karaman ili enerji ihtisas endüstri bölgesi ilanına yönelik fizibilite etüt

Transkript

KARAMAN İLİ ENERJİ İHTİSAS
ENDÜSTRİ BÖLGESİ İLANINA
YÖNELİK FİZİBİLİTE ETÜT
RAPORU
Proje Yürütücüsü
Karaman Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü
Hazırlayan
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
Haziran 2013
Karaman
Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına Yönelik Fizibilite Çalışması
Raporu Hazırlayanlar
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi:
Yrd. Doç. Dr. Banu KÖZ
Doç. Dr. Savaş SÖNMEZOĞLU
Yrd. Doç. Dr. Cem TOZLU
Karaman Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü: Vehbi KONARILI
i
Yayımlayan:
İletişim:
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Rektörlüğü
70100 Yunus Emre Yerleşkesi Karaman
Tel: (+90) (338) 226 20 00
Faks: (+90) (338) 226 20 23
Web:
http://www.kmu.edu.tr
Basım Tarihi:
Haziran 2013
ii
Proje Yürütücüsü
KARAMAN BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ İL MÜDÜRLÜĞÜ
Ülkemizin enerji konusunda dışa bağımlılığını azaltmak amacıyla yerli ve
yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması çok önemli hale gelmiştir. Bu kapsamda
Karaman İli’nin güneş değerleri ve konumu göze alındığında güneş enerjisine dayalı elektrik
enerjisi üretimi ön plana çıkmaktadır. “Karaman İli Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlanına
Yönelik Fizibilite Çalışması” Karaman Valiliği’nin Karaman’ı Türkiye’nin Temiz Enerjinin
merkezi yapma isteği üzerine atılan en önemli adımlardan biridir.
Karaman İli güneş radyasyon değeri, güneşlenme süresi, coğrafi konumu, az yağış
alması ve tarıma elverişli olmayan düz ve kayalık arazisi sebebi ile yatırımcıların dikkatini
çekmiş, lisanslı elektrik üretimi yapabilmek için; endüstri bölgesi olmamasına rağmen 67
firma 80 adet ölçüm istasyonu kurmuştur. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK)
tarafından iller bazında Karaman İli 2013 yılı için açıklanan 38 MW’lık Güneş Enerjisi Üretim
Lisansı kapsamında yatırımcılardan; Karaman İli’ne verilen kapasitenin çok üstünde talep
gelmiştir.
Ayrıca lisanssız Güneş Enerjisi Santrali (GES) planlayan birçok yatırımcı Karaman İli
sınırları içinde arazi satın alarak lisanssız elektrik üretimi yapmayı planlamaktadır. Karaman
sınırlarında farklı bölgelerden arazi satın alan firmalar ile yapılan görüşmelerde, Karaman
Valiliği’nce başlatılan Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi (EİEB) kurulması çalışması, yatırımcılar
ve Karaman için büyük avantaj sağlayacağı kanaatine varılmıştır. Aksi takdirde; Karaman İli
sınırları içinde birçok farklı noktada GES oluşacak, herbir GES için altyapı kurulması
gerekecek, sonuç olarak bu durum da ülke ekonomisinde gereksiz yük oluşturacaktır.
Türkiye’ye GES yatırımı yapmak için gelen yerli ve yabancı yatırımcıların uğramadan
geçemedikleri Karaman’da, 2013 yılında GES kuracak olan yatırımcıların dağınık bir şekilde
yatırım yapmalarının önüne geçmek için zaman kaybetmeden EİEB kurulması bir gereklilik
olmuştur.
Yatırımcılar ile yapılan görüşmelerde; Neden Karaman? sorusuna verilen cevaplar
arasında;







Yıllık ortalama güneş radyasyon değerlerinin yüksek ve güneşlenme süresinin uzun
olması,
Güneşin doğuş ve batışını engelleyen bir dağ olmaması,
Yağış miktarının az oluşu (özellikle kar yağışı)
Arazinin toprak ve bitki örtüsü yapısı sebebi ile rüzgar ve fırtına esnasında tozlanma
olmaması
Sıcaklık ortalamasının düşük olması,
Nem miktarının az oluşu
Eğimin az olması,
iii
gibi sebepler yer almaktadır. Türkiye de güneş enerjisinden elektrik elde etmek için en
uygun bölgelerin başında geldiği ifade edilmektedir.
Dünya’da güneş enerjisinden termal enerji üretim sıralamasında Türkiye Çin’den
sonra ikinci sırada yer almaktadır. Bu veri bize Türkiye’de güneş enerjisinden faydalanma
altyapısı olduğunu göstermektedir. Güneş enerjisinden elektrik elde etme çalışmalarının
önünün açılması Dünya’da bu alanda ön sıralarda yer almamıza sebep olacaktır.
Bu sebeple devlet olarak Karaman İli’nde çarpık yatırımların önüne geçmek ve
yatırımların önünü açmak için EİEB oluşturmak ve bunu en kısa zamanda yapmak büyük
önem arz etmektedir.
Bu fizibilite Raporu, Karaman İli için elzem olan EİEB kurulması çalışmalarında
kullanılacak; aynı zamanda da yerli ve yabancı yatırımcılara ışık tutacak bilgileri içeren bilgi
kaynağı olacaktır.
Vehbi KONARILI
Karaman Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürü
iv
Alt Yüklenici:
KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, 5662 sayılı Kanun’la kurulan 17 yeni
üniversiteden biridir. Üniversitenin tarihi 30.03.1987 tarihli Yükseköğretim Kurulu kararı ile
Selçuk Üniversitesi bağlı olarak kurulan Meslek Yüksekokulu’na dayanmaktadır.
Üniversite 2012–2013 Eğitim–Öğretim yılında altı (6) Fakülte, iki (2) Yüksekokul,
beş (5) Meslek Yüksekokulu, iki (2) Enstitü ve beş (5) Uygulama-Araştırma Merkezi’nde 8846
öğrenci (01.11.2012 tarihi itibari ile) ve 522 akademik ve idari personeli ile eğitim öğretim
hayatını sürdürmektedir.
Logosu, Karamanoğlu Mehmetbey’in her yerde Türkçe konuşulacağını ifade eden
Ferman figürü üzerine temellendirilmiştir.
16 adet ferman, 16 Türk Devletini sembolize eder. Fermanlar birleşerek bütün Türk
Devletlerini etkileyen bir güneş oluşturmuştur ve bu güneş her yerde Türkçenin
konuşulmasını sembolize etmektedir. Mavi renk sadelik, vakar ve güveni; sarı renk ise
pozitivizm ve bilgi ışığını ifade etmektedir.
v
İçindekiler
Raporu Hazırlayanlar ................................................................................................................. i
Proje Yürütücüsü ......................................................................................................................iv
İçindekiler ................................................................................................................................ vii
Tablolar ................................................................................................................................ xii
Şekiller
............................................................................................................................... xvi
Kısaltmalar ve Simgeler ........................................................................................................ xviii
1.
GENEL BİLGİLER ........................................................................................................... 1
1.1.
PROJE BİLGİSİ .............................................................................................................. 1
1.1.1. Dünyada Fotovoltaik Pazar Büyüklüğü ve Mali Yapısı ............................................... 13
1.1.2. Güneş Enerjisinin Elektrik Enerjisine Çevirim Teknolojileri ....................................... 15
1.1.2.1. Güneş Enerjisi Yoğunlaştırıcıları ................................................................................ 15
1.1.2.2. Fotovoltaik ................................................................................................................ 18
1.1.3. Türkiye’nin Enerji Görünümü .................................................................................... 24
1.2.
Projenin Kalkınma Planı ve Yıllık Programlarla İlişkisi ............................................... 26
1.2.1. Güneş Enerjisi İhtisas Bölgesinin Ülkemizin Kalkınma Planları İçerisindeki Önemi .. 28
1.3.
Projenin Gerekçesi, Sektörün O Yöreyi Seçme Nedenleri ......................................... 28
1.3.1. Türkiye’de Güneş Enerjisinin Potansiyeli ve Durumu ............................................... 28
1.3.2. Karaman İli’nin Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Proje Parametreleri ........................ 30
1.3.3. Fotovoltaik Santrallerin Karaman Koşullarında Maliyet Değerlendirilmesi .............. 39
1.3.4. Karaman İli’nin Elektrik Enerjisi Üretimi ................................................................... 43
1.4.
İldeki OSB’ler ve Varsa İhtisas Organize Sanayi Bölgesi İle İlgili Bilgiler ve Projenin
İhtisas OSB ile İlişkisi ................................................................................................. 44
1.4.1. Sanayi Parsellerinin Tahsis Oranı .............................................................................. 46
1.4.2. Altyapı Durumu ......................................................................................................... 47
1.4.2.1. Organize Sanayi Bölgesi’nde Doğal Gaz Kullanımı .................................................... 47
1.4.2.2. OSB’ de Elektrik Enerjisi Tüketimi ............................................................................. 47
1.4.3. Ulaşım Olanakları ...................................................................................................... 48
SONUÇ…………… ...................................................................................................................... 48
2.
KARAMAN İLİ’NİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ VE ENDÜSTRİ BÖLGESİ İHTİYACI ............... 50
2.1
Coğrafi Konum, Doğal Yapı ve İklim Özellikleri ......................................................... 50
2.1.1. Flora ve Fauna ........................................................................................................... 51
vi
2.2
Sosyal Yapı ................................................................................................................. 51
2.2.1
Nüfus ......................................................................................................................... 53
2.2.2
Çalışan Nüfus ve Sektörlere Dağılımı ........................................................................ 54
2.2.3. Eğitim Durumu .......................................................................................................... 55
2.2.4. Mevcut Altyapı Durumu, Ulaşım ve Haberleşme ...................................................... 58
2.2.4.1. Altyapı ....................................................................................................................... 58
2.2.4.1.1. Temiz Su Sistemi .................................................................................................... 58
2.2.4.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi .................................................... 59
2.2.4.1.3 Elektrik İletim Hatları ............................................................................................. 60
2.2.4.1.4. Doğal Gaz ............................................................................................................... 61
2.2.4.2. Ulaşım........................................................................................................................ 61
2.2.4.2.1. Karayolları .............................................................................................................. 61
2.2.4.2.1.1. Araç Sayıları......................................................................................................... 63
2.2.4.2.2. Demiryolları............................................................................................................ 63
2.2.4.2.3. Havayolları ............................................................................................................. 63
2.2.4.2.4. Limanlar ................................................................................................................. 63
2.2.4.2.5. Taşımacılık .............................................................................................................. 64
2.2.4.3. Haberleşme ............................................................................................................... 64
SONUÇ
............................................................................................................................... 65
2.3. Ekonomik Yapı ................................................................................................................. 65
2.3.1. Tarımsal Yapı ................................................................................................................ 72
2.3.1.1. Tarımsal Üretim Durumu .......................................................................................... 73
2.3.1.1.1. Tahıllar.................................................................................................................... 73
2.3.1.1.2. Yemeklik Baklagiller ............................................................................................... 73
2.3.1.1.3. Sebze Üretimi ......................................................................................................... 74
2.3.1.1.4. Endüstri Bitkileri Üretimi ........................................................................................ 75
2.3.1.1.5. Meyve Üretimi ....................................................................................................... 76
2.3.1.1.6. Yem Bitkileri ........................................................................................................... 78
2.3.1.2. Hayvancılık ................................................................................................................ 78
2.3.1.2.1. Arıcılık ..................................................................................................................... 78
2.3.1.2.2. Kümes Hayvancılığı ................................................................................................ 79
2.3.1.2.3. Küçükbaş - Büyükbaş Hayvancılık .......................................................................... 79
vii
2.3.2. Madencilik ................................................................................................................. 80
2.3.2.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan
Doğal Malzemeler ..................................................................................................... 80
2.3.2.2. Sanayi Madenleri....................................................................................................... 81
2.3.2.3. Metalik Madenler ...................................................................................................... 82
2.3.2.4. Enerji Madenleri ........................................................................................................ 83
2.3.2.5. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler ...................................... 84
2.3.3. Turizm ....................................................................................................................... 87
2.3.4. İmalat Sanayi, Mevcut Sektörler, Kurulu Tesislerin Kapasiteleri, Yaklaşık Personel
Sayısı ve Kapasite Kullanım Oranları ......................................................................... 89
2.3.4.1. İstanbul Sanayi Odası İlk 500 Sanayi Kuruluş Anketi ................................................. 99
2.3.4.2. KTSO Üye Dağılımları ................................................................................................. 99
SONUÇ
2.4.
SONUÇ
............................................................................................................................. 101
Endüstri Bölgesi İhtiyacı .......................................................................................... 102
............................................................................................................................. 103
3.
PLANLANAN YATIRIMLAR VE ÖZELLİKLERİ .............................................................. 103
3.1.
Kurulması Talep Edilen Endüstri Bölgesi İçin Planlanan Yatırımlar ve Özellikleri ... 103
3.1.1. Yerleşme Alanının Özellikleri ................................................................................... 104
3.1.2. Bölge İçin Fiziki Planlama Esasları ........................................................................... 107
3.1.2.1. Birinci Arazi İçin Alternatif Parselasyon Planları ve Kurulu Güç Kapasiteleri .......... 107
3.1.2.2. Arazilerin Alan Dağılımları ve Toplam Kurulu Güç Kapasitesi ................................. 110
SONUÇ
............................................................................................................................. 113
4. ÖNERİLEN ALANLARIN ÖZELLİKLERİNE İLİŞKİN BİLGİLER ................................................. 113
a) Mevkii ............................................................................................................................. 113
b) Şehir Merkezine Uzaklığı ve Hangi Yönde Kaldığı ............................................................ 114
c)Çevresinde Bulunan Diğer Yerleşim Merkezlerinin (Köy, Kasaba) Neler Olduğu, Uzaklıkları
ve Hangi Yönde Kaldığı ............................................................................................ 114
ç) Büyüklüğü ......................................................................................................................... 114
d) Mülkiyet ve Kadastro Durumu ve Tahmini Arazi Maliyeti ............................................... 115
e) Karayolu, Demiryolu, Havayolu, Denizyolu Ulaşım Alt Yapısına Göre Durumu, En Yakın
Karayolu Bağlantısı………….. ..................................................................................... 115
f)İhtiyaç Duyulabilecek Tahmini İçme ve Kullanma Suyu ile Elektrik Gücü, Temin
Kaynakları…. ............................................................................................................ 115
viii
g) Tahmini Atıksu ve Katı Atık Miktarı, Bertarafına İlişkin Alıcı Ortam Varlığı ..................... 116
ğ) Arazi Kullanma Kabiliyet Sınırları, Mevcut Arazi Kullanım Durumu, Çevresindeki Alanların
Mevcut ve Planlama Durumu.................................................................................. 116
h) İdari, İmar ve Mücavir Alan Sınırlarına Göre Konumu ..................................................... 117
ı) Çevre Düzeni Planına Göre Kullanım Fonksiyonu ............................................................. 117
i) Eğimi ve Yönü .................................................................................................................... 117
j) Jeolojik Yapısı ve Bulunduğu Deprem Kuşağı .................................................................... 117
k) Hakim Rüzgar Yönü İtibariyle, Yakınındaki Yerleşim Merkezlerine, Tarım Sahalarına ve Su
Kaynaklarına Etkisi .................................................................................................. 118
l) Genişleme İmkanının Bulunup Bulunmadığı, Çevresinde Konut ve Yan Sanayi, Diğer İhtiyaç
Duyulabilecek Destek ve Hizmet Birimlerinin Yerleşimine Uygun Alan Bulunup
Bulunmadığı ............................................................................................................ 118
m) Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Sit Alanları, Milli Parklar, Doğal Anıtlar Gibi Koruma
Alanları ile Uluslar Arası Sözleşmeler Gereği Korunması Gereken Alanlara Göre
Konumu ................................................................................................................... 119
n) Drenaj Durumu ................................................................................................................ 119
o) Taşkına Maruz Kalma Durumu ......................................................................................... 119
ö) Yer Altı ve Yüzeysel İçme ve Kullanma Suyu Kaynaklarına Göre Konumu ....................... 119
5. TALEPTE BULUNAN FİRMALARA AİT YATIRIM TUTARI VE FİNANSMAN BİLGİLERİ .............. ..
............................................................................................................................. 120
5.1. Sabit yatırım tutarı ........................................................................................................ 120
5.1.1. Faaliyet konusu, yatırım için bu yörenin seçilme nedeni ........................................... 120
5.1.2. Etüd-proje ve kontrollük giderleri .............................................................................. 121
5.1.3. Arazi bedeli (özel mülkiyet, mera, hazine arazisi vb.) ................................................ 121
5.1.4. Altyapı giderleri .......................................................................................................... 121
5.1.5. İdari ve sosyal tesisler için giderler ............................................................................ 121
5.1.6. Genel giderler............................................................................................................. 121
5.1.7. Beklenmeyen giderler ................................................................................................ 121
5.1.8. Toplam yatırım tutarı ................................................................................................. 121
SONUÇ
............................................................................................................................. 122
5.2. Projenin finansman ihtiyacı ve finansman kaynakları ................................................... 122
5.2.1. Endüstri bölgesi kurulması durumunda yatırım yapacaklarını, belirten yatırımcıların
faaliyet göstermeyi düşündükleri sektörler, yaklaşık finansman ihtiyaçları, istihdam
ix
durumları, kapasiteleri ve finansman kaynakları, yaratılacak katma değer, yatırım
için ihtiyaç duyulan alan büyüklüğü ........................................................................ 122
5.3. Yatırım uygulama planı ................................................................................................. 122
SONUÇ
............................................................................................................................. 122
6. PROJENİN SAĞLAYACAĞI FAYDALAR ................................................................................ 123
6.1 Sanayicilere Sağlayacağı Faydalar .................................................................................. 123
6.2 Ekonomik Gelişmeye Etkileri .......................................................................................... 125
6.3 Kurulduğu İlin ve Çevrenin Düzenli Gelişmesine Sağlayacağı Yararlar .......................... 126
6.4 SONUÇ ............................................................................................................................ 127
Kaynakça ............................................................................................................................. 128
x
Tablolar
Tablo 1.1 Dünya Toplam Enerji Tüketim Değerleri (Mtoe) ...................................................... 3
Tablo 1.2 Ülkelere Göre Faaliyette Olan CSP Santrallerin Dağılımı ......................................... 7
Tablo 1.3 Ülkelere Göre Yapım Aşamasındaki CSP Santrallerin Dağılımı ................................ 9
Tablo 1.4 Fotovoltaik Sektörü Temel Büyüme Parametreleri ............................................... 13
Tablo 1.5 Fotovoltaik Sektörü Toplam Satış (Ciro) 2010 Yılı Gerçeklemesi ve 2020 Yılı
Öngörüsü ............................................................................................................................... 13
Tablo 1.6 1975 ile 2011 Yılları Arasında Tüketilen Elektrik Enerjisi Miktarları....................... 25
Tablo 1.7 Kişi Başına Elektrik Enerjisi Tüketimi ...................................................................... 25
Tablo 1.8 Enerji Hedefleri ...................................................................................................... 27
Tablo 1.9 Türkiye’deki Bölgelere Göre Güneş Potansiyeli .................................................... 29
Tablo 1.10 Önerilen Bölgenin Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Fotovoltaik Enerji Üretim
Kapasitesi ............................................................................................................................... 37
Tablo 1.11 Farklı Modellemelere ve Sistemlere Göre Maliyet Öngörü Tabloları ................. 41
Tablo 1.12 Karaman İli 2011 Yılı Elektrik Enerjisi Tüketim Dağılımı ...................................... 44
Tablo 1.13 OSB Yıllara Göre Doğalgaz Kullanım Oranları ....................................................... 47
Tablo 1.14 Yıllara Göre OSB’nin Toplam Tükettiği Elektrik Enerjisi Miktarları ....................... 47
Tablo 2.1 Bazı İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sırası ........................................................ 53
Tablo 2.2 Karaman İli Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Şehir ve Köy Nüfusu ........ 53
Tablo 2.3 Karaman İli Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfusun Dağılımı (2011) ....................... 54
Tablo 2.4 TR 52 Konya-Karaman Bölgesi İstihdam ve İşsizlik Oranları (2011) ....................... 55
Tablo 2.5 TR 52 Konya-Karaman Bölgesi İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı (2011) ....... 55
Tablo 2.6 Karaman İli’ndeki Eğitim Kurumları Adedi ve Derslik Sayıları ................................ 56
Tablo 2.7 Karaman İli’ndeki Öğretmen-Öğrenci Sayıları ........................................................ 56
Tablo 2.8 Karaman İli’nde Düzenlenen Kursların Kurs ve Kursiyer Sayıları............................ 57
Tablo 2.9 KMÜ Akademik Birimlerin Sayısal Dağılımı (2013) ................................................. 57
Tablo 2.10 Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Öğrenci Sayıları (2013) .......................... 58
xi
Tablo 2.11 KMÜ Akademik Kadro Cetveli (2013) .................................................................. 58
Tablo 2.12 Karaman’ın Yol Durumu (2012) ............................................................................ 61
Tablo 2.13 Karaman İli Köy Yolları (2012) .............................................................................. 62
Tablo 2.14 İlimizde bulunan araç sayıları (2013) ................................................................... 63
Tablo 2.15 Karaman İli Haberleşme İstatistikleri (2006) ........................................................ 64
Tablo 2.16 İhtiyaç Duyulacak Binaların Maliyetleri ................................................................ 65
Tablo 2.17 Ülkemizdeki İller Bazında Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Değerleri .. 66
Tablo 2.18 Kişi Başına Gayrisafi Katma Değer GSKD (Dolar) .................................................. 66
Tablo 2.19 TR52 Düzey2 Bölgesi 2003 Yılı Gelir Dağılımı Durumu ......................................... 66
Tablo 2.20 Vergi Gelirlerinin Türkiye Genel Ortalaması ........................................................ 67
Tablo 2.21 Cari Fiyatlarla Bölgede GSKD ve Sektörlerin GSKD İçindeki Payı (Bin TL) ............. 67
Tablo 2.22 İller İtibariyle Brüt Genel Bütçe Vergi Gelirleri .................................................... 68
Tablo 2.23 Bölgelerin Vergi Tahsilatları Sıralaması (2012)..................................................... 68
Tablo 2.24 Karaman İli Yıllara Göre İhracat Dağılımı.............................................................. 70
Tablo 2.25 Karaman İli Dış Ticaret Dengesi ............................................................................ 70
Tablo 2.26 İllerin Kamu Yatırımları Sıralaması ....................................................................... 71
Tablo 2.27 Karaman İli Yıllara Göre Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (Bin TL) .............. 72
Tablo 2.28 Türkiye ve Karaman İli Tarımsal Alanların Dağılımı (dekar), (İBBS’na göre)(Çayır ve
Mera alanları hariç) (2012 verileri geçicidir) .......................................................................... 72
Tablo 2.29 Karaman İli Bazı Tarımsal Göstergeleri ................................................................ 73
Tablo 2.30 Türkiye ve Karaman Seçilmiş Tahıl Ekiliş Miktarları (dekar), Üretim Miktarları ve
Verim Ortalamaları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) .................................................... 73
Tablo 2.31 Türkiye ve Karaman Yemeklik Baklagiller Ekiliş Miktarları (dekar), Üretim
Miktarları ve Verim Ortalamaları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) ............................... 74
Tablo 2.32 Karaman İli’nde Sebzelerin Ürün Gruplarına Göre Üretimi ve Türkiye
Üretimindeki Payları (ISIC-Rev-3 Ürün sınıflamasına göre) (2011) ........................................ 75
Tablo 2.33 Karaman İli’nde Seçilmiş Sebzelerin Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları
(CPA Sınıflamasına göre) (2011)............................................................................................. 75
xii
Tablo 2.34 Karaman İli Seçilmiş Endüstri Bitkilerinin Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları
(CPA Sınıflamasına göre)(2011 verileri geçicidir) ................................................................... 76
Tablo 2.35 Karaman İli Meyve Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (ISIC Rev3
Sınıflamasına göre) (2011) ..................................................................................................... 77
Tablo 2.36 Karaman İli Farklı Çekirdek Grubuna Göre Seçilmiş Meyve Üretimi ve Türkiye
Üretimindeki Payları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre)(2011) ................................................... 78
Tablo 2.37 Yem Bitkilerinin Üretim Miktarları (2011 verileri geçicidir) ................................. 78
Tablo 2.38 Arıcılık ................................................................................................................... 78
Tablo 2.39 Yılları Kümes Hayvancılığı ..................................................................................... 79
Tablo 2.40 Yılları Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvancılığı ........................................................... 79
Tablo 2.41 Karaman İli’nde Bulunan Sanayi Madenleri ......................................................... 81
Tablo 2.42 Karaman İli’nde Bulunan Metalik Madenler ........................................................ 82
Tablo 2.43 Karaman İli’nde Bulunan Enerji Madenleri .......................................................... 83
Tablo 2.44 Karaman İli’nde Bulunan Taş, Kum ve Çakıl Ocakları ........................................... 84
Tablo 2.45 Karaman’da Yer Alan Konaklama Yerleri ve Kapasiteleri (2012) .......................... 87
Tablo 2.46 Müze Müdürlüğü Ziyaretçi Sayısı ......................................................................... 87
Tablo 2.47 Yıllara Göre Karaman Müzelerinde Bulunan Eser Sayıları .................................... 88
Tablo 2.48 Karaman’a Gelen Yerli ve Yabancı Turist Sayıları ................................................. 88
Tablo 2.49 Tesis ve Yatak Sayıları (2007) ............................................................................... 88
Tablo 2.50 Müzeler ve Ziyaretçi Sayıları (2012) ..................................................................... 89
Tablo 2.51 Karaman İli Tarıma Dayalı İmalat Sanayi Durum Tablosu .................................... 90
Tablo 2.52 Karaman İli Diğer İmalat Sanayi Durum Tablosu .................................................. 94
Tablo 2.53 2011 Yılı İSO İlk 500 Sanayi Kuruluşlarında Bulunan Karaman Firmaları ............. 99
Tablo 2.54 2011 yılı İSO İkinci 500 Sanayi Kuruluşlarında Bulunan Karaman Firmaları ......... 99
Tablo 2.55 Karaman Ticaret ve Sanayi Odası Üyelerinin Sektörel Dağılımı (2012) .............. 100
Tablo 2.56 2013 Yılı İçin Talepte Bulunan Firmalar .............................................................. 101
Tablo 3.1 Birinci Arazi için Alternatif Parsel Büyüklükleri .................................................... 109
xiii
Tablo 3.2 Birinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite .................... 109
Tablo 3.3 Üç Arazi için Üretken Alan Büyüklükleri ............................................................... 110
Tablo 3.4 İkinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite ...................... 111
Tablo 3.5 Üçüncü Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite .................. 111
Tablo 3.6 Dördüncü Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite .............. 112
Tablo 3.7 Tüm Araziler için Alternatif Parsel Büyüklerinde Toplam Kurulu Kapasite .......... 112
Tablo 3.8 Alternatif Parsel Büyükleri için Tüm Arazilerde Yapılabilecek Toplam Yatırım Tutarı
ve Üretilebilecek Yıllık Toplam Enerji ................................................................................... 113
xiv
Şekiller
Şekil 1.1 Küresel Enerji Talebi .................................................................................................. 3
Şekil 1.2 2010-2035 Yılları Arası Enerji Üretimindeki Değişim ................................................. 4
Şekil 1.3 Seçilmiş Bazı Ülkelere Göre Net Petrol ve Gaz İthalatı Bağımlılığı (%) ...................... 5
Şekil 1.4 Güneş Enerjisinden Elde Edilen Enerji Türlerine Göre Dünya da Kurulu Toplam
Kapasite Değerleri .................................................................................................................... 6
Şekil 1.5 Yıllara Göre CSP Santrallerinin Kurulu Kapasite Değerleri ......................................... 7
Şekil 1.6 Güneş Enerjisi Kaynaklı Güç Santrallerinin Yıllara Göre Toplam Kurulu Güç
Kapasiteleri ............................................................................................................................ 11
Şekil 1.7 Fotovoltaik Güç Sistemlerinin Yıllık Kurulu Kapasitelerinin Yıllara Göre Dağılımı ... 12
Şekil 1.8 2010 ve 2011 Yıllarındaki Ülkelere Göre Fotovoltaik Güç Kurulum Değerleri ve 2011
Yılında Gerçekleşen Kurulumların Kıtalara Göre Dağılımı ...................................................... 12
Şekil 1.9 2020 Yılı Fotovoltaik Sektörü Öngörüleri ................................................................. 14
Şekil 1.10 Fotovoltaik Sistemlerde Maliyet Değişimi ............................................................. 15
Şekil 1.11 Çizgi Odaklamalı Yoğunlaştırma ............................................................................ 16
Şekil 1.12 Nokta Odaklamalı Yoğunlaştırma .......................................................................... 17
Şekil 1.13 Heliostat Aynalarla Gelen Güneş Işınlarının Odaklanması .................................... 18
Şekil 1.14 Tipik Bir Güneş Hücresinin Işıma Altında Çalışma Şekli ......................................... 19
Şekil 1.15 Fotovoltaik Modül ve Dizi Arasındaki Yapım Şeması ............................................. 20
Şekil 1.16 Güneş Pillerin Seri Bağlantı Şeması ve Akım-Voltaj Karakteristiği ......................... 20
Şekil 1.17 Güneş Pillerin Paralel Bağlantı Şeması ve Akım-Voltaj Karakteristiği .................... 21
Şekil 1.18 Şebekeden Bağımsız Fotovoltaik Sistemlerin Şematik Diyagramı ......................... 22
Şekil 1.19 Şebekeye Bağlı Fotovoltaik Sistemlerin Basit Şematik Diyagramı ......................... 22
Şekil 1.20 Türkiye Enerji Arz ve Talebinin Gelişimi................................................................. 26
Şekil 1.21 Türkiye’nin Birincil Enerji Tüketimi ........................................................................ 26
Şekil 1.22 2010 Yılı Düz Kolektörlü Sıcak Su Sistemlerin Kurulu Kapasiteleri (Mwth) ............. 29
Şekil 1.23 2010 Yılı 1.000 Meskene Oranlanmış Toplam Kapasite Değerleri (Kwth/1.000) .... 30
xv
Şekil 1.24 Türkiye Güneş Enerjisi Haritası .............................................................................. 31
Şekil 1.25 Normalize Edilmiş Fotovoltaik Enerjisi Üretim Kapasitesi ..................................... 31
Şekil 1.26 Karaman İli’nin Güneş Enerjisi Haritası .................................................................. 32
Şekil 1.27 Karaman İli Güneş Enerjisi Santralleri için Uygun Alanların Bulunduğu Harita ..... 33
Şekil 1.28 Karaman İli Aylara Göre Sıcaklık Değişimi.............................................................. 34
Şekil 1.29 Karaman İli’ne Ait Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarları .................................... 35
Şekil 1.30 Karaman İli Aylara Göre Günlük Ortalama Global Işınım Enerjisi Değerleri ve
Günlük Ortalama Güneşlenme Süreleri ................................................................................. 36
Şekil 1.31 1kwp Kurulu Güce Sahip Fotovoltaik Sistemden Elde Edilen Enerjinin Aylara Göre
Günlük Ortalama Değerlerinin Dağılımı ................................................................................. 38
Şekil 1.32 Karaman İli Rüzgar Enerjisi Atlası ve Enerji Nakil Hatları ile Birlikte Trafo
Merkezlerinin Bulunduğu Noktalar (50 m’ de) ...................................................................... 39
Şekil 1.33 Karaman İli Elektrik Enerjisi Tüketim Değerleri ..................................................... 44
Şekil 1.34 Karaman OSB’de Tahsisi Yapılan ve Yapılmayan Arazilerin Haritası ...................... 46
Şekil 1.35 Aylara Göre OSB’de Tüketilen Elektrik Enerjisi Dağılımı ........................................ 48
Şekil 2.1 Karaman Karayolları Haritası (2013) ........................................................................ 62
Şekil 2.2 Yıllara Göre Karaman İli İhracat Rakamları .............................................................. 69
Şekil 2.3 Karaman İli Dış Ticaretin Yıllara Göre Dağılım Grafiği .............................................. 71
Şekil 2.4 Karaman İli Maden Haritası ..................................................................................... 80
Şekil 3.1 Karaman İli’nde Güneşten Elektrik Üretimi Yatırımları için Uygun Olduğu Öngörülen
Araziler ................................................................................................................................. 104
Şekil 3.2 Birinci Arazi için Üst Ölçekli Bölgeleme ................................................................. 108
Şekil 3.3 Birinci Arazi 4 No’lu Ada’da 1 MW Kapasiteye Sahip Bir Parsel ............................ 110
xvi
Kısaltmalar ve Simgeler
EİEB
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi
GES
Güneş Enerjisi Santrali
IPPC
Intergovernmental Panel on Climate Change,
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli
OECD
Organisation for Economic Co-operation and Development,
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
Mtoe
Milyon Ton Petrol Eşdeğeri
Mtep
Milyon Ton Eşdeğer Petrol
TWh
Terawatt Saat
GW
Gigawatt
AB
Avrupa Birliği
BIPV
Binaya Entegreli Fotovoltaik Sistem
TÜBİTAK
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu
CSP
Concentrated Solar Power,
Yoğunlaştırılmış Güneş Enerjisi
MW
Megawatt
FV
Fotovoltaik
FIT
Şebeke Besleme Tarifesi
EPIA
European Photovoltaic Industry Association,
Avrupa Fotovoltaik Endüstri Birliği
DC
Doğru Akım
AC
Alternatif Akım
Hz
Hertz
xvii
KWh
Kilowatt saat
GWh
Gigawatt saat
MWh
Megawatt saat
PVGIS
Fotovoltaik Coğrafi Bilgi Sistemi
EPDK
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu
BTEP
Bin Ton Eşdeğer Petrol
OSB
Organize Sanayi Bölgesi
KOSB
Karaman Organize Sanayi Bölgesi
DPT
Devlet Planlama Teşkilatı
URAK
Uluslar arası Rekabet Araştırmaları Kurumu
YGS
Yüksek Öğretime Geçiş Sınavı
SEGE
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması
Nomenclature D'unités Territoriales Statistiques,
NUTS
İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması
TÜİK
Türkiye İstatistik Kurumu
KMÜ
PVC
Polivinilklorür
AÇB
Asbestli Çimento Boru
DSİ
Devlet Su İşleri
xviii
MVA
Mega Volt Amper
GSYİH
Gayri Safi Yurt İçi Hasıla
GSKD
Gayri Safi Katma Değer
İBBS
İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması
Da
Dekar
TEDAŞ
Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
TEİAŞ
Türkiye Elektrik İletişim Anonim Şirketi
EÜAŞ
Türkiye Elektrik Üretim Anonim Şirketi
BOTAŞ
Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi
GAP
Güneydoğu Anadolu Projesi
AR-GE
Araştırma Geliştirme
EİE
Elektrik İşleri Etüt İdaresi
KTSO
Karaman Ticaret ve Sanayi Odası
MEVKA
Mevlana Kalkınma Ajansı
xix
1.
GENEL BİLGİLER
1.1. PROJE BİLGİSİ
21. yüzyıl modern çağı; Ekonomik gelişimin hayata geçirilmesi (E:Ekonomi), Enerji
harcamalarındaki artış (E: Enerji) ve Enerjideki artışın çevreye verdiği zarar (E: Environment,
Çevre ) olarak 3E olarak bilinen üç faktör üzerine odaklanmıştır. Burada önemli olan bu üç
şartın hepsinin bir arada sağlanabilmesidir. Eğer petrol ve türevi enerji kaynakları
kullanılarak üretilen enerjinin ortaya çıkardığı zehirli gaz yayılımını çok az miktarlara
çekilmek istenirse bu ekonomik olarak gelişimi engellemektedir. Ayrıca dünya nüfusun ile
doğru orantılı olarak büyüyen enerji talebindeki artış yukarıda sözü geçen 3E faktörünü
engellemektedir. Bu nedenlerden dolayı sınırlı miktarda bulunan petrol kaynaklı enerji
kaynaklarının seri üretimi ve global çevre konuları şu anda dünya üzerinde enerji politikasını
belirleyen başlıca iki faktördür. Bu iki önemli faktör ele alındığında yenilenebilir enerji
kaynaklarının tükenmez enerji kaynakları olması ve çevre üzerindeki etkilerinin oldukça az
olması gelecek yıllarda dünya’nın başlıca enerji kaynakları olacakları açıktır. Güneş enerjisi
odaklı yenilenebilir enerji türlerinin kaynağının sonsuz olması ve dünya üzerinde bulunan
herhangi bir yerde bu kaynağa ulaşılabilmesi nedeniyle yenilenebilir enerji kaynakları
içerisinde önemini ortaya çıkartmaktadır. Dünya üzerine düşen toplam güneş enerjisinin
miktarı, modern hayatın sürekliliğini koruyabilmesi için gerekli olan topla dünya enerji
tüketiminden 5 kattan daha fazla büyüklüğe sahiptir [1].
Yenilenebilir enerji, dünya üzerinde çeşitli kaynaklar şeklinde bulunmakta ve
sürdürülebilir enerji kaynağı türüdür. Yenilenebilir enerji kaynakları; jeotermal, hidroelektrik
enerji, biyokütle enerjisi, güneş termal teknolojisi, rüzgar enerjisi ve kullanımı hızla artan
fotovoltaik enerji sistemleridir. 8 ülke Dünya üzerindeki ham yakıt rezervinin % 81’ ine, altı
(6) ülke doğal gaz rezervinin % 70’ ine ve sekiz (8) ülke kömür rezervinin % 89’ una sahiptir.
Asya, Afrika ve Latin Amerika’nın yarsından fazlası kullandıkları enerjinin yarısından fazlasını
ithal etmektedirler. Bu ülkelerin çoğu bu maliyeti karşılayabilmek için yetiştirdikleri tahıl
ürünlerini aldıkları enerjiye karşılık düşük fiyatlarla dış ülkelere vermektedirler. Bu olay milli
gelirlerini olumsuz yönde oldukça etkilemektedir. Dünya nüfusu her yıl %1-1,2 oranında
artmaktadır ve bu orandan anlaşılacağı gibi her 60 yılda bir dünya nüfusu ikiye katlanacaktır.
2060 yılında dünya nüfusu 12 milyarın üzerinde olacağı umulmaktadır. Dünya nüfusunun en
çok arttığı ülkeler ise gelişmekte olan ülkeler olup, enerji talebinin en çok olduğu ülkelerdir.
Dünya üzerinde kullanılan enerjinin % 90 oranından daha fazlası fosil yakıtları ve
türevlerinden karşılanmaktadır. Bu enerji türünün kullanılmasından kaynaklanan zehirli
atıklar sonucu global ısınmaya neden olmaktadır ve dünya üzerinde iyi bilinen bu konu
üzerinde araştırma yapan üç (3) merkez (Amerika’da Princeton, Almanya’da Hamburg ve
Londra’da IPCC) geçen 70 yıl esnasında dünya sıcaklığının sırasıyla 2,3, 1,3 ve 1,7 0C arttığını
söylemektedirler. 1760 yılından beri CO2 miktarındaki artış oranı % 20 olup, metan gazı % 7
oranında artmıştır. Yeryüzü üzerine düşen enerji miktarı su buharı nedeniyle 100 Watt ve
CO2 varlığı nedeniyle 50 Watt değerlerine erişebilmektedir. Eğer CO2 yayılım oranı ikiye
katlanırsa, bu 4 Watt’lık bir artışa neden olacaktır. Daha ilginç bir sonuç ise bu durum su
1
buharı miktarını daha kötü boyutlara sürükleyecek ve atmosferde miktar olarak artacaktır.
Sonuç olarak 6 Watt’lık bir artış sadece su buharındaki artıştan kaynaklanacaktır.
Yağmur oranı geçen 100 yıl boyunca % 15 oranı kadar artmış ve artmaya da devam
etmektedir. Bu nedenle de deniz seviyesi 10,5 cm değeri kadar artmıştır. Bu artış oranı
sürekliliğini devam ettirirse gelecek 20 yıl içerisinde Bangladeş şehrini sular altında kalacağı
birçok bilim adamı tarafından öngörülmektedir. Çevre fiziği konularıyla ilgilenen üç (3)
merkez tarafından yapılan hesaplamalara göre eğer sıcaklık her 10 yılda bir 0,3 0C kadar
artarsa, deniz seviyelerindeki artışın 10 yılda bir 4 cm olacağı sonucu ortaya çıkmaktadır.
1998 yılı Aralık ayında Japonya’nın Kyoto şehrinde Birleşmiş Devletler tarafından
organize edilen ve tüm ulusların katıldığı ilk büyük global ısınma ve iklim değişiklikleri
konferansı düzenlenmiştir. Bu konferans CO2 yayılımına karşı ilk büyük adımdır. 2005 yılında
imzalanan Kyoto protokolü 2008 ile 2012 yılları arasında endüstriyel milletlerden yayılan
toplam sera gazlarının 1990 yılında yayılan gazların % 5 değerine kadar düşürülmesi ve bu
yayılımların miktarlarının azaltılması için yeni mekanizmaların geliştirilmesini deklare
etmektedir. En son yapılan konferans ile birlikte protokol süresi 1990 yılındaki sera gazı
yayılım değerinin %18 azaltılması kararı ile birlikte 2013-2020 yılları arasında uygulanmasına
devam edilmesi kararı alınmıştır [2,3].
Dünya üzerindeki hükümetler çevresel faktörlerden dolayı özellikle CO2 yayılımını
engellemek için yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına önem vermektedir. Birçok
OECD ülkeleri özellikle Avrupa ve Amerika da güçlü bir şekilde desteklenen bu alanda
önemli planlara ve hedefle sahiptirler. Hem sera gazının azaltılması hem de sürdürülebilir
enerjinin yaratılması; yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasının önünü açmaktadır.
Dünya nüfusunun ve endüstriyel senaryolarının ışığında, Dünya’nın birincil enerji
ihtiyacı ortalama yıllık %1,7 artışla 2002–2020 yılları arasında %60 değerinde büyüyeceği
öngörülmektedir. Başka bir ifade ile Dünya’nın enerji ihtiyacının karşılanması için 2020
yılında 16,5 milyar ton eşdeğer petrole ihtiyaç duyulacaktır. Tablo 1.1’ de enerji ihtiyacının
büyümesi ile ilgili olarak değişik senaryoların uygulanması ile 2030 yılında ortaya çıkan
enerji kaynakları tüketim değerleri verilmektedir. Bu veriler ışığında petrol türevi enerji
kaynaklarının günümüzde kullanma yüzdelerine bağlı kalarak 2030 yılında da %85 oranında
birincil enerji kaynağı olarak kullanılacağı hesaplanmaktadır [4].
2
Tablo 1.1 Dünya Toplam Enerji Tüketim Değerleri (Mtoe) [5]
Enerji Türü
Kömür
Petrol
Gaz
Elektrik
Isı
Biyokütle
Yenilenebilir Enerji
Toplam
a
1971
617
1893
604
377
68
641
0
4200
2002
502
3041
1150
1139
237
999
8
7075
2010
516
3610
1336
1436
254
1101
13
8267
2030
526
5005
1758
2263
294
1290
41
11.176
2002-2030(%)a
0,2
1,8
1,5
2,5
0,8
0,9
6,2
1,6
ortalama yıllık büyüme oranı
Dünya ülkelerinin büyüme istatistiklerine ve enerji tüketim senaryolarına bağlı
olarak küresel enerji talebinin ton eşdeğer petrol karşılıklarına bağlı olarak ülkelere göre
dağılımı Şekil 1.1’de verilmektedir. OECD ülkelerinin toplam enerji talebi yüzdeleri 2035
yılına kadar azalırken, Çin, Hindistan ve Orta Doğu ülkelerinin enerji talep yüzdeleri
artmaktadır. Burada Asya ve Orta Doğu ülkelerinde yükselen hayat standardı, 2035’ e kadar
küresel enerji talebini üçte birden fazla arttırmaktadır. OECD dışındaki ülkelerin dünya
enerji talebindeki payı 2010 yılında %55 iken, yeni politikalar senaryosuna bağlı olarak 2035
yılında bu pay %65 değerine çıkılması öngörülmektedir. Çin, 2035 yılına kadar enerji talep
artışını %65 oranında yükselterek, enerji kullanımdaki payını en çok yükselten ülke olacaktır.
Ayrıca Hindistan’ın ve yeni gelişen orta doğu ülkelerinin enerji talebindeki artış oranının 2
katına çıkacağı hesaplanmaktadır. OECD ülkelerinde ki bu artış oranı ise 2010 yılı ile
kıyaslandığı zaman %3 oranında kalmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynakları ile Dünya
elektrik enerjisinin karşılanma oranı 2012 yılında %20 seviyesinden, 2035 yılında %31
oranına çıkacaktır.
Şekil 1.1 Küresel Enerji talebi [6]
3
Yeni politikalar senaryosuna bağlı olarak küresel elektrik talebi 2035 yılına kadar
%70’in üzerinde artarak 32.000 TWh değerine ulaşacaktır. OECD ülkelerindeki elektrik
enerjisinin yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanma oranları, rüzgar (%47), biyoenerji
(%16), fotovoltaik (%15) ve hidro enerji (%11) olarak gerçekleşmektedir. En çarpıcı nokta
ise 2035 yılına kadar elektrik ihtiyacının karşılanması için gerekli olan 5890 GW’ lık kapasite
artımı 2011 yılındaki Dünya üzerinde kurulu kapasitenin üzerindedir. Şekil 1.2’de 2010-2035
yılları arasında enerji ihtiyacında başrol oynayan ülkelerin enerji üretimindeki değişimlerini
vermektedir.
Şekil 1.2 2010-2035 Yılları Arası Enerji Üretimindeki Değişim [6]
Gaz ve petrol ithalat ve ihracat değerlerine bakıldığında ise 2035 yılında Amerika
Birleşik Devletleri petrol ve gaz ihracat rakamları şu andaki Orta Doğu ülkelerinin ihracat
rakamlarının üzerine çıkıp, Dünya üzerinde petrol ve gaz tedarikçisi olarak ön plana
çıkacaktır. Göz çarpıcı diğer bir veri ise Çin, Hindistan, AB ülkelerinin gaz ithalat yüzdelik
payları ise %50’nin üzerinde artış gösterecek olmasıdır. Senaryolar ve veriler ışığında Dünya
da birkaç ülke dışında petrol ve gaz ithalatı bağımlısı olan ülkelerde ve paylarında artışlar
gözlenecektir. Burada gelecek 20 yılda karşımıza çıkacak en büyük problem enerji talebinin
karşılanamaması karşısında küresel boyutta krizlerin varlığı olacağıdır. Şekil 1.3’ de 2035
yılına kadar petrol ve gaz ithalat ve ihracat yüzdeliklerinin gelişmiş ülkelerdeki değişimi
verilmektedir.
4
Şekil 1.3 Seçilmiş Bazı Ülkelere Göre Net Petrol ve Gaz İthalatı Bağımlılığı (%) [6]
Güneş, modern biyokütle ve rüzgar enerjisi gibi yeni yenilenebilir enerji kaynakları
şu andaki enerji talebinin çok küçük bir kısmını karşılamaktadırlar. Dünya yüzeyine her yıl
ulaşan güneş ışınlarının enerjisi 80 milyar ton petrole (toe) eşdeğerdir. Bu değer her yıl
dünyada tüketilen enerjinin yaklaşık 10.000 katına eşittir ve kömür, petrol, doğal gaz ve
uranyum kaynaklarının tüm rezervlerinden elde edilen enerjiden daha fazladır. 80 Milyar
toe enerjinin yaklaşık 25 Milyar toe’si kıtalara, geriye kalan 55 Milyar toe enerji değeri ise
okyanuslara çarpmaktadır [7]. Güneş’ten elde edilen enerjinin ısı enerjisi (termal) ve elektrik
enerjisi olarak kullanılma uygulamaları yeryüzünde değişiklik göstermektedir. Bu
uygulamalar sıcak su elde edilmesi, alan ısıtma sistemleri, endüstriyel işlemler, soğutma
sistemleri, elektrik çevirim sistemleri olarak özetlenebilmektedir. Dünya’da uygulamada
olan farklı türdeki güneş termal sistemlerin toplam sayısı 2010 yılının sonunda 53 milyonu
aşmış bulunmaktadır. Bu sayının %85’i tek aileli evlerde kullanılan sıcak su hazırlama
sistemi, %10’u oteller, hastaneler, okullar ve apartmanlarda kullanılan sıcak su
sistemlerinden, geriye kalan %5’ lik kısım ise kombi sistemleri ile binaların ısıtılması,
soğutma sistemleri ve endüstriyel işlemlerdeki sistemlerden oluşmaktadır. 2011 yılında bu
sektörde çalışan insan sayısı 375.000 olarak tahmin edilmektedir. Dünya genelinde solar
termal sistemlerin kurulu kapasitesi 245 GWtermal olarak tahmin edilmekte ve toplam 350
milyon metre karelik kolektör alanına sahip bir uygulama sahasına sahiptir. Dünya
genelindeki yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen enerji türlerinin büyüklüğüne
bakıldığı zaman, güneş termal ısı sistemleri rüzgar enerjisinden sonra Dünya üzerindeki en
büyük kurulu kapasiteli yenilenebilir enerji kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır. 2011
yılında rüzgâr güç istasyonlarından elde edilen enerji değeri 514,0 TWh değerinde olup,
güneş termal sistemlerinden elde edilen enerji değeri ise 204,3 TWh olarak gerçekleşmiştir.
Güneş enerji dönüşüm sistemlerinden biri olan ve elektrik enerjisinin üretilmesinde
kullanılan fotovoltaik yenilenebilir enerji kaynağının 2005 yılında kurulu kapasitesi solar
termal sistemlerin 1/30’u büyüklüğünde iken 2011 yılında bu oran 1/3 değerine kadar
düşmüştür. Güneş termal sistemleri uygulamalarının 1900’lü yıllara dayandığını düşünürsek,
fotovoltaik güç sistemlerinin 1990’lı yılların başından günümüze geldiği nokta büyüme
oranının bir göstergesi olarak görülebilir. Sadece Güneş enerjisinden yararlanılarak elde
5
edilen enerji türlerine bağlı 2011 yılına kadar ki Dünya üzerinde kurulu toplam kapasite
değerleri Şekil 1.4’ de verilmektedir.
Şekil 1.4 Güneş Enerjisinden Elde Edilen Enerji Türlerine Göre Dünya’da Kurulu Toplam Kapasite Değerleri [8]
Güneş enerjisinin toplayıcılar vasıtasıyla ısı enerjisine dönüştürülerek doğrudan
sıcak su kullanımına ait dünya üzerindeki bireysel kurulumlarına ek olarak, yoğunlaştırıcı
toplayıcıların kullanılması ile 4000 0C’ ye ulaşan sıcaklık değerleri ile ısı enerjisinden elektrik
enerjisi üretilmesi üzerine Dünya üzerindeki uygulamalarda son yıllarda ön plana
çıkmaktadır. 1984-1990 yılları arasında kurulan büyük ölçekli yoğunlaştırılmış güneş santrali
(concentrated solar power; CSP) uygulamalarındaki hedeflenen değerlere ulaşılamaması
nedeniyle, 2004 yılına kadar bu teknoloji üzerine santral kurulumları askıya alınmıştır. 2005
yılından başlayarak bu teknoloji grubuna yapılan araştırma ve geliştirme yatırımları ile
verimlilikleri artmış ve İspanya, Hindistan, Amerika gibi tarım dışı arazilere kurulan MW
büyüklüğündeki santraller ile Dünya’daki toplam kurulu kapasiteleri 2.250 MWelek değerine
ulaşmış bulunmaktadır [9]. Şekil 1.5’de yıllara göre dünya üzerindeki toplam kurulu kapasite
değerlerinin değişimi verilmektedir. Tablo 1.2 ve 1.3’de ülkelere göre faaliyette olan ve
kurulum aşamasındaki CSP santrallerinin teknolojileri ile birlikte ülkelere göre dağılımı
verilmektedir.
6
Şekil 1.5 Yıllara Göre CSP Santrallerinin Kurulu Kapasite Değerleri [9]
Tablo 1.2 Ülkelere Göre Faaliyette Olan CSP Santrallerin Dağılımı [9]
Santral İsmi
Ülke
Acme solar thermaltower
Alvarado 1 (La Risca)
Andasol 1
Andasol 2
Andasol 3
Archimede
Arcosol 50 (Valle 1)
Aste 1A
Aste 1B
Astexol II
AugABDtinFresnel 1
BerryPetroleum EOR plant
BrightSource SEDC
Coalinga
Coomatower
CTAER variablegeometry solar test facility
Daegu Solar PowerTower
Hindistan
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İtalya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
Fransa
ABD
İsrail
ABD
Avustralya
İspanya
Güney
7
Kurulu
Güç
2.50 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
5.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
1.00 MW
6.00 MW
29.00 MW
0.20 MW
Tipi
Kule
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Fresnel
Parabolik
Kule
Kule
Kule
Kule
Kule
E CubeEnergyDish pilot plant
Kore
Çin
Extresol 1
Extresol 2
Gemasolar
Guzman (Termosolar Soluz Guzman)
Helioenergy 1
Helioenergy 2
Helios 1
Helios 2
Holaniku
IbersolPuertollano
IIT Madras R&D facilities
Kimberlina STPP
La Africana
La Dehesa (Samcasol 2)
La Florida (Samcasol 1)
Lake Cargelligo
Lebrija 1
Liddell Solar Thermal Station
Majadas
Manchasol 1
Manchasol 2
Minera El TesoroTermosolar
Moron
National Solar ThermalPowerPlant
Nevada Solar One
Olivenza 1
Orellana
Palma del Rio I
Palma del Rio II
PS10
PS20
PuertoErrado 1
PuertoErrado 2
Saguaro
SEGS I
SEGS II
SEGS III
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
ABD
İspanya
Hindistan
ABD
İspanya
İspanya
İspanya
Avustralya
İspanya
Avustralya
İspanya
İspanya
İspanya
Şili
İspanya
Hindistan
ABD
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
ABD
ABD
ABD
ABD
8
1.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
20.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
2.00 MW
50.00 MW
5.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
3.50 MW
50.00 MW
6.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
1.00 MW
64.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
11.00 MW
20.00 MW
1.40 MW
30.00 MW
1.00 MW
14.00 MW
30.00 MW
30.00 MW
Stirling
Çanak
Parabolik
Parabolik
Kule
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Fresnel
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Kule
Parabolik
Fresnel
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Kule
Kule
Fresnel
Fresnel
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
SEGS IV
SEGS IX
SEGS V
SEGS VI
SEGS VII
SEGS VIII
Shiraz CSP demonstrationplant (MehrNirooproject)
Sierra SunTower
Solaben 2
Solaben 3
Solacor 1
Solacor 2
Solnova 1
Solnova 3
Solnova 4
Termesol 50 (Valle 2)
The Ben-GurionNational Solar Energy Center
TSE1 - PT
WeizmannInstitute of Science
Yanqing Solar ThermalPower
ABD
ABD
ABD
ABD
ABD
ABD
İran
30.00 MW
80.00 MW
30.00 MW
30.00 MW
30.00 MW
80.00 MW
0.25 MW
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
ABD
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İspanya
İsrail
Tayland
İsrail
Çin
5.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
Kule
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Kule
Kule
5.00 MW
1.00 MW
Tablo 1.3 Ülkelere Göre Yapım Aşamasındaki CSP Santrallerin Dağılımı [9]
Sistem Adı
Ülke
Abhijeet
Alba Nova 1
Arenales
Caceres
Casa del AngelTermosolar (Casas de
losPinos)
Casablanca
CPI Golmud Solar ThermalPowerPlant
Hindistan
Fransa
İspanya
İspanya
İspanya
CrescentDunes
ABD
DelinghaSupconTowerPlant
Diwakar
Çin
Hindistan
EnerstarVillena
İspanya
İspanya
Çin
9
Kurulu
Güç
50.00 MW
12.00 MW
50.00 MW
50.00 MW
1.00 MW
50.00 MW
100.00
MW
110.00
MW
50.00 MW
100.00
MW
50.00 MW
Tipi
Parabolik
Fresnel
Parabolik
Parabolik
Stirling
Çanak
Parabolik
Parabolik
Kule
Kule
Parabolik
Parabolik
Extresol 3
Gaskell Sun Tower
İspanya
ABD
Genesis Solar
ABD
GodawariGreenEnergy
Gujarat
Gujarat Solar One
Himin Solar Fresnel Demo Plant
HuanengSanya
HyderValley Solar Energy Project
Hindistan
Hindistan
Hindistan
Çin
Çin
ABD
Ivanpah SEGS
ABD
Kaxu Solar One
Güney Afrika
Khi Solar One
KoganCreek
KVK Energy
Güney Afrika
Avustralya
Hindistan
MeghaEngineering
Mojave Solar
Hindistan
ABD
Petroleum Development Oman EOR
plant
Rajasthan Sun Technique - Dhursar
Umman
Shams 1
Hindistan
Solaben 1
Solaben 6
Solana
Birleşik Arap
Emirlikleri
İspanya
İspanya
ABD
Termosol 1
Termosol 2
YumenGansu Solar Thermal Pilot Plant
İspanya
İspanya
Çin
50.00 MW
245.00
MW
250.00
MW
50.00 MW
20.00 MW
25.00 MW
2.50 MW
1.50 MW
325.00
MW
377.00
MW
100.00
MW
50.00 MW
44.00 MW
100.00
MW
50.00 MW
250.00
MW
Parabolik
Kule
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Fresnel
Fresnel
Parabolik
Kule
Parabolik
Kule
Fresnel
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
100.00
MW
100.00
MW
50.00 MW
50.00 MW
280.00
MW
50.00 MW
50.00 MW
10.00 MW
Fresnel
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Parabolik
Yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde yer alan Güneş enerjisinden elektrik enerjisi
üretim kapasitesi 2011 yılında %73,3 oranında artış göstermiş olup, şu ana kadar ki en
büyük büyüme oranı yakalanmıştır. Dünya üzerinde toplam güç kurulu kapasite değeri ise
10
son 5 yıldaki 10 katlık kapasite artışı sonucunda, 29,3 GW değerinden 63,4 GW değerine
ulaşmıştır. Almanya 2011 yılında 24,8 GW’lık toplam kurulu kapasite değeri ile şu anda
Dünya lideri olmakla birlikte İtalya 12,8 GW’lık değeri ile ikinci sıraya yerleşmiş
bulunmaktadır. Güneş güç sistemlerinin yenilenebilir enerji kaynakları içerisindeki payı %6,5
olmasına rağmen, 2011 yılında yenilenebilir enerji sistemlerinin %20 oranında büyümesine
katkıda bulunmuştur.
Şekil 1.6 Güneş Enerjisi Kaynaklı Güç Santrallerinin Yıllara Göre Toplam Kurulu Güç Kapasiteleri [10]
Fotovoltaik güç sistemlerinin yıllara göre kurulum değerleri göz alındığında ise 2007
ile 2011 yılları arası yıllık %70’lik büyüme oranı yakalanmıştır. 2001 yıllarında MW
seviyesinde olan dünya üzerindeki toplam kurulu güç değerleri 2012 yılına geldiğimizde yıl
başına 30 GW’lık fotovoltaik sistem kurulumdan bahsedilmektedir. Şekil 1.7’de 2015 yılına
kadar ülkelerde uygulanan politikalara bağlı olarak fotovoltaik sistemlerin yıllık kurulum
kapasitelerini ve yıllık büyüme oranlarını gösteren grafik verilmektedir. 2009-2010 yıllarında
başta Almanya, İtalya, Çin ülkelerinde uygulanan alternatif enerji kaynakları ile ilgili
hükümet programları ile %180’e yakın bir büyüme oranı elde edilmiş olup, 2012 yılında bu
oran %10 seviyesinde kalmıştır. Bunun temel sebebi ise gelişmiş ülkelerde verilen teşviklerin
hedeflenen kurulum kapasitelerine ulaşmasından dolayı azalmasından kaynaklanmaktadır
fakat 2013 yılından itibaren diğer gelişmekte olan ve OECD ülkelerindeki hükümet
programları ile fotovoltaik sistemlerin büyüme oranlarında tekrar bir ivme yakalayacaktır.
2010-2011 yıllarında gerçekleşen toplam 47 GW’lık fotovoltaik güç sistem kurulumunun
ülkelere göre dağılımına bakıldığında Almanya ve İtalya iki lider ülke olarak ön plana
çıkmaktadır. Bu ülkelerde tarım arazisi olmayan atıl vaziyette fazla arazi olmamasına
rağmen bu değerlere ulaşılması ülke politikalarındaki enerji konusunun ne kadar önemli
olduğunu ortaya çıkartmaktadır.
11
Şekil 1.7 Fotovoltaik Güç Sistemlerinin Yıllık Kurulu Kapasitelerinin Yıllara Göre Dağılımı [11]
Şekil 1.8 2010 ve 2011 Yıllarındaki Ülkelere Göre Fotovoltaik Güç Kurulum Değerleri ve 2011 Yılında
Gerçekleşen Kurulumların Kıtalara Göre Dağılımı [12]
12
1.1.1.
Dünyada Fotovoltaik Pazar Büyüklüğü ve Mali Yapısı
FV uygulamalarının en önemli gelişimi 1990 yılların başlarında uygulanmaya
başlayan binaya entegreli fotovoltaik uygulamalardır (BIPV). Bu uygulama alanında
fotovoltaik modüller, pencere, çatı veya dış cephede kullanılmaktadır. Almanya ve
Japonya’nın önderliğinde yürütülen çatı programları ile fotovoltaik endüstrisinde büyük bir
atılım yapılmıştır. Çatı programı ile birlikte Almanya hükümeti 1.000 çatı, Japonya ise 70.000
çatı olarak bu projeye başlamışlardır. Almanya da yürürlüğe giren proje içeriğinde
fotovoltaik güç sistemlerinin kurulduğu evlerde Almanya hükümeti üretilen elektrik enerjisi
için yüksek oranda geri ödeme oranı oluşturulmuş ve her kWh enerji başına 0,5 $
sübvansiyon sağlamıştır. Fakat en büyük başarı Japonya da gerçekleşmektedir. Japonya’daki
hükümet FV sistemi kullanan evler için toplam FV sistemin maliyetinden %30 oranında
indirim yapmaktadır ve ayrıca elektrik faturaları üretilen FV enerji ile şebekeden kullanılan
enerji arasındaki fark üzerinden belirlenmektedir. Almanya ve Japonya tarafından
uygulanan büyük bütçeli teşvik programları ile fotovoltaik pazar payı 1990-2000 yılları
arasında ortalama %40’lık büyüme oranına kadar çıkmış ve birkaç MW mertebesindeki
Dünya üzerinde kurulu güç değeri, 2000’li yıllarda 300 MW mertebesine ulaşmıştır. Cömert
olarak sayılabilecek bu teşvik modelleri 50 ülke tarafından kopyalanarak kendi ülkelerinde
uygulanmaya başlanmış, bu modellerin isimleri “şebekeye besleme tarifesi, FIT” olarak
isimlendirilmiştir. Büyük bir büyüme ivmesi yakalayan fotovoltaik sektörü hızla bir endüstri
haline dönüşerek, bir sektör haline dönüşmüştür. 2007 yılında başlayan ekonomik kriz ile
birlikte ülkelerin yaşadığı finansal sıkıntılar ve sosyal baskılar nedeniyle Avrupa’da ki
fotovoltaik hücre üretimi doğu bloğu ülkelere kaymış, özellikle Çin’in devreye girmesiyle
yıllık üretim kapasitesi GW seviyelerine ulaşmıştır. 2010 yılından sonra ortaya çıkan rekabet
ortamı ve güçlü büyüme potansiyeli ile teşviksiz finansman modelleri üzerine fotovoltaik
sektörü büyüme hedeflerini yenilemektedir. Tablo 1.4’de 2006-2010 yılları arasında
fotovoltaik endüstrisinin büyüme parametreleri özetlenmektedir.
Tablo 1.4 Fotovoltaik Sektörü Temel Büyüme Parametreleri [13]
Toplam iş hacmi (milyar USD)
~10
~17
~40
~30
~60
~60
Toplam doğrudan çalışan sayısı 70.000 100.000 111.000 186.000 430.000 430.000
Yıllık pazar büyüklüğü (GW)
1,4
2,4
6,2
6,2
14,2
14,2
Tablo 1.5 Fotovoltaik Sektörü Toplam Satış (Ciro) 2010 Yılı Gerçeklemesi ve 2020 Yılı Öngörüsü [13]
Yıl
Yıllık Pazar büyüklüğü
c-Si/ince film
Modül
Evirici
Denge bileşenleri
Kurulum
Toplam
2010
17GW
80/20
27,2 milyar Euro
3,7 milyar Euro
6,0 milyar Euro
9,8 milyar Euro
46,7 milyar Euro
13
Yıllık büyüme
%25/yıl
%14/yıl
%17/yıl
%22/yıl
%22/yıl
%17/yıl
2020
160GW
60/40
99,2 milyar Euro
17,6 milyar Euro
44,5 milyar Euro
71,7 milyar Euro
233,0 milyar Euro
Avrupa Birliği ülkeleri, 2020'ye kadar sera etkisi yapan gazların salınımının 1990'a
göre yüzde 20 oranında azaltılması konusunda uzlaşmıştır. Bu anlaşma kapsamında AB
sınırları içinde tüketilecek enerjinin yüzde 20'sinin yenilenebilir kaynaklardan elde edilmesi
benimsenmiştir. Ayrıca, 2020 yılına kadar enerji verimliliğinin %20 arttırılması
hedeflenmiştir. Bu hedef 20–20–20 hedefi olarak, AB strateji raporlarına geçmiştir.
Avrupa’da fotovoltaik sektöründe etkin bir kuruluş olan Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği
(EPIA), fotovoltaik payının tüm enerji üretiminde % 12’ye çıkması için güçlü bir politika
oluşturmuştur. Şekil 1.9’da 2020 yılı için farklı senaryolara bağlı olarak fotovoltaik
endüstrisinin büyüme eğrileri gösterilmektedir. EPIA’nın politika destekli öngörüsünde
planladığı 2011 yılı kurulumunun, gerçekte daha fazla çıkması bu hedefin yakalanması
yolunda önemli bir adımdır.
Şekil 1.9 2020 Yılı Fotovoltaik Sektörü Öngörüleri [14]
2020 yılına kadar fotovoltaik endüstrisindeki maliyet yüzdeliklerinin değişimi kurulum
maliyetlerinin artması fotovoltaik modüllerinin maliyet yüzdelerinin azalması olarak
karışımıza çıkmaktadır. Fotovoltaik endüstrisinin büyümesi ile çalışan sayısının artması
maliyetlerinin yüzdelik olarak artmasına neden olurken, fotovoltaik hücre ve modül
teknolojilerinin gelişimi ile buradaki maliyet yüzdesi azalmaktadır. Ülkemiz açısından
düşündüğümüzde her ne kadar fotovoltaik hücre üretimi konusunda herhangi bir üretim
tesisi olmamasına rağmen, diğer sektörlerde ortaya çıkan teşvik ile birçok özel sektör bu
konularda yatırım yapmaya başlamışlardır. İleride özellikle ülkemizin 450-500 GW’lık
fotovoltaik enerji üzerine gerçekleştirilebilir potansiyeli göz önüne alındığında istenilen
14
pazar büyüklüklerine ulaşılması durumunda ülkemiz de yabancı yatırımcıların özellikle
fotovoltaik modül üretimi için teşebbüslerde bulunacağı öngörülebilmektedir. Bu nedenle
enerji ihtisas bölgelerinin önemi ön plana çıkmaktadır.
Şekil 1.10 Fotovoltaik Sistemlerde Maliyet Değişimi [15]
1.1.2.
Güneş Enerjisinin Elektrik Enerjisine Çevirim Teknolojileri
1.1.2.1. Güneş Enerjisi Yoğunlaştırıcıları
Güneş ışınımından faydalanma yöntemlerinin başında güneş ışınımını üzerine
toplayarak, bu enerjiyi kullanan güneş toplayıcıları gelmektedir. Güneş enerjisi toplayıcıları,
güneş ışınımından kazandıkları enerjiyi bir akışkana veren bir çeşit ısı değiştiricisi olarak
kabul edilebilir. Düz toplayıcılar toplam güneş ışınımını kullanarak çalışırken, yoğunlaştırıcı
toplayıcılar genellikle direkt güneş ışınımını kullanırlar. Fakat daha yüksek sıcaklık elde
etmek için düz toplayıcılar yerine ışınımı belli bir noktada toplamak için değişik geometrili
odaklayıcılar kullanılarak kızgın su, doymuş buhar ve kızgın buharın elde edilmesi mümkün
olmaktadır. Güneş enerjisi toplayıcıları genel olarak sabit ve hareketli toplayıcılar olarak
sınıflandırılabilir. Sabit toplayıcılar ile sıcaklığı 60-200 C’ye kadar olan uygulamalarda
kullanılmaktadır. Hareketli toplayıcılar ise yüksek sıcaklık uygulamalarda tercih
edilmektedir. Hareketli toplayıcılardan çizgisel odaklayıcılarla 300-400 C sıcaklığa kadar,
noktasal odaklayıcılarla 1500 C kadar sıcaklıklar elde edilebilmektedir.
-
Tek eksende güneş izleyici sistemleri
Parabolik toplayıcılar yüksek sıcaklık uygulamalarında kullanılan ve güneş enerjisini
belirli bir merkeze yoğunlaştırma yapan ısıl sistemlerdir. Yoğunlaştırıcı sistemlerle direkt
güneş ışınımından yararlanarak yüksek sıcaklıkta buhar üretilebilmekte ve elektrik
15
üretiminde veya yüksek sıcaklık ihtiyacı duyulan sistemlerde kullanılabilmektedir.
Yoğunlaştırıcı ısıl sistemlerin en yaygını silindirik parabolik oluk toplayıcılardır. Bu
toplayıcılar odak noktalarından geçen çizgisel borular içerisindeki sentetik yağı 400 °C
sıcaklılara ısıtarak, ısı değiştirici ile kızgın buhar elde edilebilmektedir. Bu sistemlerde güneş
enerjisini elektrik enerjisine çevirim verimlilikleri maksimum %24 ve gün boyunca ortalama
%14 civarında olabilmektedir. Kesiti parabolik olan toplayıcıların iç kısmındaki yansıtıcı
yüzeyler, güneş ışınlarını odakta yer alan siyah bir yutucu boruya veya borulara odaklanır.
Yutucu boruda dolaştırılan sıvıda toplanan ısı ile elde edilen buhardan elektrik üretilir.
Sistem doğu-batı, kuzey-güney ve polar eksende yerleştirilebilmekle beraber, güneşi doğubatı veya kuzey-güney yönünde tek eksende takip etmektedir.
Yansıtıcı
Toplayıcı
Şekil 1.11 Çizgi Odaklamalı Yoğunlaştırma [16]
-
İki eksende güneş izleyici sistemleri
Diğer bir tür yoğunlaştırıcı sistem olan parabolik çanak sistemler, iki eksende güneşi
takip ederek, güneş ışınlarını odaklama bölgesine yoğunlaştırırlar. Çanak sistemin odak
noktasında bulunan sıcak hava motoru olarak da bilinen stirling motoru sayesinde,
yoğunlaştırılan ısının mekanik harekete çevirilmesi işlemi gerçekleştirilmektedir. Isınan gazın
(hava, azot veya helyum) pistonu itme prensibine dayanan nokta odaklamalı yoğunlaştırma
sistemlerinde sıcaklık değeri 1000 0C’ ye kadar ulaşabilmektedir. Piston şaftına bağlı olan bir
alternatör ile elektrik üretimi sağlanmaktadır. Bu tür sistemlerde ısı enerjisinin elektrik
enerjisine çevirim verimliliği %32 değerlerine kadar çıkabilmektedir.
16
Şekil 1.12 Nokta Odaklamalı Yoğunlaştırma [17]
-
Kule santral sistemi
Merkezi alıcı sistemlerde ise; tek tek odaklama yapan ve heliostat adı verilen aynalardan
oluşan bir alandan oluşmaktadır. Bu sistemde güneş ışınları, bir kule üzerine monte edilmiş
ısı değiştiricisine yansıtarak yoğunlaştırma yaparlar. Düz aynalarla yapılan bu yansıtmayla
yoğunlaştırma oranı 1000’e veya daha fazla yapılabilir. Merkezi yutucu-heliostat sistemler
ile bir (1) MW ile 100 MW arasında değişebilen elektrik güç santralleri kurulabilmektedir.
Merkezi kulenin yüksekliği, şekli ve heliostat alanın yoğunluğu kurulan santralin
performansını belirler [18, 19].
17
Şekil 1.13 Heliostat Aynalarla Gelen Güneş Işınlarının Odaklanması [13, 17]
1.1.2.2. Fotovoltaik
Güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretilmesi alışmaları 1800’lü yılların sonlarına
doğru elektroliz deneylerinde ışık altında gözlenen gerilim oluşmasıyla ortaya çıkmıştır.
1900’lü yılların başında ilk ışık altında güneş hücresi çalışmalarında elde edilen verimlilik
değerleri %0,001 basamaklarında iken şu anda ulaşılan modül verimlilik değerleri %20
civarındadır. Güneş hücrelerinden elde edilen elektrik enerjisi güneş ışınım enerjisine bağlı
olarak anlık olarak üretilmekte olup, üretilen elektrik enerjisi yapı içerisinde
depolanamamaktadır. Güneş hücresinin çalışma prensibi Şekil 1.14’de görüldüğü gibi, ışık
metal kontaklar arasından güneş pili malzemenin içerisine girerek yarıiletken materyal
çerisinde atomlara bağlı olan elektronlara enerjisini aktararak, yeterli enerjiye sahip
elektronların bir üst enerji bandı olan iletkenlik bandına çıkmasına yardımcı olur. Hücre
içerisinde bulunan p-n eklemi aynı yüke sahip tüm serbest taşıyıcıların aynı yönelimde
hareket etmelerini sağlar. Eğer güneş pilinin alt ve üst kontaklarına bir elektrik yükü
bağlanırsa, elektronlar bu yükten geçerek devreyi tamamlayacaklardır. Böylece güneş
ışınlarından gelen enerji bu yük tarafından tüketilen elektriksel enerjiye çevrilir.
18
Şekil 1.14 Tipik Bir Güneş Hücresinin Işıma Altında Çalışma Şekli
-
Fotovoltaik Modüller, Sistemler ve Uygulamalar
Fotovoltaik güç sistemlerinden elde edilen elektrik geniş bir uygulama alanında
kullanılmaktadır. Bu geniş çaplı uygulama alanları küçük çaplı tüketici üretimleri için güç
kaynaklarından şebekeyi besleyen büyük çaplı güç istasyonlarına kadar mevcuttur.
Herhangi bir uygulama sahasında kullanılabilir enerji sağlamak için, her bir güneş
hücreleri istenilen akım ve voltaj değerlerini vermesi amacıyla birlikte bağlanabilirler ve
bunlar çalıştıkları ortamda çevresel etkiler sonucu ortaya çıkan zararlardan korunmak
zorundadırlar. Bu elektriksel bağlantıyı ve çevresel zararlardan korumayı sağlayan birime
genellikle fotovoltaik modül adı verilir. Modül tek başına yada diğer aynı modül çeşitleriyle
elektriksel olarak bağlanmış şeklinde kullanılır. Benzer modüllerin birbirleriyle elektriksel
olarak bağlanması sonucu ortaya çıkan yapıya fotovoltaik örgü (Photovoltaic array) adı
verilir. Şekil 1.15’ de bunlar şematik olarak gösterilmektedir.
19
Şekil 1.15 Fotovoltaik Modül ve Dizi Arasındaki Yapım Şeması
-
Güneş Hücrelerinin Elektriksel Bağlantıları
Tek bir pilin elektriksel çıkışı pilin dizaynına ve seçilen yarıiletkene bağlıdır. Fakat
genellikle tek bir pil birçok uygulama için yetersizdir. Yeterli şekilde elektriksel güç sağlamak
için pillerin çoğu elektriksel olarak bağlanabilirler. İki temel bağlantı metodu vardır; seri
bağlantı; her bir pilin üst kontağı diğer pilin alt kontağı ile bağlıdır ve bu bağlantı art arda
devam eder, paralel bağlantı; tüm pillerin üst kontakları ve alt kontakları sadece
birbirleriyle bağlıdır. Her iki durumda pillerin grupları için iki elektriksel bağlantı mevcuttur.
Şekil 1.16’da örnek olarak üç tek pilin seri bağlantısını göstermektedir ve bağlanan
pillerin sonucunda ortaya çıkan grup genel olarak seri bağlı olarak belirtilir. Bağlantının akım
çıkışı tek bir güneş pilinden elde edilen akıma eşittir. Bağlantıda yer alan tüm güneş
pillerinden gelen voltajların eklenmesi sonucunda çıkış voltajı elde edilir ve voltaj çıkışı 3Vcell
değerine eşit olur.
Şekil 1.16 Güneş Pillerin Seri Bağlantı Şeması ve Akım-Voltaj Karakteristiği
20
Seri bağlantıda pillerin iyi bir şekilde akıma bağlı kalarak eşleştirilmesi oldukça
önemlidir. Eğer bir güneş pili diğer güneş pillerden aynı şartlar altında oldukça düşük akım
üretirse, seri bağlantı daha düşük akım seviyesinde çalışacak ve geriye kalan güneş pilleri
maksimum güç noktalarında çalışmayacaklardır. Bu olay ayrıca bağlantının kısmi olarak
gölgelenmesi durumunda da ortaya çıkacaktır.
Şekil 1.17’de örnek olarak üç tek pilin paralel bağlantı şeklini göstermektedir. Bu
durumda, güneş pili grubundan elde edilen akım her bir pilin akım değerlerinin
toplanmasıyla elde edilir yani akım değeri 3 Icell değerine eşit olacaktır. Fakat voltaj
değerinde bir değişiklik olmaz ve bir tek güneş pilin voltaj değerine eşit olur.
Şekil 1.17 Güneş Pillerin Paralel Bağlantı Şeması ve Akım-Voltaj Karakteristiği
Maksimum çıkış elde etmek için her bir pilin birbirleriyle iyi bir şekilde eşleştirilmesi
oldukça önemlidir. Seri bağlantıdan farklı olarak bu kez paralel bağlantıda önemli parametre
voltaj değeridir. Birbirlerine paralel olarak bağlanacak olan pillerin aynı voltaj değerine eşit
olmak zorundadır. Eğer maksimum güç noktasındaki voltaj değeri önemli derecede diğer
pillerin birinde farklı ise bu olay pillerin maksimum güç noktalarında çalışmalarına engel
olacaktır. Düşük voltaj değerli pil kendisinin açık devre voltaj değerine doğru ilerlemeye
başlayacak daha iyi piller maksimum güç noktalarından daha düşük değerlerindeki voltaj
değerlerine doğru zorlanacaklardır. Bütün bu durumlarda güç seviyesi uygun değerin
aşağısında azalacaktır.
Fotovoltaik sistem dizaynında iki temel sistem şekli vardır. Bunlar şebekeden
bağımsız (stand alone) ve şebekeye bağlı (grid-connected) sistemlerdir. Şekil 1.18’de basit
bir dizaynı gösterilen şebekeden bağımsız sistem diğer güç kaynaklarından bağımsız çalışan
kurulumlardır. Bu sistem güneş ışığının olmadığı veya güneş ışınımının az olduğu
durumlarda enerji sağlamak amacıyla depolama birimleri içerebilir. Şebekeden bağımsız
sistemler ayrıca Otonom Sistemler olarak isimlendirilirler.
21
Şekil 1.18 Şebekeden Bağımsız Fotovoltaik Sistemlerin Şematik Diyagramı
Bununla birlikte şebekeye bağlı sistemler yerleşim alanlarında kullanılan şebeke ile
paralel olarak çalışırlar. Şekil 1.19’da gösterilen sistem şebeke dağıtım sistemi içerisine
enerji vermek veya şebekeden beslenen yüklere güç vermek amacıyla kullanılırlar.
Şekil 1.19 Şebekeye Bağlı Fotovoltaik Sistemlerin Basit Şematik Diyagramı
22
Güç Dengeleyicileri (Balance of system)
Güç dengeleyici ünitenin avantajı uygun koşullar altında çalışan sistemi güvenli hale
getirmek için bazı elektriksel dengeleyici ekipmanlarını içermesidir. Örgü durumunda yüksek
çıkış değerleri maksimum güç noktasında elde edilir. Maksimum güç noktasında voltaj ve
akım değerleri ışınım seviyesi ve sıcaklıkla değiştiği için örgünün maksimum güç noktasını
izleyen kontrol ekipmanlarını içermek olağandır. Yaygın olarak bu kontrol sistemi
Maksimum Güç Noktası İzleme (Maximum Power Point Tracker MPPT) olarak bilinir. MPPT
elektriksel bir devredir ve FV örgünün gördüğü etkin yük direncini kontrol edebilir. Bu
nedenle sistem çalışma esnasında I-V karakteristiği üzerinde noktaları kontrol eder. MPPT
düzenli aralıklarda mevcut çalışma noktalarının her iki tarafındaki güç seviyelerini kontrol
ederek çalışır. Şebekeye bağlı sistemlerde MPPT çeviriciler içerisinde yer alır. Eğer güçteki
artma tek bir doğrultuda gözleniyorsa, MPPT gücün maksimum noktasına ulaştığı noktaya
kadar çalışma noktasını aynı yönelime taşır.
DC yükler devre içerisine konulduğu zaman FV örgüden elde edilen voltaj değerini
yükün girişi için gerekli olan voltaj seviyesine çevirmek amacıyla kullanılan DC-DC çeviricileri
içermek gerekli olabilir. Depolama ünitelerinin olduğu sistemlerde aküler üzerinde
olabilecek zararları önlemek ve yük oranını kontrol etmek için, yük kontrol devrelerinin de
yer alması gereklidir [20].
Evirici (Inverter)
Eğer FV sistem içerisinde alternatif akımla çalışan yükler var ise FV örgünün DC
çıkışını AC çıkışa çeviren eviricinin yer alması gerekir. FV sistemlerde olduğu gibi
çeviricilerde iki kısma ayrılabilirler. Bunlar şebekeye bağlı (grid-connected, line-tied, utilityconnected, on-grid) ve şebekeden bağımsız(off-grid) sistemlerde kullanılan çeviricilerdir.
Evirici giriş voltajı FV örgünün dizaynına, istenilen çıkış karakteristiklerine ve evirici
tipine bağlı olarak değişir. Şebekeye bağlı eviriciler ise genellikle 110 V değerinden daha
yüksek değerlerde çalışırlar. Fotovoltaik sistemler için eviriciler yüksek çevirim verimliliğine
sahip olarak dizayn edilirler (genellikle %90’dan büyük verimlilik). Verimlilik eviricinin
çalışma noktası ile değişiklik gösterir fakat genellikle kapasite oranının %30 ile %50 arasında
maksimum değerine ulaşır ve güç seviyesindeki artma ile küçük bir azalma gösterir. Bununla
birlikte verimlilik genellikle toplam güç seviyesinin %10 civarı altındaki seviyede önemli
ölçüde azalır.
Kuzey ve Orta Avrupa da ki yerleşim alanlarında, düşük ışık seviyelerinde ve bundan
dolayı düşük ışınım gücü seviyelerinde performans tüm sistem verimliliği üzerinde önemli
bir etkiye sahip olabilir. Bu nedenle düşük ışınım güçlerinde yüksek çevirim verimliliklerinin
korunması için FV örgü kapasitesinin %75-80 civarında evirici kapasitesi olması gerekir.
Evirici, şehir şebekesinde meydana gelen voltaj ve frekans değerlerindeki normal inip
çıkmalar için problemsiz çalışmalıdır. Bu nedenle çalışma aralığı AC şehir şebeke kısmındaki
durumlara göre belirlenir. Şebekedeki voltaj ve frekans değerleri ülkelere göre değişiklik
23
göstermektedir. Avrupa da tek fazlı devreler için şebekelerin standart frekans ve voltaj
değerleri 230 V ve 50Hz, Japonya da 101/202 V ve 50/60 Hz, Amerika da 120/240 ve
60 Hz’ dir. Üç fazlı devreler için Avrupa da ki standart frekans ve voltaj değerleri 380/400 V
ve 50 Hz, Japonya da 202 V ve 50/60 Hz, Amerika da 480 V ve 60 Hz dir. Bu standart
değerler için çevirici voltaj için + %10 ve - %15 ve frekans için %1 toleransı içerisinde hiç bir
problem olmaksızın sürekli çalışmalıdır.
Eğer eviricinin AC çıkışında güç faktörü (power factor) azaltılırsa, güç dağıtım
sisteminde voltaj değerinde iniş çıkışlar meydana gelir. Bu nedenle çeviricinin AC çıkışında
güç faktörünün düşmesinin olmaması önemlidir. Güç çarpanı %100 olması ideal durumdur.
Evirici verimliliğini arttırmak için devre teknolojisi oldukça önemlidir. Yarıiletken
anahtarlama cihazlarının iletim kayıplarının azaltılması, anahtarlama tarafından oluşan
kayıplar ve kablolama ile oluşan kayıpların azaltılması ile çevirici verimliliğinin artmasında
önemli faktörlerdir [21].
1.1.3.
Türkiye’nin Enerji Görünümü
1975 yılından başlayarak Türkiye’nin elektrik ihtiyacı ekonominin büyümesi ve
nüfusun artmasına bağlı olarak eksponansiyel olarak artmaktadır. 1975 ile 2008 yılları
arasında tüketilen elektrik enerjisi rakamlarına bağlı kalınarak geliştirilen modellerle ile
2023 yılında Türkiye’nin toplam elektrik enerjisi ihtiyacının 530.000 GWh olacağı
öngörülmektedir. Bu enerjisinin karşılanması için Türkiye’nin mevcut alt yapısına ve
yatırımlarına bakıldığında, 2023 yılında 160.000 GWh’lık elektrik enerjisinin yenilenebilir
enerji kaynaklarından karşılanması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Son 10 yılda Türkiye’de
elektrik enerjisi ihtiyacının yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanma oranı %20 oranına
ulaşmıştır. Bununla birlikte hidroelektrik santrallerinin bu yüzdelik dilimindeki payı %95
olarak gerçekleşirken, diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektrik enerjisi,
Türkiye’nin toplam elektrik enerjisi ihtiyacının %1’inden de az değerlerde olması Avrupa
Birliği Ülkeleri ile kıyaslandığında durumun önemini ortaya çıkartmaktadır. Türkiye’nin 2011
yılı sonu itibari ile elektrik üretim kapasitesi 52.235,38 MW’ a ulaşmış bulunmaktadır.
24
Tablo 1.6 1975 ile 2011 Yılları Arasında Tüketilen Elektrik Enerjisi Miktarları [22]
Yıl
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2008
2011
Net elektrik enerjisi tüketimi (TWh)
13,5
20,4
29,7
46,8
67,4
98,3
130,3
161,9
229,3
Tablo 1.7 Kişi Başına Elektrik Enerjisi Tüketimi [23]
Ülkeler
Dünya Ortalaması
Gelişmiş Ülkeler Ortalaması
ABD
Türkiye
Kişi başına tüketim (kWh)
2.500
8.900
12.322
3.099
Ülkemizin sürdürülebilir bir büyüme ve gelişmesi için ucuz, kaliteli, güvenilir
enerjinin karşılanması gerçeği ortadadır. Enerji talebinin karşılanmasında yüksek oranda
dışa bağımlılık, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesinin önemini ve
kaynak çeşitlendirilmesinin önemini ortaya koymaktadır. Türkiye’nin kişi başı elektrik
tüketimi gelişmiş ülkelerin ortalamasının üçte biri olmasına rağmen son 25 yılda kurulu
kapasite değerinin 4 kata çıkması, gelecek de kişi başı elektrik tüketiminin artış hızını
gösteren en büyük parametre olarak gözükmektedir. Türkiye’nin enerji arzı ve talebi
arasındaki makas yıllar geçtikçe artmakta ve sürdürülebilir bir büyüme için gelecekte talep
edilen enerjinin dışa bağımlılığı hızla artacağı görülmektedir. 2000-2011 yılları arasında
elektrik kurulu gücü %94,6 artışla 27.264 MW değerinden 53.051 MW değerine
yükselmiştir. Şekil 1.21’de verilen Türkiye birincil enerji tüketimi grafiği incelendiğinde,
%89,3’lük kısım fosil yakıtlardan sağlanmaktadır.
25
Şekil 1.20 Türkiye Enerji Arz ve Talebinin Gelişimi [23]
Şekil 1.21 Türkiye’nin Birincil Enerji Tüketimi [23]
1.2. Projenin Kalkınma Planı ve Yıllık Programlarla İlişkisi
Projeyle ilgili olarak önceki kalkınma planı ve şu anda geçerli olan Dokuzuncu
Kalkınma Planında aşağıdaki öğeler bulunmaktadır.
VIII. Plan döneminde, ekonomik büyüme ve nüfus artışı paralelinde birincil enerji ve
elektrik enerjisi tüketiminde önemli artışlar kaydedilmiştir. Plan döneminde, birincil enerji
tüketimi yıllık ortalama yüzde 2,8 oranında bir artışla 2005 yılı sonu itibarıyla 92,5 milyon
ton petrol eşdeğerine (mtep), elektrik enerjisi tüketimi ise yıllık ortalama yüzde 4,6
oranında bir artışla 160,8 milyar kWh’e ulaşmıştır. Ekonominin istikrar kazandığı ve 2001
krizinin etkilerinin hafiflediği 2003 sonrası dönemde ise bu artışlar daha belirgindir. Bu
26
dönemde birincil enerji tüketimi yıllık ortalama yüzde 5,7 iken elektrik tüketimi ise yüzde
6,7 oranında büyümüştür.
VIII. Plan döneminde, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve 4646 sayılı Doğal Gaz
Piyasası Kanunu ile bu sektörler rekabete açılmış ve piyasanın düzenlenmesi amacıyla Enerji
Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) teşkil edilmiştir. Serbestleştirme çalışmalarının ana
unsurları; kamunun elektrik ve doğal gaz sektöründe, iletim haricinde, yatırımcı rolünden
tedricen arınması ve mülkiyetindeki tesisleri özelleştirmesi, gerekli yatırımların rekabetçi bir
piyasa ortamında özel sektör tarafından yapılması ile kamunun düzenleyici konumunu
güçlendirmesi ve arz güvenliğini temin etmesidir.
Yine aynı dönemde yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretimi içindeki payını
yükseltmek amacıyla 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi
Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun bu dönemde yasalaşmıştır. Hazırlıkları tamamlanan Enerji
Verimliliği Kanunu çıkarılamamıştır.
2004 yılında Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejisi Belgesi
hazırlanarak 4628 sayılı Kanunun uygulanmasında görülen yetersizlikleri gidermek ve
serbest piyasaya dönüşüm çalışmalarını koordine edip, hızlandırmak amacı ile uygulamaya
konulmuştur. Bu belge çerçevesinde önerilen bir “geçiş süreci” içinde elektrik dağıtım ve
üretim tesislerinin özelleştirilmesi ve arz güvenliği konusunda alınacak tedbirler başta
gelmek üzere yapılması gerekli çalışmalar bir programa bağlanmış, sorumlu ve ilgili
kuruluşlar belirlenmiştir.
Tablo 1.8 Enerji Hedefleri
Birincil Enerji Talebi
(BTEP)
Elektrik Enerjisi Talebi
(GWh)
2006
2013
2007-2013*
96.560
147.400
6,2
171.450
295.500
8,1
*Dönem içindeki gelişmeleri göstermektedir.
Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal
kalkınmayla orantılı olarak yıllık ortalama yüzde 6,2 oranında artış öngörülmektedir.
Enerji tüketimi içinde doğal gazın 2005 yılında yüzde 28 düzeyinde olan payının
yüzde 34’e yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise yüzde 37’den yüzde 31’e gerilemesi
beklenmektedir. Diğer yandan Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde elektrik talebinin,
ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler sektöründeki gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama
yüzde 8,1 oranında artış göstereceği tahmin edilmektedir.
27
Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin ihtiyaç duyduğu enerjinin sürekli,
güvenli ve asgari maliyet ile temini temel amaçtır. Enerji talebi karşılanırken çevresel
zararların en alt düzeyde tutulması, enerjinin üretimden nihai tüketime kadar her safhada
en verimli ve tasarruflu şekilde kullanılması esas alınmıştır.
Arz güvenliğinin artırılması amacı ile birincil enerji kaynakları bazında dengeli bir
kaynak çeşitlendirmesine ve orijin ülke farklılaştırmasına gidilecektir. Üretim sistemi içinde
yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payının azami ölçüde yükseltilmesi
hedeflenecektir.
Ekonominin rekabet gücünün artırılması ve toplumun refah seviyesinin
yükseltilmesi amacı ile elektrik sektörünün serbestleştirilmesi çerçevesinde, en düşük
maliyet ile enerji üretecek bir sistem oluşturulacaktır.
1.2.1.
Güneş Enerjisi İhtisas Bölgesinin Ülkemizin Kalkınma Planları
İçerisindeki Önemi
Türkiye Cumhuriyeti’nin istikrar içerisinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan,
küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB’ye üyelik için üye
süresini tamamlamış bir ülke olma yolunda hazırlanan dokuzuncu kalkınma planı stratejileri
içerisinde enerji ekonomik ve sosyal gelişme eksenleri içerisinde yer almaktadır. Ülkemizin
enerji alt yapısının geliştirilmesinde, teknoloji ve kaynak çeşitliliği odaklı yeni enerji
santrallerinin kurulması kalkınma planları içerisine girmektedir. Özellikle enerjide rekabet
gücünün arttırabilmesi için ihtisas bölgeleri ile yatırımcıların teşvik edilmesi gerekliliği
bulunmaktadır. Güneş enerji ihtisas bölgesinin kurulması ile birlikte bölgede yeni bir
istihdam alanı yaratılabilmekte ve buralara enerji odaklı Karamanoğlu Mehmetbey
Üniversitesinin de içerisinde olduğu Ar-Ge ve yenilikçi merkezlerin kurulmasının da önünü
açabilecektir. Bölgede yer alan birçok yatırımcı özellikle bölgenin konumu ve iklim özellikleri
nedeniyle güneş enerjisi yatırımları için alt yapı çalışmaları yapmaktadır. Güneş enerjisi
ihtisas bölgesinin kurulması, bu müteşebbislerin üretim tesislerini açmasını sağlayacak ve
ülkemize katma değer sağlayacaktır. Enerji alt yapısının geliştirilmesi, rekabet gücünün
arttırılması, Ar-Ge ve yenilikçi merkezlerinin kurulması, istihdam alanlarının arttırılması ve
yüksek katma değerli üretim olarak yukarıda sıralanan enerji ihtisas bölgesinin kurulması ile
birlikte konulan hedefler, Türkiye Cumhuriyeti Devleti dokuzuncu kalkınma planları ile
örtüşmektedir.
1.3. Projenin Gerekçesi, Sektörün O Yöreyi Seçme Nedenleri
1.3.1.
Türkiye’de Güneş Enerjisinin Potansiyeli ve Durumu
Türkiye de birim metre kare başına ortalama günlük güneş ışınımı enerji değeri 3,6
kWh/m olup, toplam yıllık güneşlenme zamanı ise 2.623 saattir. Teorik olarak Türkiye’nin
yıllık güneş enerjisi potansiyeli 6150 TWh olmakla birlikte 305 TWh’lık değeri ekonomiye
dönüştürülme büyüklüğü olarak hesaplanmaktadır[24].
2
28
Tablo 1.9 Türkiye’deki Bölgelere Göre Güneş Potansiyeli [25]
Bölge
Güneydoğu
Anadolu
Akdeniz
Doğu Anadolu
İç Anadolu
Ege
Marmara
Karadeniz
Toplam ort. Güneş enerjisi
(kWh/m2-yıl)
1460
Ortalama Güneşlenme süresi
(saat/yıl)
2993
1390
1365
1314
1304
1168
1120
2956
2664
2628
2738
2409
1971
Türkiye’de düz plaka kollektörler güneş sıcak su elde edilmesinde yaygın olarak
kullanılmakta ve 2010 yılı sonunda toplam 9.323,1 MWtermal kurulu kapasite değerine
ulaşmıştır. Bu kurula termal güce karşılık toplam kapladığı alan ise 13.318.659 m2’dir.
Türkiye, tüm dünya ülkelerinin yer aldığı güneş ısı sistemlerinin tüm teknolojilerinin
kullanıldığı toplam kurulu güç değerlerinde 2010 yılında dördüncü sırada yer almakta iken
düz plaka cam kolektörlerin kullanıldığı sistemler ele alındığında Türkiye ikinci en büyük
kurulu kapasite değerine sahip olmaktadır. Kullanılan sistemlerin termal güçlerini mesken
sayısına oranladığımızda ise Dünya ülkeleri sıralamasında altıncı sıraya yerleşmektedir [26].
Şekil 1.22 2010 Yılı Düz Kolektörlü Sıcak Su Sistemlerin Kurulu Kapasiteleri (Mwth) [26]
29
Şekil 1.23 2010 Yılı 1.000 Meskene Oranlanmış Toplam Kapasite Değerleri (Kwth/1.000) [26]
Fakat güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretme kapasitesi olarak maalesef, cep
telefonlarının baz istasyonları, otoyol ışıklandırılmaları, yangın gözetleme istasyonları ve
deniz fenerleri gibi uygulamaların önüne geçilememiştir. Türkiye’de 2011 yılı itibari ile
fotovoltaik kurulu güç kapasite değeri 5-8 MW olarak tahmin edilmektedir [15]. Bu yıl
içerisinde çıkan enerji teşvik fonu ile birlikte Türkiye’nin güneşlenme potansiyeli yüksek
bölgelerine Güneş tarlaları kurulması yönünde çalışmalar birçok enerji sektöründe bulunan
firma tarafından öncelikli planlarının içerisinde alınmış ve 2023 yılına kadar 3000 MW kurula
güce sahip güneş santrallerinin kurulması hedeflenmektedir. Ülkemizin enerji sektöründe
kalkınma hedeflerinin başında gelmektedir. 2023 yılı sonunda sadece güneş enerjisi tabanlı
elektrik enerjisi üretim değeri 6750 GWh olarak tespit edilmiştir [27].
1.3.2.
Karaman
Parametreleri
İli’nin
Güneş
Enerjisi
Potansiyeli
ve
Proje
Güneş enerjisinin hem ısı enerjisi hem de elektrik enerjisine dönüştürülmesinde
verimliliği etkileyen temel faktör güneş ışınımı şiddeti ve coğrafi yapıdır. Karaman İli Akdeniz
bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi’nde sınır bölgesi olup, Türkiye’nin güneş enerjisi atlasında
görüldüğü gibi güneş ışınımının en yüksek olduğu kuşak üzerinde bulunmaktadır. Şekil
1.24’de verilen ikinci haritada performans oranı %75 olan 1kWp’lık bir fotovoltaik sistem
için, Türkiye’nin değişik bölgelerindeki fotovoltaik enerji üretim kapasitesi haritası
verilmektedir. Haritadan da görüleceği gibi Karaman İli sınırları içerisindeki bölgelerde yıllık
1650 kWh/kWp değerinin üzerinde bir elektrik enerjisi üretimi söz konusudur.
Bölgenin coğrafik özelliklerinden en önemlisi Ayrancı Bölgesi’ne doğru tarım ve
hayvancılıkta kullanılması mümkün olmayan hazineye ait arazilerinin bulunmasıdır.
30
Bölgedeki zeminin kayalık olması nedeniyle, toz bulutunun diğer bölgelere göre daha az
olması, bu bölgeye kurulacak olan güneş enerjisi sistemlerinde yer alan toplayıcıların
üzerinde toz oluşumunun da önüne geçmesidir.
Şekil 1.24 Türkiye Güneş Enerjisi Haritası [28]
Şekil 1.25 Normalize Edilmiş Fotovoltaik Enerjisi Üretim Kapasitesi [29]
31
Şekil 1.26 Karaman İlinin Güneş Enerjisi Haritası [29]
Ayrıca diğer önemli bir faktör olan gölgelenme etkisi yaratabilecek herhangi bir
ağaçlık alan ve dağlık bölgenin bulunmaması, doğrudan gelen güneş ışınımlarının kayıpsız
şekilde kullanılmasının önün açmaktadır. Güneş ısı veya elektrik santrallerinin kurulmasında
engel olabilecek, arazi eğiminin sıfır dereceye yakın olması, seçilen bölgenin yerleşim
alanlarına, kara-demir yollarına ve havaalanlarına uzak olması, milli parklar, sit alanları,
çevre koruma alanları, koru ormanları, ağaçlandırma alanları, özel ormanlar, fidanlıklar,
sazlıkların olmayışı bu bölgenin konumu gereğince Türkiye’de seçilebilecek en uygun
arazilerin başında gelmektedir [30]. Şekil 1.26’dan görüldüğü gibi Ayrancı bölgesine yakın
araziler Güneş santrallerinin kurulmasına engel teşkil edebilecek bir konuma sahip
değildirler. Ayrıca arazilerin bulunduğu bölgelerde herhangi bir fosil kaynaklı doğal kaynağın
olmayışı ileride ortaya çıkabilecek büyük ölçekli istimlâk çalışmalarının da önüne
geçmektedir.
32
Şekil 1.27 Karaman İli Güneş Enerjisi Santralleri için Uygun Alanların Bulunduğu Harita [29]
Güneş enerjisi santrallerinde kullanılan güneş hücrelerinin verimliliğini azaltan
faktörlerin en başında dış ortam sıcaklığına bağlı olarak modül sıcaklıklarının yüksek
olmasıdır. Sistem verimliliğinin modül sıcaklığı ile olan ilişkisi FV sistemlerin dizaynında
oldukça önemlidir. Sistem verimliliği ile modül sıcaklığı arasında lineer bir ilişki söz
konusudur. Burada dikkat edilen nokta standart test koşulları ile tanımlı olan modülün
nominal çalışma sıcaklığı üzerindeki sıcaklık değerlerinin alınmasıdır. Artan modül sıcaklık
değerleri ile sistem verimliliği azalmaktadır. Modül sıcaklığındaki 1 0C’lik artış, nominal
sistem verimliliğinde %0.3 ile %0.6 yüzdelik değerleri arasında azalmalara yol açmaktadır
[30]. Şekil 1.28’den görüldüğü gibi 40 yıllık veri ortalamalarının alındığı sıcaklık değerlerinin
aylara göre değişimi sonucunda en yüksek sıcaklık değeri 23 0C ile temmuz ayında
görülmektedir. Nominal sıcaklık değerinin altında olan bu en yüksek sıcaklık değeri
üzerinden fotovoltaik tabanlı bir güneş enerjisinin santralinin maksimum çalışma
noktalarında çalışacağı öngörülebilmektedir. Özellikle düşük rakımlı deniz seviyesine yakın
bölgelerde modül sıcaklık değerleri 80 0C’ye kadar ulaşmaktadır. Bu bölgelerde ortaya çıkan
sistem verimlilik kayıp değerleri %2 değerlerine kadar ulaşmakta ve GB mertebesinde
kurulu bir güce sahip olan sistemler için bu sıcaklık değerlerinde ortaya çıkan enerji kaybı
MWh değerlerine kadar ulaşabilmektedir.
33
Şekil 1.28 Karaman İli Aylara Göre Sıcaklık Değişimi [29]
Modül verimliliğini etkileyen dış ortam sıcaklık değerlerinin yanında, yüksek nem
değerleri doğrudan gelen güneş ışınımının saçılmasını sağlamakla birlikte ayrıca güneşten
gelen belli bir dalga boyundaki fotonların soğurulmasına neden olmaktadır. Meydana gelen
bu soğurulma nedeniyle, fotovoltaik modül yada yoğunlaştırılmış aynalar üzerine düşen
güneş enerjisi değerlerini azaltmaktadır. Nem oranı yüksek olan bölgeler, Türkiye’nin
ortalama değerlerinin üzerinde yağış alan bölgeler olup, Şekil 1.29’da Karaman İli’ne ait
aylara göre ortalama yağış miktarlarını göstermektedir. Nem oranının yanında havadaki
kirlilik oranı güneş enerjisini azaltan diğer bir atmosferik parametre olup, özellikle karbon
dioksit, kükürt gibi dış ortama salınan gazlar güneş spektrumunda belli dalga boylarına
güneş enerjisini soğurmaktadır. Özellikle düzenli bir sanayileşmenin olmadığı bölgelerde
atmosferde yayılan güneş enerjisi değerleri, kirlilik oranlarının düşük olduğu bölgelere göre
daha az olmaktadır. Karaman İli’nde sanayinin ve konutların doğal gaz kullanım oranlarının
artmasıyla hava kirliliği önemli ölçüde azaltılmıştır.
34
Şekil 1.29 Karaman İli’ne Ait Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarları [29]
Avrupa Komisyonu tarafından yürütülen Ortak Araştırma Merkezi Fotovoltaik
Coğrafi Bilgi Sistemi (PVGIS) tarafından sağlanan ışınım şiddeti verilerine göre, enerji ihtisas
bölgesi olarak seçilen konumda bulunan yatay düzlemde birim alana düşen güneş enerjisi
değerleri, Temmuz ayında 8,16 kWh/m2 değeri en yüksek olmakta, Ocak ayında ise bu değer
2,12 kWh/m2 olarak gerçekleşmektedir. Yıllık ortalama değer ise 5 kWh/m2-gün olarak
hesaplanmıştır. Türkiye’nin ortalama değerleri göz önüne alındığında Karaman iline ait
ışınım enerjisi değerleri aylara göre %10 ile %30 aralığında değişen daha yüksek değerlere
sahiptir. Karaman İli’ne en yakın Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi incelendiğinde,
Karaman ili için seçilen bölgenin güneş ışınım enerjisi değerleri %2 ile %5 aralığında daha
yüksek değerlere ulaşılabilmektedir. Şekil 1.30’da Karaman İli’nde enerji ihtisas bölgesi
olarak önerilen yere ait birim alan başına düşen aylık bazda günlük ortalama ışınım enerjisi
ile birlikte aylık toplam güneş enerjisi değerleri ve güneşlenme süreleri verilmiştir. Burada
verilen değerler fotovoltaik modüllerin optimum eğim açısına sahip eğimli yüzey üzerine
düşen enerji değerleri olarak verilmiştir. Güneş yoğunlaştırmalı sistemlerde, güneşin
yörüngesine bağlı olarak sistemlerin çalışma performansları değişebilmektedir. Bu nedenle
bazı coğrafi verilerden yola çıkarak güneş toplayıcı sistemlerde kullanılacak olan modüllerin
belli bir sabit açı yerleştirilmesi ile yıl toplamında en yüksek enerji değerine
ulaşılabilmektedir. Karaman bölgesi için fotovoltaik modül eğim açısı 310 olarak
hesaplanmıştır. Burada yapılan değerlendirmeler Avrupa Komisyonu ortak araştırma
merkezi Fotovoltaik Coğrafi Bilgi Sistemi (PVGIS) tarafından sağlanan ışınım şiddeti
35
verilerinden yola çıkılarak yapılmıştır [28]. Birçok ülkede yerel bölgelere kurulacak olan
sistemlerin modellemeler yolu ile öngörülen sistem performans verileri bu merkezin
sağladığı veriler üzeriden sağlanmaktadır.
Şekil 1.30 Karaman İli Aylara Göre Günlük Ortalama Global Işınım Enerjisi Değerleri ve Günlük Ortalama
Güneşlenme Süreleri
36
Elde edilen Güneş enerjisi verileri kullanılarak, önerilen bölgeye kurulacak olan
1kWp gücündeki bir fotovoltaik sistemin üretebileceği enerji değerleri aylara göre günlük
ortalama değerlendirme yapıldığında, yıllık ortalama 4,22 kWh/gün değerinde enerji
üretimi gerçekleşmektedir. Burada 1kWp değeri verilmesiyle, buraya kurulabilecek
fotovoltaik sistemlerinin toplam kapasitelerinden yola çıkarak, üretebilecek enerji değeri
ortaya çıkmaktadır. Örneğin, 100 MWp’lik bir güce sahip santralden elde edilebilecek enerji
değerimiz yıllık ortalamayı ele aldığımızda günlük 422MWh/gün olarak
gerçekleşebilmektedir. Buradaki değerlendirmelere %14’lük sistem kayıpları ve tek kristal
silisyum güneş hücreleri dahil edilerek hesaplamalar yapılmıştır. Tablo 1.10’da önerilen
bölgede bulunan 1kWp kurulu güce sahip sistem için, aylara göre günlük ortalama güneş
enerjisi ve fotovoltaik sistemden elde edilen enerji değerleri verilmektedir. Ayrıca FV sol
ekspert yazılımı ile farklı modül tiplerine bağlı olarak yapılan değerlendirmeler ile 1 kWp
kurulu güç değerine sahip bir sistemden yıllık yaklaşık 1663 ile 1750 kWh/kWp elektrik
enerjisi üretim potansiyeli ortaya çıkmaktadır. Bu değer Türkiye’nin de bulunduğu 30
Avrupa ülkesinin ortalama değerleri olan yaklaşık 1200 kWh/kWp değeri ile kıyaslandığında
Karaman İli için seçilen bölgede güneş enerjisinden fotovoltaik yolla elektrik enerjisi üretim
kapasitesinin yüksek olduğu ortaya çıkmaktadır [31].
Tablo 1.10 Önerilen Bölgenin Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Fotovoltaik Enerji Üretim Kapasitesi
Enlem
Boylam
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Yıllık ortalama
37°14'16" Kuzey
33°28'46" Doğu
Ortalama günlük güneş
enerjisi (kWh/m2-gün)
3,2
3,88
5,21
5,85
6,69
7,37
7,68
7,71
7,12
5,53
4,38
3,41
5,68
Ortalama günlük Fotovoltaik sistemin
üretebileceği enerji (kWh/gün)
2,57
3,08
4
4,45
4,9
5,32
5,48
5,5
5,17
4,13
3,41
2,73
4,22
310 eğime açısına sahip sistem üzerinden değerlendirme yapılmıştır.
37
Şekil 1.31 1kwp Kurulu Güce Sahip Fotovoltaik Sistemden Elde Edilen Enerjinin Aylara Göre Günlük Ortalama
Değerlerinin Dağılımı
Fotovoltaik tabanlı güç santrallerinde yüksek seviyelere ulaşabilen modül
sıcaklıklarının doğal yollarla düşürülmesi için, santral olarak seçilen bölgenin rüzgar
potansiyeli de ayrıca incelenmesi gereken bir parametre olarak karşımıza çıkmaktadır. T.C.
Enerji ve Tabii Kaynakları Bakanlığı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından
açıklanan rüzgar enerjisi potansiyeli atlası incelendiğinde, Karaman İli için seçilen Ayrancı’ya
yakın enerji ihtisas bölgesi üzerinde ortalama 5 m/s değerinde bir rüzgar hızı mevcuttur.
Bölgenin açık araziye sahip olması nedeniyle buradaki rüzgar akışı kesilmemekte ve yıl
boyunca bir hava akımı mevcuttur. Özellikle Karaman İli’nin Toros dağlarının eteğinde
bulunması nedeniyle yıl boyunca sürekli bir hava akımı söz konusu olmaktadır. Ayrıca rüzgar
enerjisi potansiyeli atlası incelendiğinde bu bölgenin rüzgar türbinlerinin kurulması için
uygun bir bölgenin olmadığı da ortaya konulmuştur. Yenilenebilir enerji santrallerinin
kurulması için seçilen bölgenin enerji nakil hatlarına yakın olması, üretilen enerjinin en yakın
yerleşim alanında kullanılması için gerekli şartlardan biridir. Ülkemiz’de birçok bölgede
güneş enerjisi potansiyelinin yüksek olmasına rağmen yeterli enerji nakil hatlarının olmayışı
maliyeti arttırmaktadır. Karaman İli için önerilen bölgenin üzerinden, orta gerilim enerji
nakil hatlarının geçmesi ve trafo merkezine yakın olması bu bölgenin çevresel avantajlarının
yanında, alt yapı avantajı da sağlamaktadır. Böylelikle bölgeye kurulacak olan santrallerin
kurulumu bittikten hemen sonra devreye alınması kolaylıkla gerçekleşebilecektir.
38
Şekil 1.32 Karaman İli Rüzgar Enerjisi Atlası ve Enerji Nakil Hatları ile Birlikte Trafo Merkezlerinin Bulunduğu
Noktalar (50 m’ De) [29]
1.3.3.
Fotovoltaik
Değerlendirilmesi
Santrallerin
Karaman
Koşullarında
Maliyet
Enerji değerine getirilmiş maliyet (EDGM), yenilenebilir enerji kaynaklarında elde
edilen elektrik enerjisinin diğer fosil kaynaklı elektrik enerjisi üreten sistemlerle
kıyaslanmasında kullanılan ölçüm birimidir. Bu maliyet hesaplamasına, sistemin kurulum
maliyeti, bakım ve çalıştırma maliyetleri, ülkelere göre uygulanan finansal oranlar
girmektedir. LCOE kısaca sistem ömrü süresince ortaya çıkan PV santral maliyetinin, bu süre
içerisinde elde edilen elektrik enerjisine oranı olarak adlandırılır.
EDGM
Sistem ömrü maliyeti, ilk proje maliyetleri, amortisman, yıllık işletim maliyetleri ve kalıntı
değeri olmak üzere 4 ana kısımdan oluşmaktadır. Toplam sistem ömrü maliyetlerinde,
sistem bakım ve çalıştırma maliyetleri sistem büyüklüğüne bağlı olarak kW başına yıllık 20 $
ile 26 $ arasında değişmektedir. Santrallerde kullanılacak olan eviricilerin maliyeti ise sistem
başlangıç kurulum maliyeti yaklaşık %9,5 olmakta ve ortalama 10 ile 13 yılları arasında
değiştirilmektedir. Tüm bu maliyet faktörlerinin yanında amortisman ve finansal kısımlar
değerlendirildiğinde, sistemin ilk kurulum maliyetinin 1,4 ile çarpılması ile ortalama sistem
ömür maliyeti çıkartılabilir. Sistemlerin kullanılacağı arazilerin yıllık kiralama bedel
fiyatlandırılmaları belli olmadığı için, sistemin ömür maliyet hesaplamaları içerisinde 1,4
katsayısının içerisinde yer almaktadır. Bu veriler ışığında 10 MW büyük ölçekli, 100 kW orta
ölçekli ve 10 kW küçük ölçekli fotovoltaik santrallerin, 2012 yılındaki Wp başına birim
kurulum fiyatlandırılması cinsinden iki ayrı analiz yapılmıştır. Ayrıca tablolar içerisinde yıllık
39
1kWp kurulu fotovoltaik santralden elde edilecek enerji kazanç değerleri 1600kWh, 1700
kWh ve 1800 kWh olarak değerlendirilmiştir. Burada mevsimsel ve kullanılacak olan
fotovoltaik hücre teknolojisine bağlı olarak bu değerler ele alınmıştır. Sistem içerisinde
meydana gelen kayıplar %20 ve %15 olarak ele alınmış, fotovoltaik modül üreticileri
tarafından belirtilen modül verimlilik kayıp oranı olarak 25 yıl üzerinden %6 ve %10 olarak
değerlendirilmiştir. Fotovoltaik sistemlerin birim Watt başına maliyetleri, ihtisas bölgesi
halinde yatırım yapmayı düşünen şirketlerin bildirim formlarında belirttikleri maliyetler ile
birlikte Avrupa’da ki ortalama birim maliyetler ele alınarak sistemlerin ilk kurulum
maliyetleri ortaya çıkartılmıştır. Yapılan hesaplamalar sistemlerin büyüklüklerine bağlı
olarak 1,2€ ile 2€ aralığı alınarak hesaplamalar yapılmıştır. Bu hesaplamalar normalize
edilmiş birim maliyetler cinsinden verilmiştir.
Teşviklerden arındırılmış ortalama birim kWh başına ortaya çıkan maliyet oranlarına
bakıldığında, büyük ölçekli sistemlerden elde edilen birim kWh başına enerji maliyeti 0,046
€ ile 0,073 € aralığında değişmektedir. Bu değerler Mart 2013 kur fiyatları el alındığında
10,67 Krş/kWh ile 16,93 Krş/kWh arasında değişebilmektedir. Fotovoltaik hücrelerin yıllara
göre Watt başına maliyet eğrileri incelendiğinde, 2020 yılında büyük ölçekli fotovoltaik
santraller için tek kristal silisyum hücre teknolojisi ile kurulan fotovoltaik sistem maliyetleri
1,0 €/W olacağı öngörülmektedir. Perakende elektrik enerjisi satış fiyatı üzerinden yapılan
yıllık getiri ile sistemin amortisman süresi ilk kurulum bedeline göre yapılan hesaplamalar ile
8,03 ile 10,02 yıllar arasında çıkmaktadır. Burada sistem kayıpları ve yıllık üretilen enerji
miktarına göre yapılan modellemeler ile bulunan değerlerdir.
40
Tablo 1.11 Farklı Modellemelere ve Sistemlere Göre Maliyet Öngörü Tabloları
Büyük Ölçekli (1-10 MW)
Birim maliyet
Orta Ölçekli
Küçük Ölçekli
1,2
1,5
1,6
1,8
1,8
2
Kurulu Güç
10 MW
10 MW
100 kW
100 kW
10 kW
10 kW
Başlangıç
12.000.000
15.000.000
160.000
200.000
22.000
30.000
25
25
25
25
25
25
Wh/Wp
1700
1700
1700
1700
1700
1700
Sistem
80%
80%
80%
80%
80%
80%
90%
90%
90%
90%
90%
90%
16.800.000
21.000.000
224.000
280.000
30.800
42.000
306.000.000
306.000.000
3.060.000
3.060.000
306.000
306.000
0,055
0,068
0,073
0,091
0,100
0,137
12.240.000
12.240.000
122.400
122.400
12.240
12.240
Yıllık getiri (€)
1271736
1271736
12717,36
12717,36
1271,736
1271,736
BGÖ
süresi
9,43
11,79
12,58
14,15
14,15
15,7
süresi
13,2
16,5
17,6
19,8
19,8
22
(€/Wp)
maliyeti (€)
Sistem ömrü
(yıl)
performans
azalımı
Sistem
verimlilik
kaybı
Toplam
sistem ömrü
maliyeti (€)
Toplam Enerji
Üretimi
(kWh)
Enerji
maliyeti
(€/kWh)
Yıllık
Enerji
Üretimi
(kWh)
(yıl)
BGÖ
(Sistem ömrü
maliyeti) (yıl)
41
Büyük Ölçekli (1-10MW)
Birim maliyet
Orta Ölçekli
Küçük Ölçekli
1,2
1,5
1,6
1,8
1,8
2
Kurulu Güç
10 MW
10 MW
100 kW
100 kW
10 kW
10 kW
Başlangıç
12.000.000
15.000.000
160.000
180.000
18.000
20.000
25
25
25
25
25
25
Wh/Wp
1800
1800
1800
1800
1800
1800
Sistem
85%
85%
85%
85%
85%
85%
94%
94%
94%
94%
94%
94%
16.800.000
21.000.000
224.000
280.000
30.800
42.000
359.550.000
359.550.000
3.595.500
3.595.500
359.550
359.550
0,0467
0,0584
0,0623
0,0778
0,0856
0,1168
Enerji
14.382.000
14.382.000
143.820
143.820
14.382
14.382
1.494.289,8
1.494.289,8
14.942,9
14.942,898
1.494,29
1.494,2898
BGÖ
süresi
8,03
10,3
10,7
12,04
12,04
13,3
süresi
11,2
14,05
15
16,8
16,8
18,7
(€/Wp)
maliyeti (€)
Sistem ömrü
(yıl)
performans
azalımı
Sistem
verimlilik
kaybı
Toplam
sistem ömrü
maliyeti (€)
Toplam Enerji
Üretimi
(kWh)
Enerji
maliyeti
(€/kWh)
Yıllık
Üretimi
(kWh)
(yıl)
BGÖ
(Sistem ömrü
maliyeti) (yıl)
42
Büyük Ölçekli (1-10 MW)
Birim
maliyet
Orta Ölçekli
Küçük Ölçekli
1,2
1,5
1,6
1,8
1,8
2
10 MW
10 MW
100 kW
100 kW
10 kW
10 kW
12.000.000
15.000.000
160.000
200.000
22.000
30.000
Sistem ömrü (yıl)
25
25
25
25
25
25
Wh/Wp
1600
1600
1600
1600
1600
1600
Sistem performans
80%
80%
80%
80%
80%
80%
90%
90%
90%
90%
90%
90%
16.800.000
21.000.000
224.000
280.000
30.800
42.000
288.000.000
288.000.000
2.880.000
2.880.000
288.000
288.000
0,058
0,073
0,077
0,097
0,106
0,145
11.520.000
11.520.000
115.200
115.200
11.520
11.520
1.196.928
1.196.928
11.969,28
11.969,28
1.196,928
1.196,928
BGÖ süresi (yıl)
10,02
12,53
13,36
15,03
15,03
16,7
BGÖ süresi (Sistem
14,03
17,5
18,7
21
21
23,39
(€/Wp)
Kurulu Güç
Başlangıç
maliyeti
(€)
azalımı
Sistem
verimlilik
kaybı
Toplam
sistem
ömrü maliyeti (€)
Toplam
Enerji
Üretimi (kWh)
Enerji
maliyeti
(€/kWh)
Yıllık Enerji Üretimi
(kWh)
ömrü maliyeti) (yıl)
1.3.4.
Karaman İli’nin Elektrik Enerjisi Üretimi
Karaman İli’nde 2005 yılı toplam tüketilen elektrik enerjisi değeri 344891 MWh
olarak gerçekleşirken, 2011 yılında bu enerji değeri 472984 MWh değerine ulaşmıştır. Altı
(6) yıllık zaman içerisinde Karaman İli’nin elektrik enerjisi talebi %38 artış göstermiştir. Kişi
başı elektrik enerjisi tüketim miktarında ise 2007-2011 yılları arasında %10’luk artış
meydana gelmiştir. Bu oran aynı yıllar içerisinde toplam elektrik enerjisi tüketimi için %13
olmaktadır. Şekil 1.33’de 2007-2011 yılları arasında Karaman İli toplam elektrik enerjisi ve
kişi başına tüketim değerlerinin yıllara göre değişimi verilmektedir. 2011 yılında 472.984
MWh olarak gerçekleşen toplam elektrik enerjisi tüketiminin kullanım yerlerine göre
dağılımı yapıldığında 180.052 MWh’lik değeri sanayi işletmeleri oluşturmaktadır. Dikkat
edilmesi gereken noktalardan biri 2011 yılı içerisinde tarım sulama için 57.609 MWh elektrik
43
enerjisi tüketilirken, 2010 yılında bu değer 114.800 MWh olarak gerçekleşmiştir. 2011
yılındaki elektrik enerjisi tüketimindeki azalmanın asıl nedenini tarımsal sulamadaki elektrik
enerjisi tüketiminin azalmasıdır. Birçok tarımsal arazide sulama için gerekli olan enerji
ihtiyacı güneş enerjisinden sağlanmakta ve yeni tarımsal arazilerde sulama yöntemlerinin
değiştirilmesiyle (damlama) enerji tüketimi azalmıştır.
Tablo 1.12 Karaman İli 2011 Yılı Elektrik Enerjisi Tüketim Dağılımı [32]
Toplam Tüketim (MWh)
Resmi Daire (MWh)
Sanayi İşletmesi (MWh)
Ticarethane (MWh)
Mesken (MWh)
Tarımsal Sulama (MWh)
Sokak Aydınlatma (MWh)
Diğer (MWh)
472894
11404
180052
59326
90265
57609
12469
61769
Şekil 1.33 Karaman İli Elektrik Enerjisi Tüketim Değerleri [32]
1.4. İldeki OSB’ler ve Varsa İhtisas Organize Sanayi Bölgesi İle İlgili Bilgiler
ve Projenin İhtisas OSB ile İlişkisi
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı – Sanayi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan
“81 İl Durum Raporu” belgesinde, Karaman’ın sanayi ve ticaret yapısı şu şekilde
özetlenmektedir. Karaman ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayalı olup, tam olarak
sanayileşememiş bir ildir. İlde büyük, orta ve küçük ölçekli sanayi işletmeleri bulunmaktadır
[33].
44
• Karaman’dan diğer illere, hububat, bakliyat, un, bulgur, bisküvi, gofret, çikolata, yem
canlı hayvan, taze et, sucuk, yün tiftik, sebze, meyve, kuru üzüm, peynir, yumurta, deri,
pamuk ipliği, tekstil, halı, kömür, zirai aletler ve çeşitli makineler satılmaktadır.
• Diğer illerden, tuhafiye, hazır giyim, kösele, elektrikli beyaz ev eşyaları, inşaat
malzemeleri, sigara, çay, şeker, alkollü içecekler, ilaç, gıda maddeleri, akaryakıt, oto ve oto
yedek parçaları ile gıda sanayinde kullanılan yağ ve şeker gibi hammaddeler satın
alınmaktadır.
• Karaman İli’nde sanayi siciline kayıtlı sanayi işletmesi sayısı 212’dir. Toplam sanayi
işletmesi içerisinde % 0,3’lük bir oran ile sanayisi gelişmekte olan ilimizdir.
Karaman Organize Sanayi Bölgesi (KOSB) 1980'li yıllarda sanayi alanı olarak başlamış
1990 yılında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın tescili ile Organize Sanayi Bölgesi hüviyeti
kazanmıştır. 3.730.106,00 toplam sanayi alanına sahip KOSB de çalışan kişi sayısı 9.254’ dür.
KOSB üzerinde faaliyette olan firmalar gıda, makine, ambalaj ve kağıt, maden ve toprak,
soğuk hava, cam, süt ve süt ürünleri, güneş ısı enerjisi, makine, yalıtım malzemeleri gibi
sektörler üzerinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca Karaman bölgesinin büyükbaş ve küçükbaş
hayvancılık üzerine sektörel olarak gelişmiş olmasından dolayı, yakın zamanda hayvancılık
üzerine organize sanayi bölgesinin kurulma çalışmaları devam etmektedir. KOSB’de birincil
ağırlıklı sektör olarak gıda sanayi, ikincil ağırlıklı sektör makine ve madeni eşya, üçüncü
ağırlıklı sektör maden ve toprak sanayi, dördüncü ağırlıklı sektör ambalaj ve kağıt sanayi,
beşinci ağırlıklı sektör soğuk hava tesisleri bulunmaktadır. Karaman Organize Sanayisinin
dışında üç kısımdan oluşan kobilerin bulunduğu sanayi siteleri bulunmaktadır. Birinci ve
ikinci kısım sanayi 84.384 m2 alana sahip ve 733 adet kobi bulundurmakta, 3.kısım ise
toplamda 310.000 m2 alana sahip ve 324 adet sanayi odasına üye kişilere ait işyeri
bulunmaktadır.
Karaman Organize Sanayi Bölgesi 1980'li yıllarda sanayi alanı olarak başlamış 1990
yılında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın tescili ile Organize Sanayi Bölgesi kimliği kazanmıştır.
Karaman OSB 617 hektar üzerine kurulu 226 toplam sanayi parselinden oluşmaktadır. Bu
parsellerin 214 tanesi tahsis edilmiş olup üretimde ki parsel sayısı 112 adettir. İnşaat
aşamasındaki parsel sayısı 48, proje aşamasındaki parsel sayısı ise 54’tür. 3.730.106,00
toplam sanayi alanına sahip OSB’ de çalışan kişi sayısı 9.254’dür. Karaman OSB üzerinde
faaliyette olan firmalar gıda, makine, ambalaj ve kağıt, maden ve toprak, soğuk hava, cam,
süt ve süt ürünleri, güneş ısı enerjisi, makine, yalıtım malzemeleri gibi sektörler üzerinde
yoğunlaşmıştır. Ayrıca Karaman bölgesinin büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık üzerine
sektörel olarak gelişmiş olmasından dolayı, yakın zamanda hayvancılık üzerine organize
sanayi bölgesinin kurulma çalışmaları devam etmektedir. Karaman OSB’nde birincil ağırlıklı
sektör olarak gıda sanayi, ikincil ağırlıklı sektör makine ve madeni eşya, üçüncü ağırlıklı
sektör maden ve toprak sanayi, dördüncü ağırlıklı sektör ambalaj ve kağıt sanayi, beşinci
ağırlıklı sektör soğuk hava tesisleri bulunmaktadır. Organize Sanayi Bölgesi’nde 70.000 m’lik
45
elektrik hattı, 30.800 m’lik su hattı, 23.000 m’lik doğal gaz hattı olmak üzere büyük bir alt
yapıya sahiptir.
Şekil 1.34 Karaman OSB’de Tahsisi Yapılan ve Yapılmayan Arazilerin Haritası
1.4.1.
Sanayi Parsellerinin Tahsis Oranı
KOSB 617 hektar üzerine kurulu 226 toplam sanayi parselinden oluşmaktadır. Bu
parsellerin 214 tanesi tahsis edilmiş olup üretimdeki parsel sayısı 112 adettir. İnşaat
aşamasındaki parsel sayısı 48, proje aşamasındaki parsel sayısı ise 54’ tür.
46
1.4.2.
Altyapı Durumu
1.4.2.1. Organize Sanayi Bölgesi’nde Doğal Gaz Kullanımı
Tablo 1.13’de verilen bilgilere göre OSB'de 2011 yılında doğalgaz kullanım 31.100.000
m3 sarfiyat seviyesinde gerçekleşirken; 2012 yılında bu sarfiyat 36.600.000 m3 seviyesine
yükselerek artış oranı %18 olmuştur.
Tablo 1.13 OSB Yıllara Göre Doğalgaz Kullanım Oranları [34]
Yıllar
2011
2012
m3
31.100.000
36.600.000
Artış (%)
18
1.4.2.2. OSB’ de Elektrik Enerjisi Tüketimi
OSB 60 MVA anma gücüne sahip trafodan beslenmekte olup 2007 yılı ile 2012 yılı
sonu arasında Tablo 1.14’de verilen yıllık toplam elektrik enerjisi tüketimleri incelendiğinde
yıllık elektrik enerjisi tüketim değerleri ortalama % 10 artmıştır. 2012 yılı toplam 10 aylık
enerji tüketimi değeri 100.026.000 kWh, şekil 1.35’deki dağılım göz önüne alındığında yıllık
bazda ise yaklaşık 120.000.000 kWh değeri bulunmaktadır.
Tablo 1.14 Yıllara Göre OSB’nin Toplam Tükettiği Elektrik Enerjisi Miktarları [35]
Yıl
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Toplam tüketim (kWh)
67.294.779
79.998.549,96
91.733.861,29
100.192.947,86
109.161.679,47
100.026.530,45
47
Ay
12
12
12
12
12
10
Şekil 1.35 Aylara Göre OSB’de Tüketilen Elektrik Enerjisi Dağılımı
1.4.3.
Ulaşım Olanakları
Bölge, coğrafi olarak Türkiye’de ana ulaşım yollarının kesiştiği bir yerde
bulunmaktadır. Bu neden ile ulaştırma ve haberleşme sektörünün gelişmesi açısından
avantajlıdır. Bunun sonucunda da söz konusu sektör oldukça önemli bir gelişme
kapasitesine sahiptir. Karaman İlinin demiryolu-karayolu-denizyolu (Konya-KaramanMersin) kombine taşıma sisteminin merkezinde olması;
stratejik açıdan önemini
vurgulamaktadır.
En yakın karayolu Ereğli karayolu, en yakın liman Mersin Taşucu (160 km), en yakın
demiryolu Karaman (6 km), en yakın havaalanı Konya (110 km), en yakın il merkezi Konya ve
en yakın ilçe merkezi Ayrancı’dır.
SONUÇ
21. yüzyılda ülkelerin sürdürülebilir büyüme hedeflerinin gerçekleşmesi çevre
etkilerini göz önüne alarak enerji kaynakları çeşitliliğinin arttırılması olarak ön plana
çıkmaktadır. Ülkemizin fosil merkezli doğal kaynaklarının sınırlı olmasının yanında,
yenilenebilir enerji kaynak çeşitliliği diğer gelişmiş ülkelerinin potansiyellerinden çok daha
ileridedir fakat bunların enerji üretim sektörüne dahil edilememesi ise enerjinin talep ve arz
arasındaki makasın artmasındaki temel faktörlerden biridir. Ülkemizin fosil kaynaklarının
yetersiz olmasının yanında birincil enerji talebinin %90’lık kısmı fosil kaynaklarından
karşılanması ve her 10 yılda kurulu enerji gücümüzün %100 oranında artma eğiliminde
48
olduğunu düşünürsek, enerji kaynaklarının çeşitlendirilememesi gelecekte ülkemizin cari
açık dengelerini tehdit edecek ana kalemlerden biri olacağı ortadadır. Bu nedenledir ki yerli
doğal kaynaklarımızın özellikle kaynakça zengin bölgelerde devreye sokulması zaruri hale
gelmiştir. Güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretimi için ulusal ve uluslararası (Bilim Sanayi
ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Tübitak, Avrupa Birliği Çerçeve Programları)
kurumlar öncelikli alanlar içerisinde ilk araştırma konuları olarak desteklemektedir.
Ülkemizin güneş haritası incelendiğinde Karaman İli sınırları içerisindeki bölgeler,
güneşlenme süresi ve güneş enerjisi değerleri ile güneş santrallerinin kurulum yapılabilecek
potansiyel bölgeler içerisinde ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye Cumhuriyeti sınırları
içerisinde diğer bölgeler ile kıyaslandığında tarım dışı, verimsiz ve düz alanların arazilerin
çok olması, bu bölgelerde gölgelenme etkisinin olmaması, koruma altında alanların azlığı ve
en önemlisi iklim olarak uygun olması Karaman İli’nin güneş enerjisinin en yüksek olduğu
coğrafya içerisinde en uygun bölgedir. Bir fotovoltaik güç santralinin kurulması durumunda
yapılan analizler ile özellikle 1750 kWh/kWp (kullanılan modül teknolojisine bağlı olarak)
elektrik enerjisi üretim potansiyel ile gelişmiş ülkelerin de dahil olduğu ortalama üretim
değerlerinin oldukça üzerinde bir elektrik enerjisi üretim potansiyeline sahip olduğu
çıkmaktadır. Çıkan bu değer ile buraya kurulabilecek bir fotovoltaik güç santralinin
maliyetini karşılama süresinin kısa olması, üretilen elektrik enerjisi miktarının yüksek olması
ve arazilerin uygun olması nedenleri ile güneş enerjisi merkezli enerji ihtisas bölgesi olarak
buraya yapılacak olan yatırımların önünü rahatlıkla açacağı ortaya çıkmaktadır. Karaman
İli’nin iş gücü sağlayabilecek nitelikli birey sayısının ve sanayisinin de rahatlıkla alt yapı
sağlayabilecek olması, bölgenin enerji bölgesi olarak kalkınmasında ivme
kazandırabilecektir. Böylelikle ülkemizde çorak olarak adlandırılan arazilerin enerji üreten
verimli tarlalar haline dönüşmesi sürdürülebilir bir gelecek için yapılabilecek en büyük
yatırımlardan biri olacaktır.
49
2.
KARAMAN İLİ’NİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ VE ENDÜSTRİ BÖLGESİ
İHTİYACI
Rakamlarla Karaman
Yüzölçümü
Nüfusu(2012)
Yıllık Nüfus Artış Hızı
(20112012)
Nüfus Yoğunluğu (2012)
Nüfus Dağılımı (2012)
Okur-Yazarlık Oranı
Ortalama Yükseklik
Toplam Yerleşim Sayısı
En Düşük, En Yüksek ve
Ortalama Sıcaklık
Yıllık Ortalama Yağış
Deprem Konumu
Arazi Kullanım Durumu
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik
Sırası (SEGE 2012)
Çalışan Nüfus
Kişi Başına GSYİH (2001)
Banka Mevduatları Toplamı
(2012 yılı) (BinTL)
Ana Tarım Ürünleri
9.393 km2
235.424
%0,61
26 kişi/km2
%70,33 Kent % 29,67 Köy
%93
1033 metre
6 İlçe, 16 Belediye, 160 Köy
12.2, 37.4, 20.2
350 mm
5.Derecede Riskli Deprem Bölgesi
%37 Tarım, %33 Çayır-Mera,
%23 Orman/Fundalık,%8 Diğer
32
59.479
2.012 $
1.069.437,00
Elma, Şeker Pancarı, Buğday, Arpa, Üzüm, Nohut, Kuru
Fasulye
2.1 Coğrafi Konum, Doğal Yapı ve İklim Özellikleri
Yapılan kazılarda tarihi geçmişi M. Ö. 8000 yıllarına kadar inen Karaman İli, coğrafi
konumu sebebi ile eskiden beri stratejik bir öneme sahiptir. Anadolu’dan Akdeniz kıyısına
özellikle Çukurova’ya bağlanan en önemli yolların geçtiği 360 26′ ve 330 39′ kuzey enlemleri
ile 320 27′ ve 340 09′ doğu boylamları arasındadır. Şehrin yüzölçümü 9.393 km2’dir. İç
Anadolu Bölgesi’nin güneyi’nde yer alır. Kuzeyinde Konya, güneyde Mersin, doğuda Ereğli,
Silifke, batıda Antalya ile komşudur. Deniz seviyesinden yüksekliği 1.033 metredir. Karaman
genelde ova görünümünde olup, 2/3’ü dağlık bölgedir. Kent merkezi ovada kurulmuştur.
Hemen güneyinde Toros Dağları’nın uzantıları vardır. 1989 Yılında il olan Karaman, bir (1)
Merkez İlçe olmak üzere toplam altı (6) ilçe 10 belde ve 160 köyden oluşmaktadır. Bu
köylerden 107 tanesi orman köyüdür. Merkez ilçe ile birlikte Karaman’a bağlı olan ilçeler
Ayrancı, Başyayla, Ermenek, Kazımkarabekir ve Sarıveliler’dir. İlçeler arasında merkez ilçe en
50
geniş alana sahiptir. Karaman İli’nde toplam alanın %14,13’ü orman alanıdır. Ormanlık
alanda yer alan ağaç türleri arasında Meşe, Kızılçam, Karaçam, Ardıç, Göknar, Çam ve Sedir
gelir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçer. Karaman İl geneli kırküç yıllık yağış
ortalaması 332,5 mm olarak hesaplanmıştır. Karaman, coğrafi konumunun, iklim ve bitki
örtüsünün elverişli olması nedeni ile yaklaşık 10.000 yıldan bu yana önemli bir yerleşim
merkezi olmuştur.
2.1.1. Flora ve Fauna
Karaman İli; İç Anadolu–Akdeniz Bölgeleri arasında olup, gerek iklim gerekse flora
özellikleri bakımından geçiş özelliği gösteren bir bölgedir. Floristik özellikleri bakımından,
Alan Davis’in (1965-1988) Türkiye için yaptığı kareleme sistemine göre C4 karesine
girmektedir [36]. Bölgenin vejetasyon fizyonomisi orman, çalı (bozuk orman) ve step
vejetasyonu şeklindedir. Ayrıca İlin genel olarak florasının analizine bakıldığında İran–Turan
(%21.20) ve Akdeniz (%20.45) elementlerinin oranının birbirine çok yakın bulunması bu
geçiş durumunun bir sonucu olarak düşünülebilir [37].
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ilan edilmesi için seçilen alanların vejetasyonu bitki
zenginliği bakımından zayıf görünümlü bir mera durumundadır. Araziler; düz ve düze yakın
bir görünüme sahiptir. Mevsim itibari ile mera vejetasyonunu oluşturan bitki örtüsü Orta
Anadolu Bölgesi doğal meralarına has özellikler taşımaktadır. İlgili alanlarda Ölmez otu
(Noaea spinosissima Moq.), Yavşan (Artemisia sp.), Koyun yumağı (Festuca ovina L.), Kır
bromu (Bromus tectorum L.), Dar yapraklı geven (Astragalus angustifolius Lam.),
Köygöçüren (Circium vulgare (Savi)Tenore), Çakırdikeni (Eryngium campestre L.), Sütleğen
(Euphorbia sp.) v.b. tek yıllık ve çok yıllık bitkilerden oluşmaktadır. Mera alanı tahminen,
%35 bitki ile kaplı olup, bu bitki örtüsünün yaklaşık %5’i baklagiller (geven dahil), %30’u
buğdaygiller ve %65’i diğer familyaya dahil bitkilerden oluşmakta olup bitki ile kaplı alan
bazı yerlerde %35’in üzerine çıkmaktadır. Merada bulunan bitkilerin ancak %15-20’si iyi cins
(hayvanların yiyebileceği) türden bitkilerdir. Meralık alanların büyük bir kısmının dejenere
olduğu görülmektedir [38].
İlan edilmesi istenen bölgelerde farklı türde hayvanların yaşadığı özel koruma altına
alınmış bir bölge bulunmamaktadır. İl genelinde bir değerlendirilme yapıldığında ise
Karaman İli Ayrancı ilçesi’nde bulunan Akgöl Sazlıkları 1995 yılında koruma altına alınmıştır.
Bu bölgede çok miktarda göçmen kuş bulunmakta; bu nedenle kuş gözlem alanı olarak
kullanılmaktadır. Akgöl sazlıklarında bulunan kuş türlerinden bazıları; Flamingo, Küçük
Karabatak, Ak Pelikan, Tepeli Pelikan, Alaca Balıkçıl, Yaz Ördeği, Boz Kaz, Dikkuyruk, Angut,
Suna'dır.
2.2 Sosyal Yapı
Karaman İli sosyal yapısı açısından değerlendirildiğinde; Türkiye genelinde sosyoekonomik gelişmişlikte ve rekabetçilikte Tablo 2.1’de gösterildiği üzere 32. il konumundadır.
Sosyoekonomik ve sosyokültürel açıdan; İç Anadolu Bölgesi'nin merkez illerine yakın
51
konumda olması sebebi ile stratejik önem arz etmektedir. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT)
tarafından 2003 yılında yapılan İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması
araştırmasına göre eğitim sektörü gelişmişlik sıralamasında Karaman tüm iller arasında 38.
sırada yer almıştır. Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu’nun (URAK) 2009-2010
verilerine bakıldığında beşeri sermaye ve yaşam kalitesi bakımından ülkedeki en rekabetçi
43. il konumunda olup, özellikle de Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) başarı yüzdesi ile ön
plana çıkmıştır. İl bazında örgün eğitimin tüm düzeylerinde (okul öncesi, ilköğretim ve
ortaöğretim) okullaşma oranlarının yüksek olduğu görülmektedir. İl’de bulunan
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi’nin 2012 yılı içinde Bilim Sanayi Teknoloji
Bakanlığı’nın açıkladığı Üniversitelerarası Girişimcilik ve Yenilikçilik endeksine göre 43.
Sırada yer alması önem arz etmektedir. Yine üniversitenin varlığı İl’deki genç ve dinamik
nüfusun artmasına yol açmaktadır. Güvenlik düzeyinin yüksek olduğu bir İl’dir. Ahilik
kültürünün varlığı, toplumsal dayanışma ve yardımlaşma duygusunu ön plana
çıkarmaktadır. İnsani ve sosyal konularda gönüllü katılımcılık ve ortak hareket etme bilinci
de İl’in sosyal statüsü açısından önemli bir göstergedir.
İl genelinde sosyal gelişmişliğin arttırılması adına da; sosyal tesis yapımı, merkez ile
ilçeler arasındaki sosyo-kültürel ve ekonomik farklılıkların ortadan kaldırılması; yaygın
eğitim kapsamında düzenlenen sosyal ve kültürel kurslarda branş çeşitliliği sağlanarak, kurs
ve kursiyerlerin sayısında da artış gerekmektedir.
52
Tablo 2.1 Bazı İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sırası [39]
İl Adı
SEGE 2011 Sırası
İstanbul
1
Ankara
2
İzmir
3
Kocaeli
Antalya
4
5
Bursa
6
Eskişehir
Muğla
Tekirdağ
Denizli
Bolu
Adana
Kayseri
Konya
Karaman
Afyon
Hatay
Sivas
7
8
9
10
11
16
17
20
32
43
46
49
2.2.1 Nüfus
Tablo 2.2’ de verilen bilgilere göre 2012 yılında Karaman nüfusunun % 70,33’ü il ve
ilçe merkezlerinde, %29,67’lik kısmı köy ve beldelerde yaşamaktadır. Karaman’ın 2012
yılındaki genel nüfusu bir önceki yıla göre % 0,61’lik bir artış göstermiştir. Şehir nüfusu 2012
yılında % 1,89 artış; köy nüfusunda ise % 2,32 azalış görülmektedir. Köy nüfusunda meydana
gelen azalma sosyal ve ekonomik nedenlere bağlı göçlerden kaynaklanmaktadır.
Tablo 2.2 Karaman İli Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Şehir ve Köy Nüfusu [40]
Şehir ve Köy Nüfusunun
Toplam Nüfus İçindeki Oranları
Yıllar
Toplam Nüfus
Şehir Nüfusu
Köy Nüfusu
Şehir
Köy
2010
232.633
159.834
72.799
68.71
31.29
2011
234.005
162.487
71.518
69.44
30.56
2012
235.424
165.564
69.860
70.33
29.67
53
Tablo 2.3’de Karaman nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı verilmektedir.
Tablodaki oranlara göre çalışma çağındaki nüfus (15-64 yaş arası) genel nüfusun %66,23’ nu
oluştururken; bağımlı nüfus (0-14 yaş - 65 yaş ve üzeri) genel nüfusun % 33,77’sini
oluşturmaktadır. Karaman genç nüfusu olan 35 yaş altı grup genel nüfusun % 56,87’ini
oluşturmaktadır.
Tablo 2.3 Karaman İli Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfusun Dağılımı (2011) [40]
Yaş Grubu
Toplam
Erkek
Kadın
0-4
18.054
9.250
8.804
5-9
18.549
9.499
9.050
51,21
48,79
10-14
21.066
10.604
10.462
50,34
49,66
15-19
20.942
10.524
10.418
50,25
49,75
20-24
18.211
8.555
9.656
46,98
53,02
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85-89
90 ve üzeri
TOPLAM
18.583
18.471
16.937
16.179
14.556
12.384
10.815
8.832
6.508
5.771
4.642
3.307
1.319
298
235.424
9.603
9.514
8.489
8.164
7.234
6.163
5.301
4.196
2.954
2.636
2.114
1.409
527
112
116.848
8.980
8.957
8.448
8.015
7.322
6.221
5.514
4.636
3.554
3.135
2.528
1.898
792
186
118.576
51,68
51,51
50,12
50,46
49,70
49,77
49,02
47,51
45,39
45,68
45,54
42,61
39,95
37,58
49,63
48,32
48,49
49,88
49,54
50,30
50,23
50,98
52,49
54,61
54,32
54,46
57,39
60,05
62,42
50,37
2.2.2
Yaş Grubuna Göre Yüzde
Dağılımı
Erkek
Kadın
51,24
48,76
Çalışan Nüfus ve Sektörlere Dağılımı
TÜİK verilerine göre iş gücü piyasası verileri il bazında değil, Nuts2 standartlarına
göre Düzey2 (TR52 Konya Karaman) olarak bilinen Konya Karaman İlleri için bir arada
verilmiş olup verilerin en güncel hali 2012 yılı içindir.
TÜİK 2012 verilerine göre TR52 Konya-Karaman İli’nde iş gücüne katılım oranı
%48,9, işsizlik %6,1, istihdam oranı ise %45,9’dur. Ülkemizde istihdam ve işsizlik verileri
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre
hesaplanmıştır. 2012 yılı için Türkiye’de tarım dışı işsizlik oranı belirlenmediği için 2010 ve
2011 yılı verileri kullanılmıştır. Tablo 2.4’de verilen Türkiye İstatistik Kurumu iş gücü
54
istatistiklerine göre Türkiye genelinde işsizlik oranı 2011 yılında %9,8 olarak gerçekleşmiştir.
Tarım dışı işsizlik oranı ise 2011 yılında %12,4 olarak 2010 yılında ise 14,8 olarak
gerçekleşmiştir. Tabloya göre Konya-Karaman İlleri’nde 2010 yılında %8,4 olan işsizlik 2011
yılında %6,8’e gerilemiştir. Tarım dışı işsizlik oranında ise 2010 yılında %11,9 olan işsizlik
2011 yılında 9,7’ye gerilemiştir.
Tablo 2.4 TR 52 Konya-Karaman Bölgesi İstihdam ve İşsizlik Oranları (2011)[40]
İşsizlik
Oranı %
TR52
Türkiye
8,4
11,9
2010 Yılı
Tarım Dışı
İşsizlik Oranı
%
11,9
14,8
İşgücüne
Katılma
Oranı %
51,5
48,8
İşsizlik
Oranı %
6,8
9,8
2011 Yılı
Tarım Dışı
İşsizlik Oranı
%
9,7
12,4
İşgücüne
Katılma
Oranı %
49,5
49,9
Tablo 2.5’ de verilen bilgilere göre istihdamın iktisadi faaliyet kolları incelendiğinde,
Konya-Karaman Bölgesi’nde %31,6 tarım, %24,8 sanayi, %43,6 hizmet sektörlerinde
grupların dağıldığı görülmektedir. Çalışanların en fazla hizmet sektöründe yoğunlaştığı en az
ise sanayi sektöründe toplandığı görülmektedir.
Tablo 2.5 TR 52 Konya-Karaman Bölgesi İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı (2011)[40]
Toplam
TR52
741
Türkiye 24.821
Bin Kişi (15+ Yaş)
Tarım
Sanayi (*)
234
184
6.097
6.460
Hizmetler
323
12.264
Tarım
31,6
24,6
%
Sanayi (*)
24,8
26,0
Hizmetler
43,6
49,4
(*)İnşaat sektörü de sanayi sektöründe sayılmıştır.
2.2.3. Eğitim Durumu
Tablo 2.6’da verilen verilere göre Karaman İli’nde toplam 2.701 adet derslik
mevcuttur. Bu dersliklerin 208 tanesi okul öncesi, 877 tanesi ilköğretim, 539 tanesi normal
liseler, 456 tanesi mesleki ve teknik liseler, yedi (7) tanesi çıraklık eğitim merkezleri ve 21
tanesi halk eğitim merkezlerine aittir.
55
Tablo 2.6 Karaman İli’ndeki Eğitim Kurumları Adedi ve Derslik Sayıları [41]
2010-2011
EĞİTİM KURUMLARI
Okul Öncesi
İlkokul
Ortaokul
Ortaöğretim (Normal
Liseler)
Ortaöğretim (Mesleki
ve Teknik Liseler)
Halkeğitim
Merkezleri
Çıraklık Eğitim
Merkezleri
Toplam
2011-2012
OKUL
SAYISI
143
165
DERSLİK
SAYISI
170
1560
OKUL
SAYISI
136
161
DERSLİK
SAYISI
191
1611
23
492
21
14
365
6
2012-2013
364
OKUL
SAYISI
112
138
25
23
DERSLİK
SAYISI
208
877
593
357
17
161
14
221
15
6
21
6
21
2
16
2
16
1
7
353
2618
343
2364
319
2284
Not: İlimiz genelinde 2012-2013 Eğitim/Öğretim yılında okul öncesi öğretim 12 bağımsız anaokulu 1 uygulamalı
ana sınıfı ve 99 İlkokul/Ortaokul bünyesindeki ana sınıfları olmak üzere toplam 112 kurumda okul öncesi eğitim
yapılmaktadır.
Tablo 2.7 Karaman İli’ndeki Öğretmen-Öğrenci Sayıları [41]
EĞİTİM
KURUMLARI
Okul Öncesi
İlkokul
Ortaokul
Ortaöğretim
(Normal Liseler)
Ortaöğretim
(Mesleki ve Teknik
Liseler)
Halkeğitim
Merkezleri
Çıraklık Eğitim
Merkezleri
Toplam
2010-2011
ÖĞRT.
ÖĞR.
SAYISI
SAYISI
182
4639
1511
32809
2011-2012
ÖĞRT.
ÖĞR.
SAYISI
SAYISI
190
4265
1635
32203
2012-2013
ÖĞRT.
ÖĞR.
SAYISI
SAYISI
203
3403
1650
16274
16470
539
7596
417
7711
406
7575
380
5218
294
5162
456
5475
36
-
13
-
23
13716
24
1604
31
962
36
831
2550
51981
2569
50167
2907
63765
Tablo 2.7’de verilen verilere göre Karaman’da toplam 2.907 öğretmen
bulunmaktadır. 1.650 öğretmen ilköğretim ve ortaokul; 539 öğretmen normal liseler; 456
56
öğretmen mesleki ve teknik liseler 203 öğretmen okul öncesi ve 36 öğretmen çıraklık eğitim
merkezlerinde görev yapmaktadır.
Tablo 2.8 Karaman İli’nde Düzenlenen Kursların Kurs ve Kursiyer Sayıları [41]
DÜZENLENEN
KURSLAR
Meslek Kursları
Sosyal Kültürel
Kurslar
Okuma Yazma
Kursları
2010-2011
Kurs
Kursiyer
Sayısı
Sayısı
125
8764
422
2801
110
2315
2011-2012
Kurs
Kursiyer
Sayısı
Sayısı
154
7837
7
450
55
2122
2012-2013
Kurs
Kursiyer
Sayısı
Sayısı
201
4070
189
4001
184
5645
İlimiz de 2012-2013 Eğitim-Öğretim yılına ait Milli Eğitim bünyesinde
gerçekleştirilen toplam kurs 574 olup; düzenlenen kursların kurs ve kursiyer açısından
dağılımı Tablo 2.8 de verilmiştir. 2012-2013 eğitim-öğretim döneminde toplam 13.716
kursiyer eğitim görmektedir.
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi 5662 sayılı Kanunla kurulan 17 yeni
üniversiteden biridir. Ancak üniversitenin tarihi 08.03.1987 tarihli Yükseköğretim Kurulu
kararı ile Selçuk Üniversitesi'ne bağlı olarak kurulan Meslek Yüksekokulu’na dayanmaktadır.
Tablo 2.9 KMÜ Akademik Birimlerin Sayısal Dağılımı (2013)[42]
BİRİM ADI
SAYISI
Fakülte
6
Yüksekokul
2
Meslek Yüksekokulu
5
Enstitü
2
Uygulama ve Araştırma Merkezleri
5
Tablo 2.9’ a göre; Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi’nde altı (6) Fakülte, iki (2)
Yüksekokul, beş (5) Meslek Yüksekokulu, iki (2) Enstitü ve beş (5) adet Uygulama ve
Araştırma Merkezi bulunmaktadır.
57
Tablo 2.10 Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Öğrenci Sayıları (2013)[42]
FAKÜLTE / Y.OKUL
/M.Y.O.
Fakülteler
ÖĞRENCİ SAYILARI
% Dağılım
4782
55,33
Yüksekokullar
607
7,02
Meslek Yüksekokulları
3038
35,15
Enstitüler
215
2,49
TOPLAM
8642
100
Tablo 2.10’da Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi’nde farklı birimlerdeki öğrenci
sayısı belirtilerek toplam öğrenci sayısı verilmiştir. KMÜ öğrencilerinin % 55'i (4.782 öğrenci)
Fakültelerde, kalan % 45'i ise Meslek Yüksek Okulları ve Enstitülerde okumaktadır.
Tablo 2.11 KMÜ Akademik Kadro Cetveli (2013)[42]
Akademik Ünvan
Akademisyen Sayısı
% Dağılım
Profesör
8
2,11
Doçent
9
2,38
Yardımcı Doçent
63
16,67
Öğretim Görevlisi
84
22,22
Araştırma Görevlisi
196
51,85
Okutman
12
3,18
Uzman
6
1,59
378
100
TOPLAM
Tablo 2.11’de verilen verilerden de görüleceği üzere Karamanoğlu Mehmetbey
Üniversitesi’nde 378 akademik personel bulunmakta olup; Araştırma Görevlileri akademik
personellerin yarısından fazlasına denk gelmektedir.
2.2.4. Mevcut Altyapı Durumu, Ulaşım ve Haberleşme
2.2.4.1.
Altyapı
2.2.4.1.1. Temiz Su Sistemi
Karaman’ın merkezine verilen içme suyu, derin su kuyularından temin edilmektedir.
İğdemit terfi merkezinde 11 adet derin su kuyusu (125 lt/sn), Cumhuriyet terfi merkezinde
5 adet derin su kuyusu (200 lt/sn), Urgan Boğazı terfi merkezinde 1 adet derin su kuyusu
(20 lt/sn), Fisandun terfi merkezinde 1 adet derin su kuyusu (30 lt/sn) olmak üzere 4 adet
terfi merkezi vardır.
İhtiyaç olan su açığının kapatılabilmesi için 500 lt/sn kapasite ile üretim yapacak
yeni 10 adet derin su kuyusu açılmışdır.
58
Karaman içme suyu şebekesinde PVC ve AÇB türü çeşitli çaplarda borular
kullanılmıştır. Terfi merkezi ve depo arasındaki borular çelik boru olup, şebekeyi besleyen
toplam 5 adet (2 adet 3000 tonluk, 1 adet 7000 tonluk, 1 adet 4000 tonluk, 1 adet 500
tonluk) depo vardır.
Şehir içme suyu şebekesi 600 km uzunluktadır. Kent merkezinde içme suyu hizmeti
olmayan bölge yoktur [43].
2.2.4.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi
Şehir nüfusunun % 70’ine hitap edecek kapasitede kanalizasyon şebekesi vardır.
Kanalizasyon şebekesi toplam 500 km uzunluktadır. Şebekede çeşitli çaplarda beton borular
kullanılmıştır.
Kanalizasyon sistemi atık su arıtma tesisi ile sonlanmaktadır. Ana kolektör kentin
hemen dışında Güdümen yolu ile tren yolunun kesiştiği yörede başlar ve yaklaşık 7 km
doğuya devam ettikten sonra Çavuş gölü mevkiinde DSİ kanalında son bulur. Yörede DSİ
kanalından başka alıcı ortam yoktur. Arazi eğimi son derece azdır ve yer altı su seviyesi
2.5 m derinliktedir.
Tesis projesi 2004, 2014 ve 2024 yıllarındaki nüfus göz önüne alınarak planlanmıştır.
Yapılan hesaplamalarda İller Bankası Yöntemleri kullanılmıştır. Hesaplanan nüfuslar; 2004
yılı içi 136.697 kişi, 2014 yılı için 206.837 kişi ve 2024 yılı için 313.009 kişidir.
Avan projede fakültatif stabilizasyon ve havalandırmalı fakültatif stabilizasyon
havuzları için 40 hektarlık bir alan projelendirilmiş, tatbikat projesinde 72 hektarlık bir alan
kullanılmıştır. Yörede arazi bol ve ucuzdur. Bu nedenle yıllık enerji maliyetlerini düşürmek
ve işletim kolaylığı sağlamak amacıyla gereğinden daha fazla arazi kullanılarak havuz
boyutları büyütülmüştür.
Arıtma tesisi genel hatlarıyla:
- Kaba Izgara,
- Parshall Savağı,
- Burgulu Pompa İstasyonu,
- Kolektör hattının iki yanına yerleştirilmiş 2x6 = 12 adet havuzdan oluşmaktadır.
Seçilen havuz boyutları şöyledir:
1 nolu havuzlar: 2 adet
44.0x302.0x2.5 m
47.0x347.0x2.5 m
51,6x346.6x2.0 m
51,6x346.6x2.0 m
59
411.6x346.6x2.0 m (5 Gözlü)
46.6x251.6x2.0 m
2010 yılına kadar tüm havuzların fakültatif stabilizasyon havuzu olarak işletilmesi,
2010 yılından sonra 1 no’lu havuzların, 2014 yılından sonra 2 no’lu havuzların
havalandırılması planlanmıştır.
Yıllık enerji ihtiyaçları:
2004 yılı 1.349.040 kw
2014 yılı 2.960.880 kw
2024 yılı 5.518.800 kw olarak hesaplanmıştır.
Stabilizasyon havuzlarında çamur birikimi kişi başına yaklaşık 0.3-0.05 m3/yıl
değerleri arasında yer almaktadır. Sıkışma ve ayrışma dolayısıyla, tabana yığılan çamur
hacminde bir azalma olacaktır. 5 yıllık bir işletmeden sonra ıslak haldeki çamur hacminin
0.085 m3/kişi/yıl değerine düşeceği hesaplanmıştır. Bu değerin işletme süresi uzadıkça sabit
kalacağı kabul edilerek kademe yıllarına göre çamur miktarları:
2004 yılında 14.492 m3/yıl
2014 yılında 20.661 m3/yıl
2024 yılında 30.110 m3/yıl olacağı hesaplanmıştır.
Havuz tabanında 50 cm çamur birikince havuzun devre dışı bırakılması ve temizlenmesi
planlanmıştır. Bu durumun da yaklaşık 6 senede bir ortaya çıkacağı hesaplanmıştır [43].
2.2.4.1.3 Elektrik İletim Hatları
Karaman İl merkezinin elektrik enerjisini karşılayan 2 adet trafo merkezi bulunmakta
olup, 154 kV’lik gerilim ile havai hatla beslenmektedir.
- Trafo Merkezi (TM-1) Kurulu Gücü: 100 MVA
- Organize Sanayi Trafo Merkezi (OSB.TM) Kurulu Gücü: 75 MVA
154 kV’lik Enerji Nakil Hatlarının Uzunlukları:
- Çumra-TM 1 Mesafesi: 59 km
- TM 1-Mut Gezende Santrali Mesafesi: 76 km
- TM 1-OSB.TM Mesafesi: 15 km
- OSB.TM-Ereğli TM Mesafesi: 86 km’dir.
60
Türkiye genelinde; kişi başına yıllık üretim 1.200-1.450 Kwh, kişi başına yıllık tüketim
1.000 Kwh’dir. Karaman’da 2010 yılı için; kişi başına yıllık tüketim 1650 Kwh’dir [44].
2.2.4.1.4. Doğal Gaz
2011 yılı itibariyle Karaman İli’nde Karamangaz’a bağlı olan bir (1) Organize Sanayi
Bölgesi, beş (5) serbest tüketici, 27 kamu kuruluşu ve muhtelif konut bulunmaktadır.
Kullanıcı sayısı 2012 itibari ile yedi (7) serbest tüketici, 45 kamu kuruluşu olarak artış
göstermiştir. Yıllık tüketimleri incelendiğinde Organize Sanayi Bölgesi 2011 yılında
31.100.000 m3 2012 yılında 36.600.000 m3 doğal gaz kullanımında bulunmuştur. Serbest
tüketicilerin kullanımı 2011’de 13.800.000 m3, 2012’de 15.300.000 m3’tür. Konutlar 2011
yılı içerisinde 23.400.000 m3 doğal gaz kullanımında bulunurken, bu rakam 2012 yılında
25.600.000 m3’e yükselmiştir [45].
2.2.4.2. Ulaşım
2.2.4.2.1.
Karayolları
Karaman İli sınırları içerisinde Karayolları 3. Bölge Müdürlüğü’nün 2012 yılı
verilerine göre 245 km Devlet, 408 km İl Yolu olmak üzere toplam 653 km yol ağı
bulunmaktadır. Tablo 2.13 verilerine bakıldığında Karaman Merkez İlçesi için yolların 537
km’si asfalt kaplamalı, 349 km’ si ise stabilizedir.
Tablo 2.12 Karaman’ın Yol Durumu (2012)[46]
İLÇELER
DEVLET YOLLARI
İL YOLLARI
TOPLAM
Sathi
Stabilize
Kaplama
TOPLAM Sathi
Stabilize TOPLAM
Kaplama
MERKEZ
70
-
70
206
-
206
276
Ayrancı
37
-
37
49
7
56
93
Ermenek
63
-
63
85
-
85
148
Sarıveliler 14
-
14
25
-
25
39
K.K.bekir
23
-
23
11
-
11
34
Başyayla
38
-
38
25
-
25
63
TOPLAM
245
-
245
401
7
408
653
61
Tablo 2.13 Karaman İli Köy Yolları (2012)[47]
İlçeler
Asfalt
Stabilize
Diğer
TOPLAM
Merkez
537
349
46
932
Ayrancı
177
180
29
386
Başyayla
15
20
0
35
Ermenek
64
87
6
157
K.K.Bekir
52
19
0
71
Sarıveliler
38
83
5
126
Şekil 2.1 Karaman Karayolları Haritası (2013) [48]
62
2.2.4.2.1.1. Araç Sayıları
Tablo 2.14 İlimizde bulunan araç sayıları (2013) [49]
ARAÇ CİNSİ
KARAMAN/MERKEZ
ERMENEK
TOPLAM
Motosiklet
22.837
2.140
24.977
Otomobil
24.236
3.149
27.385
Minibüs
1.095
453
1.548
Otobüs
524
47
571
Kamyonet
6.663
1.431
8.094
Kamyon
1.636
239
1.875
Traktör
8.146
886
9.032
Çekici
255
111
366
Özel Amaçlı
102
32
134
Tanker
67
12
79
Arazi Taşıtı
177
139
316
Römork
30
0
30
Yarı Römork
294
124
418
66.062
8.763
74.825
Genel Toplam
2.2.4.2.2.
Demiryolları
İlimizde şehir içi ulaşımında raylı sistem kullanılmamaktadır. Raylı sistemin
kullanılmasına yönelik bir çalışmalarda yoktur.
İlimiz’de 106 km demiryolu ağı mevcuttur.
2.2.4.2.3.
Havayolları
Karaman İli’nde havalimanı bulunmamaktadır. Karaman İli’ne en yakın havalimanın
(Konya Havalimanı) şehre uzaklığı yaklaşık 130 km’dir.
2.2.4.2.4.
Limanlar
Karaman İli’nin denize kıyısı bulunmamaktadır.
63
2.2.4.2.5.
Taşımacılık
Karaman İli’nde taşımacılık karayolları ve demiryolları ile sağlanmaktadır. 2010 yılı
içerisinde karayolu taşımacılığı yolu ile taşınan kişi sayısı 360.280.00 iken 2011 yılında bu
sayı 424.323.000’e ulaşmıştır. Taşınan yük miktarı da yine 2010 yılı için 330.285.000 ton
iken 2011 yılı için bu rakam 373.126.000 ton olmuştur. 2010 yılı içerisinde demiryolu
taşımacılığı yolu ile taşınan kişi sayısı 164.000 iken 2011 yılında bu sayı 204.000’e ulaşmıştır.
Taşınan yük miktarı da yine 2010 yılı için 6.283 ton iken 2011 yılı için bu rakam 6.608 ton
olmuştur.
2.2.4.3. Haberleşme
Türk Telekomünikasyon A.Ş. özelleştiği için 2012 yılına ait veriler ilgili kuruluştan
alınamamıştır.
Tablo 2.15 Karaman İli Haberleşme İstatistikleri (2006)[50]
Santral Adedi
Santral Kapasitesi
TTNet Abonesi
Abone Sayısı
Prensibal/Lokal
Toplam köy ve mezra sayısı
Lokaldeki köy-mezra sayısı
Acenta sayısı (Köy+mezra)
Lokal olmayan köy mezra sayısı
Bakır devre uzunluğu
Demir devre uzunluğu
TOPLAM
Toplam D/Ş güzergah uzunluğu
Toplam F/O güzergah uzunluğu
93
71.158
744
60.739
121.210 / 195.900 km
176
93
0
88
162 km
0
162 km
148.07 km
558.96 m
64
SONUÇ
Karaman İli Enerji İhtisas Bölgesi ilanı için düşünülen yerlere en yakın konumda
bulunan Taşkale Belediyesi Atatürk Mahallesi Afet Evleri’nin fiziki ve sosyal koşulları
4. Bölüm’de açıklanmıştır. Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi’nin kurulması durumunda ihtiyaç
duyulacak olan konut ve sosyal tesislerin inşaası için gereken alan Afet Evleri’nin bulunduğu
bölge olarak seçilmiş ve bu alana kurulacak binaların (imara açık 2 kat’lı bina) yaklaşık
maliyetlerinin hesaplanması aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu binalar 100 kişilik ihtiyaca
karşılık verecek şekilde düşünülerek hesaplamalar yapılmıştır.
Yapılan maliyet hesaplamalarında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 2012 yılı için
Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin hesaplanması sırasında belirlediği birim
maliyetler kullanılmıştır. Buna göre ihtiyaç duyulacağı öngörülen konut, kafeterya, market,
sağlık ocağı ve spor salonunun toplam olarak 17.500 m2 üzerine kurulabileceği ve toplam
maliyetin 9.460.000 TL olacağı hesaplanmıştır.
Tablo 2.16 İhtiyaç Duyulacak Binaların Maliyetleri [51]
MAHAL
Konut
Kafeterya
Market
Sağlık Ocağı
Spor Salonu
SINIFI
B.III
B.III
A.III
B.III
A.III
ALAN (m2)
12.000
1.000
1.000
500
3.000
BİRİM FİYAT
560,00 TL/m2
560,00 TL/m2
475,00 TL/m2
560,00 TL/m2
475,00 TL/m2
TOPLAM
6.720.000
560.000
475.000
280.000
1.425.000
2.3. Ekonomik Yapı
Karaman İli’nin ekonomik olarak gelişiminde; sahip olduğu zengin tarih ve kültürün
yanı sıra; coğrafi konumu ve stratejik özelliği de önem arz etmektedir. İç Anadolu’yu
Akdeniz’e bağlayan karayolu ve demiryolunun buradan geçmesi, ayrıca tarihi ipek yolu
üzerinde bulunması, Karaman’ın bugünkü ekonomik hayatı üzerinde büyük etkiye sahiptir.
Karaman’ın genelde ekonomik yapısı tarım başta olmak üzere, hayvancılık, ticaret
ve sanayiye dayanır. Son yıllarda, köylerden şehre büyük kitleler halinde göç olması,
Karaman'ı sanayi ve ticarete yönelik bir ekonomik faaliyete zorlamıştır. Sanayinin alt yapısı
için gerekli küçük ve büyük organize sanayi bölgesinin tamamlanması, Karaman ekonomisi
için büyük önem taşımaktadır. Sanayide devlet yatırımı yok denecek kadar azdır.
Karaman sanayisinde son 10 ile 20 yıl arasında büyük ilerlemeler olmuştur. Bu
gelişmelerde özel sektörün payı çok büyüktür. Karaman İl merkezinde çalışan nüfusun %25’i
küçük sanayi kesiminde bulunmaktadır. Karaman İli, İç Anadolu Bölgesi’nde hububat,
bakliyat üretim ve ticareti konusunda en önemli merkezlerden biridir. Meyvecilikte, özellikle
elma yetiştiriciliği bakımından Türkiye’de birincidir. Son yıllarda sulanabilir arazinin
çoğalması, özellikle tarıma dayalı un, bulgur, bisküvi, gofret v.b. endüstri kollarının
doğmasını hazırlamıştır.
65
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) iktisadi analizde çok önemli bir veri olup Karaman
için bu rakamlar en son 2001 yılı için hesaplanmıştır. Karaman İli’nin GSYİH rakamları 19982001 yılları arasında incelendiğinde Türkiye ekonomisine katkısı %0,3-%0,4 düzeylerinde
olmuştur. 2001 yılı için 81 il içinde GSYİH’ya göre sıralama yapıldığında Karaman 57. sırada
yer almaktadır.
Tablo 2.17’de ülkemizdeki iller bazında kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla
değerleri verilmiştir. Tablo 2.17’de verilen bilgilere göre Karaman İli GSYİH il ortalamasında
2.012 $ ile ülkemizdeki iller arasında 26. Sırada yer almaktadır. Karaman İli’nde GSYİH
gelişme hızı ise %38,7’dir.
Tablo 2.17 Ülkemizdeki İller Bazında Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Değerleri [40]
Sıra
1
2
3
-26
İller
Genel Ortalama
Kocaeli
Bolu
Kırklareli
-Karaman
TL
2.600.082.172
7.467.668.527
5.106.479.612
4.348.851.815
-2.437.569.320
Gelişme Hızı
40,8
57,4
43,0
58,5
-38,7
$
2.146
6.165
4.216
3.590
-2.012
Tüik’in en son 2008 yılı için açıkladığı; TR52 Düzey2 Bölgesi’nde Kişi Başına Düşen
Gayrisafi Katma Değer Türkiye genelinde Kişi Başına Düşen Gayrisafi Katma Değerin 2.171 $
altındadır.
Tablo 2.18 Kişi Başına Gayrisafi Katma Değer GSKD (Dolar) [40]
Yıl
2006
2007
2008
TR52 Düzey 2 Bölgesi
4.968
6.251
7.213
Türkiye
6.686
8.267
9.384
Tablo 2.19 TR52 Düzey2 Bölgesi 2003 Yılı Gelir Dağılımı Durumu [52]
Gelire Göre Sıralı
(%20’lik gruplar)
En Fakir
Fakir
Orta
Zengin
En Zengin
Türkiye (Milyon TL)
%
TR52 (Milyon TL)
%
10.809.491.775
18.542.882.046
26.093.318.941
37.741.799.501
87.117.211.941
6,0
10,3
14,5
20,9
48,3
308.711.421
539.470.466
780.055.463
1.125.827.533
2.227.072.370
6,2
10,8
15,7
22,6
44,7
TR52 Düzey2 Bölgesi gelir dağılımı açısından incelendiğinde özellikle düşük gelir
gruplarında bölgenin, Türkiye ile bir paralellik gösterdiği söylenebilir. Gelire göre sıralanmış
%20’lik gruplardan özellikle en zengin gelir grubu; Türkiye ile farklılaşmaktadır.
66
Karaman’da Genel Bütçe Vergi Gelirleri
Tablo 2.20’de 2012 yılında ülkemizdeki iller bazında vergi tahakkuk ve tahsilat
bilgileri verilmiştir.
Tablo 2.20 Vergi Gelirlerinin Türkiye Genel Ortalaması [53]
İller
İstanbul
İzmir
-Karaman
-Hakkari
Şırnak
ÜLKE GENELİ
Tahakkuk Eden
157.041.579.644
38.827.980.923
-244.190.984
-155.124.278
331.163.505
366.934.082.792
Tahsil Edilen
140.153.779.229
34.693.238.031
-196.065.564
-107.123.938
236.494.836
317.188.767.789
G.O. %
89,25
89,35
-80,29
-69,06
71,41
86,44
GSYİH ve GSKD’ye Göre Sektörel Yapı
İller itibari ile iktisadi faaliyet kollarına göre 2001 yılı için Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
değerlendirmesinde Karaman’ın tarım, sanayi, hizmetler sektörlerinde sırasıyla %50,8,
%12,6, %26,8 gibi oranlara sahip olması Karaman’da üretimin ağır olarak tarıma dayalı
olduğunu göstermektedir.
Gayri Safi Katma Değer (GSKD) hesabına göre ise TR52 Düzey2 Bölgesi’nde tarım
sektörünün payı 2006-2008 yılları arasında giderek azalırken, hizmetler sektörünün payı
artmıştır, sanayi sektörünün payı ise; 2006 yılında %24,4 iken 2008 yılında %22,3’e
düşmüştür.
Tablo 2.21 Cari Fiyatlarla Bölgede GSKD ve Sektörlerin GSKD İçindeki Payı (Bin TL) [40]
Yıl
Tarım
(1000 TL)
2006
2007
2008
3.260.428
3.605.921
4.056.912
Tarım
Payı
(%)
21,0
20,4
20,0
Sanayi
(1000 TL)
3.790.429
4.095.627
4.519.005
Sanayi
Payı
(%)
24,4
23,1
22,3
67
Hizmetler
(1000 TL)
Hizmetler
Payı (%)
8.452.424
10.006.375
11.694.460
54,5
56,5
57,7
Gayri Safi
Katma
Değer
15.503.281
17.707.924
20.270.377
Vergi Geliri
Devlete kaynak oluşturarak yapılacak yatırım ve harcamaların karşılanmasında
devletin gerçek ve tüzel kişilere yüklediği ekonomik yükümlülükler olarak
tanımlayabileceğimiz vergiler, ekonomik yapının değerlendirilmesi açısından önemli bir
göstergedir.
Tablo 2.22 İller İtibariyle Brüt Genel Bütçe Vergi Gelirleri [54]
Yıl
2009
2010
2011
2012
İller
Konya
Karaman
TR52
Konya
Karaman
TR52
Konya
Karaman
TR52
Konya
Karaman
TR52
Brüt Tahsilat
1.523.115.648
129.470.643
1.652.586.291
1.797.463.894
153.877.765
1.951.341.659
2.295.923.560
175.855.875
2.471.779.435
2.561.001.689
196.065.564
2.757.067.253
Tahsilat Artışı (%)
10,05
13,16
18,01
18,85
27,73
14,28
11,55
11,49
Toplam Tahsilat İçindeki Payı (%)
0,78
0,07
0,85
0,76
0,07
0,83
0,81
0,06
0,87
0,81
0,06
0,87
TR52 Düzey2 Bölgesi’nde 2012 yılında toplam 2.757.067.253 TL ile Türkiye’nin vergi
tahsilatının %0,87’si tahsil edilmiştir. Diğer taraftan vergi tahsilâtlarındaki artışın Türkiye
ortalaması %3,33 iken bu oran Konya için %11,55 ve Karaman için %11,49 gibi nispi olarak
yüksek bir düzeyde gerçekleşmiştir. Bölge açısından değerlendirildiğinde ise 2009 yılından
2012 yılına gelindiğinde vergi tahsilâtlarında %66 oranında bir artış olduğu görülmektedir.
Tablo 2.23 Bölgelerin Vergi Tahsilatları Sıralaması (2012) [54]
Sıralama
Düzey 2
Bölgesi
Kapsadığı İller
Brüt Tahsilat
(TL)
1
2
TR10
TR42
157.041.579.644
39.454.931.415
3
4
15
TR31
TR51
TR52
İstanbul
Bolu, Düzce, Kocaeli,
Sakarya, Yalova
İzmir
Ankara
Karaman, Konya
Kişi Başına Düşen
Vergi Tahsilatı
(TL)
11.335
11.686
34.693.238.031
33.734.310.998
2.757.067.253
8661
6794
1205
68
Dış Ticaret
Yıllara Göre İhracat Miktarları
Tablo 2.24'de Ekonomi Bakanlığı verilerine göre 2004 yılı baz alınarak 2009 yılına
kadar ihracatta sürekli gelişme görülmektedir. 2008 yılında Karaman ihracatı 158.382.000 $
olarak gerçekleşmiştir. Baz alınan yıllarda ihracatta en büyük artış 2008 yılında (%42,05)
görülmektedir. Karaman ihracatı 2008 yılında 158.382.000 $ iken bu rakam 2009 yılında
145.701.000 $'a gerilemiştir. 2010 yılında Karaman üzerinden yapılan kayıtlı ihracat rakamı
geçen seneye oranlar % 21,27'lik bir artış göstererek 176.694.000 $ seviyesine yükselmiştir.
2011 yılında ise ihracatımızda 2010 yılına oranla %31,14’lük bir artış yaşanmıştır.
300.000.000
250.000.000
200.000.000
150.000.000
100.000.000
50.000.000
0
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Şekil 2.2 Yıllara Göre Karaman İli İhracat Rakamları [55]
69
2012
Tablo 2.24 Karaman İli Yıllara Göre İhracat Dağılımı [55]
Yıllar
2004
Tutar (Bin $)
57.875
Değişim (%)
-
2005
63.028
8,9
2006
89.532
42,05
2007
126.677
41,49
2008
158.382
25,03
2009
145.701
-8,01
2010
176.694
21,27
2011
231.719
31,14
2012
278.649
20,25
Dış Ticaret Dengesi
Tablo 2.25’deki verilere göre Karaman sürekli olarak Dış Ticaret Dengesini fazla
vermektedir. Türkiye ise Dış Ticaret Dengesi’nde sürekli olarak açık vermektedir. İlimiz,
Tablo 2.25 verilerine bakıldığında; Türkiye Genel Dış Ticaret ortalamasının sürekli üstünde
bir dış ticaret dengesine sahiptir. 2012 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı %126’dır.
Tablo 2.25 Karaman İli Dış Ticaret Dengesi [55]
Yıllar
2004
İhracat
57.875
İthalat
21.081
Dış Ticaret Dengesi
174
2005
63.028
23.905
164
2006
89.532
41.911
114
2007
126.677
60.251
110
2008
158.382
49.377
221
2009
145.701
43.297
237
2010
176.694
92.033
92
2011
231.719
120.882
92
2012
278.649
123.461
126
70
300.000.000
250.000.000
200.000.000
150.000.000
İhracat
100.000.000
İthalat
50.000.000
0
2004 2005
2006 2007
2008 2009
2010 2011
2012
Şekil 2.3 Karaman İli Dış Ticaretin Yıllara Göre Dağılım Grafiği
Kamu Yatırımları
Ülkemizdeki illerin yer aldığı kamu yatırımlarına ait bilgiler Tablo 2.26’da verilmiştir.
Tablo 2.26 İllerin Kamu Yatırımları Sıralaması [56]
İLLER SIRALAMASI
1
2
3
49
-79
80
81
İLLER
ANKARA
İSTANBUL
ARTVİN
--KARAMAN
-BİLECİK
YALOVA
BAYBURT
İL TOPLAMI
3.553.371,00
2.559.243,00
849.704,00
--130.059,00
-43.897,00
37.078,00
337.901,00
2009 yılında 263 milyon TL kamu yatırımı yapılan İlimiz’de, 2012 yılı verilerine göre
kamu yatırımları içinde toplam 1030 milyon TL yatırımdan faydalanmıştır. 2011 Yılında ise
121.223 (Bin TL)'lik yatırımdan faydalanmıştır. İlimiz’de 2012 yılında kamu yatırımlarındaki
en büyük payı eğitim sektörü almıştır (43.002 Bin TL). Enerji sektörünü sırasıyla, diğer kamu
hizmetleri, tarım, sağlık, ulaştırma-haberleşme ve madencilik sektörleri izlemektedir.
Tablo 2.27’deki verilere göre Karaman İli’ne yapılan yatırımlarda yıllara göre azalma
görülmektedir. Son dört sene baz alınarak Karaman İli’nde en büyük yatırım kalemini eğitim
71
sektöründe görmekteyiz. Karaman İli’nde son dört senede turizm ve imalat sektöründe ise
hiç yatırım yapılmamıştır.
Tablo 2.27 Karaman İli Yıllara Göre Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (Bin TL) [56]
SEKTÖRLER
TARIM
MADENCİLİK
İMALAT
ENERJİ
ULAŞTIRMA-HABERLEŞME
TURİZM
KONUT
EĞİTİM
SAĞLIK
DİĞER KAMU HİZMETLERİ
TOPLAM
2.3.1.
2009
17.850
3.975
-212.855
1.227
--13.936
-13.942
263.785
2010
19.601
559
-252.640
388
--19.014
3.250
315.741
343.518
2011
18.541
1.349
-51.354
1.473
--30.868
2.600
15.038
121.223
2012
20.158
359
-39.058
1.784
--43.002
3.600
22.298
130.059
Tarımsal Yapı
Tarım hem ilimiz hem de ülkemiz açısından insanların temel ihtiyaçlarından olan
gıda ve beslenme ihtiyacını karşılayan bir sektör olmasının yanında yarattığı iş imkanları,
oluşturduğu piyasa değeri ve ihracat potansiyeli bakımından önemli bir sektördür. Karaman
İli iklim yapısı açısından tarıma çok elverişlidir. Karaman'da tarıma dayalı sanayi çok büyük
bir paya sahiptir.
Tablo 2.28 Türkiye ve Karaman İli Tarımsal Alanların Dağılımı (dekar), (İBBS’na göre)(Çayır ve Mera alanları
hariç) (2012 verileri geçicidir)[40]
Türkiye
Karaman
Dekar
%
Dekar
%
Toplam
237.954.812
100
3.177.214
100
İşlenen
Ekilen
154.644.523
64,99
2.162.265
68,05
Tarım
Nadas
42.861.366
18,01
524.503
16,51
Alanı
Sebze
8.271.142
3,48
137.105
4,32
Meyve,
içecek
ve
baharat bitkileri alanı
32.129.886
13,5
353.338
11,12
47895
0,02
3
9*10-7
Süs Bitkileri
72
Tablo 2.29 Karaman İli Bazı Tarımsal Göstergeleri [57]
BÖLGE
KIRSAL NÜFUS
BAŞINA
TARIMSAL
ÜRETİM
DEĞERİ (TL)
ÜLKE
İÇİNDEKİ
SIRASI
TARIMSAL
ÜRETİM
DEĞERİNİN
TÜRKİYE İÇİNDEKİ
PAYI (%)
ÜLKE İÇİNDEKİ
SIRASI
KARAMAN
3.123
2
1,21
33
TÜRKİYE
1.124
-
100
-
Yukarıdaki tabloya göre kırsal nüfus başına tarımsal üretim değeri ile Karaman ülke
içinde 2. sırada yer almaktadır. Tarımsal üretim değerinin ülke içindeki payına bakıldığında
ise Karaman 33. Sırada yer almaktadır.
2.3.1.1. Tarımsal Üretim Durumu
2.3.1.1.1.
Tahıllar
Bölgede ekimi yapılan başlıca tahıl ürünleri buğday, arpa, çavdar ve yulaftır.
Tahılların bölge ekonomisi içindeki büyük payı nedeniyle ekmeklik buğday ve makarnalık
buğday gibi tarıma dayalı sanayi kolları oldukça gelişmiştir. Tahıllar bölge için stratejik
ürünler olmaya devam etmektedir.
Tablo 2.30 Türkiye ve Karaman Seçilmiş Tahıl Ekiliş Miktarları (dekar), Üretim Miktarları ve Verim
Ortalamaları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) [40]
Buğday
Arpa
Yulaf
Çavdar
Ekilen Alan (dekar)
Üretim (ton)
Verim (kg/da)
Ekilen Alan (dekar)
Üretim (ton)
Verim (kg/da)
Ekilen Alan (dekar)
Üretim (ton)
Verim (kg/da)
Ekilen Alan (dekar)
Üretim (ton)
Verim (kg/da)
2.3.1.1.2.
Türkiye
80.960.000
21.800.000
269
28.688.331
7.600.000
264
858.626
218.040
254
1.276.530
365.750
287
Karaman
873.697
186.172
213
599.253
145.205
242
10.240
3.144
307
24.702
7.202
292
Yüzde (%)
1,08
0,85
2,09
1,91
1,19
1,44
1,94
1,97
Yemeklik Baklagiller
Karaman İli’nde yetiştiriciliği yapılan başlıca yemeklik dane baklagiller arasında kuru
fasulye, nohut ve mercimek gelmektedir. Özellikle nohudun hem yemeklik hem de kuru
73
yemiş sanayisinde kullanılması önemini artırmaktadır. Yıllar itibari ile son üç yılın değerleri
göz önüne alındığında 2009 yılında 12.688 ton olan nohut üretimi 2010 yılında 15.490 ton
ve 2011 yılında 15.521 ton olmuştur. Nohut üretim veriminde de yıllık 10 kg kadar artış
görülmüştür. Yemeklik tane baklagillerden nohut ve kuru fasulye, ilimizde üretimi yapılan
önemli bitkilerdendir. Ayrıca diğer illerde fazla yetiştirilmeyen yağlı mısırın (çerezlik mısır)
ilimizde yetiştirilmesi kuru yemiş sanayisine ham madde sağlaması bakımından önemlidir.
Üretim alanları, Türkiye üretim alanlarının kırmızı mercimekte % 0,02’sini, yeşil
mercimekte %0,40’ını, kuru fasulyede % 10,33’ünü ve nohutta ise % 2,73’ünü
oluşturmaktadır. Nohut ve kuru fasulyede verim ise Türkiye ortalamasının üzerindedir.
Üretilen ürünler verim bakımından Türkiye ortalamasından yüksek olsa da kalite
bakımından pazar isteklerini karşılayamamaktadır. Bunun nedenleri de üretim aşamasında
yaşanan sorunlardan kaynaklanmaktadır.
Tablo 2.31 Türkiye ve Karaman Yemeklik Baklagiller Ekiliş Miktarları (dekar), Üretim Miktarları ve Verim
Ortalamaları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011) [40]
Nohut
Fasulye (Kuru)
Mercimek (Yeşil)
Mercimek
(Kırmızı)
2.3.1.1.3.
Ekilen Alan (dekar)
Üretim (ton)
Verim (kg/da)
Ekilen Alan (dekar)
Üretim (ton)
Verim (kg/da)
Ekilen Alan (dekar)
Üretim (ton)
Verim (kg/da)
Ekilen Alan (dekar)
Üretim (ton)
Verim (kg/da)
Türkiye
4.464.129
487.477
122
946.254
200.673
212
225.248
25.952
116
1.923.225
380.000
198
Karaman
121.830
15.521
127
97.702
33.440
342
890
95
107
292
41
140
Yüzde (%)
2,73
3,18
10,33
16,66
0,40
0,37
0,02
0,01
Sebze Üretimi
Karaman İli 126 bin tonla meyvesi yenen sebze grubu ve 50 bin tonla yaprağı yenen
sebze grubu üretimine sahiptir. Aşağıdaki tablo verilerine bakıldığında yaprağı yenen sebze
grubu Türkiye toplam üretiminin %2,93’lük bölümünü, soğansı-yumru-kök sebze grubunda
% 1,53’lük kısmını karşılamaktadır.
74
Tablo 2.32 Karaman İli’nde Sebzelerin Ürün Gruplarına Göre Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları
(ISIC-Rev-3 Ürün sınıflamasına göre) (2011) [40]
Ürün Grupları
Meyvesi Yenen Sebzeler
Türkiye
(ton)
21.565.251
Karaman
(ton)
126.660
Yüzde
(%)
0,59
Baklagil Sebzeler
Soğansı-Yumru-Kök-Sebzeler
Yaprağı Yenen Sebzeler
859.535
959.785
1.724.800
11.843
14.691
50.574
1,38
1,53
2,93
Bazı seçilmiş sebzelerin Türkiye’deki üretim payları incelendiğinde ise Karaman
ili’nde taze soğan yaklaşık 11.000 tonluk üretim ile Türkiye’deki toplam üretimin %7’lik
kısmını oluşturmaktadır.
Tablo 2.33 Karaman İli’nde Seçilmiş
(CPA Sınıflamasına göre) (2011) [40]
Sebze İsimleri
Taze Sarımsak
Kuru Sarımsak
Ispanak
Kuru Soğan
Taze Soğan
Taze Fasulye
Beyaz Lahana
Pırasa
2.3.1.1.4.
Sebzelerin
Üretimi
Türkiye
(ton)
21.445
79.203
221.632
2.141.373
153.823
614.948
498.073
246.144
ve
Türkiye
Karaman
(ton)
261
657
11.208
8.120
10.503
11.843
13.488
8.245
Üretimindeki
Payları
Yüzde (%)
1,22
0,83
5,06
0,38
6,83
1,93
2,71
3,35
Endüstri Bitkileri Üretimi
Sanayi bitkilerinden şeker pancarının 2011 yılında yaklaşık 81.000 dekar alanda
ekimi yapılmış ve 491.804 ton ürün alınarak toplam Türkiye üretiminin % 3,05’lik kısmını
karşılamıştır. Patates üretimi incelendiğinde ise, Karaman İli, toplam Türkiye üretiminin
yaklaşık olarak % 0,27’lik kısmını karşılamaktadır.
75
Tablo 2.34 Karaman İli Seçilmiş Endüstri Bitkilerinin Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları
(CPA Sınıflamasına göre)(2011 verileri geçicidir) [40]
Endüstri
Bitkileri
Türkiye
Karaman
Karaman/
Türkiye
(%)
Şeker
Pancarı
Patates
Şeker
Pancarı
Patates
Şeker
Pancarı
Patates
2.3.1.1.5.
Ekilen
Alan
(da)
2.972.648
Hasat Edilen
Alan
(da)
2.938.411
Üretim
(ton)
16.126.489
Üretim / Ekilen
Alan
(ton/da)
5,42
1.449.127
80.565
1.434.414
80.565
4.648.081
491.804
3,21
6,10
5.948
2,71
5.948
2,74
12.753
3,05
2,14
1,13
0,41
0,41
0,27
0,67
Meyve Üretimi
Yumuşak Çekirdekliler (elma, armut, ayva) içerisinde elma üretimi bölgede ön
sıralardadır. Dolayısı ile gelir bakımından büyük bir potansiyel oluşturmaktadır. Elma,
Merkez İlçe’de Çakırbağ, Bölükyazı, Narlıdere, Medreselik, Dereköy, Kurtderesi, Lale,
Ağılönü köyleri, Akçaşehir, Yeşildere, Sudurağı, Kılbasan ve Kisecik beldeleri ile Ayrancı,
Başyayla, Ermenek ve Sarıveliler ilçelerinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Meyvecilik
üretimi içerisinde %7’lik bir paya sahip olup sağladığı gelirle il ekonomisinde ilk sırada yer
almaktadır.
Elmacılığın gelişmesi ile özellikle Merkez İlçe’de büyük kapasiteli soğuk hava
depoları, ambalaj ve meyve suyu fabrikaları kurulmuştur. Karaman’da elma, hem ihraç
ürünü hem de meyve suyu konsantre sanayisinin önemli bir hammaddesi olarak yer
almaktadır. Dünya pazarının en çok ilgi duyduğu tür elmalar Red Elstar, Elshof, Decosta,
Jonogored, Golden, Braeburn, Santana, Gala Must Karaman’da yüksek verimde
yetişmektedir. Üretilen ürünün yaklaşık üçte biri Kıbrıs, Ortadoğu, Almanya, Hollanda ve
Türk Cumhuriyetlerine ihraç edilmektedir.
Granny Smith (Karaman Yeşili), Spur Golden, Starcrimson gibi yarı bodur ve tam
bodur elma çeşitleri kapama bahçeler şeklinde kurularak birim alandan alınan verim
arttırılmıştır.
Taş çekirdekliler arasında yer alan kiraz; üretimi ile toplam Türkiye üretiminde
% 2,07’lik paya sahiptir. Başyayla ve Ayrancı İlçeleri’nde kiraz yetiştiriciliği meyve tarımı
içinde önemli bir potansiyele sahiptir. Başyayla İlçesi’nin kırmızı ve iri, Ayrancı İlçesi’nin
beyaz, sert ve dayanıklı kirazları ülke genelinde tanınmakta ve tercih edilmektedir. Üretilen
kirazın önemli bir kısmı dışarıya satılarak Karaman ekonomisine büyük gelir sağlamaktadır.
76
Sert kabuklu ürünler arasında yer alan ceviz; Merkez, Ermenek ve Ayrancı İlçesi’nde
yetiştirilen diğer meyve ürünleri arasında önem taşımaktadır. 9.071 ton ceviz üretimi ile
toplam Türkiye üretiminde yaklaşık olarak % 2’lik bir üretim gerçekleştirilmiştir. Yine sert
kabuklu ürünler arasında yer alan antep fıstığı Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde aşılama
yolu ile yetiştirilerek 204 ton üretim ile yaklaşık % 0,2’lik paya sahiptir.
İlin iklimi; bağ ürünlerinin yetiştirilmesine imkan vermektedir. Meyve üretimde
bağcılıktan elde edilen meyveler önemli bir yer tutmaktadır. Başta İl merkezi olmak üzere,
Ermenek, Sarıveliler, Başyayla, Ayrancı ve Kazımkarabekir İlçeleri’nde de bağcılık
yapılmaktadır. Bağ grubu meyve ürünleri içerisinde yer alan üzüm üretimi yaklaşık 36.000
ton ile toplam Türkiye üretiminde % 0.9’luk paya sahip olup, sağladığı gelirle de İl
ekonomisinde ikinci sırayı almaktadır.
Tablo 2.35 Karaman İli Meyve Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları (ISIC Rev3 Sınıflamasına göre) (2011)
[40]
Türkiye
Karaman
Karaman/
Türkiye
(%)
Toplu
Meyveliklerin
Alanı (dekar)
Üretim (ton)
Ağaç Başına
Ortalama
Verim (kg)
Toplu
Meyveliklerin
Alanı (dekar)
Üretim (ton)
Ağaç Başına
Ortalama
Verim (kg)
Toplu
Meyveliklerin
Alanı
(dekar)
Üretim (Ton)
Yumuşak
Çekirdekliler
1.904.648
Taş
Çekirdekliler
2.654.823
Sert
Kabuklular
10.100.987
Üzüm ve
Üzümsüler
5.686.366
3.210.640
43,6
2.128.852
28,0
855.348
2,0
5.434.870
155,9
216.866
22.104
16.235
46.311
195.863
23,3
21.106
18,6
5.176
9,6
38.322
337,4
11,39
0,83
0,16
0,81
6,10
0,99
0,61
0,71
77
Tablo 2.36 Karaman İli Farklı Çekirdek Grubuna Göre Seçilmiş Meyve Üretimi ve Türkiye Üretimindeki Payları
(ISIC Rev3 Sınıflamasına göre)(2011) [40]
Meyve İsimleri
Kiraz
Ceviz
Antep Fıstığı
Üzüm
Türkiye
(ton)
438.550
183.240
112.000
4.296.351
2.3.1.1.6.
Yem Bitkileri
Karaman
(ton)
9.071
3.570
204
36.337
Yüzde (%)
2,07
1,95
0,18
0,85
Karaman İli’nde yem bitkilerinden yonca, korunga, fiğ ve silajlık mısır yetiştiriciliği en
çok üretimi yapılan ürünler arasındadır. Tablo 2.37 de görüldüğü üzere 2011 yılı için; Yonca
yeşil ot üretimi, 37.433 ton iken, silajlık olarak ekilen mısırın üretimi ise 44.736 ton’dur.
Tablo 2.37 Yem Bitkilerinin Üretim Miktarları (2011 verileri geçicidir) [40]
Ürünler
Yonca (Yeşil Ot)
Karaman (ton)
37.433
Türkiye (ton)
12.076.159
Korunga (Yeşil Ot)
4.726
1.571.606
Mısır (Hasıl + Silajlık)
44.736
13.533.353
Fiğ (Yeşil Ot)
11.560
4.442.017
2.3.1.2. Hayvancılık
2.3.1.2.1.
Arıcılık
Tablo 2.38'de 2010-2011 yıllarına ait arı-kovan sayıları (adet) ve doğal bal üretimi
(kg) miktarları yer almaktadır.
Tablo 2.38 Arıcılık [40]
Yıllar
Arı-Kovan Sayısı
(Yeni Usül)- Miktar (Adet)
Doğal Bal Üretim
(Kg)
Bal Üretimi
Artış Oranı
2010
42.721
820.388
-
2011
46.245
824.276
%0,47
78
2.3.1.2.2.
Kümes Hayvancılığı
Tablo 2.39'da 2010-2011 yılları kümes hayvanları sayıları verilmiştir. 2011 yılında bir
önceki yıla göre yumurta tavuğunda % 14,52; hindi sayısında % 19,29, Kaz sayısında yaklaşık
%58’ lik ve Ördek sayısın da %159’luk bir artış gerçekleşmiştir.
Tablo 2.39 Yılları Kümes Hayvancılığı [40]
Üretim Cinsi
2010
2011
2010/2011 (%)
1.082.281
1.239.455
14,52
3.043
3.630
19,29
Kaz-Miktar (Adet)
789
1.245
57,79
Ördek- Miktar (Adet)
480
1.245
159,38
Yumurta Tavuğu- Miktar (Adet)
Hindi- Miktar (Adet)
2.3.1.2.3.
Küçükbaş - Büyükbaş Hayvancılık
Tablo 2.40'da 2010-2011 yılları küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayıları ve yıllara göre
değişim oranları verilmiştir. 2011 yılında bir önceki yıla göre küçükbaş hayvan sayıları
% 35,29 oranında artış göstermiş olup büyükbaş hayvan sayılarında %15,79 oranında bir
azalış gerçekleştiği görülmektedir.
Tablo 2.40 Yılları Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvancılığı [40]
ÜRETİM CİNSİ
2010
2011
2010/2011 (%)
Koyun
201.274
230.817
14,68
Merinos
73.427
97.760
33,14
Keçi
39.208
91.809
134,16
Tiftik Keçisi
3.437
8.938
160,05
Küçükbaş (Toplam)
317.346
429.324
35,29
Kültür
19.839
15.533
-21,7
Melez
17.330
15.379
-11,26
Yerli
1.145
1.350
17,9
40
34
-15
38.354
32.296
-15,79
Manda
Büyükbaş
(Toplam)
79
2.3.2.
Madencilik
Şekil 2.4’de Karaman İli maden haritası verilmiştir.
Şekil 2.4 Karaman İli Maden Haritası [47]
2.3.2.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları
Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler
Genel olarak; Karaman İli sınırları içerisinde bulunan maden kaynakları, aşağıda
maden kaynakları ile ilgili verilen tabloların tümü değerlendirildiğinde; Enerji İhtisas
Endüstri Bölgesi olarak ilan edilmesi istenen bölgeler içerisinde; sadece bir bölgeye yakın
mevkii de bulunan Taşkale’de metalik madenler arasında yer alan manganez’in yer aldığı
fakat herhangi bir rezerv’inin bulunmadığı görülmektedir.
80
2.3.2.2. Sanayi Madenleri
Tablo 2.41 Karaman İli’nde Bulunan Sanayi Madenleri [58]
Madenin
Cinsi
İlçe
Barit
Merkez
Barit
Merkez
Bentonit
Ermenek
Kaolen
Köy
Mevkii
Tenör
Kalite
Habiller
Yalamıktepe
Kaletepe
Yangılıdere
Ağaçobaköyü
Rezerv
Diğer Bilgiler
BaO: %62
Zuhur
Ekonomik değil
BaO: %62
Zuhur
Yetersiz etüt
Esentepe Köyü
Kasımoğlu
mev.
Yetersiz etüt
Manyezit Kazımkarabekir Sodur (Sinci)
Deveyatağı
Kızılkırtepe
Gökyataktepe
MgO:
%46,6
SiO2:
%1,68
CaO:
%1,35
Muhtemel
3.480.000
t.
Görünür
197.500 t.
Serpantinleşmiş
peridoditler
içinde filoniyel
tipi bir
cevherleşme
Manyezit Kazımkarabekir Erentepe
(Sodur)
MgO:
%46,6
SiO2:
%1,68
CaO:
%1,35
Muhtemel
4.640.000
t.
Görünür
316.700 t.
Benzer özellikte
81
2.3.2.3. Metalik Madenler
Tablo 2.42 Karaman İli’nde Bulunan Metalik Madenler [58]
Madenin
Cinsi
Alüminyum
İlçe
Ayrancı
Köy
Mevkii
Çatköy
Gerdekkir
se
Demir
Ermenek
Tenör
Kalite
Al2O3:%53,2
SiO2:%2,2
Fe2O3:%31
TiO2:%3,4
Rezerv
Diğer Bilgiler
Görünür
1.000.000 t.
Muhtemel
2.000.000 t.
Cevher minerali
diasporit olup,
Refrakter ve
abrasif olarak
kullanılabilir.
Kazancı
Demir
cevherleşmesinin yanı sıra
kromit ve titan
da görülür.
Sarıvadi
Demir
Ermenek
Kazancı
Fe:%3-50
KurşunÇinko
Ermenek
Göktepe
Pb: %3,85
Zn: %1,11
Cd: %0,01
Sarıpınar
mevkii
Görünür
60.000 t.
Cevherleşme
yapılmıştır.
zayıf zonlarda
yerleşmiş
galenit ve
sfalerittir.
Mevliat
mezar
KurşunÇinko
Ermenek
Manganez
Merkez
Muzvadi
Pb-Zn
cevherleşmelerine barit, florit,
pirit, eşlik eder.
Beran
Mah.
Taşkale
mevkii
Cevher
mineralleri
limonit ve
hematittir. Eski
yıllarda üretim
yapılmıştır.
Mn: %4-40
SiO2: % 20-28
82
Rezerv yok.
Cevherleşme
psilomelan olup,
mercek ve
bantlar
şeklindedir.
2.3.2.4. Enerji Madenleri
Tablo 2.43 Karaman İli’nde Bulunan Enerji Madenleri [58]
Madenin
Cinsi
İlçe
Köy
Mevkii
Tenör
Kalite
Rezerv
Kömür
Merkez
Pınarbaşı
Kömür
Ermenek
Halimiye
AID
4.063
kcal/kg
Görünür
2.000.000 t.
Muhtemel
3.900.000 t.
Kömür
Ermenek
Boyalık
AID
3.262
kcal/kg
Muhtemel
1.700.000 t.
Kömür
Ermenek
Muzvadi
AID
5.500
kcal/kg
Diğer Bilgiler
Eskiden işletildiği söylenen
çökmüş galeri ve kuyular
vardır. Herhangi bir kömür
mostrası yoktur.
Ortalama kömür kalınlığı
3,5 m, derinliği ise 67 m’dir.
Ortalama kömür kalınlığı 4 m,
derinliği ise 150 m’dir.
Muzvadi köyünün
güneyindeki Çiğdemtepe’de
permiyen yaşlı kumtaşları
içinde dik dalımlı ve kalınlığı
0,3- 1,3 m arasında değişen
bir kömür damarı vardır.
83
2.3.2.5. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler
Tablo 2.44 Karaman İlinde Bulunan Taş, Kum ve Çakıl Ocakları [58]
İLÇE
KÖY
MEVKİİ
PAFTASI
N31b1
31.355 m2
O30d4
Taşocağı
11.825 m2
029c1
Yurtluk öreni
Taşocağı
N31a3
1(A) grubu
(kum+çakıl)
1(A) grubu
(kum+çakıl)
2.grup
19.519.782
m2
10.600 m2
3.259,19 m2
N30a2
32,94 hektar
N30b1
Böğecik
Böğecik D.D.Y
İstasyonu
Ermenek
Görmeli
Karanlık dere
Ermenek
Güneyyurt
Biley burnu
Merkez
Maden şehri
Gözdağı
Merkez
Çoğlu
Palaz deresi
Merkez
Beydili
K.K.Bekir
ALANI
68.711,24 m2
Ayrancı
Ayrancı
MADENİN
CİNSİ
Taşocağı
N30a2
Tavuk deresi
Taşocağı
97.578,02 m2
N29c2
Eski kasaba
yolu
Yellibel
1 (A) grubu
65.182,33 m2
N29b4
Şahinviran
tepesi
Salı pınar
Taşocağı
283.188 m2
N30c2
Taşocağı
218.798 m2
N29c2
Şahinviran
tepesi
Taşocağı
283.188 m2
N30c2
K.K.Bekir
Kızılkuyu
Ermenek
Balkusan
Merkez
Yeşildere
Merkez
Başkışla
Merkez
Yeşildere
Sarıveliler
Daran
1 (A) grubu
3.056 m2
029 d2
Merkez
Kılbasan
1 (A) grubu
ariyet
3,38 hektar
N30a3
Ayrancı
Böğecik
Kocadere
Kum ocağı
94.910,23 m2
Merkez
Ekinözü(aşiran)
Çukurköy
97.311 m2
K.K.Bekir
Mecidiye
5 hektar
N30a4
Sarıveliler
Adiller
1(A) grubu
(kum+çakıl)
2.grup
(kalker)
2.grup
(kalker)
N31 b1-ll-c
n31 b1-lll-b
N30b2,b3
5 hektar
029d2
84
39.375 m2
Merkez
Medreselik
Ayrancı
Ayrancı
Dokuzyol
Ermenek
Delialiler-buk
alanı-kesirlik
Yurtluk öreni
Ayrancı
Merkez
Maden şehri
Gözdağı
Merkez
Çoğlu
Palaz deresi
K.K.Bekir
Mecidiye
Obruktepe
Merkez
Beydili
K.K.Bekir
Musaoğlu
Merkez
Kılbasan
K.K.Bekir
Mecidiye
Merkez
Medreselik
Ayrancı
Ayrancı
Ermenek
Ermenek
Dokuzyol
Delialiler-buk
alanı-kesirlik
Delialilerkızılçukur-buk
alanı-kesirlik
Ermenek
Ermenek
Delialilerkızılçukur-buk
alanı-kesirlik
85
2.grup
(kalker)
2.grup
(kalker)
1 (A) grubu
ariyet
1(A) grubu
(kum+çakıl)
Taşocağı
8,11 hektar
O30d1
4,66 hektar
N31a3
8,18 hektar
N31 a3
9,88 hektar
029c4
19.519.782
m2
10.600 m2
N31a3
3.259,19 m2
N30a2
N30a4
2.grup
1.202.539,57
m2
32.94 hektar
Taşocağı
102.065 m2
N29c2
1 (A) grubu
ariyet
2.grup
(kalker)
2.grup
(kalker)
2.grup
(kalker)
1 (A) grubu
ariyet
1(A) grubu
(kum+çakıl)
1(A) grubu
(kum+çakıl)
3,38 m2
N30a3
5 hektar
N30a4
8,11 hektar
O30d1
4,66 hektar
N31a3
8,18 hektar
N31 a3
9,88 hektar
029c4
9,60 hektar
029c4
2.grup
(kalker)
1,11 hektar
029c1
1(A) grubu
(kum+çakıl)
9,10 hektar
029c4
1(A) grubu
(kum+çakıl)
1(A) grubu
(kum+çakıl)
Taşocağı
N30a2
N30b1
Merkez
Şahinviran
tepesi
Şahinviran
tepesi
Merkez
2.grup
(kalker)
2.grup
(kalker)
2.grup
(kalker)
2.grup
(kalker)
1 (A) grubu
ariyet
1 (A) grubu
ariyet
1(A) grubu
(kum+çakıl)
1(A) grubu
(kum+çakıl)
1(A) grubu
(kum+çakıl)
1(A) grubu
(kum+çakıl)
Taş ocağı
10,72 hektar
N30c2
17,59 hektar
N30c2
9,9 hektar
N30d2
7,13 hektar
N31b1
6,44 hektar
N29b4
3,47 hektar
N29b3
98.437 m2
N30b2, b3
97.340 m2
N30b2, b3
98.512 m2
N30b2, b3
565.716,00
m2
34.720 m2
N30D3
Merkez
Kurtderesi
Ayrancı
Böğecik
K.K.Bekir
Kızılkuyu
K.K.Bekir
Sinci
Arılıkönü
Merkez
Ekinözü
Çukurköy
Merkez
Ekinözü
Çukurköy
Merkez
Ekinözü (aşiran)
Çukurköy
Merkez
Seyithasan Köyü
Merkez
Dereköy
Manavlı
deresi
Kızılara
Taş ocağı
2.500 m2
Sarıveliler
Adiller Köyü
Kırbağıkocadüz
Akyokuş
Taş ocağı
50.000 m2
N30c1n30d:
029b2
Ermenek
Balkusan
Yellibel
Taş ocağı
39.375 m2
029b3
Ermenek
Ağaççatı
Karakayatepe
Taş ocağı
426.142 m2
029c3
Ermenek
Kazancı
Kartaltepe
Taş ocağı
20.954,26 m2
P29b1
Ermenek çayı
Kum ocağı
12563 m2
029c3
Merkez
Ermenek
Ayrancı
Böğecik
Menen deresi
1(A) grubu
500 m2
Ayrancı
Böğecik
Kenan deresi
1(A) grubu
500 m2
Ayrancı
Böğecik
Menen deresi
1(A) grubu
500 m2
Ayrancı
Böğecik
Kenan deresi
1(A) grubu
500 m2
Ayrancı
Böğecik-berendi
Koçak deresi
1(A) grubu
500 m2
86
N30 c2 a-b
2.3.3.
Turizm
TR52 Düzey2 Bölgesi’ne en fazla turist Japonya’dan gelmektedir. Japon turistlerden
sonra sırası ile Alman ve İtalyan turistler bölgeye gelmeyi tercih etmektedir.
Karaman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre Karaman İli turizm
faaliyetleri ile ilgili özet bilgiler Tablo 2.45’de ve 2.46’da verilmiştir. Karaman da 11 adet
konaklama yeri olup bunların 6 adedi turistik tesis işletme belgesine sahiptir. Mevcut
tesislerin toplam yatak kapasitesi 862’dir.
Tablo 2.45 Karaman’da Yer Alan Konaklama Yerleri ve Kapasiteleri (2012) [59]
Tesis Sayısı
6
5
11
Turizm İşletmeli Belgeli Oteller
Belediye Belgeli Oteller
Toplam
Yatak Sayısı
627
235
862
Tablo 2.46 Müze Müdürlüğü Ziyaretçi Sayısı [59]
Yıllar
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Yerli
6.333
5.063
5.992
13.759
11.144
9.317
7.465
10.456
10.834
12.910
8.331
Yabancı
140
462
609
464
243
316
108
132
108
233
657
Karaman’ın en çok ziyaret edilen turistik yerleri aşağıda verilmiştir.
1. Karaman Kalesi
2. Tartan Evi
3. Çeşmeli Kilise
4. Mevlana ve Aktekke Camisi
5. Yunus Emre Camisi ve Türbesi
6. Madenşehri Binbirkilise
87
Toplam
6.473
5.525
6.601
14.223
11.138
9.633
7.573
10.588
10.939
13.143
9.038
7. Ermenek Zeyve Pazarı
8. Taşkale Manazan Mağaraları-Tahıl Ambarları
9. Değle Örenyeri
Tablo 2.47 Yıllara Göre Karaman Müzelerinde Bulunan Eser Sayıları [59]
Yılı
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Arkeolojik
4131
4139
4231
4426
4485
4493
4506
4755
4608
4716
4716
Etnografik
2092
2092
2095
2104
2108
2108
2097
2149
2132
1865
1865
Sikke
6672
6673
6732
6806
6864
7390
7363
7623
7818
7920
7920
Toplam
12.895
12.904
13.058
13.336
13.457
13.991
13.966
14.527
14.558
14.501
14.501
NOT: 2012 yılı sonunda 267 adet etnografik eser Konya Bölge El Yazması Eserleri Kütüphanesine devredildi.
Tablo 2.48 Karaman’a Gelen Yerli ve Yabancı Turist Sayıları [59]
Yıllar
Yerli Turist
Yabancı Turist
Toplam Turist
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
11.979
13.558
25.410
30.265
30.929
36.641
44.712
39.996
36.660
40.721
44.675
37.234
290
190
656
549
404
632
694
568
657
594
1.232
1.584
12.269
13.748
26.066
30.814
31.333
37.269
45.406
40.564
37.317
41.315
45.907
38.818
Toplam
Geceleme
19.729
18.174
33.223
36.464
41.605
49.368
56.874
52.839
52.490
60.235
66.633
59.374
Not: 2012 yılı verileri Kasım ve Aralık ayılarını içermemektedir.
Tablo 2.49 Tesis ve Yatak Sayıları(2007) [40]
Karaman
Türkiye
2
186
2.514
532.262
Turizm İşletme Belgeli Tesis Sayısı
Turizm İşletme Belgeli Yatak Sayısı
88
Bölge /
Türkiye (%)
0,83
0,56
Turizm işletme belgeli tesis sayıları ve yatak sayılarına bakıldığında Karaman’ın
Türkiye içindeki payının az olduğu görülmektedir. Bu durum bölgeye gelen turistlerin
günübirlik gelmesi ve konaklamamasından kaynaklanmaktadır.
Tablo 2.50 Müzeler ve Ziyaretçi Sayıları (2012)[59]
Karaman
1
14.501
9.038
Müze Sayısı
Eser Mevcudu
Ziyaretçi Sayısı
Bölgeye bahar ve yaz aylarında turistik ziyaretler artarken kış aylarında
azalmaktadır. Kış aylarında gelen turistler genellikle iş sebebiyle gelmektedir.
Bölgede inanç turizmi de ön plandadır. Bununla birlikte; doğa turizmi, mağara
turizmi, sağlık turizmi, av turizmi ve kongre turizmi için sahip olduğu potansiyel göz önünde
bulundurulduğunda, bölge turizminin ne kadar gelişebileceği anlaşılabilir.
Doğa turizmine yönelik potansiyeller açısından henüz tur firmalarının programlarına
yeni girmeye başlayan ve çok sayıda kuş türüne ev sahipliği yapan Meke Gölü de diğer sulak
alanlar gibi küresel ısınma yüzünden yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.
Bunun haricinde bölgenin Toros Dağları’nda bulunan ilçeleri ve bunların yaylaları
tabiat ve dağ yürüyüşleri ile dağ sporlarına son derece uygun yerlerdir. Ayrıca dağlık ve
ormanlık bölgelerde av turizmi potansiyelleri bulunmakta ve bölgenin bir kısmında yabancı
turistlere av turizmi amaçlı ziyaretler gerçekleştirilmektedir.
Mağara turizmi açısından önemli bir potansiyele sahip olan bölgede, Balatini
Mağarası, Körükini Mağarası, Suluin Mağarası, Sakaltutan Mağarası, Meraspolis Mağarası,
Manazan Mağaraları ve Kazımkarabekir, Ayrancı ile Karaman merkez ilçesinde bulunan 66
adet mağara bölgenin diğer doğal güzellikleri arasındadır.
Karaman İli’nde bulunan Karadağ’da, Çevre Müdürlüğü tarafından koruma altına
alınan alanlarda bulunan yılkı atları, oluşturulacak seyir kuleleri ile turizme kazandırılmalıdır.
Bunların haricinde geleneksel el sanatları ve folklorik değerler de kültür turizminin
bir parçası olup, bu anlamda; bölgede keçecilik, halıcılık, kaşıkçılık, tüfekçilik, testicilik,
çinicilik, el yapımı araç-gereçler ve hat sanatı gibi el sanatlarına yönelik potansiyeller daha
çok değerlendirilmelidir. Sema, folklor ve tasavvuf musikisi, Mevlana, Yunus Emre ve
Nasrettin Hoca da bölgenin başlıca değerlerini oluşturmaktadır.
2.3.4.
İmalat Sanayi, Mevcut Sektörler, Kurulu Tesislerin Kapasiteleri,
Yaklaşık Personel Sayısı ve Kapasite Kullanım Oranları
İmalat sanayi sektörü diğer sektörler arasında; ülke ekonomimiz için yaratılan katma
değer, istihdam ve ihracata olan katkısından dolayı en önemli sektördür.
89
Karaman, bugün hem ülkemizde hem de İç Anadolu Bölgesi’nde tarım, ticaret ve
sanayi alanında oldukça önemli bir merkezdir. Gıda ve öğütülmüş tahıl ürünleri sektöründe
önde gelen bir üretim merkezidir.
İmalat sanayi içerisinde tarıma dayalı sanayi, Karaman İli’nde en önemli sektör
konumundadır. Konya İli’nde toplam imalat sanayi içinde tarıma dayalı imalat sanayinin payı
% 22,45 iken, Karaman İli’nde %51,98 gibi yüksek bir orana sahiptir.
Tablo 2.51’e göre; Karaman’da girdisini tarımdan alan, tarıma dayalı imalat
sanayinin toplam faaliyet sayısı 223’tür. Bölgedeki tarıma dayalı imalat sanayinin kağıt ve
kağıt ürünlerinin imalatı dışındaki tüm başlıkları, hammaddesini bölgeden almaktadır. Diğer
yandan selüloz tesisine hammadde olabilecek kaynaklar bölgede bol miktarda
bulunmaktadır.
Karaman İli’nde, tarıma dayalı imalat sanayinde 32.956 kişi istihdam edilmektedir.
Burada dikkat çekici olan husus, bu kişilerin %97,9’luk kısmının (32.256 kişisinin) gıda
ürünleri imalatında çalışmasıdır.
Tablo 2.51 Karaman İli Tarıma Dayalı İmalat Sanayi Durum Tablosu [60]
NACE
Rev.2TR
Tarıma Dayalı
İmalat Sanayi
Kolları
Mevcut Sanayi Durumu
Faaliyet
Kapasite
Kapasitedeki Pay
(%)
İstihdam
İl’de
Bölgede
(TR52)
275
100
2,1
100
99,06
Sayısı
C
İMALAT
10
Gıda ürünlerinin
imalatı
10.32
Sebze ve meyve
suyu imalatı
Litre/Kg
2
2.736.000 Litre
49.469.000 Kg
10.39
Başka yerde
sınıflandırılmamış
meyve ve
sebzelerin
işlenmesi ve
saklanması
(Soğan)
2
6.403.000 Kg
100
100
2,99
10.41
Sıvı ve katı yağ
imalatı
1
3.825.000 Kg
5
100
1,13
90
10.51
Süthane
işletmeciliği ve
peynir imalatı
16
24.624.000 Litre
10.52
Dondurma imalatı
1
102.000 Kg
10.61
Öğütülmüş
hububat ve sebze
ürünleri imalatı
28
10.71
Ekmek, taze
pastane ürünleri
ve taze kek
imalatı
10.72
772
100
100,00
100
9,64
9
100
20,53
653.709.000 Kg
1.339
100
14,82
14
41.565.418 Kg
4.178
100
42,78
Peksimet ve
bisküvi imalatı;
dayanıklı pastane
ürünleri ve
dayanıklı kek
imalatı
58
200.997.118 Kg
13.335
100
91,14
10.73
Makarna, şehriye,
kuskus ve benzeri
unlu mamüllerin
imalatı
1
66.707.000 Kg
130
100
28,76
10.81
Şeker imalatı
1
6.500.000 Kg
24
100
0,19
10.82
Kakao, çikolata ve
şekerleme imalatı
(Tahin Helvası)
40
94.263.681 Kg
11.803
100
43,14
10.89
Başka yerde
diğer gıda
maddelerinin
imalatı
2
53.189.140 Kg
27
100
36,38
10.91
Çiftlik hayvanları
için hazır yem
imalatı
16
171.233.758 Kg
259
100
7,88
11
İçeceklerin İmalatı
35.989.935 Kg
Litre
91
11.01
16
16.10
Alkollü içeceklerin
damıtılması,
arıtılması ve
harmanlanması
1
Ağaç, ağaç
ürünleri ve
mantar ürünleri
imalatı (mobilya
hariç); saz, saman
ve benzeri
malzemelerden
örülerek yapılan
eşyaların imalatı
4.300.000
33
100
100,00
7
100
16,32
100
36,93
m3/m2/Kg/Adet
22.406 m3
Ağaçların
biçilmesi ve
planyalanması
1
16.21
Ahşap kaplama
paneli ve ağaç
esaslı panel
imalatı
3
12.863 m3
65
100
12,52
16.22
Birleştirilmiş
parke yer
döşemelerinin
imalatı
9
3.110.400 m2
159
100
78,51
16.23
Diğer bina
doğramacılığı ve
marangozluk
ürünlerinin
imalatı
14
39.592 Adet
38
100
10,29
100
76,20
Ahşap konteynır
imalatı
8
100
28,89
100
23,31
16.24
388.800 m2
12.077.720
590.840 Adet
1.184.600 Kg
17
Kağıt ve kağıt
ürünlerinin
imalatı
Kg
92
138
17.12
Kağıt ve mukavva
imalatı
2
40.476.000 Kg
130
100
59,01
17.21
Oluklu kağıt ve
mukavva imalatı
ile kağıt ve
mukavvadan
yapılan
muhafazaların
imalatı
1
5.809.000 Kg
36
100
12,30
17.22
Kağıttan yapılan
ev eşyası, sıhhi
malzemeler ve
tuvalet
malzemeleri
imalatı
1
6.983.741 Kg
53
100
85,50
17.29
Kağıt ve
mukavvadan
diğer ürünlerin
imalatı
1
740.000 Kg
41
100
11,53
TOPLAM
223
32.956
Karaman İli Tarıma Dayalı İmalat Sanayi Durum Tablosuna göre bölgede şeker
imalatı yapan 1 firma bulunmaktadır. 24 kişinin istihdam edildiği firma 6.500.000 kg
kapasite ile faaliyet göstermektedir. TR 52 Bölgesi’ndeki kapasite payı ise 0,19’dur.
Karaman İli’nde kakao, çikolata, şekerleme imalatında 11.803 kişinin istihdam
edildiği 40’a yakın firma bulunurken; üretim kapasitesi 94.263.681 kg’dır. TR52
Bölgesi’ndeki kapasite payı ise 43.14’dür.
Karaman İli’nde, tarıma dayalı sanayi imalat sanayinde 223 faaliyet sayısı varken,
diğer imalat sanayinde 167 faaliyet sayısı bulunmaktadır.
Konya İli’nde tarıma dayalı ve tarıma bağlı sanayinin toplam sanayiye oranı %29,2
iken, aynı oran Karaman İli’nde % 55,2’dir. Görüldüğü üzere, Karaman ekonomisinin tarım
eksenli gelişim ekseni vardır. Karaman İli diğer imalat sanayinin istihdam kapasitesi ise 3.230
kişi ve toplam istihdama oranı %5,1’dir.
93
Tablo 2.52 Karaman İli Diğer İmalat Sanayi Durum Tablosu [60]
NACE Diğer İmalat Sanayi
Rev.2- Kolları
TR
Mevcut Sanayi Durumu
Faaliyet
Sayısı
C
İMALAT
14
Giyim eşyalarının
imalatı
14.13
Diğer dış giyim
eşyalarının imalatı
18
Kayıtlı medyanın
basılması ve
çoğaltılması
18.12
Diğer matbaacılık
Kapasite
Kapasitedeki
Pay (%)
İstihdam
İlde
Bölgede
(TR52)
49
100
8,19
182
100
65,74
100
0,87
40
100
4,39
Adet
1
276.480
m2
6
15.776.520 Kg
2.132.352 m2
19
Kok kömürü ve
rafine edilmiş petrol
ürünleri imalatı
Kg
19.20
Rafine edilmiş petrol
ürünleri imalatı
20
Kimyasalların ve
kimyasal ürünlerin
üretimi
20.11
Sanayi gazları imalatı
1
3.792.000 Kg
33
100
100,00
20.14
Diğer organik temel
kimyasalların imalatı
2
2.874.000 Kg
691
100
32,39
20.16
Birincil formda
plastik
hammaddelerin
imalatı
1
1.116.000 Kg
16
100
17,91
2
19.350.000
Kg
94
20.59
Başka yerde
sınıflandırılmış diğer
kimyasal ürünlerin
imalatı
2
3.436.000 Kg
40
100
1,22
22
Kauçuk ve plastik
ürünlerin imalatı
22.21
Plastik tabaka, levha,
tüp ve profil imalatı
6
79
100
1,81
100
0,01
22.22
Plastik torba, çanta,
poşet, çuval, kutu,
damacana, şişe,
makara vb.
paketleme
malzemelerinin
imalatı
4
1.895.200 Kg
79
100
5,57
22.23
Plastik inşaat
malzemesi imalatı
23
6.799 Kg
330
100
0,27
100
23,37
22.29
Diğer plastik
2
53
100
0,22
23
Diğer metalik
olmayan mineral
23.19
Diğer camların
imalatı ve işlenmesi
(teknik amaçlı cam
eşyalar dahil)
1
162.057m2
7
100
16,32
24.33
Soğuk şekillendirme
veya katlama
2
5.312.000 Kg
19
100
32,50
23.61
İnşaat amaçlı beton
8
147.456 Adet
85
100
5,95
219.740.160 Kg
100
14,77
409.096 m2
100
10,00
Kg/Adet/m2
4.187.644 Kg
900 Adet
681.964 m2
316.591 adet
m3/m2/Kg/Adet
95
25
Fabrikasyon metal
ürünleri imalatı
(makine ve teçhizat
hariç)
25.11
Metal yapı ve yapı
parçaları imalatı
25.12
Adet/m2/Kg
3
3 Adet
100
0,00
3.233 m2
100
54,49
262.000 Kg
100
0,38
100
17,41
100
13,41
45.394 Adet
50
Metalden kapı ve
pencere imalatı
5
112
25.29
Metalden diğer tank,
rezarvuar ve
konteynerler imalatı
1
184.000 Kg
5
100
0,35
25.62
Metallerin makinede
işlenmesi ve şekil
verilmesi
3
592.000 Kg
31
100
4,57
25.99
Başka yerde
diğer fabrikasyon
metal ürünlerin
imalatı
1
408.000 Kg
28
100
1,83
27
Elektrikli teçhizat
imalatı
27.12
Elektrik dağıtım ve
kontrol cihazları
imalatı
1
750 Adet
15
100
1,08
27.52
Elektriksiz ev
aletlerinin imalatı
4
75.573 Adet
47
100
8,76
100
1,17
5.440 m2
Adet
45.280 Kg
96
28
Başka yerde
makine ve ekipman
imalatı
Kg/Adet
28.12
Akışkan gücü ile
çalışan ekipmanların
imalatı
1
116.000 Kg
3
100
0,78
28.21
Fırın, ocak (sanayi
ocakları) ve brülör
(ocak ateşleyicileri)
imalatı
4
21 Adet
69
100
0,02
28.22
Kaldırma ve taşıma
ekipmanları imalatı
1
20 Adet
33
100
0,03
28.25
Soğutma ve
havalandırma
donanımlarının
imalatı, evde
kullanılanlar hariç
4
25.263 Adet
80
100
11,26
28.29
Başka yerde
diğer genel amaçlı
makinelerin imalatı
5
248.000 Kg
44
100
0,55
100
0,00
28.93
Gıda, içecek ve tütün
işleme makineleri
imalatı
32
2.123 Adet
386
100
0,82
28.99
Başka yerde
diğer özel amaçlı
makinelerin imalatı
1
10 Adet
***
100
0,00
29
Motorlu kara taşıtı,
treyler (römork) ve
yarı treyler (yarı
römork) imalatı
138 Adet
Kg
97
29.32
Motorlu kara taşıtları
için diğer parça ve
aksesuarların imalatı
1
31
Mobilya İmalatı
31.01
Büro ve mağaza
mobilyaları imalatı
1
31.02
Mutfak
mobilyalarının imalatı
31.09
Diğer mobilyaların
imalatı
91.000
2
100
0,08
100 Adet
4
100
0,01
6
5.420 Adet
102
100
16,49
16
38.807 Adet
234
100
9,04
100
100,00
100
8,39
Adet/Metre
8.120 m
E
SU TEMİNİ;
KANALİZASYON,
ATIK YÖNETİMİ VE
İYİLEŞTİRME
FAALİYETLERİ
38
Atığın toplanması,
ıslahı ve bertarafı
faaliyetleri;
maddelerin geri
kazanımı
38.32
Tasnif edilmiş
materyallerin geri
kazanımı
TOPLAM
Kg
3
15.918.000
167
28
3.230
Akışkan gücü ile çalışan ekipmanların imalatı; bölgede ki bir (1) firma, üç (3) kişinin
istihdamı ile 116.000 kg kapasite ile çalışmaktadır. TR52 bölgesinde kapasite payı % 0.78’dir.
98
2.3.4.1. İstanbul Sanayi Odası İlk 500 Sanayi Kuruluş Anketi
İstanbul Sanayi Odası'nın ilk ve ikinci sanayi 500 kuruluşu anketi sonuçlarına göre
2011 yılında Karaman İli’nden beş (5) firma yer almıştır.
Tablo 2.53 2011 Yılı İSO İlk 500 Sanayi Kuruluşlarında Bulunan Karaman Firmaları
SIRALAMA
FİRMA ADI
208
BİSKOT BİSKÜVİ SAN. VE TİC. A.Ş.
303
BİFA BİSKÜVİ VE GIDA SAN. A.Ş.
449
ŞİMŞEK BİSKÜVİ VE GIDA SAN. A.Ş.
Bu firmaların ortak özellikleri İl’in en önemli sanayi kolunu oluşturan gıda imalatı
sektöründe faaliyet göstermeleridir.
Tablo 2.54 2011 yılı İSO İkinci 500 Sanayi Kuruluşlarında Bulunan Karaman Firmaları
SIRALAMA
FİRMA ADI
270
ANI BİKÜVİ GIDA SAN. VE TİC. A.Ş
432
AGS ANADOLU GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
2.3.4.2. KTSO Üye Dağılımları
Tablo 2.55’de Karaman Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı üyelerin gruplara göre
dağılımı verilmektedir. Tabloda ki verilere göre 4. Grubun en yüksek (%17,31) üye oranına;
ulaştırma meslek grubunun ise (% 4,81) en düşük üye oranına sahip olduğunu
görülmektedir.
99
Tablo 2.55 Karaman Ticaret ve Sanayi Odası Üyelerinin Sektörel Dağılımı (2012) [61]
MESLEK GRUBU
ÜYE
SAYISI
DAĞILIM (%)
1.GRUP
TARIM -HAYVANCILIK MESLEK GRUBU
330
10,58
2.GRUP
GIDA İMALATI MESLEK GRUBU
165
5,29
3.GRUP
İMALAT MESLEK GRUBU
390
12,5
4.GRUP
İNŞAAT VE ALT YAPI MESLEK GRUBU
540
17,31
5.GRUP
OTOMOTİV VE AKARYAKIT MESLEK GRUBU
248
7,95
6.GRUP
GIDA TOPTAN VE PERAKANDE MESLEK GRUBU
300
9,62
7.GRUP
TEKSTİL TOPTAN VE PERAENDE MESLEK GRUBU
166
5,32
8.GRUP
DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI MESLEK GRUBU
356
11,41
9.GRUP
ULAŞTIRMA MESLEK GRUBU
150
4,81
10.GRUP
FİNANS, SİGORTA GARİMENKUL, OTELLOKANTALAR
HİZMETİ MESLEK GRUBU
474
15,2
3.119
100
TOPLAM
100
SONUÇ
2013 yılında Karaman İli’nde başta gıda, plastik ve tarım alet ve makinaları imalat
sanayi firmaları olmak üzere toplam 13 sanayi kolundan 37 firma Karaman Organize Sanayi
Bölgesi’nde yeni yatırım için talepte bulunmuştur. Talepte bulunan firmaların KOSB’den
alınan bilgileri Tablo2.56’da verilmiştir.
Tablo 2.56 2013 Yılı İçin Talepte Bulunan Firmalar [62]
Adı
GIDA SANAYİ
Bifa Bisküvi ve Gıda San. AŞ.
Şimşek Bisküvi ve Gıda San. AŞ.
Biskot Bisküvi Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti.
Keleş Gıda San. Ltd. Şti.
Saray Holding AŞ.
K. Toklu Gıda Hub. İnş. Otom. San. Ltd. Şti.
Biskot Bisküvi Gıda San. AŞ.
Çavuşoğlu Turizm İnş. ve Tic. Ltd. Şti.
Yunus İnş. Tic. Turizm AŞ.
Mat Otomasyon End. Elek. Elekt. Gıda ve Mak. San. Ltd. Şti.
PLASTİK SANAYİ
Ali UYSAL ve Kardeşleri Nak. ve Tic. Ltd. Şti.
Bozkır Jeoloji Mühendislik İnş. Gıda San. Tic. Ltd. Şti.
Meva Otomotiv Gıda San. Tic. Ltd. Şti.
Anı Plast Ambalaj ve Pls. San. AŞ.
Nebi GÜR
ORMAN ÜRÜNLERİ SANAYİ
Oğuz Orman Ürünleri İnş. Nak. Tic. San. Ltd. Şti.
MADENİ EŞYA SANAYİ
Hacı Mehmet UYSAL
İşlersan Güneş Enerji Nak. ve Gıda San. AŞ.
Oğuzlar Demir Profil Gıda ve Zirai Ür. San. ve Tic. Ltd. Şti.
PİŞMİŞ KİL ve ÇİMENTO GEREÇLERİ SANAYİ
Avanoğlu Oto. Tar. Gıda Özel Eğitim İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.
TARIM ALET ve MAKİNALARI İMALAT SANAYİ
Karagözler Tarım San. ve Tic. Ltd. Şti.
Mustafa ÇELİK
Lokman DİNÇER
Mehmet ÇOLAK
BASIM ve AMBALAJ
Atak Ambalaj San. AŞ.
Kadir BATAKLAR
101
Ada / Parsel
m2
3880/1
3897/1
3893/1
3901/1
1347/438
3892/1
1347/440
1347/439
3866/5
3885/8
142.285
60.852
92.648
20.240
98.692
9.972
8.000
11.693
20.000
5.971
1263/92
1347/451
3866/4
1347/418
4544/1
12.191
6.500
5.000
30.000
7.234
3901/6
40.478
3891/6
4563/1
3901/4
8.175
24.728
20.237
3866/7
13.413
3884/4
3885/4
3884/1
3885/1
111.750
6.250
11.000
6.426
1267/88
3872/2
24.192
6.500
Özkar Ambalaj Sanayi AŞ.
SOĞUKHAVA TESİSİ
Umde Tarım Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti.
Demircioğlu Jeo. Müh. Sğhv İnş. Tar. Ürün. Hay. Çevre Müh.
San. Tic. Ltd. Şti.
MAKİNA SANAYİ
Faruk DUMAN
Sam Makine San. Tic. Ltd. Şti.
DOKUMA ve GİYİM SANAYİ
Necmi BAŞ
CHS Enerji Lojistik Mak. İnş. Gıda San. Tic. Ltd. Şti.
Bestaş Tekstil San. AŞ.
DEMİR ve ÇELİK SANAYİ
Akpınar Döküm ve Makine San. Ltd. Şti.
PİŞMİŞ KİL ve ÇİMENTO GEREÇLERİ SANAYİ
Nuri AKGÖZ
MESLEK-BİLİM-ÖLÇÜ-KONTROL VE OPTİK DONATIM
Canevi Elektrik İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.
3872/3
26.067
4560/1
3885/6
37.561
6.531
1281/102
4561/1
2.087
10.000
1347/453
1347/443
3866/2
9.999
5.000
29.000
4550/1
16.972
3884/8
10.000
3884/7
9.000
2.4. Endüstri Bölgesi İhtiyacı
Güneş enerjisinden fotovoltaik yolla elektrik enerjisinin eldesi konusunda Türkiye
diğer ülkelerle kıyaslandığında, yüksek verim elde ederek yaralanabilecek bir konumda
bulunmaktadır. Ülkemiz yıllık ortalama 2.741 saat boyunca güneş almakta ve bu güneş
enerjisiyle 1.527 kWh/m2-yıl’lık bir radyasyon değerine sahip olmaktadır. Karaman İli ise
yıllık ortalama 3.011 saatlik güneşlenme süresi ve 1.663,8 kWh/m2-yıl’lık radyasyon değeri
ile ülke ortalamasının üzerinde bir potansiyele sahiptir.
Ancak bu yıla kadar Karaman sahip olduğu bu potansiyeli kullanabilecek bir konuma
ulaşamamıştır. Bu tarihten sonra yapılacak yatırımlar ile birlikte Karaman bu tarihe kadar
atıl durumda kalmış olan yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanarak hem il hem de
ülke bazında ekonomik ve toplumsal gelişmeye katkıda bulunabilecektir.
Aynı zamanda Karaman’da tek bir Organize Sanayi Bölgesinin bulunması ve bu
bölgede de hali hazırda bulunan parsellerin %95’inin tahsis edilmiş durumda olması,
Karaman’ın yeni bir Sanayi Bölgesine, özellikle de yenilenebilir enerji konusunda sahip
olduğu kaynakları kullanması ve geliştirmesine olanak sağlayacak bir İhtisas Endüstri
Bölgesi’ne ihtiyaç duyduğunun bir göstergesi olarak kabul edilebilir.
Bu İl'de kurulacak olan bir Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Karaman İli’nin hem sanayi
alanında gelişimine önayak olacak hem de EPDK’nın Temmuz 2012 tarihinde yayınladığı 10
yıllık üretim kapasitesi projeksiyonunda bahsettiği olası senaryolarında, 2016-2018
yıllarında Türkiye genelinde görülebilecek olan bir enerji açığına karşı bölgenin ve
Türkiye’nin ihtiyaçlarını karşılamada büyük önem arz edecektir. Aynı zamanda Karaman’da
kurulacak olan bir Enerji İhtisas Bölgesi, bölgenin rekabetçilik düzeyini ve cazibesini
arttırarak, Karaman’ın gelişmekte olan sanayisini canlandıracak, Türkiye’nin planlarında yeri
102
olan yenilenebilir enerji ve özellikle güneş enerjisi konularında tasarım, geliştirme ve üretim
yaparak gerek enerji, gerek ekonomi, gerekse istihdam konularında Karaman’ın ihtiyaç
duyduğu ivmeyi sağlayacaktır.
SONUÇ
Türkiye’nin 9. Kalkınma planında yeri olan yenilenebilir enerjinin ve ilgili sektörlerin
geliştirilmesi konusunda, gerek ülke gerekse bölgesel bağlamda yatırımlar ve projeler
yapılmalıdır; yenilenebilir enerjinin en önemli dallarından biri olan güneş enerjisi alanında,
Türkiye’nin en fazla güneş alan bölgesinde bulunan Karaman İli’nin bu konuda gelişmesi ve
potansiyelini tam olarak hayata geçirebilmesi için, güneş enerjisine özel bir İhtisas Endüstri
Bölgesine sahip olması gerekmektedir. Bu gereklilik karşılandığında İlin ihtiyaçlarının
karşılanması ve ilin gelişiminin desteklenmesi kadar ülkemizin bugün ve yakın gelecekte
ihtiyaç duyduğu bir konuda ciddi bir adım atılmış olacaktır.
Karaman İli ekonomisi açısından incelendiğinde tüm bu yatırımlar, Karaman’ın
Türkiye’deki güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarının en önemli ev
sahiplerinden biri haline gelmesini sağlayarak, bu yatırımlar ile ilgili olan malların,
hizmetlerin ve teknolojilerin tasarlandığı, geliştirildiği, üretildiği ve ihraç edildiği bir endüstri
bölgesi durumuna getirecektir.
3.
PLANLANAN YATIRIMLAR VE ÖZELLİKLERİ
3.1. Kurulması Talep Edilen Endüstri Bölgesi İçin Planlanan Yatırımlar ve
Özellikleri
Ülke ekonomisinin gelişmesini ve teknoloji transferini sağlamak, üretim ve istihdamı
artırmak, yatırımları teşvik etmek, yabancı sermaye girişini artırmak ve Türk işçilerinin
tasarruflarını Türkiye'de yatırıma yönlendirmek Endüstri Bölgelerinin kurulmasındaki öncül
amaçlardandır. Bu amaçların gerçekleşmesindeki en önemli etken ise bu bölgelere yapılması
planlanan yatırımlardır. Bu anlamda Dünya genelinde bu tür bölgelere yapılan büyük
yatırımlar dikkate alındığında enerji sektörüne ve özellikle de güneş enerjisinden elektrik
üretim tesislerine (güneş tarlası) kayda değer yatırımlar yapıldığı görülmektedir. Daha
önceden oluşturulmuş olan Türkiye Güneş haritasında, Karaman İli’nin Türkiye’nin değişik
bölgelerine oranla daha yüksek güneş enerjisi üretim kapasitesi olduğu ileri sürülmektedir.
Bu veriler de göz önünde bulundurulduğunda söz konusu bölgenin güneş tarlası yatırımları
için oldukça önemli bir cazibe merkezi haline geleceği açıktır.
Türkiye’de yatırımların cazip hale getirilmesi amacıyla ilgili mevzuat üzerinde devam
eden çalışmalar, sektörde faaliyet gösteren veya sektöre yeni girecek yerli ve yabancı
yatırımcılar tarafından yakından takip edilmektedir. Yasal düzenlemelerin yanı sıra, yerel
ölçekte gerçekleştirilecek bazı girişimler, yatırımlar için gerekli altyapının hazırlanması ve
dolayısıyla bu yatırımların daha cazip hale getirilmesi bakımından son derece önemlidir. Bu
amaçla, Karaman İli’nde, “Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi” ilan edilerek güneş enerjisi
yatırımlarına tahsis edilmek üzere toplam alanı 34.656.000 m2 ve alternatif maliyetleri çok
103
düşük olan dört ayrı arazi belirlenmiştir. Güneş ışınımı değerleri dikkate alındığında,
belirlenen arazilerde kurulacak herhangi bir güneş tarlasından elde edilecek elektrik enerjisi
miktarı, dünyada güneş tarlası yatırımlarının en yoğun yapıldığı Almanya’nın Bavyera
bölgesine göre yaklaşık % 60 daha fazla olacaktır. Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ilan edilerek
güneş enerjisi yatırımlarına tahsis edilmek üzere belirlenen arazilere ait yerleşme alanının
özellikleri ve bölge için fiziki planlama esasları aşağıda belirtilmiştir.
3.1.1.
Yerleşme Alanının Özellikleri
Karaman Valiliği tarafından arazi potansiyelinin belirlenmesi amacıyla Karaman’da
yapılan tespit çalışmalarında, bölgede toplamı 34.656.000 m2 büyüklüğe sahip, dört farklı
arazinin güneş enerjisi santrallerine tahsis edilebileceği ifade edilmiştir. Bu arazilerin harita
üzerinde gösterimi aşağıda Şekil 3.1’de verilmiştir.
Şekil 3.1 Karaman İli’nde Güneşten Elektrik Üretimi Yatırımları için Uygun Olduğu Öngörülen Araziler
Bu dört arazinin toplam alanı oldukça yüksek olup, toplamda yaklaşık 1.750 MW’lık
kurulu gücü işaret etmektedir. Arazilere ilişkin kısa açıklamalar aşağıda verilmiştir.
1. Arazi: Karaman İli, Sudurağı beldesi mevkiinde, Konya-Karaman D350 karayolu
yanında bulunmaktadır. Karaman İl merkezine yaklaşık 28 km mesafededir. Arazinin batısı
kısmen Kenan Ağılları, kısmen de Yeşildere Köy Tarım Evleri, güneyi mera, kuzeyi Konya104
Karaman karayolu, doğusu ise kısmen mera, kısmen de şahıs arazisi alanıdır. Arazinin
ortalama kotu yaklaşık 1105 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü 14.594.000 m2’dir. Sahanın eğimi
%1’dir.
2. Arazi: Karaman İli, Yeşildere beldesi, Söğütlü ağıl mevkiinde bulunmaktadır. İl
merkezine yaklaşık 27 km mesafededir. Arazinin batısı kısmen Denircik Mahallesi, kısmen de
Yeşildere Barajı, güneyi kısmen Taşkale Göleti, kısmen de mera, doğusu Kayalıağıl Deresi,
kuzeyi ise yine mera ile çevrilidir. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 1147 m’dir. Bu sahanın
büyüklüğü 11.888.000 m2’dir. Sahanın eğimi %1’dir.
3. Arazi: Karaman İli, Ayrancı ilçesi, Dokuzyol köyü mevkiinde bulunmaktadır. İl
merkezine 31, Ayrancı ilçe merkezine 15 km mesafededir. Arazinin batısı kısmen mera,
kısmen de şahıs arazisi, güneyi mera, doğusu Taşmescit köy yolu, kuzeyi Konya-Karaman
karayolu ile çevrilidir. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 1090 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü
1.193.000 m2’dir. Sahanın eğimi %1’dir.
4. Arazi: Karaman İli, Ayrancı ilçesi, Dokuzyol köyü yakınında, Kızılyar mevkiinde
bulunmaktadır. İl merkezine 32, Ayrancı ilçe merkezine 15 km. mesafededir. Arazinin batısı
mera, güneyi kısmen mera, kısmen de Taşkale beldesi, doğusu Akgedik deresi, kuzeyi yine
mera ile çevrilidir. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 1012 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü
6.981.000 m2’dir. Sahanın eğimi %1,1’dir.
Belirlenen arazilerde herhangi bir yapılaşma bulunmamakta, arazileri gölgeleyecek
ve güneşten elektrik üretimini olumsuz etkileyecek bir unsura rastlanmamaktadır. Bir
bölgenin Endüstri Bölgesi ilan edilmesi sürecinin önemli bir aşaması, eşik analizi haritasının
çıkarılmasıdır. Bu aşamada, çok sayıda Kurumdan, Endüstri Bölgesi ilan edilmesi düşünülen
bölge hakkında bilgiler istenir. Bu amaçla, Karaman İli için Karaman Valiliği tarafından
yapılan Eşik Analizi çalışmasında aşağıda sıralanan kurumlardan ilgili bilgiler talep edilmiş ve
varsa bu bilgiler topoğrafik harita üzerine işaretlenmesi istenmiştir.
a) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan; 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu,
15/5/1959 tarihli ve 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak
Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, 1/7/1992 tarihli ve 3830 sayılı Kanunla değişik
4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu ve ilgili yönetmelikleri ile diğer ilgili mevzuat
uyarınca kıyı kenar çizgisi, dolgu planları, mücavir alan, çevre düzeni planı ve imar planı ile
yapılaşma yasağı getirilen alanlar, su baskını, heyelan ve kaya düşmesi gibi afet risk ve
tehlikesine maruz alanlar, bulunduğu deprem kuşağı, ilgili bilgi ve/veya harita; uluslararası
sözleşmelerle koruma altına alınmış olan alan ve bölgeler, yürütülmekte olan plan ve
projeler,
b) Sağlık Bakanlığı’ndan; 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılmış olan yönetmelikler ve diğer mevzuat uyarınca çevre ve
toplum sağlığının korunmasına yönelik hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
105
c) Ulaştırma Bakanlığı’ndan; Mevcut, proje veya inşaat halindeki demiryolları,
limanlar ile havaalanı, havaalanı mania planları ile hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve
projeler,
ç) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan; Su ürünleri üreme ve istihsal sahaları,
1. ve 2. Sınıf kuru tarım alanları ile 1., 2., 3. ve 4. sınıf sulu tarım alanları, toplulaştırma
parselasyon planları mera, özel mahsul alanları, gölet, sulama alanları ve drenaj tesisleri ile
ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
d) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nden; Maden
Kanununa tabi ruhsatlı alanlar ile taş, kum ve bunun gibi yapı malzemesi alanları ile ilgili
bilgi ve/veya harita, 10/6/1983 tarihli ve 2840 sayılı bor tuzları, trona ve asfatit madenleri
ile nükleer enerji hammaddelerinin işletilmesini linyit ve demir sahalarının bazılarının
iadesini düzenleyen kanun ve 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı maden kanunu kapsamındaki
bor tuzu ile ilgili bilgi ve /veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
e) Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan; Mevcut doğal, kentsel, arkeolojik ve tarihi sit
alanları, kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgeleri ve turizm merkezleri ile turizm
potansiyeli taşıyan alanlar ile ilgili bilgi,
f) Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan; 1/100.000 veya 1/25.000 ölçekli orman ve
ağaçlandırılacak alanlar, milli parklar, mevcut yasalar ve uluslararası sözleşmelerle koruma
altına alınmış tür, alan ve bölgeler, 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde tanımlanan
hassas kirlenme bölgeleri, stratejik çevresel değerlendirme yapılmış alanlar, varsa çevre
düzeni planları ile hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
g) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nden; Mevcut, inşaat ve proje halindeki
sulama alanları, göl, gölet, baraj, baraj rezervuarı, akarsular, yeraltı su kaynakları, 4/9/1988
tarihli ve 19919 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği ve bunun dışındaki yönetmeliklerde belirtilen içme ve kullanma suyu temin
edilen ve edilecek olan su kaynaklarının su toplama havza sınırı ile mutlak, kısa, orta ve
birinci ve ikinci kısım uzun mesafeli koruma alanlarının sınırları ile ilgili bilgi ve/veya harita,
hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
ğ) Karayolları Genel Müdürlüğü’nden; Mevcut, proje ya da inşaat halindeki yollar,
çevre yolları, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
h) Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden; Hakim rüzgar yönü ve diğer
meteorolojik veriler, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
ı) Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ), Türkiye Elektrik İletişim A.Ş. (TEİAŞ) ve
Türkiye Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Genel Müdürlüklerinden ve bunların bağlı ortaklıkları
106
veya görev şirketlerinden; Mevcut, inşaat ve proje halindeki enerji nakil hatları, enerji
tesisleri ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
i) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nden; ruhsatlı olmayan maden
yataklarının bulunduğu alanlar, jeotermal su kaynakları, jeolojik yapı, fay hattı, diğer
benzersiz jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar ile ilgili bilgi ve/veya
harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
j) Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) Genel Müdürlüğü’nden; Mevcut,
inşaat ve proje halindeki boru hatları ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen
diğer plan ve projeler,
k) Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı’ndan; Özel çevre koruma bölgeleri ile bu
bölgelerle ilgili çevre düzeni planı ve plan notları ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve
yürütülen diğer plan ve projeler,
l) İlgili Valilik ve/veya Belediyelerden; İdari, imar, mücavir alan sınırları, imar planı
ve plan notları, mevcut, inşaat ve proje halindeki sanayi tesisleri ve tesislerin yerleştiği
alanlar için hazırlanan plan ve notları, atık su arıtma tesisi, katı atık depolama tesisi, diğer
mevzuatla getirilen yasaklar ve kısıtlamalar nedeniyle hiçbir sanayi tesisinin kurulmasına izin
verilmeyen alanlar, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar ile özel kurum ve
kuruluşlara belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve
yürütülen diğer plan ve projeler,
m) Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğünden; Yürütülen baraj ve
hidroelektrik santral projeleri ve diğer plan ve projelerle ilgili bilgiler.
Yukarıda adı geçen Kurumlardan alınan resmi bilgiler incelendiğinde, belirlenen dört
arazi üzerinde yürütülen herhangi bir proje veya Endüstri Bölgesi ilan edilmesine engel
teşkil edecek herhangi bir durum tespit edilmemiştir.
3.1.2.
Bölge İçin Fiziki Planlama Esasları
3.1.2.1. Birinci Arazi İçin Alternatif Parselasyon Planları ve Kurulu Güç
Kapasiteleri
Belirlenen araziler içerisinde en büyüğü olan bu arazinin toplam alanı 14.594.000
m ’dir. Bu arazinin tamamı tek bir ada olarak düşünüldüğünde, 1.071.197 m2 yol için,
2.206.613 m2 ise yeşil alan için ayrılmaktadır. Bu durumda, FV panellerin kurulması için
kalan alan 11.316.190 m2’dir. Buna göre, bu arazi için üretken alan oranı (panel
alanı/toplam arazi alanı) 11.316.190/14.594.000 = % 77,54’dür. Bu oran, Konya İli Karapınar
ilçesinde yaklaşık % 77,5 iken Nevada (ABD)’da kurulan bir güneş tarlasında yaklaşık
% 75’dir. Mamul üretimi amaçlı kurulan Organize Sanayi Bölgelerinde ise bu oranın yaklaşık
% 60 olduğu bilinmektedir.
2
107
1 MW kurulu güç için yaklaşık 14.000 m2 panel alanına ihtiyaç duyulacağına göre, bu
alana toplam 808.3 MW kurulu güce sahip bir FV santrali kurulabilecektir. Bugün için
dünyadaki en büyük FV yatırımının kurulu gücünün 97 MW olduğu düşünüldüğünde, bu
arazinin parsellere ayrılarak yatırımlara açılması gereği ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, söz
konusu araziler farklı sayılarda uygun adalara ayrılabilir. Örneğin, birinci arazi 10 adet adaya
ayrılmış ve adaların arazi üzerindeki dağılımı Şekil 3.2’de verilmiştir.
Araziler üzerinde belirlenen adalardaki parsellerin büyüklüklerinin ne olacağı
cevaplanması gereken önemli bir sorudur. Parsel büyüklüğü, yatırımcıların kurmayı
planladıkları FV santrallerinin kapasitesine bağlı olacaktır. Dünyadaki FV yatırımlarının
kurulu güçleri incelendiğinde, çok değişik büyüklüklerde yatırımlar yapıldığı görülmektedir.
Bu arazilerde belirlenecek parsel büyüklüğü, küçük, orta ve büyük ölçekli FV yatırımlarının
yapılabilmesine, dolayısıyla çok sayıda yatırımcıyı bölgeye çekebilmeye olanak sağlamalıdır.
Parsel büyüklüğünün belirlenmesine fikir vermesi amacıyla, değişik seviyelerde FV kurulu
güçleri için ihtiyaç duyulacak parsel alanları hesaplanmış ve Tablo 3.1’de verilmiştir. Tablo
3.1’de ayrıca, değişik parsel büyüklükleri için üretken alan oranları (panel alanı/toplam
parsel alanı) hesaplanmıştır.
Şekil 3.2 Birinci Arazi için Üst Ölçekli Bölgeleme
108
Tablo 3.1 Birinci Arazi için Alternatif Parsel Büyüklükleri
Parsel
Kurulu
Gücü
(MW)
Panel Alanı
(m2)
Yol Alanı
(m2)
Yeşil Alan
(m2)
Toplam Parsel
Alanı (m2)
MW Başına
Parsel Alanı
(m2/MW)
1
14.295
5.250
2.855
22.400
22.400
2
28.596
7.439
3.964
40.000
20.000
4
56.545
10.152
5.302
72.000
18.000
8
113.048
14.040
7.277
134.365
16.796
16
225.693
20.043
10.264
256.000
16.000
32
451.390
27.431
13.978
492.800
15.400
Tablo 3.1’de verilen altı farklı kurulu güç ve parsel alanları için, birinci araziden elde
edilecek parsel sayıları ve bu parsellere kurulacak FV santrallerinin toplam gücü Tablo
3.2’de verilmiştir.
Tablo 3.2 Birinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite
Parsel Kurulu Gücü (MW/Adet)
Parsel Sayısı (Adet)
Toplam Kurulu Güç (MW)
1
2
4
8
16
32
505
283
157
84
44
23
505
566
629
674
707
735
109
Şekil 3.3 Birinci Arazi 4 No’lu Ada’da 1 MW Kapasiteye Sahip Bir Parsel
3.1.2.2. Arazilerin Alan Dağılımları ve Toplam Kurulu Güç Kapasitesi
Birinci arazi üzerinde yapılan analizlerden elde edilen veriler doğrultusunda diğer
üç arazi için de üretken alan büyüklükleri belirlenmiş ve alternatif parsel büyüklükleri için
kurulu güç kapasiteleri hesaplanmıştır. Dört arazi için üretken alan büyüklükleri Tablo 3.3’de
verilmiştir.
Tablo 3.3 Üç Arazi için Üretken Alan Büyüklükleri
1
Toplam Arazi
Büyüklüğü (m2)
14.594.000
2
11.888.000
77,54
9.217.955
3
1.193.000
77,54
925.052
4
6.981.000
77,54
5.413.067
Toplam
34.656.000
-
26.872.264
Arazi No
Üretken Alan
Oranı (%)
77,54
110
Üretken Alan Büyüklüğü (m2)
11.316.190
Tablo 3.3’de verilen üretken alanların değişik parsel büyüklerine bölünmesi
durumunda ikinci arazide elde edilecek parsel sayıları ve toplam kurulu güç kapasiteleri
Tablo 3.4’de verilmiştir.
Tablo 3.4 İkinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite
Parsel Kurulu Gücü
(MW)
1
Toplam Parsel Alanı
(m2)
22.400
Parsel Sayısı
(Adet)
412
Toplam Kurulu Güç (MW)
2
40.000
230
461
4
72.000
128
512
8
134.365
69
549
16
256.000
36
576
32
492.800
19
599
412
durumunda üçüncü arazide elde edilecek parsel sayıları ve toplam kurulu güç kapasiteleri
Tablo 3.5 Üçüncü Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite
(MW)
1
(m2)
22.400
Parsel Sayısı
(Adet)
41
Toplam Kurulu Güç
(MW)
41
2
40.000
23
46
4
72.000
13
51
8
134.365
7
55
16
256.000
4
58
32
492.800
2
60
durumunda dördüncü arazide elde edilecek parsel sayıları ve toplam kurulu güç kapasiteleri
111
Tablo 3.6 Dördüncü Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite
Parsel
Kurulu Gücü
(MW)
(m2)
Parsel Sayısı
(Adet)
Toplam Kurulu
Güç (MW)
1
22.400
242
242
2
40.000
135
271
4
72.000
75
301
8
134.365
40
322
16
256.000
21
338
32
492.800
11
351
Dört ayrı arazi için de yapılan analizler doğrultusunda, Karaman’da belirlenen
arazilerin tamamına yatırım yapılması durumunda elde edilecek toplam kurulu güç
kapasiteleri, değişik parsel büyüklükleri için Tablo 3.7’de verilmiştir.
Tablo 3.7 Tüm Araziler için Alternatif Parsel Büyüklerinde Toplam Kurulu Kapasite
Parsel
Kurulu
Gücü
(MW/Adet)
1. Arazi Kurulu
Gücü (MW)
2. Arazi Kurulu Gücü
(MW)
3. Arazi
Kurulu
Gücü
(MW)
4. Arazi
Kurulu
Gücü
(MW)
Toplam
Kurulu
Güç
(MW)
1
505
412
41
242
1200
2
566
461
46
271
1344
4
629
512
51
301
1496
8
674
549
55
322
1600
16
707
576
58
338
1679
Tablo 3.7’de verilen toplam kurulu güce sahip güneş tarlası yatırımların yapılması
durumunda yapılacak toplam yatırım tutarları ve bu durumda üretilecek yıllık toplam
elektrik enerjisi miktarları Tablo 3.8’de verilmiştir.
112
Tablo 3.8 Alternatif Parsel Büyükleri için Tüm Arazilerde Yapılabilecek Toplam Yatırım Tutarı ve Üretilebilecek
Yıllık Toplam Enerji
(MW/Adet)
Toplam Kurulu Güç
(MW)
Toplam Yatırım
Tutarı
(€)
Toplam Enerji
Üretimi
(kWh/Yıl)
1
1200
2.760.000.000
1.884.960.000
2
1344
3.091.200.000
2.111.155.200
4
1496
3.440.800.000
2.349.916.800
8
1600
3.680.000.000
2.513.280.000
16
1679
3.861.700.000
2.637.373.200
32
1745
4.013.500.000
2.741.046.000
Tablo 3.8’e göre, Karaman’da belirlenen arazilerin güneş tarlası yatırımlarına
açılması ve bu arazilerin tamamına yatırım yapılması durumunda, yapılacak toplam yatırım
tutarı, parsel büyüklüğüne bağlı olarak, 2,76 Milyar € ile 4,01 Milyar € arasında değişecektir.
Bu durumda üretilecek toplam elektrik enerjisi ise, yaklaşık olarak 1,88 Milyar kWh ile 2,74
Milyar kWh arasında değişecektir.
SONUÇ
Türkiye’deki mevcut sanayi bölgeleri ve buralarda faaliyet gösteren kuruluşlar
incelendiğinde, Karaman Enerji İhtisas Endüstri Bölgesinde yapılması planlanan güneş tarlası
yatırımlarının gerçekleşmesi durumunda bölgenin rekabetçilik düzeyinin ve cazibesinin
artacağı düşünülmektedir. Buna paralel olarak, yatırımları besleyecek yan sanayi
yatırımlarının Karaman’da hızlı bir gelişim göstermesi de beklenmektedir.
Tüm bu yatırımlar, Karaman’ı Türkiye’deki güneş enerjisine dayalı elektrik üretim
tesisi yatırımlarının en önemli ev sahiplerinden biri; bu yatırımlar için ihtiyaç duyulan
malların, hizmetlerin ve teknolojilerin üretildiği, yeni ve ileri güneş enerjisi teknolojilerinin
geliştirildiği ve geliştirilen teknolojilerin ihraç edildiği bir endüstri bölgesi durumuna
getirecektir.
4. ÖNERİLEN ALANLARIN ÖZELLİKLERİNE İLİŞKİN BİLGİLER
a) Mevkii
I no’lu alan:
Karaman Merkez Sudurağı Beldesi mevkiindedir.
II no’lu alan:
Karaman Konya yolu Yeşildere Bucağı mevkiindedir.
III no’lu alan:
Ayrancı ilçesi Dokuzyol Köyü mevkiindedir.
113
IV no’lu alan:
Ayrancı ilçesi Dokuzyol Köyü mevkiindedir.
b) Şehir Merkezine Uzaklığı ve Hangi Yönde Kaldığı
I no’lu alan:
Karaman merkezinin yaklaşık 25,4 km. kuzey-doğusunda bulunmaktadır.
II no’lu alan:
III no’lu alan:
IV no’lu alan:
c) Çevresinde Bulunan Diğer Yerleşim Merkezlerinin (Köy, Kasaba) Neler
Olduğu, Uzaklıkları ve Hangi Yönde Kaldığı
I no’lu alan:
Yaklaşık 9,55 km batısında Sudurağı Beldesi, yaklaşık 11,1 km güneyinde Ağılönü
köyü ve yaklaşık 20 km kuzey-doğusunda Ayrancı İlçesi bulunmaktadır.
II no’lu alan:
Yaklaşık 10,85 km kuzey-batısında Ketenci Mahallesi Sudurağı Beldesi, yaklaşık 11,1
km güney-batısında Ağılönü köyü, yaklaşık 12,1 km güneyinde Yeşildere Bucağı ve yaklaşık
20,1 km kuzey-doğusunda Ayrancı İlçesi bulunmaktadır.
III no’lu alan:
Yaklaşık 4,24 km kuzey-doğusunda Dokuzyol Köyü, yaklaşık 12,5 km kuzeydoğusunda Ayrancı ilçesi, yaklaşık 3,8 km kuzeyinde D350 (Karaman Konya Ereğli yolu)
bulunmaktadır. 18,4 km batısında Sudurağı Beldesi ve yaklaşık 15,1 km güneyinde Yeşildere
Bucağı bulunmaktadır.
IV no’lu alan:
Yaklaşık 7,3 km doğusunda Dokuzyol Köyü, yaklaşık 14,7 km kuzey-doğusunda
Ayrancı ilçesi, yaklaşık 14,8 km batısında Sudurağı Beldesi, ve yaklaşık 15,4 km güneyinde
Yeşildere Bucağı bulunmaktadır.
ç) Büyüklüğü
I no’lu alan:
Büyüklüğü yaklaşık 14.594 Da’dır.
II no’lu alan:
III no’lu alan:
Büyüklüğü yaklaşık 1.193Da’dır.
IV no’lu alan:
114
d) Mülkiyet ve Kadastro Durumu ve Tahmini Arazi Maliyeti
I no’lu alan:
Kadastrosu mevcut olup, 1791/B numaralı parselde bulunmaktadır. Söz konusu
parsel mera vasfıyla mera yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir.
II no’lu alan:
Kadastrosu mevcut olup, 4449 numaralı parselde bulunmaktadır. Söz konusu
parsel mera vasfıyla mera yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir.
III no’lu alan:
Kadastrosu mevcut olup, 949 numaralı parselde bulunmaktadır. Söz konusu parsel
mera vasfıyla mera yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir.
IV no’lu alan:
Kadastrosu mevcut olup, 1069 numaralı parselde bulunmaktadır. Söz konusu parsel
mera vasfıyla mera, yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir.
e) Karayolu, Demiryolu, Havayolu, Denizyolu Ulaşım Alt Yapısına Göre
Durumu, En Yakın Karayolu Bağlantısı
I no’lu alan:
Karaman İli’ni Ayrancı İlçesi’ne bağlayan D350 karayolunun güneyindedir. Ayrancı
yolunun yolunun yaklaşık 9,7 km güneyindedir. En yakın havaalanı olan Konya havaalanı,
yaklaşık 156 km kuzeybatısındadır.
II no’lu alan:
Karaman İli’ni Ayrancı İlçesi’ne bağlayan D350 karayoluna cepheli olup 4,4 km
güneyindedir. En yakın havaalanı olan Konya havaalanı yaklaşık 161 km kuzeybatısındadır.
III no’lu alan:
Karaman İli’ni Ayrancı İlçesi’ne bağlayan D350 karayoluna cepheli olup 2,6 km
güneyindedir. En yakın havaalanı olan Konya havaalanı, yaklaşık 115,6 km
kuzeybatısındadır.
IV no’lu alan:
Karaman İli’ni Ayrancı İlçesi’ne bağlayan D350 karayolunun güneyindedir. En yakın
havaalanı olan Konya havaalanı, yaklaşık 160 km kuzeybatısındadır.
f) İhtiyaç Duyulabilecek Tahmini İçme ve Kullanma Suyu ile Elektrik Gücü,
Temin Kaynakları
I, II, III ve IV nolu alanlar:
DSİ Genel Müdürlüğü 4. Bölge Müdürlüğü’nün 27.03.2013 ve 173049 sayılı yazısında
söz konusu I, II, III ve IV no’lu alanlar için gerekecek içme ve kullanma suyunu ihtiyaç miktarı
ile ilgili bir çalışma yapılmadığından 3 alternatif bulunduğu belirtilmiştir.
1. Karaman–Merkez Taşkale Kasabası Atatürk Mahallesi’nin mevcut içme suyu
2. DSİ’ den izin alınması şartı ile açılacak yeraltı sondaj kuyusundan,
3. Su ihtiyacı durumuna göre Karaman ili’ne içme ve kullanma suyu temin edecek olan
İbrala Barajından,
115
İçme ve kullanma suyunun sağlanabileceği belirtilmiştir.
I, II, III ve IV no’lu alanlar:
Türkiye Elektrik İletim A.Ş. 9.İletim Tesis ve İşletme Grup Müdürlüğü’nün 1295 sayılı
ve 14/3/2013 tarihli yazısında, söz konusu I, II, III ve IV no’lu alanların 1050 metre kuzeyinde
150 MVA enerji taşıma kapasitesine sahip 154 kV, Karaman-OSB-Ereğli iletim hattının
geçtiği belirtilmektedir. Ayrıca, 2013 Yılı Yatırım programında söz konusu alanlara yaklaşık
15 km. uzaklıkta 380 Kv. 2*250 MVA gücünde Ayrancı Trafo Merkezi yapımının bulunduğu,
Trafo Merkezi yapılıncaya kadar hizmet verecek 154/31,5 kV, 25 MVA gücünde Ayrancı’da
geçici Trafo Merkezi planlandığı da ifade edilmektedir. Bu duruma göre söz konusu I, II, III ve
IV no’lu alanlarda tesis edilecek elektrik enerjisi üretimi ulusal sisteme aktarılabilecek veya
kurulum aşamasında gerekli olabilecek enerji talepleri bahsi geçen tesislerden
karşılanabilecektir.
g) Tahmini Atıksu ve Katı Atık Miktarı, Bertarafına İlişkin Alıcı Ortam Varlığı
I, II, III ve IV nolu alanlar:
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün gönderdiği 15 Mart 2013 tarihli ve 693065531175 sayılı yazıda I no’lu alan, II no’lu alan, III no’lu alan ve IV no’lu alanlarına ilişkin “Atık su
arıtma ve evsel nitelikli katı atık bertaraf tesisini kurmamış belediyeler ile halihazırda
faaliyette olup, atık su arıtma tesisini kurmamış organize sanayi bölgeleri, diğer sanayi
kuruluşları ile yerleşim birimleri, bu tesislerin kurulmasına ilişkin iş termin planlarını bu
kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde Bakanlığa sunmak ve belirtilen
sürelerde işletmeye almak zorunda olduğu” ifade edilerek kurulacak Enerji İhtisas Endüstri
Bölgesine İlişkin Atıksu Arıtma Tesisi İş Termin Planının Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne
sunulması gerektiği bildirilmiştir.
ğ) Arazi Kullanma Kabiliyet Sınırları, Mevcut Arazi Kullanım Durumu,
Çevresindeki Alanların Mevcut ve Planlama Durumu








Söz konusu parseller mera vasfıyla Mera yaylak ve kışlak kütüğüne tescil edilmiştir.
Belirlenen arazinin üzerinde hiçbir yapı olmayıp şahıs arazisi bulunmamaktadır.
1050 metre kuzeyinde 150 MVA enerji taşıma kapasitesine sahip 154 kV, KaramanOSB-Ereğli iletim hattı geçmektedir. Ayrıca kullanım elektriği III no’lu arazi içinde
için trafo mevcuttur.
Belirlenen 4 alanın merkezine 18,6 km doğusunda barajı 12,8 km güneyinde ise
Derincik Barajı bulunmaktadır.
Alanın büyük kısmı tarıma elverişli olmayan kayalık alandan oluşmaktadır.
Belirlenen alanların 22 km batısında OSB alanı mevcuttur.
Yakınında güneşin doğuşunu ve batışını geciktirecek bir dağ ya da yükselti
bulunmamaktadır.
Alan büyük ölçüde kayalık olduğundan rüzgar esnasında toz taşıması olmamaktadır.
116
h) İdari, İmar ve Mücavir Alan Sınırlarına Göre Konumu
I no’lu alan:
Karaman Belediyesi belediye sınırları içinde, ancak imar planı sınırları dışındadır.
II no’lu alan:
Karaman Belediyesi belediye sınırları içinde, ancak imar planı sınırları dışındadır.
III no’lu alan:
Ayrancı Belediyesi belediye sınırları içinde, ancak imar planı sınırları dışındadır.
IV no’lu alan:
Ayrancı Belediyesi belediye sınırları içinde, ancak imar planı sınırları dışındadır.
ı) Çevre Düzeni Planına Göre Kullanım Fonksiyonu
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün gönderdiği 15 Mart 2013 tarihli ve 693065531175 sayılı yazıda I no’lu alan, II no’lu alan, III no’lu alan ve IV no’lu alanlarının çevre düzeni
planlarına ilişkin “Bakanlığımızca 03.09.2009 tarihinde onaylanmış olan Mersin-Karaman
planlama bölgesi 1/100,000 ölçekli çevre düzeni planının yürütmesi Danıştay 6. Dairesi
Başkanlığı’nın 01.11.2001 tarihli kararı ile durdurulduğu, Konya Karaman İllerini kapsayan
Konya–Karaman planlama bölgesi 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planının hazırlanmasına
yönelik çalışmaların başladığı bildirilmekle birlikte söz konusu çalışmalar sonuçlanıncaya
kadar; mevzuata uygun olarak onaylanmış imar planları bulunan alanlarda yapılacak
uygulamaların ilgili idarelerince değerlendirilmesi gerektiği, mevcut onaylı imar planı
dışındaki alanlarda ise kentsel gelişmeyi ve nüfus yoğunluğunu etkileyecek kullanımlara
ilişkin, projelerde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın uygun görüşü alınması” zorunluluğu
vurgulanmıştır.
i) Eğimi ve Yönü
I no’lu alan:
Eğimi %1 civarında olup, düz bir topoğrafyaya sahiptir.
II no’lu alan:
III no’lu alan:
IV no’lu alan:
j) Jeolojik Yapısı ve Bulunduğu Deprem Kuşağı
İnceleme alanı üst kısmında kuvaterner yaşlı alüvyon birimlerden oluşmaktadır. Bu
birimler çakıl, kum, kil ve killi kumlar olarak temsil edilmektedir. Ovanın ortasında killer
yaygındır. Aynı killer Akçaşehir ovasında da devam etmektedir. Akçaşehir-Samayıl tepeyi
birleştiren hattın güneyinde kalan sahada üstte çakıl ve kumlar bulunur. Bunlar Ayrancı’dan
117
gelen Kocadere ve civarında ki mermer kitlelerin eteklerinden gelen sel sularının biriktirdiği
formasyonlardır. Daha altta ise Permo-Karbonifer yaşlı kireç taşları bulunmaktadır. Bu kireç
taşları zaman zaman alüvyon birimlerin üzerinde mostra vermektedir. Karaman-Akçaşehir
ovalarını birbirinden ayıran Tekçe tepeler halinde görünürler. İnceleme sahasının güneyinde
yer alan Çopurkaya Tepe, Döller Tepe, Yarımzidan Tepe kristalize kalkerlerden oluşmuş
tepelerdir. Renkleri süt beyazdan, gri ve siyaha kadar değişir. Çok kristalizedir. İçlerinde
dağılmış kalker taneler, dilinimli kalsit kristalleri ve kuvars mikro kristalleri bulunur.
Formasyon çok kıvrımlıdır. Tabakaların duruşu değişiktir.
Bölgedeki teknotizmanın tesiri Paleozoikten, Pliyosenin sonuna kadar devam
etmiştir. Karaman ovasını kuzeyden kuşatan Paleozoyik yaşlı mermerler, doğu batı uzanımlı
ve düşey yönlü faylanmaların tesiri ile horts durumunda kalmışlardır. Hakim eklem yönleri
kuzeydoğu-güneybatı, eğimleri de 70◦ , 80◦, 90◦ ’dir. Doğu batı yönlü tali eklem sistemleri de
görünür. Fakat diğerleri kadar gelişmemişlerdir. Kıvrımlı tabakalar çeşitli itme ve
çökelmelerle yer değiştirmişlerdir.
Karaman ovasının teşekkülüne sebep olan fay hattı Kızıldağ’dan başlayıp, doğu-batı
yönünde Hüyükburun’a kadar uzanır. Güney blok çökmüş, Çakır dağları yükselmiştir.
İnceleme alanına en yakın fay Merfcik fayıdır. Fay Mercik köyünün 1 km doğusundan,
kuzeybatı-güneydoğu yönünde tepeyi kat eder. Doğu blok çöküş, batı blok yükselmiştir.
Bölge genel olarak 5. Derece deprem bölgesindedir.
k) Hakim Rüzgar Yönü İtibariyle, Yakınındaki Yerleşim Merkezlerine, Tarım
Sahalarına ve Su Kaynaklarına Etkisi
1.Hakim rüzgar yönü 2012 yılı ortalama değerlerine göre Güney Güney Batı’dır.
2.Hakim rüzgar yönü ise Güney Güney Doğudur.
l) Genişleme İmkanının Bulunup Bulunmadığı, Çevresinde Konut ve Yan
Sanayi, Diğer İhtiyaç Duyulabilecek Destek ve Hizmet Birimlerinin
Yerleşimine Uygun Alan Bulunup Bulunmadığı
Seçilen bölge etrafında Ayrancı barajına kadar olan alanda mera arazileri mevcut olup
seçilen bölge ile aynı özellikleri taşımaktadır. Genişleme imkanı mera arazileri kullanılarak
yapılacağından herhangi bir maliyet içermemektedir.
I, II, ve IV no’lu alanların kesiştiği noktada konut ve yan sanayi, diğer ihtiyaç duyulabilecek
destek ve hizmet birimlerinin yerleşimine uygun olan Taşkale Belediyesi’ne ait Afet Evleri
bulunmaktadır. Taşkale Belediyesinden alınan bilgiler aşağıda verilmiştir.
TAŞKALE BELEDİYESİ ATATÜRK MAHALLESİ (AFET EVLERİ) MEVCUT YERLEŞİM BİLGİLERİ:
 Okul: 8 derslik İlköğretim Okulu mevcut ancak yeterli öğrenci olmadığından aktif
durumda değildir.
 Nüfus: 200 kişi
 Konut Sayısı: 174 adet ( iki katlı 150 m2 -500 metrekare bahçeli mesken)
118







Kullanılan Konut Sayısı: 65 adet, (109 adet mesken sahipli ancak kullanımda değil)
İmarlı Afet Evleri Dışında Kalan Arsa Sayısı: 603 adet (yaklaşık 500 metrekare % 30
kullanımlı iki kat’a imarlı)
Vatandaş Üzerinde Yapılaşmayan Arsa: 169 adet
Belediyeye Ait Boş Arsa Sayısı: 434 adet (24 tanesi resmi kurum)
Belediye Sosyal Binası: 1 adet 6.236 metrekarelik alana 150 m2 inşaat yapılmıştır.
İçme Suyu: Taşkale Belediyesinden çıkan memba suyu 28 km’lik isale hattından
12 lt/sn cazibe ile akmaktadır (içme suyu için Ayrancı terfi merkezi ile götürebilecek
10 km’ lik proje hazırdır).
Tüm imarlı arsaların alt yapısı hazırdır.
Ayrıca 18,6 km doğusunda Ayrancı Barajı, 12 km batısında İbrala Barajı mevcuttur.
m) Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Sit Alanları, Milli Parklar, Doğal Anıtlar Gibi
Koruma Alanları ile Uluslar Arası Sözleşmeler Gereği Korunması Gereken
Alanlara Göre Konumu
19.03.2013 tarih ve 308 sayılı İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Müze
Müdürlüğü’nden gelen yazı ile Müdürlük tarafından yapılan incelemede 3386 ve 5226 sayılı
kanunlarda değişik 2863 sayılı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında
değerlendirilebilecek herhangi bir kültür varlığı kalıntısına rastlanmamıştır. Ancak yapılacak
çalışmalar ve fiziki müdahaleler esnasında herhangi bir kültür varlığı kalıntısına rastlanması
halinde ilgili yasanın 4. Maddesi gereği derhal Müze Müdürlüğü’ne bilgi verilmesi gerekliliği
bildirilmiştir.
n) Drenaj Durumu
DSİ Genel Müdürlüğü 4. Bölge Müdürlüğü’nün 27.03.2013 ve 173049 sayılı yazısında I, II, III
ve IV no’lu alanlarda temel şartları olumsuz yönde etkileyecek yüksek taban suyu ve drenaj
problemi bulunmadığı belirtilmiştir.
o) Taşkına Maruz Kalma Durumu
I, II, III ve IV no’lu alanlarda bu alanların içerisinden kuru derelerin geçtiği kuru derelerin tabi
yataklarının dere olarak muhafaza edilmesi gerekliliği dere yataklarına 25 metreden daha
fazla yaklaşılmaması gerektiği muhtemel taşkına maruz kalma durumunu ortadan
kaldıracağı ifade edilmiştir.
ö) Yer Altı ve Yüzeysel İçme ve Kullanma Suyu Kaynaklarına Göre Konumu
Yaklaşık 12 km batısında Yeşildere İbrala Barajı, 18 km doğusunda ise Ayrancı Barajı
bulunmaktadır.
119
5.
TALEPTE BULUNAN FİRMALARA AİT YATIRIM TUTARI VE FİNANSMAN
BİLGİLERİ
Her firma kendisi için ayrı ayrı “Bilgi Formu” doldurmuş olup başvuru dosyasına
imzalı şekilde eklenecektir. Aşağıda firmalardan gelen bilgiler toplanmış her başlık için toplu
bilgiler verilmiştir. Firmalar Enerji ihtisas Endüstri Bölgesi henüz ilan edilmediğinden bazı
tereddütleri olduğunu beyan etmişler, Fizibilite raporunda kullanmak üzere bilgilerin bir
kısmını doldurduklarından bazı başlıklarda bilgi bulunmamaktadır.
5.1. Sabit yatırım tutarı:
18 firmadan Bilgi Formu gelmiş olup, bazı firmalar şirket politikası gereği yatırım
planlarını ve yatırım tutarlarını gizli tutuklarını hatta kullandıkları teknoloji içeriğinin de gizli
olduğunu beyan etmişler, bu sebeple sabit yatırım tutarı toplamı, kurmayı düşündükleri
kurulu elektrik gücü üzerinden (1 watt 1,2 Euro maliyet üzerinden yaklaşık olarak
hesaplanarak yazılmıştır).
18 Firmanın Sabit yatırım tutarı: 1.694.400.606 TL olarak hesaplanmıştır.
5.1.1.
Faaliyet konusu, yatırım için bu yörenin seçilme nedeni:
Yenilenebilir enerji kaynağı olan güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretimi.
Yatırımcılar tarafından Karaman İli’nde











Güneş radyasyon değerinin Türkiye ortalamasına göre yüksek olması,
Güneşlenme süresinin fazla olması,
Yıllık yağış oranlarının az olması,
Düz ve tarıma elverişli olmayan arazisi,
Arazinin genişleme alanı bulunması,
Arazi maliyetleri ve çevre düzeni planına göre kullanım fonksiyonu,
Eğimin az olması,
Nemin az olması,
Tozlanmanın az olması,
Hava sıcaklığının düşük olması,
Jeolojik yapı ve deprem kuşağında en az risk taşıyan bölge olması.
Nedenleri ile yatırımlarının daha kısa sürede geri dönüş sağlayacağını düşündüklerinden
Karaman İli’ni tercih etmişlerdir.
120
5.1.2. Etüd-proje ve kontrollük giderleri:
Bazı firmaların bu konuda bilgi yazmalarına rağmen yatırım alanı ve konumu belli
olmadığı için birkaç firma bu konuda bilgileri Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ilan edildikten
sonra bildireceklerini beyan etmişlerdir. Bilgi veren firmaların detay bilgiler Bilgi formlarında
mevcuttur.
5.1.3. Arazi bedeli (özel mülkiyet, mera, hazine arazisi vb.):
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlan edildiğinde ilan edilen bölgeye yatırım yapmayı
taahhüt ettiler.
5.1.4. Altyapı giderleri:
Bazı firmaların bu konuda bilgi yazmalarına rağmen yatırım alanı ve konumu belli
olmadığından birkaç firma bu konuda bilgileri Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ilan edildikten
sonra bildireceklerini beyan ettiler. Bilgi veren firmaların detay bilgiler Bilgi formlarında
mevcuttur.
5.1.5. İdari ve sosyal tesisler için giderler:
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi İlan edildiğinde sosyal tesisler için belirlenecek
alanlara yatırım yapılacaktır.
5.1.6. Genel giderler:
Bu konuda her bir firma farklı finans kaynakları göstermiş detay bilgiler firmaların
beyan ettikleri Bilgi Formunda mevcuttur.
5.1.7. Beklenmeyen giderler:
5.1.8. Toplam yatırım tutarı:
18 Firmanın Sabit yatırım tutarı 1.694.400.606 TL olarak hesaplanmıştır.
121
SONUÇ
Bilgi Formu başlığı gereği Endüstri Bölgesi ilan edilmesi halinde yatırım yapacağını
taahhüt eden firmalar ile görüşülmüş, EİEB ilan edildiğinde yatırım yapmayı düşündükleri
Güneş Enerjisi kurulu gücüne göre yatırım maliyetleri hesaplanmış, toplam 18 firma 595,55
MW gücünde Güneş Enerji Santrali kurmayı hedeflediklerini beyan etmiş e-posta ve imzalı
beyan yolu ile. Bu kurulu gücün yaklaşık maliyeti 1 watt 1,2 avro olarak hesaplanmış ve
1.694.400.606 TL yatırım yapacakları varsayılmıştır.
5.2. Projenin finansman ihtiyacı ve finansman kaynakları:
5.2.1. Endüstri bölgesi kurulması durumunda yatırım yapacaklarını,
belirten yatırımcıların faaliyet göstermeyi düşündükleri sektörler, yaklaşık
finansman ihtiyaçları, istihdam durumları, kapasiteleri ve finansman
kaynakları, yaratılacak katma değer, yatırım için ihtiyaç duyulan alan
büyüklüğü:
Bu konuda her bir firma farklı bilgiler vermiş olup detay bilgiler firmaların beyan
ettikleri Bilgi Formunda mevcuttur.
İhtiyaç duyulan alan büyüklüğü veren firmaların bilgileri baz alınarak, alan
belirtmeyen firmalar için yapılan hesaplama (1 MW için 15.000 m2 baz alınmış) sonrasında;

18 firma için ihtiyaç duyulan alan büyüklüğü 10.306.435 metrekare olarak
hesaplanmıştır (1030 Hektar).
5.3. Yatırım uygulama planı:
SONUÇ
Karaman İli’nde 67 firma Güneş Enerjisi Üretim Lisansı almak için kanun gereği
olan ölçüm istasyonu kurmuş verileri Meteoroloji Bölge Müdürlüğüne göndermektedirler.
Karman İli 2013 yılı için belirlen 38 MW kurulu güç için Lisans Başvurusu yapmayı düşünen
67 firma ile iletişim kurulmuş (e-posta, telefon ve görüşme) sonrasında. Enerji İhtisas
Endüstri Bölgesi kurulması durumunda yatırım yapmayı düşünen firmalara, doldurmaları
için Bilgi Formu gönderilmiştir. Yapılan görüşmelerde İhtisas Bölgesinin kurulmasının çok
önemli olduğu aksi takdirde Lisans alan firmaların farklı alanlarda bu yatırımı yapmaya
çalışacakları iletim hatlarına uzaklıklarından dolayı maliyetlerinin artacağı, kurumlardan
122
alınması gereken izinlerin çok uzun süreceği, yapılan masrafların her bir firma tarafından
ayrı ayrı olacağı için Ülke ekonomisine zararı olacağı görüşü paylaşılmıştır.
Tüm yatırımcılar ile yapılan görüşmelerde ortak fikir EİEB kurulmasının hem ülke
ekonomisine hem de yatırımcıların birim maliyetleri açısından çok önemli olduğu kanaatine
varılmıştır.
6.
6.1
PROJENİN SAĞLAYACAĞI FAYDALAR
Sanayicilere Sağlayacağı Faydalar
Dünya üzerinde kullanılan enerji kaynaklarından en büyük payı alan fosil yakıtların
tükenmeye başlaması, son yıllarda yaşadığımız iklim değişikliği ve dünyadaki nükleer
santrallerin çevreye verdiği olumsuz etkiler nedeniyle yenilenebilir enerji kaynaklarına olan
talep de artmıştır. Yenilenebilir enerji kaynakları arasında en güçlü ve sonsuz olan güneş
enerjisinin fotovoltaik aygıtlar ile doğrudan elektrik enerjisine dönüştürülebilmesi, bu yolla
enerji ihtiyacının karşılanabilmesinin yolunu açmış, böylelikle hem ucuz hem de yüksek
verimli güneş pillerinin elde edilmesine yönelik Ar-Ge çalışmaları önem kazanmıştır. Bu
konuda yapılan çalışmaları incelediğimizde, ülkemiz coğrafi konumundan dolayı çok fazla
güneş aldığı halde, güneş enerjisine yeteri kadar önem verilmediği görülmektedir. Dünyada
ise günümüze kadar fotovoltaik aygıtlar arasında en önemlisi olan güneş pillerinin üretim
teknolojilerinde büyük ilerlemeler kaydedilmiş, yüksek verim değerlerine ulaşılmıştır. Öyle
ki günümüzde enerji kavramı kalkınmanın ve gelişmişliğin bir göstergesi olarak kabul edilir
hale gelmiştir.
Güneş enerjisinden üretilen elektrik ilk olarak bahçe aydınlatması, trafik lambaları
ve reklam panoları gibi daha basit alanlarda kullanılmaya başlanmış, zaman geçtikçe bu
enerjinin daha geniş alanlarda ve daha verimli şekilde kullanılması için farklı çalışmalar
yapılmıştır. Keza, güneş enerjisi enerjinin en fazla ihtiyaç olduğu alanlardan biri olan sanayi
bölgelerinde de kullanılmaya başlanmıştır. Böylece güneş enerjisinden daha fazla
yararlanma fırsatı ortaya çıkmış, ülkenin kaynaklarına katkıda bulunularak, elektrik
enerjisinden tasarruf etme fırsatı doğmuştur.
Günümüz sanayisinde güneş enerjisi; mermer ocaklarındaki makinelerin elektrik
enerjilerinin karşılanması, boya ve apre sanayinde gerekli olan buharın sağlanması, tarımsal
sulamada sondaj kuyularındaki elektrik motorlarının elektriğinin karşılanması, enerji
kaynaklarına uzak maden ocaklarının elektrik enerjisinin sağlanması, ormancılıkta elektrik
enerjisinin olmadığı alanlarda kurulacak işletmelerde, denizcilik işletmelerinde ve açık
denizlerde gemilerin yakıtlarının karşılanmasını ve dahası elektrikli otomobillerin hızlı şarj
istasyonlarının kurulum çalışmaları gibi birçok alanda geniş kullanım alanı bulmuştur.
Böylece, güneş enerjisi sanayicilere hem maliyet hem de konfor anlamında yardımcı olan
birincil bir kaynak haline gelmiştir.
123
Bilindiği gibi sanayi sektörlerinin büyük bir kısmında en önemli gider kalemlerinden
biri ısı enerjisine yapılan harcamalardır. Gıda sektöründe; kurutma, yıkama, pastörize,
sterilize işlemlerinde, tekstilde; yıkama, boya, beyazlaştırma ve kurutmada, kimya
sektöründe; kaynatma, distilasyon ve çeşitli kimyasal proseslerde, bütün sektörlerin ısı
santrallerinin giriş suyu ön ısıtmalarında güneş enerjisi kullanılarak sanayiciler için önemli
yakıt tasarrufu sağlamaktadır.
Güneş enerjisinden faydalanılan su ısıtma sistemlerinde, belirli alana gelen güneş
enerjisi miktarının ve şebeke suyu sıcaklığının gerek gün boyunca, gerekse aylar itibariyle
değişmesi nedeniyle bir tesisin tüm ısıtma ihtiyacını karşılayabilecek bir sistem değildir.
Mevcut su ısıtma sistemine adapte edilerek yakıt tasarrufu sağlayan bir sistemdir. Bölgenin
şartlarına göre, en sıcak ayda tesisin tüm sıcak su ihtiyacını karşılayacak şekilde kurulan
sistem, en soğuk aylarda bile ihtiyacın % 24’üne varan ihtiyacını karşılayabilmektedir.
Su ısıtma sistemlerinin yanında güneş enerjisini kurutma işlemlerinde de rahatlıkla
kullanabiliriz. Türkiye'de sanayinin ulaştığı düzey sürekli artmasına karşın yaş ve kuru
tarımsal ürünlerimiz ekonomi için hala büyük bir potansiyel oluşturmaktadırlar. Ülkemizde
her çeşit sebze ve meyve yetiştirilmesi ve üretim döneminde taze olarak tüketilen bu
ürünlerin, önemli bir bölümü de kurutulmaktadır. Kurutma işlemi ile tüketim süresinin
uzatılması amaçlanmaktadır. Kurutulmuş ürünlerin eldesinde açık sergide doğal koşullarda
kurutmada ürün kalitesi iklim koşullarına bağlı olmakta, toz, kuş, böcek gibi canlılar
tarafından kirletilmesi hijyen sorununu gündeme getirmekte ve ürünlerimiz ekonomik
değeri üretim aşamasında kaybetmektedir. Suni kurutma ise enerji giderlerinin yüksek
olması önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenlerden dolayı, tarımsal
ürünlerin dış satımında karşılaşılan sorunların aşılması kurutma işleminin kapalı sistemlerde
gerçekleştirilmesiyle mümkündür. Yöresel koşullara uygun olarak tasarlanacak
kurutucularda enerji kaynağı olarak güneş enerjisini kullanarak yüksek maliyetli suni
kurutma tekniklerine alternatif olacaklardır. Güneş enerjisinin sınırsız ve sürdürülebilir
niteliği bu sektörde yer alan kurum ve şirketler için önemli bir gelir kaynağı olacağı
düşünülmektedir. Sektörün gelişimi, elde edilen bu enerjinin ulusal sisteme satılması
sonucunu da doğuracak ve buna bağlı olarak ilgili yeni istihdam alanları oluşabilecektir.
Proje sanayicilere yeni teknolojiler ve yeni ürünler geliştirebilmek için üniversite ile
daha etkin daha düşük maliyetli ortak proje yapabilme ve ulusal ve uluslararası AR-GE
fonlarından daha fazla yararlanabilme olanağı da sunacaktır. Bununla birlikte, başta Avrupa
Birliği olmak üzere yurtdışında aynı sektörlerde faaliyet gösteren firmalarla öncelikle
teknoloji transferi ve ihracat potansiyeli olmak üzere işbirliği sağlanması, mevcut işgücünün
niteliğini yükseltebilme ve gereksinim duyulan yeni işgücüne kolay ulaşabilme olanaklarının
sağlanması, ortak hareket etmenin getirdiği maliyet düşüşlerinden ve verimlilik artışlarından
faydalanma olanağı sağlaması da projenin sanayicilere sağlayacağı faydalar arasındadır.
124
6.2
Ekonomik Gelişmeye Etkileri
Günlük hayatımızda ve çeşitli iş sektörlerinde vazgeçemeyeceğimiz çeşitli faaliyetleri
gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğumuz enerji, her zamankinden çok daha önemli hale
gelerek ülkelerin ekonomik ve siyasi geleceklerini de belirleyen bir parametre durumunu
almıştır. Son derece önemli olan bu enerji kaynağının ekonomiye katkılarından biri yıllardır
ithal ettiğimiz petrol, kömür ve doğal gaz gibi fosil yakıtlara olan bağımlılığın azaltılması,
böylece oldukça pahalı olan fosil yakıtların yerine daha düşük maliyette enerji elde etme
fırsatı sunmasıdır. Sürekli bir hammadde kullanımı gerektirmeyen güneş enerjisi sistemleri
şebekeden uzak yerler için daha ucuza enerji götürülmesini de öngörmektedir. İlk kurulum
maliyeti haricinde işletme ve bakım maliyetleri diğer sistemlere göre yok denecek kadar
azdır. Ülkemizde elektrik enerjisinin bu kadar pahalı olmasının sebeplerinden biri de kaçak
kullanımının ve enerji iletim kayıplarının fazla olmasıdır. Güneş enerji sistemlerinin
kurulmasıyla bu etkileri en aza indirmek mümkün olacaktır. Ayrıca günümüzde ülkemizin
yaşadığı önemli sorunlardan biri olan cari açığın en büyük sebeplerinden olan enerji
ithalatını azaltarak bu açığın kapanmasına büyük katkı sağlaması beklenmektedir.
Güneş enerjisi uzun vadede Türkiye'nin artan enerji ihtiyacının karşılanmasında güç
tedariğini yerli kaynaklarla çeşitlendirmede, yüksek güneş potansiyelini değerlendirmede,
enerji sektöründeki önemli yeri bakımından ülkemiz ekonomisinde önemli bir yer
tutmaktadır. Ayrıca, nitelikli istihdam ve katma değer yarattığı için yeni bir iş alanı açarak
gelişen ekonomimize güç katacaktır.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ekonomik gelişim açısından güneş enerjisi teknolojileri ile elektrik üretiminin özetle;
Enerji tüketiminde ithalat bağımlılığını azaltması,
Yeni oluşan pazarda, firmalara sürdürülebilir küresel pazar ortaklığı yaratması,
Yabancı yatırımcıların ülkemizde yatırım yapmalarına olanak sağlayacak yeni bir alan
açılması,
Yerli üreticilerimizin küresel pazarda ihracatlarının artması,
Artan rekabet ile tüketicinin düşük fiyatta güneş enerjisi kullanımının sağlaması,
Pazarlama, satış, araştırma, geliştirme işleri için yüksek yetkinlikte yeni iş imkanı
yaratılması,
Teknolojik gelişmenin sağlayacağı itici güç ile dünya ekonomisinde söz sahibi ülke
olma yolunda ilerleme,
Pazara bir an önce girmenin sağlayacağı avantajlar ile gelişen pazarda ülke olarak
yerimizi alma,
Test, kalibrasyon, akreditasyon v.b. gibi kalite geliştirmeye yönelik çalışmaların ve
yatırımların artması ile yaratılacak ekonomik kaldıraçtan faydalanma,
Yaratılacak yeni ekonomiden oluşacak vergi katkısı gibi çeşitli olumlu etkiler
yaratacağı görülmektedir.
Diğer taraftan sosyo-ekonomik görüş açısıyla bakıldığında güneş enerji
teknolojilerinin kullanımının yararları; bölgesel enerji bağımsızlığı artışı, önemli iş olanakları
125
sağlanması, enerji tedariki, temini, çeşitliliği ve güvenilirliği, enerji piyasası düzenlenmesine
destek sağlaması, gelişen ülkelerde kırsal elektriklendirme ivmesi olarak sıralanabilir.
Güneş enerjisi potansiyelinin büyük oranda sıcak su temininde kullanıldığı
ülkemizde yıllık ortalama güneşlenme süresi Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE) verilerine göre 2
bin 640 saattir. Son dönemde bu rakamın % 20-25 arttığı da yapılan tespitler arasındadır.
Diğer taraftan Türkiye'nin brüt 87,5 milyon ton eşdeğer petrol potansiyeli olduğu ve bu
miktardaki ham petrolün eşdeğeri kadar olan söz konusu enerjinin ancak yüz binde
ikisinden faydalanıldığı bilinmektedir. Halen 18 milyon konuttan 3,5-4 milyonu sıcak su için
güneşten faydalandığı düşünüldüğünde bunun ülke ekonomisine 600 milyon dolar civarında
bir katkı sağladığı görülmektedir. Sistemin yaygınlaştırılması durumunda bu rakam 3,5
milyar dolara kadar çıkabilmesi mümkündür. Sadece ısıtma amaçlı kullanılan sistemlere ait
tüm bu veriler göz önünde bulundurulduğunda güneş tarlalarına yapılacak yatırımların ülke
ekonomisine katkılarının çok ciddi boyutlara ulaşacağı açıktır.
6.3
Kurulduğu İlin ve Çevrenin Düzenli Gelişmesine Sağlayacağı Yararlar
Sanayi devrimiyle başlayan makineleşme sürecinden, günümüz modern hayatına
kadar kullandığımız teknolojinin gelişmesiyle sanayide, ulaşımda, iletişimde hayatımızın
vazgeçilmez parçası haline gelen her faaliyet için ihtiyaç duyduğumuz enerji, bugün artık en
kıymetli ve en önemli bir kaynak haline gelmiştir. Ancak günümüz klasik yöntemleriyle enerji
üretimi ve tüketimi yaşamımızı sürdürdüğümüz tek yer olan bu dünyamız için onarılması
imkansız zararlar vermektedir.
Klasik yöntemler dediğimiz yenilenemeyen enerji kaynaklarının (petrol, kömür,
doğalgaz v.b.) bilinçsizce tüketilmesi, tehlike çanlarının çalmasına sebep olmuştur. En
iyimser hesaplar bile bu kaynakların 50 ile 100 yıl içerisinde tükeneceğini göstermektedir.
Bu yakıtların tükenecek olması bir tarafa, fosil yakıtların kullanımı her geçen gün daha da
ciddi bir tehlike haline gelen çevresel kirliliğe neden olmaktadır. Öyle ki bu kirlilik global
iklimi çok hızlı bir şekilde değiştirmekte ve bütün ekolojik dengenin tehdit edilmesine sebep
olmaktadır. Böylece yeni kuşakların yaşam kalitesine dair çok ciddi kaygılar ortaya
çıkmaktadır. Bunun yanında dünyanın yaşanabilirlik ortamının korunması ve sürekliliğinin
sağlanması amacıyla yapılan ulusal ve uluslararası hukuki düzenlemeler ile enerji üretimi,
tüketimi ve taşınmasından kaynaklanan çevreye tahribat vermemesi koşulu dikkate alınması
gerekmektedir.
Bugün artık enerji üretiminde küresel ısınmanın ve çevre kirliliğinin önlenmesi için
yenilenebilir ve temiz enerji üretimine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kaynaklar arasında önemli
bir yere sahip olan güneş enerjisinden elde edilen elektrik tamamen yenilenebilir, çevreci ve
sonsuz bir enerji kaynağı olup kullanım alanı çok geniştir. Öyle ki, şebeke elektriğinden
istifade ile çalıştırılan tüm cihazlar ve sistemler daha ekonomik ve temiz olan bu enerji ile
çalıştırılabilir. Bu anlamda yenilenebilir enerji kaynakları arasında güneş enerjisi, çözülmeye
çalışılan enerji problemi için büyük ve önemli bir potansiyel sunmaktadır.
126
Güneş enerji teknolojileri geleneksel enerji kaynakları ile kıyaslandığında;
• Hava emisyonlarının yokluğu,
• İşletme sırasında atık ürün yokluğu,
• Düşük sera gazları emisyonları (CO2, NOx),
• Zehirli gaz emisyonlarının olmaması,
• Bozulmuş toprak iyileştirmesi,
• Küresel ısınmaya neden olmaması,
• Doğa ile uyum içinde olması,
• Var olan enerji kaynaklarının limitsizce tüketilmemesi,
• Elektrik şebekesi iletim hatlarının azalması,
• Su kaynaklarının kalitesinin arttırılması, v.b.
gibi çeşitli çevresel avantajlara sahiptir.
Yakın geçmişe kadar güneş enerji sisteminin parçaları bina içerisine gizlenmeye
çalışılırken bugün artık güneş sisteminin parçaları çekici ve görsel bir mimari parça olarak
kullanılabilmektedir. Bu da kurulduğu ilin ve çevrenin düzenli gelişmesine katkıda bulunacak
başka bir etkendir. Ayrıca çevrenin korunması buna bağlı olarak organik tarımın gelişmesi de
önemli bir katma değer sağlayacaktır. Dünya çapında çevre kirliliğinin arttığı bir ortamda
temiz çevre, sağlıklı ürünler ve temiz enerji kaynakları ile Karaman bölgesi turizmin parlayan
yıldızı olmaya aday olacaktır.
6.4
SONUÇ
Sonuç olarak Güneş enerji teknolojileri kullanımı; enerji tedarikinde çeşitlilik ve
güvenilirliği kazandırması, önemli iş olanakları sağlaması, enerji piyasasında yeniden
yapılanmayı desteklemesi, ithal yakıt bağımlılığını azaltması, uzak ve izole yerlerde yaşayan
kırsal toplulukların elektriklendirilmesine ivme kazandırması gibi önemli sosyo-ekonomik
faydalara sahiptir. Diğer yandan şu bir gerçektir ki; güneş enerji teknolojisi kurulumu da
dahil olmak üzere hiçbir insan yapımı proje tamamen çevreye etkisiz olamaz. Potansiyel
etkiler projenin boyutuna, doğasına ve yer özelliğine bağlıdır. Ancak Güneş enerji
teknolojilerinin olumsuz etkileri çok küçük boyuttadır ve mevcut en iyi azaltma teknolojileri
ile minimize edilebilir.
127
Kaynakça
[1] Hamakawa Y., 2002. Solar PV Energy Conversion and 21st Century’s Civilization, Solar
Energy Materials & Solar Cells, 74: 13-23.
[2] Sayigh A., 1999. Renewable Energy-The Way Forward , Applied Energy ,64: 15-30.
[3] unfccc.int/kyoto_protocol/items/2830.php
[4] www.iea.org
[5] International Energy Agency (IEA). World Energy Outlook. (Paris: OECD/IEA;2004).
[6] International Energy Agency (IEA). World Energy Outlook 2012.
[7] Nebbia G., 2001. Twenty twenty-five, Futures, 33: 43-54.
[8] Werner Weiss and Franz Mauthner, Solar Heat Worldwide, Markets and Contribution
2010.
[9] www.csp-world.com
[10] www.bp.com/statisticalreview
[11] www.pvmarketresearch.com/report/PV_Demand_Database_Quarterly_Q411
[12] www.solarbuzz.com
[13] İzmir İli Yenilenebilir Sektör Analizi, Nisan 2012
[14] www.epia.org, Global market outlook for photovoltaic until 2015
[15]Oktik Şener, 2012. Güneş Enerjisinden Fotovoltaik Yolla Elektrik Enerjisi Üretim Sektörü.
[16] techbells.blogspot.com/2012/07/working-of-csp-parabolic-trough.html
[17]www.greenprophet.com/2011/10/masdar-opens-first-baseload-solar-in-spaingemasolar
[18] eng.harran.edu.tr
[19] Boyle Godfrey, Renewable Energy power for a sustainable future, Oxford University,
1996
[20] Pearsall N. M., Hill R., 2001., Photovoltaic Modules,Systems and Applications,
Chapter 15, Northumbria Photovoltaic Applications centre University of Northumbria
at Newcastle: 1-42
[21] Ishikawa T., December 2002. Grid-connected photovoltaic power systems: survey of
inverter and related protection equipment, Technical report T05-05: 2002,IEA PVPS: 1-17
[22] Mehmet Melikoğlu, Vision 2023: feasbility analysis of Turkey’s renewable energy
projection, Renewable Energy 50, 2013, 570-575.
[23]Türkiye’nin Enerji Görünümü, Nisan 2012, www.mmo.org
[24] Kaygusuz K. Prospect of concentrating solar power in Turkey: the sustainable future.
Renewable and Sustainable Energy Reviews 201, 15: 808-14
[25] Kamil B. Varınca, M. Talha Gönüllü I. Ulusal Güneş ve Hidrojen Enerjisi Sempozyumu,
Eskişehir, 2006
[26] Werner Weiss and Franz Mauthner, Solar Heat Worldwide, Markets and Contribution
2010
[27] Turkey’s Energy Sector. Ankara: Republic of Turkey Prime Ministry Investment Support
and Promotion Agency; 2012
[28] www.ec.europa.eu
128
[29] www.eie.gov.tr
[30] Tozlu Cem, Muğla Üniversitesinde Kurulu Şebekeye Bağlı Fotovoltaik Sistemlerin
Performans Analizi, 2004.
[31] Suri M., Potential of Solar Electricity Generation In The European Union Member States
and Candidate Countries. Solar Energy 81 (2007) 1295–1305
[32] www.tuikapp.tuik.gov.tr
[33] Sanayi Genel Müdürlüğü, Mayıs 2012.
[34] Karaman’ın Sosyo Ekonomik yapısı, Karaman Sanayi ve Ticaret Odası, 2012
[35] osbbs.osbuk.org.tr
[36] Davis, P.H. Flora of Turkey and the East Aegean Island Vol. I-X. Edinburgh. Univ. Press,
Edinburgh, (1965-1988)
[37] Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Aralık 2008, ISSN-1302-3055.
[38] Mülayim, M., S. Ü. Ziraat Fak. Raporu, Aralık 2012.
[39] www.kalkinma.gov.tr
[40] www.tuik.gov.tr
[41] Karaman İl Eğitim Müdürlüğü verileri, 2013.
[42] Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Personel Daire Başkanlığı verileri, 2013.
[43] Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Karaman İl Çevre Durum Raporu, 2011.
[44] TEİAŞ -9. İletim Tesis İşletme Grup Müdürlüğü verileri, 2013.
[45] Karaman Doğal Gaz A. Ş. verileri 2013.
[46] Karayolları 3. Bölge Müdürlüğü verileri, 2013.
[47] Karaman İl Özel İdaresi verileri, 2013.
[48] www.kgm.gov.tr
[49] Karaman İl Emniyet Müdürlüğü verileri, 2013.
[50] Türk Telekomünikasyon A.Ş. verileri, 2006
[51] Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Yapı İşleri Teknik Daire Başkanlığı verileri,
2013.
[52] TÜİK Bölgesel Göstergeler TR52, 2010.
[53] T.C. Maliye Bakanlığı muhasebat Genel Müdürlüğü verileri, 2012.
[54] Gelir İdaresi Başkanlığı verileri, 2012.
[55] T.C. Ekonomi Bakanlığı, www.ekonomi.gov.tr, 2013.
[56] T.C. Devlet Planlama Teşkilatı, www.dpt.gov.tr.
[57] Bölgeler ve İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması, DPT, 2003.
[58] Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Orta Anadolu II. Bölge Müdürlüğü verileri,
2013.
[59] www.karamankulturturizm.gov.tr, 2012
[60] Karaman Organize Sanayi Bölgesinde Pazar Araştırması ve İthal Ara Ürün Üretilebilirliği
Projesi, Mevka 2011.
[61] Karaman Ticaret ve Sanayi odası verileri, 2012
[62] Karaman Organize Sanayi Bölgesi verileri, 2013
129

karaman ili enerji ihtisas endüstri bölgesi ilanına yönelik fizibilite etüt

Transkript

Benzer belgeler

Yücel Karaman

KARAMAN MERKEZ DAĞKONAK KÖYÜ SULAMA PROJESİ YAPIM

13 Eylül 2015 - Parçalı Güneş Tutulması

HAZIRLAYANLAR Seval KURUŞCU , Lalin ÖZCAN

Süper Ay tutulmasını kaçırmayın

Kablosuz enerji (2019)

PDF İndir - Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi