Bilgisayar Kullananlarda Mesleki Kas İskelet Hastalıklarından

Bilgisayar Kullananlarda Mesleki Kas İskelet Hastalıklarından

DERLEME REVIEW
Bilgisayar Kullananlarda Mesleki
Kas Ýskelet Hastalýklarýndan
Korunma ve Ergonomi
Prof. Dr. Emel Özcan, Dr. Sina Esmaeilzadeh, Dr. Nalan Bölükbaþ
Ýstanbul Üniversitesi, Ýstanbul Týp Fakültesi, Fiziksel Týp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalý
ÖZET
Son yýllarda bilgisayar kullananlarda ergonomi
eðitimi ve ergonomik iyileþtirmeleri kapsayan
programlarýn etkinliði konusunda çalýþmalar hýz
kazanmýþtýr
.
Bu derlemenin amacý bilgisayar kullananlarda
MKÝH'nýn sýklýðý, risk etkenleri ve ergonomi eðitimi ve ergonomik giriþimlerin etkinliði konusunda
literatürü gözden geçirmek ve kanýta dayalý veriler
sunmaktýr.
Son 20 yýlda çalýþan popülasyonda bilgisayar
kullanýmýndaki hýzlý artýþ, bilgisayar kullanýmýna
baðlý geliþen mesleki kas iskelet hastalýklarý (MKÝH)
sorununu beraberinde getirdi. Bilimsel çalýþmalarda
bilgisayar kullananlarýn, iþ yerindeki fiziksel ve
psikososyal risk etkenlerine baðlý olarak geliþen
aðrýlý ve sakat býrakabilen kas iskelet hastalýklarý
için yüksek risk altýnda olduðu gösterilmiþtir. Öncelikle boyun ve üst ekstremiteler, daha az sýklýkla
bel ve sýrtý tutan bu hastalýklar, verimliliði azaltarak, yüksek iþ günü kaybý ve sigorta tazminatlarýna
neden olarak ekonomiyi de olumsuz etkilemektedir.
• Anahtar Kelimeler: Mesleki kas iskelet hastalýklarý, bilgisayar kullananlar, korunma, ergonomi.
Nobel Med 2007; 3(1): 12-17
MEDICUS
NOBEL
NOBEL MEDICUS 07
12
|
CÝLT: 3, SAYI: 1
from reduced productivity, high working days loss and
increased claim costs.
ABSTRACT
WORK RELATED MUSCULOSKELETAL
DISORDERS AND THERAPY
In recent years, there was a rapid increase in the number
of studies about the efficacy of ergonomic programs
including training and interventions.
Due to rapid increase in the number of computer users
among working population in the last 20 years, there
is a dramatic increase in work-related musculoskeletal
disorders (WMSDs). In scientific studies, it has been
demonstrated that computer users are at increased risk
of various painful and disabling musculoskeletal disorders
(MSD) because of physical and psychosocial risk factors.
Neck and upper extremities are more commonly affected
than the lower and upper back in computer users.
WMSDs have unfavorable economic outcomes, resulting
The aim of this paper is to review literatures about
the prevalence of WMSDs and risk factors, the efficacy
of ergonomic training and intervention and to present
evidence-based findings.
• Key Words: Work-related musculoskeletal diseases,
computer users, prevention, ergonomics. Nobel Med 2007;
3(1): 12-17
GÝRÝÞ
Bu derlemenin amacý bilgisayar kullananlarda mesleki
kas iskelet hastalýklarýnýn sýklýðý, risk etkenleri,
hastalýk ve sakatlýktan korunma eðitimi ve ergonomik
giriþimlerin etkinliði konusunda literatürü gözden
geçirmek ve kanýta dayalý veriler sunmaktýr.
Kaslar, tendonlar, diskler ve diðer yumuþak dokularý
tutarak kalýcý aðrý, rahatsýzlýk ve özürlülük ile seyreden
mesleki kas iskelet hastalýklarý, iþe baðlý sakatlýðýn
en önde gelen nedenlerindendir. Endüstrileþmiþ ülkelerde, mesleki kas iskelet hastalýklarý, meslek hastalýklarýnýn %50'sinden fazlasýný oluþturmaktadýr.1-3
BÝLGÝSAYAR KULLANIMI
Son yirmi yýlda çalýþanlar arasýnda bilgisayar
kullananlarýn sayýsýnda belirgin artýþ saptanmýþtýr.
1997'de ABD'de tüm evlerin %37'sinde bilgisayar
bulunduðu ve yetiþkinlerin yaklaþýk yarýsýnýn iþinde
bilgisayar kullandýðý bildirilmiþtir. Dünya Saðlýk
Örgütü 1998'de tüm dünyada 150 milyon bilgisayarýn
kullanýmda olduðunu belirtmiþtir.9 1989'da Ýsveç'te
iþyerinde %30 bilgisayar kullanýmý varken bu rakam
2001'de %65'e kadar yükselmiþtir.10 Avrupa Birliði
ülkelerinde çalýþanlarýn %19'u iþ saatlerinin tümünde
veya büyük bir kýsmýnda bilgisayar kullanmaktadýrlar.11 Ýþ yerlerine bilgisayarýn girmesi, iþ organizasyonlarýnda deðiþikliklere ve yeni risk etkenleri ve hastalýklarýnýn geliþimine sebep olmaktadýr. Geliþen sorunlar,
insan saðlýðýný ve ülke ekonomilerini olumsuz yönde
etkilemektedir.6 Öncelikle boyunu, omuzlarý, el bilekleri, elleri ve dirsekleri, daha az sýklýkla sýrt ve
beli tutan bu hastalýklar bilgisayar kullananlarda
yaygýn olarak görülmektedir. Bilgisayar kullananlarda
mesleki kas iskelet hastalýklarý dýþýnda halsizlik,
yorgunluk, baþ aðrýsý, göz zorlanmasýna baðlý yakýnýmlar
ve emosyonel sorunlar da görülür.8 Dünya Saðlýk
Örgütü ve ABD Çalýþma Bakanlýðý, yoðun bilgisayar
kullanýmýnýn mesleki kas iskelet hastalýklarýna neden
olduðunu ve bu hastalýklarýn sýklýðýnýn ve maliyetinin
dramatik olarak arttýðýný bildirmektedir.12
Ýþ yerinde ani tek bir hareketten ziyade tekrarlamalý,
zorlamalý hareketlerin ve yanlýþ vücut mekaniklerinin
kullanýmýnýn birikimli etkisine ve yetersiz ergonomik
koþullara baðlý oluþan mesleki kas iskelet hastalýklarýnýn
en sýk görülenleri bel aðrýsý, boyun ve üst ekstremite
hastalýklarýdýr.4
Günümüzde iþ yerlerinde bilgisayar kullanýmýnýn
hýzla artmasý çalýþanlarda bilgisayar kullanýmýna baðlý
geliþen mesleki kas iskelet hastalýklarý sorununu
beraberinde getirdi. Bilgisayar kullananlarda klavye
kullanma, veri girme, "mouse" týklatma gibi tekrarlamalý
hareketler, statik pozisyonda duruþ, vücudun yanlýþ
pozisyonlarda kullanýmý ve iþ yerinin yetersiz ergonomik
koþullarýna baðlý geliþen ve sakat býrakabilen mesleki
kas iskelet hastalýklarý ayrý önem kazandý. Önceki
yýllarda mesleki kas iskelet hastalýklarý sadece endüstri
çalýþanlarýnýn sorunu olarak kabul edilirken, son yýllarda ofis çalýþanlarý ve bilgisayar kullananlarýn da
bu hastalýklar için yüksek risk altýnda olduðu gösterildi.5-8
Ülkemizde ise bilgisayar kullananlarda mesleki kas
iskelet hastalýklarýnýn sýklýðý, risk etkenleri, iþ günü
kaybý, maliyeti, korunma eðitimi ve ergonomik
giriþimlerin etkinliði konusunda çalýþmalar çok az
sayýdadýr.
NOBEL MEDICUS 07
|
Bilgisayar kullananlarda mesleki kas iskelet hastalýk-
CÝLT: 3, SAYI: 1
13
Bilgisayar
Kullananlarda Mesleki
Kas Ýskelet
Hastalýklarýndan
Korunma ve Ergonomi
"mouse"un yüksekliðinin ve kullanýmýnýn çalýþana
uygun olmamasý, aydýnlatma ve sýcaklýðýn yetersiz
olmasý gibi etkenlerdir.
c. Psikososyal risk etkenleri: Ýþ memnuniyetsizliði,
iþ monotonluðu, yetersiz denetçi ve iþ arkadaþý
desteði, aðýr iþ yükü, sorumluluðu ve baskýsý
altýnda çalýþma, yetersiz iþ organizasyonu gibi
etkenlerdir.
2- Kiþisel Risk Etkenleri: Mesleki kas iskelet
hastalýklarý oluþumunda cinsiyet, yaþ, kondisyon
ve sigara içimi gibi kiþisel etkenlerdir.
larýnýn prevalansý ve risk etkenleri çoðunlukla kesitsel
tasarýmlý çalýþmalar ve kendi bildirimli anket sorgulama
formlarýyla subjektif deðerlendirmeler ile yapýlmýþtýr.
Son yýllarda az sayýda longitudinal çalýþma ve gözleme
ve klinik deðerlenmeye dayalý araþtýrmalar yapýlmýþtýr.13
SIKLIK
Mesleki üst ekstremite kas iskelet hastalýklarýnýn
sýklýðý son yýllarda dramatik bir artýþ göstermektedir.12
Finlandiya'da, bilgisayar kullananlarda boyun aðrýsý
prevalansý %34 olarak tespit edilmiþtir. ABD'de
yapýlan prospektif bir çalýþmada da boyun ve omuz
gibi kas iskelet sistemine ait yakýnma insidansý yýlda
100 kiþide 58 olarak bulunmuþtur ve bilgisayar
kullananlarda boyun ve omuzda kas iskelet sistemine
ait yakýnma prevalansý %10-62 olarak saptanmýþtýr.10
Risk Etkenleri Konusunda Literatürün Gözden
Geçirilmesi
Tekrarlamalý hareketler (Bergqvist ve ark., 1995;
Jensen ve ark., 1998; Putz-Anderson, 1988; Yu ve
Wong, 1996), yanlýþ klavye pozisyonu (Bergqvist ve
ark., 1995 a,b; Faucett ve Rempel, 1994), ön kolun
desteklenmesi (Bergqvist ve ark., 1995), yetersiz
mola (Bergqvist ve ark., 1995; Putz-Anderson, 1988),
uzun süre klavye kullanýmý (Bernard ve ark., 1994;
Faucett ve Rempel, 1994; Matias ve ark., 1998;
Polanyi ve ark., 1997), "mouse" kullanýmý (Fogleman
ve Brogmus, 1995; Jensen ve ark., 1998; Karlquist
ve ark., 1996), iþ yeri düzeninde yetersizlik (Matias
ve ark., 1998; Yu ve Wong, 1996) ve postür
bozukluðu (Bergqvist ve ark., 1995; Matias ve ark.,
1998; Putz-Anderson, 1988; Saito ve ark., 1997; Yu
ve Wong, 1996) gibi etkenler, bilgisayar kullanýmýna
baðlý üst ekstremite kas iskelet hastalýklarý için risk
faktörü olarak kabul edilmiþtir.16
Sýklýk konusunda literatürün gözden geçirilmesi:
Çeþitli ülkelerde bilgisayar kullananlarda mesleki
kas iskelet hastalýklarýnýn risk etkenleri konusunda
kesitsel ve kohort çalýþmalar gözden geçirildiðinde
prevalansýn %50 civarýnda olduðu ve mesleki kas
iskelet hastalýklarý ile iþ postürü, günlük bilgisayar
kullaným süresi, veri girme, "mouse" týklatma sýklýðý
ve bazý psikososyal risk etkenleri arasýnda iliþki
olduðu gösterilmiþtir.4,14
Gerr ve ark. yeni iþe alýnan ve haftada 15 saatten
fazla bilgisayar kullanan 632 kiþiyi prospektif olarak
3 yýl izleyerek kas iskelet hastalýðý ve yakýnmalarýnýn
sýklýðý yönünden araþtýrmýþtýr. Yeni iþe baþladýktan
sonraki ilk yýl içinde çalýþanlarýn %50'sinden fazlasýnda
üst ekstremite yakýnmalarýnýn görüldüðü, bunlarýn
büyük çoðunluðunda spesifik rahatsýzlýk bulunduðu
belirlenmiþtir.9
Marcus ve ark. yeni iþe alýnan bilgisayar kullanan
632 kiþide postür ile boyun ve üst ekstremite hastalýklarý arasýndaki iliþkiyi prospektif bir çalýþmayla
araþtýrmýþlar ve mesleki kas iskelet hastalýklarý riskinin spesifik oturma postürlerini saðlamayla azaltýlabileceði sonucuna varmýþlardýr.4
Woods V Ýngiltere'de bilgisayar kullanan 129 kiþilik
grupta sorgulama formuyla kas iskelet yakýnmalarýnýn
sýklýðýný araþtýrmýþ ve prevalansý %86 olarak tespit
etmiþtir. Boyun aðrýsý prevalansý %58 ile en yaygýn
yakýnma olarak belirlenmiþtir.15
Yapýlan bir diðer çalýþmada Demure ve ark. Dünya
Bankasýnda çalýþan 273 bilgisayar kullanýcýsýnda iþ
istasyonunun ergonomik özellikleri ve mesleki kas
iskelet hastalýklarý iliþkisini araþtýrmýþtýr. Boyun ve
omuz rahatsýzlýðýyla 7 saatten fazla bilgisayar kullanma, iþi üzerinde daha az kontrol, 40 yaþýndan
büyük olma ve az sayýda mola verme arasýnda iliþki
olduðu saptanmýþtýr. Ayrýca bu çalýþmada el ve el
bileði rahatsýzlýðýyla 7 saatten fazla bilgisayar kullanýmý, düþük iþ memnuniyeti, kötü pozisyon arasýnda
ve bel aðrýsýyla 7 saatten fazla bilgisayar kullanma
arasýnda da iliþki bulunduðu gösterilmiþtir.17
RÝSK ETKENLERÝ
Mesleki kas iskelet hastalýklarý risk etkenleri iþle
ilgili ve kiþisel olarak ikiye ayrýlmaktadýr:4,5,14
1- Ýþ Ýle Ýlgili Risk Etkenleri
a. Fiziksel risk etkenleri: Tekrarlamalý, zorlamalý
ve aþýrý güç harcamalý hareketler, statik vücut
pozisyonlarý, kötü postür, vücudun ve kollarýn
yanlýþ vücut mekanikleriyle kullanýmý, alýþýlmamýþ
iþ aktiviteleri, lokalize temasa baðlý streslerdir.
b. Ergonomik risk etkenleri: Ýþ istasyonunda,
oturma yerinin, masanýn, ekranýn, klavyenin ve
Gerr ve ark. kohort çalýþmada bilgisayar kullananlarda mesleki kas iskelet hastalýklarý ve psikososyal
stres arasýndaki iliþkiyi araþtýrmýþtýr. Ýþ zorlanmasýyla
MEDICUS
NOBEL
NOBEL MEDICUS 07
14
|
CÝLT: 3, SAYI: 1
boyun ve omuz yakýnmalarý arasýnda iliþki olduðu,
kol ve el yakýnmalarý arasýnda iliþki olmadýðý belirlenmiþtir.5
analizle çalýþma pozisyonu ve vücut kullanýmý,
iþ istasyonunun, sandalye, masa, ekran, "mouse"
gibi ekipmanýn çalýþanýn antropometrik özelliklerine uygunluðu, tekrarlamalý aktivitelerin sýklýðý ve süresi, temas stresi, alýþýlmadýk aktiviteler,
titreþim, aydýnlatma ve ýsýtma gibi çevresel etkenler
deðerlendirilir. Mevcut ve olasý risk etkenleri ortaya çýkarýlýr.
2- Ergonomik giriþim: Deðerlendirme sonuçlarýna
göre iþ yerinin ergonomik koþullarý çalýþanýn özelliklerine uygun hale getirilir. Ýþ rotasyonu, iþ
modifikasyonu, iþ planlamasý ile iþ organizasyonu
saðlanýr.
3- Çalýþanýn eðitimi: Çalýþan mesleki kas iskelet
hastalýklarý, risk etkenleri, erken belirtiler, tedavi,
vücudu doðru kullaným mekanikleri, korunma,
ergonomi, egzersizler ve genel saðlýðý koruma
konusunda bilgilendirilir. Eðitimin içeriði, süresi
ve uygulanma yöntemleri çalýþanlarýn ve iþin gereksinimlerine göre planlanýr. Öðrenilenlerin uygulamada devamlýlýðýný saðlamak üzere eðitim
belirli zamanlarda tekrarlanýr ve gözden geçirilir.20,22
353 ofis çalýþanýnda bilgisayar kullanýmý ve kas
iskelet sorunlarý arasýndaki iliþki Bergqvist ve ark.
tarafýndan araþtýrýlmýþ, çalýþmada bilgisayar kullananlar ve kullanmayanlar arasýnda sorunlarýn oluþmasý
yönünden bir farklýlýk bulunmadýðý, veri girme, haftada 20 saatten fazla çalýþma ve bazý diðer etkenlerin
kas iskelet hastalýklarý için risk oluþturduðu belirlenmiþtir.18
Shuval ve ark. ergonomik risk etkenler ile üst
ekstremite kas iskelet hastalýklarýnýn sýklýðýnýn iliþkisini araþtýrmak için bilgisayar kullanan 84 kiþiyi
sorgulama formu ve direkt gözlem yöntemiyle deðerlendirilmiþlerdir. Sonuçta kadýn olmanýn, günde 10
saatten fazla çalýþmanýn, günde 7-9 saatten fazla
bilgisayar kullanýmýnýn ve 2 yýldan fazla iþ yerinde
bilgisayar kullanýmýnýn mesleki üst ekstremite kas
iskelet hastalýklarýnýn sýklýðý için risk etkeni olduðunu
belirtmiþlerdir.19
Korunma ve Ergonomi Konusunda Literatürün
Gözden Geçirilmesi
KORUNMA VE ERGONOMÝ
Korunmanýn önemi: Üst ekstremite kas iskelet
semptomlarýnýn oluþumu ile risk faktörlerin iliþkisi
temel alýnarak, bilgisayar kullananlara korunma ve
ergonomi eðitiminin verilmesi, mesleki kas iskelet
hastalýklarýnýn sýklýðýný azaltabilir.5 Son yýllarda çeþitli
ülkelerde farklý endüstri kollarýnda yapýlan çalýþmalarda kapsamlý korunma eðitimi programlarýnýn ve
giriþimlerinin iþ memnuniyetini, yaþam kalitesini,
çalýþanýn konforunu, yaralanma ve stres üzerindeki
kontrolünü iyileþtirmede, üretkenlik ve verimliliðini
artýrmada etkinliði kanýtlanmýþtýr. Uzun dönem
izlemeli çalýþmalarda medikal harcamalar, iþ günü
kaybý, sigorta tazminat ödemeleri ve iþe dönüþ
üzerindeki etkinlikleri kanýtlanarak maliyet etkinlikleri
de gösterilmiþtir.1,20,21
Bilgisayar kullananlarda mesleki kas iskelet hastalýklarý korunma ve ergonomi eðitiminin yýllardýr uygulanmasýna karþýn, etkinliði konusunda çalýþmalar
son yýllarda yapýlmýþtýr. Bu konuda yapýlmýþ randomize kontrollü çalýþma sayýsý çok azdýr.
Brisson ve ark. Kanada'da büyük bir üniversitede
627 bilgisayar kullanýcýsýnda mesleki kas iskelet
hastalýklarý sýklýðý ve ergonomi eðitimi programýnýn
etkinliðini randomize kontrollü olarak araþtýrmýþlardýr.
Deðerlendirme direkt gözlemle ölçümler, kendi
cevaplamalý sorgulama formu ve fizik muayeneyle,
eðitimden 2 hafta önce ve 6 ay sonra yapýlmýþtýr.
Sonuçta eðitim grubunda 40 yaþ altýnda çalýþanlarda
kas iskelet hastalýðý sýklýðý sorgulamayla %29'dan
%13'e, fizik muayeneyle %19'dan %3'e inmiþtir. Diðer gruplarda kas iskelet hastalýðý sýklýðý deðiþmemiþtir. Ayrýca postürde iyileþmelerin giriþim grubunda
daha fazla görüldüðü ve bu etkilerin 40 yaþ altýndakilerde daha belirgin olduðu bildirilmiþtir.23
Korunmanýn amacý: Korunmanýn temel amacý
çalýþanýn güvenini, konforunu saðlayarak yeteneklerini en üst düzeye çýkarmak, verimliliði artýrmak
ve yatýrýmýn geri dönüþünü hýzlandýrmaktýr. Bunun
için, bilgilendirme ve iþ yeri giriþimlerinin uygulanmasýyla, çalýþana alýþkanlýk, davranýþ deðiþikliði
oluþturmada, saðlýðýný iyileþtirme ve korumada sorumluðunu almada, motivasyon saðlamada yardýmcý
olunabilir. Baþarý için çalýþanlar, iþverenler, yöneticiler,
þefler, güvenlik ve saðlýk personeli yakýn iþbirliði
ve iletiþim içinde olmalýdýr.21
Mekhora ve ark. bilgisayar kullanýmýna baðlý boyun
ve omuz bölgesinde kas iskelet yakýnýmý olan ofis
çalýþanlarýnda ergonomi eðitiminin uzun dönemde
etkilerini araþtýrdý. 470 katýlýmcýya anket formu
uygulanmýþ ve kas iskelet semptomu olan 80 kiþi
çalýþmaya alýnmýþtýr. Vakalar iki gruba randomize
edilmiþ, 1. gruba çalýþmanýn baþlangýcýnda, 2. gruba
3 ay sonra ergonomi eðitimi verilmiþtir. Sonuçlar
3. ve 12. aylarda deðerlendirilmiþ ve sonuçta
Ergonomi eðitim ve giriþimlerinin kapsamý
1- Ýþ yeri deðerlendirilmesi ve analizi: Biyomekanik
NOBEL MEDICUS 07
|
CÝLT: 3, SAYI: 1
15
Bilgisayar
Kullananlarda Mesleki
Kas Ýskelet
Hastalýklarýndan
Korunma ve Ergonomi
semptomlarýn her iki grupta eðitimden sonra azaldýðý
saptanmýþtýr.7
grubuyla karþýlaþtýrýldýðýnda anlamlý iyileþme saptanmýþtýr.25
SONUÇ
Lewis ve ark. bilgisayar kullanan 170 katýlýmcýyý
eðitim öncesi ve sonrasý sorgulama formu ile deðerlendirmiþ, son uçta semptomlarýn sýklýðýnda azalma
ve çalýþma postüründe düzelmeler belirlenmiþtir.16
Geliþmiþ ülkelerde bilgisayar kullananlarda mesleki
kas iskelet hastalýklarýnýn sýklýðý ve maliyetindeki
dramatik artýþýn da etkisiyle iþ yerlerinde ergonomi
eðitimi ve ergonomik giriþimler hýzla yaygýnlaþarak
uygulanmaktadýr.
Ketola ve ark. boyun aðrýsýnda risk etkenlerini araþtýrmak, iþ yeri düzenlemeleri ve kas iskelet hastalýðý
üzerinde yoðun ergonomik yaklaþýmýn ve ergonomi
eðitimin etkinliðini deðerlendirmek amacýyla Finlandiya'da bir çalýþma yapmýþlardýr. Bu araþtýrmada
bilgisayar kullanan ofis çalýþanlarýnda günde 4 saatten fazla bilgisayar kullanan, 416 kiþiden baþlangýçta
sorunu olmayan 232 saðlýklý kiþiye anket formu
uygulanmýþ ve kas iskelet semptomu olan 124 kiþi
çalýþmaya alýnmýþtýr. Olgular 3 gruba randomize
edilerek 1. gruba geniþ kapsamlý ergonomi giriþimi,
2. gruba ergonomi eðitimi ve 3. gruba sadece takip
uygulanmýþtýr. Giriþimden 2 hafta önce, 2 ay ve 10
ay sonra deðerlendirme yapýlmýþtýr. Sonuçta boyun
aðrýsý riskinin, iþ yeri ergonomisi kötü olanlarda,
iyi olanlardan 2 kat daha fazla olduðu tespit edilmiþtir. 2 ay sonraki deðerlendirmede yoðun ergonomik giriþim ve ergonomi eðitim gruplarýnda kontrol grubuyla karþýlaþtýrýldýðýnda daha az kas iskelet
hastalýðý tespit edilmiþtir.24
Ülkemizde ise bilgisayar kullananlarda mesleki kas
iskelet hastalýklarýnýn sýklýðý, risk etkenleri, iþ günü
kaybý, maliyeti, korunma eðitimi ve ergonomik
giriþimlerin etkinliði konusunda çalýþmalar çok az
sayýdadýr.
Son zamanlarda Avrupa Birliði giriþ sürecinin de
etkisiyle, Türkiye'de yeni 4837 sayýlý Ýþ Kanununda,
Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði ile ilgili yönetmeliklerde birçok deðiþiklik yapýlmýþtýr. Ekranlý Araçlarla Çalýþma
Yönetmeliði çalýþanýn saðlýðýný ve güvenliðini korumak için mesleki risklerin önlenmesi, eðitim ve bilgi
verilmesi dahil, her türlü önlemi alma, korunma ve
ergonomi eðitimi uygulama konusunda iþverene
yükümlülükler getirmektedir.
Türkiye'de çalýþanlarda kas iskelet hastalýklarý ve
ergonomi alanýnda çalýþmalarýn yetersizliði göz önünde tutularak Ýstanbul Týp Fakültesi Fiziksel Týp ve
Rehabilitasyon Anabilim Dalýnda Kas Ýskelet Hastalýklarý ve Ergonomi Birimi oluþturulmuþtur. Birimin
temel amacý endüstride ve ofiste çalýþanlarda kas
iskelet hastalýklarýný engellemek, iþ verimini artýrmak
ve iþe dönüþü kolaylaþtýrmaktýr. Birimin kapsamýnda
poliklinik, iþ rehabilitasyonu, çalýþanlar ve iþ saðlýðý
ve güvenliði ile ilgili profesyoneller için ergonomi
eðitimi, iþ yerinde riske maruziyeti deðerlendirme,
ergonomik iyileþtirme programlarýnýn uygulanmasý
ve bilimsel araþtýrmalar vardýr. Bilimsel çalýþmalar
çerçevesinde bilgisayar kullananlarda mesleki kas
iskelet hastalýklarýnýn prevalansý, risk etkenleri ve
ergonominin etkinliði konusunda multidisipliner
araþtýrmalar yürütülmektedir.
Ýstanbul Üniversitesi Ýstanbul Týp Fakültesi Fiziksel
Týp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalýnda bilgisayar
kullananlarda kas iskelet hastalýðýnda ergonomi eðitimi ve egzersiz programýnýn etkinliðini araþtýrmak
amacýyla randomize kontrollü bir çalýþma yapýlmýþtýr.
Bir devlet dairesinde bilgisayar kullanan 50 kiþi
çalýþmaya alýnarak iki gruba ayrýlmýþtýr. Giriþim
grubuna 2 ay süre ile ergonomik eðitim ve egzersiz
verilmiþ, kontrol grubuna sadece ergonomi eðitimi
verilmiþtir. Her 2 grup tedavi öncesi ve tedavi sonrasýnda aðrý þiddeti, fonksiyonel durum, sakatlýk,
yorgunluk ve depresyon yönünden deðerlendirilerek
karþýlaþtýrýlmýþtýr. Ýki aylýk tedavi sonrasýnda tüm
parametrelerde eðitim ve egzersiz grubunda kontrol
ÝLETÝÞÝM ÝÇÝN: Prof. Dr. Emel Özcan, ÝÜ. Ýstanbul Týp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalý Çapa / ÝSTANBUL [email protected]
GÖNDERÝLDÝÐÝ TARÝH: 22 / 09 / 2006
•
KABUL TARÝHÝ: 27 / 11 / 2006
REFERANSLAR
3
1
4
2
Bernacki EJ, Guidera JA, Schaefer JA, et al. An ergonomics
program designed to reduce the incidence of upper extremity
work related musculoskeletal disorders. J Occup Environ Med
1999; 41: 1032-1041.
Melhorn JM, Gardner P. How we prevent prevention of
musculoskeletal disorders in the workplace. Clin Orthop Relat
Res 2004; 419: 285-296.
5
MEDICUS
Melhorn JM, Wilkinson L, Riggs JD. Management of musculoskeletal
pain in the work place. J Occup Environ Med 2001; 43: 83-93.
Marcus M, Gerr F, Monteilh C, et al. A prospective study of
computer users: II. Postural risk factors for musculoskeletal
symptoms and disorders. Am J Ind Med 2002; 41: 236-249.
Gerr F, Marcus M, Monteilh C. Epidemiology of musculoskeletal
disorders among computer users: lesson learned from the role
of posture and keyboard use. J Electromyogr Kinesiol 2004;
14: 25-31.
NOBEL
NOBEL MEDICUS 07
16
|
CÝLT: 3, SAYI: 1
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Ortiz-Hernandez L, Tamez-Gonzalez S, Martinez-Alcantara S, et
al. Computer use increases the risk of musculoskeletal disorders
among newspaper office workers. Arch Med Res 2003; 34: 331342.
Mekhora K, Liston CB, Nanthavanij S, et al. The effect of
ergonomic intervention on discomfort in computer users with
tension neck syndrome. Int J Ind Ergon 2000; 26: 367-379.
Foye PM, Cianca JC, Prather H. Industrial medicine and acute
musculoskeletal rehabilitation. 3. Cumulative trauma disorders
of the upper limb in computer users. Arch Phys Med Rehabil
2002; 83: S12-15, S33-39.
Gerr F, Marcus M, Ensor C, et al. A prospective study of computer
users: I. Study design and incidence of musculoskeletal symptoms
and disorders. Am J Ind Med 2002; 41: 221-235.
Wahlström J. Ergonomics, musculoskeletal disorders and computer
work. Occup Med 2005; 55: 168-176.
Van den Heuvel SG, de Looze MP, Hildebrandt VH, et al. Effects
of software programs stimulating regular breaks and exercises
on work-related neck and upper-limb disorders. Scand J Work
Environ Health 2003; 29: 106-116.
US Department of Labor, Bureau of Labor Statistics, 1999,
Workplace Injuries and Illness in 1999, USDL 00-357.
Korhonen T, Ketola R, Toivonen R, et al. Work related and
individual predictors for incident neck pain among office employees
working with video display units. Occup Environ Med 2003; 60:
475-482.
Toivonen R, Takale E. Monitoring of Keystrokes and Mouse Clicks
in an Ergonomics Intervention Study among VDU Workers.
Premus Fifth International Scientific Conference on Prevention
of Work-related Musculoskeletal Disorders, July 11-15, 2004
ETH Zurich, Switzerland, Abstract Book. 2004; I: 117-118.
Woods V. Musculoskeletal disorders and visual strain in intensive
data processing workers. Occup Med (Lond) 2005; 55: 121-127.
Lewis RJ, Fogleman M, Deeb J, et al. Effectiveness of a VDT
ergonomics training program. Int J Ind Ergon 2001; 27: 119131.
Demure B, Mundt KA, Bigelow C, et al. Video display terminal
workstation improvement program: II. Ergonomic intervention
and reduction of musculoskeletal discomfort. J Occup Environ
Med 2000; 42: 792-797.
Bergqvist U, Wolgast E, Nilsson B, Voss M. Musculoskeletal
disorders among visual display terminal workers: individual,
ergonomic, and work organizational factors. Ergonomics 1995;
38: 763-776.
Shuval K, Donchin M. Prevalence of upper extremity musculoskeletal
symptoms and ergonomic risk factors at a Hi-Tech company
in Israel. Int J Ind Ergon 2005; 35: 569-581.
Scheer SJ, Mital A. Ergonomics. Arch Phys Med 1997; 78: S3645.
Dul J. How can Interventions on Work-related Musculoskeletal
Disorders Successfully be Integrated into the Business World.
Premus2004. Abstract Book 2004; 1: 55-56.
Joseph BS. Ergonomic considerations and job design in upper
extremity disorders. Occup Med 1989; 4: 547-557.
Brisson C, Montreuil S, Punnett L. Effects of an ergonomic
training program on workers with video display units. Scand J
Work Environ Health 1999; 25: 255-263.
Ketola R, Toivonen R, Hakkanen M, et al. Effects of ergonomic
intervention in work with video display units. Scand J Work
Environ Health 2002; 28: 18-24.
Sen RO, Ozcan E, Karan A, Ketenci A. Musculoskeletal System
Diseases in Computer Users: Effectiveness of Training and
Exercise Program. J Back Musculoskeletal Rehabil 2004; 17:
9-13.
NOBEL MEDICUS 07
|
CÝLT: 3, SAYI: 1
17
Bilgisayar
Kullananlarda Mesleki
Kas Ýskelet
Hastalýklarýndan
Korunma ve Ergonomi