafi Bilgi Sistemi (PVGIS) tarafından sağlanan ışınım şiddeti 35 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması verilerinden yola çıkılarak yapılmıştır [28]. Birçok ülkede yerel bölgelere kurulacak olan sistemlerin modellemeler yolu ile öngörülen sistem performans verileri bu merkezin sağladığı veriler üzeriden sağlanmaktadır. Şekil 1.30 Karaman İli Aylara Göre Günlük Ortalama Global Işınım Enerjisi Değerleri ve Günlük Ortalama Güneşlenme Süreleri 36 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Elde edilen Güneş enerjisi verileri kullanılarak, önerilen bölgeye kurulacak olan 1kWp gücündeki bir fotovoltaik sistemin üretebileceği enerji değerleri aylara göre günlük ortalama değerlendirme yapıldığında, yıllık ortalama 4,22 kWh/gün değerinde enerji üretimi gerçekleşmektedir. Burada 1kWp değeri verilmesiyle, buraya kurulabilecek fotovoltaik sistemlerinin toplam kapasitelerinden yola çıkarak, üretebilecek enerji değeri ortaya çıkmaktadır. Örneğin, 100 MWp’lik bir güce sahip santralden elde edilebilecek enerji değerimiz yıllık ortalamayı ele aldığımızda günlük 422MWh/gün olarak gerçekleşebilmektedir. Buradaki değerlendirmelere %14’lük sistem kayıpları ve tek kristal silisyum güneş hücreleri dahil edilerek hesaplamalar yapılmıştır. Tablo 1.10’da önerilen bölgede bulunan 1kWp kurulu güce sahip sistem için, aylara göre günlük ortalama güneş enerjisi ve fotovoltaik sistemden elde edilen enerji değerleri verilmektedir. Ayrıca FV sol ekspert yazılımı ile farklı modül tiplerine bağlı olarak yapılan değerlendirmeler ile 1 kWp kurulu güç değerine sahip bir sistemden yıllık yaklaşık 1663 ile 1750 kWh/kWp elektrik enerjisi üretim potansiyeli ortaya çıkmaktadır. Bu değer Türkiye’nin de bulunduğu 30 Avrupa ülkesinin ortalama değerleri olan yaklaşık 1200 kWh/kWp değeri ile kıyaslandığında Karaman İli için seçilen bölgede güneş enerjisinden fotovoltaik yolla elektrik enerjisi üretim kapasitesinin yüksek olduğu ortaya çıkmaktadır [31]. Tablo 1.10 Önerilen Bölgenin Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Fotovoltaik Enerji Üretim Kapasitesi Enlem Boylam Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık ortalama 37°14'16" Kuzey 33°28'46" Doğu Ortalama günlük güneş enerjisi (kWh/m2-gün) 3,2 3,88 5,21 5,85 6,69 7,37 7,68 7,71 7,12 5,53 4,38 3,41 5,68 Ortalama günlük Fotovoltaik sistemin üretebileceği enerji (kWh/gün) 2,57 3,08 4 4,45 4,9 5,32 5,48 5,5 5,17 4,13 3,41 2,73 4,22 310 eğime açısına sahip sistem üzerinden değerlendirme yapılmıştır. 37 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.31 1kwp Kurulu Güce Sahip Fotovoltaik Sistemden Elde Edilen Enerjinin Aylara Göre Günlük Ortalama Değerlerinin Dağılımı Fotovoltaik tabanlı güç santrallerinde yüksek seviyelere ulaşabilen modül sıcaklıklarının doğal yollarla düşürülmesi için, santral olarak seçilen bölgenin rüzgar potansiyeli de ayrıca incelenmesi gereken bir parametre olarak karşımıza çıkmaktadır. T.C. Enerji ve Tabii Kaynakları Bakanlığı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından açıklanan rüzgar enerjisi potansiyeli atlası incelendiğinde, Karaman İli için seçilen Ayrancı’ya yakın enerji ihtisas bölgesi üzerinde ortalama 5 m/s değerinde bir rüzgar hızı mevcuttur. Bölgenin açık araziye sahip olması nedeniyle buradaki rüzgar akışı kesilmemekte ve yıl boyunca bir hava akımı mevcuttur. Özellikle Karaman İli’nin Toros dağlarının eteğinde bulunması nedeniyle yıl boyunca sürekli bir hava akımı söz konusu olmaktadır. Ayrıca rüzgar enerjisi potansiyeli atlası incelendiğinde bu bölgenin rüzgar türbinlerinin kurulması için uygun bir bölgenin olmadığı da ortaya konulmuştur. Yenilenebilir enerji santrallerinin kurulması için seçilen bölgenin enerji nakil hatlarına yakın olması, üretilen enerjinin en yakın yerleşim alanında kullanılması için gerekli şartlardan biridir. Ülkemiz’de birçok bölgede güneş enerjisi potansiyelinin yüksek olmasına rağmen yeterli enerji nakil hatlarının olmayışı maliyeti arttırmaktadır. Karaman İli için önerilen bölgenin üzerinden, orta gerilim enerji nakil hatlarının geçmesi ve trafo merkezine yakın olması bu bölgenin çevresel avantajlarının yanında, alt yapı avantajı da sağlamaktadır. Böylelikle bölgeye kurulacak olan santrallerin kurulumu bittikten hemen sonra devreye alınması kolaylıkla gerçekleşebilecektir. 38 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.32 Karaman İli Rüzgar Enerjisi Atlası ve Enerji Nakil Hatları ile Birlikte Trafo Merkezlerinin Bulunduğu Noktalar (50 m’ De) [29] 1.3.3. Fotovoltaik Değerlendirilmesi Santrallerin Karaman Koşullarında Maliyet Enerji değerine getirilmiş maliyet (EDGM), yenilenebilir enerji kaynaklarında elde edilen elektrik enerjisinin diğer fosil kaynaklı elektrik enerjisi üreten sistemlerle kıyaslanmasında kullanılan ölçüm birimidir. Bu maliyet hesaplamasına, sistemin kurulum maliyeti, bakım ve çalıştırma maliyetleri, ülkelere göre uygulanan finansal oranlar girmektedir. LCOE kısaca sistem ömrü süresince ortaya çıkan PV santral maliyetinin, bu süre içerisinde elde edilen elektrik enerjisine oranı olarak adlandırılır. EDGM Sistem ömrü maliyeti, ilk proje maliyetleri, amortisman, yıllık işletim maliyetleri ve kalıntı değeri olmak üzere 4 ana kısımdan oluşmaktadır. Toplam sistem ömrü maliyetlerinde, sistem bakım ve çalıştırma maliyetleri sistem büyüklüğüne bağlı olarak kW başına yıllık 20 $ ile 26 $ arasında değişmektedir. Santrallerde kullanılacak olan eviricilerin maliyeti ise sistem başlangıç kurulum maliyeti yaklaşık %9,5 olmakta ve ortalama 10 ile 13 yılları arasında değiştirilmektedir. Tüm bu maliyet faktörlerinin yanında amortisman ve finansal kısımlar değerlendirildiğinde, sistemin ilk kurulum maliyetinin 1,4 ile çarpılması ile ortalama sistem ömür maliyeti çıkartılabilir. Sistemlerin kullanılacağı arazilerin yıllık kiralama bedel fiyatlandırılmaları belli olmadığı için, sistemin ömür maliyet hesaplamaları içerisinde 1,4 katsayısının içerisinde yer almaktadır. Bu veriler ışığında 10 MW büyük ölçekli, 100 kW orta ölçekli ve 10 kW küçük ölçekli fotovoltaik santrallerin, 2012 yılındaki Wp başına birim kurulum fiyatlandırılması cinsinden iki ayrı analiz yapılmıştır. Ayrıca tablolar içerisinde yıllık 39 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 1kWp kurulu fotovoltaik santralden elde edilecek enerji kazanç değerleri 1600kWh, 1700 kWh ve 1800 kWh olarak değerlendirilmiştir. Burada mevsimsel ve kullanılacak olan fotovoltaik hücre teknolojisine bağlı olarak bu değerler ele alınmıştır. Sistem içerisinde meydana gelen kayıplar %20 ve %15 olarak ele alınmış, fotovoltaik modül üreticileri tarafından belirtilen modül verimlilik kayıp oranı olarak 25 yıl üzerinden %6 ve %10 olarak değerlendirilmiştir. Fotovoltaik sistemlerin birim Watt başına maliyetleri, ihtisas bölgesi halinde yatırım yapmayı düşünen şirketlerin bildirim formlarında belirttikleri maliyetler ile birlikte Avrupa’da ki ortalama birim maliyetler ele alınarak sistemlerin ilk kurulum maliyetleri ortaya çıkartılmıştır. Yapılan hesaplamalar sistemlerin büyüklüklerine bağlı olarak 1,2€ ile 2€ aralığı alınarak hesaplamalar yapılmıştır. Bu hesaplamalar normalize edilmiş birim maliyetler cinsinden verilmiştir. Teşviklerden arındırılmış ortalama birim kWh başına ortaya çıkan maliyet oranlarına bakıldığında, büyük ölçekli sistemlerden elde edilen birim kWh başına enerji maliyeti 0,046 € ile 0,073 € aralığında değişmektedir. Bu değerler Mart 2013 kur fiyatları el alındığında 10,67 Krş/kWh ile 16,93 Krş/kWh arasında değişebilmektedir. Fotovoltaik hücrelerin yıllara göre Watt başına maliyet eğrileri incelendiğinde, 2020 yılında büyük ölçekli fotovoltaik santraller için tek kristal silisyum hücre teknolojisi ile kurulan fotovoltaik sistem maliyetleri 1,0 €/W olacağı öngörülmektedir. Perakende elektrik enerjisi satış fiyatı üzerinden yapılan yıllık getiri ile sistemin amortisman süresi ilk kurulum bedeline göre yapılan hesaplamalar ile 8,03 ile 10,02 yıllar arasında çıkmaktadır. Burada sistem kayıpları ve yıllık üretilen enerji miktarına göre yapılan modellemeler ile bulunan değerlerdir. 40 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 1.11 Farklı Modellemelere ve Sistemlere Göre Maliyet Öngörü Tabloları Büyük Ölçekli (1-10 MW) Birim maliyet Orta Ölçekli Küçük Ölçekli 1,2 1,5 1,6 1,8 1,8 2 Kurulu Güç 10 MW 10 MW 100 kW 100 kW 10 kW 10 kW Başlangıç 12.000.000 15.000.000 160.000 200.000 22.000 30.000 25 25 25 25 25 25 Wh/Wp 1700 1700 1700 1700 1700 1700 Sistem 80% 80% 80% 80% 80% 80% 90% 90% 90% 90% 90% 90% 16.800.000 21.000.000 224.000 280.000 30.800 42.000 306.000.000 306.000.000 3.060.000 3.060.000 306.000 306.000 0,055 0,068 0,073 0,091 0,100 0,137 12.240.000 12.240.000 122.400 122.400 12.240 12.240 Yıllık getiri (€) 1271736 1271736 12717,36 12717,36 1271,736 1271,736 BGÖ süresi 9,43 11,79 12,58 14,15 14,15 15,7 süresi 13,2 16,5 17,6 19,8 19,8 22 (€/Wp) maliyeti (€) Sistem ömrü (yıl) performans azalımı Sistem verimlilik kaybı Toplam sistem ömrü maliyeti (€) Toplam Enerji Üretimi (kWh) Enerji maliyeti (€/kWh) Yıllık Enerji Üretimi (kWh) (yıl) BGÖ (Sistem ömrü maliyeti) (yıl) 41 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Büyük Ölçekli (1-10MW) Birim maliyet Orta Ölçekli Küçük Ölçekli 1,2 1,5 1,6 1,8 1,8 2 Kurulu Güç 10 MW 10 MW 100 kW 100 kW 10 kW 10 kW Başlangıç 12.000.000 15.000.000 160.000 180.000 18.000 20.000 25 25 25 25 25 25 Wh/Wp 1800 1800 1800 1800 1800 1800 Sistem 85% 85% 85% 85% 85% 85% 94% 94% 94% 94% 94% 94% 16.800.000 21.000.000 224.000 280.000 30.800 42.000 359.550.000 359.550.000 3.595.500 3.595.500 359.550 359.550 0,0467 0,0584 0,0623 0,0778 0,0856 0,1168 Enerji 14.382.000 14.382.000 143.820 143.820 14.382 14.382 Yıllık getiri (€) 1.494.289,8 1.494.289,8 14.942,9 14.942,898 1.494,29 1.494,2898 BGÖ süresi 8,03 10,3 10,7 12,04 12,04 13,3 süresi 11,2 14,05 15 16,8 16,8 18,7 (€/Wp) maliyeti (€) Sistem ömrü (yıl) performans azalımı Sistem verimlilik kaybı Toplam sistem ömrü maliyeti (€) Toplam Enerji Üretimi (kWh) Enerji maliyeti (€/kWh) Yıllık Üretimi (kWh) (yıl) BGÖ (Sistem ömrü maliyeti) (yıl) 42 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Büyük Ölçekli (1-10 MW) Birim maliyet Orta Ölçekli Küçük Ölçekli 1,2 1,5 1,6 1,8 1,8 2 10 MW 10 MW 100 kW 100 kW 10 kW 10 kW 12.000.000 15.000.000 160.000 200.000 22.000 30.000 Sistem ömrü (yıl) 25 25 25 25 25 25 Wh/Wp 1600 1600 1600 1600 1600 1600 Sistem performans 80% 80% 80% 80% 80% 80% 90% 90% 90% 90% 90% 90% 16.800.000 21.000.000 224.000 280.000 30.800 42.000 288.000.000 288.000.000 2.880.000 2.880.000 288.000 288.000 0,058 0,073 0,077 0,097 0,106 0,145 11.520.000 11.520.000 115.200 115.200 11.520 11.520 Yıllık getiri (€) 1.196.928 1.196.928 11.969,28 11.969,28 1.196,928 1.196,928 BGÖ süresi (yıl) 10,02 12,53 13,36 15,03 15,03 16,7 BGÖ süresi (Sistem 14,03 17,5 18,7 21 21 23,39 (€/Wp) Kurulu Güç Başlangıç maliyeti (€) azalımı Sistem verimlilik kaybı Toplam sistem ömrü maliyeti (€) Toplam Enerji Üretimi (kWh) Enerji maliyeti (€/kWh) Yıllık Enerji Üretimi (kWh) ömrü maliyeti) (yıl) 1.3.4. Karaman İli’nin Elektrik Enerjisi Üretimi Karaman İli’nde 2005 yılı toplam tüketilen elektrik enerjisi değeri 344891 MWh olarak gerçekleşirken, 2011 yılında bu enerji değeri 472984 MWh değerine ulaşmıştır. Altı (6) yıllık zaman içerisinde Karaman İli’nin elektrik enerjisi talebi %38 artış göstermiştir. Kişi başı elektrik enerjisi tüketim miktarında ise 2007-2011 yılları arasında %10’luk artış meydana gelmiştir. Bu oran aynı yıllar içerisinde toplam elektrik enerjisi tüketimi için %13 olmaktadır. Şekil 1.33’de 2007-2011 yılları arasında Karaman İli toplam elektrik enerjisi ve kişi başına tüketim değerlerinin yıllara göre değişimi verilmektedir. 2011 yılında 472.984 MWh olarak gerçekleşen toplam elektrik enerjisi tüketiminin kullanım yerlerine göre dağılımı yapıldığında 180.052 MWh’lik değeri sanayi işletmeleri oluşturmaktadır. Dikkat edilmesi gereken noktalardan biri 2011 yılı içerisinde tarım sulama için 57.609 MWh elektrik 43 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması enerjisi tüketilirken, 2010 yılında bu değer 114.800 MWh olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılındaki elektrik enerjisi tüketimindeki azalmanın asıl nedenini tarımsal sulamadaki elektrik enerjisi tüketiminin azalmasıdır. Birçok tarımsal arazide sulama için gerekli olan enerji ihtiyacı güneş enerjisinden sağlanmakta ve yeni tarımsal arazilerde sulama yöntemlerinin değiştirilmesiyle (damlama) enerji tüketimi azalmıştır. Tablo 1.12 Karaman İli 2011 Yılı Elektrik Enerjisi Tüketim Dağılımı [32] Toplam Tüketim (MWh) Resmi Daire (MWh) Sanayi İşletmesi (MWh) Ticarethane (MWh) Mesken (MWh) Tarımsal Sulama (MWh) Sokak Aydınlatma (MWh) Diğer (MWh) 472894 11404 180052 59326 90265 57609 12469 61769 Şekil 1.33 Karaman İli Elektrik Enerjisi Tüketim Değerleri [32] 1.4. İldeki OSB’ler ve Varsa İhtisas Organize Sanayi Bölgesi İle İlgili Bilgiler ve Projenin İhtisas OSB ile İlişkisi Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı – Sanayi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan “81 İl Durum Raporu” belgesinde, Karaman’ın sanayi ve ticaret yapısı şu şekilde özetlenmektedir. Karaman ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayalı olup, tam olarak sanayileşememiş bir ildir. İlde büyük, orta ve küçük ölçekli sanayi işletmeleri bulunmaktadır [33]. 44 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması • Karaman’dan diğer illere, hububat, bakliyat, un, bulgur, bisküvi, gofret, çikolata, yem canlı hayvan, taze et, sucuk, yün tiftik, sebze, meyve, kuru üzüm, peynir, yumurta, deri, pamuk ipliği, tekstil, halı, kömür, zirai aletler ve çeşitli makineler satılmaktadır. • Diğer illerden, tuhafiye, hazır giyim, kösele, elektrikli beyaz ev eşyaları, inşaat malzemeleri, sigara, çay, şeker, alkollü içecekler, ilaç, gıda maddeleri, akaryakıt, oto ve oto yedek parçaları ile gıda sanayinde kullanılan yağ ve şeker gibi hammaddeler satın alınmaktadır. • Karaman İli’nde sanayi siciline kayıtlı sanayi işletmesi sayısı 212’dir. Toplam sanayi işletmesi içerisinde % 0,3’lük bir oran ile sanayisi gelişmekte olan ilimizdir. Karaman Organize Sanayi Bölgesi (KOSB) 1980'li yıllarda sanayi alanı olarak başlamış 1990 yılında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın tescili ile Organize Sanayi Bölgesi hüviyeti kazanmıştır. 3.730.106,00 toplam sanayi alanına sahip KOSB de çalışan kişi sayısı 9.254’ dür. KOSB üzerinde faaliyette olan firmalar gıda, makine, ambalaj ve kağıt, maden ve toprak, soğuk hava, cam, süt ve süt ürünleri, güneş ısı enerjisi, makine, yalıtım malzemeleri gibi sektörler üzerinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca Karaman bölgesinin büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık üzerine sektörel olarak gelişmiş olmasından dolayı, yakın zamanda hayvancılık üzerine organize sanayi bölgesinin kurulma çalışmaları devam etmektedir. KOSB’de birincil ağırlıklı sektör olarak gıda sanayi, ikincil ağırlıklı sektör makine ve madeni eşya, üçüncü ağırlıklı sektör maden ve toprak sanayi, dördüncü ağırlıklı sektör ambalaj ve kağıt sanayi, beşinci ağırlıklı sektör soğuk hava tesisleri bulunmaktadır. Karaman Organize Sanayisinin dışında üç kısımdan oluşan kobilerin bulunduğu sanayi siteleri bulunmaktadır. Birinci ve ikinci kısım sanayi 84.384 m2 alana sahip ve 733 adet kobi bulundurmakta, 3.kısım ise toplamda 310.000 m2 alana sahip ve 324 adet sanayi odasına üye kişilere ait işyeri bulunmaktadır. Karaman Organize Sanayi Bölgesi 1980'li yıllarda sanayi alanı olarak başlamış 1990 yılında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın tescili ile Organize Sanayi Bölgesi kimliği kazanmıştır. Karaman OSB 617 hektar üzerine kurulu 226 toplam sanayi parselinden oluşmaktadır. Bu parsellerin 214 tanesi tahsis edilmiş olup üretimde ki parsel sayısı 112 adettir. İnşaat aşamasındaki parsel sayısı 48, proje aşamasındaki parsel sayısı ise 54’tür. 3.730.106,00 toplam sanayi alanına sahip OSB’ de çalışan kişi sayısı 9.254’dür. Karaman OSB üzerinde faaliyette olan firmalar gıda, makine, ambalaj ve kağıt, maden ve toprak, soğuk hava, cam, süt ve süt ürünleri, güneş ısı enerjisi, makine, yalıtım malzemeleri gibi sektörler üzerinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca Karaman bölgesinin büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık üzerine sektörel olarak gelişmiş olmasından dolayı, yakın zamanda hayvancılık üzerine organize sanayi bölgesinin kurulma çalışmaları devam etmektedir. Karaman OSB’nde birincil ağırlıklı sektör olarak gıda sanayi, ikincil ağırlıklı sektör makine ve madeni eşya, üçüncü ağırlıklı sektör maden ve toprak sanayi, dördüncü ağırlıklı sektör ambalaj ve kağıt sanayi, beşinci ağırlıklı sektör soğuk hava tesisleri bulunmaktadır. Organize Sanayi Bölgesi’nde 70.000 m’lik 45 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması elektrik hattı, 30.800 m’lik su hattı, 23.000 m’lik doğal gaz hattı olmak üzere büyük bir alt yapıya sahiptir. Şekil 1.34 Karaman OSB’de Tahsisi Yapılan ve Yapılmayan Arazilerin Haritası 1.4.1. Sanayi Parsellerinin Tahsis Oranı KOSB 617 hektar üzerine kurulu 226 toplam sanayi parselinden oluşmaktadır. Bu parsellerin 214 tanesi tahsis edilmiş olup üretimdeki parsel sayısı 112 adettir. İnşaat aşamasındaki parsel sayısı 48, proje aşamasındaki parsel sayısı ise 54’ tür. 46 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 1.4.2. Altyapı Durumu 1.4.2.1. Organize Sanayi Bölgesi’nde Doğal Gaz Kullanımı Tablo 1.13’de verilen bilgilere göre OSB'de 2011 yılında doğalgaz kullanım 31.100.000 m3 sarfiyat seviyesinde gerçekleşirken; 2012 yılında bu sarfiyat 36.600.000 m3 seviyesine yükselerek artış oranı %18 olmuştur. Tablo 1.13 OSB Yıllara Göre Doğalgaz Kullanım Oranları [34] Yıllar 2011 2012 m3 31.100.000 36.600.000 Artış (%) 18 1.4.2.2. OSB’ de Elektrik Enerjisi Tüketimi OSB 60 MVA anma gücüne sahip trafodan beslenmekte olup 2007 yılı ile 2012 yılı sonu arasında Tablo 1.14’de verilen yıllık toplam elektrik enerjisi tüketimleri incelendiğinde yıllık elektrik enerjisi tüketim değerleri ortalama % 10 artmıştır. 2012 yılı toplam 10 aylık enerji tüketimi değeri 100.026.000 kWh, şekil 1.35’deki dağılım göz önüne alındığında yıllık bazda ise yaklaşık 120.000.000 kWh değeri bulunmaktadır. Tablo 1.14 Yıllara Göre OSB’nin Toplam Tükettiği Elektrik Enerjisi Miktarları [35] Yıl 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam tüketim (kWh) 67.294.779 79.998.549,96 91.733.861,29 100.192.947,86 109.161.679,47 100.026.530,45 47 Ay 12 12 12 12 12 10 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 1.35 Aylara Göre OSB’de Tüketilen Elektrik Enerjisi Dağılımı 1.4.3. Ulaşım Olanakları Bölge, coğrafi olarak Türkiye’de ana ulaşım yollarının kesiştiği bir yerde bulunmaktadır. Bu neden ile ulaştırma ve haberleşme sektörünün gelişmesi açısından avantajlıdır. Bunun sonucunda da söz konusu sektör oldukça önemli bir gelişme kapasitesine sahiptir. Karaman İlinin demiryolu-karayolu-denizyolu (Konya-KaramanMersin) kombine taşıma sisteminin merkezinde olması; stratejik açıdan önemini vurgulamaktadır. En yakın karayolu Ereğli karayolu, en yakın liman Mersin Taşucu (160 km), en yakın demiryolu Karaman (6 km), en yakın havaalanı Konya (110 km), en yakın il merkezi Konya ve en yakın ilçe merkezi Ayrancı’dır. SONUÇ 21. yüzyılda ülkelerin sürdürülebilir büyüme hedeflerinin gerçekleşmesi çevre etkilerini göz önüne alarak enerji kaynakları çeşitliliğinin arttırılması olarak ön plana çıkmaktadır. Ülkemizin fosil merkezli doğal kaynaklarının sınırlı olmasının yanında, yenilenebilir enerji kaynak çeşitliliği diğer gelişmiş ülkelerinin potansiyellerinden çok daha ileridedir fakat bunların enerji üretim sektörüne dahil edilememesi ise enerjinin talep ve arz arasındaki makasın artmasındaki temel faktörlerden biridir. Ülkemizin fosil kaynaklarının yetersiz olmasının yanında birincil enerji talebinin %90’lık kısmı fosil kaynaklarından karşılanması ve her 10 yılda kurulu enerji gücümüzün %100 oranında artma eğiliminde 48 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması olduğunu düşünürsek, enerji kaynaklarının çeşitlendirilememesi gelecekte ülkemizin cari açık dengelerini tehdit edecek ana kalemlerden biri olacağı ortadadır. Bu nedenledir ki yerli doğal kaynaklarımızın özellikle kaynakça zengin bölgelerde devreye sokulması zaruri hale gelmiştir. Güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretimi için ulusal ve uluslararası (Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Tübitak, Avrupa Birliği Çerçeve Programları) kurumlar öncelikli alanlar içerisinde ilk araştırma konuları olarak desteklemektedir. Ülkemizin güneş haritası incelendiğinde Karaman İli sınırları içerisindeki bölgeler, güneşlenme süresi ve güneş enerjisi değerleri ile güneş santrallerinin kurulum yapılabilecek potansiyel bölgeler içerisinde ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde diğer bölgeler ile kıyaslandığında tarım dışı, verimsiz ve düz alanların arazilerin çok olması, bu bölgelerde gölgelenme etkisinin olmaması, koruma altında alanların azlığı ve en önemlisi iklim olarak uygun olması Karaman İli’nin güneş enerjisinin en yüksek olduğu coğrafya içerisinde en uygun bölgedir. Bir fotovoltaik güç santralinin kurulması durumunda yapılan analizler ile özellikle 1750 kWh/kWp (kullanılan modül teknolojisine bağlı olarak) elektrik enerjisi üretim potansiyel ile gelişmiş ülkelerin de dahil olduğu ortalama üretim değerlerinin oldukça üzerinde bir elektrik enerjisi üretim potansiyeline sahip olduğu çıkmaktadır. Çıkan bu değer ile buraya kurulabilecek bir fotovoltaik güç santralinin maliyetini karşılama süresinin kısa olması, üretilen elektrik enerjisi miktarının yüksek olması ve arazilerin uygun olması nedenleri ile güneş enerjisi merkezli enerji ihtisas bölgesi olarak buraya yapılacak olan yatırımların önünü rahatlıkla açacağı ortaya çıkmaktadır. Karaman İli’nin iş gücü sağlayabilecek nitelikli birey sayısının ve sanayisinin de rahatlıkla alt yapı sağlayabilecek olması, bölgenin enerji bölgesi olarak kalkınmasında ivme kazandırabilecektir. Böylelikle ülkemizde çorak olarak adlandırılan arazilerin enerji üreten verimli tarlalar haline dönüşmesi sürdürülebilir bir gelecek için yapılabilecek en büyük yatırımlardan biri olacaktır. 49 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2. KARAMAN İLİ’NİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ VE ENDÜSTRİ BÖLGESİ İHTİYACI Rakamlarla Karaman Yüzölçümü Nüfusu(2012) Yıllık Nüfus Artış Hızı (20112012) Nüfus Yoğunluğu (2012) Nüfus Dağılımı (2012) Okur-Yazarlık Oranı Ortalama Yükseklik Toplam Yerleşim Sayısı En Düşük, En Yüksek ve Ortalama Sıcaklık Yıllık Ortalama Yağış Deprem Konumu Arazi Kullanım Durumu Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sırası (SEGE 2012) Çalışan Nüfus Kişi Başına GSYİH (2001) Banka Mevduatları Toplamı (2012 yılı) (BinTL) Ana Tarım Ürünleri 9.393 km2 235.424 %0,61 26 kişi/km2 %70,33 Kent % 29,67 Köy %93 1033 metre 6 İlçe, 16 Belediye, 160 Köy 12.2, 37.4, 20.2 350 mm 5.Derecede Riskli Deprem Bölgesi %37 Tarım, %33 Çayır-Mera, %23 Orman/Fundalık,%8 Diğer 32 59.479 2.012 $ 1.069.437,00 Elma, Şeker Pancarı, Buğday, Arpa, Üzüm, Nohut, Kuru Fasulye 2.1 Coğrafi Konum, Doğal Yapı ve İklim Özellikleri Yapılan kazılarda tarihi geçmişi M. Ö. 8000 yıllarına kadar inen Karaman İli, coğrafi konumu sebebi ile eskiden beri stratejik bir öneme sahiptir. Anadolu’dan Akdeniz kıyısına özellikle Çukurova’ya bağlanan en önemli yolların geçtiği 360 26′ ve 330 39′ kuzey enlemleri ile 320 27′ ve 340 09′ doğu boylamları arasındadır. Şehrin yüzölçümü 9.393 km2’dir. İç Anadolu Bölgesi’nin güneyi’nde yer alır. Kuzeyinde Konya, güneyde Mersin, doğuda Ereğli, Silifke, batıda Antalya ile komşudur. Deniz seviyesinden yüksekliği 1.033 metredir. Karaman genelde ova görünümünde olup, 2/3’ü dağlık bölgedir. Kent merkezi ovada kurulmuştur. Hemen güneyinde Toros Dağları’nın uzantıları vardır. 1989 Yılında il olan Karaman, bir (1) Merkez İlçe olmak üzere toplam altı (6) ilçe 10 belde ve 160 köyden oluşmaktadır. Bu köylerden 107 tanesi orman köyüdür. Merkez ilçe ile birlikte Karaman’a bağlı olan ilçeler Ayrancı, Başyayla, Ermenek, Kazımkarabekir ve Sarıveliler’dir. İlçeler arasında merkez ilçe en 50 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması geniş alana sahiptir. Karaman İli’nde toplam alanın %14,13’ü orman alanıdır. Ormanlık alanda yer alan ağaç türleri arasında Meşe, Kızılçam, Karaçam, Ardıç, Göknar, Çam ve Sedir gelir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçer. Karaman İl geneli kırküç yıllık yağış ortalaması 332,5 mm olarak hesaplanmıştır. Karaman, coğrafi konumunun, iklim ve bitki örtüsünün elverişli olması nedeni ile yaklaşık 10.000 yıldan bu yana önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. 2.1.1. Flora ve Fauna Karaman İli; İç Anadolu–Akdeniz Bölgeleri arasında olup, gerek iklim gerekse flora özellikleri bakımından geçiş özelliği gösteren bir bölgedir. Floristik özellikleri bakımından, Alan Davis’in (1965-1988) Türkiye için yaptığı kareleme sistemine göre C4 karesine girmektedir [36]. Bölgenin vejetasyon fizyonomisi orman, çalı (bozuk orman) ve step vejetasyonu şeklindedir. Ayrıca İlin genel olarak florasının analizine bakıldığında İran–Turan (%21.20) ve Akdeniz (%20.45) elementlerinin oranının birbirine çok yakın bulunması bu geçiş durumunun bir sonucu olarak düşünülebilir [37]. Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ilan edilmesi için seçilen alanların vejetasyonu bitki zenginliği bakımından zayıf görünümlü bir mera durumundadır. Araziler; düz ve düze yakın bir görünüme sahiptir. Mevsim itibari ile mera vejetasyonunu oluşturan bitki örtüsü Orta Anadolu Bölgesi doğal meralarına has özellikler taşımaktadır. İlgili alanlarda Ölmez otu (Noaea spinosissima Moq.), Yavşan (Artemisia sp.), Koyun yumağı (Festuca ovina L.), Kır bromu (Bromus tectorum L.), Dar yapraklı geven (Astragalus angustifolius Lam.), Köygöçüren (Circium vulgare (Savi)Tenore), Çakırdikeni (Eryngium campestre L.), Sütleğen (Euphorbia sp.) v.b. tek yıllık ve çok yıllık bitkilerden oluşmaktadır. Mera alanı tahminen, %35 bitki ile kaplı olup, bu bitki örtüsünün yaklaşık %5’i baklagiller (geven dahil), %30’u buğdaygiller ve %65’i diğer familyaya dahil bitkilerden oluşmakta olup bitki ile kaplı alan bazı yerlerde %35’in üzerine çıkmaktadır. Merada bulunan bitkilerin ancak %15-20’si iyi cins (hayvanların yiyebileceği) türden bitkilerdir. Meralık alanların büyük bir kısmının dejenere olduğu görülmektedir [38]. İlan edilmesi istenen bölgelerde farklı türde hayvanların yaşadığı özel koruma altına alınmış bir bölge bulunmamaktadır. İl genelinde bir değerlendirilme yapıldığında ise Karaman İli Ayrancı ilçesi’nde bulunan Akgöl Sazlıkları 1995 yılında koruma altına alınmıştır. Bu bölgede çok miktarda göçmen kuş bulunmakta; bu nedenle kuş gözlem alanı olarak kullanılmaktadır. Akgöl sazlıklarında bulunan kuş türlerinden bazıları; Flamingo, Küçük Karabatak, Ak Pelikan, Tepeli Pelikan, Alaca Balıkçıl, Yaz Ördeği, Boz Kaz, Dikkuyruk, Angut, Suna'dır. 2.2 Sosyal Yapı Karaman İli sosyal yapısı açısından değerlendirildiğinde; Türkiye genelinde sosyoekonomik gelişmişlikte ve rekabetçilikte Tablo 2.1’de gösterildiği üzere 32. il konumundadır. Sosyoekonomik ve sosyokültürel açıdan; İç Anadolu Bölgesi'nin merkez illerine yakın 51 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması konumda olması sebebi ile stratejik önem arz etmektedir. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından 2003 yılında yapılan İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması araştırmasına göre eğitim sektörü gelişmişlik sıralamasında Karaman tüm iller arasında 38. sırada yer almıştır. Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu’nun (URAK) 2009-2010 verilerine bakıldığında beşeri sermaye ve yaşam kalitesi bakımından ülkedeki en rekabetçi 43. il konumunda olup, özellikle de Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) başarı yüzdesi ile ön plana çıkmıştır. İl bazında örgün eğitimin tüm düzeylerinde (okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim) okullaşma oranlarının yüksek olduğu görülmektedir. İl’de bulunan Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi’nin 2012 yılı içinde Bilim Sanayi Teknoloji Bakanlığı’nın açıkladığı Üniversitelerarası Girişimcilik ve Yenilikçilik endeksine göre 43. Sırada yer alması önem arz etmektedir. Yine üniversitenin varlığı İl’deki genç ve dinamik nüfusun artmasına yol açmaktadır. Güvenlik düzeyinin yüksek olduğu bir İl’dir. Ahilik kültürünün varlığı, toplumsal dayanışma ve yardımlaşma duygusunu ön plana çıkarmaktadır. İnsani ve sosyal konularda gönüllü katılımcılık ve ortak hareket etme bilinci de İl’in sosyal statüsü açısından önemli bir göstergedir. İl genelinde sosyal gelişmişliğin arttırılması adına da; sosyal tesis yapımı, merkez ile ilçeler arasındaki sosyo-kültürel ve ekonomik farklılıkların ortadan kaldırılması; yaygın eğitim kapsamında düzenlenen sosyal ve kültürel kurslarda branş çeşitliliği sağlanarak, kurs ve kursiyerlerin sayısında da artış gerekmektedir. 52 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.1 Bazı İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sırası [39] İl Adı SEGE 2011 Sırası İstanbul 1 Ankara 2 İzmir 3 Kocaeli Antalya 4 5 Bursa 6 Eskişehir Muğla Tekirdağ Denizli Bolu Adana Kayseri Konya Karaman Afyon Hatay Sivas 7 8 9 10 11 16 17 20 32 43 46 49 2.2.1 Nüfus Tablo 2.2’ de verilen bilgilere göre 2012 yılında Karaman nüfusunun % 70,33’ü il ve ilçe merkezlerinde, %29,67’lik kısmı köy ve beldelerde yaşamaktadır. Karaman’ın 2012 yılındaki genel nüfusu bir önceki yıla göre % 0,61’lik bir artış göstermiştir. Şehir nüfusu 2012 yılında % 1,89 artış; köy nüfusunda ise % 2,32 azalış görülmektedir. Köy nüfusunda meydana gelen azalma sosyal ve ekonomik nedenlere bağlı göçlerden kaynaklanmaktadır. Tablo 2.2 Karaman İli Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Şehir ve Köy Nüfusu [40] Şehir ve Köy Nüfusunun Toplam Nüfus İçindeki Oranları Yıllar Toplam Nüfus Şehir Nüfusu Köy Nüfusu Şehir Köy 2010 232.633 159.834 72.799 68.71 31.29 2011 234.005 162.487 71.518 69.44 30.56 2012 235.424 165.564 69.860 70.33 29.67 53 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.3’de Karaman nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı verilmektedir. Tablodaki oranlara göre çalışma çağındaki nüfus (15-64 yaş arası) genel nüfusun %66,23’ nu oluştururken; bağımlı nüfus (0-14 yaş - 65 yaş ve üzeri) genel nüfusun % 33,77’sini oluşturmaktadır. Karaman genç nüfusu olan 35 yaş altı grup genel nüfusun % 56,87’ini oluşturmaktadır. Tablo 2.3 Karaman İli Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfusun Dağılımı (2011) [40] Yaş Grubu Toplam Erkek Kadın 0-4 18.054 9.250 8.804 5-9 18.549 9.499 9.050 51,21 48,79 10-14 21.066 10.604 10.462 50,34 49,66 15-19 20.942 10.524 10.418 50,25 49,75 20-24 18.211 8.555 9.656 46,98 53,02 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90 ve üzeri TOPLAM 18.583 18.471 16.937 16.179 14.556 12.384 10.815 8.832 6.508 5.771 4.642 3.307 1.319 298 235.424 9.603 9.514 8.489 8.164 7.234 6.163 5.301 4.196 2.954 2.636 2.114 1.409 527 112 116.848 8.980 8.957 8.448 8.015 7.322 6.221 5.514 4.636 3.554 3.135 2.528 1.898 792 186 118.576 51,68 51,51 50,12 50,46 49,70 49,77 49,02 47,51 45,39 45,68 45,54 42,61 39,95 37,58 49,63 48,32 48,49 49,88 49,54 50,30 50,23 50,98 52,49 54,61 54,32 54,46 57,39 60,05 62,42 50,37 2.2.2 Yaş Grubuna Göre Yüzde Dağılımı Erkek Kadın 51,24 48,76 Çalışan Nüfus ve Sektörlere Dağılımı TÜİK verilerine göre iş gücü piyasası verileri il bazında değil, Nuts2 standartlarına göre Düzey2 (TR52 Konya Karaman) olarak bilinen Konya Karaman İlleri için bir arada verilmiş olup verilerin en güncel hali 2012 yılı içindir. TÜİK 2012 verilerine göre TR52 Konya-Karaman İli’nde iş gücüne katılım oranı %48,9, işsizlik %6,1, istihdam oranı ise %45,9’dur. Ülkemizde istihdam ve işsizlik verileri Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre hesaplanmıştır. 2012 yılı için Türkiye’de tarım dışı işsizlik oranı belirlenmediği için 2010 ve 2011 yılı verileri kullanılmıştır. Tablo 2.4’de verilen Türkiye İstatistik Kurumu iş gücü 54 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması istatistiklerine göre Türkiye genelinde işsizlik oranı 2011 yılında %9,8 olarak gerçekleşmiştir. Tarım dışı işsizlik oranı ise 2011 yılında %12,4 olarak 2010 yılında ise 14,8 olarak gerçekleşmiştir. Tabloya göre Konya-Karaman İlleri’nde 2010 yılında %8,4 olan işsizlik 2011 yılında %6,8’e gerilemiştir. Tarım dışı işsizlik oranında ise 2010 yılında %11,9 olan işsizlik 2011 yılında 9,7’ye gerilemiştir. Tablo 2.4 TR 52 Konya-Karaman Bölgesi İstihdam ve İşsizlik Oranları (2011)[40] İşsizlik Oranı % TR52 Türkiye 8,4 11,9 2010 Yılı Tarım Dışı İşsizlik Oranı % 11,9 14,8 İşgücüne Katılma Oranı % 51,5 48,8 İşsizlik Oranı % 6,8 9,8 2011 Yılı Tarım Dışı İşsizlik Oranı % 9,7 12,4 İşgücüne Katılma Oranı % 49,5 49,9 Tablo 2.5’ de verilen bilgilere göre istihdamın iktisadi faaliyet kolları incelendiğinde, Konya-Karaman Bölgesi’nde %31,6 tarım, %24,8 sanayi, %43,6 hizmet sektörlerinde grupların dağıldığı görülmektedir. Çalışanların en fazla hizmet sektöründe yoğunlaştığı en az ise sanayi sektöründe toplandığı görülmektedir. Tablo 2.5 TR 52 Konya-Karaman Bölgesi İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı (2011)[40] Toplam TR52 741 Türkiye 24.821 Bin Kişi (15+ Yaş) Tarım Sanayi (*) 234 184 6.097 6.460 Hizmetler 323 12.264 Tarım 31,6 24,6 % Sanayi (*) 24,8 26,0 Hizmetler 43,6 49,4 (*)İnşaat sektörü de sanayi sektöründe sayılmıştır. 2.2.3. Eğitim Durumu Tablo 2.6’da verilen verilere göre Karaman İli’nde toplam 2.701 adet derslik mevcuttur. Bu dersliklerin 208 tanesi okul öncesi, 877 tanesi ilköğretim, 539 tanesi normal liseler, 456 tanesi mesleki ve teknik liseler, yedi (7) tanesi çıraklık eğitim merkezleri ve 21 tanesi halk eğitim merkezlerine aittir. 55 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.6 Karaman İli’ndeki Eğitim Kurumları Adedi ve Derslik Sayıları [41] 2010-2011 EĞİTİM KURUMLARI Okul Öncesi İlkokul Ortaokul Ortaöğretim (Normal Liseler) Ortaöğretim (Mesleki ve Teknik Liseler) Halkeğitim Merkezleri Çıraklık Eğitim Merkezleri Toplam 2011-2012 OKUL SAYISI 143 165 DERSLİK SAYISI 170 1560 OKUL SAYISI 136 161 DERSLİK SAYISI 191 1611 23 492 21 14 365 6 2012-2013 364 OKUL SAYISI 112 138 25 23 DERSLİK SAYISI 208 877 593 357 17 161 14 221 15 6 21 6 21 2 16 2 16 1 7 353 2618 343 2364 319 2284 Not: İlimiz genelinde 2012-2013 Eğitim/Öğretim yılında okul öncesi öğretim 12 bağımsız anaokulu 1 uygulamalı ana sınıfı ve 99 İlkokul/Ortaokul bünyesindeki ana sınıfları olmak üzere toplam 112 kurumda okul öncesi eğitim yapılmaktadır. Tablo 2.7 Karaman İli’ndeki Öğretmen-Öğrenci Sayıları [41] EĞİTİM KURUMLARI Okul Öncesi İlkokul Ortaokul Ortaöğretim (Normal Liseler) Ortaöğretim (Mesleki ve Teknik Liseler) Halkeğitim Merkezleri Çıraklık Eğitim Merkezleri Toplam 2010-2011 ÖĞRT. ÖĞR. SAYISI SAYISI 182 4639 1511 32809 2011-2012 ÖĞRT. ÖĞR. SAYISI SAYISI 190 4265 1635 32203 2012-2013 ÖĞRT. ÖĞR. SAYISI SAYISI 203 3403 1650 16274 16470 539 7596 417 7711 406 7575 380 5218 294 5162 456 5475 36 - 13 - 23 13716 24 1604 31 962 36 831 2550 51981 2569 50167 2907 63765 Tablo 2.7’de verilen verilere göre Karaman’da toplam 2.907 öğretmen bulunmaktadır. 1.650 öğretmen ilköğretim ve ortaokul; 539 öğretmen normal liseler; 456 56 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması öğretmen mesleki ve teknik liseler 203 öğretmen okul öncesi ve 36 öğretmen çıraklık eğitim merkezlerinde görev yapmaktadır. Tablo 2.8 Karaman İli’nde Düzenlenen Kursların Kurs ve Kursiyer Sayıları [41] DÜZENLENEN KURSLAR Meslek Kursları Sosyal Kültürel Kurslar Okuma Yazma Kursları 2010-2011 Kurs Kursiyer Sayısı Sayısı 125 8764 422 2801 110 2315 2011-2012 Kurs Kursiyer Sayısı Sayısı 154 7837 7 450 55 2122 2012-2013 Kurs Kursiyer Sayısı Sayısı 201 4070 189 4001 184 5645 İlimiz de 2012-2013 Eğitim-Öğretim yılına ait Milli Eğitim bünyesinde gerçekleştirilen toplam kurs 574 olup; düzenlenen kursların kurs ve kursiyer açısından dağılımı Tablo 2.8 de verilmiştir. 2012-2013 eğitim-öğretim döneminde toplam 13.716 kursiyer eğitim görmektedir. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi 5662 sayılı Kanunla kurulan 17 yeni üniversiteden biridir. Ancak üniversitenin tarihi 08.03.1987 tarihli Yükseköğretim Kurulu kararı ile Selçuk Üniversitesi'ne bağlı olarak kurulan Meslek Yüksekokulu’na dayanmaktadır. Tablo 2.9 KMÜ Akademik Birimlerin Sayısal Dağılımı (2013)[42] BİRİM ADI SAYISI Fakülte 6 Yüksekokul 2 Meslek Yüksekokulu 5 Enstitü 2 Uygulama ve Araştırma Merkezleri 5 Tablo 2.9’ a göre; Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi’nde altı (6) Fakülte, iki (2) Yüksekokul, beş (5) Meslek Yüksekokulu, iki (2) Enstitü ve beş (5) adet Uygulama ve Araştırma Merkezi bulunmaktadır. 57 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.10 Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Öğrenci Sayıları (2013)[42] FAKÜLTE / Y.OKUL /M.Y.O. Fakülteler ÖĞRENCİ SAYILARI % Dağılım 4782 55,33 Yüksekokullar 607 7,02 Meslek Yüksekokulları 3038 35,15 Enstitüler 215 2,49 TOPLAM 8642 100 Tablo 2.10’da Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi’nde farklı birimlerdeki öğrenci sayısı belirtilerek toplam öğrenci sayısı verilmiştir. KMÜ öğrencilerinin % 55'i (4.782 öğrenci) Fakültelerde, kalan % 45'i ise Meslek Yüksek Okulları ve Enstitülerde okumaktadır. Tablo 2.11 KMÜ Akademik Kadro Cetveli (2013)[42] Akademik Ünvan Akademisyen Sayısı % Dağılım Profesör 8 2,11 Doçent 9 2,38 Yardımcı Doçent 63 16,67 Öğretim Görevlisi 84 22,22 Araştırma Görevlisi 196 51,85 Okutman 12 3,18 Uzman 6 1,59 378 100 TOPLAM Tablo 2.11’de verilen verilerden de görüleceği üzere Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi’nde 378 akademik personel bulunmakta olup; Araştırma Görevlileri akademik personellerin yarısından fazlasına denk gelmektedir. 2.2.4. Mevcut Altyapı Durumu, Ulaşım ve Haberleşme 2.2.4.1. Altyapı 2.2.4.1.1. Temiz Su Sistemi Karaman’ın merkezine verilen içme suyu, derin su kuyularından temin edilmektedir. İğdemit terfi merkezinde 11 adet derin su kuyusu (125 lt/sn), Cumhuriyet terfi merkezinde 5 adet derin su kuyusu (200 lt/sn), Urgan Boğazı terfi merkezinde 1 adet derin su kuyusu (20 lt/sn), Fisandun terfi merkezinde 1 adet derin su kuyusu (30 lt/sn) olmak üzere 4 adet terfi merkezi vardır. İhtiyaç olan su açığının kapatılabilmesi için 500 lt/sn kapasite ile üretim yapacak yeni 10 adet derin su kuyusu açılmışdır. 58 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Karaman içme suyu şebekesinde PVC ve AÇB türü çeşitli çaplarda borular kullanılmıştır. Terfi merkezi ve depo arasındaki borular çelik boru olup, şebekeyi besleyen toplam 5 adet (2 adet 3000 tonluk, 1 adet 7000 tonluk, 1 adet 4000 tonluk, 1 adet 500 tonluk) depo vardır. Şehir içme suyu şebekesi 600 km uzunluktadır. Kent merkezinde içme suyu hizmeti olmayan bölge yoktur [43]. 2.2.4.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi Şehir nüfusunun % 70’ine hitap edecek kapasitede kanalizasyon şebekesi vardır. Kanalizasyon şebekesi toplam 500 km uzunluktadır. Şebekede çeşitli çaplarda beton borular kullanılmıştır. Kanalizasyon sistemi atık su arıtma tesisi ile sonlanmaktadır. Ana kolektör kentin hemen dışında Güdümen yolu ile tren yolunun kesiştiği yörede başlar ve yaklaşık 7 km doğuya devam ettikten sonra Çavuş gölü mevkiinde DSİ kanalında son bulur. Yörede DSİ kanalından başka alıcı ortam yoktur. Arazi eğimi son derece azdır ve yer altı su seviyesi 2.5 m derinliktedir. Tesis projesi 2004, 2014 ve 2024 yıllarındaki nüfus göz önüne alınarak planlanmıştır. Yapılan hesaplamalarda İller Bankası Yöntemleri kullanılmıştır. Hesaplanan nüfuslar; 2004 yılı içi 136.697 kişi, 2014 yılı için 206.837 kişi ve 2024 yılı için 313.009 kişidir. Avan projede fakültatif stabilizasyon ve havalandırmalı fakültatif stabilizasyon havuzları için 40 hektarlık bir alan projelendirilmiş, tatbikat projesinde 72 hektarlık bir alan kullanılmıştır. Yörede arazi bol ve ucuzdur. Bu nedenle yıllık enerji maliyetlerini düşürmek ve işletim kolaylığı sağlamak amacıyla gereğinden daha fazla arazi kullanılarak havuz boyutları büyütülmüştür. Arıtma tesisi genel hatlarıyla: - Kaba Izgara, - Parshall Savağı, - Burgulu Pompa İstasyonu, - Kolektör hattının iki yanına yerleştirilmiş 2x6 = 12 adet havuzdan oluşmaktadır. Seçilen havuz boyutları şöyledir: 1 nolu havuzlar: 2 adet 44.0x302.0x2.5 m 2 nolu havuzlar: 2 adet 47.0x347.0x2.5 m 3 nolu havuzlar: 2 adet 51,6x346.6x2.0 m 4 nolu havuzlar: 2 adet 51,6x346.6x2.0 m 59 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 5 nolu havuzlar: 2 adet 411.6x346.6x2.0 m (5 Gözlü) 6 nolu havuzlar: 2 adet 46.6x251.6x2.0 m 2010 yılına kadar tüm havuzların fakültatif stabilizasyon havuzu olarak işletilmesi, 2010 yılından sonra 1 no’lu havuzların, 2014 yılından sonra 2 no’lu havuzların havalandırılması planlanmıştır. Yıllık enerji ihtiyaçları: 2004 yılı 1.349.040 kw 2014 yılı 2.960.880 kw 2024 yılı 5.518.800 kw olarak hesaplanmıştır. Stabilizasyon havuzlarında çamur birikimi kişi başına yaklaşık 0.3-0.05 m3/yıl değerleri arasında yer almaktadır. Sıkışma ve ayrışma dolayısıyla, tabana yığılan çamur hacminde bir azalma olacaktır. 5 yıllık bir işletmeden sonra ıslak haldeki çamur hacminin 0.085 m3/kişi/yıl değerine düşeceği hesaplanmıştır. Bu değerin işletme süresi uzadıkça sabit kalacağı kabul edilerek kademe yıllarına göre çamur miktarları: 2004 yılında 14.492 m3/yıl 2014 yılında 20.661 m3/yıl 2024 yılında 30.110 m3/yıl olacağı hesaplanmıştır. Havuz tabanında 50 cm çamur birikince havuzun devre dışı bırakılması ve temizlenmesi planlanmıştır. Bu durumun da yaklaşık 6 senede bir ortaya çıkacağı hesaplanmıştır [43]. 2.2.4.1.3 Elektrik İletim Hatları Karaman İl merkezinin elektrik enerjisini karşılayan 2 adet trafo merkezi bulunmakta olup, 154 kV’lik gerilim ile havai hatla beslenmektedir. - Trafo Merkezi (TM-1) Kurulu Gücü: 100 MVA - Organize Sanayi Trafo Merkezi (OSB.TM) Kurulu Gücü: 75 MVA 154 kV’lik Enerji Nakil Hatlarının Uzunlukları: - Çumra-TM 1 Mesafesi: 59 km - TM 1-Mut Gezende Santrali Mesafesi: 76 km - TM 1-OSB.TM Mesafesi: 15 km - OSB.TM-Ereğli TM Mesafesi: 86 km’dir. 60 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Türkiye genelinde; kişi başına yıllık üretim 1.200-1.450 Kwh, kişi başına yıllık tüketim 1.000 Kwh’dir. Karaman’da 2010 yılı için; kişi başına yıllık tüketim 1650 Kwh’dir [44]. 2.2.4.1.4. Doğal Gaz 2011 yılı itibariyle Karaman İli’nde Karamangaz’a bağlı olan bir (1) Organize Sanayi Bölgesi, beş (5) serbest tüketici, 27 kamu kuruluşu ve muhtelif konut bulunmaktadır. Kullanıcı sayısı 2012 itibari ile yedi (7) serbest tüketici, 45 kamu kuruluşu olarak artış göstermiştir. Yıllık tüketimleri incelendiğinde Organize Sanayi Bölgesi 2011 yılında 31.100.000 m3 2012 yılında 36.600.000 m3 doğal gaz kullanımında bulunmuştur. Serbest tüketicilerin kullanımı 2011’de 13.800.000 m3, 2012’de 15.300.000 m3’tür. Konutlar 2011 yılı içerisinde 23.400.000 m3 doğal gaz kullanımında bulunurken, bu rakam 2012 yılında 25.600.000 m3’e yükselmiştir [45]. 2.2.4.2. Ulaşım 2.2.4.2.1. Karayolları Karaman İli sınırları içerisinde Karayolları 3. Bölge Müdürlüğü’nün 2012 yılı verilerine göre 245 km Devlet, 408 km İl Yolu olmak üzere toplam 653 km yol ağı bulunmaktadır. Tablo 2.13 verilerine bakıldığında Karaman Merkez İlçesi için yolların 537 km’si asfalt kaplamalı, 349 km’ si ise stabilizedir. Tablo 2.12 Karaman’ın Yol Durumu (2012)[46] İLÇELER DEVLET YOLLARI İL YOLLARI TOPLAM Sathi Stabilize Kaplama TOPLAM Sathi Stabilize TOPLAM Kaplama MERKEZ 70 - 70 206 - 206 276 Ayrancı 37 - 37 49 7 56 93 Ermenek 63 - 63 85 - 85 148 Sarıveliler 14 - 14 25 - 25 39 K.K.bekir 23 - 23 11 - 11 34 Başyayla 38 - 38 25 - 25 63 TOPLAM 245 - 245 401 7 408 653 61 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.13 Karaman İli Köy Yolları (2012)[47] İlçeler Asfalt Stabilize Diğer TOPLAM Merkez 537 349 46 932 Ayrancı 177 180 29 386 Başyayla 15 20 0 35 Ermenek 64 87 6 157 K.K.Bekir 52 19 0 71 Sarıveliler 38 83 5 126 Şekil 2.1 Karaman Karayolları Haritası (2013) [48] 62 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.2.4.2.1.1. Araç Sayıları Tablo 2.14 İlimizde bulunan araç sayıları (2013) [49] ARAÇ CİNSİ KARAMAN/MERKEZ ERMENEK TOPLAM Motosiklet 22.837 2.140 24.977 Otomobil 24.236 3.149 27.385 Minibüs 1.095 453 1.548 Otobüs 524 47 571 Kamyonet 6.663 1.431 8.094 Kamyon 1.636 239 1.875 Traktör 8.146 886 9.032 Çekici 255 111 366 Özel Amaçlı 102 32 134 Tanker 67 12 79 Arazi Taşıtı 177 139 316 Römork 30 0 30 Yarı Römork 294 124 418 66.062 8.763 74.825 Genel Toplam 2.2.4.2.2. Demiryolları İlimizde şehir içi ulaşımında raylı sistem kullanılmamaktadır. Raylı sistemin kullanılmasına yönelik bir çalışmalarda yoktur. İlimiz’de 106 km demiryolu ağı mevcuttur. 2.2.4.2.3. Havayolları Karaman İli’nde havalimanı bulunmamaktadır. Karaman İli’ne en yakın havalimanın (Konya Havalimanı) şehre uzaklığı yaklaşık 130 km’dir. 2.2.4.2.4. Limanlar Karaman İli’nin denize kıyısı bulunmamaktadır. 63 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.2.4.2.5. Taşımacılık Karaman İli’nde taşımacılık karayolları ve demiryolları ile sağlanmaktadır. 2010 yılı içerisinde karayolu taşımacılığı yolu ile taşınan kişi sayısı 360.280.00 iken 2011 yılında bu sayı 424.323.000’e ulaşmıştır. Taşınan yük miktarı da yine 2010 yılı için 330.285.000 ton iken 2011 yılı için bu rakam 373.126.000 ton olmuştur. 2010 yılı içerisinde demiryolu taşımacılığı yolu ile taşınan kişi sayısı 164.000 iken 2011 yılında bu sayı 204.000’e ulaşmıştır. Taşınan yük miktarı da yine 2010 yılı için 6.283 ton iken 2011 yılı için bu rakam 6.608 ton olmuştur. 2.2.4.3. Haberleşme Türk Telekomünikasyon A.Ş. özelleştiği için 2012 yılına ait veriler ilgili kuruluştan alınamamıştır. Tablo 2.15 Karaman İli Haberleşme İstatistikleri (2006)[50] Santral Adedi Santral Kapasitesi TTNet Abonesi Abone Sayısı Prensibal/Lokal Toplam köy ve mezra sayısı Lokaldeki köy-mezra sayısı Acenta sayısı (Köy+mezra) Lokal olmayan köy mezra sayısı Bakır devre uzunluğu Demir devre uzunluğu TOPLAM Toplam D/Ş güzergah uzunluğu Toplam F/O güzergah uzunluğu 93 71.158 744 60.739 121.210 / 195.900 km 176 93 0 88 162 km 0 162 km 148.07 km 558.96 m 64 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması SONUÇ Karaman İli Enerji İhtisas Bölgesi ilanı için düşünülen yerlere en yakın konumda bulunan Taşkale Belediyesi Atatürk Mahallesi Afet Evleri’nin fiziki ve sosyal koşulları 4. Bölüm’de açıklanmıştır. Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi’nin kurulması durumunda ihtiyaç duyulacak olan konut ve sosyal tesislerin inşaası için gereken alan Afet Evleri’nin bulunduğu bölge olarak seçilmiş ve bu alana kurulacak binaların (imara açık 2 kat’lı bina) yaklaşık maliyetlerinin hesaplanması aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu binalar 100 kişilik ihtiyaca karşılık verecek şekilde düşünülerek hesaplamalar yapılmıştır. Yapılan maliyet hesaplamalarında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 2012 yılı için Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin hesaplanması sırasında belirlediği birim maliyetler kullanılmıştır. Buna göre ihtiyaç duyulacağı öngörülen konut, kafeterya, market, sağlık ocağı ve spor salonunun toplam olarak 17.500 m2 üzerine kurulabileceği ve toplam maliyetin 9.460.000 TL olacağı hesaplanmıştır. Tablo 2.16 İhtiyaç Duyulacak Binaların Maliyetleri [51] MAHAL Konut Kafeterya Market Sağlık Ocağı Spor Salonu SINIFI B.III B.III A.III B.III A.III ALAN (m2) 12.000 1.000 1.000 500 3.000 BİRİM FİYAT 560,00 TL/m2 560,00 TL/m2 475,00 TL/m2 560,00 TL/m2 475,00 TL/m2 TOPLAM 6.720.000 560.000 475.000 280.000 1.425.000 2.3. Ekonomik Yapı Karaman İli’nin ekonomik olarak gelişiminde; sahip olduğu zengin tarih ve kültürün yanı sıra; coğrafi konumu ve stratejik özelliği de önem arz etmektedir. İç Anadolu’yu Akdeniz’e bağlayan karayolu ve demiryolunun buradan geçmesi, ayrıca tarihi ipek yolu üzerinde bulunması, Karaman’ın bugünkü ekonomik hayatı üzerinde büyük etkiye sahiptir. Karaman’ın genelde ekonomik yapısı tarım başta olmak üzere, hayvancılık, ticaret ve sanayiye dayanır. Son yıllarda, köylerden şehre büyük kitleler halinde göç olması, Karaman'ı sanayi ve ticarete yönelik bir ekonomik faaliyete zorlamıştır. Sanayinin alt yapısı için gerekli küçük ve büyük organize sanayi bölgesinin tamamlanması, Karaman ekonomisi için büyük önem taşımaktadır. Sanayide devlet yatırımı yok denecek kadar azdır. Karaman sanayisinde son 10 ile 20 yıl arasında büyük ilerlemeler olmuştur. Bu gelişmelerde özel sektörün payı çok büyüktür. Karaman İl merkezinde çalışan nüfusun %25’i küçük sanayi kesiminde bulunmaktadır. Karaman İli, İç Anadolu Bölgesi’nde hububat, bakliyat üretim ve ticareti konusunda en önemli merkezlerden biridir. Meyvecilikte, özellikle elma yetiştiriciliği bakımından Türkiye’de birincidir. Son yıllarda sulanabilir arazinin çoğalması, özellikle tarıma dayalı un, bulgur, bisküvi, gofret v.b. endüstri kollarının doğmasını hazırlamıştır. 65 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) iktisadi analizde çok önemli bir veri olup Karaman için bu rakamlar en son 2001 yılı için hesaplanmıştır. Karaman İli’nin GSYİH rakamları 19982001 yılları arasında incelendiğinde Türkiye ekonomisine katkısı %0,3-%0,4 düzeylerinde olmuştur. 2001 yılı için 81 il içinde GSYİH’ya göre sıralama yapıldığında Karaman 57. sırada yer almaktadır. Tablo 2.17’de ülkemizdeki iller bazında kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla değerleri verilmiştir. Tablo 2.17’de verilen bilgilere göre Karaman İli GSYİH il ortalamasında 2.012 $ ile ülkemizdeki iller arasında 26. Sırada yer almaktadır. Karaman İli’nde GSYİH gelişme hızı ise %38,7’dir. Tablo 2.17 Ülkemizdeki İller Bazında Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Değerleri [40] Sıra 1 2 3 -26 İller Genel Ortalama Kocaeli Bolu Kırklareli -Karaman TL 2.600.082.172 7.467.668.527 5.106.479.612 4.348.851.815 -2.437.569.320 Gelişme Hızı 40,8 57,4 43,0 58,5 -38,7 $ 2.146 6.165 4.216 3.590 -2.012 Tüik’in en son 2008 yılı için açıkladığı; TR52 Düzey2 Bölgesi’nde Kişi Başına Düşen Gayrisafi Katma Değer Türkiye genelinde Kişi Başına Düşen Gayrisafi Katma Değerin 2.171 $ altındadır. Tablo 2.18 Kişi Başına Gayrisafi Katma Değer GSKD (Dolar) [40] Yıl 2006 2007 2008 TR52 Düzey 2 Bölgesi 4.968 6.251 7.213 Türkiye 6.686 8.267 9.384 Tablo 2.19 TR52 Düzey2 Bölgesi 2003 Yılı Gelir Dağılımı Durumu [52] Gelire Göre Sıralı (%20’lik gruplar) En Fakir Fakir Orta Zengin En Zengin Türkiye (Milyon TL) % TR52 (Milyon TL) % 10.809.491.775 18.542.882.046 26.093.318.941 37.741.799.501 87.117.211.941 6,0 10,3 14,5 20,9 48,3 308.711.421 539.470.466 780.055.463 1.125.827.533 2.227.072.370 6,2 10,8 15,7 22,6 44,7 TR52 Düzey2 Bölgesi gelir dağılımı açısından incelendiğinde özellikle düşük gelir gruplarında bölgenin, Türkiye ile bir paralellik gösterdiği söylenebilir. Gelire göre sıralanmış %20’lik gruplardan özellikle en zengin gelir grubu; Türkiye ile farklılaşmaktadır. 66 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Karaman’da Genel Bütçe Vergi Gelirleri Tablo 2.20’de 2012 yılında ülkemizdeki iller bazında vergi tahakkuk ve tahsilat bilgileri verilmiştir. Tablo 2.20 Vergi Gelirlerinin Türkiye Genel Ortalaması [53] İller İstanbul İzmir -Karaman -Hakkari Şırnak ÜLKE GENELİ Tahakkuk Eden 157.041.579.644 38.827.980.923 -244.190.984 -155.124.278 331.163.505 366.934.082.792 Tahsil Edilen 140.153.779.229 34.693.238.031 -196.065.564 -107.123.938 236.494.836 317.188.767.789 G.O. % 89,25 89,35 -80,29 -69,06 71,41 86,44 GSYİH ve GSKD’ye Göre Sektörel Yapı İller itibari ile iktisadi faaliyet kollarına göre 2001 yılı için Gayri Safi Yurtiçi Hasıla değerlendirmesinde Karaman’ın tarım, sanayi, hizmetler sektörlerinde sırasıyla %50,8, %12,6, %26,8 gibi oranlara sahip olması Karaman’da üretimin ağır olarak tarıma dayalı olduğunu göstermektedir. Gayri Safi Katma Değer (GSKD) hesabına göre ise TR52 Düzey2 Bölgesi’nde tarım sektörünün payı 2006-2008 yılları arasında giderek azalırken, hizmetler sektörünün payı artmıştır, sanayi sektörünün payı ise; 2006 yılında %24,4 iken 2008 yılında %22,3’e düşmüştür. Tablo 2.21 Cari Fiyatlarla Bölgede GSKD ve Sektörlerin GSKD İçindeki Payı (Bin TL) [40] Yıl Tarım (1000 TL) 2006 2007 2008 3.260.428 3.605.921 4.056.912 Tarım Payı (%) 21,0 20,4 20,0 Sanayi (1000 TL) 3.790.429 4.095.627 4.519.005 Sanayi Payı (%) 24,4 23,1 22,3 67 Hizmetler (1000 TL) Hizmetler Payı (%) 8.452.424 10.006.375 11.694.460 54,5 56,5 57,7 Gayri Safi Katma Değer 15.503.281 17.707.924 20.270.377 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Vergi Geliri Devlete kaynak oluşturarak yapılacak yatırım ve harcamaların karşılanmasında devletin gerçek ve tüzel kişilere yüklediği ekonomik yükümlülükler olarak tanımlayabileceğimiz vergiler, ekonomik yapının değerlendirilmesi açısından önemli bir göstergedir. Tablo 2.22 İller İtibariyle Brüt Genel Bütçe Vergi Gelirleri [54] Yıl 2009 2010 2011 2012 İller Konya Karaman TR52 Konya Karaman TR52 Konya Karaman TR52 Konya Karaman TR52 Brüt Tahsilat 1.523.115.648 129.470.643 1.652.586.291 1.797.463.894 153.877.765 1.951.341.659 2.295.923.560 175.855.875 2.471.779.435 2.561.001.689 196.065.564 2.757.067.253 Tahsilat Artışı (%) 10,05 13,16 18,01 18,85 27,73 14,28 11,55 11,49 Toplam Tahsilat İçindeki Payı (%) 0,78 0,07 0,85 0,76 0,07 0,83 0,81 0,06 0,87 0,81 0,06 0,87 TR52 Düzey2 Bölgesi’nde 2012 yılında toplam 2.757.067.253 TL ile Türkiye’nin vergi tahsilatının %0,87’si tahsil edilmiştir. Diğer taraftan vergi tahsilâtlarındaki artışın Türkiye ortalaması %3,33 iken bu oran Konya için %11,55 ve Karaman için %11,49 gibi nispi olarak yüksek bir düzeyde gerçekleşmiştir. Bölge açısından değerlendirildiğinde ise 2009 yılından 2012 yılına gelindiğinde vergi tahsilâtlarında %66 oranında bir artış olduğu görülmektedir. Tablo 2.23 Bölgelerin Vergi Tahsilatları Sıralaması (2012) [54] Sıralama Düzey 2 Bölgesi Kapsadığı İller Brüt Tahsilat (TL) 1 2 TR10 TR42 157.041.579.644 39.454.931.415 3 4 15 TR31 TR51 TR52 İstanbul Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova İzmir Ankara Karaman, Konya Kişi Başına Düşen Vergi Tahsilatı (TL) 11.335 11.686 34.693.238.031 33.734.310.998 2.757.067.253 8661 6794 1205 68 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Dış Ticaret Yıllara Göre İhracat Miktarları Tablo 2.24'de Ekonomi Bakanlığı verilerine göre 2004 yılı baz alınarak 2009 yılına kadar ihracatta sürekli gelişme görülmektedir. 2008 yılında Karaman ihracatı 158.382.000 $ olarak gerçekleşmiştir. Baz alınan yıllarda ihracatta en büyük artış 2008 yılında (%42,05) görülmektedir. Karaman ihracatı 2008 yılında 158.382.000 $ iken bu rakam 2009 yılında 145.701.000 $'a gerilemiştir. 2010 yılında Karaman üzerinden yapılan kayıtlı ihracat rakamı geçen seneye oranlar % 21,27'lik bir artış göstererek 176.694.000 $ seviyesine yükselmiştir. 2011 yılında ise ihracatımızda 2010 yılına oranla %31,14’lük bir artış yaşanmıştır. 300.000.000 250.000.000 200.000.000 150.000.000 100.000.000 50.000.000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Şekil 2.2 Yıllara Göre Karaman İli İhracat Rakamları [55] 69 2012 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.24 Karaman İli Yıllara Göre İhracat Dağılımı [55] Yıllar 2004 Tutar (Bin $) 57.875 Değişim (%) - 2005 63.028 8,9 2006 89.532 42,05 2007 126.677 41,49 2008 158.382 25,03 2009 145.701 -8,01 2010 176.694 21,27 2011 231.719 31,14 2012 278.649 20,25 Dış Ticaret Dengesi Tablo 2.25’deki verilere göre Karaman sürekli olarak Dış Ticaret Dengesini fazla vermektedir. Türkiye ise Dış Ticaret Dengesi’nde sürekli olarak açık vermektedir. İlimiz, Tablo 2.25 verilerine bakıldığında; Türkiye Genel Dış Ticaret ortalamasının sürekli üstünde bir dış ticaret dengesine sahiptir. 2012 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı %126’dır. Tablo 2.25 Karaman İli Dış Ticaret Dengesi [55] Yıllar 2004 İhracat 57.875 İthalat 21.081 Dış Ticaret Dengesi 174 2005 63.028 23.905 164 2006 89.532 41.911 114 2007 126.677 60.251 110 2008 158.382 49.377 221 2009 145.701 43.297 237 2010 176.694 92.033 92 2011 231.719 120.882 92 2012 278.649 123.461 126 70 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 300.000.000 250.000.000 200.000.000 150.000.000 İhracat 100.000.000 İthalat 50.000.000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Şekil 2.3 Karaman İli Dış Ticaretin Yıllara Göre Dağılım Grafiği Kamu Yatırımları Ülkemizdeki illerin yer aldığı kamu yatırımlarına ait bilgiler Tablo 2.26’da verilmiştir. Tablo 2.26 İllerin Kamu Yatırımları Sıralaması [56] İLLER SIRALAMASI 1 2 3 49 -79 80 81 İLLER ANKARA İSTANBUL ARTVİN --KARAMAN -BİLECİK YALOVA BAYBURT İL TOPLAMI 3.553.371,00 2.559.243,00 849.704,00 --130.059,00 -43.897,00 37.078,00 337.901,00 2009 yılında 263 milyon TL kamu yatırımı yapılan İlimiz’de, 2012 yılı verilerine göre kamu yatırımları içinde toplam 1030 milyon TL yatırımdan faydalanmıştır. 2011 Yılında ise 121.223 (Bin TL)'lik yatırımdan faydalanmıştır. İlimiz’de 2012 yılında kamu yatırımlarındaki en büyük payı eğitim sektörü almıştır (43.002 Bin TL). Enerji sektörünü sırasıyla, diğer kamu hizmetleri, tarım, sağlık, ulaştırma-haberleşme ve madencilik sektörleri izlemektedir. Tablo 2.27’deki verilere göre Karaman İli’ne yapılan yatırımlarda yıllara göre azalma görülmektedir. Son dört sene baz alınarak Karaman İli’nde en büyük yatırım kalemini eğitim 71 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması sektöründe görmekteyiz. Karaman İli’nde son dört senede turizm ve imalat sektöründe ise hiç yatırım yapılmamıştır. Tablo 2.27 Karaman İli Yıllara Göre Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (Bin TL) [56] SEKTÖRLER TARIM MADENCİLİK İMALAT ENERJİ ULAŞTIRMA-HABERLEŞME TURİZM KONUT EĞİTİM SAĞLIK DİĞER KAMU HİZMETLERİ TOPLAM 2.3.1. 2009 17.850 3.975 -212.855 1.227 --13.936 -13.942 263.785 2010 19.601 559 -252.640 388 --19.014 3.250 315.741 343.518 2011 18.541 1.349 -51.354 1.473 --30.868 2.600 15.038 121.223 2012 20.158 359 -39.058 1.784 --43.002 3.600 22.298 130.059 Tarımsal Yapı Tarım hem ilimiz hem de ülkemiz açısından insanların temel ihtiyaçlarından olan gıda ve beslenme ihtiyacını karşılayan bir sektör olmasının yanında yarattığı iş imkanları, oluşturduğu piyasa değeri ve ihracat potansiyeli bakımından önemli bir sektördür. Karaman İli iklim yapısı açısından tarıma çok elverişlidir. Karaman'da tarıma dayalı sanayi çok büyük bir paya sahiptir. Tablo 2.28 Türkiye ve Karaman İli Tarımsal Alanların Dağılımı (dekar), (İBBS’na göre)(Çayır ve Mera alanları hariç) (2012 verileri geçicidir)[40] Türkiye Karaman Dekar % Dekar % Toplam 237.954.812 100 3.177.214 100 İşlenen Ekilen 154.644.523 64,99 2.162.265 68,05 Tarım Nadas 42.861.366 18,01 524.503 16,51 Alanı Sebze 8.271.142 3,48 137.105 4,32 Meyve, içecek ve baharat bitkileri alanı 32.129.886 13,5 353.338 11,12 47895 0,02 3 9*10-7 Süs Bitkileri 72 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.29 Karaman İli Bazı Tarımsal Göstergeleri [57] BÖLGE KIRSAL NÜFUS BAŞINA TARIMSAL ÜRETİM DEĞERİ (TL) ÜLKE İÇİNDEKİ SIRASI TARIMSAL ÜRETİM DEĞERİNİN TÜRKİYE İÇİNDEKİ PAYI (%) ÜLKE İÇİNDEKİ SIRASI KARAMAN 3.123 2 1,21 33 TÜRKİYE 1.124 - 100 - Yukarıdaki tabloya göre kırsal nüfus başına tarımsal üretim değeri ile Karaman ülke içinde 2. sırada yer almaktadır. Tarımsal üretim değerinin ülke içindeki payına bakıldığında ise Karaman 33. Sırada yer almaktadır. 2.3.1.1. Tarımsal Üretim Durumu 2.3.1.1.1. Tahıllar Bölgede ekimi yapılan başlıca tahıl ürünleri buğday, arpa, çavdar ve yulaftır. Tahılların bölge ekonomisi içindeki büyük payı nedeniyle ekmeklik buğday ve makarnalık buğday gibi tarıma dayalı sanayi kolları oldukça gelişmiştir. Tahıllar bölge için stratejik ürünler olmaya devam etmektedir. Tablo 2.30 Türkiye ve Karaman Seçilmiş Tahıl Ekiliş Miktarları (dekar), Üretim Miktarları ve Verim Ortalamaları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) [40] Buğday Arpa Yulaf Çavdar Ekilen Alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Ekilen Alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Ekilen Alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Ekilen Alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) 2.3.1.1.2. Türkiye 80.960.000 21.800.000 269 28.688.331 7.600.000 264 858.626 218.040 254 1.276.530 365.750 287 Karaman 873.697 186.172 213 599.253 145.205 242 10.240 3.144 307 24.702 7.202 292 Yüzde (%) 1,08 0,85 2,09 1,91 1,19 1,44 1,94 1,97 Yemeklik Baklagiller Karaman İli’nde yetiştiriciliği yapılan başlıca yemeklik dane baklagiller arasında kuru fasulye, nohut ve mercimek gelmektedir. Özellikle nohudun hem yemeklik hem de kuru 73 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması yemiş sanayisinde kullanılması önemini artırmaktadır. Yıllar itibari ile son üç yılın değerleri göz önüne alındığında 2009 yılında 12.688 ton olan nohut üretimi 2010 yılında 15.490 ton ve 2011 yılında 15.521 ton olmuştur. Nohut üretim veriminde de yıllık 10 kg kadar artış görülmüştür. Yemeklik tane baklagillerden nohut ve kuru fasulye, ilimizde üretimi yapılan önemli bitkilerdendir. Ayrıca diğer illerde fazla yetiştirilmeyen yağlı mısırın (çerezlik mısır) ilimizde yetiştirilmesi kuru yemiş sanayisine ham madde sağlaması bakımından önemlidir. Üretim alanları, Türkiye üretim alanlarının kırmızı mercimekte % 0,02’sini, yeşil mercimekte %0,40’ını, kuru fasulyede % 10,33’ünü ve nohutta ise % 2,73’ünü oluşturmaktadır. Nohut ve kuru fasulyede verim ise Türkiye ortalamasının üzerindedir. Üretilen ürünler verim bakımından Türkiye ortalamasından yüksek olsa da kalite bakımından pazar isteklerini karşılayamamaktadır. Bunun nedenleri de üretim aşamasında yaşanan sorunlardan kaynaklanmaktadır. Tablo 2.31 Türkiye ve Karaman Yemeklik Baklagiller Ekiliş Miktarları (dekar), Üretim Miktarları ve Verim Ortalamaları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) [40] Nohut Fasulye (Kuru) Mercimek (Yeşil) Mercimek (Kırmızı) 2.3.1.1.3. Ekilen Alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Ekilen Alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Ekilen Alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Ekilen Alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Türkiye 4.464.129 487.477 122 946.254 200.673 212 225.248 25.952 116 1.923.225 380.000 198 Karaman 121.830 15.521 127 97.702 33.440 342 890 95 107 292 41 140 Yüzde (%) 2,73 3,18 10,33 16,66 0,40 0,37 0,02 0,01 Sebze Üretimi Karaman İli 126 bin tonla meyvesi yenen sebze grubu ve 50 bin tonla yaprağı yenen sebze grubu üretimine sahiptir. Aşağıdaki tablo verilerine bakıldığında yaprağı yenen sebze grubu Türkiye toplam üretiminin %2,93’lük bölümünü, soğansı-yumru-kök sebze grubunda % 1,53’lük kısmını karşılamaktadır. 74 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.32 Karaman İli’nde Sebzelerin Ürün Gruplarına Göre Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (ISIC-Rev-3 Ürün sınıflamasına göre) (2011) [40] Ürün Grupları Meyvesi Yenen Sebzeler Türkiye (ton) 21.565.251 Karaman (ton) 126.660 Yüzde (%) 0,59 Baklagil Sebzeler Soğansı-Yumru-Kök-Sebzeler Yaprağı Yenen Sebzeler 859.535 959.785 1.724.800 11.843 14.691 50.574 1,38 1,53 2,93 Bazı seçilmiş sebzelerin Türkiye’deki üretim payları incelendiğinde ise Karaman ili’nde taze soğan yaklaşık 11.000 tonluk üretim ile Türkiye’deki toplam üretimin %7’lik kısmını oluşturmaktadır. Tablo 2.33 Karaman İli’nde Seçilmiş (CPA Sınıflamasına göre) (2011) [40] Sebze İsimleri Taze Sarımsak Kuru Sarımsak Ispanak Kuru Soğan Taze Soğan Taze Fasulye Beyaz Lahana Pırasa 2.3.1.1.4. Sebzelerin Üretimi Türkiye (ton) 21.445 79.203 221.632 2.141.373 153.823 614.948 498.073 246.144 ve Türkiye Karaman (ton) 261 657 11.208 8.120 10.503 11.843 13.488 8.245 Üretimindeki Payları Yüzde (%) 1,22 0,83 5,06 0,38 6,83 1,93 2,71 3,35 Endüstri Bitkileri Üretimi Sanayi bitkilerinden şeker pancarının 2011 yılında yaklaşık 81.000 dekar alanda ekimi yapılmış ve 491.804 ton ürün alınarak toplam Türkiye üretiminin % 3,05’lik kısmını karşılamıştır. Patates üretimi incelendiğinde ise, Karaman İli, toplam Türkiye üretiminin yaklaşık olarak % 0,27’lik kısmını karşılamaktadır. 75 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.34 Karaman İli Seçilmiş Endüstri Bitkilerinin Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (CPA Sınıflamasına göre)(2011 verileri geçicidir) [40] Endüstri Bitkileri Türkiye Karaman Karaman/ Türkiye (%) Şeker Pancarı Patates Şeker Pancarı Patates Şeker Pancarı Patates 2.3.1.1.5. Ekilen Alan (da) 2.972.648 Hasat Edilen Alan (da) 2.938.411 Üretim (ton) 16.126.489 Üretim / Ekilen Alan (ton/da) 5,42 1.449.127 80.565 1.434.414 80.565 4.648.081 491.804 3,21 6,10 5.948 2,71 5.948 2,74 12.753 3,05 2,14 1,13 0,41 0,41 0,27 0,67 Meyve Üretimi Yumuşak Çekirdekliler (elma, armut, ayva) içerisinde elma üretimi bölgede ön sıralardadır. Dolayısı ile gelir bakımından büyük bir potansiyel oluşturmaktadır. Elma, Merkez İlçe’de Çakırbağ, Bölükyazı, Narlıdere, Medreselik, Dereköy, Kurtderesi, Lale, Ağılönü köyleri, Akçaşehir, Yeşildere, Sudurağı, Kılbasan ve Kisecik beldeleri ile Ayrancı, Başyayla, Ermenek ve Sarıveliler ilçelerinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Meyvecilik üretimi içerisinde %7’lik bir paya sahip olup sağladığı gelirle il ekonomisinde ilk sırada yer almaktadır. Elmacılığın gelişmesi ile özellikle Merkez İlçe’de büyük kapasiteli soğuk hava depoları, ambalaj ve meyve suyu fabrikaları kurulmuştur. Karaman’da elma, hem ihraç ürünü hem de meyve suyu konsantre sanayisinin önemli bir hammaddesi olarak yer almaktadır. Dünya pazarının en çok ilgi duyduğu tür elmalar Red Elstar, Elshof, Decosta, Jonogored, Golden, Braeburn, Santana, Gala Must Karaman’da yüksek verimde yetişmektedir. Üretilen ürünün yaklaşık üçte biri Kıbrıs, Ortadoğu, Almanya, Hollanda ve Türk Cumhuriyetlerine ihraç edilmektedir. Granny Smith (Karaman Yeşili), Spur Golden, Starcrimson gibi yarı bodur ve tam bodur elma çeşitleri kapama bahçeler şeklinde kurularak birim alandan alınan verim arttırılmıştır. Taş çekirdekliler arasında yer alan kiraz; üretimi ile toplam Türkiye üretiminde % 2,07’lik paya sahiptir. Başyayla ve Ayrancı İlçeleri’nde kiraz yetiştiriciliği meyve tarımı içinde önemli bir potansiyele sahiptir. Başyayla İlçesi’nin kırmızı ve iri, Ayrancı İlçesi’nin beyaz, sert ve dayanıklı kirazları ülke genelinde tanınmakta ve tercih edilmektedir. Üretilen kirazın önemli bir kısmı dışarıya satılarak Karaman ekonomisine büyük gelir sağlamaktadır. 76 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Sert kabuklu ürünler arasında yer alan ceviz; Merkez, Ermenek ve Ayrancı İlçesi’nde yetiştirilen diğer meyve ürünleri arasında önem taşımaktadır. 9.071 ton ceviz üretimi ile toplam Türkiye üretiminde yaklaşık olarak % 2’lik bir üretim gerçekleştirilmiştir. Yine sert kabuklu ürünler arasında yer alan antep fıstığı Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde aşılama yolu ile yetiştirilerek 204 ton üretim ile yaklaşık % 0,2’lik paya sahiptir. İlin iklimi; bağ ürünlerinin yetiştirilmesine imkan vermektedir. Meyve üretimde bağcılıktan elde edilen meyveler önemli bir yer tutmaktadır. Başta İl merkezi olmak üzere, Ermenek, Sarıveliler, Başyayla, Ayrancı ve Kazımkarabekir İlçeleri’nde de bağcılık yapılmaktadır. Bağ grubu meyve ürünleri içerisinde yer alan üzüm üretimi yaklaşık 36.000 ton ile toplam Türkiye üretiminde % 0.9’luk paya sahip olup, sağladığı gelirle de İl ekonomisinde ikinci sırayı almaktadır. Tablo 2.35 Karaman İli Meyve Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) [40] Türkiye Karaman Karaman/ Türkiye (%) Toplu Meyveliklerin Alanı (dekar) Üretim (ton) Ağaç Başına Ortalama Verim (kg) Toplu Meyveliklerin Alanı (dekar) Üretim (ton) Ağaç Başına Ortalama Verim (kg) Toplu Meyveliklerin Alanı (dekar) Üretim (Ton) Yumuşak Çekirdekliler 1.904.648 Taş Çekirdekliler 2.654.823 Sert Kabuklular 10.100.987 Üzüm ve Üzümsüler 5.686.366 3.210.640 43,6 2.128.852 28,0 855.348 2,0 5.434.870 155,9 216.866 22.104 16.235 46.311 195.863 23,3 21.106 18,6 5.176 9,6 38.322 337,4 11,39 0,83 0,16 0,81 6,10 0,99 0,61 0,71 77 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.36 Karaman İli Farklı Çekirdek Grubuna Göre Seçilmiş Meyve Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre)(2011) [40] Meyve İsimleri Kiraz Ceviz Antep Fıstığı Üzüm Türkiye (ton) 438.550 183.240 112.000 4.296.351 2.3.1.1.6. Yem Bitkileri Karaman (ton) 9.071 3.570 204 36.337 Yüzde (%) 2,07 1,95 0,18 0,85 Karaman İli’nde yem bitkilerinden yonca, korunga, fiğ ve silajlık mısır yetiştiriciliği en çok üretimi yapılan ürünler arasındadır. Tablo 2.37 de görüldüğü üzere 2011 yılı için; Yonca yeşil ot üretimi, 37.433 ton iken, silajlık olarak ekilen mısırın üretimi ise 44.736 ton’dur. Tablo 2.37 Yem Bitkilerinin Üretim Miktarları (2011 verileri geçicidir) [40] Ürünler Yonca (Yeşil Ot) Karaman (ton) 37.433 Türkiye (ton) 12.076.159 Korunga (Yeşil Ot) 4.726 1.571.606 Mısır (Hasıl + Silajlık) 44.736 13.533.353 Fiğ (Yeşil Ot) 11.560 4.442.017 2.3.1.2. Hayvancılık 2.3.1.2.1. Arıcılık Tablo 2.38'de 2010-2011 yıllarına ait arı-kovan sayıları (adet) ve doğal bal üretimi (kg) miktarları yer almaktadır. Tablo 2.38 Arıcılık [40] Yıllar Arı-Kovan Sayısı (Yeni Usül)- Miktar (Adet) Doğal Bal Üretim (Kg) Bal Üretimi Artış Oranı 2010 42.721 820.388 - 2011 46.245 824.276 %0,47 78 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.3.1.2.2. Kümes Hayvancılığı Tablo 2.39'da 2010-2011 yılları kümes hayvanları sayıları verilmiştir. 2011 yılında bir önceki yıla göre yumurta tavuğunda % 14,52; hindi sayısında % 19,29, Kaz sayısında yaklaşık %58’ lik ve Ördek sayısın da %159’luk bir artış gerçekleşmiştir. Tablo 2.39 Yılları Kümes Hayvancılığı [40] Üretim Cinsi 2010 2011 2010/2011 (%) 1.082.281 1.239.455 14,52 3.043 3.630 19,29 Kaz-Miktar (Adet) 789 1.245 57,79 Ördek- Miktar (Adet) 480 1.245 159,38 Yumurta Tavuğu- Miktar (Adet) Hindi- Miktar (Adet) 2.3.1.2.3. Küçükbaş - Büyükbaş Hayvancılık Tablo 2.40'da 2010-2011 yılları küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayıları ve yıllara göre değişim oranları verilmiştir. 2011 yılında bir önceki yıla göre küçükbaş hayvan sayıları % 35,29 oranında artış göstermiş olup büyükbaş hayvan sayılarında %15,79 oranında bir azalış gerçekleştiği görülmektedir. Tablo 2.40 Yılları Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvancılığı [40] ÜRETİM CİNSİ 2010 2011 2010/2011 (%) Koyun 201.274 230.817 14,68 Merinos 73.427 97.760 33,14 Keçi 39.208 91.809 134,16 Tiftik Keçisi 3.437 8.938 160,05 Küçükbaş (Toplam) 317.346 429.324 35,29 Kültür 19.839 15.533 -21,7 Melez 17.330 15.379 -11,26 Yerli 1.145 1.350 17,9 40 34 -15 38.354 32.296 -15,79 Manda Büyükbaş (Toplam) 79 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.3.2. Madencilik Şekil 2.4’de Karaman İli maden haritası verilmiştir. Şekil 2.4 Karaman İli Maden Haritası [47] 2.3.2.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler Genel olarak; Karaman İli sınırları içerisinde bulunan maden kaynakları, aşağıda maden kaynakları ile ilgili verilen tabloların tümü değerlendirildiğinde; Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi olarak ilan edilmesi istenen bölgeler içerisinde; sadece bir bölgeye yakın mevkii de bulunan Taşkale’de metalik madenler arasında yer alan manganez’in yer aldığı fakat herhangi bir rezerv’inin bulunmadığı görülmektedir. 80 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.3.2.2. Sanayi Madenleri Tablo 2.41 Karaman İli’nde Bulunan Sanayi Madenleri [58] Madenin Cinsi İlçe Barit Merkez Barit Merkez Bentonit Ermenek Kaolen Köy Mevkii Tenör Kalite Habiller Yalamıktepe Kaletepe Yangılıdere Ağaçobaköyü Rezerv Diğer Bilgiler BaO: %62 Zuhur Ekonomik değil BaO: %62 Zuhur Yetersiz etüt Esentepe Köyü Kasımoğlu mev. Yetersiz etüt Manyezit Kazımkarabekir Sodur (Sinci) Deveyatağı Kızılkırtepe Gökyataktepe MgO: %46,6 SiO2: %1,68 CaO: %1,35 Muhtemel 3.480.000 t. Görünür 197.500 t. Serpantinleşmiş peridoditler içinde filoniyel tipi bir cevherleşme Manyezit Kazımkarabekir Erentepe (Sodur) MgO: %46,6 SiO2: %1,68 CaO: %1,35 Muhtemel 4.640.000 t. Görünür 316.700 t. Benzer özellikte 81 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.3.2.3. Metalik Madenler Tablo 2.42 Karaman İli’nde Bulunan Metalik Madenler [58] Madenin Cinsi Alüminyum İlçe Ayrancı Köy Mevkii Çatköy Gerdekkir se Demir Ermenek Tenör Kalite Al2O3:%53,2 SiO2:%2,2 Fe2O3:%31 TiO2:%3,4 Rezerv Diğer Bilgiler Görünür 1.000.000 t. Muhtemel 2.000.000 t. Cevher minerali diasporit olup, Refrakter ve abrasif olarak kullanılabilir. Kazancı Demir cevherleşmesinin yanı sıra kromit ve titan da görülür. Sarıvadi Demir Ermenek Kazancı Fe:%3-50 KurşunÇinko Ermenek Göktepe Pb: %3,85 Zn: %1,11 Cd: %0,01 Sarıpınar mevkii Görünür 60.000 t. Cevherleşme yapılmıştır. zayıf zonlarda yerleşmiş galenit ve sfalerittir. Mevliat mezar KurşunÇinko Ermenek Manganez Merkez Muzvadi Pb-Zn cevherleşmelerine barit, florit, pirit, eşlik eder. Beran Mah. Taşkale mevkii Cevher mineralleri limonit ve hematittir. Eski yıllarda üretim yapılmıştır. Mn: %4-40 SiO2: % 20-28 82 Rezerv yok. Cevherleşme psilomelan olup, mercek ve bantlar şeklindedir. Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.3.2.4. Enerji Madenleri Tablo 2.43 Karaman İli’nde Bulunan Enerji Madenleri [58] Madenin Cinsi İlçe Köy Mevkii Tenör Kalite Rezerv Kömür Merkez Pınarbaşı Kömür Ermenek Halimiye AID 4.063 kcal/kg Görünür 2.000.000 t. Muhtemel 3.900.000 t. Kömür Ermenek Boyalık AID 3.262 kcal/kg Muhtemel 1.700.000 t. Kömür Ermenek Muzvadi AID 5.500 kcal/kg Diğer Bilgiler Eskiden işletildiği söylenen çökmüş galeri ve kuyular vardır. Herhangi bir kömür mostrası yoktur. Ortalama kömür kalınlığı 3,5 m, derinliği ise 67 m’dir. Ortalama kömür kalınlığı 4 m, derinliği ise 150 m’dir. Muzvadi köyünün güneyindeki Çiğdemtepe’de permiyen yaşlı kumtaşları içinde dik dalımlı ve kalınlığı 0,3- 1,3 m arasında değişen bir kömür damarı vardır. 83 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.3.2.5. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler Tablo 2.44 Karaman İlinde Bulunan Taş, Kum ve Çakıl Ocakları [58] İLÇE KÖY MEVKİİ PAFTASI N31b1 31.355 m2 O30d4 Taşocağı 11.825 m2 029c1 Yurtluk öreni Taşocağı N31a3 1(A) grubu (kum+çakıl) 1(A) grubu (kum+çakıl) 2.grup 19.519.782 m2 10.600 m2 3.259,19 m2 N30a2 32,94 hektar N30b1 Böğecik Böğecik D.D.Y İstasyonu Ermenek Görmeli Karanlık dere Ermenek Güneyyurt Biley burnu Merkez Maden şehri Gözdağı Merkez Çoğlu Palaz deresi Merkez Beydili K.K.Bekir ALANI 68.711,24 m2 Ayrancı Ayrancı MADENİN CİNSİ Taşocağı N30a2 Tavuk deresi Taşocağı 97.578,02 m2 N29c2 Eski kasaba yolu Yellibel 1 (A) grubu 65.182,33 m2 N29b4 Şahinviran tepesi Salı pınar Taşocağı 283.188 m2 N30c2 Taşocağı 218.798 m2 N29c2 Şahinviran tepesi Taşocağı 283.188 m2 N30c2 K.K.Bekir Kızılkuyu Ermenek Balkusan Merkez Yeşildere Merkez Başkışla Merkez Yeşildere Sarıveliler Daran 1 (A) grubu 3.056 m2 029 d2 Merkez Kılbasan 1 (A) grubu ariyet 3,38 hektar N30a3 Ayrancı Böğecik Kocadere Kum ocağı 94.910,23 m2 Merkez Ekinözü(aşiran) Çukurköy 97.311 m2 K.K.Bekir Mecidiye 5 hektar N30a4 Sarıveliler Adiller 1(A) grubu (kum+çakıl) 2.grup (kalker) 2.grup (kalker) N31 b1-ll-c n31 b1-lll-b N30b2,b3 5 hektar 029d2 84 39.375 m2 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Merkez Medreselik Ayrancı Ayrancı Dokuzyol Ermenek Delialiler-buk alanı-kesirlik Yurtluk öreni Ayrancı Merkez Maden şehri Gözdağı Merkez Çoğlu Palaz deresi K.K.Bekir Mecidiye Obruktepe Merkez Beydili K.K.Bekir Musaoğlu Merkez Kılbasan K.K.Bekir Mecidiye Merkez Medreselik Ayrancı Ayrancı Ermenek Ermenek Dokuzyol Delialiler-buk alanı-kesirlik Delialilerkızılçukur-buk alanı-kesirlik Ermenek Ermenek Delialilerkızılçukur-buk alanı-kesirlik 85 2.grup (kalker) 2.grup (kalker) 1 (A) grubu ariyet 1(A) grubu (kum+çakıl) Taşocağı 8,11 hektar O30d1 4,66 hektar N31a3 8,18 hektar N31 a3 9,88 hektar 029c4 19.519.782 m2 10.600 m2 N31a3 3.259,19 m2 N30a2 N30a4 2.grup 1.202.539,57 m2 32.94 hektar Taşocağı 102.065 m2 N29c2 1 (A) grubu ariyet 2.grup (kalker) 2.grup (kalker) 2.grup (kalker) 1 (A) grubu ariyet 1(A) grubu (kum+çakıl) 1(A) grubu (kum+çakıl) 3,38 m2 N30a3 5 hektar N30a4 8,11 hektar O30d1 4,66 hektar N31a3 8,18 hektar N31 a3 9,88 hektar 029c4 9,60 hektar 029c4 2.grup (kalker) 1,11 hektar 029c1 1(A) grubu (kum+çakıl) 9,10 hektar 029c4 1(A) grubu (kum+çakıl) 1(A) grubu (kum+çakıl) Taşocağı N30a2 N30b1 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Merkez Şahinviran tepesi Şahinviran tepesi Merkez 2.grup (kalker) 2.grup (kalker) 2.grup (kalker) 2.grup (kalker) 1 (A) grubu ariyet 1 (A) grubu ariyet 1(A) grubu (kum+çakıl) 1(A) grubu (kum+çakıl) 1(A) grubu (kum+çakıl) 1(A) grubu (kum+çakıl) Taş ocağı 10,72 hektar N30c2 17,59 hektar N30c2 9,9 hektar N30d2 7,13 hektar N31b1 6,44 hektar N29b4 3,47 hektar N29b3 98.437 m2 N30b2, b3 97.340 m2 N30b2, b3 98.512 m2 N30b2, b3 565.716,00 m2 34.720 m2 N30D3 Merkez Kurtderesi Ayrancı Böğecik K.K.Bekir Kızılkuyu K.K.Bekir Sinci Arılıkönü Merkez Ekinözü Çukurköy Merkez Ekinözü Çukurköy Merkez Ekinözü (aşiran) Çukurköy Merkez Seyithasan Köyü Merkez Dereköy Manavlı deresi Kızılara Taş ocağı 2.500 m2 Sarıveliler Adiller Köyü Kırbağıkocadüz Akyokuş Taş ocağı 50.000 m2 N30c1n30d: 029b2 Ermenek Balkusan Yellibel Taş ocağı 39.375 m2 029b3 Ermenek Ağaççatı Karakayatepe Taş ocağı 426.142 m2 029c3 Ermenek Kazancı Kartaltepe Taş ocağı 20.954,26 m2 P29b1 Ermenek çayı Kum ocağı 12563 m2 029c3 Merkez Ermenek Ayrancı Böğecik Menen deresi 1(A) grubu 500 m2 Ayrancı Böğecik Kenan deresi 1(A) grubu 500 m2 Ayrancı Böğecik Menen deresi 1(A) grubu 500 m2 Ayrancı Böğecik Kenan deresi 1(A) grubu 500 m2 Ayrancı Böğecik-berendi Koçak deresi 1(A) grubu 500 m2 86 N30 c2 a-b Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.3.3. Turizm TR52 Düzey2 Bölgesi’ne en fazla turist Japonya’dan gelmektedir. Japon turistlerden sonra sırası ile Alman ve İtalyan turistler bölgeye gelmeyi tercih etmektedir. Karaman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre Karaman İli turizm faaliyetleri ile ilgili özet bilgiler Tablo 2.45’de ve 2.46’da verilmiştir. Karaman da 11 adet konaklama yeri olup bunların 6 adedi turistik tesis işletme belgesine sahiptir. Mevcut tesislerin toplam yatak kapasitesi 862’dir. Tablo 2.45 Karaman’da Yer Alan Konaklama Yerleri ve Kapasiteleri (2012) [59] Tesis Sayısı 6 5 11 Turizm İşletmeli Belgeli Oteller Belediye Belgeli Oteller Toplam Yatak Sayısı 627 235 862 Tablo 2.46 Müze Müdürlüğü Ziyaretçi Sayısı [59] Yıllar 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Yerli 6.333 5.063 5.992 13.759 11.144 9.317 7.465 10.456 10.834 12.910 8.331 Yabancı 140 462 609 464 243 316 108 132 108 233 657 Karaman’ın en çok ziyaret edilen turistik yerleri aşağıda verilmiştir. 1. Karaman Kalesi 2. Tartan Evi 3. Çeşmeli Kilise 4. Mevlana ve Aktekke Camisi 5. Yunus Emre Camisi ve Türbesi 6. Madenşehri Binbirkilise 87 Toplam 6.473 5.525 6.601 14.223 11.138 9.633 7.573 10.588 10.939 13.143 9.038 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 7. Ermenek Zeyve Pazarı 8. Taşkale Manazan Mağaraları-Tahıl Ambarları 9. Değle Örenyeri Tablo 2.47 Yıllara Göre Karaman Müzelerinde Bulunan Eser Sayıları [59] Yılı 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Arkeolojik 4131 4139 4231 4426 4485 4493 4506 4755 4608 4716 4716 Etnografik 2092 2092 2095 2104 2108 2108 2097 2149 2132 1865 1865 Sikke 6672 6673 6732 6806 6864 7390 7363 7623 7818 7920 7920 Toplam 12.895 12.904 13.058 13.336 13.457 13.991 13.966 14.527 14.558 14.501 14.501 NOT: 2012 yılı sonunda 267 adet etnografik eser Konya Bölge El Yazması Eserleri Kütüphanesine devredildi. Tablo 2.48 Karaman’a Gelen Yerli ve Yabancı Turist Sayıları [59] Yıllar Yerli Turist Yabancı Turist Toplam Turist 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 11.979 13.558 25.410 30.265 30.929 36.641 44.712 39.996 36.660 40.721 44.675 37.234 290 190 656 549 404 632 694 568 657 594 1.232 1.584 12.269 13.748 26.066 30.814 31.333 37.269 45.406 40.564 37.317 41.315 45.907 38.818 Toplam Geceleme 19.729 18.174 33.223 36.464 41.605 49.368 56.874 52.839 52.490 60.235 66.633 59.374 Not: 2012 yılı verileri Kasım ve Aralık ayılarını içermemektedir. Tablo 2.49 Tesis ve Yatak Sayıları(2007) [40] Karaman Türkiye 2 186 2.514 532.262 Turizm İşletme Belgeli Tesis Sayısı Turizm İşletme Belgeli Yatak Sayısı 88 Bölge / Türkiye (%) 0,83 0,56 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Turizm işletme belgeli tesis sayıları ve yatak sayılarına bakıldığında Karaman’ın Türkiye içindeki payının az olduğu görülmektedir. Bu durum bölgeye gelen turistlerin günübirlik gelmesi ve konaklamamasından kaynaklanmaktadır. Tablo 2.50 Müzeler ve Ziyaretçi Sayıları (2012)[59] Karaman 1 14.501 9.038 Müze Sayısı Eser Mevcudu Ziyaretçi Sayısı Bölgeye bahar ve yaz aylarında turistik ziyaretler artarken kış aylarında azalmaktadır. Kış aylarında gelen turistler genellikle iş sebebiyle gelmektedir. Bölgede inanç turizmi de ön plandadır. Bununla birlikte; doğa turizmi, mağara turizmi, sağlık turizmi, av turizmi ve kongre turizmi için sahip olduğu potansiyel göz önünde bulundurulduğunda, bölge turizminin ne kadar gelişebileceği anlaşılabilir. Doğa turizmine yönelik potansiyeller açısından henüz tur firmalarının programlarına yeni girmeye başlayan ve çok sayıda kuş türüne ev sahipliği yapan Meke Gölü de diğer sulak alanlar gibi küresel ısınma yüzünden yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bunun haricinde bölgenin Toros Dağları’nda bulunan ilçeleri ve bunların yaylaları tabiat ve dağ yürüyüşleri ile dağ sporlarına son derece uygun yerlerdir. Ayrıca dağlık ve ormanlık bölgelerde av turizmi potansiyelleri bulunmakta ve bölgenin bir kısmında yabancı turistlere av turizmi amaçlı ziyaretler gerçekleştirilmektedir. Mağara turizmi açısından önemli bir potansiyele sahip olan bölgede, Balatini Mağarası, Körükini Mağarası, Suluin Mağarası, Sakaltutan Mağarası, Meraspolis Mağarası, Manazan Mağaraları ve Kazımkarabekir, Ayrancı ile Karaman merkez ilçesinde bulunan 66 adet mağara bölgenin diğer doğal güzellikleri arasındadır. Karaman İli’nde bulunan Karadağ’da, Çevre Müdürlüğü tarafından koruma altına alınan alanlarda bulunan yılkı atları, oluşturulacak seyir kuleleri ile turizme kazandırılmalıdır. Bunların haricinde geleneksel el sanatları ve folklorik değerler de kültür turizminin bir parçası olup, bu anlamda; bölgede keçecilik, halıcılık, kaşıkçılık, tüfekçilik, testicilik, çinicilik, el yapımı araç-gereçler ve hat sanatı gibi el sanatlarına yönelik potansiyeller daha çok değerlendirilmelidir. Sema, folklor ve tasavvuf musikisi, Mevlana, Yunus Emre ve Nasrettin Hoca da bölgenin başlıca değerlerini oluşturmaktadır. 2.3.4. İmalat Sanayi, Mevcut Sektörler, Kurulu Tesislerin Kapasiteleri, Yaklaşık Personel Sayısı ve Kapasite Kullanım Oranları İmalat sanayi sektörü diğer sektörler arasında; ülke ekonomimiz için yaratılan katma değer, istihdam ve ihracata olan katkısından dolayı en önemli sektördür. 89 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Karaman, bugün hem ülkemizde hem de İç Anadolu Bölgesi’nde tarım, ticaret ve sanayi alanında oldukça önemli bir merkezdir. Gıda ve öğütülmüş tahıl ürünleri sektöründe önde gelen bir üretim merkezidir. İmalat sanayi içerisinde tarıma dayalı sanayi, Karaman İli’nde en önemli sektör konumundadır. Konya İli’nde toplam imalat sanayi içinde tarıma dayalı imalat sanayinin payı % 22,45 iken, Karaman İli’nde %51,98 gibi yüksek bir orana sahiptir. Tablo 2.51’e göre; Karaman’da girdisini tarımdan alan, tarıma dayalı imalat sanayinin toplam faaliyet sayısı 223’tür. Bölgedeki tarıma dayalı imalat sanayinin kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı dışındaki tüm başlıkları, hammaddesini bölgeden almaktadır. Diğer yandan selüloz tesisine hammadde olabilecek kaynaklar bölgede bol miktarda bulunmaktadır. Karaman İli’nde, tarıma dayalı imalat sanayinde 32.956 kişi istihdam edilmektedir. Burada dikkat çekici olan husus, bu kişilerin %97,9’luk kısmının (32.256 kişisinin) gıda ürünleri imalatında çalışmasıdır. Tablo 2.51 Karaman İli Tarıma Dayalı İmalat Sanayi Durum Tablosu [60] NACE Rev.2TR Tarıma Dayalı İmalat Sanayi Kolları Mevcut Sanayi Durumu Faaliyet Kapasite Kapasitedeki Pay (%) İstihdam İl’de Bölgede (TR52) 275 100 2,1 100 99,06 Sayısı C İMALAT 10 Gıda ürünlerinin imalatı 10.32 Sebze ve meyve suyu imalatı Litre/Kg 2 2.736.000 Litre 49.469.000 Kg 10.39 Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması (Soğan) 2 6.403.000 Kg 100 100 2,99 10.41 Sıvı ve katı yağ imalatı 1 3.825.000 Kg 5 100 1,13 90 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 10.51 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 16 24.624.000 Litre 10.52 Dondurma imalatı 1 102.000 Kg 10.61 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 28 10.71 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 10.72 772 100 100,00 100 9,64 9 100 20,53 653.709.000 Kg 1.339 100 14,82 14 41.565.418 Kg 4.178 100 42,78 Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 58 200.997.118 Kg 13.335 100 91,14 10.73 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamüllerin imalatı 1 66.707.000 Kg 130 100 28,76 10.81 Şeker imalatı 1 6.500.000 Kg 24 100 0,19 10.82 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı (Tahin Helvası) 40 94.263.681 Kg 11.803 100 43,14 10.89 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 2 53.189.140 Kg 27 100 36,38 10.91 Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 16 171.233.758 Kg 259 100 7,88 11 İçeceklerin İmalatı 35.989.935 Kg Litre 91 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 11.01 16 16.10 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması 1 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı 4.300.000 33 100 100,00 7 100 16,32 100 36,93 m3/m2/Kg/Adet 22.406 m3 Ağaçların biçilmesi ve planyalanması 1 16.21 Ahşap kaplama paneli ve ağaç esaslı panel imalatı 3 12.863 m3 65 100 12,52 16.22 Birleştirilmiş parke yer döşemelerinin imalatı 9 3.110.400 m2 159 100 78,51 16.23 Diğer bina doğramacılığı ve marangozluk ürünlerinin imalatı 14 39.592 Adet 38 100 10,29 100 76,20 Ahşap konteynır imalatı 8 100 28,89 100 23,31 16.24 388.800 m2 12.077.720 590.840 Adet 1.184.600 Kg 17 Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı Kg 92 138 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 17.12 Kağıt ve mukavva imalatı 2 40.476.000 Kg 130 100 59,01 17.21 Oluklu kağıt ve mukavva imalatı ile kağıt ve mukavvadan yapılan muhafazaların imalatı 1 5.809.000 Kg 36 100 12,30 17.22 Kağıttan yapılan ev eşyası, sıhhi malzemeler ve tuvalet malzemeleri imalatı 1 6.983.741 Kg 53 100 85,50 17.29 Kağıt ve mukavvadan diğer ürünlerin imalatı 1 740.000 Kg 41 100 11,53 TOPLAM 223 32.956 Karaman İli Tarıma Dayalı İmalat Sanayi Durum Tablosuna göre bölgede şeker imalatı yapan 1 firma bulunmaktadır. 24 kişinin istihdam edildiği firma 6.500.000 kg kapasite ile faaliyet göstermektedir. TR 52 Bölgesi’ndeki kapasite payı ise 0,19’dur. Karaman İli’nde kakao, çikolata, şekerleme imalatında 11.803 kişinin istihdam edildiği 40’a yakın firma bulunurken; üretim kapasitesi 94.263.681 kg’dır. TR52 Bölgesi’ndeki kapasite payı ise 43.14’dür. Karaman İli’nde, tarıma dayalı sanayi imalat sanayinde 223 faaliyet sayısı varken, diğer imalat sanayinde 167 faaliyet sayısı bulunmaktadır. Konya İli’nde tarıma dayalı ve tarıma bağlı sanayinin toplam sanayiye oranı %29,2 iken, aynı oran Karaman İli’nde % 55,2’dir. Görüldüğü üzere, Karaman ekonomisinin tarım eksenli gelişim ekseni vardır. Karaman İli diğer imalat sanayinin istihdam kapasitesi ise 3.230 kişi ve toplam istihdama oranı %5,1’dir. 93 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.52 Karaman İli Diğer İmalat Sanayi Durum Tablosu [60] NACE Diğer İmalat Sanayi Rev.2- Kolları TR Mevcut Sanayi Durumu Faaliyet Sayısı C İMALAT 14 Giyim eşyalarının imalatı 14.13 Diğer dış giyim eşyalarının imalatı 18 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması 18.12 Diğer matbaacılık Kapasite Kapasitedeki Pay (%) İstihdam İlde Bölgede (TR52) 49 100 8,19 182 100 65,74 100 0,87 40 100 4,39 Adet 1 276.480 m2 6 15.776.520 Kg 2.132.352 m2 19 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı Kg 19.20 Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin üretimi 20.11 Sanayi gazları imalatı 1 3.792.000 Kg 33 100 100,00 20.14 Diğer organik temel kimyasalların imalatı 2 2.874.000 Kg 691 100 32,39 20.16 Birincil formda plastik hammaddelerin imalatı 1 1.116.000 Kg 16 100 17,91 2 19.350.000 Kg 94 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 20.59 Başka yerde sınıflandırılmış diğer kimyasal ürünlerin imalatı 2 3.436.000 Kg 40 100 1,22 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 22.21 Plastik tabaka, levha, tüp ve profil imalatı 6 79 100 1,81 100 0,01 22.22 Plastik torba, çanta, poşet, çuval, kutu, damacana, şişe, makara vb. paketleme malzemelerinin imalatı 4 1.895.200 Kg 79 100 5,57 22.23 Plastik inşaat malzemesi imalatı 23 6.799 Kg 330 100 0,27 100 23,37 22.29 Diğer plastik ürünlerin imalatı 2 53 100 0,22 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 23.19 Diğer camların imalatı ve işlenmesi (teknik amaçlı cam eşyalar dahil) 1 162.057m2 7 100 16,32 24.33 Soğuk şekillendirme veya katlama 2 5.312.000 Kg 19 100 32,50 23.61 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı 8 147.456 Adet 85 100 5,95 219.740.160 Kg 100 14,77 409.096 m2 100 10,00 Kg/Adet/m2 4.187.644 Kg 900 Adet 681.964 m2 316.591 adet m3/m2/Kg/Adet 95 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 25 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) 25.11 Metal yapı ve yapı parçaları imalatı 25.12 Adet/m2/Kg 3 3 Adet 100 0,00 3.233 m2 100 54,49 262.000 Kg 100 0,38 100 17,41 100 13,41 45.394 Adet 50 Metalden kapı ve pencere imalatı 5 112 25.29 Metalden diğer tank, rezarvuar ve konteynerler imalatı 1 184.000 Kg 5 100 0,35 25.62 Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi 3 592.000 Kg 31 100 4,57 25.99 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 1 408.000 Kg 28 100 1,83 27 Elektrikli teçhizat imalatı 27.12 Elektrik dağıtım ve kontrol cihazları imalatı 1 750 Adet 15 100 1,08 27.52 Elektriksiz ev aletlerinin imalatı 4 75.573 Adet 47 100 8,76 100 1,17 5.440 m2 Adet 45.280 Kg 96 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 28 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı Kg/Adet 28.12 Akışkan gücü ile çalışan ekipmanların imalatı 1 116.000 Kg 3 100 0,78 28.21 Fırın, ocak (sanayi ocakları) ve brülör (ocak ateşleyicileri) imalatı 4 21 Adet 69 100 0,02 28.22 Kaldırma ve taşıma ekipmanları imalatı 1 20 Adet 33 100 0,03 28.25 Soğutma ve havalandırma donanımlarının imalatı, evde kullanılanlar hariç 4 25.263 Adet 80 100 11,26 28.29 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer genel amaçlı makinelerin imalatı 5 248.000 Kg 44 100 0,55 100 0,00 28.93 Gıda, içecek ve tütün işleme makineleri imalatı 32 2.123 Adet 386 100 0,82 28.99 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer özel amaçlı makinelerin imalatı 1 10 Adet *** 100 0,00 29 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 138 Adet Kg 97 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 29.32 Motorlu kara taşıtları için diğer parça ve aksesuarların imalatı 1 31 Mobilya İmalatı 31.01 Büro ve mağaza mobilyaları imalatı 1 31.02 Mutfak mobilyalarının imalatı 31.09 Diğer mobilyaların imalatı 91.000 2 100 0,08 100 Adet 4 100 0,01 6 5.420 Adet 102 100 16,49 16 38.807 Adet 234 100 9,04 100 100,00 100 8,39 Adet/Metre 8.120 m E SU TEMİNİ; KANALİZASYON, ATIK YÖNETİMİ VE İYİLEŞTİRME FAALİYETLERİ 38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 38.32 Tasnif edilmiş materyallerin geri kazanımı TOPLAM Kg 3 15.918.000 167 28 3.230 Akışkan gücü ile çalışan ekipmanların imalatı; bölgede ki bir (1) firma, üç (3) kişinin istihdamı ile 116.000 kg kapasite ile çalışmaktadır. TR52 bölgesinde kapasite payı % 0.78’dir. 98 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 2.3.4.1. İstanbul Sanayi Odası İlk 500 Sanayi Kuruluş Anketi İstanbul Sanayi Odası'nın ilk ve ikinci sanayi 500 kuruluşu anketi sonuçlarına göre 2011 yılında Karaman İli’nden beş (5) firma yer almıştır. Tablo 2.53 2011 Yılı İSO İlk 500 Sanayi Kuruluşlarında Bulunan Karaman Firmaları SIRALAMA FİRMA ADI 208 BİSKOT BİSKÜVİ SAN. VE TİC. A.Ş. 303 BİFA BİSKÜVİ VE GIDA SAN. A.Ş. 449 ŞİMŞEK BİSKÜVİ VE GIDA SAN. A.Ş. Bu firmaların ortak özellikleri İl’in en önemli sanayi kolunu oluşturan gıda imalatı sektöründe faaliyet göstermeleridir. Tablo 2.54 2011 yılı İSO İkinci 500 Sanayi Kuruluşlarında Bulunan Karaman Firmaları SIRALAMA FİRMA ADI 270 ANI BİKÜVİ GIDA SAN. VE TİC. A.Ş 432 AGS ANADOLU GIDA SAN. VE TİC. A.Ş. 2.3.4.2. KTSO Üye Dağılımları Tablo 2.55’de Karaman Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı üyelerin gruplara göre dağılımı verilmektedir. Tabloda ki verilere göre 4. Grubun en yüksek (%17,31) üye oranına; ulaştırma meslek grubunun ise (% 4,81) en düşük üye oranına sahip olduğunu görülmektedir. 99 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 2.55 Karaman Ticaret ve Sanayi Odası Üyelerinin Sektörel Dağılımı (2012) [61] MESLEK GRUBU ÜYE SAYISI DAĞILIM (%) 1.GRUP TARIM -HAYVANCILIK MESLEK GRUBU 330 10,58 2.GRUP GIDA İMALATI MESLEK GRUBU 165 5,29 3.GRUP İMALAT MESLEK GRUBU 390 12,5 4.GRUP İNŞAAT VE ALT YAPI MESLEK GRUBU 540 17,31 5.GRUP OTOMOTİV VE AKARYAKIT MESLEK GRUBU 248 7,95 6.GRUP GIDA TOPTAN VE PERAKANDE MESLEK GRUBU 300 9,62 7.GRUP TEKSTİL TOPTAN VE PERAENDE MESLEK GRUBU 166 5,32 8.GRUP DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI MESLEK GRUBU 356 11,41 9.GRUP ULAŞTIRMA MESLEK GRUBU 150 4,81 10.GRUP FİNANS, SİGORTA GARİMENKUL, OTELLOKANTALAR HİZMETİ MESLEK GRUBU 474 15,2 3.119 100 TOPLAM 100 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması SONUÇ 2013 yılında Karaman İli’nde başta gıda, plastik ve tarım alet ve makinaları imalat sanayi firmaları olmak üzere toplam 13 sanayi kolundan 37 firma Karaman Organize Sanayi Bölgesi’nde yeni yatırım için talepte bulunmuştur. Talepte bulunan firmaların KOSB’den alınan bilgileri Tablo2.56’da verilmiştir. Tablo 2.56 2013 Yılı İçin Talepte Bulunan Firmalar [62] Adı GIDA SANAYİ Bifa Bisküvi ve Gıda San. AŞ. Şimşek Bisküvi ve Gıda San. AŞ. Biskot Bisküvi Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. Keleş Gıda San. Ltd. Şti. Saray Holding AŞ. K. Toklu Gıda Hub. İnş. Otom. San. Ltd. Şti. Biskot Bisküvi Gıda San. AŞ. Çavuşoğlu Turizm İnş. ve Tic. Ltd. Şti. Yunus İnş. Tic. Turizm AŞ. Mat Otomasyon End. Elek. Elekt. Gıda ve Mak. San. Ltd. Şti. PLASTİK SANAYİ Ali UYSAL ve Kardeşleri Nak. ve Tic. Ltd. Şti. Bozkır Jeoloji Mühendislik İnş. Gıda San. Tic. Ltd. Şti. Meva Otomotiv Gıda San. Tic. Ltd. Şti. Anı Plast Ambalaj ve Pls. San. AŞ. Nebi GÜR ORMAN ÜRÜNLERİ SANAYİ Oğuz Orman Ürünleri İnş. Nak. Tic. San. Ltd. Şti. MADENİ EŞYA SANAYİ Hacı Mehmet UYSAL İşlersan Güneş Enerji Nak. ve Gıda San. AŞ. Oğuzlar Demir Profil Gıda ve Zirai Ür. San. ve Tic. Ltd. Şti. PİŞMİŞ KİL ve ÇİMENTO GEREÇLERİ SANAYİ Avanoğlu Oto. Tar. Gıda Özel Eğitim İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. TARIM ALET ve MAKİNALARI İMALAT SANAYİ Karagözler Tarım San. ve Tic. Ltd. Şti. Mustafa ÇELİK Lokman DİNÇER Mehmet ÇOLAK BASIM ve AMBALAJ Atak Ambalaj San. AŞ. Kadir BATAKLAR 101 Ada / Parsel m2 3880/1 3897/1 3893/1 3901/1 1347/438 3892/1 1347/440 1347/439 3866/5 3885/8 142.285 60.852 92.648 20.240 98.692 9.972 8.000 11.693 20.000 5.971 1263/92 1347/451 3866/4 1347/418 4544/1 12.191 6.500 5.000 30.000 7.234 3901/6 40.478 3891/6 4563/1 3901/4 8.175 24.728 20.237 3866/7 13.413 3884/4 3885/4 3884/1 3885/1 111.750 6.250 11.000 6.426 1267/88 3872/2 24.192 6.500 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Özkar Ambalaj Sanayi AŞ. SOĞUKHAVA TESİSİ Umde Tarım Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. Demircioğlu Jeo. Müh. Sğhv İnş. Tar. Ürün. Hay. Çevre Müh. San. Tic. Ltd. Şti. MAKİNA SANAYİ Faruk DUMAN Sam Makine San. Tic. Ltd. Şti. DOKUMA ve GİYİM SANAYİ Necmi BAŞ CHS Enerji Lojistik Mak. İnş. Gıda San. Tic. Ltd. Şti. Bestaş Tekstil San. AŞ. DEMİR ve ÇELİK SANAYİ Akpınar Döküm ve Makine San. Ltd. Şti. PİŞMİŞ KİL ve ÇİMENTO GEREÇLERİ SANAYİ Nuri AKGÖZ MESLEK-BİLİM-ÖLÇÜ-KONTROL VE OPTİK DONATIM Canevi Elektrik İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. 3872/3 26.067 4560/1 3885/6 37.561 6.531 1281/102 4561/1 2.087 10.000 1347/453 1347/443 3866/2 9.999 5.000 29.000 4550/1 16.972 3884/8 10.000 3884/7 9.000 2.4. Endüstri Bölgesi İhtiyacı Güneş enerjisinden fotovoltaik yolla elektrik enerjisinin eldesi konusunda Türkiye diğer ülkelerle kıyaslandığında, yüksek verim elde ederek yaralanabilecek bir konumda bulunmaktadır. Ülkemiz yıllık ortalama 2.741 saat boyunca güneş almakta ve bu güneş enerjisiyle 1.527 kWh/m2-yıl’lık bir radyasyon değerine sahip olmaktadır. Karaman İli ise yıllık ortalama 3.011 saatlik güneşlenme süresi ve 1.663,8 kWh/m2-yıl’lık radyasyon değeri ile ülke ortalamasının üzerinde bir potansiyele sahiptir. Ancak bu yıla kadar Karaman sahip olduğu bu potansiyeli kullanabilecek bir konuma ulaşamamıştır. Bu tarihten sonra yapılacak yatırımlar ile birlikte Karaman bu tarihe kadar atıl durumda kalmış olan yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanarak hem il hem de ülke bazında ekonomik ve toplumsal gelişmeye katkıda bulunabilecektir. Aynı zamanda Karaman’da tek bir Organize Sanayi Bölgesinin bulunması ve bu bölgede de hali hazırda bulunan parsellerin %95’inin tahsis edilmiş durumda olması, Karaman’ın yeni bir Sanayi Bölgesine, özellikle de yenilenebilir enerji konusunda sahip olduğu kaynakları kullanması ve geliştirmesine olanak sağlayacak bir İhtisas Endüstri Bölgesi’ne ihtiyaç duyduğunun bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Bu İl'de kurulacak olan bir Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Karaman İli’nin hem sanayi alanında gelişimine önayak olacak hem de EPDK’nın Temmuz 2012 tarihinde yayınladığı 10 yıllık üretim kapasitesi projeksiyonunda bahsettiği olası senaryolarında, 2016-2018 yıllarında Türkiye genelinde görülebilecek olan bir enerji açığına karşı bölgenin ve Türkiye’nin ihtiyaçlarını karşılamada büyük önem arz edecektir. Aynı zamanda Karaman’da kurulacak olan bir Enerji İhtisas Bölgesi, bölgenin rekabetçilik düzeyini ve cazibesini arttırarak, Karaman’ın gelişmekte olan sanayisini canlandıracak, Türkiye’nin planlarında yeri 102 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması olan yenilenebilir enerji ve özellikle güneş enerjisi konularında tasarım, geliştirme ve üretim yaparak gerek enerji, gerek ekonomi, gerekse istihdam konularında Karaman’ın ihtiyaç duyduğu ivmeyi sağlayacaktır. SONUÇ Türkiye’nin 9. Kalkınma planında yeri olan yenilenebilir enerjinin ve ilgili sektörlerin geliştirilmesi konusunda, gerek ülke gerekse bölgesel bağlamda yatırımlar ve projeler yapılmalıdır; yenilenebilir enerjinin en önemli dallarından biri olan güneş enerjisi alanında, Türkiye’nin en fazla güneş alan bölgesinde bulunan Karaman İli’nin bu konuda gelişmesi ve potansiyelini tam olarak hayata geçirebilmesi için, güneş enerjisine özel bir İhtisas Endüstri Bölgesine sahip olması gerekmektedir. Bu gereklilik karşılandığında İlin ihtiyaçlarının karşılanması ve ilin gelişiminin desteklenmesi kadar ülkemizin bugün ve yakın gelecekte ihtiyaç duyduğu bir konuda ciddi bir adım atılmış olacaktır. Karaman İli ekonomisi açısından incelendiğinde tüm bu yatırımlar, Karaman’ın Türkiye’deki güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarının en önemli ev sahiplerinden biri haline gelmesini sağlayarak, bu yatırımlar ile ilgili olan malların, hizmetlerin ve teknolojilerin tasarlandığı, geliştirildiği, üretildiği ve ihraç edildiği bir endüstri bölgesi durumuna getirecektir. 3. PLANLANAN YATIRIMLAR VE ÖZELLİKLERİ 3.1. Kurulması Talep Edilen Endüstri Bölgesi İçin Planlanan Yatırımlar ve Özellikleri Ülke ekonomisinin gelişmesini ve teknoloji transferini sağlamak, üretim ve istihdamı artırmak, yatırımları teşvik etmek, yabancı sermaye girişini artırmak ve Türk işçilerinin tasarruflarını Türkiye'de yatırıma yönlendirmek Endüstri Bölgelerinin kurulmasındaki öncül amaçlardandır. Bu amaçların gerçekleşmesindeki en önemli etken ise bu bölgelere yapılması planlanan yatırımlardır. Bu anlamda Dünya genelinde bu tür bölgelere yapılan büyük yatırımlar dikkate alındığında enerji sektörüne ve özellikle de güneş enerjisinden elektrik üretim tesislerine (güneş tarlası) kayda değer yatırımlar yapıldığı görülmektedir. Daha önceden oluşturulmuş olan Türkiye Güneş haritasında, Karaman İli’nin Türkiye’nin değişik bölgelerine oranla daha yüksek güneş enerjisi üretim kapasitesi olduğu ileri sürülmektedir. Bu veriler de göz önünde bulundurulduğunda söz konusu bölgenin güneş tarlası yatırımları için oldukça önemli bir cazibe merkezi haline geleceği açıktır. Türkiye’de yatırımların cazip hale getirilmesi amacıyla ilgili mevzuat üzerinde devam eden çalışmalar, sektörde faaliyet gösteren veya sektöre yeni girecek yerli ve yabancı yatırımcılar tarafından yakından takip edilmektedir. Yasal düzenlemelerin yanı sıra, yerel ölçekte gerçekleştirilecek bazı girişimler, yatırımlar için gerekli altyapının hazırlanması ve dolayısıyla bu yatırımların daha cazip hale getirilmesi bakımından son derece önemlidir. Bu amaçla, Karaman İli’nde, “Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi” ilan edilerek güneş enerjisi yatırımlarına tahsis edilmek üzere toplam alanı 34.656.000 m2 ve alternatif maliyetleri çok 103 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması düşük olan dört ayrı arazi belirlenmiştir. Güneş ışınımı değerleri dikkate alındığında, belirlenen arazilerde kurulacak herhangi bir güneş tarlasından elde edilecek elektrik enerjisi miktarı, dünyada güneş tarlası yatırımlarının en yoğun yapıldığı Almanya’nın Bavyera bölgesine göre yaklaşık % 60 daha fazla olacaktır. Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ilan edilerek güneş enerjisi yatırımlarına tahsis edilmek üzere belirlenen arazilere ait yerleşme alanının özellikleri ve bölge için fiziki planlama esasları aşağıda belirtilmiştir. 3.1.1. Yerleşme Alanının Özellikleri Karaman Valiliği tarafından arazi potansiyelinin belirlenmesi amacıyla Karaman’da yapılan tespit çalışmalarında, bölgede toplamı 34.656.000 m2 büyüklüğe sahip, dört farklı arazinin güneş enerjisi santrallerine tahsis edilebileceği ifade edilmiştir. Bu arazilerin harita üzerinde gösterimi aşağıda Şekil 3.1’de verilmiştir. Şekil 3.1 Karaman İli’nde Güneşten Elektrik Üretimi Yatırımları için Uygun Olduğu Öngörülen Araziler Bu dört arazinin toplam alanı oldukça yüksek olup, toplamda yaklaşık 1.750 MW’lık kurulu gücü işaret etmektedir. Arazilere ilişkin kısa açıklamalar aşağıda verilmiştir. 1. Arazi: Karaman İli, Sudurağı beldesi mevkiinde, Konya-Karaman D350 karayolu yanında bulunmaktadır. Karaman İl merkezine yaklaşık 28 km mesafededir. Arazinin batısı kısmen Kenan Ağılları, kısmen de Yeşildere Köy Tarım Evleri, güneyi mera, kuzeyi Konya104 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Karaman karayolu, doğusu ise kısmen mera, kısmen de şahıs arazisi alanıdır. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 1105 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü 14.594.000 m2’dir. Sahanın eğimi %1’dir. 2. Arazi: Karaman İli, Yeşildere beldesi, Söğütlü ağıl mevkiinde bulunmaktadır. İl merkezine yaklaşık 27 km mesafededir. Arazinin batısı kısmen Denircik Mahallesi, kısmen de Yeşildere Barajı, güneyi kısmen Taşkale Göleti, kısmen de mera, doğusu Kayalıağıl Deresi, kuzeyi ise yine mera ile çevrilidir. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 1147 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü 11.888.000 m2’dir. Sahanın eğimi %1’dir. 3. Arazi: Karaman İli, Ayrancı ilçesi, Dokuzyol köyü mevkiinde bulunmaktadır. İl merkezine 31, Ayrancı ilçe merkezine 15 km mesafededir. Arazinin batısı kısmen mera, kısmen de şahıs arazisi, güneyi mera, doğusu Taşmescit köy yolu, kuzeyi Konya-Karaman karayolu ile çevrilidir. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 1090 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü 1.193.000 m2’dir. Sahanın eğimi %1’dir. 4. Arazi: Karaman İli, Ayrancı ilçesi, Dokuzyol köyü yakınında, Kızılyar mevkiinde bulunmaktadır. İl merkezine 32, Ayrancı ilçe merkezine 15 km. mesafededir. Arazinin batısı mera, güneyi kısmen mera, kısmen de Taşkale beldesi, doğusu Akgedik deresi, kuzeyi yine mera ile çevrilidir. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 1012 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü 6.981.000 m2’dir. Sahanın eğimi %1,1’dir. Belirlenen arazilerde herhangi bir yapılaşma bulunmamakta, arazileri gölgeleyecek ve güneşten elektrik üretimini olumsuz etkileyecek bir unsura rastlanmamaktadır. Bir bölgenin Endüstri Bölgesi ilan edilmesi sürecinin önemli bir aşaması, eşik analizi haritasının çıkarılmasıdır. Bu aşamada, çok sayıda Kurumdan, Endüstri Bölgesi ilan edilmesi düşünülen bölge hakkında bilgiler istenir. Bu amaçla, Karaman İli için Karaman Valiliği tarafından yapılan Eşik Analizi çalışmasında aşağıda sıralanan kurumlardan ilgili bilgiler talep edilmiş ve varsa bu bilgiler topoğrafik harita üzerine işaretlenmesi istenmiştir. a) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan; 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu, 15/5/1959 tarihli ve 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, 1/7/1992 tarihli ve 3830 sayılı Kanunla değişik 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu ve ilgili yönetmelikleri ile diğer ilgili mevzuat uyarınca kıyı kenar çizgisi, dolgu planları, mücavir alan, çevre düzeni planı ve imar planı ile yapılaşma yasağı getirilen alanlar, su baskını, heyelan ve kaya düşmesi gibi afet risk ve tehlikesine maruz alanlar, bulunduğu deprem kuşağı, ilgili bilgi ve/veya harita; uluslararası sözleşmelerle koruma altına alınmış olan alan ve bölgeler, yürütülmekte olan plan ve projeler, b) Sağlık Bakanlığı’ndan; 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılmış olan yönetmelikler ve diğer mevzuat uyarınca çevre ve toplum sağlığının korunmasına yönelik hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, 105 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması c) Ulaştırma Bakanlığı’ndan; Mevcut, proje veya inşaat halindeki demiryolları, limanlar ile havaalanı, havaalanı mania planları ile hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, ç) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan; Su ürünleri üreme ve istihsal sahaları, 1. ve 2. Sınıf kuru tarım alanları ile 1., 2., 3. ve 4. sınıf sulu tarım alanları, toplulaştırma parselasyon planları mera, özel mahsul alanları, gölet, sulama alanları ve drenaj tesisleri ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, d) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nden; Maden Kanununa tabi ruhsatlı alanlar ile taş, kum ve bunun gibi yapı malzemesi alanları ile ilgili bilgi ve/veya harita, 10/6/1983 tarihli ve 2840 sayılı bor tuzları, trona ve asfatit madenleri ile nükleer enerji hammaddelerinin işletilmesini linyit ve demir sahalarının bazılarının iadesini düzenleyen kanun ve 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı maden kanunu kapsamındaki bor tuzu ile ilgili bilgi ve /veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, e) Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan; Mevcut doğal, kentsel, arkeolojik ve tarihi sit alanları, kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgeleri ve turizm merkezleri ile turizm potansiyeli taşıyan alanlar ile ilgili bilgi, f) Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan; 1/100.000 veya 1/25.000 ölçekli orman ve ağaçlandırılacak alanlar, milli parklar, mevcut yasalar ve uluslararası sözleşmelerle koruma altına alınmış tür, alan ve bölgeler, 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde tanımlanan hassas kirlenme bölgeleri, stratejik çevresel değerlendirme yapılmış alanlar, varsa çevre düzeni planları ile hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, g) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nden; Mevcut, inşaat ve proje halindeki sulama alanları, göl, gölet, baraj, baraj rezervuarı, akarsular, yeraltı su kaynakları, 4/9/1988 tarihli ve 19919 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve bunun dışındaki yönetmeliklerde belirtilen içme ve kullanma suyu temin edilen ve edilecek olan su kaynaklarının su toplama havza sınırı ile mutlak, kısa, orta ve birinci ve ikinci kısım uzun mesafeli koruma alanlarının sınırları ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, ğ) Karayolları Genel Müdürlüğü’nden; Mevcut, proje ya da inşaat halindeki yollar, çevre yolları, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, h) Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden; Hakim rüzgar yönü ve diğer meteorolojik veriler, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, ı) Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ), Türkiye Elektrik İletişim A.Ş. (TEİAŞ) ve Türkiye Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Genel Müdürlüklerinden ve bunların bağlı ortaklıkları 106 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması veya görev şirketlerinden; Mevcut, inşaat ve proje halindeki enerji nakil hatları, enerji tesisleri ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, i) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nden; ruhsatlı olmayan maden yataklarının bulunduğu alanlar, jeotermal su kaynakları, jeolojik yapı, fay hattı, diğer benzersiz jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, j) Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) Genel Müdürlüğü’nden; Mevcut, inşaat ve proje halindeki boru hatları ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, k) Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı’ndan; Özel çevre koruma bölgeleri ile bu bölgelerle ilgili çevre düzeni planı ve plan notları ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, l) İlgili Valilik ve/veya Belediyelerden; İdari, imar, mücavir alan sınırları, imar planı ve plan notları, mevcut, inşaat ve proje halindeki sanayi tesisleri ve tesislerin yerleştiği alanlar için hazırlanan plan ve notları, atık su arıtma tesisi, katı atık depolama tesisi, diğer mevzuatla getirilen yasaklar ve kısıtlamalar nedeniyle hiçbir sanayi tesisinin kurulmasına izin verilmeyen alanlar, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar ile özel kurum ve kuruluşlara belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler, m) Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğünden; Yürütülen baraj ve hidroelektrik santral projeleri ve diğer plan ve projelerle ilgili bilgiler. Yukarıda adı geçen Kurumlardan alınan resmi bilgiler incelendiğinde, belirlenen dört arazi üzerinde yürütülen herhangi bir proje veya Endüstri Bölgesi ilan edilmesine engel teşkil edecek herhangi bir durum tespit edilmemiştir. 3.1.2. Bölge İçin Fiziki Planlama Esasları 3.1.2.1. Birinci Arazi İçin Alternatif Parselasyon Planları ve Kurulu Güç Kapasiteleri Belirlenen araziler içerisinde en büyüğü olan bu arazinin toplam alanı 14.594.000 m ’dir. Bu arazinin tamamı tek bir ada olarak düşünüldüğünde, 1.071.197 m2 yol için, 2.206.613 m2 ise yeşil alan için ayrılmaktadır. Bu durumda, FV panellerin kurulması için kalan alan 11.316.190 m2’dir. Buna göre, bu arazi için üretken alan oranı (panel alanı/toplam arazi alanı) 11.316.190/14.594.000 = % 77,54’dür. Bu oran, Konya İli Karapınar ilçesinde yaklaşık % 77,5 iken Nevada (ABD)’da kurulan bir güneş tarlasında yaklaşık % 75’dir. Mamul üretimi amaçlı kurulan Organize Sanayi Bölgelerinde ise bu oranın yaklaşık % 60 olduğu bilinmektedir. 2 107 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 1 MW kurulu güç için yaklaşık 14.000 m2 panel alanına ihtiyaç duyulacağına göre, bu alana toplam 808.3 MW kurulu güce sahip bir FV santrali kurulabilecektir. Bugün için dünyadaki en büyük FV yatırımının kurulu gücünün 97 MW olduğu düşünüldüğünde, bu arazinin parsellere ayrılarak yatırımlara açılması gereği ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, söz konusu araziler farklı sayılarda uygun adalara ayrılabilir. Örneğin, birinci arazi 10 adet adaya ayrılmış ve adaların arazi üzerindeki dağılımı Şekil 3.2’de verilmiştir. Araziler üzerinde belirlenen adalardaki parsellerin büyüklüklerinin ne olacağı cevaplanması gereken önemli bir sorudur. Parsel büyüklüğü, yatırımcıların kurmayı planladıkları FV santrallerinin kapasitesine bağlı olacaktır. Dünyadaki FV yatırımlarının kurulu güçleri incelendiğinde, çok değişik büyüklüklerde yatırımlar yapıldığı görülmektedir. Bu arazilerde belirlenecek parsel büyüklüğü, küçük, orta ve büyük ölçekli FV yatırımlarının yapılabilmesine, dolayısıyla çok sayıda yatırımcıyı bölgeye çekebilmeye olanak sağlamalıdır. Parsel büyüklüğünün belirlenmesine fikir vermesi amacıyla, değişik seviyelerde FV kurulu güçleri için ihtiyaç duyulacak parsel alanları hesaplanmış ve Tablo 3.1’de verilmiştir. Tablo 3.1’de ayrıca, değişik parsel büyüklükleri için üretken alan oranları (panel alanı/toplam parsel alanı) hesaplanmıştır. Şekil 3.2 Birinci Arazi için Üst Ölçekli Bölgeleme 108 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 3.1 Birinci Arazi için Alternatif Parsel Büyüklükleri Parsel Kurulu Gücü (MW) Panel Alanı (m2) Yol Alanı (m2) Yeşil Alan (m2) Toplam Parsel Alanı (m2) MW Başına Parsel Alanı (m2/MW) 1 14.295 5.250 2.855 22.400 22.400 2 28.596 7.439 3.964 40.000 20.000 4 56.545 10.152 5.302 72.000 18.000 8 113.048 14.040 7.277 134.365 16.796 16 225.693 20.043 10.264 256.000 16.000 32 451.390 27.431 13.978 492.800 15.400 Tablo 3.1’de verilen altı farklı kurulu güç ve parsel alanları için, birinci araziden elde edilecek parsel sayıları ve bu parsellere kurulacak FV santrallerinin toplam gücü Tablo 3.2’de verilmiştir. Tablo 3.2 Birinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite Parsel Kurulu Gücü (MW/Adet) Parsel Sayısı (Adet) Toplam Kurulu Güç (MW) 1 2 4 8 16 32 505 283 157 84 44 23 505 566 629 674 707 735 109 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Şekil 3.3 Birinci Arazi 4 No’lu Ada’da 1 MW Kapasiteye Sahip Bir Parsel 3.1.2.2. Arazilerin Alan Dağılımları ve Toplam Kurulu Güç Kapasitesi Birinci arazi üzerinde yapılan analizlerden elde edilen veriler doğrultusunda diğer üç arazi için de üretken alan büyüklükleri belirlenmiş ve alternatif parsel büyüklükleri için kurulu güç kapasiteleri hesaplanmıştır. Dört arazi için üretken alan büyüklükleri Tablo 3.3’de verilmiştir. Tablo 3.3 Üç Arazi için Üretken Alan Büyüklükleri 1 Toplam Arazi Büyüklüğü (m2) 14.594.000 2 11.888.000 77,54 9.217.955 3 1.193.000 77,54 925.052 4 6.981.000 77,54 5.413.067 Toplam 34.656.000 - 26.872.264 Arazi No Üretken Alan Oranı (%) 77,54 110 Üretken Alan Büyüklüğü (m2) 11.316.190 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 3.3’de verilen üretken alanların değişik parsel büyüklerine bölünmesi durumunda ikinci arazide elde edilecek parsel sayıları ve toplam kurulu güç kapasiteleri Tablo 3.4’de verilmiştir. Tablo 3.4 İkinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite Parsel Kurulu Gücü (MW) 1 Toplam Parsel Alanı (m2) 22.400 Parsel Sayısı (Adet) 412 Toplam Kurulu Güç (MW) 2 40.000 230 461 4 72.000 128 512 8 134.365 69 549 16 256.000 36 576 32 492.800 19 599 412 Tablo 3.3’de verilen üretken alanların değişik parsel büyüklerine bölünmesi durumunda üçüncü arazide elde edilecek parsel sayıları ve toplam kurulu güç kapasiteleri Tablo 3.5’de verilmiştir. Tablo 3.5 Üçüncü Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite Parsel Kurulu Gücü (MW) 1 Toplam Parsel Alanı (m2) 22.400 Parsel Sayısı (Adet) 41 Toplam Kurulu Güç (MW) 41 2 40.000 23 46 4 72.000 13 51 8 134.365 7 55 16 256.000 4 58 32 492.800 2 60 Tablo 3.3’de verilen üretken alanların değişik parsel büyüklerine bölünmesi durumunda dördüncü arazide elde edilecek parsel sayıları ve toplam kurulu güç kapasiteleri Tablo 3.6’de verilmiştir. 111 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 3.6 Dördüncü Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite Parsel Kurulu Gücü (MW) Toplam Parsel Alanı (m2) Parsel Sayısı (Adet) Toplam Kurulu Güç (MW) 1 22.400 242 242 2 40.000 135 271 4 72.000 75 301 8 134.365 40 322 16 256.000 21 338 32 492.800 11 351 Dört ayrı arazi için de yapılan analizler doğrultusunda, Karaman’da belirlenen arazilerin tamamına yatırım yapılması durumunda elde edilecek toplam kurulu güç kapasiteleri, değişik parsel büyüklükleri için Tablo 3.7’de verilmiştir. Tablo 3.7 Tüm Araziler için Alternatif Parsel Büyüklerinde Toplam Kurulu Kapasite Parsel Kurulu Gücü (MW/Adet) 1. Arazi Kurulu Gücü (MW) 2. Arazi Kurulu Gücü (MW) 3. Arazi Kurulu Gücü (MW) 4. Arazi Kurulu Gücü (MW) Toplam Kurulu Güç (MW) 1 505 412 41 242 1200 2 566 461 46 271 1344 4 629 512 51 301 1496 8 674 549 55 322 1600 16 707 576 58 338 1679 Tablo 3.7’de verilen toplam kurulu güce sahip güneş tarlası yatırımların yapılması durumunda yapılacak toplam yatırım tutarları ve bu durumda üretilecek yıllık toplam elektrik enerjisi miktarları Tablo 3.8’de verilmiştir. 112 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Tablo 3.8 Alternatif Parsel Büyükleri için Tüm Arazilerde Yapılabilecek Toplam Yatırım Tutarı ve Üretilebilecek Yıllık Toplam Enerji Parsel Kurulu Gücü (MW/Adet) Toplam Kurulu Güç (MW) Toplam Yatırım Tutarı (€) Toplam Enerji Üretimi (kWh/Yıl) 1 1200 2.760.000.000 1.884.960.000 2 1344 3.091.200.000 2.111.155.200 4 1496 3.440.800.000 2.349.916.800 8 1600 3.680.000.000 2.513.280.000 16 1679 3.861.700.000 2.637.373.200 32 1745 4.013.500.000 2.741.046.000 Tablo 3.8’e göre, Karaman’da belirlenen arazilerin güneş tarlası yatırımlarına açılması ve bu arazilerin tamamına yatırım yapılması durumunda, yapılacak toplam yatırım tutarı, parsel büyüklüğüne bağlı olarak, 2,76 Milyar € ile 4,01 Milyar € arasında değişecektir. Bu durumda üretilecek toplam elektrik enerjisi ise, yaklaşık olarak 1,88 Milyar kWh ile 2,74 Milyar kWh arasında değişecektir. SONUÇ Türkiye’deki mevcut sanayi bölgeleri ve buralarda faaliyet gösteren kuruluşlar incelendiğinde, Karaman Enerji İhtisas Endüstri Bölgesinde yapılması planlanan güneş tarlası yatırımlarının gerçekleşmesi durumunda bölgenin rekabetçilik düzeyinin ve cazibesinin artacağı düşünülmektedir. Buna paralel olarak, yatırımları besleyecek yan sanayi yatırımlarının Karaman’da hızlı bir gelişim göstermesi de beklenmektedir. Tüm bu yatırımlar, Karaman’ı Türkiye’deki güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarının en önemli ev sahiplerinden biri; bu yatırımlar için ihtiyaç duyulan malların, hizmetlerin ve teknolojilerin üretildiği, yeni ve ileri güneş enerjisi teknolojilerinin geliştirildiği ve geliştirilen teknolojilerin ihraç edildiği bir endüstri bölgesi durumuna getirecektir. 4. ÖNERİLEN ALANLARIN ÖZELLİKLERİNE İLİŞKİN BİLGİLER a) Mevkii I no’lu alan: Karaman Merkez Sudurağı Beldesi mevkiindedir. II no’lu alan: Karaman Konya yolu Yeşildere Bucağı mevkiindedir. III no’lu alan: Ayrancı ilçesi Dokuzyol Köyü mevkiindedir. 113 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması IV no’lu alan: Ayrancı ilçesi Dokuzyol Köyü mevkiindedir. b) Şehir Merkezine Uzaklığı ve Hangi Yönde Kaldığı I no’lu alan: Karaman merkezinin yaklaşık 25,4 km. kuzey-doğusunda bulunmaktadır. II no’lu alan: Karaman merkezinin yaklaşık 25,3 km. kuzey-doğusunda bulunmaktadır. III no’lu alan: Karaman merkezinin yaklaşık 29,5 km. kuzey-doğusunda bulunmaktadır. IV no’lu alan: Karaman merkezinin yaklaşık 30,2 km. kuzey-doğusunda bulunmaktadır. c) Çevresinde Bulunan Diğer Yerleşim Merkezlerinin (Köy, Kasaba) Neler Olduğu, Uzaklıkları ve Hangi Yönde Kaldığı I no’lu alan: Yaklaşık 9,55 km batısında Sudurağı Beldesi, yaklaşık 11,1 km güneyinde Ağılönü köyü ve yaklaşık 20 km kuzey-doğusunda Ayrancı İlçesi bulunmaktadır. II no’lu alan: Yaklaşık 10,85 km kuzey-batısında Ketenci Mahallesi Sudurağı Beldesi, yaklaşık 11,1 km güney-batısında Ağılönü köyü, yaklaşık 12,1 km güneyinde Yeşildere Bucağı ve yaklaşık 20,1 km kuzey-doğusunda Ayrancı İlçesi bulunmaktadır. III no’lu alan: Yaklaşık 4,24 km kuzey-doğusunda Dokuzyol Köyü, yaklaşık 12,5 km kuzeydoğusunda Ayrancı ilçesi, yaklaşık 3,8 km kuzeyinde D350 (Karaman Konya Ereğli yolu) bulunmaktadır. 18,4 km batısında Sudurağı Beldesi ve yaklaşık 15,1 km güneyinde Yeşildere Bucağı bulunmaktadır. IV no’lu alan: Yaklaşık 7,3 km doğusunda Dokuzyol Köyü, yaklaşık 14,7 km kuzey-doğusunda Ayrancı ilçesi, yaklaşık 14,8 km batısında Sudurağı Beldesi, ve yaklaşık 15,4 km güneyinde Yeşildere Bucağı bulunmaktadır. ç) Büyüklüğü I no’lu alan: Büyüklüğü yaklaşık 14.594 Da’dır. II no’lu alan: Büyüklüğü yaklaşık 11.888 Da’dır. III no’lu alan: Büyüklüğü yaklaşık 1.193Da’dır. IV no’lu alan: Büyüklüğü yaklaşık 6.956 Da’dır. 114 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması d) Mülkiyet ve Kadastro Durumu ve Tahmini Arazi Maliyeti I no’lu alan: Kadastrosu mevcut olup, 1791/B numaralı parselde bulunmaktadır. Söz konusu parsel mera vasfıyla mera yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir. II no’lu alan: Kadastrosu mevcut olup, 4449 numaralı parselde bulunmaktadır. Söz konusu parsel mera vasfıyla mera yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir. III no’lu alan: Kadastrosu mevcut olup, 949 numaralı parselde bulunmaktadır. Söz konusu parsel mera vasfıyla mera yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir. IV no’lu alan: Kadastrosu mevcut olup, 1069 numaralı parselde bulunmaktadır. Söz konusu parsel mera vasfıyla mera, yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir. e) Karayolu, Demiryolu, Havayolu, Denizyolu Ulaşım Alt Yapısına Göre Durumu, En Yakın Karayolu Bağlantısı I no’lu alan: Karaman İli’ni Ayrancı İlçesi’ne bağlayan D350 karayolunun güneyindedir. Ayrancı yolunun yolunun yaklaşık 9,7 km güneyindedir. En yakın havaalanı olan Konya havaalanı, yaklaşık 156 km kuzeybatısındadır. II no’lu alan: Karaman İli’ni Ayrancı İlçesi’ne bağlayan D350 karayoluna cepheli olup 4,4 km güneyindedir. En yakın havaalanı olan Konya havaalanı yaklaşık 161 km kuzeybatısındadır. III no’lu alan: Karaman İli’ni Ayrancı İlçesi’ne bağlayan D350 karayoluna cepheli olup 2,6 km güneyindedir. En yakın havaalanı olan Konya havaalanı, yaklaşık 115,6 km kuzeybatısındadır. IV no’lu alan: Karaman İli’ni Ayrancı İlçesi’ne bağlayan D350 karayolunun güneyindedir. En yakın havaalanı olan Konya havaalanı, yaklaşık 160 km kuzeybatısındadır. f) İhtiyaç Duyulabilecek Tahmini İçme ve Kullanma Suyu ile Elektrik Gücü, Temin Kaynakları I, II, III ve IV nolu alanlar: DSİ Genel Müdürlüğü 4. Bölge Müdürlüğü’nün 27.03.2013 ve 173049 sayılı yazısında söz konusu I, II, III ve IV no’lu alanlar için gerekecek içme ve kullanma suyunu ihtiyaç miktarı ile ilgili bir çalışma yapılmadığından 3 alternatif bulunduğu belirtilmiştir. 1. Karaman–Merkez Taşkale Kasabası Atatürk Mahallesi’nin mevcut içme suyu 2. DSİ’ den izin alınması şartı ile açılacak yeraltı sondaj kuyusundan, 3. Su ihtiyacı durumuna göre Karaman ili’ne içme ve kullanma suyu temin edecek olan İbrala Barajından, 115 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması İçme ve kullanma suyunun sağlanabileceği belirtilmiştir. I, II, III ve IV no’lu alanlar: Türkiye Elektrik İletim A.Ş. 9.İletim Tesis ve İşletme Grup Müdürlüğü’nün 1295 sayılı ve 14/3/2013 tarihli yazısında, söz konusu I, II, III ve IV no’lu alanların 1050 metre kuzeyinde 150 MVA enerji taşıma kapasitesine sahip 154 kV, Karaman-OSB-Ereğli iletim hattının geçtiği belirtilmektedir. Ayrıca, 2013 Yılı Yatırım programında söz konusu alanlara yaklaşık 15 km. uzaklıkta 380 Kv. 2*250 MVA gücünde Ayrancı Trafo Merkezi yapımının bulunduğu, Trafo Merkezi yapılıncaya kadar hizmet verecek 154/31,5 kV, 25 MVA gücünde Ayrancı’da geçici Trafo Merkezi planlandığı da ifade edilmektedir. Bu duruma göre söz konusu I, II, III ve IV no’lu alanlarda tesis edilecek elektrik enerjisi üretimi ulusal sisteme aktarılabilecek veya kurulum aşamasında gerekli olabilecek enerji talepleri bahsi geçen tesislerden karşılanabilecektir. g) Tahmini Atıksu ve Katı Atık Miktarı, Bertarafına İlişkin Alıcı Ortam Varlığı I, II, III ve IV nolu alanlar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün gönderdiği 15 Mart 2013 tarihli ve 693065531175 sayılı yazıda I no’lu alan, II no’lu alan, III no’lu alan ve IV no’lu alanlarına ilişkin “Atık su arıtma ve evsel nitelikli katı atık bertaraf tesisini kurmamış belediyeler ile halihazırda faaliyette olup, atık su arıtma tesisini kurmamış organize sanayi bölgeleri, diğer sanayi kuruluşları ile yerleşim birimleri, bu tesislerin kurulmasına ilişkin iş termin planlarını bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde Bakanlığa sunmak ve belirtilen sürelerde işletmeye almak zorunda olduğu” ifade edilerek kurulacak Enerji İhtisas Endüstri Bölgesine İlişkin Atıksu Arıtma Tesisi İş Termin Planının Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne sunulması gerektiği bildirilmiştir. ğ) Arazi Kullanma Kabiliyet Sınırları, Mevcut Arazi Kullanım Durumu, Çevresindeki Alanların Mevcut ve Planlama Durumu I, II, III ve IV no’lu alanlar: Söz konusu parseller mera vasfıyla Mera yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir. Belirlenen arazinin üzerinde hiçbir yapı olmayıp şahıs arazisi bulunmamaktadır. 1050 metre kuzeyinde 150 MVA enerji taşıma kapasitesine sahip 154 kV, KaramanOSB-Ereğli iletim hattı geçmektedir. Ayrıca kullanım elektriği III no’lu arazi içinde için trafo mevcuttur. Belirlenen 4 alanın merkezine 18,6 km doğusunda barajı 12,8 km güneyinde ise Derincik Barajı bulunmaktadır. Alanın büyük kısmı tarıma elverişli olmayan kayalık alandan oluşmaktadır. Belirlenen alanların 22 km batısında OSB alanı mevcuttur. Yakınında güneşin doğuşunu ve batışını geciktirecek bir dağ ya da yükselti bulunmamaktadır. Alan büyük ölçüde kayalık olduğundan rüzgar esnasında toz taşıması olmamaktadır. 116 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması h) İdari, İmar ve Mücavir Alan Sınırlarına Göre Konumu I no’lu alan: Karaman Belediyesi belediye sınırları içinde, ancak imar planı sınırları dışındadır. II no’lu alan: Karaman Belediyesi belediye sınırları içinde, ancak imar planı sınırları dışındadır. III no’lu alan: Ayrancı Belediyesi belediye sınırları içinde, ancak imar planı sınırları dışındadır. IV no’lu alan: Ayrancı Belediyesi belediye sınırları içinde, ancak imar planı sınırları dışındadır. ı) Çevre Düzeni Planına Göre Kullanım Fonksiyonu I, II, III ve IV no’lu alanlar: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün gönderdiği 15 Mart 2013 tarihli ve 693065531175 sayılı yazıda I no’lu alan, II no’lu alan, III no’lu alan ve IV no’lu alanlarının çevre düzeni planlarına ilişkin “Bakanlığımızca 03.09.2009 tarihinde onaylanmış olan Mersin-Karaman planlama bölgesi 1/100,000 ölçekli çevre düzeni planının yürütmesi Danıştay 6. Dairesi Başkanlığı’nın 01.11.2001 tarihli kararı ile durdurulduğu, Konya Karaman İllerini kapsayan Konya–Karaman planlama bölgesi 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planının hazırlanmasına yönelik çalışmaların başladığı bildirilmekle birlikte söz konusu çalışmalar sonuçlanıncaya kadar; mevzuata uygun olarak onaylanmış imar planları bulunan alanlarda yapılacak uygulamaların ilgili idarelerince değerlendirilmesi gerektiği, mevcut onaylı imar planı dışındaki alanlarda ise kentsel gelişmeyi ve nüfus yoğunluğunu etkileyecek kullanımlara ilişkin, projelerde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın uygun görüşü alınması” zorunluluğu vurgulanmıştır. i) Eğimi ve Yönü I no’lu alan: Eğimi %1 civarında olup, düz bir topoğrafyaya sahiptir. II no’lu alan: Eğimi %1 civarında olup, düz bir topoğrafyaya sahiptir. III no’lu alan: Eğimi %1 civarında olup, düz bir topoğrafyaya sahiptir. IV no’lu alan: Eğimi %1 civarında olup, düz bir topoğrafyaya sahiptir. j) Jeolojik Yapısı ve Bulunduğu Deprem Kuşağı I, II, III ve IV no’lu alanlar: İnceleme alanı üst kısmında kuvaterner yaşlı alüvyon birimlerden oluşmaktadır. Bu birimler çakıl, kum, kil ve killi kumlar olarak temsil edilmektedir. Ovanın ortasında killer yaygındır. Aynı killer Akçaşehir ovasında da devam etmektedir. Akçaşehir-Samayıl tepeyi birleştiren hattın güneyinde kalan sahada üstte çakıl ve kumlar bulunur. Bunlar Ayrancı’dan 117 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması gelen Kocadere ve civarında ki mermer kitlelerin eteklerinden gelen sel sularının biriktirdiği formasyonlardır. Daha altta ise Permo-Karbonifer yaşlı kireç taşları bulunmaktadır. Bu kireç taşları zaman zaman alüvyon birimlerin üzerinde mostra vermektedir. Karaman-Akçaşehir ovalarını birbirinden ayıran Tekçe tepeler halinde görünürler. İnceleme sahasının güneyinde yer alan Çopurkaya Tepe, Döller Tepe, Yarımzidan Tepe kristalize kalkerlerden oluşmuş tepelerdir. Renkleri süt beyazdan, gri ve siyaha kadar değişir. Çok kristalizedir. İçlerinde dağılmış kalker taneler, dilinimli kalsit kristalleri ve kuvars mikro kristalleri bulunur. Formasyon çok kıvrımlıdır. Tabakaların duruşu değişiktir. Bölgedeki teknotizmanın tesiri Paleozoikten, Pliyosenin sonuna kadar devam etmiştir. Karaman ovasını kuzeyden kuşatan Paleozoyik yaşlı mermerler, doğu batı uzanımlı ve düşey yönlü faylanmaların tesiri ile horts durumunda kalmışlardır. Hakim eklem yönleri kuzeydoğu-güneybatı, eğimleri de 70◦ , 80◦, 90◦ ’dir. Doğu batı yönlü tali eklem sistemleri de görünür. Fakat diğerleri kadar gelişmemişlerdir. Kıvrımlı tabakalar çeşitli itme ve çökelmelerle yer değiştirmişlerdir. Karaman ovasının teşekkülüne sebep olan fay hattı Kızıldağ’dan başlayıp, doğu-batı yönünde Hüyükburun’a kadar uzanır. Güney blok çökmüş, Çakır dağları yükselmiştir. İnceleme alanına en yakın fay Merfcik fayıdır. Fay Mercik köyünün 1 km doğusundan, kuzeybatı-güneydoğu yönünde tepeyi kat eder. Doğu blok çöküş, batı blok yükselmiştir. Bölge genel olarak 5. Derece deprem bölgesindedir. k) Hakim Rüzgar Yönü İtibariyle, Yakınındaki Yerleşim Merkezlerine, Tarım Sahalarına ve Su Kaynaklarına Etkisi I, II, III ve IV no’lu alanlar: 1.Hakim rüzgar yönü 2012 yılı ortalama değerlerine göre Güney Güney Batı’dır. 2.Hakim rüzgar yönü ise Güney Güney Doğudur. l) Genişleme İmkanının Bulunup Bulunmadığı, Çevresinde Konut ve Yan Sanayi, Diğer İhtiyaç Duyulabilecek Destek ve Hizmet Birimlerinin Yerleşimine Uygun Alan Bulunup Bulunmadığı Seçilen bölge etrafında Ayrancı barajına kadar olan alanda mera arazileri mevcut olup seçilen bölge ile aynı özellikleri taşımaktadır. Genişleme imkanı mera arazileri kullanılarak yapılacağından herhangi bir maliyet içermemektedir. I, II, ve IV no’lu alanların kesiştiği noktada konut ve yan sanayi, diğer ihtiyaç duyulabilecek destek ve hizmet birimlerinin yerleşimine uygun olan Taşkale Belediyesi’ne ait Afet Evleri bulunmaktadır. Taşkale Belediyesinden alınan bilgiler aşağıda verilmiştir. TAŞKALE BELEDİYESİ ATATÜRK MAHALLESİ (AFET EVLERİ) MEVCUT YERLEŞİM BİLGİLERİ: Okul: 8 derslik İlköğretim Okulu mevcut ancak yeterli öğrenci olmadığından aktif durumda değildir. Nüfus: 200 kişi Konut Sayısı: 174 adet ( iki katlı 150 m2 -500 metrekare bahçeli mesken) 118 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Kullanılan Konut Sayısı: 65 adet, (109 adet mesken sahipli ancak kullanımda değil) İmarlı Afet Evleri Dışında Kalan Arsa Sayısı: 603 adet (yaklaşık 500 metrekare % 30 kullanımlı iki kat’a imarlı) Vatandaş Üzerinde Yapılaşmayan Arsa: 169 adet Belediyeye Ait Boş Arsa Sayısı: 434 adet (24 tanesi resmi kurum) Belediye Sosyal Binası: 1 adet 6.236 metrekarelik alana 150 m2 inşaat yapılmıştır. İçme Suyu: Taşkale Belediyesinden çıkan memba suyu 28 km’lik isale hattından 12 lt/sn cazibe ile akmaktadır (içme suyu için Ayrancı terfi merkezi ile götürebilecek 10 km’ lik proje hazırdır). Tüm imarlı arsaların alt yapısı hazırdır. Ayrıca 18,6 km doğusunda Ayrancı Barajı, 12 km batısında İbrala Barajı mevcuttur. m) Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Sit Alanları, Milli Parklar, Doğal Anıtlar Gibi Koruma Alanları ile Uluslar Arası Sözleşmeler Gereği Korunması Gereken Alanlara Göre Konumu 19.03.2013 tarih ve 308 sayılı İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Müze Müdürlüğü’nden gelen yazı ile Müdürlük tarafından yapılan incelemede 3386 ve 5226 sayılı kanunlarda değişik 2863 sayılı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında değerlendirilebilecek herhangi bir kültür varlığı kalıntısına rastlanmamıştır. Ancak yapılacak çalışmalar ve fiziki müdahaleler esnasında herhangi bir kültür varlığı kalıntısına rastlanması halinde ilgili yasanın 4. Maddesi gereği derhal Müze Müdürlüğü’ne bilgi verilmesi gerekliliği bildirilmiştir. n) Drenaj Durumu DSİ Genel Müdürlüğü 4. Bölge Müdürlüğü’nün 27.03.2013 ve 173049 sayılı yazısında I, II, III ve IV no’lu alanlarda temel şartları olumsuz yönde etkileyecek yüksek taban suyu ve drenaj problemi bulunmadığı belirtilmiştir. o) Taşkına Maruz Kalma Durumu I, II, III ve IV no’lu alanlarda bu alanların içerisinden kuru derelerin geçtiği kuru derelerin tabi yataklarının dere olarak muhafaza edilmesi gerekliliği dere yataklarına 25 metreden daha fazla yaklaşılmaması gerektiği muhtemel taşkına maruz kalma durumunu ortadan kaldıracağı ifade edilmiştir. ö) Yer Altı ve Yüzeysel İçme ve Kullanma Suyu Kaynaklarına Göre Konumu I, II, III ve IV no’lu alanlar: Yaklaşık 12 km batısında Yeşildere İbrala Barajı, 18 km doğusunda ise Ayrancı Barajı bulunmaktadır. 119 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 5. TALEPTE BULUNAN FİRMALARA AİT YATIRIM TUTARI VE FİNANSMAN BİLGİLERİ Her firma kendisi için ayrı ayrı “Bilgi Formu” doldurmuş olup başvuru dosyasına imzalı şekilde eklenecektir. Aşağıda firmalardan gelen bilgiler toplanmış her başlık için toplu bilgiler verilmiştir. Firmalar Enerji ihtisas Endüstri Bölgesi henüz ilan edilmediğinden bazı tereddütleri olduğunu beyan etmişler, Fizibilite raporunda kullanmak üzere bilgilerin bir kısmını doldurduklarından bazı başlıklarda bilgi bulunmamaktadır. 5.1. Sabit yatırım tutarı: 18 firmadan Bilgi Formu gelmiş olup, bazı firmalar şirket politikası gereği yatırım planlarını ve yatırım tutarlarını gizli tutuklarını hatta kullandıkları teknoloji içeriğinin de gizli olduğunu beyan etmişler, bu sebeple sabit yatırım tutarı toplamı, kurmayı düşündükleri kurulu elektrik gücü üzerinden (1 watt 1,2 Euro maliyet üzerinden yaklaşık olarak hesaplanarak yazılmıştır). 18 Firmanın Sabit yatırım tutarı: 1.694.400.606 TL olarak hesaplanmıştır. 5.1.1. Faaliyet konusu, yatırım için bu yörenin seçilme nedeni: Yenilenebilir enerji kaynağı olan güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretimi. Yatırımcılar tarafından Karaman İli’nde Güneş radyasyon değerinin Türkiye ortalamasına göre yüksek olması, Güneşlenme süresinin fazla olması, Yıllık yağış oranlarının az olması, Düz ve tarıma elverişli olmayan arazisi, Arazinin genişleme alanı bulunması, Arazi maliyetleri ve çevre düzeni planına göre kullanım fonksiyonu, Eğimin az olması, Nemin az olması, Tozlanmanın az olması, Hava sıcaklığının düşük olması, Jeolojik yapı ve deprem kuşağında en az risk taşıyan bölge olması. Nedenleri ile yatırımlarının daha kısa sürede geri dönüş sağlayacağını düşündüklerinden Karaman İli’ni tercih etmişlerdir. 120 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 5.1.2. Etüd-proje ve kontrollük giderleri: Bazı firmaların bu konuda bilgi yazmalarına rağmen yatırım alanı ve konumu belli olmadığı için birkaç firma bu konuda bilgileri Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ilan edildikten sonra bildireceklerini beyan etmişlerdir. Bilgi veren firmaların detay bilgiler Bilgi formlarında mevcuttur. 5.1.3. Arazi bedeli (özel mülkiyet, mera, hazine arazisi vb.): Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlan edildiğinde ilan edilen bölgeye yatırım yapmayı taahhüt ettiler. 5.1.4. Altyapı giderleri: Bazı firmaların bu konuda bilgi yazmalarına rağmen yatırım alanı ve konumu belli olmadığından birkaç firma bu konuda bilgileri Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ilan edildikten sonra bildireceklerini beyan ettiler. Bilgi veren firmaların detay bilgiler Bilgi formlarında mevcuttur. 5.1.5. İdari ve sosyal tesisler için giderler: Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlan edildiğinde sosyal tesisler için belirlenecek alanlara yatırım yapılacaktır. 5.1.6. Genel giderler: Bu konuda her bir firma farklı finans kaynakları göstermiş detay bilgiler firmaların beyan ettikleri Bilgi Formunda mevcuttur. 5.1.7. Beklenmeyen giderler: Bu konuda her bir firma farklı finans kaynakları göstermiş detay bilgiler firmaların beyan ettikleri Bilgi Formunda mevcuttur. 5.1.8. Toplam yatırım tutarı: 18 Firmanın Sabit yatırım tutarı 1.694.400.606 TL olarak hesaplanmıştır. 121 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması SONUÇ Bilgi Formu başlığı gereği Endüstri Bölgesi ilan edilmesi halinde yatırım yapacağını taahhüt eden firmalar ile görüşülmüş, EİEB ilan edildiğinde yatırım yapmayı düşündükleri Güneş Enerjisi kurulu gücüne göre yatırım maliyetleri hesaplanmış, toplam 18 firma 595,55 MW gücünde Güneş Enerji Santrali kurmayı hedeflediklerini beyan etmiş e-posta ve imzalı beyan yolu ile. Bu kurulu gücün yaklaşık maliyeti 1 watt 1,2 avro olarak hesaplanmış ve 1.694.400.606 TL yatırım yapacakları varsayılmıştır. 5.2. Projenin finansman ihtiyacı ve finansman kaynakları: Bu konuda her bir firma farklı finans kaynakları göstermiş detay bilgiler firmaların beyan ettikleri Bilgi Formunda mevcuttur. 5.2.1. Endüstri bölgesi kurulması durumunda yatırım yapacaklarını, belirten yatırımcıların faaliyet göstermeyi düşündükleri sektörler, yaklaşık finansman ihtiyaçları, istihdam durumları, kapasiteleri ve finansman kaynakları, yaratılacak katma değer, yatırım için ihtiyaç duyulan alan büyüklüğü: Bu konuda her bir firma farklı bilgiler vermiş olup detay bilgiler firmaların beyan ettikleri Bilgi Formunda mevcuttur. İhtiyaç duyulan alan büyüklüğü veren firmaların bilgileri baz alınarak, alan belirtmeyen firmalar için yapılan hesaplama (1 MW için 15.000 m2 baz alınmış) sonrasında; 18 firma için ihtiyaç duyulan alan büyüklüğü 10.306.435 metrekare olarak hesaplanmıştır (1030 Hektar). 5.3. Yatırım uygulama planı: Bu konuda her bir firma farklı finans kaynakları göstermiş detay bilgiler firmaların beyan ettikleri Bilgi Formunda mevcuttur. SONUÇ Karaman İli’nde 67 firma Güneş Enerjisi Üretim Lisansı almak için kanun gereği olan ölçüm istasyonu kurmuş verileri Meteoroloji Bölge Müdürlüğüne göndermektedirler. Karman İli 2013 yılı için belirlen 38 MW kurulu güç için Lisans Başvurusu yapmayı düşünen 67 firma ile iletişim kurulmuş (e-posta, telefon ve görüşme) sonrasında. Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi kurulması durumunda yatırım yapmayı düşünen firmalara, doldurmaları için Bilgi Formu gönderilmiştir. Yapılan görüşmelerde İhtisas Bölgesinin kurulmasının çok önemli olduğu aksi takdirde Lisans alan firmaların farklı alanlarda bu yatırımı yapmaya çalışacakları iletim hatlarına uzaklıklarından dolayı maliyetlerinin artacağı, kurumlardan 122 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması alınması gereken izinlerin çok uzun süreceği, yapılan masrafların her bir firma tarafından ayrı ayrı olacağı için Ülke ekonomisine zararı olacağı görüşü paylaşılmıştır. Tüm yatırımcılar ile yapılan görüşmelerde ortak fikir EİEB kurulmasının hem ülke ekonomisine hem de yatırımcıların birim maliyetleri açısından çok önemli olduğu kanaatine varılmıştır. 6. 6.1 PROJENİN SAĞLAYACAĞI FAYDALAR Sanayicilere Sağlayacağı Faydalar Dünya üzerinde kullanılan enerji kaynaklarından en büyük payı alan fosil yakıtların tükenmeye başlaması, son yıllarda yaşadığımız iklim değişikliği ve dünyadaki nükleer santrallerin çevreye verdiği olumsuz etkiler nedeniyle yenilenebilir enerji kaynaklarına olan talep de artmıştır. Yenilenebilir enerji kaynakları arasında en güçlü ve sonsuz olan güneş enerjisinin fotovoltaik aygıtlar ile doğrudan elektrik enerjisine dönüştürülebilmesi, bu yolla enerji ihtiyacının karşılanabilmesinin yolunu açmış, böylelikle hem ucuz hem de yüksek verimli güneş pillerinin elde edilmesine yönelik Ar-Ge çalışmaları önem kazanmıştır. Bu konuda yapılan çalışmaları incelediğimizde, ülkemiz coğrafi konumundan dolayı çok fazla güneş aldığı halde, güneş enerjisine yeteri kadar önem verilmediği görülmektedir. Dünyada ise günümüze kadar fotovoltaik aygıtlar arasında en önemlisi olan güneş pillerinin üretim teknolojilerinde büyük ilerlemeler kaydedilmiş, yüksek verim değerlerine ulaşılmıştır. Öyle ki günümüzde enerji kavramı kalkınmanın ve gelişmişliğin bir göstergesi olarak kabul edilir hale gelmiştir. Güneş enerjisinden üretilen elektrik ilk olarak bahçe aydınlatması, trafik lambaları ve reklam panoları gibi daha basit alanlarda kullanılmaya başlanmış, zaman geçtikçe bu enerjinin daha geniş alanlarda ve daha verimli şekilde kullanılması için farklı çalışmalar yapılmıştır. Keza, güneş enerjisi enerjinin en fazla ihtiyaç olduğu alanlardan biri olan sanayi bölgelerinde de kullanılmaya başlanmıştır. Böylece güneş enerjisinden daha fazla yararlanma fırsatı ortaya çıkmış, ülkenin kaynaklarına katkıda bulunularak, elektrik enerjisinden tasarruf etme fırsatı doğmuştur. Günümüz sanayisinde güneş enerjisi; mermer ocaklarındaki makinelerin elektrik enerjilerinin karşılanması, boya ve apre sanayinde gerekli olan buharın sağlanması, tarımsal sulamada sondaj kuyularındaki elektrik motorlarının elektriğinin karşılanması, enerji kaynaklarına uzak maden ocaklarının elektrik enerjisinin sağlanması, ormancılıkta elektrik enerjisinin olmadığı alanlarda kurulacak işletmelerde, denizcilik işletmelerinde ve açık denizlerde gemilerin yakıtlarının karşılanmasını ve dahası elektrikli otomobillerin hızlı şarj istasyonlarının kurulum çalışmaları gibi birçok alanda geniş kullanım alanı bulmuştur. Böylece, güneş enerjisi sanayicilere hem maliyet hem de konfor anlamında yardımcı olan birincil bir kaynak haline gelmiştir. 123 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Bilindiği gibi sanayi sektörlerinin büyük bir kısmında en önemli gider kalemlerinden biri ısı enerjisine yapılan harcamalardır. Gıda sektöründe; kurutma, yıkama, pastörize, sterilize işlemlerinde, tekstilde; yıkama, boya, beyazlaştırma ve kurutmada, kimya sektöründe; kaynatma, distilasyon ve çeşitli kimyasal proseslerde, bütün sektörlerin ısı santrallerinin giriş suyu ön ısıtmalarında güneş enerjisi kullanılarak sanayiciler için önemli yakıt tasarrufu sağlamaktadır. Güneş enerjisinden faydalanılan su ısıtma sistemlerinde, belirli alana gelen güneş enerjisi miktarının ve şebeke suyu sıcaklığının gerek gün boyunca, gerekse aylar itibariyle değişmesi nedeniyle bir tesisin tüm ısıtma ihtiyacını karşılayabilecek bir sistem değildir. Mevcut su ısıtma sistemine adapte edilerek yakıt tasarrufu sağlayan bir sistemdir. Bölgenin şartlarına göre, en sıcak ayda tesisin tüm sıcak su ihtiyacını karşılayacak şekilde kurulan sistem, en soğuk aylarda bile ihtiyacın % 24’üne varan ihtiyacını karşılayabilmektedir. Su ısıtma sistemlerinin yanında güneş enerjisini kurutma işlemlerinde de rahatlıkla kullanabiliriz. Türkiye'de sanayinin ulaştığı düzey sürekli artmasına karşın yaş ve kuru tarımsal ürünlerimiz ekonomi için hala büyük bir potansiyel oluşturmaktadırlar. Ülkemizde her çeşit sebze ve meyve yetiştirilmesi ve üretim döneminde taze olarak tüketilen bu ürünlerin, önemli bir bölümü de kurutulmaktadır. Kurutma işlemi ile tüketim süresinin uzatılması amaçlanmaktadır. Kurutulmuş ürünlerin eldesinde açık sergide doğal koşullarda kurutmada ürün kalitesi iklim koşullarına bağlı olmakta, toz, kuş, böcek gibi canlılar tarafından kirletilmesi hijyen sorununu gündeme getirmekte ve ürünlerimiz ekonomik değeri üretim aşamasında kaybetmektedir. Suni kurutma ise enerji giderlerinin yüksek olması önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenlerden dolayı, tarımsal ürünlerin dış satımında karşılaşılan sorunların aşılması kurutma işleminin kapalı sistemlerde gerçekleştirilmesiyle mümkündür. Yöresel koşullara uygun olarak tasarlanacak kurutucularda enerji kaynağı olarak güneş enerjisini kullanarak yüksek maliyetli suni kurutma tekniklerine alternatif olacaklardır. Güneş enerjisinin sınırsız ve sürdürülebilir niteliği bu sektörde yer alan kurum ve şirketler için önemli bir gelir kaynağı olacağı düşünülmektedir. Sektörün gelişimi, elde edilen bu enerjinin ulusal sisteme satılması sonucunu da doğuracak ve buna bağlı olarak ilgili yeni istihdam alanları oluşabilecektir. Proje sanayicilere yeni teknolojiler ve yeni ürünler geliştirebilmek için üniversite ile daha etkin daha düşük maliyetli ortak proje yapabilme ve ulusal ve uluslararası AR-GE fonlarından daha fazla yararlanabilme olanağı da sunacaktır. Bununla birlikte, başta Avrupa Birliği olmak üzere yurtdışında aynı sektörlerde faaliyet gösteren firmalarla öncelikle teknoloji transferi ve ihracat potansiyeli olmak üzere işbirliği sağlanması, mevcut işgücünün niteliğini yükseltebilme ve gereksinim duyulan yeni işgücüne kolay ulaşabilme olanaklarının sağlanması, ortak hareket etmenin getirdiği maliyet düşüşlerinden ve verimlilik artışlarından faydalanma olanağı sağlaması da projenin sanayicilere sağlayacağı faydalar arasındadır. 124 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması 6.2 Ekonomik Gelişmeye Etkileri Günlük hayatımızda ve çeşitli iş sektörlerinde vazgeçemeyeceğimiz çeşitli faaliyetleri gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğumuz enerji, her zamankinden çok daha önemli hale gelerek ülkelerin ekonomik ve siyasi geleceklerini de belirleyen bir parametre durumunu almıştır. Son derece önemli olan bu enerji kaynağının ekonomiye katkılarından biri yıllardır ithal ettiğimiz petrol, kömür ve doğal gaz gibi fosil yakıtlara olan bağımlılığın azaltılması, böylece oldukça pahalı olan fosil yakıtların yerine daha düşük maliyette enerji elde etme fırsatı sunmasıdır. Sürekli bir hammadde kullanımı gerektirmeyen güneş enerjisi sistemleri şebekeden uzak yerler için daha ucuza enerji götürülmesini de öngörmektedir. İlk kurulum maliyeti haricinde işletme ve bakım maliyetleri diğer sistemlere göre yok denecek kadar azdır. Ülkemizde elektrik enerjisinin bu kadar pahalı olmasının sebeplerinden biri de kaçak kullanımının ve enerji iletim kayıplarının fazla olmasıdır. Güneş enerji sistemlerinin kurulmasıyla bu etkileri en aza indirmek mümkün olacaktır. Ayrıca günümüzde ülkemizin yaşadığı önemli sorunlardan biri olan cari açığın en büyük sebeplerinden olan enerji ithalatını azaltarak bu açığın kapanmasına büyük katkı sağlaması beklenmektedir. Güneş enerjisi uzun vadede Türkiye'nin artan enerji ihtiyacının karşılanmasında güç tedariğini yerli kaynaklarla çeşitlendirmede, yüksek güneş potansiyelini değerlendirmede, enerji sektöründeki önemli yeri bakımından ülkemiz ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca, nitelikli istihdam ve katma değer yarattığı için yeni bir iş alanı açarak gelişen ekonomimize güç katacaktır. • • • • • • • • • • Ekonomik gelişim açısından güneş enerjisi teknolojileri ile elektrik üretiminin özetle; Enerji tüketiminde ithalat bağımlılığını azaltması, Yeni oluşan pazarda, firmalara sürdürülebilir küresel pazar ortaklığı yaratması, Yabancı yatırımcıların ülkemizde yatırım yapmalarına olanak sağlayacak yeni bir alan açılması, Yerli üreticilerimizin küresel pazarda ihracatlarının artması, Artan rekabet ile tüketicinin düşük fiyatta güneş enerjisi kullanımının sağlaması, Pazarlama, satış, araştırma, geliştirme işleri için yüksek yetkinlikte yeni iş imkanı yaratılması, Teknolojik gelişmenin sağlayacağı itici güç ile dünya ekonomisinde söz sahibi ülke olma yolunda ilerleme, Pazara bir an önce girmenin sağlayacağı avantajlar ile gelişen pazarda ülke olarak yerimizi alma, Test, kalibrasyon, akreditasyon v.b. gibi kalite geliştirmeye yönelik çalışmaların ve yatırımların artması ile yaratılacak ekonomik kaldıraçtan faydalanma, Yaratılacak yeni ekonomiden oluşacak vergi katkısı gibi çeşitli olumlu etkiler yaratacağı görülmektedir. Diğer taraftan sosyo-ekonomik görüş açısıyla bakıldığında güneş enerji teknolojilerinin kullanımının yararları; bölgesel enerji bağımsızlığı artışı, önemli iş olanakları 125 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması sağlanması, enerji tedariki, temini, çeşitliliği ve güvenilirliği, enerji piyasası düzenlenmesine destek sağlaması, gelişen ülkelerde kırsal elektriklendirme ivmesi olarak sıralanabilir. Güneş enerjisi potansiyelinin büyük oranda sıcak su temininde kullanıldığı ülkemizde yıllık ortalama güneşlenme süresi Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE) verilerine göre 2 bin 640 saattir. Son dönemde bu rakamın % 20-25 arttığı da yapılan tespitler arasındadır. Diğer taraftan Türkiye'nin brüt 87,5 milyon ton eşdeğer petrol potansiyeli olduğu ve bu miktardaki ham petrolün eşdeğeri kadar olan söz konusu enerjinin ancak yüz binde ikisinden faydalanıldığı bilinmektedir. Halen 18 milyon konuttan 3,5-4 milyonu sıcak su için güneşten faydalandığı düşünüldüğünde bunun ülke ekonomisine 600 milyon dolar civarında bir katkı sağladığı görülmektedir. Sistemin yaygınlaştırılması durumunda bu rakam 3,5 milyar dolara kadar çıkabilmesi mümkündür. Sadece ısıtma amaçlı kullanılan sistemlere ait tüm bu veriler göz önünde bulundurulduğunda güneş tarlalarına yapılacak yatırımların ülke ekonomisine katkılarının çok ciddi boyutlara ulaşacağı açıktır. 6.3 Kurulduğu İlin ve Çevrenin Düzenli Gelişmesine Sağlayacağı Yararlar Sanayi devrimiyle başlayan makineleşme sürecinden, günümüz modern hayatına kadar kullandığımız teknolojinin gelişmesiyle sanayide, ulaşımda, iletişimde hayatımızın vazgeçilmez parçası haline gelen her faaliyet için ihtiyaç duyduğumuz enerji, bugün artık en kıymetli ve en önemli bir kaynak haline gelmiştir. Ancak günümüz klasik yöntemleriyle enerji üretimi ve tüketimi yaşamımızı sürdürdüğümüz tek yer olan bu dünyamız için onarılması imkansız zararlar vermektedir. Klasik yöntemler dediğimiz yenilenemeyen enerji kaynaklarının (petrol, kömür, doğalgaz v.b.) bilinçsizce tüketilmesi, tehlike çanlarının çalmasına sebep olmuştur. En iyimser hesaplar bile bu kaynakların 50 ile 100 yıl içerisinde tükeneceğini göstermektedir. Bu yakıtların tükenecek olması bir tarafa, fosil yakıtların kullanımı her geçen gün daha da ciddi bir tehlike haline gelen çevresel kirliliğe neden olmaktadır. Öyle ki bu kirlilik global iklimi çok hızlı bir şekilde değiştirmekte ve bütün ekolojik dengenin tehdit edilmesine sebep olmaktadır. Böylece yeni kuşakların yaşam kalitesine dair çok ciddi kaygılar ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında dünyanın yaşanabilirlik ortamının korunması ve sürekliliğinin sağlanması amacıyla yapılan ulusal ve uluslararası hukuki düzenlemeler ile enerji üretimi, tüketimi ve taşınmasından kaynaklanan çevreye tahribat vermemesi koşulu dikkate alınması gerekmektedir. Bugün artık enerji üretiminde küresel ısınmanın ve çevre kirliliğinin önlenmesi için yenilenebilir ve temiz enerji üretimine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kaynaklar arasında önemli bir yere sahip olan güneş enerjisinden elde edilen elektrik tamamen yenilenebilir, çevreci ve sonsuz bir enerji kaynağı olup kullanım alanı çok geniştir. Öyle ki, şebeke elektriğinden istifade ile çalıştırılan tüm cihazlar ve sistemler daha ekonomik ve temiz olan bu enerji ile çalıştırılabilir. Bu anlamda yenilenebilir enerji kaynakları arasında güneş enerjisi, çözülmeye çalışılan enerji problemi için büyük ve önemli bir potansiyel sunmaktadır. 126 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Güneş enerji teknolojileri geleneksel enerji kaynakları ile kıyaslandığında; • Hava emisyonlarının yokluğu, • İşletme sırasında atık ürün yokluğu, • Düşük sera gazları emisyonları (CO2, NOx), • Zehirli gaz emisyonlarının olmaması, • Bozulmuş toprak iyileştirmesi, • Küresel ısınmaya neden olmaması, • Doğa ile uyum içinde olması, • Var olan enerji kaynaklarının limitsizce tüketilmemesi, • Elektrik şebekesi iletim hatlarının azalması, • Su kaynaklarının kalitesinin arttırılması, v.b. gibi çeşitli çevresel avantajlara sahiptir. Yakın geçmişe kadar güneş enerji sisteminin parçaları bina içerisine gizlenmeye çalışılırken bugün artık güneş sisteminin parçaları çekici ve görsel bir mimari parça olarak kullanılabilmektedir. Bu da kurulduğu ilin ve çevrenin düzenli gelişmesine katkıda bulunacak başka bir etkendir. Ayrıca çevrenin korunması buna bağlı olarak organik tarımın gelişmesi de önemli bir katma değer sağlayacaktır. Dünya çapında çevre kirliliğinin arttığı bir ortamda temiz çevre, sağlıklı ürünler ve temiz enerji kaynakları ile Karaman bölgesi turizmin parlayan yıldızı olmaya aday olacaktır. 6.4 SONUÇ Sonuç olarak Güneş enerji teknolojileri kullanımı; enerji tedarikinde çeşitlilik ve güvenilirliği kazandırması, önemli iş olanakları sağlaması, enerji piyasasında yeniden yapılanmayı desteklemesi, ithal yakıt bağımlılığını azaltması, uzak ve izole yerlerde yaşayan kırsal toplulukların elektriklendirilmesine ivme kazandırması gibi önemli sosyo-ekonomik faydalara sahiptir. Diğer yandan şu bir gerçektir ki; güneş enerji teknolojisi kurulumu da dahil olmak üzere hiçbir insan yapımı proje tamamen çevreye etkisiz olamaz. Potansiyel etkiler projenin boyutuna, doğasına ve yer özelliğine bağlıdır. Ancak Güneş enerji teknolojilerinin olumsuz etkileri çok küçük boyuttadır ve mevcut en iyi azaltma teknolojileri ile minimize edilebilir. 127 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması Kaynakça [1] Hamakawa Y., 2002. Solar PV Energy Conversion and 21st Century’s Civilization, Solar Energy Materials & Solar Cells, 74: 13-23. [2] Sayigh A., 1999. Renewable Energy-The Way Forward , Applied Energy ,64: 15-30. [3] unfccc.int/kyoto_protocol/items/2830.php [4] www.iea.org [5] International Energy Agency (IEA). World Energy Outlook. (Paris: OECD/IEA;2004). [6] International Energy Agency (IEA). World Energy Outlook 2012. [7] Nebbia G., 2001. Twenty twenty-five, Futures, 33: 43-54. [8] Werner Weiss and Franz Mauthner, Solar Heat Worldwide, Markets and Contribution 2010. [9] www.csp-world.com [10] www.bp.com/statisticalreview [11] www.pvmarketresearch.com/report/PV_Demand_Database_Quarterly_Q411 [12] www.solarbuzz.com [13] İzmir İli Yenilenebilir Sektör Analizi, Nisan 2012 [14] www.epia.org, Global market outlook for photovoltaic until 2015 [15]Oktik Şener, 2012. Güneş Enerjisinden Fotovoltaik Yolla Elektrik Enerjisi Üretim Sektörü. [16] techbells.blogspot.com/2012/07/working-of-csp-parabolic-trough.html [17]www.greenprophet.com/2011/10/masdar-opens-first-baseload-solar-in-spaingemasolar [18] eng.harran.edu.tr [19] Boyle Godfrey, Renewable Energy power for a sustainable future, Oxford University, 1996 [20] Pearsall N. M., Hill R., 2001., Photovoltaic Modules,Systems and Applications, Chapter 15, Northumbria Photovoltaic Applications centre University of Northumbria at Newcastle: 1-42 [21] Ishikawa T., December 2002. Grid-connected photovoltaic power systems: survey of inverter and related protection equipment, Technical report T05-05: 2002,IEA PVPS: 1-17 [22] Mehmet Melikoğlu, Vision 2023: feasbility analysis of Turkey’s renewable energy projection, Renewable Energy 50, 2013, 570-575. [23]Türkiye’nin Enerji Görünümü, Nisan 2012, www.mmo.org [24] Kaygusuz K. Prospect of concentrating solar power in Turkey: the sustainable future. Renewable and Sustainable Energy Reviews 201, 15: 808-14 [25] Kamil B. Varınca, M. Talha Gönüllü I. Ulusal Güneş ve Hidrojen Enerjisi Sempozyumu, Eskişehir, 2006 [26] Werner Weiss and Franz Mauthner, Solar Heat Worldwide, Markets and Contribution 2010 [27] Turkey’s Energy Sector. Ankara: Republic of Turkey Prime Ministry Investment Support and Promotion Agency; 2012 [28] www.ec.europa.eu 128 Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması [29] www.eie.gov.tr [30] Tozlu Cem, Muğla Üniversitesinde Kurulu Şebekeye Bağlı Fotovoltaik Sistemlerin Performans Analizi, 2004. [31] Suri M., Potential of Solar Electricity Generation In The European Union Member States and Candidate Countries. Solar Energy 81 (2007) 1295–1305 [32] www.tuikapp.tuik.gov.tr [33] Sanayi Genel Müdürlüğü, Mayıs 2012. [34] Karaman’ın Sosyo Ekonomik yapısı, Karaman Sanayi ve Ticaret Odası, 2012 [35] osbbs.osbuk.org.tr [36] Davis, P.H. Flora of Turkey and the East Aegean Island Vol. I-X. Edinburgh. Univ. Press, Edinburgh, (1965-1988) [37] Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Aralık 2008, ISSN-1302-3055. [38] Mülayim, M., S. Ü. Ziraat Fak. Raporu, Aralık 2012. [39] www.kalkinma.gov.tr [40] www.tuik.gov.tr [41] Karaman İl Eğitim Müdürlüğü verileri, 2013. [42] Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Personel Daire Başkanlığı verileri, 2013. [43] Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Karaman İl Çevre Durum Raporu, 2011. [44] TEİAŞ -9. İletim Tesis İşletme Grup Müdürlüğü verileri, 2013. [45] Karaman Doğal Gaz A. Ş. verileri 2013. [46] Karayolları 3. Bölge Müdürlüğü verileri, 2013. [47] Karaman İl Özel İdaresi verileri, 2013. [48] www.kgm.gov.tr [49] Karaman İl Emniyet Müdürlüğü verileri, 2013. [50] Türk Telekomünikasyon A.Ş. verileri, 2006 [51] Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Yapı İşleri Teknik Daire Başkanlığı verileri, 2013. [52] TÜİK Bölgesel Göstergeler TR52, 2010. [53] T.C. Maliye Bakanlığı muhasebat Genel Müdürlüğü verileri, 2012. [54] Gelir İdaresi Başkanlığı verileri, 2012. [55] T.C. Ekonomi Bakanlığı, www.ekonomi.gov.tr, 2013. [56] T.C. Devlet Planlama Teşkilatı, www.dpt.gov.tr. [57] Bölgeler ve İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması, DPT, 2003. [58] Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Orta Anadolu II. Bölge Müdürlüğü verileri, 2013. [59] www.karamankulturturizm.gov.tr, 2012 [60] Karaman Organize Sanayi Bölgesinde Pazar Araştırması ve İthal Ara Ürün Üretilebilirliği Projesi, Mevka 2011. [61] Karaman Ticaret ve Sanayi odası verileri, 2012 [62] Karaman Organize Sanayi Bölgesi verileri, 2013 129