Bilgisayarınıza İndirin PDF Formatında

DÖVİZ, EMTİA VE
HİSSE SENEDİ VADELİ
İŞLEM SÖZLEŞMELERİ
Üye Temsilcisi Eğitimi
Mayıs 2011, İSTANBUL
Kerem ÖNDE
[email protected]
İÇİNDEKİLER
• Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
• VOB’da İşlem Gören Emtia Sözleşmeleri
– Pamuk
– Buğday
– Altın
• SSF Vadeli İşlem Sözleşmeleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Akbank
Doğan Holding
Ereğli Demir Çelik
Garanti Bankası
İş Bankası-C
Koç Holding
Sabancı Holding
Turkcell
Tüpraş
Yapı Kredi Bankası
Sözleşme Özellikleri
Dayanak Varlık
Sözleşme Büyüklüğü
Başlangıç
Teminatı
Sürdürme
Teminatı
Endeks VİS
İMKB-30 Endeksi
İMKB-30 Endeks Değeri*0,1
800 TL
600 TL
Endeks VİS
İMKB-100 Endeksi
İMKB-100 Endeks Değeri*0,1
700 TL
525 TL
Endeks VİS
İMKB 30-100 Endeksi
İMKB 30-100 Endeksi*0,1
200 TL
150 TL
Döviz VİS
ABD Doları
1.000 $
130 TL
97,5TL
Döviz VİS
Fiziki Teslimatlı ABD Doları
100.000 $
13.000 TL
9.750 TL
Döviz VİS
Euro
1.000 €
170 TL
127,5TL
Döviz VİS
Fiziki Teslimatlı Euro
100.000 €
17.000 TL
12.750 TL
Döviz VİS
Euro/Dolar Çapraz Kuru
1.000 €
120 TL
90 TL
Faiz- VİS
Gösterge Bono
10.000 TL
300 TL
225 TL
Altın VİS
995/1000 saflıkta rafine
edilmiş külçe altın
100 Gram
550 TL
412,5 TL
Dolar/Ons
Altın VİS
995/1000 saflıkta rafine
edilmiş külçe altın
1 ons
150 TL
112,5 TL
Pamuk VİS
Ege Standart 1 Baz Kalite
Pamuk
1 Ton
240 TL
180 TL
Buğday VİS
Anadolu Kırmızı Sert Buğday
5 Ton
240 TL
180 TL
Spread işlemlerde teminat oranı %50 uygulanır.
VOB-TL/Dolar
Vadeli İşlem Sözleşmesi
Sözleşme Büyüklüğü
1.000 ABD Doları
Kotasyon Şekli
1 ABD Doları'nın Türk Lirası cinsinden değeri
virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (örn.
1,5055 - 1,5060 TL).
Fiyat Adımı
0,0005 (Minumum fiyat adımının değeri 0,5 TL'ye
karşılık gelir.)
Vade Ayları
Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve
Aralık aylarından en yakın üç tanesine ait sözleşmeler
işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse
Aralık Vadesi ayrıca işleme açılır.
Günlük Fiyat Hareket Sınırı
Baz fiyatın % +/-10’udur.
Başlangıç Teminatı
130 TL
Sürdürme Teminatı
97,5 TL
Son İşlem Günü
Her vade ayının son iş günü
Uzlaşma Şekli
Nakdi Uzlaşma
Pozisyon Limiti
20.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile
sınırlı
Fiziki Teslimatlı VOB-TL/Dolar
Vadeli İşlem Sözleşmesi
Sözleşme Büyüklüğü
100.000 ABD Doları
Kotasyon Şekli
1 ABD Doları'nın Türk Lirası cinsinden değeri
virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (örn.
1,5055 - 1,5060 TL).
Fiyat Adımı
0,0005 (Minumum fiyat adımının değeri 50 TL'ye
karşılık gelir.)
Vade Ayları
Aynı anda Ocak, Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve
Kasım aylarından en yakın iki tanesine ait
sözleşmeler işlem görür. Bu iki vade ayından biri
Ocak değilse Ocak Vadesi ayrıca işleme açılır.
Günlük Fiyat Hareket Sınırı
Baz fiyatın % +/-10’udur.
Başlangıç Teminatı
13.000 TL
Sürdürme Teminatı
9.750 TL
Son İşlem Günü
Her vade ayının son iş günü
Uzlaşma Şekli
Nakdi Uzlaşma
Pozisyon Limiti
2.500 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile
sınırlı
VOB-TL/Euro
Vadeli İşlem Sözleşmesi
Sözleşme Büyüklüğü
1.000 Euro
Kotasyon Şekli
1 Euro’nun Türk Lirası cinsinden değeri virgülden
sonra dört basamak halinde kote edilir (örn. 2,1865
TL - 2,1870 TL gibi).
Fiyat Adımı
0,0005 (Minumum fiyat adımının değeri 0,5 TL'ye
karşılık gelir.)
Vade Ayları
Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve
Aralık aylarından en yakın üç tanesine ait
sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri
Aralık değilse Aralık Vadesi ayrıca işleme açılır.
Günlük Fiyat Hareket Sınırı
Baz fiyatın % +/-10’udur.
Başlangıç Teminatı
170 TL
Sürdürme Teminatı
127,5 TL
Son İşlem Günü
Her vade ayının son iş günü
Uzlaşma Şekli
Nakdi Uzlaşma
Pozisyon Limiti
20.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10
ile sınırlı
Fiziki Teslimatlı VOB-TL/Euro
Vadeli İşlem Sözleşmesi
Sözleşme Büyüklüğü
100.000 Euro
Kotasyon Şekli
1 Euro’nun Türk Lirası cinsinden değeri virgülden
sonra dört basamak halinde kote edilir (örn: 2,1865 TL
- 2,1870 TL gibi).
Fiyat Adımı
0,0005 (Minumum fiyat adımının değeri 50 TL'ye
karşılık gelir.)
Vade Ayları
Aynı anda Ocak, Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve
Kasım aylarından en yakın iki tanesine ait
sözleşmeler işlem görür. Bu iki vade ayından biri
Ocak değilse Ocak vadesi ayrıca işleme açılır.
Günlük Fiyat Hareket Sınırı
Baz fiyatın % +/-10’udur.
Başlangıç Teminatı
17.000 TL
Sürdürme Teminatı
12.750 TL
Son İşlem Günü
Her vade ayının son iş günü
Uzlaşma Şekli
Nakdi Uzlaşma
Pozisyon Limiti
2.500 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile
sınırlı
Fiziki Teslimatlı Döviz sözleşmeleri
(FTDS)
•
•
•
•
FTDS sözleşme büyüklüğü 100.000 USD ve Euro olarak belirlenmiştir.
Son işlem günü, vade sonundan iki önceki iş günüdür.
Teslim tarihi ilgili vade ayının son iş günü 16:30’dur.
Vade ayları yılın tek vade ayları olarak belirlenmiştir.
(Ocak,Mart,Mayıs,Temmuz, Eylül ve Kasım aylarından iki vade ayı + Ocak
sabit)
• Son işlem gününe kadar takas esasları mevcut nakdi sözleşmelerle aynı.
• Son işlem günü seans bitiminde açık tüm pozisyonlar fiziki teslimata tabii
olur.
• Teslimat üye bazında netleştirilerek yapılmaktadır.
VOB-EUR/USD Çapraz Kuru
Vadeli İşlem Sözleşmesi
Sözleşme Büyüklüğü
1.000 Euro’dur.
Kotasyon Şekli
1 Euro’nun ABD Doları cinsinden değeri virgülden sonra
dört basamak halinde kote edilir.(Örnek: 1,2710-1,2711
gibi).
Fiyat Adımı
0,0001 (Minimum fiyat adımının değeri 0,1 ABD Doları’na
karşılık gelir).
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı
TCMB’nin son işlem gününde açıkladığı gösterge
niteliğindeki Euro/Amerikan Doları çapraz kurudur.
Belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı en yakın fiyat adımına
yuvarlanır.
Vade Ayları
Mart, Haziran, Eylül ve Aralık (Aynı anda içinde bulunulan
aya en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu
iki vade ayından biri Aralık ayı değilse, Aralık vade ayı
ayrıca işleme açılır).
Günlük Fiyat Hareket Sınırı
Baz fiyatın % +/-10’udur.
Başlangıç/Sürdürme Teminatı
120 TL /90 TL
Son İşlem Günü
Her vade ayının son iş günü
Uzlaşma Şekli
Nakdi Uzlaşma
Pozisyon Limiti
20.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile
sınırlı
Döviz Sözleşmeleri Kimler İçin?
İşlem yapma motivasyonu: korunma amaçlı
• İhracatçılar, döviz cinsinden alacağını önceden TL cinsinden
sabitleyebilecek ve kur riskine karşı korunarak müşterilerine daha
uzun vadeli fiyat verebileceklerdir.
• İthalatçılar döviz cinsinden borcunu önceden TL cinsinden
sabitleyebilecek ve kur riskine karşı korunarak daha uzun vadeli
alım anlaşması yapabileceklerdir.
• Birçok sözleşme dövize dayalı olarak düzenlenmektedir.
• Birçok işletmenin ve bireyin döviz varlığı ve borcu bulunmaktadır.
• İhracatta ithal ara malı kullananlar Euro gelirlerini ABD Dolar
cinsinden ya da ABD Doları maliyelerini Euro cinsinden
sabitleyebilecekler.
İşlem yapma motivasyonu: yatırım ve arbitraj
amaçlı
• Döviz hareketlerinden kazanç elde edilmesi,
• İsteğe uygun risk seçeneklerinin oluşturulması
Korunma Amaçlı Kullanım
(Döviz İçin)
1) Uzun Korunma: Yabancı bir para birimi cinsinden ileride gerçekleşecek
olan girdi maliyetlerinin parite değişimlerinden dolayı artmasını önlemek
amacıyla döviz vadeli işlem sözleşmesinde uzun pozisyon alınarak
korunma sağlanır.
2) Kısa Korunma: Elde bulunan başka bir para cinsinden olan portföyün
ileride paritedeki oluşabilecek ters dalgalanmalar nedeniyle değerini
korumak amacıyla döviz vadeli işlem sözleşmesinde kısa pozisyon alınır.
Hammadde İthal Eden Bir Şirket
Örnek: 1
• Hammadde ithal eden bir şirket 100.000 USD’lik
ithalat yapmıştır.
• USD spot kur 1,5200 TL’dir. Yıl sonu için beklenen
kur 1,6000 TL’dir.
• Şirketin yıl sonunda ithalat ödemesi için USD’ye
ihtiyacı vardır.
İthalatçının Problemi
İthalat Ödemesi
(USD)
Dolar Kuru
(TL)
İthalat Maliyeti
(TL)
100.000
1,5850
158,500
100.000
1,6000
160,000
100.000
1,6500
165,000
100.000
1,7500
175,000
ÇÖZÜM: VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ
20 Nisan 2011
VOB’da İşlem Gören Sözleşmeler
Vadeli İşlem Sözleşmesi
Kullanımı
Sözleşme Büyüklüğü 1.000 USD olan 100 adet sözleşme
1.5900 TL’den alınır:
Spot
(Vade Sonu)
Dolar Kuru
(TL)
Kar/Zarar: 1.6000-1.5900=0.0100
0.0100*1000=10 TL/sözleşme
10*100=1.000TL (100 adet
sözleşme)
Vadeli
Kar/Zarar
Spotta
Dolar Alışı
(TL)
Net İthalat
Maliyeti (TL)
1.5850
-500
158.500
159.000
1,6000
1.000
160.000
159.000
1,6500
6.000
165.000
159.000
1,7500
16.000
175.000
159.000
Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımıyla Makine Parçasının Fiyatı Sabitlenmiştir!!!
İhracat Yapan Bir Kuruluş
Örnek: 2
Bir ihracat şirketinin yurtdışı satışların toplam satışlara
oranı %20 civarındadır (4 milyon USD/yıl).
Mayıs sonu itibariyle şirketimiz yurtdışına bir satış
yapmıştır. İhracat bedeli olarak 1 milyon USD’yi 3 ay
sonra, Ağustos sonu itibariyle tahsil edecektir.
Spot Kur: 1,5000
Şirketimizin vergi öncesi kar marjı %4’tür. Satılan malın
maliyeti TL cinsindendir ve toplam maliyet
(1.000.000*1, 5000*0,96=1.440.000TL)
İhracatçının Problemi
Döviz kurunun azalması şirketimizin vergi öncesi net karına direkt
etki etmektedir.
Şirketin döviz kuru riski vardır!
İhracat Bedeli
(USD)
Maliyet
(TL)
Dolar Kuru
(TL)
Gelir
(TL)
Vergi Öncesi Kar
İhracat (TL)
1.000.000
1.440.000
1,6000
1.600.000
160.000
1.000.000
1.440.000
1,5000
1.500.000
60.000
1.000.000
1.440.000
1.4000
1.400.000
-40.000
1.000.000
1.440.000
1.3500
1.350.000
-90,000
Döviz kuru riskine maruz kalan ve kar marjları düşük olan bir şirkette bu gibi
kur oynamaları bütün karı götürebilir.
ÇÖZÜM: VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ
Vadeli İşlem Sözleşmesi
Kullanımı
Sözleşme Büyüklüğü 1.000 USD olan 1.000 adet Ağustos vadeli sözleşme
1.5450TL’den 1 Haziran itibariyle satılır:
Spot
(Vade Sonu)
Dolar Kuru (TL)
Maliyet
Spotta
Dolar
Satışı
Vadeli
Kar/Zarar
Vergi Öncesi Kar
(İhracat)
1,5450
0
1.355.500
1.545.000
189.500
1,4500
95.000
1.355.500
1.450.000
189.500
1,2500
295.000
1.355.500
1.250.000
189.500
1,1000
445.000
1.355.500
1.100.000
189.500
Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımıyla Vergi Öncesi Kar Sabitlenmiştir!!!
Kurun 1.2500 olduğu durum:
1,5450-1,2500=0,2950 TL
1.250.000 + 295.000=1.545.000TL Gelir
0,2950*1.000=295 TL/sözleşme
1.545.000-1.355.500=189.500TL
295*1.000=295.000TL (1.000 sözleşme)
Vergi Öncesi Kar
Noktasal Hedge Ratio
Noktasal Hedge Ratio
Spot piyasada alınan pozisyon miktarını birebir kapsayacak şekilde
vadeli piyasada pozisyon alındıktan sonra bulunur. (Açık pozisyon sayısı
sadece spot piyasadaki pozisyon miktarına bağlıdır.)
Geçmiş fiyat hareketlerini dikkate almaz.
Volatilitenin düşük olduğu zaman dilimlerinde kullanılabilir.
Açık Pozisyon
Sayısı
h=
N f ×Qf
Na
Spot Lot
Miktarı
Sözleşme
Büyüklüğü
Pozisyonun alındığı anı
gösterir. Sadece o andaki
spot ve vadeli piyasadaki
değerlere bağlıdır. Bu
nedenle noktasaldır.
Riskten Korunma Oranı
Riskten korunma oranı, karşı karşıya kaldığımız riski kaç adet endeks
vadeli işlem sözleşmesi alıp satarak tam olarak ortadan kaldıracağımızı
belirlememize (tam korunma sağlamamıza) yardımcı olan bir orandır. Spot
piyasadaki ve vadeli piyasadaki fiyat değişiminin birbiriyle ilişkisini ortaya
koyan bir değerdir.
Riskten Korunma Oranı Örnek
RKO, dayanak varlığın hisse senedi spot piyasadaki getirilerinin vadeli
piyasanın getirileriyle ne kadar uyumlu olduğunu göstermektedir. Örneğin
spot piyasada endeks değeri %15 artarken vadeli piyasada %6 artıyorsa,
Sahip olunan portföyün riskinden korunmak için alınması veya satılması
gerekli olan sözleşme sayısının hesaplanmasında RKO’nın yanında değeri
de kullanılmaktadır. Bu değer sadece hisse senetleri piyasasında tutulan bir
portföyün korunmasında hesaba dahil edilmektedir. , sahip olunan
portföyün getirilerinin dayanak varlığın hisse senedi spot piyasasındaki
getirileriyle ilişkisini ortaya koymaktadır. Örneğin hisse senedi endeksinin
spot piyasa değeri %10 artarken portföyün değeri %15 artıyorsa
Riskten Korunma Oranı Örnek
Hem RKO’nun hem de değerinin hesaplamasında, geçmiş dönemdeki
hisse senedi spot piyasasının ve hisse senedi endeksi vadeli işlem
sözleşmelerinin vadeli işlem borsalarındaki fiyatlarından yararlanılabilir.
Dolayısıyla, bu oran gelecekteki fiyat hareketliliği için kesin değildir. Kesin
olduğu varsayılarak alınıp satılacak endeks vadeli işlem sözleşmesi sayısı
hesaplanır.
Eğer Portföy Değeri 100.000 TL sözleşme büyüklüğü 8.000 TL ise
100.000
h=
x 2,5 x1,5 = 46,875
8.000
ÜÇGEN (TRIANGULAR)
ARBITRAJ
USD / TL = 1,50 - İstanbul
Euro / USD = 1,34 - NY
Euro / TL= 2,00 - Berlin
(USD / TL) x (Euro / USD) = 1,50 x 1,34 = 2,01
(Sentetik Euro / TL = 2,01) > (Euro / TL =2,00 – Berlin )
(Euro/ TL) / (Euro / USD) = 2,00 / 1,34 = 1,4925
(Sentetik USD / TL = 1,4925) < (USD / TL =1,50 – İstanbul )
(Euro / TL) / (USD / TL) = 2,00 / 1,50 = 1,3333
(Sentetik Euro / USD = 1,3333) < (Euro / USD =1,34 – NY)
ÜÇGEN (TRIANGULAR)
ARBITRAJ
Berlin
NY
Arbitraj fon akış yönü
İstanbul
ÜÇGEN (TRIANGULAR)
ARBITRAJ
USD / TL = 1,50 - İstanbul
Euro / USD = 1,34 - NY
Euro / TL= 2,00 - Berlin
(USD / TL) x (Euro / USD) = 1,50 x 1,34 = 2,01
(Sentetik Euro / TL = 2,01) > (Euro / TL =2,00 – Berlin )
Berlin ( 10.000 TL)
Başlangıç Portföy Değeri 10.000 TL
Arbitraj Sonu Portföy Değeri 10.050 TL
Kar 50 TL
İstanbul ($6.700)
€ 5.000 satarak $ 6.700 al
NY(€ 5.000)
ÜÇGEN (TRIANGULAR)
ARBITRAJ
USD / TL = 1,50 - İstanbul
Euro / USD = 1,34 - NY
Euro / TL= 2,00 - Berlin
(Euro/ TL) / (Euro / USD) = 2,00 / 1,34 = 1,4925
(Sentetik USD / TL = 1,4925) < (USD / TL =1,50 – İstanbul )
Berlin ( 15.000 TL)
Başlangıç Portföy Değeri $10.000
Arbitraj Sonu Portföy Değeri $10.050
Kar $ 50
İstanbul ($10.000)
€ 7.500 satarak $ 10.050 al
NY(€ 7.500)
ÜÇGEN (TRIANGULAR)
ARBITRAJ
USD / TL = 1,50 - İstanbul
Euro / USD = 1,34 - NY
Euro / TL= 2,00 - Berlin
(Euro / TL) / (USD / TL) = 2,00 / 1,50 = 1,3333
(Sentetik Euro / USD = 1,3333) < (Euro / USD =1,34 – NY)
Berlin ( 20.100 TL)
Başlangıç Portföy Değeri €10.000
Arbitraj Sonu Portföy Değeri €10.050
Kar € 50
İstanbul ($13.400)
€ 10.000 satarak $ 13.400 al
NY(€ 10.000)
Fiyatlamada Temel Kavramlar
Taşıma Maliyeti (Cost of Carry)
Fiyatlama Genel Formülü
Continous Compounding
FİYATLAMA
- TAŞIMA MALİYETİ -
F = S × (1 + C )
C = (F S ) − 1
F: Bugünkü Vadeli Fiyat
S: Bugünkü Spot Fiyat
C: Taşıma Maliyeti
Olması gereken (zımni)
faiz oranı
FİYATLAMA
- TAŞIMA MALİYETİ F=S+θ
θ
F>S+θ
Future sat, Spot al
Depolama Maliyeti
F<S+θ
Future al, Spot sat
Fırsat Maliyeti
Θ<0
S>F
INVERTED MARKET
Negatif taşıma maliyeti
Risk Primi
F = S+ θ - X
Uygunluk Getirisi
(Convenience Yield)
P
Shortage
Arz yetersizliği ( short supply)
Mevsimsellik
Açığa satış zorluğu
S’
S
Quasi
Arbitraj
D
Q
Spot & Vadeli Fiyat
convergence
Nakit (spot) fiyat
Vadeli (futures) fiyat
convergence
Vadeli fiyatların, nakit
fiyatların üstünde ve bazın
pozitif olduğu bir piyasaya
(normal piyasa) contango
piyasa denir.
Vadeli fiyatların, nakit
fiyatların altında ve bazın
negatif olduğu bir piyasaya ters
(inverted veya backwardation)
piyasa denir.
FİYATLAMA GENEL FORMÜL
Vadeli Fiyat: Gelecekteki “sapmayan” spot fiyat beklentisidir.
Dönem sayısı (m) sonsuza gittikçe faiz durmaksızın
işler. (continuous compound)
F / (1 + R / m )m =S
F = S (1 + R / m
)m
(1 + R / m )m ‘in sonsuzdaki değeri:
F = S eR
BAZ ve BAZ RİSKİ
Baz = Spot Fiyat – Vadeli Fiyat
1,3374
1,3606
0,0306
1,3300
Vade
(83 gün)
0,0274
Vadeli Fiyat
1,3100
Spot Fiyat
HEDGE ETKİNLİĞİ VE BAZ RİSKİ
Hedge Tipi
Hedge Stratejisinin Kazancı
Durumun Oluşma Koşulu
Short Hedge
Bazın Daralması
Spot fiyatı vadeli fiyattan daha çok artarsa
veya
Spot fiyatı vadeli fiyattan daha az düşerse
veya
Spot fiyat artar ve vadeli fiyat düşerse
Long Hedge
Bazın Genişlemesi
Spot fiyat vadeli fiyattan daha az artarsa
veya
Spot fiyat vadeli fiyattan daha fazla düşerse
veya
Spot fiyat düşer ve vadeli fiyat artarsa
Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri (SSF)
Dayanak Varlık Seçimi
Dayanak varlık olarak seçilecek hisse senetlerinin;
İşlem hacmi
Piyasa değeri
Halka açıklık oranı
Ortaklık yapısı
Piyasa katılımcılarının tercihleri dikkate
alınmıştır.
Dayanak Varlık Olarak Seçilen Hisse Senetleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Akbank
Doğan Holding
Ereğli Demir Çelik
Garanti Bankası
İş Bankası-C
Koç Holding
Sabancı Holding
Turkcell
Tüpraş
Yapı Kredi Bankası
Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Sözleşme Özellikleri
Dayanak Varlık
Akbank, Doğan Holding, Ereğli, Garanti, İş Bankası-C, Koç
Holding, Sabancı Holding, Turkcell, Tüpraş ve Yapı Kredi
Bankası
Sözleşme Büyüklüğü
100 adet hisse senedi
Kotasyon Şekli
1 adet hisse senedinin TL olarak değeri virgülden sonra iki
basamak şeklinde kote edilir.
Minimum Fiyat Adımı (Değeri)
0,01
(Minimum Fiyat Adımı Değeri = 1 TL)
Vade Ayları
Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık
aylarından en yakın iki tanesine ait sözleşmeler işlem görür.
Günlük Fiyat Hareket Sınırı
Baz fiyatın % ±20’si
Başlangıç Teminatı
Sözleşme değerinin %20’si.
Sürdürme Teminatı
Başlangıç teminatının %75’i
Son İşlem Günü
Her vade ayının son iş günü
Sözleşmenin Vadesi
Her vade ayının son iş günü
Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Sözleşme Özellikleri
Gün Sonu Uzlaşma Fiyatı
Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içerisinde
gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktarlarına göre ağırlıklı
fiyatlarının ortalaması günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.
Eğer son 10 dakika içerisinde 10’dan az işlem yapıldıysa,
seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son 10
işlemin ağırlıklı fiyatlarının ortalaması alınır.
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı
İMKB Hisse Senetleri Piyasasında işlem gören hisse
senedinin ikinci seansında oluşan ağırlıklı ortalama fiyatı
vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kabul edilir.
Uzlaşma Şekli
Nakdi Uzlaşma
Pozisyon Limiti
Dayanak Varlık Bazında 2.000 ila 15.000 arasında
değişmekte (sabit), üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı
İşlem Saatleri
9:15-17:35
Hisse Senedi VİS Avantajları
Etkin risk yönetimi yapılmasına olanak verecektir.
Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleri yatırımcılara açığa satış imkanı sağlayacaktır.
Fiyatların düşmesini bekleyen bir yatırımcı hisse senedi vadeli işlem sözleşmelerini
kullanarak spot piyasada kısıtlı olan açığa satışı, vadeli piyasada kolaylıkla yapabilecektir.
Hisse senedi vadeli işlem sözleşmelerinin “fiyat keşfi” özelliği ile yatırımcılar gelecekteki
spot fiyatlar hakkında etkin bir göstergeye sahip olacaklardır.
Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleriyle yatırımcılar yalnızca başlangıç teminatı yatırarak
hisse senedinin tüm getirisini elde edebileceklerdir.
Yatırımcılar küçük bir teminatla, yüksek bir pozisyon alarak vadeli işlem sözleşmelerinin
sağladığı kaldıraç etkisinden yararlanabileceklerdir.
Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleri finans piyasalarında yeni yatırım araçlarının ortaya
çıkmasını ve piyasa derinliğinin artmasını sağlayacaktır.
Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleriyle VOB’da ürün çeşitliği artarak işlem hacminin
artmasına katkı sağlayacaktır.
Hisse Senedi VİS
Hisse Senetlerinden Farkları
Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmelerinin Hisse Senetlerinden Farkları:
Ortaklık hakkı vermemesi
Temettü alma hakkı olmaması
%100 sermayeye katılım olmaması ve küçük bir teminat yatırarak hisse senedinin
gelecekteki fiyatının alınıp-satılabilmesi
Açığa satış imkanı vermesi
Özsermaye Hareketleri
Özsermaye Hareketleri
Hisse senetlerine dayalı vadeli işlem sözleşmeleri diğer vadeli işlem sözleşmelerinden
farklıdır. Hisse senetleri spot piyasada;
Sermaye Artırımları
–
–
Bedelsiz Sermaye Artırımı
Bedelli Sermaye Artırımı
Temettü
Farklı Türdeki Özsermaye Hareketlerinin Kombinasyonu
Diğer Özsermaye Hareketleri
–
–
–
Özsermaye Halleri
Şirket Birleşmeleri (Yeni Ortaklık ve Devir)
Şirket Bölünmeleri
İflas
gibi durumlarla karşılaşabilirler. Biz bu durumları “Özsermaye Hareketleri”
(Corporate Action) olarak ifade ediyoruz. Özsermaye hallerinde sözleşmenin
fiyat ve/veya miktarında ayarlamalar yapılmalıdır.
Özsermaye Hareketleri
Bu ayarlamalar iki farklı yöntemle gerçekleştirilir:
1. Fiyat ve pozisyon sayılarını değiştirmek
2. Fiyat ve sözleşme çarpanını değiştirmek
Borsamızda yukarıdaki yöntemlerden ikincisi uygulanacaktır.
Özsermaye halinin gerçekleşmesi öncesinde ve sonrasında sözleşme
değerini sabitlemek için sözleşme çarpanı ve sözleşme fiyatı üzerinde
ayarlamalar yapılacaktır.
Özsermaye Hareketleri
Özsermaye hareketi sonucunda;
–
T günü VOB seansı sonrası ilgili standart sözleşmeye ait vade ayları işleme
kapatılacaktır.
–
T+1 günü VOB seansı sonrası baz fiyatı ve sözleşme çarpanı “Adjustment Ratio”ya
göre hesaplanmış standart olmayan sözleşmeler ile
–
Aynı vadede ve aynı baz fiyata sahip standart sözleşmeler işleme açılacaktır.
Sözleşme Kodlarının Okunması
EQ_
ISCTR
100_0209
Şubat
Sözleşme Tipi
Standart Sözleşmeler
(Sözleşme Çarpanı=100)
Dayanak Varlığın Adı
(ISCTR)
2009
Sözleşme Kodları
VOB-AKBNK vadeli işlem sözleşmesinde özsermaye uyarlaması
yapılacağı zaman sözleşme kodları aşağıdaki şekilde değişir:
Özsermaye Uyarlaması Öncesi
Sözleşme Kodları
Özsermaye Uyarlaması Sonrası
Sözleşme Kodları
EQ_AKBNK100_0609
EQ_AKBNK150_0609
EQ_AKBNK100_0809
EQ_AKBNK150_0809
100 çarpanlı standart sözleşmedeki pozisyonlar
150 çarpanlı yeni standart olmayan
sözleşmelere aktarılır.
Haziran 2009 vadeli sözleşme işleme
kapandıktan sonra Ekim 2009 vadeli
sözleşme işleme açılır.
EQ_AKBNK150_0809
EQ_AKBNK100_1009
Özsermaye Uyarlamaları
Sermaye Artırımları
–
–
Bedelsiz Sermaye Artırımı
Bedelli Sermaye Artırımı
Temettü
Özsermaye Uyarlamaları Kombinasyonu (Bedelli, Bedelsiz ve Temettü aynı anda)
Diğer Özsermaye Uyarlamaları
Özsermaye uyarlamalarında ilgili vadeli işlem sözleşmesinin
fiyatı İMKB’deki fiyat değişimine paralel olarak düzeltildiğinden
pozisyonların toplam TL değerinin en az etkilenmesi amacıyla
sözleşme çarpanı üzerinde de ayarlamalar yapılacaktır.
Bedelsiz-Bedelli Sermaye Artırımı
ve Temettü Ödemesi
E Şirketi’nin çıkarılmış sermayesinin %100 bedelsiz, % 100 bedelli hisse senedi dağıtımı ve %20
nakit temettü ödeme işlemleri 12 Mart tarihinden itibaren gerçekleştirilmeye başlanmıştır.
11Mart tarihinde hisse senedinin ağırlıklı ortalama fiyatı 7,50 TL, vadeli işlem sözleşmesinin
uzlaşma fiyatı 8,00 TL’dir. Buna göre ilgili sözleşmenin 12 Mart 2008’deki yeni baz fiyatı ve yeni
sözleşme çarpanı aşağıdaki şekilde belirlenir :
Fağ
= 7,50
Vu
= 8,00
Çeski
= 100
Peski
= 150
Deski
= 120.000
7,5 + (1× 1) − 0,2
baz =
= 2,76
(1 + 1 + 1)
F
UO =
2,76
= 0,368
7,50
Vbaz = 8,00 × 0,368 = 2,94
Deski = Vu × Çeski × Peski
Deski = 8,00 × 100 × 150 = 120.000
Pyeni = 150
8,00 × 100
Çyeni =
= 272,10
2,94
Dyeni = Vbaz × Çyeni × Pyeni
Dyeni = 2,94 × 272,10 ×150 = 119.996
Başlangıç Teminatı
VOB-ISCTR sözleşmesinin Şubat 2009 vadesinde 10 adet uzun pozisyon alan yatırımcının
sözleşmenin uzlaşma fiyatı 5,00 TL iken yatırması gereken başlangıç teminatı:
Yatırması gereken başlangıç teminatı (Sözleşme değerinin %20’si)
(5,00 ×100 ×10) × 0,20 = 1.000 TL
Yayılma (Fark) Pozisyonu
Şubat 2009 vadeli sözleşmenin uzlaşma fiyatı 5,00TL, bu sözleşmedeki pozisyon 10
adet uzun
Nisan 2009 vadeli sözleşmenin uzlaşma fiyatı 5,20TL, bu sözleşmedeki pozisyon 10
adet kısa
10 adet uzun pozisyon sözleşme değeri:
10 adet kısa pozisyon sözleşme değeri:
Yatırımcının net pozisyon değeri :
Başlangıç teminatı oranı %20:
(5,00 ×100 ×10) = 5.000 TL
(5,20 ×100 ×10) = 5.200 TL
| (5.000 − 5.200) |= 200 TL
(200 × 0,20) = 40 TL
VOB-ISCTR sözleşmesinde yayılma pozisyonu için istenen teminat 110 TL
(110 × 10) + 40 = 1.140 TL
Olağanüstü Durumlar
1)Hisse Senedi Seanslarına İlişkin Olağanüstü Durumlar (Seansın Uzama ve İptali) Hisse Senetleri
Piyasası’nda Seans Öncesinde ya da Sırasında Ortaya Çıkabilecek ve Seansın Sağlıklı Olarak Yapılmasını
Engelleyebilecek Olağandışı Durumlar
2) Hisse Senedine Ait İşlemlerin Geçici Olarak Durdurulması
Bir hisse senedinde ya da hisse senedini ihraç eden ortaklığa ait olarak alıcı ve satıcıların kararlarını
etkileyecek önemde bilgiler olduğunun öğrenilmesi ve Borsa Yönetiminin bu bilgilerden borsa
üyelerinin ve müşterilerinin haberdar edilmesini gerekli görmesi,
Bir hisse senedi için sağlıklı bir piyasa teşekkül etmesini önleyecek şekilde olağan dışı fiyat ve/veya
miktarda alım satım emirlerinin sistemlere kaydedilmesi,
Bir hisse senedine ait emirlerin bu Yönetmelikte düzenlenen Toptan Alış-Satış İşlemleri kapsamına
girmesi.
Bir seansın sağlıklı bir biçimde yürütülmesini engelleyen diğer unsurların ortaya çıkması,
3) Hisse Senedinin Gözaltı Pazarına Alınması
4) Borsanın Geçici Kapatılması (Olağandışı menfi gelişmeler)
Teorik Fiyat Hesaplaması
Dağıtılacak Temettünün Bugünkü Değerinin Bulunması
n
D
*
=
∑
D
i e
− rt
Di:
Di:
Dağıtılacak temettü miktarı
D*:
D*:
Dağıtılacak
değeri
r:
Sözleşmenin vadesine kalan gün sayısı için
geçerli olan faiz oranı
ti:
ti:
Temettü ödemesine kalan gün sayısı
n:
Ödenecek temettülerin sayısı
F:
Teorik vadeli fiyat
S:
Hisse senedinin spot piyasa fiyatı
T-t:
Sözleşmenin vadesine kalan gün sayısı
r:
Sözleşmenin vadesine kalan gün sayısı için
geçerli olan faiz oranı
D*:
D*:
Dağıtılacak temettü miktarının bugünkü değeri
i
i = 1
temettü
miktarının
bugünkü
Teorik Vadeli Fiyatın Hesaplanması
(
*
)
F = S−D e
r (T −t )
Teorik Fiyat Hesaplaması
Mayıs 2008’de % 20 temettü dağıtacağı açıklanan ve 17 Ocak 2008’de 5,75 TL’den işlem gören SAHOL
hisse senedinin Şubat 2008 vadeli sözleşmesinin 17 Ocak 2008’deki teorik vadeli fiyatı aşağıdaki şekilde
belirlenir:
•
S = 5,75
•
D*= 0,20 × 2,7183[−0,16×(103 / 365) ] = 0,1912
•
T-t = 42
•
F = (5,75 − 0,1912) × 2,7183
D= 0,20
r = % 16
[0,16× ( 42 / 365)]
t = 103
=5,66 (fiyat adımına yuvarlanmış şekli)
Sonuç
Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleri ile yatırımcılar;
Etkin bir risk yönetimi
Açığa satış imkanı
Küçük bir teminatla yüksek pozisyon alma imkanı (kaldıraç etkisi)
Fiyat hareketliliklerinden kazanç imkanı
Arbitraj olanağı
Gelecekteki spot fiyatları izleyebilme (fiyat keşfi)
Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri
PAMUK- BUĞDAY -ALTIN
Vadeli İşlem Borsaları Tarımsal
Ürünler ile Başlamıştır.
• Vadeli işlem Borsalarında işlem gören sözleşmeleri 5 temel
grupta toplamaktayız.
• İlk organize vadeli işlemler 1848 yılında tarımsal ürünlere
dayalı sözleşmeler ile başlamıştır.(CBOT)
Farklı Birçok Dayanak Varlık
Ham Petrol
Euro/Dolar
Döviz
Enerji
Japon Yeni/Dolar
Doğal Gaz
Kalorifer Yakıtı
Kanada Doları/ABD Doları
Dow Jones
Hazine Bonosu
Faiz
Eurodolar
S&P 500
Endeks
Nasdaq 100
Euroyen
Altın
Metaller
Pamuk
Tarımsal
Gümüş
Alüminyum
Buğday
Canlı Sığır
Soya Fasulyesi
Hayvansal
Süt
Tereyağı
Emtia VİS
• Vadeli işlem Borsaları Tarımsal ürünlerle başlamıştır.
• Bugün tarımsal ürünlere dayalı birçok vadeli işlem sözleşmesi
işlem görmektedir.
• Emtia vadeli işlem sözleşmelerinde terminolojiyi anlamak
önemlidir.
• Tarımsal ürünlere dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde üretim
ve tüketimin mevsimselliği faktörü önemlidir.
• Emtia VİS teorik fiyatın hesaplanması diğer sözleşmelerden
farklılık arz etmektedir.
• Emtia VİS alım satımında iklim şartları, arz talep dengesi ve
stoklar ile dış ticaret rejimi önemlidir.
• Operasyonel olarak emtia sözleşmeleri ile diğer sözleşmelerin
alım satımında farklılık yoktur.
Vadeli Fiyatın Hesaplanması
• Finansal Sözleşmelerde
• VF=SF+TM
• TM= Finans Maliyeti
•
•
•
VF Vadeli fiyat
SF Spot fiyat
TM Taşıma Maliyeti
• Emtia Sözleşmelerinde
• VF=SF+TM
TM = Finans Maliyeti
+depo + sigorta+navlun
•
•
•
VF Vadeli fiyat
SF Spot fiyat
TM Taşıma Maliyeti
Bu Sözleşmeleri Kimler
Kullanır?
Korunmacılar (Hedgers):
Fon yöneticileri, üreticiler (çiftçiler), sanayiciler, portföyünde hazine
bonosu, hisse senedi, döviz bulunduran bireysel yatırımcılar,
ihracatçılar, ithalatçılar, vb.
Yatırımcılar (Spekülatörler): Yatırım amaçlı işlem yapan herkes.
Arbitrajcılar: Farklı piyasalardaki fiyat farklılıklarından kar elde etmek
isteyenler.
Vadeli İşlem Sözleşmeleri Detayları
Vadeli İşlem Sözleşmesi Nedir?
Gelecekte yapılacak bir alış verişin şartlarını bugünden belirleyen ve tarafları
hukuki olarak bağlayan sözleşmeye vadeli işlem sözleşmesi denir. Sözleşme
yapıldığı an:
•
•
•
•
Dayanak varlığın teslim edilecek miktarı,
Teslimat tarihi,
Teslim edilecek malın kalitesi,
Para ve mal takasının hangi şartlarda gerçekleştirileceği
Borsa tarafından belirlenir ancak fiyat, işlem yapıldığı an alıcı ve satıcı
tarafından belirlenir.
Vade sonunda alıcı ve satıcı yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadır.
Bir VİS’de uzun pozisyon alan yatırımcı satın alma yükümlülüğündedir.
Bir VİS’de kısa pozisyon alan yatırımcı satma yükümlülüğündedir.
Sözleşme Detayları
Bir vadeli işlem sözleşmesinde aşağıdaki unsurlar bulunur:
Dayanak Varlık (Kalite, standart)
Sözleşme Büyüklüğü
Kotasyon Şekli ve Minimum Fiyat Adımı
Günlük Fiyat Hareket Sınırı
Vade Ayları
İşlem Gün ve Saatleri
Pozisyon Limiti
Son İşlem Günü
Uzlaşma Şekli
Gün Sonu Uzlaşma Fiyatı
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı
VOB-Ege Pamuk
Vadeli İşlem Sözleşmesi
Sözleşme Büyüklüğü
1.000 kg (1 ton)
Kotasyon Şekli
1 kg pamuğun TL cinsinden değeri virgülden sonra üç
basamak halinde kote edilir (örn.1,750 TL veya 1,755 TL)
Fiyat Adımı
0,005 (Minumum fiyat adımı değeri = 5 TL)
Vade Ayları
Aynı anda Mart, Mayıs, Temmuz, Ekim ve Aralık aylarından
en yakın beş vade ayına ait sözleşmeler işlem görür.
Günlük Fiyat Hareket Sınırı
Baz fiyatın %+/-10’udur.
Başlangıç Teminatı
240 TL
Sürdürme Teminatı
180 TL
Son İşlem Günü
Her vade ayının son iş günü
Uzlaşma Şekli
Nakdi Uzlaşma
Pozisyon Limiti
10.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı
Korunma Amaçlı Bir İşlem
Satım Yönünde (Pamuk)
Pamuk üreticisi tarlasına Mayıs’ta pamuk ekim yapacak, ürettiği ürünü ise
Ekim ayında satacaktır. 100 ton mahsul elde edeceğini tahmin eden üretici,
ürününü satacağı tarihte pamuk fiyatlarının düşmüş olacağından
endişelenmektedir.
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Sözleşmede pozisyonun
alındığı tarih
Sözleşmenin vade tarihi
Spot fiyat: 2,000 TL/kg
Spot fiyat: 1,960 TL/kg
Ekim vadeli fiyat: 1,985 TL/kg
Ekim ayı sonunda,
Üretici pamuğunu spot piyasada 1,960
TL/kg’dan satar.
Üretici,
100.000kg
= 100 sözleşme satar.
1.000kg
Vadeli piyasada 1 kg pamuk için (1,985(1,9851,960)=0,025 TL kazanç elde eder.
Toplam geliri 1 kg pamuk için
1,960+0,025=1,985 TL olmuş olur.
Korunma Amaçlı Bir İşlem
Satım Yönünde (Pamuk)
Spot pazarda fiyatlar 1,960
TL/kg olmasına karsin
üretici mahsulünden kg
başına 1,985 TL gelir elde
etmis olur.
2,000TL/kg
Spot Pazardaki
Pamuk Fiyatı
1,985TL/kg
Pamuk Üreticisi
Pamuk V.İ.S. Satar
Mahsulünü Spot Pazarda
1,960 TL/kg’dan Satar.
1,960TL/kg
MAYIS
EKİM
Vadeli Piyasada kg
Başına 0,025 TL
Kazanç Sağlar.
VOB-Anadolu Kırmızı Buğday
Vadeli İşlem Sözleşmesi
Sözleşme Büyüklüğü
5.000 kg (5 ton)
Kotasyon Şekli
1 kg buğdayın TL cinsinden değeri virgülden sonra dört
basamak halinde kote edilir (örn. 0,3865 TL veya 0,3870 TL).
Fiyat Adımı
0,0005 (Minumum fiyat adımı değeri = 2,5 TL)
Vade Ayları
Aynı anda Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Aralık aylarından
en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem görür.
Günlük Fiyat Hareket Sınırı
Baz fiyatın %+/-10’udur.
Başlangıç Teminatı
240 TL
Sürdürme Teminatı
180 TL
Son İşlem Günü
Her vade ayının son iş gününden bir önceki iş günü
Uzlaşma Şekli
Nakdi Uzlaşma
Pozisyon Limiti
10.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı
Emtia Sözleşmeleri Kimler İçin?
Çiftçilerimiz vadeli piyasalarda oluşan fiyatları göz önüne alarak
ekim yapıp yapmamaya, doğru ürünü seçmeye ve en uygun
ekim miktarının ne olacağına karar verebilecekler ve aynı
zamanda daha etkin bir üretim planlaması yapabileceklerdir.
Ayrıca ekilen ürüne ait sözleşmeyi önceden satarak gelir
sabitlemesi gerçekleştirilebilecekler ve olumsuz fiyat
hareketlerinden korunabileceklerdir.
Finansal piyasalardaki fiyat hareketleriyle korelasyonu çok
düşük yeni bir yatırım aracı
Buğday Fiyatlarının TL/Kg Çevrilmesi
• Minneapolis Tahıl Borsasında Buğday Fiyatı
340,25 sent/bushel, TL/$ cari 1,3405 ise;
• TL/Kg Buğday fiyatını nasıl bulabiliriz?
• 340,25/27,216=12,50 sent/KG
• (12,50 x 1,3405)/100 = 0,1676 TL/kg olarak
buluruz.
•
Not: Bir bushel= 27,216 kg
Emtia Sözleşmeleriyle Fiyat
Riskinden Korunma
İlkbahar aylarında bir çiftçi pamuğunu ekerken hasat zamanında
pamuğunu ne kadar fiyattan satacağını ancak tahmin edebilir. Hasat
ayı olan Eylül geldiğinde, o yılki hasadın durumuna ve piyasa
şartlarına göre satacağı pamuğun fiyatı beklentilerinden çok aşağıda
veya yukarıda olabilir.
Eğer çiftçimiz ben sadece tarlamla uğraşmak ve hasat zamanına kadar
pamuk fiyatlarındaki artış ve azalıştan endişe duymak istemiyorum
diyorsa, VOB’da sözleşme satarak kendini koruma altına alabilir.
Bu sayede daha tarlaya ürününü ekmeden belirlediği fiyattan satış
yapmış olacak ve pamuk fiyatlarındaki iniş çıkışlardan
etkilenmeyecektir.
Pamuk ve Buğday Vadeli
İşlem Sözleşmeleri
• Pamuk ve buğday vadeli işlem sözleşmeleri ile bu
ürünler bir nevi yatırım aracına dönüşmektedir.
• Döviz, hisse senedi alım satımı yapıldığı gibi VİS
sayesinde bu ürünleri görmeden kar amaçlı alıp
satmak mümkün hale gelmektedir.
• Yatırımcıların sadece ilgili ürünlerin fiyatını etkileyen
hususları takip etmeleri yeterli olacaktır.
Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi
Altında Ayar ve Saflık
• Ayar, bir gram alaşımda bulunan altın miktarıyla belirlenir.
• Dünya külçe altın üretiminin yaklaşık %80’i mücevherat üretimi için
kullanılmaktadır.
• Tüketici tercihleri özellikle ayar (saf altın oranı) söz konusu olduğunda
farklılık göstermektedir.
• Avrupa Birliği pazarında en çok talep edilen altın mücevherat 14 ve 18
ayardır.
• İngiltere’de 9 ayar, Portekiz’de 19.2 karat (K) tercih edilmektedir.
• Türkiye’de ise 14, 18 ve 22 K altın tercih edilmektedir.
Altın VİS Nedir?
• Vadeli işlem sözleşmesi (VİS, futures), ileri bir tarihte, önceden belirlenen
fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye
piyasası aracını, malı, kıymetli madeni veya dövizi alma veya satma
yükümlülüğü getiren sözleşmedir.
• Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri, belirli bir vadede, önceden belirlenen
fiyat, miktar ve saflıkta altını alma veya satma yükümlülüğü veren ve bir
borsada işlem gören sözleşmelerdir.
• Altın vadeli işlem sözleşmeleri nde fiyat, sözleşmeye konu olan miktardaki
altının vadeli fiyatıdır. Yatırımcıların kar ve zararları altının vadeli fiyatının
hareketleriyle oluşur. Fiyat piyasada oluşan arz ve talebe göre belirlenir.
Dünyada Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dünyada Altın Vadeli İşlem Sözleşmelerinin
İşlem Gördüğü Borsalar
•
•
•
•
•
•
•
CBOT (Chicago Board Of Trade)
NYMEX (New York Mercantile Exchange)
TOCOM (Tokyo Commodity Exchange)
KOFEX (Korea Futures Exchange)
BM&F ( Brazilian Mercantile & Futures Exchange)
NCDEX ( National Commodity & Derivatives Exchange )
DGCX (Dubai Gold Commodity Exchange 22 Kasım
2005’te açıldı.)
Dünyadaki Altın VİS’lerinin Özellikleri
Borsalar
Dayanak Varlık
Sözleşme
Büyüklüğü
Chicago Board of Trade
995/1000 saflıkta döküm külçe
100 troy ons
Chicago Board of Trade
995/1000 saflıkta döküm külçe
33,2 troy ons
Fiyatlandırma
Biçimi
$/ons
$/ons
995/1000 saflıkta döküm külçe
New York Merchantile Exchange
Korea Futures Exchange
$/ons
100 troy ons
999/1000 saflıkta altın külçe
1 Kg
Won/gr
1 Kg
Yen/gr
250 Gr
Real/gr
1 Kg
Paisa/gr
999/1000 saflıkta altın külçe
Tokyo Commodity Exchange
999/1000 saflıkta altın külçe
Brazilian Mercantile Exchange
National Commodity&
Derivatives Exchange
* 1 troy ons : 31,1035 gr.
995/1000 saflıkta dökümkülçe
“VOB-Altın” Vadeli İşlem
“VOBSözleşmesi Özellikleri
DAYANAK VARLIK
995/1000 saflıkta külçe altın
SÖZLEŞME BÜYÜKLÜĞÜ
100 gram
KOTASYON ŞEKLİ
1 Gram altının Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra üç basamak halinde
kote edilir. (Örn. 72,300 veya 72,305 TL)
GÜNLÜK FİYAT HAREKET SINIRI
Baz fiyatın ± %10’u
VADE AYLARI
Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarından en yakın
üç tanesine ait sözleşmeler işlem görür.
MİNUMUM FİYAT ADIMI
0,005 (Minimum fiyat adımının değeri 0,5 TL’dir)
BAŞLANGIÇ TEMİNATI
550 TL
SÜRDÜRME TEMİNATI
Başlangıç teminatının %75’i (412,5 TL)
“VOB-Altın” Vadeli İşlem
“VOBSözleşmesi Özellikleri
SON İŞLEM GÜNÜ
Nakdi uzlaşmanın yapılacağı her vade ayının son iş günü.
SÖZLEŞMENİN VADESİ
Son işlem günü.
UZLAŞMA ŞEKLİ
Nakdi mutabakat
VADE SONU UZLAŞMA FİYATI
Vade sonu uzlaşma fiyatı, son işlem günündeki Londra’da öğleden sonra yapılan
altın sabitleme seansında oluşan altının Dolar/ons fiyatının Merkez Bankasının
saat 15.30’da açıklayacağı gösterge niteliğindeki ABD Doları satış kuru
kullanılarak TL/gram’a çevrilmesi ile bulunan değer vade sonu uzlaşma fiyatı
olarak kullanılır. Londra’da öğleden sonra altın sabitleme seansı yapılmazsa,
sabah seansında oluşan altının Dolar/ons fiyatı vade sonu uzlaşma fiyatı olarak
kullanılır. Son işlem gününde resmi tatil veya başka bir nedenle fiyat
açıklanmaması halinde, uluslararası spot piyasalarda Türkiye saati ile saat
17:00’de oluşan Dolar/ons altın alış ve satış fiyatının ortalaması baz alınır. Ons
ağırlık birimi 31,1035’e bölünerek grama çevrilir. Londra’da oluşan fiyat veya
uluslararası spot piyasalardan alınan fiyat, saf altın fiyatı olması nedeniyle, 0,995
katsayısı ile düzeltilir ve en yakın fiyat adımına yuvarlanır.
POZİSYON LİMİTLERİ
10.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonun %10’u ile sınırlı
“VOB--Dolar/Ons Altın” Vadeli İşlem
“VOB
Sözleşmesi Özellikleri
DAYANAK VARLIK
995/1000 saflıkta külçe altın
SÖZLEŞME BÜYÜKLÜĞÜ
1 ons
KOTASYON ŞEKLİ
1 ons altının ABD Doları cinsinden değeri virgülden sonra iki basamak halinde
kote edilir.(Örnek: 1.150,05-1.150,10 gibi).
GÜNLÜK FİYAT HAREKET SINIRI
Baz fiyatın ± %10’u
VADE AYLARI
Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarından en yakın
üç tanesine ait sözleşmeler işlem görür.
MİNUMUM FİYAT ADIMI
0,05 (Minimum fiyat adımının değeri 0,5 ABD Dolarıdır)
BAŞLANGIÇ TEMİNATI
150 TL
SÜRDÜRME TEMİNATI
Başlangıç teminatının %75’i (112,5 TL)
“VOB--Dolar/Ons Altın” Vadeli İşlem
“VOB
Sözleşmesi Özellikleri
SON İŞLEM GÜNÜ
Nakdi uzlaşmanın yapılacağı her vade ayının son iş günü.
SÖZLEŞMENİN VADESİ
Son işlem günü.
UZLAŞMA ŞEKLİ
Nakdi mutabakat
VADE SONU UZLAŞMA FİYATI
Vade sonu uzlaşma fiyatı, son işlem gününde Londra’da öğleden sonra yapılan
altın sabitleme seansında oluşan altının Dolar/ons fiyatıdır.Son işlem gününde
Londra'da öğleden sonra altın sabitleme seansı yapılmazsa, sabah seansında
oluşan altının Dolar/ons fiyatı vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. Son işlem
gününde resmi tatil veya başka bir nedenle fiyat açıklanmaması halinde,
uluslararası spot piyasalarda Türkiye saati ile saat 17:00’de oluşan Dolar/ons altın
alış ve satış fiyatının ortalaması vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır.
Yukarıdaki yöntemlerle belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı 0,995 ile çarpılır ve
bulunan değer en yakın fiyat adımına yuvarlanır.
POZİSYON LİMİTLERİ
30.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonun %10’u ile sınırlı
London Gold Fixing
Altın fiyatları ilk kez 12 Eylül 1919 saat 11.00 itibariyle sabitlenmiş ve 80 yılı aşkın bir
süredir tek fiyat üzerinden alım ve satım işlemlerini gerçekleştirmek için
sabitlenmeye devam etmektedir.
Sabitlenen referans fiyat kamuoyuna sunulmakta ve üreticiler, müşteriler,
yatırımcılar ve Merkez Bankaları tarafından kullanımı sağlanmaktadır. Fiyat tespiti
günde iki defa (10.30 am ve 03:00 pm Londra saati), N M Rothschild & Sons Ltd’nin
ofisinde, 5 üye tarafından dünyanın ticaret odaları ile bağlantı kurularak
gerçekleştirilmektedir.
Londra’da yapılan altın sabitleme seansı dünyada yaygın olarak kullanılan bir
referans fiyat olup, dolar/ons Euro/Ons ve GBP/ons olarak yayımlanmaktadır.
Fiyat oluşumuna katılan üyeler Societa Generale, HSBC, Barclays Capital, Deutsche
Bank ve Scotia Mocatta.
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı (Örnek)
Vade sonu itibariyle London Gold Fixing
altını 1051,50 $/ons’tan sabitlemiştir.
VOB- Dolar/Ons Altın VİS Vade sonu
uzlaşma fiyatı =1051,5*0,995 = 1045,25 $
TCMB Dolar satış kurunu: 1,4615 TL
olarak açıklamıştır.
1 ons=31,1035 gr.
(1051,50*1,4615)=1.536,77 TL/ons
(1.536,77/31,1035)=49,408*0,995
=49,161 TL/gr
VOB- Altın VİS Vade sonu uzlaşma fiyatı:
49,160 TL (en yakın fiyat adımına
yuvarlanmış)
TEŞEKKÜRLER…
Kerem Önde
Sözleşme, Araştırma ve İstatistik Müdürlüğü
Tel: 232 481 11 57
E-Posta: [email protected]