ne yapmalı, nasıl yapmalı?

Transkript

Ba ak Kültür ve Sanat Vakf
Ba ak Culture and Art Foundation
KADINA YÖNEL K
DDETLE
MÜCADELE PROJES
NE YAPMALI,
NASIL YAPMALI?
Yerel Destek Mekanizmayla Toplumsal Cinsiyet Temelli
E itsizlikle ve Kad na Yönelik iddetle Mücadele Projesi
E itsizlikle ve Kad na Yönelik iddetle Mücadele Projesi
E itsizlikle ve Kad na Yönelik iddetle
Mücadele Projesi
NE YAPMALI, NASIL YAPMALI?
Ç NDEK LER
Avrupa Birli i Demokrasi ve nsan Haklar için Avrupa Arac (D HAA) fonu ile Ba ak Kültür ve Sanat
Vakf n n nanse ettikleri Yerel Destek Mekanizmayla Toplumsal Cinsiyet Temelli E itsizlikle ve
Kad na Yönelik iddetle Mücadele Projesi Günabakan Kad n Derne i ve Ya amevi Kad n
Dayan ma derne i ortakl yla yürütülmü tür.
Bu yay n Avrupa Birli i Türkiye Delegasyonunun deste iyle olu turulmu tur. Bu yay nda geçen
görü ler hiç bir ekilde Avrupa Birli i Türkiye Delegasyonunun
görü lerini yans tmamaktad r.
GR
.......... 5
REHBER K TABIN ORTAYA ÇIKI H KAYES .......... 6
Psikolog Nalan Özçete
DDET NED R .......... 9
Pskiolog Leyla Soydinç
E itsizlikle ve Kad na Yönelik iddetle
Mücadele Projesi
Tasar m ve Kapak:
Bask :
Yay na Haz rlayan:
Serok Demircan
Üçler Ofset
Proje Koordinatörü Hümeyra Tusun Ye in
DDETE U RADI INIZDA NELER YAPAB L RS N Z? .......... 17
Avukat Cevriye Ayd n
MENOPOZ NED R?.......... 22
Ebe Hatice Yayla
B R A LEN N TEMEL GEREKS N MLER NELERD R? .......... 25
Psikolog Elif can
ENGELL ÇOCU U OLAN A LELER Ç N SORUN A MA YÖNTEMLER .......... 28
Psikolog Ertan Görgü
PROJE EK B
PROJE EK B :
PS KOLOGLAR:
Proje Koordinatörü: Hümeyra Tusun Ye in
Proje Asistan : Dilan ahin
Urfa Temsilcileri: Gülay Öztürk Kocao luNuran Ça ar
Mersin Temsilcisi: Seher Selma Yaz c
stanbul: Ps. Nalan Özçete
Mersin: Ps. Yeliz Y lmaz
Urfa: Ps. Aysel Polatsoy
PROJE EK B Ç N SÜPERV ZÖRLER
stanbul: Ps. Behice Boran
Mersin: Ps. Mehmet Ali Vural
Urfa: Sosyal Hizmet Uzman Nazif Da
STRESS VE BA ETME YÖNTEM OLARAK GEV EME EGZERS ZLER .......... 33
Psikolog Bar Tok
ÖZÜRLÜLERE SA LANAN HAKLAR .......... 38
Sosyal Hizmet Uzman Dilber Y ld z
BA IMLILIK VE ERGENL K .......... 40
Psikolog Sevilay Kahveci Düzta
DEPRESYON .......... 45
Psikiyatrist Özlem Altunta
ÜREME SA LI I .......... 49
Sa l k E itmeni Gamze Karada Koç
Ba ak Kültür ve Sanat Vakf
PROJEDEN FOTO RAFLAR .......... 60
Ba ak Culture and Art Foundation
Kay da Mahallesi, Uslu Caddesi Nihat Sokak No.55/A Ata ehir / stanbul
T. 0216 420 49 68 F. 0216 540 24 62 [email protected] www.basaksanatvak .org.tr
3
GR
24.11.2012 tarihinde ba layan ve 24 ay süren Bölgesel Destek Mekanizmas yla Toplumsal
Cinsiyet Temelli E itsizli e ve Kad na Yönelik iddet Projesi AB Türkiye Delegasyonu
taraf ndan desteklenmi tir.
Proje; Ba ak Kültür ve sanat Vakf liderli inde, Günebakan Kad n Derne i (Mersin) Ya am Evi
Kad n Dayan ma Derne i (Urfa)ortakl ile yürütülmü tür.
Proje stanbul'da Ata ehir ve Sancaktepe Mersin'de Akdeniz ve Toroslar ilçelerinde Urfa
merkezde uygulanm t r.
Projenin üç ana amaç üzerine kurgulanm t r:
1. iddet ma duru kad nlar güçlendirip desteklemek ve yerel seviyede kad na kar
hakk nda bilinci artt rmak.
2. Çal ma ortaklar yla ç kar sahiplerinin kapasitesini art rmak ve kad na kar
yerel destek mekanizmalar n takviye etmek için yönlendirme sistemi kurmak.
iddet
iddeti önleyen
3. Kad na kar iddet vakalar n n takibi için düzenli i leyen gözlem mekanizmalar kurmak ve
çal ma ortaklar , menfaat sahipleri ve yerel yetkililer aras nda bir ili ki a olu turmak; kad na
yönelik iddet konusunda elde edilen verilerin analiz edilece i ortak bir veri taban kurmak; süreci
izlemek ve raporlamak.
Bölgesel Destek Mekanizmas yla Toplumsal Cinsiyet Temelli E itsizli e ve Kad na Yönelik
iddet Projesi kapsam nda süreç ilerlerken önce farkl konularda seminerler düzenlemek - sonra
da bu seminerleri bir rehber kitaba dönü türme kri ihtiyaçlar do rultusunda ortaya ç kt . Bu kir,
konusunda uzman ki ilerin de deste i ile uygulamaya konuldu, sonras nda da bir ba vuru kayna
olabilmesi için kitap haline getirildi.
5
Toplumsal Cinsiyet Temelli E itsizlikle ve Kad na Yönelik iddetle Mücadele Projesi
Rehber kitab n ortaya ç k hikâyesi ise öyle
Proje kapsam nda yap lan mahalle toplant lar nda a rl kl olarak ''Kad na Yönelik iddet''
''Toplumsal Cinsiyet'' '' iddete U rad m zda Hangi Kurumlara Ba vurabiliriz?'' ''Yasal Haklar m z
Nelerdir'' konular i lendi.
Toplant larda baz konular ve sorunlar tekrarlan yordu. Ancak bu soru ve sorunlara yönelik detayl
bir bilgilendirme yapmak artlar da uygun olmad için mümkün olamad .
Ocak ay nda yap lan ve oldukça ilgi çeken Evde, te, Yasada Kad n Olmak paneli sonras nda da
kat l mc lar verdikleri geri bildirimlerde, konular n çok yararl oldu u ancak zaman
yetersizli inden dolay hem kendilerini ifade edemediklerini, hem de sormak istediklerini
soramad klar n belirttiler.
Yan s ra psikolojik dan manl k ve rehberlik alan kad nlar da benzer istekleri dile getiriyorlard .
Bunlar n üzerine toplant lar ve ev ziyaretleri sürerken bir yandan da tek konuya odakl sunumlar
da planlamaya ba lad k. Seminer programlar düzenlemenin yap lan çal malar n daha da
peki mesini sa layaca n dü ündük.
Tan k oldu umuz en temel ihtiyaçlardan biri, kad nlar n bu anlamda destek alabilecekleri yerlerin
oldukça s n rl olmas veya bu kurumlara ula amamas nedeniyle ya ad sorunlar konusunda
çözümsüz kalmalar yd . Yard m genelde en yak n ki ilerden isteniyordu ve o ki inin bilgisi kadar
destek al nabiliyordu.
Bir di er sorun alan da kad nlar n ekonomik anlamda ma dur oldu u halde hangi kurumlar n ne
tür destekler verdiklerini bilemedikleri ve ba vuruda bulunamamalar yd .
Örne in; bir kad n darp raporu oldu u halde, bo anma davas n kendisi açarsa, herhangi bir hak
talep edemeyece ini bir kom usundan duymu tu ve bu nedenle uzunca bir süre bo anma davas
açamam t . Verilen do ru bilgiler ve yönlendirme sonucunda adli yard mdan ücretsiz avukat
deste i sa lanarak i lemlerini ba latabildi.
Psikolog Leyla Soydinç, önce iddeti tan mlad ard ndan kad na yönelik iddetin, aile içi iddetin
ne oldu unu anlatt . Acil durumlar için bir güvenlik plan olu turman n faydalar n anlatt . iddete
u rayan ki i için uygulanacak koruyucu tedbirleri, 6284 say l ailenin korunmas ve kad na
yönelik iddetin önlenmesine dair kanun kapsam ndaki haklar kapsaml bir ekilde aç klad . Bu
durumda ba vurulacak kurum ve ileti im yollar hakk nda bilgiler verdi.
Avukat Cevriye Ayd n, Yasal haklar m z nelerdir bunlardan nas l faydalanabiliriz? sorusu ile
ba layan seminerde; kad na yönelik iddeti, ba vuru mekanizmalar ve 6284 koruma yasas n n
kad nlara ne getirdi ini yasal yönleri ile ele ald .
6
iddete u rad n zda neler yapabilirsiniz? Koruma karar nedir? Nas l uygulan r? Konut erhi
nedir? Avukat tutmak istiyorum. Ancak bunu kar layacak gelirim yok. Ne yapmal y m?
sorular n n da yan tlar n kat l mc lara anlatt .
Ba vuran kad nlar n önemli bir k sm çocuklar yla sorunlar ya ad klar n bu konuda destek almak
istediklerini belirtiyorlard . Bu problem için, Psikolog Elif can, Aile içi ileti im için öneriler
konulu bir seminer verdi. Bir ailenin temel gereksinimlerini, aile içi ileti ime nelerin engel
oldu unu, ileti imin sa l kl olabilmesi için yap lmas gerekenleri anlatt .
Engelli çocu u olan aileler de vard . Onlar için de Psikolog Ertan Görgü, Farkl geli en çocuklar
ve ailelerini konu alan bir seminer verdi. Farkl geli en çocuklar n aileleri bir dizi a amadan geçer,
dedi. Bu a amalardan bahsetti; ok, inkar, üzüntü ve çöküntü, karars zl k ve öfke, utanç, pazarl k,
yeniden düzenleme, kabullenme ve uyum. Ard ndan engellilerin yasal haklar n da aç klad .
Görü melerde ve toplant larda s kl kla stres, kayg , s k nt , bunalt gibi durumlar dile getiriliyordu.
Psikolog Bar Tok Stresle ba a ç kma yollar n ve stresin vücuttaki etkilerini anlatt . anlatt .
Ba a ç kmada etkin olmayan yollar - etkin olan yollar kat l mc larla payla t . Çe itli modeller
önerdi. Bir gev eme egzersizi yaparak somut bir örnek verdi.
Özürlü yak nlar olanlar ve yasal haklar n ö renmek isteyenler için Sosyal Hizmet Uzman Dilber
Y ld z bir seminer verdi. Konu ; Özürlülere sa lanan haklar Sosyal yard mla ma ve dayan ma
vak ar , meslek edindirme kurslar , özürlülere sosyal güvenlik haklar alt ba l klar yla anlatt .
Uzman Psikolog Sevilay Kahveci Ba ml l k ve Ergenlik konusunu ele ald . Ergenlik dönemi
hakk nda bilgi verdi. Ba ml l tan mlad , ziksel, sosyal, psikolojik, okul li kileri, aile li kileri ve
yasal olmak üzere farkl alanlarda belirtileri grupland rd . Madde kullan m ndan üphelenen
ailelere gence nas l yakla acaklar n , ne yapmalar gerekti ini anlatt .
Sa l k E itmeni Gamze Karada Koç, 'Kad n sa l ' konusunu ele ald . Kad n üreme organlar
ve sa l , ilk adet kanamas ve adet döngüsü, gebelikten korunma, cinsel yolla bula an
hastal klar ve korunma yöntemlerini anlatt .
Psikiyatrist Özlem Altunta Depresyon belirtileri, tedavisi, tarvma sonras stres bozuklu u
belirtileri ve tedavisini anlatt .
Kad nlar n özellikle merak etti i, sorun ya ad ancak üzerinde kolayl kla konu amad
bedeni, cinsellik ve menopoz için de seminerler düzenlendi.
kad n
Ebe Hatice Yayla Menopoz ve cinselli i anlatt . Sorulamayan sorular n yan tlar n kad nlarla
birlikte bulmaya çal t .
7
Seminerlere mahalle çal malar nda tan t
konuyla ilgilenen kad nlar n kat l m sa land .
m z, psikolojik ve hukuki destek verdi imiz ve
Kad nlar n kat l m n kolayla t rmak için seminer saatlerinde çocuklar için de çe itli aktiviteler
yap ld . Resim, yüz boyama, dans, lm izleme. Çocuklar da annelerinin de i imine hem destek
hem de tan k oldular.
Sonuç olarak bu kitap, alan nda uzman ki ilerin toplant larda ele ald klar konular , yorum ve
sorular da kapsayacak ekilde haz rland . Bizler de kad nlar n ya ad klar sorunlar ve çözüm
yollar aç s ndan bir rehber niteli inde olmas n umuyoruz.
Psikolog Nalan Özçete
DDET NED R?
Bir bireyin yaralanmas na, sindirilmesine, öfkelendirilmesine veya duygusal bask alt na
al nmas na yol açan ziki veya herhangi bir ekildeki davran ve muamele biçimidir.
KADINA YÖNEL K
DDET NED R?
ster özel, ister toplumsal ya amda olsun tehdit yoluyla ya da key olarak kad na ziksel, cinsel,
psikolojik zarar ve ac veren ya da verebilecek, cinsiyete dayal her türlü iddet hareketidir.
A LE Ç
DDET NED R?
E e, eski e e, çocuklara, anne-babaya, karde lere, yak n akrabalara, k z arkada a, ni anl ya
yönelik; vurmak, a a lamak, küfür etmek, korkutmak, tehdit etmek, cinsel aç dan zorlamak,
özgürlü ünü k s tlamak vb. sald rgan davran lard r. Dünyada ve Türkiye'de aile içi iddete
ço unlukla kad nlar ve çocuklar maruz kalmaktad rlar.
DDET N ÇE TLER NELERD R?
Fiziksel iddet: Vurma, tekmeleme, yakma, silahla yaralama, öldürme vb.
Sözel iddet: A a lama, küfür, tehdit, alay etme, uzun süreli küsme vb.
Duygusal /Psikolojik iddet: Zaa ar yla alay etmek, sürekli ele tirmek, mant k sürecinden
üphe etmesini sa lamak vb.
Sosyal iddet: Yak nlar yla görü mesini yasaklamak, evden ç karmamak, k skançl k bahanesiyle
bask yapmak, sürekli kontrol alt nda tutmaya çal mak, zorla evlendirmek vb.
8
9
Cinsel iddet: Tecavüz, istemedi i cinsel ili kiye zorlamak, istemedi i yerde, zamanda ve
biçimde cinsel ili kiye zorlamak, çocuk do urmaya ya da do urmamaya zorlamak vb.
ve meslek sahibi kad nlar, yasad klar
dü ünmektedir.
iddeti anlatman n sayg nl klar n azaltabilece ini
Ekonomik iddet: Zorla paras n almak, para vermemek, çal mas n engellemek ya da çal maya
zorlamak vb.
+ Yasad
eyin iddet oldu unu fark etmeyebilir. Bu durum özellikle ad daha zor konan ziksel
iddet d ndaki iddet türlerinde (psikolojik, sosyal, ekonomik) geçerlidir.
+ Kocas n n anlatt klar n duymas ndan ve iddeti artt rmas ndan korkabilir.
SAYILARLA KADINA YÖNEL K
DDET
+ Ya ad klar n payla mas durumunda destek alamayaca n ; aksine bunu anlatman n kendine
zarar verece ini dü ünebilir.
+ E inin mesle i veya statüsünün yüksek olu u nedeniyle iddetle mücadele etmesinin yersiz
olaca n , çünkü sonuç alamayaca n dü ünebilir.
Dünyada;
Her 3 kad ndan 1'i cinsel iddete maruz kalmaktad r!
Her 4 kad ndan 1'i ziksel iddet görmektedir!
KADINLAR NEDEN
Türkiye'de;
DDET ORTAMINDAN UZAKLA AMAZ?
Her 3 kad ndan 1' ziksel iddet görmektedir!
Her 4 kad ndan 1'i ziksel iddet nedeniyle yaralanmaktad r!
Her 10 gebe kad ndan 1'i ziksel iddet görmektedir!
Cinsel iddete maruz kalan kad nlar n oran %15,3'tür!
Her 2 kad ndan 1'i duygusal iddet ya amaktad r!
+ lerin yoluna girece ini, her eyin bir gün düzelece ini dü ünebilir.
YA ADI I
+ Her eye ra men ili kisini sürdürmeyi isteyebilir.
DDET K MSEYE ANLATMAYAN KADINLARIN ORANI %48,5'T R!
+ Çocuklar n n mutsuz olaca n dü ünerek ve bu karar n sorumlulu unu almaktan çekinebilir.
+ Kocas n n iyi özelliklerini dikkate alarak iddet davran lar n önemsemeyebilir.
DDETE U RAYAN KADINLAR NEDEN
YA ADIKLARINI ANLATMAKTA GÜÇLÜK ÇEKERLER?
+ Ailesine, evine, ili kisine sadakat duyar ve iddet ortam ndan uzakla mas halinde bunun
bozulaca n dü ünebilir.
+ Yaln z kalaca n , kimsenin kendini desteklemeyece ini dü ünür.
+ Kimsenin kendisine inanmayaca n ya da inansa bile bunu önemsemeyece ini dü ünebilir.
+ Yasad
iddeti anlatmas halinde bunun bir sonuç vermeyece ine inanabilir.
+ iddet yasad
n payla mas halinde bu ki ilerin kendisini suçlayaca ndan endi e duyabilir.
+ Bunun ki isel bir sorun oldu unu dü ünerek ve bu sorunu kendi bas na halletmesi gerekti ine
inanabilir.
+ Ekonomik aç dan kocas na ba ml hale getirilmi tir ve hayat n tek bas na idame
ettiremeyece ine inanabilir.
+ Gidebilece i bir yer olmayabilir.
+ Çocuklar n n kendisinden uzak kalaca ndan korkabilir.
+ iddeti hak etti ine ve kocas n n istedi i gibi biri olursa tekrar iddet ya amayaca na inanabilir.
+ Kocas n n intihar edece i, kendine veya çocuklar na zarar verece i/öldürece i tehdidinin
gerçekle mesinden korkar.
+ Yasad
+ Ataca ad mlar n sonuçsuz kalaca na inan r/inand r l r.
10
iddetten ötürü utanabilir. Pek çok kad n için geçerli olmakla birlikte, özellikle e itimli
11
+ Kimsenin kendisine yard m etmeyece ini dü ünebilir.
+ Yak nlar na güvenmekte güçlük çekebilir.
+ Bo anm kad nlara toplumda iyi gözle bak lmad
kri kendisine engel olabilir.
+ Çevresindeki insanlar her eye ra men evde kalmas n n daha uygun oldu u yönündeki
telkinlerinden etkilenebilir.
ÇOCU UNUZU
DDET N ETK LER NDEN KORUMA Ç N;
_ Onun her eyin fark nda oldu unu bilin.
_ E er talep ediyorsa onunla iddeti konu un.
_ Onu dinleyin.
_ iddeti kullanmamay ö retin.
AC L DURUMLAR Ç N B R GÜVENL K PLANI
OLU TURMAK FAYDALI OLAB L R!
_ Onu e inizle aran zda arac olarak kullanmay n.
_ Güven verin.
_ Ö retmeniyle konu un.
E er evden ayr lmaya karar verirsem gidebilece im yerler unlard r: ___________.
E er evden h zl bir ekilde ayr lmam gerekirse, haz rda bir çanta bekletebilir ve onu
gizleyebilirim. (Bu çantan n içinde para, önemli belge, fazla giysi, anahtarlar olmal )
_ Korunmay ö retin (güvenlik plan n z onlarla da payla n).
_ Kendinizin yetemedi inizi dü ündü ünüz durumlarda mutlaka bir uzmandan destek al n.
iddetten ___________ a bahsedebilirim ve iddet ba layacak olursa polisi aramalar n
sa layabilirim.
HBAR NEREYE YAPILIR?
( hbar ve ikayette ki iden hiçbir ücret al nmaz!)
Çocuklar m n, arkada lar m n veya ailemin yard m ça rmas için onlarla aramda bu parolay
kullanabilirim: _____________.
Tart ma ba lad
nda daha güvenli olan u odaya gidebilirim: ____________.
Daha rahat olabilmek için ______________ tarihinde ayr bir hesap açt raca m.
Gerekli telefonlar _____________ 'ya kaydedece im.
Telefon görü meleri için bir telefon kart ya da bozuk para bulunduraca m. Fatural cep
telefonundan arama yapmayaca m, çünkü bir sonraki ay gelen faturada arad m numaralar
görülecektir. E er arad m bir s na n telefonu ise oradakilerin güvenli ini de tehlikeye atm
olurum.
Borç para alabilece im ki iler: _________________________
Çocuklar mla birlikte kaç plan n n provas n yapaca m.
_ Karakol
_ Jandarma
_ Savc l k
_ Valilik-Kaymakaml k
_ Aile Mahkemeleri
_ Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl
l Müdürlükleri
_ iddet Önleme ve zleme Merkezleri
Yan ma almam gereken e yalar bir arada ve kolayca bulabilece im bir yerde tutaca m.
12
13
2012 y l nda kabul edilen 6284 say l A LEN N KORUNMASI VE KADINA
YÖNEL K DDET N ÖNLENMES NE DA R KANUN kapsam ndaki haklar m z
ö renmeliyiz.
Bu kanunun amac ; iddete u rayan veya iddete u rama tehlikesi bulunan
_ kad nlar n,
_ çocuklar n,
_ aile bireylerinin
_ tek tara srarl takip ma duru olan ki ilerin korunmas ve bu ki ilere yönelik iddetin önlenmesi
amac yla al nacak tedbir kararlar n düzenlemektir.
BU KANUNA GÖRE:
DDETE U RAYAN K
Ç N UYGULANACAK
KORUYUCU TEDB RLER:
_ Tapu kütü üne aile konutu erhi konulmas
_ Hayat tehlike durumunda; ki inin r zas ile kimlik ve di er bilgi ve belgelerin de i tirilmesi
Karakol ve Jandarma Taraf ndan Al nan ÖNLEY C Tedbirler
_ Mü terek konuttan veya bulunulan yerden uzakla t r larak mü terek konutun korunan ki iye
tahsisi
_ iddet içeren hareket, a a lama, küçük dü ürmeyi içeren söz ve davran larda bulunmamas
_ iddet gösterenin,
yakla amamas
_ Talep halinde ki isel e ya ve belgelerin polis veya jandarma taraf ndan teslim al nmas
HAK M TARAFINDAN
DDET UYGULAYANA YÖNEL K ÖNLEY C TEDB RLER:
_ iddet içeren hareket, a a lama, küçük dü ürmeyi içeren söz ve davran larda bulunmamas
_ iddet gösterenin,
yakla amamas
Valilik ve Kaymakaml k Taraf ndan Al nabilecek KORUYUCU Tedbirler:
iddet gösterdi i ki inin yak nlar na, tan klar na ve çocuklar na
iddet gösterdi i ki inin yak nlar na, tan klar na ve çocuklar na
_ iddet gören ya da görme riski olan kad n ve çocuklar na geçici bar nma yeri
_ Mü terek konuttan veya bulunulan yerden uzakla t r larak mü terek konutun korunan ki iye
tahsisi
_ Geçici maddi yard m
_ iddet gösterdi i ki ilerin bulundu u konut, i yeri ve okula yakla mamas
_ Psikolojik, hukuki ve sosyal bak mdan rehberlik ve dan manl k hizmeti
_ Çocuklar ile ki isel ili kinin s n rlanmas ya da tümüyle kald r lmas
_ Hayati tehlike riski bulunmas halinde GEÇ C KORUMA alt na al nabilme
_ iddet gösterdi i ki inin yak nlar na, tan klar na ve çocuklar na yakla amamas
_ Çocuklar için geçici süreli kre imkan n n sa lanmas
_ iddet görenin ahsi e ya ve ev e yalar na zarar vermemesi
Karakol-Jandarma Taraf ndan Al nan KORUYUCU Tedbirler
_ leti im araçlar ile rahats z etmemesi
_ iddet gören ya da görme riski olan kad n ve çocuklar na geçici bar nma yeri
_ Kanunen izin verilen silahlar n kollu a teslim edilmesi
_ Hayati tehlike riski bulunmas halinde GEÇ C KORUMA alt na al nabilme
_ Konuta içkili, uyu turucu alm ya da silah vb. ile yakla mamas
Hakim Taraf ndan Al nan KORUYUCU Tedbirler
_ Ba ml l k hainde muayene ve tedavinin sa lanmas
_
_ Velayet ve nafaka konusunda karar verilmesi
yerinin de i tirilmesi
_Evli olma halinde ayr yerle im yeri belirlenmesi
14
_ Gerekli olmas halinde talep olmasa dahi tedbir nafakas na hükmedilmesi
15
* iddet uygulayana, kararda hükmü olan tedbirlere uymazsa 3-10 gün aras zorlama hapsi
uygulanaca tebli edilir ve hakim ihlalin tekrarlanmas halinde her defas nda 15-30 gün aras ,
toplam süresi 6 ay geçmemek üzere zorlama hapis verebilir.
*Karakol veya Mahkemede Ücretsiz Baro Avukat steme Hakk n z Kullan n!
Psikolog Leyla Soydinç
DDETE U RADI INIZDA NELER YAPAB L RS N Z?
iddet ya ad n zda bulundu unuz yerdeki en yak n polis merkezine ya da jandarma karakoluna
ba vurarak ya ad n z olayla ilgili tutanak tutturmal s n z.
Ayr ca muayenenizin yap labilmesi için bir sa l k kurulu una sevkiniz gerekir. Vücudunuzdaki izler
kaybolmadan muayene olmak önem ta r. Bu nedenle tutanak yaz lmadan önce hastaneye
sevkinizin yap lmas konusunda srarc olun.
Polis taraf ndan tutanak haz rlan rken ya ad n z olay ayr nt l bir ekilde anlat n, yaz lan
tutana okumadan asla imzalamay n. E er anlat mlar n z polis taraf ndan tutana a farkl veya
eksik geçirilmi se düzeltilmesini isteyin ve ondan sonra imza at n. Kad n ve Aileden Sorumlu
Devlet Bakanl ile çi leri Bakanl aras nda imzalanan protokol gere i, tutanak tutmayan
polisler hakk nda cezai i lem uygulan r, tutanak tutmamas durumunda polise bunu hat rlat n ve
görevini ihmal etti ini söyleyin. Tutana n polis memuru taraf ndan imzal bir örne ini mutlaka
kendiniz için al n.
Karakol yerine bir dilekçeyle do rudan Cumhuriyet Savc l na da ba vurmak mümkündür.Ayr ca
iddet uygulayan ki i e iniz veya ba ka bir aile ferdiyse evden uzakla t r lmas için yine bir dilekçe
ile Aile Mahkemesi'ne ba vurabilirsiniz. Esas nda durumu ö renen Cumhuriyet Savc s n n da
gerekli tedbirlerin al nmas için kendili inden Aile Mahkemesi'ne ba vurmas gerekmektedir.
lk önce hastaneye gitmi seniz ikâyetinizi hastane polisine iletmeniz mümkündür. ikâyetçi
olmak konusunda henüz karar vermemi bile olsan z, bir hastaneye ba vurarak durumu
hekiminizle payla abilir, muayenenizin yap l p durumunuzun kay t alt na al nmas n
sa layabilirsiniz. Hekimler hasta s rr n saklamakla yükümlüdürler.
BA VURAB LECE
Kaynakça
Kad n n Statüsü Genel Müdürlü ü web sitesi
Hürriyetin Aile çi iddet Hatt bro ürleri
Mor Çat 'n n internet sitesi
008 Aile çinde Kad na Yönelik iddet El Kitab
Kad n Dayan ma vakf 2008 Kad na Yönelik iddet El Kitab
16
N Z KURULU LAR
- Valilik- Kaymakaml k
- Belediye s n rlar içinde oturanlar için polis, de ilse jandarma
- Adli Makamlar (Cumhuriyet Ba savc l
ve Aile Mahkemeleri)
- Aile ve Sosyal Politikalar l Müdürlükleri
17
- iddet Önleme ve zleme Merkezleri
- Sa l k Kurulu lar
- ALO 183 Aile, Kad n, Çocuk ve Özürlü Sosyal Hizmet Dan ma Hatt
- ALO 155 Polis mdat
- ALO 156 Jandarma mdat
- l Sosyal Hizmetler Müdürlükleri
- Belediyelerin Kad n Dan ma Merkezleri
- Barolar n Kad n Dan ma Merkezleri ve Adli Yard m Kurulu lar
- Kad n Sivil Toplum Kurulu lar
KORUMA KARARI NED R? NASIL UYGULANIR?
6284 say l Ailenin Korunmas ve Kad na Kar
iddetin Önlenmesine Dair Kanun gere ince;
kad nlar n, çocuklar n, aile bireylerinin ve tek tara srarl takip ma duru olan ki ilerin korunmas
amac yla e , çocuk, anne baba, sevgili, eski e veya aile bireyi olmasa bile ayn evde ya ayan
di er bir ki inin iddetine u rayan herkesin koruma karar talep etme hakk vard r. Koruma karar
isterken ayn zamanda u konularda karar verilmesi de istenebilir:
iddete u rayan ki inin kendisine ve gerekiyorsa beraberindeki çocuklara, bulundu u yerde veya
ba ka bir yerde uygun bar nma yeri sa lanmas istenebilir. Bu istek gere ince ba ka bir bar nma
imkan sa lanmasa bile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl 'na veya belediyelere ba l s nma
evlerine yerle tirme yap labilir.
Valilik veya kaymakaml a ba vurarak Sosyal Yard mla ma Ve Dayan ma fonundan ayni ve
nakdi destek, belediyelerden ve kad n sivil toplum örgütlerinden psikolojik, meslekî, hukukî ve
sosyal bak mdan rehberlik ve dan manl k hizmeti verilmesi istenebilir. hizmetleri koruma karar
ile birlikte de talep edilebilir.
Bu kapsamda Valilik (ve ya kaymakaml k), belediye ve kad n sivil toplum örgütlerinden destek
al n yor olsa bile buna ek olarak koruma karar ile birlikte geçici maddi yard m ve psikolojik,
meslekî, hukukî ve sosyal rehberlik ve dan manl k hizmeti istenebilir.
18
iddete u rayan ki inin hayatî tehlikesinin bulunmas hâlinde, talebi üzerine veya resen geçici
koruma alt na al nmas n n da karar alt na al nmas istenebilir.
Gerekli olmas hâlinde, korunan ki inin çocuklar varsa çal ma ya am na kat l m n desteklemek
üzere dört ay, ki inin çal mas hâlinde ise iki ayl k süre ile s n rl olmak kayd yla, on alt ya ndan
büyükler için her y l belirlenen ayl k net asgari ücret tutar n n yar s n geçmemek ve
belgelendirilmek kayd yla Bakanl k bütçesinin ilgili tertibinden kar lanmak suretiyle kre
imkân n n sa lanmas talep edilebilir.
Koruma karar ile istendi i takdirde
de i tirilmesi,
iddete u rayan ki inin güvenli i bak m ndan i yerinin
Evli olmas hâlinde ortak yerle im yerinden ayr yerle im yeri belirlenmesi, Türk Medenî
Kanunundaki artlar n varl hâlinde ve korunan ki inin talebi üzerine tapu kütü üne aile konutu
erhi konulmas istenebilir.
Korunan ki i bak m ndan hayatî tehlikenin bulunmas ve bu tehlikenin önlenmesi için di er
tedbirlerin yeterli olmayaca n n anla lmas hâlinde ve ayd nlat lm r zas na dayal olarak
27/12/2007 tarihli ve 5726 say l Tan k Koruma Kanunu hükümlerine göre kimlik ve ilgili di er bilgi
ve belgelerinin de i tirilmesi karar da verilebilir.
Koruma karar almak için do rudan en yak n Aile Mahkemesine ba vurulabilece i gibi, acil
önlem gerektiren hallerde, en yak n polis merkezi veya jandarma, savc l k, kaymakaml k, valili e
ba vurulabilir. Yap lacak ba vurunun yaz l olmas art de ildir. Sözlü ba vuru da yap labilir.
Hangi mercie ba vuru yap l rsa yap lan ba vuru ayn zamanda Aile Mahkemesine resen bildirilir
KORUMA KARARI iddete u rayan ki inin korunmas konusunda önlemler içerdi i gibi iddet
uygulayan ki inin evden uzakla t r lmas ve aile bireylerine zarar vermesinin önlenmesi için bir
dizi ba ka yapt r mlar ve önlemler de içermektedir. Türk Ceza Kanununda müessir il, iddet ve
benzeri haks z iller ceza yapt r m na ba lam t r. Darp, dayak, iddet ve iddetin derecesine
göre hangi suç kapsam na giriyorsa, iddet uygulayan hakk nda ikayet halinde bu suçlardan da
yarg lanmak üzere savc l k soru turma açar.
Koruma karar gere ince ise iddet uygulayan ki i koruma karar talep eden ki i ile di er aile
bireylerinin ya ad
eve, i yeri ve okullar na 500 metre yak n na yakla mamak konusunda
uyar l r.
Mahkeme koruma karar n bir suretini kendili inden Cumhuriyet Savc l 'na gönderir.
Cumhuriyet Savc l
polis ve jandarma marifeti ile iddet uygulayan ki inin karara uyup
uymad n denetler. Karara uymuyor, örne in eve girmeye çal yor, telefonla tehdit ediyor vs.
ise karakola ya da Savc l a giderek durum bildirildi inde yakalan r. Koruma karar na ayk r
davrananlar hakk nda 6 aya kadar hapis cezas uygulan r.
19
A LE KONUTU ERH NASIL ALINIR?
Oturdu unuz ev ister kocan za ait olsun isterse kirac oldu unuz ev olsun, e inizin sizin izniniz
olmadan bu evi satamaz veya kira akdini tek tara olarak feshedemez. Ev e inize ait ise Aile
Mahkemesine yapaca n z Koruma ba vurunuzda bu evin aile konutu oldu unu belirtin ve tapu
kayd na "Aile Konut erhi" konulmas n isteyiniz. Aile Hakimi talep üzerine bir tedbir karar verir.
Bu i lemi do rudan tapuya ba vurarak da yapt rabilirsiniz. Bu tedbir ve daha sonra verilecek Aile
Konutu karar ile evin sat lmas na engel olursunuz. Eviniz kiral k ise kira kontrat n n ev sahibi ile
feshi, sizin r zan z olmadan mümkün de ildir. E iniz, ev sahibi ile bu yönde bir i lem yapm bile
olsa geçerli de ildir, bu fesih sizin evden tahliye edilmenizi sa lamaz.
koruma kararlar ve tan k beyanlar ile e inizin kusursunu ispatlayabilirsiniz. Bo anma davas nda
Aile Hakimi sizin ve çocuklar n z için verilen tedbir nafakas n , bo anmadan sonra devam edecek
ekilde yoksulluk nafakas na çevirebilir. Yine Aile Hakimi bo anma ile e inizin deste ini
yitirece inizden maddi tazminata hükmedebilir. Ayr ca u rad n z iddetten duydu unuz elem
ac ve zd rap için manevi tazminat takdir edilecektir.
Avukat Cevriye Ayd n
AVUKAT TUTMAK ST YORUM. ANCAK BUNU
KAR ILAYACAK GEL R M YOK. NE YAPMALIYIM?
Maddi durumunuzun iyi de ilse "Adli Yard m" dan yararlanabilirsiniz. Ya ad n z ehrin,
BARO'suna ba vurarak ücretsiz avukat talebinde bulunabilirsiniz. Ba vuruya giderken mali
durumunuza ait belgeleri (muhtarl ktan nüfus cüzdan fotokopisi, kametgah Belgesi ve Fakirlik
ka d ) ile gidilirse zaman kayb önlenmi olur. Baronun sizin için görevlendirdi i avukata
avukatl k ücreti ödemezsiniz. Sadece Koruma Karar için adli yard m talep ediyorsan z bunun
yarg masraf da yoktur. Ancak, bo anma vb. konularda dava açmak istedi iniz takdirde
yarg lama masraf n ba tan pe in ödemeniz gerekecektir. Daha sonra ödeme belgeleriyle bu
masra ar n z da barodan geri alabilirsiniz.
TEDB R NAFAKASI VE YOKSULLUK NAFAKASI ...
Bir çok kad n iddete u rasa bile bo anmak konusunda tereddüt ya ar. Bunun en önemli nedeni
kendine ait bir gelirinin olmamas d r. Nas l geçinirim kayg s öne ç kmaktad r. Bu nedenle
bo anmak istemese bile e inden ayr ya yorsa kendisi ve çocuklar için nafaka isteyebilir.
Fiziksel, ekonomik, cinsel veya psikolojik iddete u ram bir kad n olarak bo anma davas n
iddetli geçimsizlik, pek fena muamele nedeniyle açabilirsiniz. Koruma sürecinde ya ad klar n z,
20
21
MENOPOZ NED R?
Halk aras nda kad nlar n adet döneminde gömü olduklar kanamalar n sona ermesi eklinde
tan mlanan menopoz asl nda östrojen dedi imiz kad nl k hormonunun daha az salg lanmas yla
gerçekle en t bbi bir durumdur. Östrojen hormonunun zaman içerisinde eskisinden daha az
salg lanmas yla birlikte adetlerinde düzensizlik ba lar. Zamanla adet görme dönemi sona erer.
Kimi kad nlarda menopoz döneminde adet kanamalar n n aral klar uzar kimi kad nlarda adet
miktar daha çok artar kimi kad nlarda ise adet kanamas menopoz ba lang c nda tamamen
kesilir.
kaç n lmaz oldu u ve bu döneme y llar öncesinde haz rlanmak gerekti i. Menopozun en olumsuz
etkileri kalp damarlar nda ve kemik kalsiyum içeri inde olmaktad r. Kemiklerimize kalsiyum
depolanmas 30 35 ya lar na kadar olmaktad r. Bu ya lardan sonra kemiklere kalsiyum
depolamak mümkün de ildir. 30 35 ya na kadar kemiklerimize depolad m z kalsiyum yava
yava kemiklerden harcanmaktad r. Bu kalsiyum kayb menopozla birlikte h zlanmaktad r. Bunun
için 35 ya na kadar kalsiyum içerikli g dalarla beslenmek ve spor yaparak kemiklerimize stres
vererek yiyeceklerimizle ald m z kalsiyumun kemiklere yerle mesini sa lamam z gerekir.
MENOPOZ DÖNEM N RAHAT GEÇ RMEK Ç N
NELER YAPILAB L R?
MENOPOZ BEL RT LER NELERD R?
beslenmeye dikkat edilmelidir.
K sa vadeli belirtiler; Ate basmas ,terleme,uykusuzluk
Kolesterol yükselmesni önlemek için beyaz et tüketimi fazla olmal d r.
Uzun vadeli belirtiler; Kemik erimesi, kalp hastal
azalma
Kemik erimesine kar süt ve süt ürünleri tüketilmelidir.
, vagen mukozas nda incelme,cinsel istekte
Kan ekerini yükselten karbonhidratlardan uzak durulmal d r.
Yiyeceklerdeki tuz miktar azalt lmal d r. Tuz ile birlikte al nan sodyum klp damar hastal klar na
ve idrarla kalsiyum kay plar na yol açarak kemik erimesine neden olur.
MENOPOZ SONRASI NEDEN HORMON TEDAV S ?
Y llard r menopoza giren kad nlara onlar n ya am kalitesini bozan ate basmas , uykusuzluk,
terleme gibi belirtileri ortadan kald rmak için ayr ca kemik k r klar na yol açan kemik erimesini
önledi i bilindi i iin uyguland hormon tedavisi. Fakat en önemlisi son iki üç sene öncesine kadar
bu hormon tedavisinin koroner kalp hastal klar n önledi i dü ünüldü ünden hekimler taraf ndan
çok s k uygulanmaktad r, çünkü menopozluk kad nlar n en önemli ya amsal hastal koroner kalp
hastal d r. Bu nedenle de hekimlerin hormon tedavisine tü menopozdaki kad nlara önermesine
neden olmu tur. Ama son dönemde yap lan çal malarda kalp sa l için hormon tedavisini
faydal olmad hatta üpheli zararl olabilece i gösterilmi tir. Kalp hastal olan kad narda
hormon tedavisinin kalp krizi ve ölüm riskini ortadan kald rmad n da göstermi tir. Bu yüzden de
hormon tedavisi ki inin sa l k pro line bak larak ve de yararlar ve riskleri tart larak karar
verilmelidir. Günümüzde en kabul gören yakla m tarz ise menopozun kad n ya am nda
22
Çay, kahve, kola, çikolata, kakao gibi kafein içeren yiyecek ve içecekleri tüketmekten
kaç n lmal d r, böylece menopoz döneminde görülen uykusuzluk, s cak basmas ve kemik erimesi
gibi durumlar n görünme olas l en aza indirilir.
Sigara b rak lmal d r. Sigar b rak larak kalp damar hastal , kanser, inme ve birçok hastal k
riskinin de büyük ölçüde azalaca unutulmamal d r. Günde 10 ve daha fazla siara içeb kad nlarda
menopoz ya ortalama 1,5 y l erkene çekilmelidir.
Y ll k mamogra , meme ultrasonu, kemik yo unlu ölçümü, smear (rahim a z sürüntüsü) testi,
jinekolojik muayane, tam kan say m , lipid pro li ve karaci er enzimleri himal edilmemelidir.
Kilo al m nda kaç n lmal d r. Çünkü menopozla birlikte günlük kalori ihtiyac m z da 200-400
kalori azal r. Bu da eskisine göre daha az yemek yenmesi gerekti ini gösterir.
Yürüyü yap lmal d r.
23
MENOPOZ VE C NSELL K
Kad nlar n menopoza girme ya ortalama 45-55 ya ndad r.bizim ülkemizdeki kad nlar n
genellikle menopoza girme ya s n r 52dir. Menopozla birlikte cinselli e ilgi azalmas olaca
dü ünülse de bu olay daha çok menopozdaki psikolojik faktörlerden kaynaklan r. Kad n
menopozla birlikte vücut imaj n n kaybolaca n n ve kad nl k fonksiyonalr n n sona erece i
kayg s n ta r. Bu ekilde cinsel çekicili inin kalmad dü ünen kad n cinselli e olan ilgisini de
kaybeder. Gerçekte ise menopoz kad nl n sonu de ildir. Menopozda cinsellik daha
özgürce gebelik riski de olmaks z n ya anabilir. Menopozla birlikte baz ziksel de i iklikler
olabilir. Cinsel organda küçülme, vajinada kuruma, vajen duvar nda incelme ve buna ba l olarak
da ili ki s ras nda a r ve kanama olabilir. Bu a r l cinsel ili ki kad n cinsel ili kiden so utabilir.
Menopozda cinsel ya am yeniden canland rmak ve cinsel iste i artt rmak için:
öncelikle altta yatan kronikle mi hastal klar varsa bunlar n kontrol alt na al nmas ve tedavi
edilmesi
psikolojik destek tedavisi
vajende kuruluk çatlama gibi ikayetleri gidermek için krem, til veya a zdan ilaç tedavileri
uygulanabilir.
Cinsel iste i güçlendirici ilaçlar kulland r labilir.
Hekim kontrolünde testesteron kullan labilir.
B R A LEN N TEMEL GEREKS N MLER NELERD R?
Bir ailenin temel gereksinimlerini a a daki ba l klar alt nda toplayabiliriz.
1. Güven ortam
Güven aile içinde kazand r lmas gereken bir durumdur. Bir ki inin kendini aile içinde güvende
hissetmesi çok önemlidir. Çocuklara ev içinde ya na uygun tv programlar izletmek, iddet içerikli
programlar izletmemek, onlardan söz etmek önemlidir.
2. De erli olma duygusu
Aile içinde kurulan ileti im ve etkile im çocuklarda ben de erliyim ya da de ilim duygusu yarat r.
Bu duygu aile içinde geli tirilmezse ki i bu duyguyu d ar da aramaya ba lar. Bu durumda ki i aile
d nda ailenin onay vermedi i ancak çevrede önem gören uygun olmayan davran lar
geli tirebilir. (suç i lemek, çete kurmak gibi)
3. Sorumluluk duygusu
Anne babalar aile içindeki davran ve sözleri ile sorumluluk duygular n ifade ederler. Sorumluluk
duygusunun aile içindeki tüm fertler taraf ndan payla lmas gerekir. Aile içindeki herkesin
sorumluluk duygusu yine aile içinde geli meye ba lar. Çocuklara ya na uygun ekilde aile içinde
sorumluluk vermek önemlidir. Anne babalar çocuklar na sorumluluk verirken destekleyici
olmal d rlar. Sorumluluk verilen çocuklar n benlik sayg s daha kuvvetli geli ir. Çocu un her
ihtiyac n n anne baba taraf ndan kar lanmas a r korumac anne baba tavr çocu a zarar
vermektedir.
4. Yak nl k ve dayan ma duygusu
Ebe Hatice Yayla
Aile içinde dayan ma ve yak nl n oldu u ailelerde stres kar s nda ba edebilme kendini ve
ailesini d ar ya kar koruyabilme geli mi tir. E er böyle bir ortam yoksa ki iler ya ad klar yo un
stres nedeniyle çevreye güvenemezler ve iyi, yak n ili kiler kuramazlar.
5. Zorluklarla Mücadele Ederek Onlar n Üstesinden Gelmeyi Ö renme:
Sorumluluk duygusunun geli imi ile ilgili anlat lanlar zorluklarla mücadele etme ile ilgilidir.
Çocu un içinde bulundu u geli imsel dönem göz önüne al narak çocuk kendi sorunlar
çözebilmesi kendisi emek harcamal d r. Bu ekilde çocuklar zor sorunlar ile mücadele edebilen,
kendisine güvenli sorun çözme becerileri geli mi bireyler olarak yeti meleri mümkündür. Anne
babalar çocuklar na kar la t klar her zorlukta a r yard m etti inde sürekli ba kalar na muhtaç,
kendilerine güvensiz bireyler yeti ebilir. Böyle ki iler yetenek becerilerini ke fedemezler.
Kaynakça
Prof. Dr. Ate Karateke (Kad n hastal klar ve do um uzman )
24
6. Mutluluk Ve Kendisini Gerçekle tirme Ortam :
Mutlu bir aile ortam olmas gereken bir aile ortam d r. Tüm anlat lan gereksinimlerin kar lanmas
25
mutlu olmay getirir. Evde de erli oldu u duygusunu bilen birey mutlu olur ve yapt
doyum al r, kendini gerçekle tirme olana bulur.
eylerden
7.Sa l kl Manevi Ya am n Temellerini Olu turma Ortam :
Kat din kurallar alt nda yeti tirilmi çocuk sürekli yarg lanaca , cezaland r laca korkusunu
ya ar. Kendi ya ant ve deneyimlerini zenginle tirecek iç ve d dünyas n ara t r p ke fedece i
yerine körü körüne itaati, kendi dü ünce ve duygular ndan utanmay ö renir. Sa l kl manevi
ya am ailenin çocu una verebilece i en önemli süreçtir. Sa l kl bir manevi temeli olan insanlar
kendisi ile bar k, insan ili kileri olumlu ve kuvvetli sayg l bireyler olarak yeti irler.
9. Tahlil Etme, Te his, Tan Koyma
Senin derdin nedir biliyor musun? , Herhalde çok yorgunsun
10. Güven Verme, Teskin, Teselli Etme
Ald rma.......bo ver, düzelir...... , Hadi biraz ne elen........ Asl nda sen öyle demek istemiyorsun
11. ncelemek, Ara t rmak, Soru turmak
Neden?....Kim?.....Sen ne yapt n?......Nas l?.....
12.Konu De i tirme, i Alaya Vurma, akac Davranma
Daha güzel eylerden konu al m... , sen neden dünyay yönetmiyorsun?
A LE Ç LET
MDE ENGELLER
Aile içinde ki iler e leri ve çocuklar ile ileti im kurarken baz ileti im hatalar yapmaktad rlar ve bu
hatalar genelde aile içinde gerginli e neden olabilmektedir. Genelde yap lan ileti im hatalar n n
baz lar öyledir;
1. Emretme
Yapman gerekir ............. , Yapmak zorundas n ................
2. Uyarma, Tehdit Etme (Gözda
Verme)
.........yapmazsan............olur , Ya yapars n, yoksa.........
3. Ahlak Dersi verme
...........yapmal yd n , senin sorumlulu un , ........... öyle yapmak gerekir
4. Ö üt Verme
Ben olsam.... , Neden.......yapm yorsun? , Bence..... , Sana unu öneriyim.....
5. Mant k Yoluyla nand rma, Tart ma
te u nedenle hatal s n....... , Evet ama....... , Gerçek u ki....
6. Yarg lama, Ele tirme, Suçlama
Olgunca dü ünmüyorsun.... , Sen zaten tembelsin........
A LE Ç LET M N SA LIKLI KURULAB LMES
Ç N YAPILMASI GEREKENLER
Korkular n z , kayg lar n z , isteklerinizi yani duygular n z dile getirin. Bu ekilde davranmak aile
içindeki ba n z güçlendirecektir. Duygular n z dü üncelerinizi dile getirirken kar taraftaki ki iyi
de il davran lar ele tirin ve suçlay c bir dil kullanmay n.
Kar taraf n dü ünceleri hakk nda yorum yapmay n z. Yorum yapmak aran zda z tl k do mas na
neden olabilir. Aile içinde di er bireylerin kayg ve dü ünceleri hakk nda soru sorarak onlar n kendi
dü üncelerini açmas n sa layabilirsiniz.
Aile bireyleri hakk nda yap lan küçük dü ürücü yorumlar aile içindeki huzur aç s ndan tehlikelidir.
Bazen kullan lan sözcüklerin gizli anlamlar ailenizin zarar görmesine neden olabilir.
Öncelikle dinlemeyi ö renin, do ru, yararl ve mant kl olup olmad n anlamak için önce
dinlemeniz gerekmektedir. E er kar taraf n hatas n bulmak için dinliyorsan z aran zdaki ili ki bir
çeki meye döner. Dinlerken hem kendi sesinize hem di er bireylerin sesine kulak verin. Biriniz için
önemli olan bir konunun di eri içinde önemli olabilmesi için çift tara dinleme önemlidir.
Birbirinize zaman ay r n özellikle çocuklar n za zaman ay r n. Çocukla geçirilen zaman bo a
geçirilmi bir zaman de ildir.çocu a zaman ay rmak onunla oynamak, onunla ortak faaliyet
yapmakt r. Çocu unuzla geçirece iniz zamanlarda tüm dikkatinizi ona yo unla t r n.
7. Övme, Görü üne Kat lma, Te his Koyma
Hakl s n, o ö retmen berbat birine benziyor , Bence harika bir i yap yorsun.....
8. Ad Takma, Gülünç Duruma Dü ürme
Koca bebek.... , Hadi bakal m süpermen , Geri zekal , Hadi sende sulu göz
26
Aile bireyleri ba ka ki ilerle kar la t rmak aile içindeki ili kiyi tehlikeye sokar.
Psikolog Elif
can
27
ENGELL ÇOCU U OLAN A LELER Ç N
SORUN A MA YÖNTEMLER
Her çocu un do umu ailede birçok yenili e ve de i ikli e yol açmaktad r. Ailenin geli imsel
a amalar , çocu un geli imsel a amalar yla paralel olarak dü ünülmektedir. Ancak engelli bir
çocu un do umu, geli imleri ailelerde de çok çe itli de i ikliklerin nedeni olmaktad r. Anne
babalar n, karde lerin ki ilik özellikleri, birbirlerinden, hayattan, mesleklerinden, yak n
çevrelerinden ve toplumdan beklentileri de farkl la maktad r. Aileler farkl özellikleri olan
çocuklar oldu unu ilk ö rendiklerinde ya ad klar duygular çok karma k duygulard r. Ailelere
çocuklar n n durumuna ili kin ilk bilgilerin nas l verildi i, ailenin uyum sürecini belirleyen en önemli
nedenlerden biri olarak gösterilmektedir. Ancak ne kadar güç olursa olsun, birçok aile yeni durum
ve yeni problemlerle ba etmenin yollar n bulmaktad r. Bir engelin haberini almak aileyi, özellikle
de anne-baba ve karde leri, çocu a dair hayalleri ve beklentileri ile yüzle mek için zorlamaktad r.
Büyük olas l kla, bu hayaller engelin gerçekli iyle yer de i tirmektedir. Böyle bir engelin varl n
ö renmek, her bir aile üyesinin hayat n kal c olarak de i tirmektedir. Aile üyelerinin kendi
hayallerini gözden geçirmeyi ve engelli çocu u sisteme kabul etmeyi ö rendi i uyum süreci
aileden aileye farkl l k göstermektedir. Baz ailelerde bu süreç uzun ve güçtür, baz lar içinse daha
kolay gibi görünmektedir.
Anne-babalar n pek ço u çocuklar n n engelli olduklar n ö rendiklerinde derin bir üzüntü
ya amaktad rlar. Ailedeki di er çocuklar ebeveynin hislerini anlayamasalar da üzüntüyü
payla makta ve bazen ters biçimde etkilenebilmektedirler. Ac n n büyük olmas na ra men pek
çok aile kendini birbirine kenetlenmi hissetmektedir. Bu kriz sonucu y k lan veya tamamen
da lan aile say s azd r. Ailedeki di er normal çocuklar n varl anne-babalar n büyük ço unlu u
için önemli bir rahatl kt r. Ancak özel bir bak mla büyütülmesi gereken bir bebe e sahip olan
ebeveyn için di er çocuklar ihmal etme olas l ek bir üzüntü kayna d r. Farkl geli en bir çocu u
yeti tirmek çok zorlu bir i tir.
Bütün aileler ya amlar nda yeni bir bebe in do umu, okula ba lama, evden birinin ya am nda
meydana gelen bir de i iklik gibi stres yaratan kritik geçi dönemleriyle kar la maktad r. Engelli
bir çocu u olan bir aile içinse, bu gibi dönemlerde ya anan stres daha iddetli olabilir. Bu stres
yaratan kritik geçi dönemlerini u ekilde belirtilmi tir: ebeveyn ilk kez çocu unun engelli
oldu unu ö rendi i zaman; engelli çocuk e itim hizmetlerinden yararlanabilir duruma gelip
akademik beklentilerle kar la t nda; çocuk, okulu bitirip yeti kinlerin 'ki isel karma alar ' ve
hayal k r kl klar ile kar la t nda ve ebeveyn ya lan p da ve engelli ki inin sorumlulu unu ve
bak m n üstlenemez duruma geldi inde.
Farkl geli en çocu a sahip olan aileler bir dizi a amalardan geçerler. Bu a amalar ana hatlar yla
u ekildedir;
28
1. ok: Çocu unun engelli oldu unu ö renen birçok aile, ilk tepki olarak ok ve inanamama
duygular ya ad n belirtmektedir. Bu dönemde anne baba tepkilerinde hissizlik, soyutlanma
duygular ve a lama davran lar yayg n olarak görülür. Genelde aileler çocuklar n n engelli
oldu u haberine tamamen haz rl ks z olarak yakaland klar n belirtmektedirler.
2. nkâr: Baz aileler çocu un engelli olu unun yaratt y k c duygulardan korunmak amac yla
engeli reddedebilirler veya uzman n asl nda çocuklar nda herhangi bir problem olmad n
söylemesini bekleyebilirler.
3. Üzüntü ve Çöküntü: Birçok aile engelli bir çocu a sahip olmaktan dolay hayal k r kl
ya amakta ve gerçekçi olarak çocu un gelece i hakk nda kayg lanmaktad r. Üzüntü gerekli ve
yararl bir tepki olup, ya anmas engellenmemelidir. Bu süreç, mükemmel çocuk ile ilgili fantezi
ve dü üncelerin, yeni kar la lan gerçeklikle yer de i tirdi i ve hayal k r kl duygular n n fark na
var ld bir geçi dönemidir. Üzüntü ve çöküntü duygular n n kesin bir biti zaman yoktur. Baz
aileler ömür boyunca bu duygular ta yabilirler.
4. Karars zl k: Engelli bir çocuk, aileler taraf ndan çocu a kar hissedilen sevgi ve öfke
duygular n yo unla t rabilir. Olumsuz duygulara genelde suçluluk duygusu e lik eder. Buna ba l
olarak baz ailelerde hayat n çocu a adama, baz lar nda da çocu u reddederek, hiçbir ihtiyac yla
ilgilenmeme davran lar görülebilir. Çocu a kar geli tirilen bu davran biçimleri aile içinde
uyumun bozulmas na yol açabilir.
5. Suçluluk: Bu duygu belki de ailelerin üstesinden gelmesi gereken en güç duygudur. Aileler bir
ekilde çocuklar n n engelli olmas na neden olduklar n veya geçmi te yapt klar hatalar
yüzünden cezaland r ld klar n dü ünebilirler. Suçluluk ve pi manl k duygular Ke ke . ile
ba layan dü ünce biçimlerini do urur.
6. Öfke: Oldukça s k gözlenen bir duygudur. Neden ben? sorusuyla ortaya konur. Neden
herkesin sa l kl normal çocuklar olurken benim çocu um engelli? Bunu hak edecek ne yapt m?
Genellikle yan tlanmas mümkün olmayan bu sorular aileyi uzun süre me gul ederek, uyum
sa lamalar n ve yap c sürece geçmelerini engelleyebilir.
Utanç: Birçok aile çocuklar yla gurur duyar. Bununla birlikte engelli bir çocu un ailesi toplum
taraf ndan çocu un reddedilmesi, ac nmas , alay edilmesi gibi durumlarla ba a ç kmay ö renmek
zorundad r. Ailenin çocu a duydu u sevgi bu tür tepkilerden etkilenmeyi ancak bir ölçüde
engelleyebilir. Bu nedenle baz anne ve babalar, kendilerini veya engelli çocuklar n sosyal
çevreden soyutlama çabas na girebilir. Örne in; engelli bebe in evden d ar ç kar lmamas ,
misa r geldi inde engelli çocu un odas ndan d ar ç kart lmamas ya da d ar ç karken i itme
cihaz gibi yard mc protezlerin kullan lmamas ailelerde gözlenebilen davran lard r.
7. Pazarl k: Pazarl k uyum sa lama sürecinde görülen son basamaklardan birisidir. Bu süreçte
29
aile tedavi, doktor, e itim gibi ba vurulan yerlerde bu durumun i e yaray p yaramayaca
konusunda bir garanti aramakta amaçlar na ula ma durumunda yapacaklar n belirlemekte,
dileklerinin gerçekle mesi umudunu koruyarak planlar yapmaktad r.
8. Yeniden Düzenleme: Yap lan ara t rmalar uyum sa laman n yava geli en bir süreç oldu unu
göstermektedir. Her ailede süresi de i iklik göstermektedir. Bu süreç içinde kayg ve di er yo un
duygusal tepkiler azal r. Aileler içinde bulunduklar durumda kendilerini daha rahat hissetmeye
ba larlar ve çocuklar yla daha tatmin edici bir ili ki geli tirmeye ba larlar. Bu süreç içinde
çocu un problemiyle ba a ç kabilmek için stratejiler geli tirilmeye ba lan r. Olumlu ve uzun vadeli
bir kabullenme için e lerin birbirlerine destek olmas da gereklidir. Bununla birlikte bu destek
bütün ailelerde görülmeyebilir. Engelli bir çocuk e leri birbirine yakla t rd gibi, aile içi sorunlar n
ya and durumlarda e lerin birbirinden kopmas na da neden olabilir.
9. Kabullenme ve Uyum: Kabullenme aktif ve devaml bir süreç olup, problemi tan ma, anlama
ve çözmek için bilinçli çaba göstermeyi gerektirmektedir. Bununla birlikte daha önce ya anan
olumsuz duygular bazen tamamen çözülemez. Bu duygular zaman zaman yeniden ortaya
ç kabilir. Aileler sorunlar çözümledikçe kendileri ve di erleri hakk nda yeni eyler ö renmeye
devam ederler.
ENGELL LER N YASAL HAKLARI:
1-Al nan raporla özel e itim almas gerekti i belirtilen engelli çocuk için (engel oran en az %20
olmal ) Rehberlik Ara t rma Merkezlerinin de erlendirmesi sonucu Özel E itim imkanlar ndan
yararlan r. Bu durumda devlet çocu un gitti i kuruma ödeme yapar.
2-Engelli sa l k rapor al m Sa l k Bakanl na ba l Devlet Hastanelerinde ücretsizdir. Mart 2013
Sa l k Uygulama Tebli i ile di er hastanelerde al nan engelli sa l k raporlar e er ilk kez al n yorsa
ücretsiz ancak yenilenen raporlar ücretli hale getirildi. Rapor esnas nda yap lan her türlü i lem,
test vb. ücretlidir.
3-Su indirimi. Oran %50'dir.Ya s n r olmamas gerekirken Ankara'da 18 ya n dolduranlar bu
indirimden yararlan r. Di er illerde de farkl oranlarda ve artlarda indirim yap lmaktad r. Bu
indirimi en az %50 oran nda yapmayan belediyelere cezai yapt r m vard r.
4-Çal an engellilere gelir vergisi indirimi. E er engelli ki i bak ma muhtaç ise bu gelir vergisi
indiriminden çal an anne ya da babas yararlan r. öyle ki:
- Çal ma gücünün asgari; %80 ini kaybetti i Hastane Sa l k Kurulunca tespit edilenler birinci
derece engelli ,-
30
-% 60 n kaybetti i tespit edilenler ikinci derece engelli ve
-% 40 n kaybetti i tespit edilenler üçüncü derece engelli say lacak
Ayn ekilde gelir vergisi indirimi serbest meslek mensuplar na da uygulanmaktad r.
5- Digitürk, TT net, uydunet ve süperonl ne % 50 indirimli. Bu hakk kendi evinizde
kullanm yorsan z istedi iniz bir ki inin bunu kullanmas n sa layabilirsiniz. Türk Telekom da sosyal
tarifeden yararlan r. Türkcell, Avea ve Vodafone gibi GSM operatörlerinde engellilere özel
tarifeler mevcuttur. ehirleraras otobüslerde %30 indirim. THY da %20 indirim. Belediyelerde
%40 ve üzeri engellilere ehir içi otobüs, banliyo, vapur seferleri ücretsizdir. Engel raporunda ''a r
engelli ''ibaresi olanlara kendisi ve yan nda bir refakatç s da ücretsizidir. Devlet Tiyatrolar nda
ücretsiz izleme imkan . Müze ve ören yerlerinde ücretsiz gezi. Tüm hastanelerde muayene
önceli i vard r. TCDD %40 ve üzeri engellilere %50 indirim imkan veriyor. A r engelliler için bir
refakatçisi de %50 indirimden yararlan r. 6-Engelli çal ana engel oran na göre erken emeklilik
hakk vard r.
6-Ev sahibi olanlar için (tek ev için)vergi mua yeti. Türkiye s n rlar içinde 200 metrekareyi
geçmeyen tek ev için.
7-% 90 ve üzeri engelliler için ÖTV ve MTV mua yetli yeni araç alma haklar vard r. Kendisi H s n f
ehliyet sahibi olup ''özel donan ml araç kullanabilir '' ibareli sa l k kurul karar alanlar da engel
oran na bak lmaks z n (sa el,sa ayak engeli bulunanlar ) ve i itme engeli mevcut olanlar
kendisine ait ÖTV ve MTV mua yetli araç alabilirler.
8- 2 ya n doldurmu çocuklar n z hala bez kullan yor ise ''mesane ve rectum kontrolü yoktur'
'ibareli raporla ayl k 120 adet hasta alt bezi ödene i al r.
9- 18 ya üstünde olan, ba kas n n yard m olmaks z n hayat n devam ettiremeyecek ekilde
engelli olduklar n sa l k kurulu raporu ile kan tlayan, herhangi bir geliri bulunmayan ki ilerden,
Sosyal Yard mla ma ve Dayan ma Vak ar nca muhtaç olduklar na karar verilenlere, muhtaçl k
hali devam etti i sürece ayl k ba lanacak. 18 ya n tamamlam engellilerden, talep etmesine
ra men, Türkiye Kurumu taraf ndan i e yerle tirilememi olanlar için de ayl k ba lanacakt r.
Nafaka ba lanm ya da ba lanacak olan ki iler, bu düzenlemenin kapsam d nda tutulur.
10-Üniversitede okuyan engelli ö renciler ilk y llar nda Kredi ve Yurtlar Kurumuna ba vurmal d r.
Baz vak f üniversitelerinde engelli ö rencilere indirim uygulanmaktad r. Aç k Ö retim
Fakültesinde ise hiç bir ücret ödenmemektedir.
11-A r engelli olup yasaya göre uygun artlar ta yan engelli çocuk annelerine ''evde bak m
ücreti'' ödenir.
31
12-Kamu kurulu lar nda çal an engelli çocu u olan memur anne ve babalara nöbet ve mesai
mua yeti vard r. Engelli çocu u olan annelere erken emeklilik hakk vard r. Engelli memura kendi
iste i d nda nöbet ve fazla mesai hizmeti yapt r lamaz. Valilik aç klamas olmas art yla engelli
çal anlara (a r s cak ve karl havalarda ) günlük izin verilebilir. Engelli çal anlar 3 Aral k Dünya
Engelliler Gününde ve May s ay ndaki Engelliler Haftas n n ilk gününde idari izinli say l rlar.
13-Bak m Gereksinimi Olan Yak n Bulunan Memurlar n Tayininde Kolayl k Sa lanmaktad r. öyle
ki: 5378 say l Engelliler Kanunu 21'inci maddesiyle 657 say l Kanuna a a daki ek madde
eklenmi tir:
EK MADDE 39.- Devlet memurlar n n, hayat n ba kas n n yard m veya bak m olmadan devam
ettiremeyecek derecede engelli oldu u sa l k kurulu raporu ile tespit edilen e i, çocuklar ile
karde lerinin, memuriyet mahalli d nda resmî veya özel e itim ve ö retim kurulu lar nda e itim
ve ö retim yapacaklar n n özel e itim de erlendirme kurulu taraf ndan belgelendirilmesi hâlinde,
ilgilinin talebi üzerine e itim ve ö retim kurulu lar n n bulundu u il veya ilçe s n rlar dahilinde
kurumunda bulunan durumuna uygun bo bir kadroya atamas yap l r.
STRESS VE BA ETME YÖNTEM OLARAK
GEV EME EGZERS ZLER
Stresin, zihinsel ve ziksel kaynaklar m z tüketen olumsuz bir yan oldu u gibi, kendimizi
ke fetmemize, potansiyelimizi kullanmam za ve geli memize de yard m olabilir. Duygu aç s ndan
ha f bir genel uyar lm l k düzeyinin olmas n n yap lacak i e ilgi uyand rma etkisi vard r.
Dolay s yla bir miktar stres normal i levlerimiz için de gereklidir. Ancak yo un ve uzayan stresin
zyolojik ve psikolojik aç dan olumsuz etkileri görülebilir.
STRES N YOL AÇTI I SORUNLAR NELERD R?
14-En az 1 y ll k vergi mükelle i i bulunan %40 ve üzerinde sa l k kurulu raporu olan her engelli
birey milli piyango genel müdürlü ü taraf ndan verilen say sal loto bayiliklerini alabilir.
1. Fizyolojik Sorunlar: Kalp at lar n n artmas , çarp nt , ate basmas , ba dönmesi, nefes darl ,
bo azda yutkunma güçlü ü, titreme, ba a r s , mide ve kaslarda gerginlik, haz ms zl k,yorgunluk.
Not: Tüm bu haklardan yararlanmak için ''engelli kimlik kart ''beyan gerekir. Engelli kimlik kart
ç karabilmek için öncelikle sa l k bakanl na ba l bir hastaneden sa l k kurulu raporu almak
gereklidir. Daha sonra bu raporla Aile ve Sosyal Politikalar l Müdürlü üne (Eski ismi Sosyal
Hizmetler) müracaat gereklidir. Engelli raporu, nüfus cüzdan ve 2 adet resim ile müracaat
edilmesi gerekir.
2. Zihinsel ve Duygusal Sorunlar: Stres ve gerilim fazla enerji tüketmeye neden oldu u için bir
süre sonra birey kendisini zay f, güçsüz, her an kötü bir ey olacakm duygusunu ya ayan nedeni
belirsiz yo un bir endi e duyan, uykusuzluk çeken, sinirli, çabuk heyecanlanan bir ki i durumuna
gelebilir. Dikkatini toplamakta güçlük çekebilir, haf za sorunlar ya ayabilir, ö rendi i konular
unuttu u endi esine kap labilir. Kolayl kla yapabilece i i leri yap lamaz, güç engellere
dönü türerek i leri geciktirme ya da engelleme e ilimine girebilir.
3. Davran sal Sorunlar: çe kapanma, bir maddeye (sigara, alkol v.b.) a r dü künlük, sakarl k,
gev emede güçlükler görülebilir. Yo un stres bireyin i verimini de olumsuz etkilemektedir.
Psikolog Ertan Görgü
STRESLE BA A ÇIKMA YOLLARI
STRESLE BA A ÇIKMADA ETK L OLMAYAN YOLLAR
Stresle ba a ç kmada insanlar n s kl kla kulland yanl yöntemler vard r. Bunlar stresi geçici
olarak engellemekle birlikte, uzun vadede daha çok strese neden olurlar. Bunlardan baz lar
unlard r:
32
33
*Madde Ba ml l : Sigara ya da alkol s kl kla kullan lan bir gev eme arac d r. Birey stres veren
durumla kar la t nda otomatik olarak bu maddelere yönelebilir. Oysa alkol ve sigaran n sa l a
olan zararlar , stresin ilk anda verdi i zarar n çok üzerindedir. Uzun vadede zyolojik ve psikolojik
ba ml l a yol açt için ba l ba na bir stres faktörü olmaktad r
*A r Yemek Yeme: Ba lang çta rahatlat c olmakla birlikte, bu tür bir davran kendi ba na ya
da al nan kilolar nedeniyle ek bir stres kayna haline gelebilmektedir.
*Kontrolsüz Al veri : Kendisine de er vermek, yenilik yapabilmek amac yla ba lanan al veri ,
kontrol edilemez boyuta gelirse, borçlanma nedeniyle birey bir süre sonra istek ve ihtiyaçlar n
ertelemek durumuna gelerek daha yo un stres ya ayabilir.
* çe Kapanma: Baz bireyler strese tepki olarak, geri çekilip, içe kapanabilir. Pasi e erek
sorunlar yla yüzle mekten kaç nabilir. Sorunlar n tümüyle yok sayarak, olaylar n d na ç kabilir.
Ba lang çta stres yarat c olaydan uzak kalsa bile sorun çözümlenmemi olur.
* A r Tepki Gösterme: Küçük hayal k r kl klar ndan ya da de i ikliklerden olumsuz etkilenme
a r tepki vermeyle ortaya ç kabilir. Ba kalar na yönelik öfke nöbetleri, k r c olma, kayg lanma
v.b. bunlardan baz lar d r. Bu davran n al kanl k haline gelmesi bireyi yaln zla t raca ndan
strese daha yatk n hale gelebilir.
* Biriktirme: Birey, stres kar s nda hiç tepki göstermeyip, ya anan s k nt y içine atabilir. Bu
birikimler dayan lamayacak duruma geldi inde hiç tepki vermeyece i olaylara kar çok iddetli
tepki verebilir. Birikim kapasiteyi zorlad ndan, birey daha stresli hale gelebilir.
STRESLE BA A ÇIKMADA ETK L OLAN YOLLAR
Zaman iyi yöneterek, problem çözme teknikleri kullanarak, a r genellemelerden kaç narak,
ki iler aras ili kiler ve sosyal etkinlikler geli tirilerek, ziksel aktivitelerde bulunarak, dengeli
beslenerek, gev eme egzersizleri ö renip uygulayarak, zihinde canland rma yaparak stresle
daha kolay ba a ç kabiliriz.
* Zaman Yönetimi: Ba lang çta hepimizin e it olarak sahip oldu u tek kaynak olan zaman ,
zaman yönetimi konusunda kararl l k sergileyen ki iler ba ar l bir biçimde yönetebilirler. Zaman
yönetebilmek için ki inin kapasitesine ve ki ilik özelliklerine uygun gerçekçi bir program
yapabilmek gerekir. Programlar içerik olarak sadece yap lmas zorunlu olan i leri kapsayacak
olursa büyük olas l kla program i lemeyecektir. Etkili bir program yapabilmek için zorunluluklar n
yan nda, düzenli uyku, molalar, e lenme, dinlenme, sosyal etkinlikler ve olas de i iklikler
kar s nda alternatif olabilecek etkinlikler de programda yer almal d r. Ya mur nedeniyle
34
planlanan yürüyü yap lamayacaksa odada egzersiz yapabilmek gibi
* Problem Çözme Teknikleri Kullanma: En çok kontrol edilebilecek sorunlar üzerinde kullan l r.
öyle bir yol izlenebilir:
1.Stres yaratan durum neden olu tu?
2.Durumu sadece o ki i mi sorun görüyor?
3.Bireyin kendi katk s var m ?
4.Katk s olabilecek ba ka eyler ya da ki iler var m ?
5.Çözüm için olabildi ince çok seçenekler var m ?
Bu sorulara cevap arayan birey stres yaratan durumdan uzakla arak çözüm için ad m atm
olacakt r
* A r Genellemelerden Kaç nma: Tek bir olaydan hareketle, bütüne yönelik olumsuz
dü ünceler geli tirilmemelidir. S nav m kötü geçti, ben bu sene s n f geçemeyece im gibi. Oysa
bu s nav m kötü geçti ama di er s navlara daha iyi haz rlanabilirim tarz dü ünce daha yap c d r.
Ki inin kendi kendine yapt bu tarz olumsuz genellemeler, zaman geçtikçe otomatikle ir ve
olumlu bir içerikle kolayl kla yer de i tirmez.
* Ki iler Aras li kileri Geli tirme: Stresli durumlar insanlarla ili kilerden kaynaklanabiliyor olsa
da, bu ki ilerle tart abilmek, çözüm için bir anahtar olabilir. Tart malar s ras nda sen dilini
kullanmadan ben li cümlelerle sorumlulu u üzerine almak ileti imi ve ili kiyi güçlendirebilir. Sen
beni anlamak istemiyorsun yerine kendimi yeterince anlatamad m dü ünüyorum daha
yap c olacakt r.
* Sosyal Etkinlikleri Geli tirme: Rutinler d nda farkl bir etkinli i denemek, yeni bir eyler
ö renmeye çal mak, zihni dinlendirmeye yard mc olabilir. Farkl bir ö ün, farkl bir saç kesimi,
eski bir arkada aramak, konsere, sinemaya, tiyatroya gitmek, dergi ya da roman okumak gibi
etkinlikler rutinlerin olu turdu u stresten uzakla mak için yararl olabilir.
* Fiziksel Aktivite: Do ru egzersiz birçok amaca birden hizmet edebilir. Bireyin becerilerini, kas
gücünü art rabilir, kilo vermeye ve almamaya yard mc olabilir, kalbin beden dokular na kolayl kla
oksijen almas n kolayla t rarak bedenin genel zyolojik ko ullar n iyile tirebilir. Egzersiz,
bedenin stresle olu an hormonlardan ar nmas na yard mc olur dolay s yla stres kar s nda ani
tepki vermeyi engelleyebilir.
* Dengeli Beslenme: Çay, kahve, çikolata, kakao, kolal içecekler kendiliklerinden strese yol açan
besinlerdendir. Bu besinler, stres tepkisini ba latan kimyasal maddelere içerirler. Uyan kl k ve
hareketlili i art r rlar. Dolay s yla bu besinlerin yerine hlamur, adaçay gibi bitki çaylar , meyve
tüketilebilir. Beslenme al kanl klar n düzenleyerek, enerji düzeyi, strese kar gösterilen tepkiler
ve genel sa l k üzerinde bireyin kontrolü art r labilir.
35
* Zihinde Canland rma: Bireyin kendisini rahatlatan bir durumu ya da ortam hayal etmesi stresin
yaratt olumsuz duygu ve dü üncelerden uzakla mas na, stresle ba a ç kmada alternatif yollar
bulmas na yard mc olabilir.
* Gev eme Egzersizleri: Gev eme egzersizlerini ö reten CD ya da kasetler edinerek ya da bir
uzmandan yard m alarak ö renilebilir. Bireyin kaslar nda olu abilecek gerginli i, gerginlik
olu madan fark edip kendi kendine gev etebilmesidir. Gev eme egzersizini uygulayan birey,
gergin ortamlar öncesi uygulamay yaparak ya da gün içerisinde gev eme molalar vererek
bedeni üzerinde kontrolü sa layabilir.
dinlenme sa lar. Ancak ki inin konsantrasyonu ve bu teknikten fayda görece ine inanmas çok
önemlidir. Maksimum fayday sa layabilmek içinse gev eme ezersizlerinin düzenli ve sistematik
bir biçimde uygulanmas gerekir. Gev eme program yetkin bir uzmanca ö retilir ve evde düzenli
uygulamalarla tekrar n gerektirir. Sistematik ve düzenli uygulamalar ile bedenin yeni bir i leyi
kazanmas sa lan r. Egzersizin uygulanmas için en uygun ortam, sakin bir ortamd r. Egzersiz
böyle bir ortamda rahat bir koltu a oturularak veya s rtüstü yat larak yap l r.
Gev eme Egzersizi
Gerçek gev eme, de i ik ortamlarda ve durumlarda da kendimizi rahat hissetmemizi sa lar.
Çe itli durumlarda baz kas gruplar n n gergin olmas gerekir ancak bunlar n d nda baz gereksiz
kaslar n da gergin olmas rahats zl k hissettirir. Gev eme egzersizleri ö renildikten sonra,
gereksiz yere gergin olan kaslar gev etilerek rahats zl k duygusu azalt l r.
STRES N VÜCUDUMUZA ETK LER
Psikolog Bar
Tok
Ya anan stres sonucu beden kimyas nda olu an de i iklikler ve bedende baz kimyasal
maddelerin salg lanmas yla ortaya ç kan bu durum bedendeki;
· Sürekli kas lma ve gev eyememe,
· Derin uyku uyuyamama,
· Uyduktan sonra bile yorgun olarak uyanma,
· Geceleri di g c rdatma,
· S rt, çene, bel ve di er kas gruplar nda a r lara sebep olur.
Sa l kl bir beden için bu enerji ve kimyasal at klar d ar ç karabilmek için kendi kendimize
yapabilece imiz Gev eme Egzersizleri kullanabiliriz. Stres s ras nda olu an gerginlik ve
huzursuzluk yerini gev emeye ve rahatlamaya b rak r. Bedensel gev eme sonunda insan n nefes
al p veri i düzenli, elleri ve ayaklar s cak ve a r, kalp at lar sakin ve kaslar rahatlam duruma
gelir. Bedensel gev eme tekniklerinden biri progressif (a amal , ilerleyen) gev emedir.
Gev eme Tekni i
Progressif gev eme tekni i Jacobson taraf ndan 1920'lerde geli tirilmeye ba lanm , yayg n
olarak ara t rma ve incelemeye tabi tutulmu ve bu tekni in kas gerginli ini azaltmak
konusundaki ba ar s ve yarar kan tlanm t r. Progressif gev eme tekni i, tüm vücuttaki büyük
kas gruplar n n bilinçli bir ekilde kas lmas ve gev etilmesini kapsar. Bu teknik, bedensel
fark ndal
yani hangi kaslar n hangi bölgelerde olduklar n ve stres durumlar nda nas l bir
duruma geldiklerinin fark na varmam z sa lar. lk uygulamalarda basit, saçma hatta gülünç
denilebilecek bedensel hareketlerden olu an progressif gev eme, stres ile ba a ç kmada
uygulanmas en kolay olan ve en temel yoldur. Bu teknik ile yap lan birçok ara t rmada, kas
gerginli inin en dü ük düzeyine indirilebildi i ortaya konmu tur. Bu ziki gev eme ki iye derin bir
36
37
ÖZÜRLÜLERE SA LANAN HAKLAR
Özürlü Kimlik Kart
Sosyal Hizmetler l Müdürlü ü formlar n asl n , Sa l k Kurulu Raporunu, tasdikli nüfus cüzdan
fotokopisini ve iki foto ra a birlikte Ba bakanl k Özürlüler daresi Ba kanl 'na gönderecektir.
Özürlü Kimlik Kart n n Kullan m Alanlar
_ Devlet Demir Yollar ile seyahat etmesi ve özür oran n n %40 veya üstü olmas halinde %50
indirimden faydalanabilecektir. Türk Havayollar ile seyahat etmesi ve özür oran n n %50 veya
üstü olmas halinde %40 indirimden yararlanabilecektir. .
_ Sinema, Tiyatro vb. faaliyetler için ödeyece i ücretlere indirim uygulanacakt r.
_ Telefon, internet ve su faturalar nda indirim için kullan labilir.
Sosyal Yard mla ma ve Dayan ma Vak ar
3 2 9 4 s a y l S o s y a l Ya r d m l a m a v e D a y a n m a y Te v i k K a n u n u k a p s a m n d a ,
l ve lçelerde bulunan Sosyal Yard mla ma ve Dayan may Te vik Vak ar arac l yla;
·Yoksul ve muhtaç durumundaki ki ilere nakdi yard m yard m,
·Kanunla kurulu sosyal güvenlik kurulu lar na ba l olmayan ve bu kurulu lardan ayl k geliri
olmayan vatanda lar ,
· Geçici olarak küçük bir yard m veya e itim ve ö retim imkan sa lanmas halinde topluma faydal
ve üretken olabilecek ki ilere yönelik yard mlar yapar.
· Sosyal güvenlik kurulu lar na tabi olan ve bu kurulu lardan ayl k ve gelir alan özürlülerin tedavi
giderleri ile fonksiyon kazand r c ortopedik ve di er yard mc araç ve gereçlerin kurumlarca
kar lanmayan k s mlar da kar lan r.
· Sa l k Sigortas olmayan ki ilerin ücretsiz Genel Sa l k Sigortas 'n (Ye il Kart) yapar.
Meslek Edindirme Kurslar
Türkiye Kurumu ve MEB Ç rakl k Yayg n E itim Genel Müdürlü ü özürlülere yönelik meslek
edindirme kurslar düzenlemektedir. kamet ettikleri il veya ilçe belediyelerinin açt klar meslk
edindirme kurslar da bulunmaktad r.
Özürlü Çocu u Olan Çal an Anneler çin Özel Bir Düzenleme
Sosyal güvenlik reformu olarak bilinen 5510 say l Kanunla, sosyal güvenlik sistemimize getirilen
yeni bir düzenleme ile ba ka birinin sürekli bak m na muhtaç derecede malul çocu u bulunanlar n,
01.10.2008 tarihinden sonra geçen prim ödeme gün say lar n n dörtte biri, prim ödeme gün
say lar toplam na eklenecek. Eklenen bu süreler emeklilik ya hadlerinden de indirilecek. Yap lan
bu düzenleme ile özürlü çocu u olan kad nlara erken emeklilik hakk tan nm t r.
Özürlü Ayl
Yetkili hastaneden al nm özürlü sa l k kurulu raporuna göre özürlü (özür oran %40-%80)
Sosyal güvenlik kurumlar ndan her ne ad alt nda olursa olsun bir gelir veya ayl k hakk ndan
yararlanmayan,
Nafaka ba lanmam veya ba lanmas mümkün olmayan,
Mahkeme karar yla veya do rudan bir mevzuat gere i ba lanm herhangi devaml bir gelire
sahip bulunmayan,
Her türlü gelirleri toplam n n ayl k ortalamas , kanunla belirlenen muhtaçl k s n r n n alt nda olan
ki iler ile;
Ba vuru;
kamet edilen yerlerdeki Kaymakanl k (SYDV'ye) ba vurmalar gerekmektedir.
Özürlülere Sosyal Güvenlik Haklar
1-Yüzde 40 ve daha fazla oranl sa l k kurulu raporu ile erken emeklilik haklar
2-Ya ayan Ana-Baba üzerinden ömür boyu sa l k yard m alma haklar
3-Vefat etmi ana-baba üzerinden ömür boyu yetim ayl alma haklar
4-Özürlü annelerine (çal mas ve iste e ba l prim ödemesi art yla) erken emeklilik haklar
Malulen Emeklilik
Evde Bak m Paras
Özürlü bireylerin evde bak m paras alabilmesi için üç art gereklidir.
1. kamet edilen konutta ki i ba na dü en gelir bir ayl k net asgari ücret tutar n n 2/3'ünden daha
az oldu u bak m raporu ile tespit edilmesi,
2.Özürlü bireyin heyet raporu veren hastanelerden alaca özürlü sa l k kurul raporunun a r
özürlü k sm nda mutlaka Evet yazan bir ibare bulunmas ,
3.Özürlü bireyin ba kas n n yard m olmadan hayat n devam ettiremeyecek ekilde bak ma
muhtaç olmas gerekli oldu unun bak m heyeti raporu ile tespit edilmesi,
Evde bak m paras alabilmek için özürlü bireyin ikametgâh n n bulundu u yerdeki Aile ve Sosyal
Politikalar l Müdürlü ü'ne ba vurulmas gerekmektedir.
38
lk sigorta priminin hastalanmadan önce yat r lm olmas , toplam 1800 gün priminin yat r lm
olmas ve en az %60 Sa l k Kurulu Raporu'nun olmas durumunda malulen emekli olunabilir.
E-KPSS
En az %40 en fazla %60 Özürlü Sa l k Kurulu Raporu olmas ve lise mezunu olmas durumunda EKPSS'ye girerek memur olabilirler.
Sosyal Hizmet Uzman Dilber Y ld z
39
BA IMLILIK VE ERGENL K
Belirtiler;
Fiziksel, Sosyal, Psikolojik, Okul li kileri, Aile li kileri ve Yasal olmak üzere farkl alanlarda
belirtileri grupland rabiliriz.
Ergenlik dönemi çocukluk ve yeti kinlik aras ndaki geçi dönemi olarak nitelendirilebilir. Bu
dönemde ki iler bir birey olarak toplumun bir parças olmaya çabalarlar. Bu süreç her birey için
zorluklar içeren bir süreçtir. Gençler bu dönemde yeni aray lar ve denemelere daha aç k hale
geldikleri bir ça dad r. Kimlik aray olarak tan mlanabilecek olan bu durum birçok riski de
beraberinde getirmektedir. Buna ek olarak yine bu dönemde ergenlerin riskleri de erlendirme
konusundaki eksiklikleri onlar n daha fazla risk almas na neden olmakta böylece ergenlik
dönemini hem birey hem de ailesi için çalkant l bir dönem haline getirmektedir.
Ergenlik döneminde ki ilerin ald klar pek çok riskten biri de madde kullan m d r. Ne yaz k ki madde
kullan m ve ba ml l k hem dünyada hem de ülkemizde giderek artmaktad r. Buna paralel olarak
ülkemizde de gençler aras nda madde kullan m ve ba ml l yayg nla maktad r. Bu nedenle
ailelerin madde kullan m n n ne oldu u, belirtileri ve neler yapabilecekleri konusunda
bilinçlenmeleri son derece önemlidir. Ailelerin bu konuda bilinçli olmalar çocuklar n madde
kullan ma kar korumalar na yard mc olaca gibi üpheli durumlarda yard m istemelerini ve
daha sonra çok daha büyük sorunlara yol açabilecek durumlara erkenden müdahale
edebilmelerine olanak sa layacakt r.
BA IMLILIK NED R?
Ergenlik dönemi bir çok yeni eyin denendi i bir dönemdir. Madde kullan m da bunlardan biri
olabilir. Genç yeni kar la t ve ne oldu unu tam olarak bilmedi i ve gizli bir merak durydu u
maddeyi denemek isteyebilir. Bu denemeler sonras nda üç farkl ekilde devam edebilir; genç
kendili inden madde kullan m n azaltabilir/b rakabilir, ald miktar giderek artt rabilir ya da
farkl maddeler denemeye devam edebilir.
Bu noktada madde kullanan her genci hemen ba ml olarak nitelendirmemek gereklidir.
Ba ml l k bir beyin hastal d r ve ki i madde kullanmaya devam etti i süre zarf nda zaman
içerisinde olu ur. Ba ml l k tan s bu alanda uzmanla m ki iler taraf ndan konulmaktad r. Kimin
hangi maddeye ne zaman ba ml olaca bilinememektedir. Ba ml l n olu mas ki inin
cinsiyetine, kal tsal özelliklerine, ya na, kulland maddenin türüne, kullan m s kl na ve daha
pek çok etkene ba l olarak de i mektedir.
40
Fiziksel Belirtiler;
Kullan lan maddelere göre de i iklik göstermekle birlikte temel olarak;
· Gözlerde k zarma
· Gözbebeklerinin a r büyümesi ya da i ne ucu kadar küçülmesi
· Uykudaym gibi duru
· Söylenenleri anlamamas
· tah de i imi (azalma ya da artma)
· Uyku düzensizli i (a r uyuma ya da hiç uyumama)
· A r enerjiklik ve a r yorgunluk durumu
· Bulant , kusma
Sosyal Belirtiler
· Arkada çevresinin belirgin bir neden yokken h zla de i mesi
· Suça kar an ya da düzensiz hayat olan ki ilerle arkada l k etme
· Madde kullan m olan ki iler ile arkada l k etme
Psikolojik Belirtiler
· Yapt
eylerden eskisi gibi zevk almama
· Sinirlilik, gerginlik, huzursuzluk
· Bo luk duygusu
· Anksiyeteli, kayg l ruh hali
· üphecilik, al nganl k
· Kendine zarar verme (kendini kesme, sigara söndürme vb gibi)
· S k yalan söyleme
Okul li kileri
· Ders notlar nda belirgin dü ü
· Okuldan kaçma
· Okulda s k s k tart ma ya da kavga
Aile li kileri
· Aile ile ili kilerinin belirgin bir ekilde zay amas
· Eskiden birlikte yapt etkinliklere kat lmama
· leti im kurarken aniden parlama ve sald rganla ma
· Eve geç gelme ya da hiç gelmeme
· Çok fazla para harcama
· Odas nda içi katran gibi olmu pet i eler, sigara sarma ka d ya da alimünyum folyo bulma
Yasal
· Kavga ya da tart ma gibi nedenlerle karakola gitme
41
· Üzerinde madde yakalanmas
Madde Kullanmaya Ba lad
Yukar daki belirtiler s kl kla ergenlik döneminde ya anan di er sorunlar ile kar t r labilmektedir.
Zira daha önce de belirtildi i üzere ergenlik dönemi gençler için bir geçi dönemi oldu undan
çalkant l ya anabilmektedir. Bu nedenle ergeni de erlendirirken bu belirtilerin birden fazlas n n
olmas ve genellikle davran lardaki ani de i iklik esast r.
Aile gençte baz de i iklikler fark etmi olabilir (okuldan kaçma, eve geç gelme, eve geldi inde
uykulu bir hal, a r sinirlilik hali gibi), ya da odas nda madde kullanmak için kullan lan araç ve
gereç bulabilir. Bu durumda ailede anne baban n önce kendi aras nda konu mas önemlidir.
Madde kullan m na en iyi müdahale ekli anne baban n ortak hareket etmesiyle ba ar lmaktad r.
Ebeveynlerin birbirlerinden bu durumu saklamalar halihaz rda zor olan durumu daha da karma k
bir hale getirmektedir.
NE YAPILMALI?
Madde Kullanmaya ba lamadan Önce;
Tüm ergenler madde kullan m konusunda risk alt nda olabilir. Madde kullanma tekli her gence
gerek tan d gerek tan mad ki iler taraf ndan yap labilir. Ergenlik döneminde gençler sosyal
ili kilere çok önem verdi inden bu tekli ere çe itli nedenler ile (ay p olur, d lan r m, korkak gibi
görünürüm vb...) hay r demekte zorlanabilirler. Madde tekli eri genellikle e lenceli , zarar
vermeyen ve bir kerelik bir ey olarak sunuldu undan dolay gençler bu konunun riski hakk nda
do ru de erlendirmeler yapamayabilir. Genç ailesinin kendisine k zaca n , kendisini
cezaland raca n ya da suçlayaca n dü ündü ünde bu konularda ailesine dan maktan
korkabilir. Bu nedenle ergenlik döneminde sorun henüz olu madan önce gence hay r diyebilmenin
önemi anlat lmal ve ya ad herhangi bir sorun oldu unda ailesine ba vurabilece i ve ona
yard m edilece i konusunda güvence verilmelidir.
Pek çok aile maddeler konusunda gençler ile konu man n onlar te vik edece ini dü ünmekte ve
bu nedenle bu konuyu hiç konu mamaktad r. Ancak bu dönemde gençlerin merakl oldu u
unutulmamal ve ailelerinden bilgi alamad klar her konuda bir çok farkl kaynaktan (arkada lar,
medya, internet...vb) bilgi edinmeye çal acaklar hat rlanmal d r. Bu nedenle gençlere do ru bilgi
vermek onlar n farkl kaynaklardan yanl ö renmelerinden daha koruyucu olacakt r.
Bilgilendirme konusunda zamanlama önemlidir zira durduk yere gence maddeden bahsetmek
merak n uyand rabilir, ancak yeri geldi inde ailenin madde kullan m konusundaki görü lerini
bask c olmadan, ö üt vermeden sadece kendi kirlerini payla ma eklinde vermelerinin oldukça
etkili oldu u bilinmektedir. Örne in televizyonda madde kullan m ile ilgili bir haber görüldü ünde
bu konuda konu ulabilir ve gençle kendisine benzer bir teklif geldi inde neler yapabilece i
tart labilir. Bu konu mada sakin olmak, a r duygusal tepkiler vermemek ilerde gencin bir sorun
ya ad nda aileye ba vurabilmesini kolayla t rmaktad r. Gençlere bilgi veririken ya ve ki isel
özellikleri dikkate al nmal ve gereksiz detaylardan kaç n lmal d r. Genel bir bilgilendirme s kl kla
yeterli olmaktad r.
42
ndan üpheliniliyorsa;
Anne baba kendi aras nda konu tuktan sonra genç ile konu mal d r. Bu konu ma yap l rken anne
baba ile gencin yaln z olmas önemlidir. Konu ma s ras nda etrafta karde ler, akrabalar ya da
kom ular gibi ba ka insanlar n olmas gencin daha savunmac davranmas na, öfkelenmesine ve
genellikle ileti imi kesmesine neden olmaktad r. Anne ve baban n konu ma süresince uymalar
gereken en önemli kural sakin kalmakt r. Bu tip bir durumda sakin kalmak oldukça zor olabilir
ancak anne baban n bu konuda elinden geleni yapmas ve öfkelendiklerini farkediyorlarsa
sakinle meleri hatta gerekirse ileti ime o an için ara verip konu maya daha sonra
sakinle tiklerinde devam etmeleri önemlidir. Aksi takdirde genç ailesiniden uzakla abilir bu da
onu tehlikeli durumlara kar daha aç k hale getirebilir.
Konu ma s ras nda anne ve baba çocuklar na dü ündüklerini net ve k sa ifadelerle anlatmal d r.
Uzun uzun ö üt vermek ya da nutuk çekmek bu noktada i e yaramamaktad r. Konu ma s ras nda
daha çok gencin konu mas te vik edilmeli ancak zorlanmamal d r. Unutulmamal d r ki e er genç
madde kulland ysa ve bunu b rakacaksa bu konuda anne-baba ve genç bir tak m gibi birlikte
hareket etmelidir ve üyeleri sürekli didi en bir tak m ba ar l olamaz.
Genç madde kulland n kabul etmeyebilir bu durumda srar edilmemelidir. Anne ve baba gençten
test yapt rmas n isteyebilir. Birçok durumda gençler bu talepleri kabul etmektedirler. Bununla
birlikte genç test yapt rmay kabul etmedi inde onunla bir güç sava na girmek yarars zd r zira bu
güç ava nda her zaman iki taraf da kaybetmeye mahkumdur. Aile gence üphelerinin devam
etti ini ancak o an için bu konuda daha fazla tart mayacaklar n belirtebilir. Bunun ard ndan da
bu konuda di er belirtileri takip etmeye devam edebilir. Belli bir süre sonra konuyu tekrar
gündeme getirebilir.
Genç madde kulland n belirtirse onunla bu konuda konu ulmal d r ve uygun bir ekilde yard m
almas için desteklenmelidir. Genç a e edilmemelidir.
Zaman zaman anne babas ile ileti im kurmakta zorlanan gençler olmaktad r ya da bazen anne ve
babalar bu konuda konu urken sakin kalamayacaklar ndan endi elenebilirler bu durumda hem
gencin hem de ailenin sevdi i/sayg duydu u üçüncü bir ki iden yard m istemek ve bu konu may
onun e li inde yapmak hem anne ve babay hem de genci daha rahat hissettirebilir.
43
YARDIM MERKEZLER
Madde kullan m ile ilgili dan mak ya da tedavi için stanbul'da u merkezlere ba vurulabilir:
_Bak rköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sa l
AMATEM Klinikleri
ve Sinir Hastal klar Hastanesi ÇEMATEM ve
_Erenköy Ruh ve Sinir Hastal klar Hastanesi AMATEM Klini i
_YEN DEN Ya am Derne i
Psikolog Sevilay Kahveci Düzta
DEPRESYON
Depresyon nedir ve belirtileri nelerdir ?
Depresyon, duygusal, bedensel, bili sel etkileri olan bir rahats zl kt r. Zaman zaman gündelik
ya am içerisinde herkes kendini mutsuz, keyifsiz hissedebilir. Gelip geçici moral bozukluklar
depresyon olarak adland r lmaz. Depresyon gündelik ve geçici moral bozuklu undan farkl olarak,
depresyon belirtilerinin en az 2 hafta veya daha uzun süredir ki inin hayat kalitesini bozacak
düzeyde olmas ile tan mlan r. Depresyonda olan ki i eskiden zevk ald aktivitelerden art k zevk
alamaz ve bu aktivitelere ilgi duymaz hale gelmi tir. Duygusal olarak kendini mutsuz, üzgün
hisseder. Karamsard r, sanki bu mutsuz hali de i meyecekmi , hiçbir ey düzelmeyecekmi
dü üncesine kap l r. Birtak m aktivitelere kat lmakta ve gündelik i lerini yapmakta isteksizlik
gösterebilir, kendini de ersiz ve yetersiz hisseder, özgüveni azal r. Ço unlukla yaln z kalmay
tercih edebilir, durgunla abilir, içe kapanabilir. Bedensel olarak kendini bitkin, yorgun ve halsiz
hisseder. Genellikle uykusu ve i tah bozulur. Uykuya dalmakta güçlük çekebilir, s k s k uykusu
bölünebilir ya da erken kalk p tekrardan uykuya dalamayabilir. tah nda azalma veya art ve
buna ba l kilo verme veya alma görülebilir. Kendini s k s k yarg layabilir, ele tirebilir ve
yanl lar n veya hatalar n dü ünüp suçlayabilir. Yapt i lere dikkatini odaklamakta güçlük
çekebilir, unutkanl k ve dikkat da n kl s k görülür. Cinsel ilgi ve istekte azalma görülebilir. Çabuk
öfkelenme, tahammülsüzlük, huzursuzluk ve tedirginlik gibi belirtiler olabilir. Bazen intihar
dü ünceleri veya giri imleri görülebilir.
Depresyon kimlerde görülür, sebepleri nelerdir?
Erkeklerde on erkekten biri, kad nlarda ise her dört veya be kad ndan biri ya amlar nda en az bir
kez depresyon hastal na yakalan rlar. Depresyonun hem biyolojik hem de çevresel sebepleri
vard r. Ailesinde depresyon veya ba ka ruhsal rahats zl klar olanlar n depresyona yakalanma
riski daha fazlad r. Beyindeki birtak m kimyasal dengesizliklerin depresyona sebep oldu u
bilinmektedir. Bunun yan nda çocukluk ça travmalar , herhangi bir nedenle ayr mc l a maruz
kalmak, ziksel ve cinsel taciz, yak nlar n n ya ad kronik rahats zl klar, yoksulluk, i sizlik, erken
ya ta anne-baba kayb , erken ya ta evlenmek, küçük ya ta çocu u olmak, çal mamak, zay f
sosyal destek, stresle ba a ç kmakta zorlanma, baz t bbi hastal klar (diyabet, tiroid hastal klar ,
tümörler, kalp ve solunum sistemi hastal klar , sinir sistemi hastal klar vb), baz ilaçlar, madde
kullan m gibi durumlar n varl ve i kayb , ili ki stresi, ayr l k veya bo anma gibi devam eden
psikolojik ve sosyal stresler depresyon riskini art r r. Ayr ca gebelik, do um ve sonras dönemlerde
depresyon geçirme ve geçmi te geçirilmi depresyon varsa tekrarlama riski daha fazlad r.
44
45
Depresyon nas l tedavi edilir?
Travma sonras stres bozuklu u belirtileri nelerdir ?
Depresyon, ki inin aile, i , okul ya ant s n ve sosyal ya am n olumsuz etkiler. Bir psikiyatri hekimi
taraf ndan de erlendirilip, gerekli görülen tedavi ba lanmal d r. Antidepresan ilaçlar veya
psikoterapi, baz durumlarda da her ikisi depresyon tedavisinde kullan lmaktad r. Antidepresan
ilaçlar beynin çal mas nda düzenlemeler yapan kimyasal maddelerdir, mutlaka hekim taraf ndan
belirtildi i ekliyle kullan lmal d r. Antidepresan ilaçlar gündelik moral bozukluklar nda i e
yaramamaktad r. Mutluluk ilac olarak görülmemelidir, uyu turucu veya ziksel al kanl k yapan
ilaçlar de ildirler. Ba land klar ilk günlerde ba a r s , mide bulant s , a z kurulu u vb birtak m
yan etkileri olsa da bu etkiler genelde 1 hafta içinde düzelirler. Düzenli ve uygun ekilde
kullan ld klar nda depresyon rahats zl
etkili ekilde tedavi edilebilmektedir. Antidepresan
ilaçlar uzun süreli kullan mda güvenli i kan tlanm ilaçlard r. Hekim denetiminde kullan ld
müddetçe ciddi ve kal c yan etkilere neden olmazlar.
nsan hayat nda s k nt ve üzüntü yaratan pek çok olay olur ama bunlar n tümü ruhsal travma
yaratmaz. Daha önce de belirtildi i gibi a r korku ve çaresizlik hisleri ve kendisinin veya yak n n n
yaralanma veya ölüm tehlikesi geçirdi i olaylardan sonra genellikle travma sonras stres
bozuklu u belirtileri görülür.
Belirtileri 3 ba l kta özetleyebiliriz.
Ki iler mutlaka düzenli hekim kontrolüne gitmelidir. lk kez depresyon geçirenlerde ortalama
tedavi süresi genelde 1 y ld r, ancak bu bir kural de ildir. Ki inin belirtilerinin devam edip
etmemesine ba l olarak tedavi süresi de i ebilir. Depresyonun erken te his ve tedavisi
iyile meyi de h zland rmaktad r. Tedavi edilmeyen depresyonlar a rla abilir. ntihar kir veya
giri imleri, yeme reddi gibi durumlar n varl nda hastaneye yatarak tedavi gerekebilir.
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLU U
Travmatik olay nedir?
Ki ide a r korku , deh et ya da çaresizlik hissi yaratan ve ki inin kendisinin veya yak n n n
yaralanma veya ölüm tehlikesi geçirdi i olaylard r. En çok görülen travmatik olaylar unlard r:
Sava lar,
Afetler (deprem, sel, yang n)
Sald r , tecavüz, i kence
Kazalar (i , tra k)
Aile içi iddet
Çocuklukta ya anan taciz
Ruhsal travmalardan sonra en çok görülen iki ruhsal rahats zl k vard r. Bunlar depresyon ve
travma sonras stres bozuklu udur.
46
Yeniden ya ant lama: Travmatik olayla ilgili an lar n tekrar tekrar zihne gelmesidir. Olayla ilgili
görüntüler, sesler, an lar ki i istemedi i zamanlarda bile akl na gelebilir. An lar n akl na gelmesi
ki iyi çok rahats z eder ve iç s k nt s , çarp nt , terleme, titreme, nefes alamama gibi kayg
belirtilerine yol açar. Bazen de ki i olay gerçekten ya yor gibi olur. Ki i kabuslar nda olay tekrar
ya ayabilir.
Kaç nma: Olay hat rlamak büyük bir s k nt , ac ve korku hissine yol açt için ki i olay hat rlatan
yerlere gitmez, bu konulardan bahsetmez veya konu ulan yerlerden uzak durur. nsanlardan
uzakla ma, gelecek beklentisinin kalmamas gibi belirtiler de görülebilir.
A r uyar lma: Travmatik olay ya ayan ki i sürekli olarak olay n tekrarlanaca korkar ve bu
nedenle tetikte hissedebilir. Ani bir ses veya hareket, yüksek sesle konu ma, birinin aniden odaya
girmesi gibi beklenmedik durumlar ki inin yerinden s çramas na ve uzunca sürebilen kayg
belirtilerine (çarp nt , terleme, titreme, nefes daralmas ) yol açabilir. Ki i uykuya dalmakta güçlük
çekebilir.
Bu belirtilerin ço u travmay izleyen günlerde birçok ki ide görülebilir, genellikle 1-2 hafta içinde
kendili inden düzelir. Ancak baz ki ilerde bu belirtiler daha uzun, aylar veya y llarca sürebilir. Bu
belirtilerin ki inin gündelik ya am n , aile, i ve sosyal ya am n engelliyor olmas ki inin tedaviye
ihtiyac oldu unu dü ündürür.
Travma sonras stres bozuklu u nas l tedavi edilir?
Ayn olay ya ayan ki iler aras nda da hastal n görülme ekli veya iddeti konusunda farkl l klar
olabilir, baz ki ilerde hastal k görülmeyebilir. Travma sonras stres bozuklu u ya ayan ki iler
çe itli nedenlerle yard m almaktan kaç nabilirler. Baz lar ya ad klar n n bir rahats zl k oldu unu
dü ünmeyebilir, baz lar ya ad klar travmatik olaylar tekrar anlatmaktan kaç n yor olabilir. Yine
baz ki iler ya ad klar travmatik olay nedeniyle yard m isteyecekleri ki ilere veya kurumlara
güvenini kaybetmi olabilir.
Ancak, yard m arayan, sorunlar n payla an, hakk n arayan ki iler asl nda iyile me yolunda ilk
ad m atm bulunurlar. Tam tersine olay olmam gibi davranan ki ilerin iyile mesi
zorla maktad r.
47
Travma sonras stres bozuklu u tedavi edilebilen bir rahats zl kt r. laç tedavileri, psikolojik
dan manl k ve psikoterapiler hastal n tedavisinde kullan lan yöntemlerdir. Özellikle
depresyonla beraber görülüyorsa antidepresan ilaçlar kullan labilmektedir.
Psikoterapilerde ise baz bili sel ve davran sal teknikler kullan larak ki inin olayla ilgili
dü ünceleri ve kaç nmalar üzerine konu ulur ve çal l r. Ki inin ya ad belirtilerin azalmas ve
tamamen geçmesi hede enir. Profesyonel bir ki iden yani travma konusunda e itimli bir psikolog
ya da psikiyatrist taraf ndan bu tedaviler uygulanabilir.
ÜREME SA LI I
_ Kad n n bedensel ve ruhsal olarak iyilik hali,
_ Üreme organlar n n sa l kl olmas ,
_ Üreme organlar n n i levlerini yerine getirebilmesi,
_ Kad n n sa l kl çocuklar dünyaya getirebilmesi,
_ Kad n n gebeli e ya da gebe kalmamaya kendi karar verebilmesi,
_ Üreme sa l ile ilgili ücretsiz sa l k hizmeti alabilmesi ve bilgiye ula abilmedir.
Psikiyatrist Özlem Altunta
KADIN ÜREME ORGANLARI:
Vajina/Hazne: Do um kanal , cinsel ili kide penisin
girdi i, adet kanamas nda kan n vücuttan ç kt
organd r.
Rahim: Adet kanamas n n olu tu u, gebelik döneminde
bebe in geli ti i organd r.
Fallop Tüpleri: Döllenmenin olu tu u ve yumurtalar n
rahime geçi ini sa layan tüplerdir.
Yumurtal klar: Yumurtalar n olu tu u, kad nl k ve
gebelik hormonlar n n (östrojen ve progesteron)
salg land organlard r.
Himen (k zl k zar ) bir kad n üreme organ de ildir.
Himen her kad nda farkl olabilir:
48
49
ERKEK ÜREME ORGANLARI
Adet Kanamas ( Menstruasyon )
Adet kanamas kad nlar n, ergenlikten itibaren her ay rahmin iç tabakas ndan (endometriyum)
kanamas halidir. Adet kanamas (menstruasyon, regl, ay hali) hormonlar n etkisiyle düzenlenir.
Kad n ay ile takvim ay farkl d r. Hormon bozukluklar nda adet düzensizlikleri görülür. Gebeli in ilk
belirtilerinden biri de adet gecikmesi ya da görmemedir.
Bir adet döngüsünü u ekilde aç klayabiliriz:
Bir adet kanamas ile ba layan di er kanam ile sona eren bir kad n ay 21 gün ile 35 gün aras
normal olarak kabul edilir. Bu de i iklikler kad n her ay gebeli e haz rlayacak ekilde gerçekle ir.
Döllenme olmay nca, o ay rahim içi adet kanmas yla d ar at l r. Adet kanamas nda vücuttan akan
kan kirli kan de ildir.
Adet kanamas n n 3 7 gün sürmesi normal kabul edilir.
Kad n do um uzmanlar n n hastalar n de erlendirmede en önem verdikleri konulardan bir de
adet düzeni ve son adet tarihidir. Çünkü do ru tan ya yönlendirmede adet düzeninin öyküsü yol
göstericidir. Bu nedenle, her kad n adet zamanlar n takip etmeli, en iyisi takvime i aretlemelidir.
Son adet tarihini sorgularken bizim için önemli olan en son görülen adetin ilk günüdür. Son adet
tarihi yan nda; adet süresi,miktar , her zamanki gibi olup olmamas da kad n hastal klar uzman
için öenmlidir.
LK ADET KANAMASI (MENAR )
Adet döneminde hijyen çok önemlidir, bunun için bu dönemde;
_ Adet kanamas nda hijyenik ped, tampon, bez veya pamuk kullan labilir.
_ Adet döneminde kulland m z hijyenik pedleri 4 saatte bir yenisiyle de i tirmemiz gerekir.
_ Adet döneminde du alman n bir sak ncas yoktur.
lk adet kanamas na Menar denir. Bu bir genç k z n yeti kinli e geçi inin önemli ad mlar ndan
biridir. Adet kanamas ba lam bir genç k z n üreme organlar do urganl k özelliklerini kazanm
olur. Adet kanamas bir hastal k ya da kirlilik de ildir.
K z çocuklar nda 10 ya dolay nda di ilik hormonunda art görülür. Bunun etkisiyle ergenlik
dönemine özgü de i iklikler ba lar. Bu ergenlik dönemine özgü belirtilerin ba lamas ndan
yakla k olarak 1 2 y l sonra da ilk adet görülür. Ortalama ilk adet ya ülkemizde 9 12 ya lar
aras ndad r. lk adet kanamas 16 18 ya aras nda olursa buna gecikmi menar ad verilir. 9
ya ndan önce görülmesi de erken olgunla man n belirtisidir.
lk adet ya ailesel, bölgesel ve beslenme ko ullar na göre farkl l k gösterir. Ülkemizde genç k zlar
9-12 ya lar aras nda ilk adet kanamas n ya ar. Bir genç k z 18 ya na kadar adet görmemi se
mutlaka bir hekime ba vurmal d r. lk adet kanamas ndan sonra bazen ayda 2 defa bazen de 3 4
ayda bir kanama görülebilir.
50
GEBEL KTEN KORUNMA
Her kad n n istedi i zaman ve istedi i say da ve sa l kl çocuklara sahip olma hakk vard r. Her
kad n bu hakk n kullanabilmek için gebe kalmak istemedi i zamanlarda do um kontrol
yöntemlerini kullan r.
T bbi Do um Kontrol Yöntemleri:
1. Hormon içeren yöntemler (Kad nl k ve gebelik hormonlar içerirler.) :
51
_ Do um kontrol haplar K
_ Do um kontrol i neleri K
_ Deri alt çubuklar K
_ Do um kontrol haplar kullan l rken al nan di er ilaçlar doktora bildirilmelidir.
_ Emzirmeyen lohusalar do umdan sonra 3. haftada do um kontrol hap kullanmaya ba layabilir.
_ Do um kontrol haplar kulan l rken sigara içilmesi damar hastal klar n artt r r.
_ Do um kontrol hap kullanan kad nlar, her y l kad n do um uzman na muayene olmal d rlar.
2. Mekanik yöntemler :
Acil Durumlar Ve Ertesi Gün Hap :
_ Prezervatif(kondom / k l f) E
_ Rahim içi araç (spiral / Ria) K
_ Sperm öldürücü krem ve köpükler K
_ Diyafram K
_ Süngerler K
_ Kad n kondomu K
3. Cerrahi ve geri dönü süz yöntemler:
_ Tüplerin ba lanmas K
_ Kanallar n ba lanmas E
K: Kad nlar n kulland
do um kontrol yöntemleri
E: Erkeklerin kulland
do um kontrol yöntemleri
Do um Kontrol Haplar :
Hormon içeren bir yöntemdir. Östrojen ve progestoron
ad verilen kad nl k hormonlar n içermektedirler.
Do um kontrol haplar , günümüzde kad nlar taraf ndan
s k kullan lan etkin ve güvenilir bir yöntemdir. Kullan ma
ba lamadan önce doktora ba vurulmal d r. 21 adettir,
baz paketlerde 7 adet de kan hap vardir böylece 28
a d e t o l m a k t a d r. A d e t k a n a m a s n n i l k g ü n ü
kullan lmaya ba lan r ve 21 gün süreyle ara verilmeden
günde bir tablet al n r. 7 günlük aray takiben tekrar
hapa ba lar. Kad n ara verdi i 7 günlük dönemde adet görür. laç kulan rken en öenmli olay günlük
tabletleri unutmamakt r. Çünkü unutuldu unda koruyuculuk etkinli i azal r.
Do um kontrol haplar n kullan rken dikkat edilmesi gerekenler:
_ laca, adetin ilk 7 günü içinde ba lan rsa ba land ay koruma gerçekle ir.
_ Her gün ayn saatte al nmal d r.
_ Ara kanama olursa haplar kesilmez. Tekrarlayan kanamalar olursa ilaç kesilip doktora
ba vurulmal d r.
52
Ertesi gün hap olarak bilinen bu ve yüksek dozlu hormon hap ili kiden sonra 48 saat
içerisinde kullan ld takdirde etki edebilmektedir.
Do um Kontrol
2 gün
neleri:
Hormon içeren yöntemlerdir. Üç ayl k ve bir ayl k çe idi
vard r. Mutlaka doktorun muayenesinden sonra
kullan lmal d r. Ayl k i neler 28 günde bir uygulan r ve
östrojen ile progesteron hormonu yani kad nl k hormonu
içerir. Kullan m n n ilk aylar nda düzensiz kanamalarla
kar la labilinir. Bir ayl k olanlarda ilk i neden 21-28 gün
sonra kanama olur. neler her ay n ayn günü olunur. lk
i neye adet kanamas n n ilk günü ba lan r. Bu durumda
hemen korumaya ba lar. Üç ayl k olanlarda adet görülmez bu normaldir. Ayr ca üç ayl k olan
i neler daha çok emziren anneler için uygun bir seçenektir.
Deri Alt Çubuklar :
Hormon içeren bir yöntemdir. Üst kol iç k sm na derinin alt na minik bir cerrahi
i lem ile yerle tirilir. Mutlaka doktor muayenesinden sonra uygulan r. Sadece
gebelik hormonu içerdi i için yöntem kullan ld sürece adet kanamas olmaz.
Kullanma süresi be y ld r. Daha erken gebelik istendi inde ç kartt r labilir.
Adet kanamas n n ilk günlerinde uygulan r.
Prezervatif (Kondom):
Erkeklerin kulland
bir yöntemdir. Do um kontrolüne
ilave olarak cinsel yolla bula an hastal klardan koruyucu
etkisi de vard r. Hormon içermez. Cinsel ili kiden önce
sertle mi penise tak l r. Meni uç k sm ndaki minik bo lukta
toplan r. Her ili ki sonras nda prezervati n y rt k yönünden
kontrol edilmesi önemlidir. Prezervatif kullan rken
y rt lmalar öncelemek amac yla usulüne uygun bir ekilde
takmak gerekmektedir. Paketinden nazikçe ç kar lan
53
prezervatif t rmak temaslar ndan kaç n larak ucundaki sperm haznesinde hava bo lu u
kalmayacak ekilde tak l r. Her prezervatif sadece bir kez kullan l p at l r.
Rahim çi Araç (Spiral / Ria):
Rahimin içine doktor ya da hem ire taraf ndan yerle tirilen bir yöntemdir. Adet kanamas n n 3
veya 4. günü uygulan r. Esas olarak hormon içermeyen bir yöntemdir ama az say da hormonlu
tipleri de vard r. Plastik (hormon içeren) ve bak r olarak iki çe ittir. deal koruyuculuk süresi bak rl
olanlarda be y l, hormonlu olanlarda bir y ld r. Ç kar lan R A n n yerine hemen bir yenisi
yerle tirilebilir. pi rahim a z ndan hazneye uzar. Ancak erke e dokunmaz ve zarar vermez. Spiral
kullanan kad nlar n y ll k doktor muayenesi olmas gerekir.
Sperm Öldürücü Krem ve Köpükler:
Cinsel ili kiden 15 dakika önce haznenin gerisine (rahim a z na
do ru) kad n taraf ndan yerle tirilir. Erkek ayn zamanda prezervatif
de kullan rsa tamamen koruyucu bir uygulama olur. Bu maddeler
diyafram, sünger ve kad n kondomu kullan rken bu yöntemlerle
birlikte kullan labilir ve gebelikten çok etkili korunma sa lar.
Diyafram, Sünger Ve Kad n Kondomu:
Bu yöntemler rahim a z n n spermlerin geçi ini önleyecek
biçimde kapat lmas d r. Her üçü de kad n taraf ndan uygulan r.
Diyafram, yumu ak kauçuk bir malzemedir ve kullan lmad nda
temizlenip özel kutusunda saklan r. Cinsel ili kiden hemen önce
yerle tirilir ve sonras nda 6 saat ç kar lmaz. Sünger emicidir. Bir
yüzünde ç kartmak için kullan lan ipi olan bir malzemedir. Bu da
cinsel ili kiden hemen önce yerle tirilir ve ili kiden sonra 6 saat
ç kar lmaz. Kullan l p at l r. Kad n kondomu, kad n n rahim a z n
ve hazne içini saran ince erkek prezervati ne benzeyen bir malzemedir. Cinsel ili kiden hemen
önce uygulan r ve hemen sonra ç kar labilir. Her üç yöntem de sperm öldürücü krem ve köpükle
kullan labilir ve daha etkili koruma sa larlar.
Kanallar n Ba lanmas (Vasektomi) :
Erkekte uygulanan bir yöntemdir ve geri dönü süzdür. Cerrahi bir
yöntemdir. Spermlerin meniye ula mas n önler. Sperm üretimi
devam eder ve hormon düzenine bir etkisi yoktur, cinsel hayat
etkilemez. Uygulamadan sonraki bir ay ba ka bir yöntemle
korunmak gerekir.
Geleneksel Do um Kontrol Yöntemleri:
_ Geri çekme
_ Cinsel ili ki s ras nda erke in menisinin kad n n haznesine akmamas için d ar bo almas
_ Emzirme
_ Do umdan sonraki 40 gün annenin gebe kalamayaca dönemdir.
_ 40 günden sonra; e er bebek 2 saatte bir ve her seferinde 20 dakika emiyorsa ve sadece anne
sütü al yorsa kad nda yumurtlama olmaz.
Kad n Sa l
na Zarar Veren Geleneksel Uygulamalar:
_ Sabun tilleri
_ Limonlu pamuk vs..
Bu tür geleneksel uygulamalar;
_ Tehlikelidir, enfeksiyona yol açar, ölüme neden olabilirler.
_ K s rl a yol açabilir.
_ Etkisizdir ve istenmeyen gebeliklere neden olabilir.
C NSEL YOLLA BULA AN HASTALIKLAR
Tüplerin Ba lanmas (Tüp Ligasyonu) :
Kad nda uygulanan bir yöntemdir ve geri dönü süzdür. Cerrahi bir yöntemdir.
Yumurtal ktan yumurtay rahime ta yan tüplerin ba lanmas d r. Yumurtlama
ve adet kanamas devam eder, kad n n hormon düzeninde bir de i iklik olmaz.
Yumurta ile sperm ayn ortama gelemedi inden gebelik olamaz.
54
_ AIDS, Hepatit B, Bel so uklu u, Frengi, Yumu ak ank, Genital uçuklar, HPV, trikomonas
vajinaliz, kandidiyaz gibi yakla k 40 adettir.
_ Vajinal mantarlar cinsel yolla bula an hastal k de ildir.
_ Hastal ta yan kad n n ya da erke in cinsel salg lar ile bula r.
_ Mukoza denilen parlak ve ince iç deriden sa l kl ki iye bula r.
55
Cinsel Yolla Bula an Hastal klar n Belirtileri :
_ A r l a r s z si iller,
_ Vajina çevresi veya peniste uçuklar,
_ Vajinadan veya penisden koyu renkli bol ak nt kesinlikle cinsel yolla bula an hastal k
belirtileridir.
Tedavisi için mutlaka doktora ba vurulmal d r.
Cinsel yolla bula an hastal klar n ço unun tedavisi vard r.
Cinsel yolla bula an hastal klar n ba ka hastal klarla ortak belirtileri;
_ A r l a r s z yaralar,
_ Kas klarda a r l i likler,
_ S k s k idrara ç kma,
_ drar yaparken yanma hissi,
_ Beyaz renkli ak nt ,
_ Ka nt ,
_ Ani kilo kayb cinsel yolla bula an hastal k belirtisi olabilece i gibi ba ka bir hastal k belirtisi de
olabilir (mantar, idrar yollar enfeksiyonu, verem gibi).
A DS, Genital Uçuk, Hepatit B tedavi ile kontrol alt na al nabilen cinsel yolla bula an
hastal klard r.
Cinsel Yolla Bula an Hastal klar tedavi edilmezse neler olur?
_ K s rl k,
_ ç organlarda hasar,
_ Kalp ve damar sisteminde hasar,
_ Nörolojik sistemde hasar,
_ Beyin karaci er gibi organlar ciddi zarar görebilir.
_ Ölüm
_ Cinsel ili kiye girilen di er ki ilere bula t r labilir.
Cinsel yolla bula an hastal klardan korunman n tek yolu prezervatif kullan larak cinsel
ili kiye girilmesidir.
Bel So uklu u ( Gonore ) ve Klamidya Bakterilerine Ba l olu an Enfeksiyonlar:
gonore( erkekte bel so uklu u yapan bakteri ve klamidya ad verilen iki yar bakteri türü, ta y c
erkekten kad na cinsel temasla bula arak kad n n cinsel organlar nda yayg n bir enfeksiyona yol
açabilmektedir. Bu tür hastal klar tüpleri t kay p k s rl a yol açabilirler. Erkeklerde bel
so uklu u ad verilen hastal ktan sorumlu gonore ve yine erkeklerde hastal k yapmayabilir.
Erkekler, sadece ta y c oalbilirler. Kad nda, ilk dönemde s kl kla ak nt ve kas k a r s eklinde
56
belirti verirler. Kad nlar n, bu tür ikayetleri oldu unda, erken tedavi için doktora ba vurmalar
artt r.
Genital Ülser Hastal klar (Cinsel Organlarda Yara): Bu grupta yer alan hastal klar cinsel yolla
bula an ve erkek ile kad nda cinsel bölgede yara (ülser) olu umuyla belirti veren hastal klard r. Bu
grupta en s k genital uçuk hastal (Herpes Simoleks Enfeksiyonu) ve frengi (si liz) görülür.
Herpes Simpleks Enfeksiyonu (Cinsel Bölgede Uçuk Hastal ) : Dudaklarda görülen uçuk
hastal na benzeyen çok say da ve gruplar halinde cinsel bölgede yaralar n ortaya ç kmas d r.
Virüs bir kez vücuda yerle ti inde dönem döenm tekrarlay c enfeksiyonlara yol açar. lk
enfeksiyon oldukça a r l ve ka nt l iken , ikinci ve sonraki enfeksiyonlarda daha ha f belirtiler
gözlenir. Bu enfeksiyon, gebeli in son döenminde ortaya ç kabilir. Bu durumda do um kanal ndan
bebe e bula mas n önlemek için sezaryan do um gerekir.
HPV Ve Rahim A z Kanseri: Human papilloma virus (HPV) ad verilen virüsün (mikrobun) cinsel
temasla üreme bölgesine yerle mesi sonucu de i ik say ve büyüklükteki si illerdir. Virüs vücuda
yerle ti inde zaman zaman tekrarlay c yaralara neden olabilir. Kad nda erke e göre daha s k
belirti verir. Birçok küçük si il bir arada adeta karn bahar and ran bir ekil alabilir. Bu mikrop çok
bula c d r. Gerçek cinsel birle me olmaks z n yaln zca üreme bölgelerinin yak n temas ile bile
bula abilir. Vücudumuzun ba
kl k sistemi HPV ile ba a ç kamad zaman rahim a z dokusunda
de i iklik meydana getirip kansere dönü ebilir. Bu virüsün sessiz bir ekilde bulunma riski
yüksektir. Bu yüzden kad nlar n y lda bir pap-smear testi yapt rmalar gerekir. HPV den a ile
korunabiliriz.
Frengi (Si liz): Frengi etkeni olan mikrop ( Treponema Pallidum ) vücuda girdi inde ank ad
verilen düzgün kenarl , a r s z bir yara olu turur. Bu döenm hastal n tedavisi için en uygun
dönemdir. Tedavi edilmezse bu ülser 6-8 haftada kendili inden kaybolur ancak hastal k
ilerlemeye devam eder. Bir süre sonra kendini çe itli cilt döküntüleri, iç organ bozukluklar yla
gösterebilir. Hastal k, bunu izleyen sürede de iyile mi izlenimi verse de y llar sonra kendini ciddi
kalp-damar hastal klar , sinir hasarlar ve di er iç organ tutulmalar yla gösterir.
Hastal k ne kadar erken tedavi edilirse sekel ve organlarda kal c bozukluk b rakma riski o kadar
dü er.
Gebeli in erken döneminde si lize yakaland
kusuralara yol açabilir.
nda do acak olan bebekte çok ciddi do umsal
Hazne ltihab (Vajinitler): Kad nda olu an hazne iltihab (vajinit) kendini kötü kokulu, kirli
renkte, köpüklü bazen peynir kesi i eklinde olabilen ak nt yla birlikte, ka nt , idrar yaparken
yanma, ili kiden sonra kanam eklinde belli eder. Bunun tek olu ma yolu cinsel ili kiyle bula ma
de ilidr. Gebelik, do um kontrol hap kullan m , kontrolsüz kalm eker hastal gibi etkenlere
57
ba l olarak da olu abilirler. Di er türleri de ( Trikomonaslara ba l vajinitler) temiz olmayan
ko ulardan (umumi tuvaletler, havuzlar, ortak iç çama r kullan m ) bula abilir.
_ Kürtaj yaln zca ve ancak Kad n Hastal klar ve Do um Uzman nca uygulan r. Yap lan kürtaj i lemi
gizli kal r.
Hepatit B ( Sar l k ): Bu hastal k da cinsel yolla ve aile içi yak n temasla bula abilen bir virüs
hastal dr . Bir aile bireyinde enfeksiyon ya da ta y c l k saptand nda, ba ta e olamk üzere
di er aile bireyleri de risk alt ndad r ve gerekli tetkikler yap ld ktan sonra a lanmal d r.
Günümüzde bebeklere ve di er duyarl bireylere rutin olarak Hepatit B a s uygul anmaktad r.
Not: Ülkemizde dü ük ilac ( RU-486 ) kullan lmamaktad r. Dünyan n ço u ülkesinde ( geli mi
olan ülkeler dahil) ve bizde kürtaj i lemi, a a da anlat lan vakum tekni i ile uygulan r.
AIDS: Acqu red Immune De ciency Syndrome kelimelerinin ba har erinden olu turulmu bir
kelimedir. Edinilmi mmun Yetmezlik Sendromu ad verilen bu hastal k HIV ( Human Immune
De ency V rus ) ad verilen virüsün cinsel ili ki, virüsü ta yan kan n nakledilmesi, virüsü ta yan bir
hastan n vücut salg lar yla temas ile geçebilir. Virüsün temel hede ba
kl k sistemidir.
Ba
kl k Sistemi Nedir? : Vücudumuzun içinde ba
kl k sistemi ad verilen güçlü bir savunma
mekanizmas vard r. Ba
kl k sistemi insano lunu mikrop diye tan mlanan, enfeksiyona yol
açabilen virus, bakteri, mantar ve parazit gibi mikroorganizmalar n zarar verici etkilerine kar
korur.
Nas l ler? : AIDS, ba
kl k sistemini zay at r veya etkisiz hale getirir. Bu da çe itli f rsatç
enfeksiyonlar n ve belli kanser türlerinin ortaya ç kmas na nende olur. lk temastan kanda virusun
saptanmas na kadar geçen süre 6 ay kadar uzun, ilk belirtilerin ortaya ç kmas na kadar geçen
süre ise 10 y l kadar uzun olabilir.
Nas l Korunurum?: Her cinsel yolla bula an hastal k da oldu u gibi cinsel ili kide prezervatif
kulln larak cinsel ili kiye girilmelidir.
Günümüzde AIDS hastalar n n tam olarak ifaya kavu malar mümkün olmamakla beraber
virüsün yay lmas n k smen durduran, f rsatç enfeksiyonlar n tedavisinde ba ar yla uygulanan
çok say da ilaç yard m yla AIDS hastalar n n ya am süreleri artmaktad r.
Dikkat: Gebelik testi ister pozitif ister negatif olsun, asla söktürücü i ne gibi yöntemlerle kendi
kendinize ba vurmay n. Bu ilaçlar n gebelik durumlar nda i e yaramalar t bben mümkün de ildir.
_ lk hamilelikte uygulanan kürtaj sonras nda bir daha hamile kal nmaz
bu yaln zca bir
hurafedir. Dikkatli ve vakumla uygulanan bir kürtaj kad n n genital sistemine zarar vermez.
Gebelik haftas ultrasonla belirlendikten sonra dikkatli bir kad n do um muayenesi yap l r. Kürtaj
i lemi gebeli in 10. haftas na kadar yap l r (yasal olarak).Hazne ( vajina) ve rahim a z
bakterilerden ar nd rmak amac yla dezenfekte edilir. Sonra rahim a z n sabitlemek için plastik bir
alet hazneden (vajinadan) yerle tirilir. Rahim a z , enjekte edilen ilaçla uyu turulur. Daha sonra
hastan n durumuna göre kürtaj, genel anestezi alt nda yap labilir.
Daha sonra çok ince plastik kanüller rahim a z ndan rahim içine ittirilir. Kanül yerle tirildikten
sonra kanüle bir enjektör ili tirilir. Enjektörde olu an vakum yard m yla rahimin içi vakumla
bo alt l r.
Rahimin içi tümüyle bo alt ld ktan sonra kanül ç kart l r, di er tüm aletler ç kar l r ve hastan n 10
dakika istirahati sa lan r.
Tüm bu kürtaj i lemleri 6. gebelik haftas na kadar olan gebeliklerde 5 dakika,6 ile 10 aras olan
gebeliklerde 5-15 dakika sürer. Bu süre Kad n-Do um uzman n n çal ma süresidir. Genel anestezi
uyguland nda hastan n uyumas , i lemin yap lmas ve hastan n kendine gelmesine 20-40
dakika eklenmelidir.
Kürtaj i lemi sadece istenmeyen gebeliklerde de il rahim içindeki baz hastal klardan dolay da
uygulanabilir.
KÜRTAJ
Sa l k E itmeni Gamze Karada Koç
Evli olmayan ve 18 ya n üzerinde olan kad nlar kürtaj konusunda kendi isteklerine göre hareket
etmelilerdir.
_ Yasal Tahliye ad ndan da anla laca
yasal ve ça da bir hakt r.
58
gibi ülkemizde re it kad nlar m za tan nm
tümüyle
Kaynak
Bedenlerimiz Biziz / Our Bodies Ourselves kitab Türkçe Çeviri ve Adaptasyon Çal mas ndan
al nt lanarak haz rlanm t r.
59
BSV Gev eme Egzersizleri
BDP Mustafa Kemal Temsilcili i
BSV Ergenlik ve Ba ml l k Semineri
60
BSV Kad n Sa l
Semineri
61
çerenköy Pir Sultan Abdal Derne i
Kay da
62
Ata Evi
Kürecikliler Derne i Kad na Yönelik iddet
Sancaktepe BDP Yasal Haklar m z Semineri
63
SHP Kad n ve Gençlik Merkezi
Sar gazi Cemevi
64

ne yapmalı, nasıl yapmalı?

Transkript

Benzer belgeler

Made in Turkey/Italy

The Holy See