Miyaz ve Uyuz Etkenleri KUK S

Transkript

Miyaz ve Uyuz
etkenleri
Prof. Dr. Salih KUK
Erciyes Üniversitesi
Tıp Fakültesi
T.Parazitoloji AD.
3
AMAÇ ve ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Miyaz sinekleri ve genel özellikleri
Myiazis
Maggot Terapi
Sarcoptes scabiei hominis ve genel özellikleri
Uyuz hastalığı
Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S
03.03.2016
4
Miyaz sinekleri ve Myiasis
03.03.2016
5
Miyaz Sinekleri
Calliphoridae
: Calliphora (mavi-yeşil)
Sarcophogidae
: Sarcophaga (boz)
Oestridae
: Oestrus, Dermatobia
Hypodermatidae : Hypoderma (büvelek)
Gastrophylidae
: Gastrophylus
03.03.2016
6
Erişkinlerin Yapısı
 Miyaz sinekleri renkli sineklerdir.
 Erişkinleri farklı büyüklüğe sahiptir;
2-4 mm. olanları veya 10-15 mm. yi bulanları
vardır
03.03.2016
7
Miyiasis Sinekleri, Hayat Döngüsü
03.03.2016
8
Yumurtaların ve Larvaların Yapısı
Yumurtaları:
 Küçük (birkaç mm)
 Beyazımsı renkte, silindirik oval yapılardır.
 Yumurtalar sineğin cins ve türüne göre
farklı ortamlara bırakılırlar
03.03.2016
9
Yumurtaların ve Larvaların Yapısı
Larvalar;
 Başsız ve ayaksızdır.
 Büyüklüğü larval döneme göre değişir.(1-2 mm’
den 1-1.5 cm’ye kadar).
 Vücut 12 parçadan oluşur.
 Ön uçları ; ince, arka tarafları; daha geniş çaplı,
silindiriktir
 Baş parçasında; bir çift ağız çengeli veya dudak
skleriti bulunur.
 Görünümleri ayırıcı tanıda kullanılır.
03.03.2016
10
03.03.2016
11
03.03.2016
12
Myiasis
Diptera takımındaki bazı sineklerin larvalarının canlı insan veya
hayvanların doku ve organlarında yerleşmesiyle oluşan
hastalığa miyaz denir.
Myiasis’te larvalar;
Sağlam veya yaralı deri, vücut boşlukları ve
duyu organlarında yerleşerek hastalık yaparlar.
03.03.2016
13
Yerleştiği Doku Ve Organlara Göre Miyazlar
Sağlam deri ve deri altı miyazı:
 Deri ve iç organlar larva migransı şeklinde
görülür.
 Helmintlerde görülen gibi seyredebilir.
03.03.2016
14
Yara miyazı (travmatik miyaz):
 Hasta bakımının iyi olmadığı durumlarda görülür.
 Miyaz sinekleri yaraya ya yumurta ya da larva
bırakırlar
 Yaranın yerine, miyaz etkeninin
cins ve türüne göre ciddi
komplikasyonlara yol açabilir
03.03.2016
15
Göz miyazı (ophtalmomyiasis):
 Sinek larvasının gözde yerleşmesine bağlı olarak
görülür.
 Bazı larvalar gelişirken gözü tamamen harap
edebilirler.
 Göz miyazı iç ve dış göz miyazı olarak ayrılır.
 İç göz miyazında ; etken Hypoderma
türlerinin larvaları iken,
 Dış göz miyazında; yurdumuzda en sık
etken Oestrus ovis larvalarıdır
03.03.2016
16
Göz miyazı (ophtalmomyiasis):
 Larvalar göze, konjonktivaya
püskürtüldükten sonra gözde ;
 Yanma
 Fotofobi
 Kaşıntı
 Şişme
 Ağrı
 Kızartı
 Ödem
Enükleasyona sebep olan vakalar vardır.
03.03.2016
17
Burun miyazı (nasomyiasis):
 Burun boşluğu veya ek olarak sinüsler
ve farinkste istila edilmiştir
 Wohlfahrtia ve Oestrus larvaları
etkendir
 Burunda kaşıntı, rahatsızlık, yüzde
şişme, baş ağrısı, ateş görülür
 Zamanında önlem alınmazsa ölüme yol
açabilir
03.03.2016
18
Kulak miyazı:
 Çoğunlukla burun miyazı sonucu gelişir
 İşitme kaybı, ağrı, çınlama olabilir
 Orta kulaktan beyine geçen larvalar
ölüme neden olabilir
03.03.2016
19
Anüs ve vajina miyazı:
 Hematüri, disüri, karnın alt kısmında ağrılar olabilir.
Gastrointestinal miyaz:
 Yalancı miyaz olabileceği gibi hakiki miyaz
da olabilir.
 Hakiki miyaz diyebilmek için larvaların
bağırsaktan canlı olarak çıkması gerekir
 Hakiki miyazda, mide barsak bozuklukları,
bulantı, kusma ve baş ağrısı olabilir;
çocuklarda epilepsi nöbetleri görülebilir
03.03.2016
20
Miyaz Tanısı
Klinikte ;
 Açık lezyonlarda, kulak, burun gibi yerlerde
larvayı görünce ‘miyaz’ tanısı konulur.
Fakat etkenin kesin tanısı laboratuar
çalışmasına dayanır.
03.03.2016
21
Tanı
Etkenin kesin tanısı
 Bunun için ; larvaları zedelemeden bulundukları
yerden almak ve kaynama noktası gelmiş suya
atarak tespit etmek gerekir
 Tespit edilen larva daha sonra %70’ lik alkol
çözeltisine konulur.
 Tanı genellikle 3.dönem larvasının arka
kısmındaki yapılar değerlendirilerek konulur.
03.03.2016
22
Tedavi
 Miyazın tedavisinde amaç, dokuları zedelemeden
ve derinlere kaçmasına meydan vermeden larvaları
bulundukları yerden çıkarmaktır.
 Göz miyazında; %3 lük kokain kullanmak larvaları
bulundukları yerden çıkarmakta yardımcı olur.
 Deri larva migransında; larvaların bulunduğu
düşünülen yere yağ, parafin, kloroform veya
eter damlatılarak larvaların yüzeye gelmesi
sağlanır.
 Nasomyiasis’ te; larvaların hareketini durdurmak
için hastaya kloroform koklatılabilir.
03.03.2016
MİYAZ SİNEKLERİNİN TEDAVİDE
KULLANIMI
24
MAGGOT TERAPİ
 Larva tedavisi
 Maggot debritman tedavisi
 Terapotik Miyaz
 Biyocerrahi
 Biyocerrahi Depritman
Lucilia sericata sineğinin steril larva ve
pupalarının tedavide kullanılması
03.03.2016
25
MDT Tarihçesi
 Mayalar ve Avustralya aborjinler gibi eski
topluluklar
 Larval tedaviye dair ilk yazılı bilgi ;Ambroise
Pare, Fransa'da, baş cerrah olan Pare, 1557
yılındaki savaşta
 Baron DJ. Larrey 1829'da, Napoleon'un askerleri
arasında cerrah subay
 1920-1930’lardan itibaren ABD’de kronik yaralar
ve osteomiyelit tedavisinde kullanılmaya
başlanmıştır.
03.03.2016
26
MDT Tarihçesi
 1990’ların başında ABD’de
 1995’den itibaren ; Kanada, Avustralya,
İngiltere, Almanya, İsviçre, İsveç, Finlandiya,
Fransa, Avusturya, Danimarka, Ukrayna,
Hollanda, Mısır, Tayland ve İsrail’ gibi 20’den
fazla ülkede
 Sadece İngiltere’de beş yıllık bir dönem
içerisinde 600 merkezde 8000 MDT
uygulanmıştır.
03.03.2016
27
MAGGOT TERAPİ
Endikasyonları
 Bası ülseri
 Post-operatif yaralar
 Diyabetik ayak ülseri
 Travmatik iyileşmeyen yaralar
 Osteomylit
 Yanıklar
 Vasküler ülserler
 Ülseratif deri kanserleri
03.03.2016
28
L.Sericata Larvalarının Etki Mekanizması
1. Nekrotik dokuları debride etmek
2. Yarada dezenfeksiyon ve sterilizasyon
sağlamak
3. Yara iyileşimini stimüle etmek
03.03.2016
Sarcoptes scabiei hominis
ve
Sarcoptik Uyuz
29
03.03.2016
30
 İnsana tamamen uyum gösteren, bütün
hayat dönemlerini insanın derisi içinde
geçiren, allerji ve kaşıntılı deri lezyonu
oluşturan akarcıklardır.
 İnsanda oluşturdukları hastalığa “Uyuz” veya “Gale”
denir
03.03.2016
31
Sarcaptes scabiei hominis Morfoloji
 S. scabiei hominis çıplak gözle zorlukla
görülebilir
 Dişileri (yaklaşık 0.3 mm) erkeklere (yaklaşık
0.2 mm) oranla daha büyüktür
 Kirli beyaz renkte, yarı saydam, oval
biçimlidirler.
 Beyaz renkli olan yumurtaları oldukça büyük
boyuttadır : 0.1 mm x 0.15 mm
 Ömürleri genellikle 1-1,5 ay kadardır.
03.03.2016
32
 İnsan S.scabiei hominis’in
tek konağıdır.
 Parazit tüm hayat dönemlerini
insanın derisinin içinde oyduğu
birkaç mm ile 3-4 cm arasında
değişen sillon denilen tünellerde
geçirir.
03.03.2016
33
 S. scabiei hominis tüneli açarken
parçaladığı doku ile beslenir, fakat
kan emmez.
 Genellikle eller, parmak araları, bilek
ve dirseklerin iç yanı, koltuk altına
yakın yerlerde, göbek çevresinde
yerleşirler.
03.03.2016
34
Hayat Döngüsü
 Hayat döngüsünde; yumurta -larva -nimf-erişkin dönemleri
vardır.
 Döllenmiş dişi deriye girdikten sonra tünel içine günde 2-4
arası yumurta bırakır.
 Yumurtadan çıkan larvalar olgunlaşmak için deri yüzeyine
çıkar.
03.03.2016
35
Hayat Döngüsü
 Larvalar deri yüzeyinde nimf
evresine geçer.
 Nimf, evresinden sonra gömlek
değiştirenlerden erkek,
 2.nimf evresinden sonra gömlek
değiştirenlerden ise dişiler
oluşur.
 Dişiler çiftleşene kadar hareket
etmez, çiftleştikten sonra tünel
kazmaya başlarlar.
03.03.2016
36
Epidemiyoloji
 Uyuz her yaşta her toplulukta görülebilen ev
ve aile içi hastalığıdır.
 Toplu yaşanan yerlerde, doğal afet ve savaş
zamanlarında hızla yayılır.
 Sporadik olgular şeklinde veya salgınlar
halinde görülür.
 Yurdumuzda da hemen her yörede zaman
zaman uyuz epidemileri görülmektedir.
03.03.2016
37
Epidemiyoloji
 Uyuz bulaşıcı bir hastalıktır
 Parazit kaynağı; uyuzlu insanlardır.
 Parazitin enfektif formu; yeni
dişiler, larva ve nimf formlarıdır.
döllenmiş
 İnsandan insana
tokalaşma, elbise ve
çamaşırların ortak kullanımı, cinsel ilişki, aynı
yatakta yatmakla bulaşır.
 Bulaştırıcılık hastalık boyunca devam eder.
03.03.2016
38
İmmunolojisi
 S. scabiei hominis’e karşı insanda özgül bir humoral ve
hücresel bağışıklık gelişmektedir.
 İmmun yanıt ; uyuzdan kurtulmada ve parazitozun
sınırlandırılmasında rol oynamaktadır.
 Vücut parazitten kurtulsa da hastalık belirtileri,
deride kalan parazit antijenleri nedeniyle devam
edebilir.
 Parazit derinlere inmiş ve antijeni uzun süre o
bölgede kalmışsa Nodüllü uyuz denilen tip görülür.
 Eğer kişinin immunolojik yanıtı yetersiz ise bu kez
hiperkeratozlu Norveç uyuzu tipi görülür.
03.03.2016
39
Klinik Belirtiler ve Patoloji
 Uyuzda kuluçka süresi ilk bulaşmada 2-3
hafta, yineleyen bulaşmalarda ise çok daha
kısadır.
Kaşıntı, incimsi veziküller (vezikül perle)
ve uyuz izleri (sillon) uyuzun en temel 3
belirtisidir.
 Parazitin yerleştiği yerlerde şiddetli
kaşıntı ve deri bozuklukları görülür.
03.03.2016
40
Klinik Belirtiler ve Patoloji
 Kaşıntı; parazitin deri içinde açtığı
tünellerde açıkta kalan sinir uçlarının
uyarılmasına ve parazitin metabolik
artıklarına karşı gelişen allerji nedeniyle
oluşur.
 Kaşıntı özellikle geceleri artar
03.03.2016
41
Norveç Uyuzu
 Uyuzun ağır geçirilen formudur.
 Scabies crustosa veya kabuklu uyuz
olarak da bilinir.
 Down sendromu gibi kaşıntıyı
iyi algılayamayan mental,
nörolojik bozukluğu olanlarda
veya bağışıklığın baskılandığı
durumlarda bu klinik tablo
gelişir.
03.03.2016
42
Norveç Uyuzu
 Deri lezyonları yaygın, hiperkeratotik, kabuklu
nodüller veya plaklar şeklindedir.
 Normalde uyuzlu bir hastada 5-10 arası
etken bulunduğu halde bu hastalarda
milyonlarca etken bulunabilir.
03.03.2016
43
Tanı ve Tedavi
 Klinik tanıda en önemli bulgu incimsi
veziküller,
 Özellikle geceleri artan kaşıntıdır. Bu
veziküllerin içinde parazit bulunur.
 Ayrıca “uyuz izleri” (sillon) denilen ve
içlerinde parazitin çıkartıları ve
metabolik artıkları bulunan yapılar da
tanıda önemlidir.
03.03.2016
44
Tanı
 Parazitolojik tanı amacıyla incimsi veziküllerden,
uyuz izlerinde iğneyle kanatmadan bisturi
yardımıyla kazıntı alınır.
 Kabuklar %5 lik KOH içinde eritilir, lam-lamel
arasında incelenir ve parazit aranır.
Tedavi
 %5 Permethrin ile tedavi edilir
03.03.2016
45
Diğer Uyuz Tipleri Ve Etkenleri
Arpa Uyuzu: Pyemotes ventricosus
Çalılık Uyuzu: Trombiculidae
Folikül Uyuzu: Demodex folliculorum
03.03.2016
46
Demodex folliculorum, D. brevis :
 Daha çok yüzde kıl folliküllerinde bulunur
 İnsanda en sık rastlanan kalıcı ektoparazit
 İnsan tek konak
 En çok sebaseöz bezlerin çok sayıda olduğu;





nazal deri follikülleri,
burun üstünde,
yanak,
alın,
peroral bölgede
03.03.2016
47
ÖZET
 Miyaz sinekleri ve oluşturduğu
hastalıklar
 Uyuz hastalığı, etken, özellikleri ve
tanısı
 Maggot terapi
03.03.2016
48
KAYNAKLAR
KAYNAK KİTAP
Saygı’nın Temel Tıbbi Parazitoloji’si.
Süleyman YAZAR, Salih KUK,
Özlem MİMAN, Gülendame SAYGI
Erciyes Üniversitesi Yayınları No:206. Kayseri,
2016.
DERS NOTLARI
http://parazitoloji.erciyes.edu.tr/
03.03.2016

Miyaz ve Uyuz Etkenleri KUK S

Transkript

Benzer belgeler

Prospektüs ve

Mikrobiyolojiye Giriş

Ruminant Parasitic Diseases and Treatment Methods at Folklore of

2008 Basım • 2490 sayfa

Slayt 1 - Erciyes Medical Parasitology

Blastocystis hominis ve Bağırsak Hastalıkları

Kütahya`da Parazitoloji Laboratuvar Sonuçlarının 15 ve Üzeri Yaş

OLGULARLA KLİNİK PARAZİTOLOJİ

Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama

Blastocystis hominis Fırsatçı Bir Patojen mi?

Stomoxys (Diptera, Muscidae) - Kocatepe Veterinary Journal