yangın söndürmede usul ve yöntemler

YANGIN SÖNDÜRMEDE USUL VE
YÖNTEMLER
BÖLÜM 1
BİR İTFAİYE PERSONELİNİN BİLMESİ GEREKEN KONULAR
1- Yangın nedir ?
2- Yangın söndürme usulleri
3- Yangına ulaşma planı
4- Teşkilat içindeki rütbeler
5- İlgili kanun, tüzük, yönetmelik ve yönergeler
6- Yangın tabyası
7- Yangın raporu tutulması
8- Araçlardaki söndürme alet ve teçhizatları
9- Hortum ve lans çeşitleri ve kullanımları
10- Elektrik yangınları ve müdahale
11- Parlama ve patlama sebepleri ve müdahale
12- Söndürücüler ve kullanımları
13- Merdiven ve kullanımları
14- Motopomplar ve kullanım şekilleri
15- Yangın muhaberesi
16- Gazlar hakkında genel bilgi
17- Yangın sebeplerinin incelenmesi ve araştırma usullerinde alet ve cihazların kullanımı
Basit ilkyardım usulleri
18- Kurtarma teknik ve taktikleri
19- Araç personelinin görevleri
20- Hava teneffüs cihazı ve kullanımı
21- Bulunduğu şehrin haritasına göre adres tespiti
22- Su kaynakları ve adresleri
23- Nirengi noktaları
24- Uçak ve gemi yangınları ve söndürme usulleri
25- Orman yangınları ve mücadele sistemleri
26- Bulundukları yerin dağları, gölleri, ırmakları
27- Bulundukları ilin ilçeleri veya ilçelerin köy ve mahalleleri
BİR İTFAİYECİ ;
1- Güvenilir olmalıdır.
2- Kendine güvenen bir kişiliği olmalıdır.
3- Sağlam bir karaktere sahip olmalıdır.
4- Çağdaş olmalıdır.
5- Toplum psikolojisini iyi bilmelidir.
6- Sakin ve kendine hakim olmalıdır.
7- Teknolojiyi en iyi takip eden olmalıdır.
8- Disiplinli olmalıdır.
9- İyi bir yönetici olmalıdır.
10- Üzerine aldığı ağır yükün sorumluluğunu taşımalıdır.
11- Tüm canlıları sevmelidir.
12- Tüm doğayı sevmelidir.
13- En üst düzeyde ırk, din, dil, ayırmaksızın insanı sevmelidir.
14- İşinde titiz ve dikkatli olmalıdır.
15- Sportif olmalıdır.
MAKİNE VE EKİPMANLAR
A) MAKİNELER
1- Arazöz
2- Kurtarma Aracı
3- Su Tankeri
4- Merdivenli Araç
5- Kılavuz Aracı
6- Ambulans
7- Hortum Aracı
8- Çok Maksatlı Araç
9- Baca Aracı
10- Servis Aracı
11- Dar Sokak Aracı
12- Köpük Kulesi
13- Kumanda Aracı
14- Nakil Aracı
15- Personel Taşıyıcı
16- Yakıt Tankeri
17- Jeneratör ve Işıldak Aracı
18- Tahrip Aracı
19- NBC Dekomtaminasyon Aracı
20- Tamir Aracı
B) EKİPMANLARI
1- Motopomp
2- Jeneratör
3- Motorlu Testere
4- Hilti
5- Matkap
6- Kriko
7- Demir Testere
8- Kompresör
9- Hidrolik Kesiciler
10- Hidrolik Ayırıcılar
11- Aspiratör
12- Köpük Jeneratörü
13- Temiz Hava Dolum Kompresörü
14- Portatif Yangın Söndürücüler
15- Seyyar Projektör
16- Akaryakıt Toplama Pompası
17- Akaryakıt Toplama Havuzu
18- Gaz Ölçüm Dedektörü
19- Temiz Hava Solunum Cihazı
20- Termal Kamera ve Monitörü
21- Dalgıç Pompa
22- Bilgisayar
23- Seyyar Röle
ARAÇLAR VE GEREÇLER
A) ARAÇLAR
1- Balta
2- Kazma
3- Kürek
4- Kanca
5- Balyoz
6- Manivela
7- Demir Kesme Makası
8- Tel Makası
9- Ağaç Pense
10- Lanslar
11- Hortumlar
12- Frikasyon (Ayırıcı)
13- Toplayıcı
14- Menanjör (Köpük Yapıcı)
15- Deve Boynu (Yer Hidrantları İçin)
16- Hidrant Anahtarı
17- Sapa (Meme)
18- Liberatör (Frenli Makara)
19- Askı Kayışı
20- Emniyet Kemeri
21- Rekorları
22- Manika
23- Karabina
24- Kurtarma İpleri
25- Megafon
26- Kurtarma Kemeri
27- İp Kanca
28- İp Merdiven
29- El Testeresi
30- Kapı Açıcı (Hidrolik)
31- Tırmık
32- Gelberi
33- Şablak
34- Musluk Anahtarı
35- Maymuncuk
36- Asansör Açma Anahtarları
37- Takoz
38- Reflektör
39- Elektrikli Ölçüm Cihazı
40- Şalter İndirme Anahtarı
41- Kurtarma Ağı (Hayvan)
42- Emniyet Kemeri Kesme Bıçağı
43- Cam Kırıcı
44- Çekiç
45- Duman ve Gaz Maskesi
46- Halat
47- Ceset Torbası
48- Ala Hortum
49- Ala Hortum Anahtarı
B) GEREÇLER
1- Su
2- Köpük
3- Kum
4- KKT
5- CO2
6- Yağmurluk
7- Kasık Çizme
8- İş Eldiveni
9- Çizme
10- Kimyasal Elbise
11- Alüminyum Elbise
12- Miğfer
13- El Feneri
14- İş Elbisesi (Nomex-PBI-Kevlar)
ŞAHSİ DONANIM











Çalışma Kıyafeti
Yangına Mukavim Elbise
Yangına Mukavim Çizme
Koruma Miğferi
Başlık (Kar Maskesi, Yangına Mukavim Bere)
Kemer
Oksijen Ölçer
Yaşam Dedektörü (Life Grad)
Maske ve Filtresi
Hava Teneffüs Cihazı (Komple)
Fener (El, Araç)
YANGIN EKİP AMİRİNİN GÖREVLERİ
1- Yangın yerinde ekibinin başında olmak
2- Yangın telsiz irtibatını kurmak
3- İletişim kurarak yangın hakkında merkeze bilgi aktarmak
4- Yangın adresini bulmak
5- Ekip içinde gerektiğinde personel görev yeri değiştirmek
6- Kazaların olmamasına dikkat etmek
7- Gereksiz yangın kazalarının olmasını önlemek
8- Yangın yerinde yeni olabilecek tehlikeleri belirlemek
9- Durum değişikliğinde yangına göre giriş ve söndürme pozisyonunu değerlendirmek
10- Islanmış ve yorgun itfaiyecilerin gerekirse yenileri ile değişimini sağlamak
11- Takviye araç ve personel istemek
12- Merdivenli ve snorkel araç istemek
13- Yangına müdahale eden araç-gereç ve personelin emniyetini almak
14- İlgili birimlere ve üstlerine yangın hakkında bilgi vermek
15- Uzun sürecek çalışmalarda personeli için yiyecek ve içecek istemek
16- Yangın sonrası toplanma çalışmalarını yürütmek
17- Araç-gereç ve personelin teçhizatı ile ilgili yangın sonrası bilgi almak
18- Yangının çıkış sebepleri hakkında araştırma ve soruşturma yapmak
19- Yangın raporu düzenlemek
YANGINA MÜDAHALE AMİRİNİN GÖREVLERİ
1- Maske takmak-taktırtmak
2- Yangıncı kıyafeti giymek
3- Yangın yerinde personelin can ve mal güvenliğini sağlamak
4- Yangın pozisyonuna göre tabya kurmak
5- Yangın söndürme prensibini belirlemek
6- Müdahale şeklini belirlemek
7- Yanan yerin sirayeti için tedbir almak
8- Olay yerinde can ve mal kurtarması yapılmasını sağlamak
9- Yangını kontrol altına alabilmek için çevrede tahrip yapabilmenin kararını vermek
10- Yangına müdahalede takviye araç istemek
11- Yangına müdahalede takviye personel istemek
12- Yangına müdahalede hidranttan su takviyesi sağlatmak
13- Telsiz ile iletişim sağlamak
14- Yangının durumuna göre gelmesi gereken araç cinsini belirlemek
15- Merdivenli araç istemek
16- Kurtarma konseptini belirlemek
17- İlgili kanun ve yönetmelikleri öğrenmek
18- Yangın sebepleri konusunda eğitim almak
19- Yangın sonrasında rapor tutmak
20- Şehir rehberi hazırlamak
21- Yangına ulaşım planı yapmak
22- Yeni yerleşim bölgelerini öğrenmek
23- İnşaat tiplerini öğrenmek
24- Her türlü araç hakkında bilgi sahibi olmak
25- Her türlü aletin kullanımı hakkında bilgi sahibi olmak
26- Teknolojiyi takip etmek
27- Yenilikleri önermek
İTFAİYE ERİNİN GÖREVLERİ
1234567-
Maske takmak
Temiz hava solunum cihazı takmak
Yangıncı kıyafeti giymek
Gerektiğinde alüminize kıyafet giymek
Yangın yerinde kendi can güvenliğini sağlamak
Yangına göre pozisyon almak
Yangın türüne göre takılacak lans’ı seçmek
8- Yangının kaynağını bulmak
9- Yangın kaynağına müdahale etmek (Su-Köpük-KKT)
10- Yangın çevresini soğutma yapmak
11- Olay yerinde can ve mal kurtarmak
12- Kağıt, pamuk ve kömür gibi yanıcı maddeleri yangın yerinde aktarmak
13- Yangın söndürülmesi amacıyla gerektiğinde yapıları tahrip etmek
14- Hortum sermek
15- Hortum toplamak
16- Yangında kullanılan araç-gereci toplamak
17- Yangın yerine su takviyesi yapmak
18- Merdiven yada sepetli araçları sepetten kullanmak
19- Atlama çarşafını açmak
20- Konut ve işyerlerinden motopomp ile su tahliyesi yapmak
21- İlk yardım yapmak
22- Portatif yangın söndürücüleri kullanmak
23- Araç üstündeki taret’i kullanmak
24- Araç üstü makaralı hortumu kullanmak ve toplamak
25- Motopomp kullanmayı öğrenmek
26- Yangın ve kurtarma sonrası itfaiye aracının su, köpük ve kimyasal söndürücü bakımını
yapmak
27- Yangın ve kurtarma sonrası kullanılan her türlü aletin bakım ve temizliğini yapmak
28- Kişisel teçhizatı kullanıma hazır duruma getirmek
29- Araç-gereci bir önceki vardiyadan teslim almak, bir sonraki vardiyaya teslim etmek
30- Yerleşim alanlarını incelemek, yeni yerleşim bölgelerini öğrenmek
31- İlgili yönetmelikleri öğrenmek
32- Binaların baca temizliğini yapmak
33- Nöbet tutmak
34- Karargah mıntıka temizliği yapmak
35- Seyyar merdiven açmak-kapatmak
Olay yeri emniyetini almak
BÖLÜM 2
YANGININ DEĞERLENDİRİLMESİNDE ÇÖZÜM TAKTİKLERİ
A) DURUM HAKKINDA KARAR VERME
B) İNSANLAR İÇİN HANGİ TEHLİKE VAR
C) HANGİ TEHLİKE İLE İLK ÖNCE MÜCADELE EDİLMELİ
D) TEHLİKE AĞIRLIKLI OLARAK NEREDE
E) HANGİ İMKANLARIM VAR
F) HANGİ İMKANLAR EN İYİSİ
G) KARAR
H) İLAVE DÜZENLEMELER
ELDEKİ İMKANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİNDE VE OLAY ANINDA ÇÖZÜM
TAKTİKLERİ
 Durum Tespiti :
a) Olayın Değerlendirilmesi
b) Kendi Güç ve İmkanları
 Personel :
a) İlave Güç
b) Performans-Yetenek
 Araç :
a) İlave Söndürücü Gücü
1. Su
2. Köpük
3. K.K.T (Kuru Kimyevi Tozlu)
b) İlave Araç-Gereç Gücü
1. Kazma-Kürek-Balta
2. Hortum
3. Hidrolik Araçlar
 Tabya :
1. Uygun Mesafe
2. Gelecek Tehlikeler-Değerlendirme
A) Durum Hakkında Karar Verme
Çözüme ulaşımda durum belirlenir ve belirlenen duruma göre kontrol altına alma
taktikleri üretilir ise başarı kendiliğinden oluşmuş olacaktır. Karşılaşılan durumun iyice analiz
edilmesi olayın çözümünde kolaylık sağlayan en önemli unsurdur.
B) İnsanlar İçin Hangi Tehlike Var
Olay mahallinde mağdur durumda olan insanlar ve operasyonda görev alan personel için
oluşacak tedbirlerin belirlenmesidir.
C) Hangi Tehlike İle İlk Önce Mücadele Edilmeli
Bu çok dikkatli karar vermeyi gerektiren önemli bir unsurdur. Patlayıcı, patlama riski,
sirayet ve çevre tehlike altında ise bunun önceliği yerinde ve doğru kararlar alınarak
çözümlenmelidir.
D) Tehlike Ağırlıklı Olarak Nerede
Tehlikenin belirlenmesi ve bu tehlike unsurunun olay yerinde hangi noktada
bulunduğunun bilinmesi ona karşı alınacak ilave tedbirleri ve mücadele şeklini düşünmeyi
gerektirecektir.
E) Hangi İmkanlarım Var
Tehlike ile mücadelede müdahale sistemi olarak verilecek karar gereğince mevcut
imkanların değerlendirileceği planlanmalıdır.
F) Hangi İmkanlar En İyisi
Eldeki imkanların değerlendirilmesinde olaya mücadelede en etkin olabilecek araç-gereç
ve personelin seçilmesinin doğru bir karar olacağı değerlendirilmelidir.
G ) Karar
Olasılıklar hesaplandıktan sonra müdahale şekli, usulü, kullanılacak araç-gereç ve
personelin çözüme katkı kararının verilmesidir.
H) İlave Düzenlemeler
Olaya müdahalede zaman zaman durum değerlendirmesinin yapılmasını ve alınacak
ilave tedbirlerin belirlenmesinin planlanmasıdır.
YANGIN YERİ HEDEFE MÜDAHALE HAZIRLIKLARI
1- GÖREV
:
Yangına Müdahale
2- İZLENECEK YOL :
a) Merdiven üzerinden
b) Çift Koldan
- İçeriden Müdahale
- Dışarıdan Müdahale
3- HEDEF
: 2. Kata müdahale
4- ARAÇ
:
a) Merdiven-Snorkel
b) Arazöz
c) Seyyar Merdiven
5- PERSONEL
a) Başlangıç 1. Arazöz Araç Ekibi
b) Başlangıç Merdivenli Araç Ekibi
6- KAYNAK
a) Araçtan
b) Hidranttan
c) Oradaki açık su kaynağı
1- GÖREV
Bir ekibin gideceği görevin niteliği iyi tanımlanmalıdır. Herhangi bir vakaya giden ekip
yapacağı görevi önceden iyi tanımlar ise olay yerine varıncaya kadar olay ile mücadele
edilmesi planını oluşturabilir.
Olayın boyutunu ve muhtemel risklerini hesaplayabilir, ilave tedbirler düşünebilir. Bu
nedenle görevin en iyi şekilde yerine getirilmesinde görev ile ilgili yeterli bilgilere sahip
olunması başarının en önemlisi boyutudur.
2- İZLENECEK YOL
A) Merdiven Üzerinden : Müdahale eğer merdiven üzerinden yapılacaksa planlamaya
merdiven personelinin yanı sıra ilave personel ve ilave söndürme suyunun takviye
araçlarına bağlanması da dahil edilmelidir. Bu müdahalelerde üzerinde pompası bulunan
merdivenli araçlar tercih edilmelidir.
B) Çift Koldan : Çift koldan müdahale edilecek talimatından önce çift koldan işlenecek
mekan iyi seçilmeli sonra su kaynağından veya frikasyon aracılığı ile tek gelen suyun iki
ayrı müdahale personeli tarafından kullanılacağı sistem belirlenmelidir. Örneğin ;
aşağıdaki şekilde olduğu gibi
-
İçeriden Müdahale
-
Dışarıdan Müdahale
3) HEDEF
Olay mahallinde hedefin iyi belirlenmesi gerekir. Çünkü müdahale edilecek
unsurların bir bina giriş kat ve seviyesinde olabileceği gibi yine bir binanın üst
katlarında da olabileceği değerlendirilmelidir. Eğer hedef üst katlarda ve yüksek
zeminlerde ise araç-gerecin ve personelin ona göre yönlendirilmesi olayın öneminin
gereğidir.
4) ARAÇ
A) Merdiven-Snorkel :
Hidrolik olarak çalışan yüksek metrajlı platformlu, asansörlü ve sepetli olarak
adlandırdığımız bu araçlarda görev yapacak personel 4 kişiden oluşmalıdır.
1- Merdivenli araç amiri
2- Şoför
3- 2 Er
Araç amiri burada diğer araçlarla olacak bağlantıyı sağlayacağı gibi olayın seyrine
göre sepetle yapılacak müdahalenin üzerindeki er personelle diğer araç personeli şoför
arasındaki koordinasyonu sağlamalıdır. Aynı zamanda aracına takviye su gerekiyorsa
bu bağlantıyı da diğer 2. er sağlamalıdır.
B) Arazöz :
Arazözde görev yapacak personel sayısı 5 kişiden oluşmalıdır.
a) 1 Araç Amiri
b) 1 Şoför
c) 3 Er
a) Araç Amiri : Aracının emniyetinden, olay mahalline varılmasından, telsizle
merkez santrali ile koordinasyonunun kurulmasından, emrindeki personelin
güvenliğinden, aracın konumundan, araçta bulunan tüm demirbaş malzemenin
korunmasından, müdahale şeklinden ve diğer olay yeri ekipleri ile aralarındaki
koordinasyondan sorumlu olan kişidir.
b) Şoför
: Aracın güvenli seyrinden, olay yerinde aracının güvenli pozisyon
almasından, aracın suyundan ve pompasından sorumludur.
c) 3 Er
: 1. er ; lansçı olarak olay mahalline ilk müdahaleyi yapacak olan kişidir.
2. er ; kökenci er olarak lansçı er ile birlikte hareket etmeli, lansçı erin en önemli
yardımcısı olmalıdır. Hiçbir olayda müdahale ve olayın içine girişimler 1 kişi ile
olmamalıdır.
LANSCI : Araç söndürme ekibinin 1 numaralı eridir. Yangına en yakın kişidir.
KÖKENCİ : Lansçının yardımcısıdır. Gerektiğinde lansçı ile yer değişerek yangına girer.
C) Seyyar Merdiven :
Seyyar merdiveni kuracak olan ekip 2 personelden oluşmalıdır. Merdiven üstünden
müdahalelerde riskin azaltılması maksadıyla merdiveni aşağıdan kontrol edilecek en az bir
personel mutlaka olmalıdır. Bu ekibe yardımcı olmak amacıyla operasyon amiri uygun
gördüğü sayıda personeli görevlendirebilir.
5) PERSONEL
Olayın gelişmesine, şekline ve niteliğine göre seçilecek aracın üzerindeki mevcut
personelinden bahsedilmektedir. Bu arazöz veya merdivenli araç personeli olabilir.
6) KAYNAK
- Araçtan ; Kaynak ifadesinde müdahalede bulunulacak su veya kimyasallardan
bahsedilmektedir. Müdahalede bulunulacak su araçtan temin edilebileceği gibi orada mevcut
bir hidranttan veya açık bir su kaynağından da sağlanabileceği düşünülmelidir.
YANGINA MÜDAHALEDE DİKKAT EDİLECEK ÖNCELİKLİ HUSUSLAR
A)
YANGINLA MÜDAHALEDE ÖNCE İNSANLARI KURTARMAK
B)
İKİNCİ ÖNCELİK BÜYÜK TEHLİKEYE KARŞI ÖNLEM DÜŞÜNÜLMESİ
1- SİRAYET
2- PATLAYICILAR
3- ÇEVRE
C)
YANGIN YERİ ÇEVRİLMESİ
D)
DİĞER RİSKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Yangınla Mücadelede Önce Canlıları Kurtarmak
Elbette bir yangına çıkışta tüm itfaiyecilerin olmaması yönünde tek dilekleri tehlikeye
düşmüş bir canlının varlığıdır. Bu hem vicdani hem de görevinin gereği olarak ekibi ve tüm
teşkilatı üzen bir durumdur. Ancak bu gibi durumla karşılaşmak bu mesleği yapan insanlara
hiç de uzak değildir.
Hayati önem taşıyan bu tür riskli durumlarda yapılan ve düşünülen müdahale planı
önce canlının kurtarılması (en iyi durumda) ve bu kurtarmayı yaparken ekip personelinin de
can güvenliğinin tehlikeye atılmaması olacaktır. Kurtarmaya yönelik müdahalede de aynı
anda onu destekleyen söndürmeye yönelik müdahalelerde de tamamen tehlike boyutları
planlamaya dahil edilmelidir.
Canlı çıkarmaya yönelik bu çalışmalarda ekip personelinin her türlü emniyeti alınarak
yerin (giriş-çıkış), kullanılacak araç-gerecin, yardımcı araç-gerecin ve yardımcı personelin
önceden planlanması işimizin düzenli gitmesini ve başarının gelmesini sağlayacaktır.
B) İkinci Öncelik Büyük Tehlikeye Karşı Önlem Düşünülmesi
1- Sirayet
2- Patlayıcılar
3- Çevre
Bu konulardaki bilgiler 28-29-31-32-33 ve 34.sayfalarında maddeler halinde ve geniş
şekilde açıklanmıştır.
C) Yangın Yeri Çevrilmesi
Bir yangın yerinin çevrilmesi hem çalışma ekibi hem de olayın kontrol altına tutulması
açısından son derece önemlidir.
İlgili-ilgisiz meraklı insanların varlığı hem onları tehlikelere karşı korumadaki güçlüğü
hem de müdahale çalışmalarının sağlıklı yürümemesine neden olabilir.
Yangın yerinin güvenliği için çevirme kordon vasıtasıyla olabileceği gibi araçları
konuşlandırma şekli ve personelin olay çevresine yerleşme şekli olay mahallinin
çevrilmesinde kullanılacak yöntemler olmalıdır. Bu çevrelerde personel ve araç-gereci hiçbir
zaman tehlikeye maruz bırakmayacak ölçüde olması dikkat edilmelidir.
D) Diğer Risklerin Değerlendirilmesi
Yangına müdahalede meydana gelebilecek riskler 27/4 bölümünde izah edilmiştir. Ancak
müdahale anında meydana gelebilecek diğer risklerin varlığı unutulmamalıdır. Örneğin ;
yangın mahallinin pozisyonu araçların güvenliğini tehlikeye sokacak şekilde dik-yamaç
olabilir. Her an bir elektrik telinin varlığı ortaya çıkabilir. Tehlikeli bir kimyasal veya
patlayıcı ile karşılaşılabilinir, şok sarsıntılar çevre binalarda ve çevre duvarlarda ani
çökmelere neden olabilir. Sonradan çıkacak bir canlının varlığı tespit edilebilir. Bunlar gibi bu
tür örnekleri sıralayabiliriz.
TEHLİKENİN BOYUTUNUN BELİRLENMESİ
A)
B)
C)
D)
YANAN NESNE BOYUTUNDA
SİRAYET
ÇEVRE
HESAPLANAMAYAN ETKİLERİN BELİRLENMESİ
A) YANAN NESNE BOYUTUNDA
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Patlama tehlikesi
Yanıcı
Çok zehirli
Orta zehirli
Kolay yanıcı
Tahriş edici
Boğucu
Asit
B) SİRAYET BOYUTUNDA DEĞERLENDİRME
1234-
Komşu binalara etkisi
Komşu araçlara etkisi
Komşu araziye etkisi
Diğer hesaplanamayan etkiler
C) ÇEVRE ETKİSİ
12345-
Isı etkisi
Duman etkisi
Buhar etkisi
Kirlenme etkisi
İnfilak Etkisi
D) HESAPLANAMAYAN ETKİLER
A) YANAN NESNE BOYUTUNDA
1- PATLAMA TEHLİKESİ
Yangın mahallinde tehlike boyutunun belirlenmesinde öncelik en yüksek risk olarak
dikkat edilmesi gereken patlama riskleridir. Patlamalar çeşitli materyallerin yanmasıyla
oluşacağı gibi bilinen patlayıcılarında bugün her ortamda yoğun şekilde kullanıldığı
unutulmamalıdır. Yanan mekan bir işyeri ise mevcut patlama riskleri ona göre
düşünülmelidir. Örneğin alkol fabrikası, eczane, kimyasal depolar, dolum tesisleri, benzin
istasyonları, barut satış bayileri gibi sayabileceğimiz işyerlerine ilaveten organik tozlar ihtiva
eden, pamuk işletmeleri, karton fabrikaları, tahıl tozları işletmelerinde, organik tozların
patlama riskleri de göz ardı edilemez. Benzin istasyonları, LPG depoları ve satış yerlerini de
sayabiliriz.
Ev yangınlarında tüm evlerde yoğun şekilde kullanılan LPG tüplerinin ve gazlarının
patlama riski de çok yüksektir. Ayrıca tüm mekanlarda olabileceği gibi yüksek gerilim
depolayan trafolarda ve benzeri yerlerde elektrik patlamaları da dikkat edilmesi gereken
hususlardır.
Patlayıcıların terör amaçlı da kullanılabileceğinin akıldan çıkarılmaması gerekir. Bazı
patlayıcılar oksijen gerekmeden şiddetli olarak tepki verebilirler.
TNT gibi saf bir patlayıcı madde bir ateşleme kaynağı ile patlar ve bu patlamalar son
derece şiddetli olur.
Patlayıcı karışımları, bileşenler ile yanıcı ve oksijen taşıyıcıları arasındaki kimyasal
reaksiyonu takiben ateş alırlar. Tek başına bileşiklerden ve yanıcı karışımlardan kaynaklanan
patlamalar hızlı ve kısa süreli yüksek enerji açığa çıkartırlar. Bu tip patlamalar “şok dalgası”
meydana getirir.
Oksijensiz kalmış kapalı bir mekanda biriken eksik yanmadan oluşan çeşitli gazlar
herhangi bir sebeple oksijen ile birleşirse tehlikeli boyutta bir patlama meydana gelebilir. Bu
duruma en basitinden bir örnek verirsek içinde karbon monoksit gazı sıkışmış bir kömür
sobası oksijeni bulduğu anda küçük bir patlamaya neden olduğu gibi.
PATLAMAYI DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ
12345-
Patlayıcı maddenin türü
Olay anında vereceği hasar
İkinci patlamaya sebep olacak unsurlar
Yanmaya vereceği güç
Zarar gören alan
Patlayıcılar ve patlayıcı özellik taşıyan maddelerle uğraşmak özellikle patlayıcı madde
hala aktif ise riskin büyük olduğu düşünülmeli ve ciddiye alınmalıdır.
Böyle bir risk söz konusu ise müdahale ekibinin ve kurtarma ekibinin bölge içine
girmeleri durum kontrol altına alınıncaya kadar güvenli değildir. Bazı metaller su ile
reaksiyona girerek patlayıcılık özelliği taşıyabilir. Örneğin ; sodyum, potasyum, magnezyum,
kalsiyum gibi.
2- YANICI
a) Kolay Alevlenici : Kağıt, saz, talaş, saman, pamuk selülozik lifi ve toz halindeki her türlü
yanıcılar, yanıcı sıvılar ve gazlar
b) Normal Alevlenici : Kalın ahşap malzemeler, suni ahşap levhalar, sert PVC levhalar,
polietilen, asfalt gibi yanıcılar
c) Zor Alevleniciler : Alevle direk temas halinde yanar alev kaynağı uzaklaştıkça kendi
kendine söner ahşap talaşı, alçı karton levhalar, asbestli mukavva kağıt PVC zemin
kaplamaları, ahşap parke
d) Zor Yanıcılar : Kum, çakıl, çimento, kireç, alçı, harç, beton, tuğla, kiremit, cam vb.
malzemelerdir.
3-4 ZEHİRLİ MADDELER
Olay mahallinde karşılaşılacak en büyük tehlikelerin başında ; zehirli maddeler içeren
bir mekanın yanında, yanması halinde zehirli gaz ihtiva eden maddelerin de yanmasından
doğacak tehlikeler bulunmaktadır.
Bu tür vakalara yaklaşımda zehirli gazların veya buharlarının özellikleri belirlenmeli
ve bu özelliğin şartlarına göre müdahale stratejisi uygulanmalıdır. Bu strateji ile rüzgarın yönü
ve hızı hesaplanıp rüzgara ters yönde hareket edilmelidir. Tehlike bölgelerinin sınırları çizilir
çalışma bölgeleri oluşturulmalıdır. Kurulacak müdahale tabyasında öncelikler tespit edilip,
mücadele hatları daraltılarak müdahaleye devam edilmelidir. Buradaki en önemli faktörlerden
biri etkilenme sınırı içinde kalan canlıların durumlarının değerlendirilmesidir.
B) SİRAYET BOYUTUNDA DEĞERLENDİRME
1- KOMŞU BİNALARA ETKİSİ
Tehlike boyutunun belirlenmesi yangının alevlerinin mevcut yangın merkezinden başka
bölgelerde yeni yangın merkezleri oluşturması yani komşu binalara sirayet etmiş olduğunu
açıkça gösterir. Kısa sürede gelişmekte olan bir yanma olayında yanıcı maddenin alevleri ve
ısısı yanma noktasındaki miktarı ısı transferi yolu ile komşu binalara taşıyabilir. Eğer yanma
olayı yüksek katlı binalarda ise bir üst kata veya bir alt kata veya merdiven boşluğu, baca ve
elektrik tesisatlarından daha üst katlara hatta çatıya sirayeti söz konusu olabilir. Alınacak
önlemler ve tedbirler bu yönde düşünülmeli ve müdahale-kurtarma stratejisi bu yönde
oluşturulmalıdır. Birbirine yakın bina yangınlarında karşı binalarında tehlike altında olduğu
unutulmamalıdır.
2- KOMŞU ARAÇLARA ETKİSİ
Yüksek ısı ve hararetle meydana gelen bir yanma olayı yangının çıktığı merkezde
kalmayıp yine ısı ve alev transferi yoluyla park halinde olan araçlara sirayet edebilir.
Dolayısıyla bir bina yangını aynı zamanda bir araç yangınına dönüşebilir. Belirlenecek
söndürme ve kurtarma sistemi her iki olayın etkilenmelerine ve o yerdeki pozisyonlarına göre
değerlendirilmelidir. Araçların cinsi, parlama ve patlama riskleri düşünülmelidir.
3- KOMŞU ARAZİYE ETKİSİ
Açık alanda bir maddenin yanması veya alan üzerinde bulunan herhangi bir yanıcının
alevlenmesi şeklindeki gelişigüzel vakalarda kontrol altına alınamayan veya kaçırılan bir
yangının komşu araziye ve üzerinde bulunan yanıcılara sirayetinin düşünülmesi göz ardı
edilmemelidir.
4- DİĞER HESAPLANAMAYAN ETKİLER
Her türlü yanmanın daha önce belirtilen etkileri dışında mutlaka bir takım
hesaplanamayan riskleri de olduğu unutulmamalıdır. Bu yangının şekline, yanıcının tespitine
ulaşamamış bir ekip için bu olay birçok risk demektir. Tüm canlılara ve cansızlara etkisi ayrı
ayrı düşünülmeli ve olası kötü durumlara hazır olunması ve her zaman müdahale stratejisinin
belirlenmesinde bir (B) planının da bulundurulmasını zorunlu hale getirmektedir.
C) ÇEVRE ETKİSİ
a) Isı Etkisi
Yüksek ısı ve hararetin müdahale ekibinin üzerinde ve çevreye sirayeti yönünden etkileri
değerlendirilmelidir. A sınıfı katı yangınlarda tutuşma ısısının 350˚C – 400˚C olduğu
düşünülürse bu derecedeki ısının insan vücudunda kalıcı etkilerin oluşabileceği ve ciddi
şekilde yanıklara sebebiyet verebileceği muhakkaktır. Müdahale uygun mesafeden uygun
teçhizat ile olmalıdır. Ayrıca ısının doğada birçok şeyi tahrip edebileceği de düşünülmelidir.
b) Duman Etkisi
Yanan cisimlerin çıkarmış olduğu duman buharlarının içinde insan vücuduna zararlı
olabilecek derecede kimyasal partiküllerin olduğu unutulmamalıdır. Dumanın hidrojen sülfür,
karbon monoksit, karbon dioksit, vb. nefes alındığında zararlı etkileri olan gazları ihtiva ettiği
gibi ortamı oksijensiz bırakarak nefes almayı güçleştirme etkisi de vardır. Zehirli dumanların
doğal hayata da zarar vereceği birçok canlının da etkilenebileceği de bir gerçektir.
c) Buhar Etkisi
Yanıcı maddelerin bünyelerinde bulundurdukları su, ısı karşısında buharlaşabilir ve kızgın
su buharları haline dönüşebilir. Ayrıca müdahale çalışmaları sırasında su kullanılması yüksek
hararet üzerine sevk edilen suyun ısı etkisiyle de yüksek derecede kızgın su buharları
oluşmasını sağlar. Bu buharlar çalışanların yanı sıra çevreye de zarar verebilirler.
d) Kirlenme Etkisi :
Yanma, parlama, patlama neticesi çevrede görülen yıkılma, kırılma, islenme, ıslanma ve
kısmen yangın, ayrıca yanmadan açığa çıkacak bazı kimyasal maddelerin çevreye
verebileceği zarar etkisinin de göz ardı edilmemesi gerektiği ve buna karşı tedbirlerinin de
ciddi şekilde düşünülmesi gereğini açıklamaktadır. Su ile birleşen kimyasalların kanallar
vasıtasıyla derelere ve denizlere ulaşabileceği ve oradaki yaşamı da etkileyeceği
unutulmamalıdır.
İnfilak Etkisi
Tehlike boyutunun hesaplanmasında en önce düşünülecek önemli bir faktör yangında
meydana gelen oksijen, gazlar ve bazı metaryellerin infilak ve bu infilaktan çevrenin olumsuz
etkilenmesidir. Bu olumsuzluğun dikkate alınması ve üzerinde düşünülmesi gerekir.
D) HESAPLANAMAYAN ETKİLER
Daha öncede açıklandığı üzere bazı vakalarda daha önceden görülemeyen ve
hesaplanamayan bir takım tehlikelerin de varlığı unutulmamalı ve bu boyutun geniş kapsamlı
ele alınarak olay yeri ve olay anı değerlendirilmelidir. Olay yerinde olmaması gereken bir
canlının varlığı veya bir patlayıcının sonradan ortaya çıkması gibi.
OLAY ANI VE SONRASINDA GENEL DURUM DEĞERLENDİRMESİ
1- YANAN NESNE BOYUTUNDA DEĞERLENDİRME
A) YANGIN NEDENİ –SEBEBİ (PARLAYICI-GAZ-BOMBA VB.)
B) TEHLİKE ANINDAKİ CANLILAR
C) YANAN MADDENİN CİNSİ
D) BİNA İLİŞKİLERİ (SİRAYET)
E) YANMANIN BOYUTU
F) YAYILMA ALANLARI
2- DURUM TESPİTİ
A) YER
B) ZAMAN
C) HAVA DURUMU
3- OPERASYON BOYUTU
4- GÖRÜLEBİLİR RİSKLER
5- HESAPLANAMAYAN RİSKLER
1- YANAN NESNE
A) Yangın Sebebi
Durumun değerlendirilmesinde ekipler ve kurtarılacak diğer canlılar açısından en önemli
unsur yangının nedeninin bilinmesidir. Ayrıca yanma nedeni ; parlayıcı bir madde, zehirli
kimyasallar veya bomba gibi unsurlar olabileceğinden müdahale prensibinin ve tabyanın
yerinin iyi seçilmesi gereklidir.
B) Tehlike Anındaki Canlılar
Tehlike anında yani yanma sırasında ilk müdahale canlıların kurtarılması için yapılmalı.
Kurtarma yapacak ekibin personeli söndürme çalışması yapacak ekip ile birlikte hareket
etmelidir. Kazazedeye ulaşımda kendi çalışma personeline de dikkat etmesi gereklidir.
C) Yanan Maddenin Cinsi
Yanan maddenin cinsi yanmanın boyutunu belirleyeceği gibi çıkacak zehirli dumanların
ve buharların varlığını da açıklayacaktır. Bu da tehlikeye karşı alınacak emniyet tedbirlerinin
neler olabileceğinin belirlenmesini kolaylaştıracaktır.
D) Bina İlişkileri
Yanmakta olan yerin komşu binalarla olan yakınlaşmasının değerlendirilmesidir.
E) Yanmanın Boyutu
Yangının alev ve dumanlarının boyutu çevre, sirayet ve canlılar
değerlendirmesinin ve yangının zararlarını önceden görülüp hesap edilmesidir.
F) Yayılma Alanları
açısından
Büyük boyuttaki bir yangının yayılma alanlarının iyi hesaplanması yayılma bölgesindeki
yanıcılara ve rüzgarın etkisine bağlıdır. Özellikle orman yangınlarında bu hesaplama iyi
yapılmalıdır.
2- DURUM TESPİTİ
Genel durum değerlendirmelerinde bulundurulması gereken öğeler aşağıda açıklanmıştır.
A) Yer
Yanmanın mevcut olduğu adres ve bu adresin ulaşımındaki zorluklar yanan yerin inşai
durumu hakkındaki faktörler, çevre etkisi ve sirayetinin değerlendirilmesinin açıklanması
yerin önemini belirtir.
B) Zaman
Zaman olarak durum değerlendirilmesi önemli bir faktördür. Gece ve gündüz olarak
yangının kontrolü ele alınarak farklılıkları incelenmeli ve günün iş ve insan yoğunluğunun
olduğu saatler de değerlendirilmelidir. Trafiğin iş giriş-çıkış saatlerindeki yoğunluğunun
etkisi de düşünülmelidir.
C) Hava Durumu
Olay yerine varıştaki araçların hareket halinde iken yol buzlanmalarına maruz kalması
araçların donmuş su ağzı çıkışlarının çalışmaya etkisi ve soğuğun aracın yakıtına etkisinin
yanı sıra yangın mahallinde zemin kayganlığı, yanıcının özelliğine göre yağmur suyunun
etkisi (bazı kimyasallar su ile yanıcı özelliği kazanabilir. Örneğin : sodyum hidrosülfat ) gibi.
Sis olayları da yangın seyrini zorlayıcı sebeplerden olup, dikkat edilmesi gerekir.
3- OPERASYON BOYUTU
Bir yangının boyutu, oraya gidecek ekibi ; aracı ve idari kadroyu belirleyecektir.
Örneğin ; bir aracın yanması belki 1 veya 2 araç ve personeli ile söndürülebileceği gibi. Bir
kimyasal veya yanıcı özelliğe sahip yük taşıyan bir aracın söndürülmesi çok daha kapsamlı
olacaktır. İlave güce ve idari kadroya ihtiyaç doğacaktır.
İkinci bir örnekte bir gecekondunun yanması veya küçük çapta bir işyerinin yanması
ilk etapta daha küçük bir gücü gerektireceği ancak bir apartman veya fabrika yangınında ilave
güce ve idari personele ihtiyaç duyulacaktır.
En üst düzeyde idari kadroda bulunan İtfaiye Daire Başkanı ve Müdürlerin bu tür
olaylarda, itfaiye dışındaki kurum ve kuruluşlardan ilave güç isteme gibi durumlarla karşı
karşıya kalındığında veya itfaiye gruplarındaki mevcut gücün korunmayıp takviye amacıyla
eksiltilmesi gibi durumlarda müdahale etmek için olay yerine intikal etmeli ve orada küçük
bir kriz merkezi oluşturularak durumun her aşamasında üstlerine bilgi aktarmak görevi
olmalıdır.
İnsanların toplu halde zarar görebileceği büyük olayların operasyonlarında “yangın ve
kurtarmanın birlikte yürütüleceği” mutlaka üst düzeyde bir idarecinin olay yerinde bulunması
gereklidir.
Amir ve idarecinin olaylara katılımı şu şekilde olmalıdır.
A Kategorisi Yangınları ;
Bu gruba giren yangınlara müdahale, bir itfaiye amiri ve araç
amiri tarafından yürütülmelidir. Araç sayısı 1 ile 5 arasındadır. Örneğin ; Araç, ev, işyeri, ot,
çöp vb. yangınlar.
B Kategorisi Yangınları ;
Bu gruba giren yangınlara müdahale üst düzey bir amir tarafından yürütülmelidir.
Araç sayısı 5 ve 5’in üstündedir. Örneğin ; bir apartman, orman, büyük işyerleri vb. yangınlar.
C Kategorisi Yangınları ;
Bu gruba giren yangınlara müdahalede üst düzey bir idareci tarafından yürütülmelidir.
Araç-gereç, personel sayısı ihtiyaca göre çok ve çeşitlidir.
Bu tür yangınlar , büyük sanayi yangınları, büyük çapta kurtarma operasyonları,
deprem, çökme, kimyasallar ve büyük kazalar.
4- GÖRÜLEBİLİR RİSKLER
Aslında riski belirlemek en iyi şartlarda dahi zordur, bazı beklenmeyen etkinlerin hangi
ısıda meydana gelebileceğini kestirmekte zordur. Olay anında yanan binanın ne amaç ile
kullanıldığı, içerisinde olabilecek muhtemel parlama-patlama riski olasılıklarının da
unutulmaması gerekir. İşyeri risklerinde ise ne işle iştigal ettiği bilinmelidir. Ayrıca işin
niteliği, olası insan kayıplarındaki riskleri, çıkış sebebi ve mücadele konusu da
değerlendirilmelidir.
Ev olarak kullanılan binaların riskleri binanın inşai yapısına ve içerisinde bulunan
muhtemel eşyaların yanıcılık özeliklerine göre hesaplanması şeklinde düşünülmelidir.
Yanmanın nerede ne şekilde ve yanan nesnenin ne olduğu, olası risklerin çeşitliliğini
meydana getirir. Örneğin ; bina yangınları, araç yangınları vb.
5- HESAPLANAMAYAN RİSKLER
Risk değerlendirmelerinde bir takım hesaplanamayacak faktörlerin olabileceği göz ardı
edilmemelidir.
Yangınlarda hiç umulmadık bir anda kurtarılmayı bekleyen kişilerin varlığının ortaya
çıkması, bilinmeyen patlayıcıların ortaya çıkması ve bilinmeyen zehirli buharların
mevcudiyetinin ortaya çıkması bu tür riskleri oluşturur.
BÖLÜM 3
YANGIN SEBEPLERİ
12345678-
Bilgisizlik
Dikkatsizlik
Tedbirsizlik
İhmal
Sabotaj-Kundaklama
Kazalar
Tabiat Olayları
Sirayet
ETKENLER
1- Bacalar
2- Sigara İzmarit
3- Elektrik
4- Kıvılcım
5- Gazlar (LPG)
6- Hayvanlar
7- Yıldırım Düşmesi
8- Güneş Isısı
9- Kızışma
10- Patlama
11- Teknik Arıza
12- Kasıt
13- Hararet
NOT : Rapora esas olacak yanan bir yerin araştırılması yangın sebepleri ve etkenler tek tek
incelenerek ve genelden özele doğru inilerek, araştırma yapılıp çözüm aranmalıdır.
Unutmayın ki yangın sebebinin doğru olarak tespit edilmesi bilgi, beceri, tecrübe ve
teknik-teknoloji gerektirir. Ancak her şeye rağmen olay mahalline ulaşan ilk ekip amiri bu
görevin bilinciyle hemen harekete geçmeli ve ilk fırsatta olay yerinde bulunan insanlardan
konu hakkında bilgi toplamalıdır.
Daha sonra yapılacak bir soruşturma, olaya tanık insanların psikolojik durumundaki
farklılıktan dolayı çok sağlıklı yürümeyebilir. İlk dakikalarda yapacağı soruşturma doğru
bilgilerin %50 sini oluşturacaktır. Daha sonra bu bilgiler ; idarecinin bilgisi ve becerisini de
katarak, teknik bir inceleme ile desteklenmelidir.
YANGIN RAPORU NASIL HAZIRLANMALI
Bir yangın raporu hazırlanırken dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki gibi olmalıdır.
1- Yangın yerinin adresi,
2- Yanan yerin cinsi,
3- Yangın ihbarı veren ve ihbar saati
4- Yangına gidişte hangi grubun, hangi araçlar, kaç personel ile çıkış yapıldığı,
5- Yangına varış saati,
6- Yangının varıldığındaki durumu,
7- Yangın söndürme çalışmaları,
8- Yangının ne zaman kontrol altına alındığı ve ne zaman tamamen söndürüldüğü,
9- Yangın yerinden dönüş saati,
10- Yangının çıkış sebebi,
11- Yangın yerinin son durumu,
12- Yanan binanın kime ait olduğu ve kim tarafından kullanıldığı,
13- Yanan yerin sigortalı olup olmadığı ve miktarı
14- Yangın sebebi
15- Tahmini zarar ziyan
16- Kazaya uğrayan kişilerin ismi ve cinsiyeti
17- Kazaya uğrayan kişilerin sivil veya resmi olduğu
18- Yangına el koyan amirin ismi
19- Onay makamının ismi
20- Yangın rapor numarası ve tarihi
Yukarıda belirtilen hususların açıklandığı bir yangın raporu daha sonra doğabilecek
hukuki işlemler içinde kolaylık sağlayacaktır.
BÖLÜM 4
BİNA YAPILARININ
ISINMAYA KARŞI MUKAVEMET ÖLÇÜLERİ
ÖNEMLİ NOT :
Yüksek sıcaklıklar yapının ve yapı elemanlarının dengesini bozabilir.
1. ÇELİK
A) Taşıyabilme kaybı
a) 500 ˚C de öngörülen taşıma kapasitesinin % 50 sini kaybeder.
b) 700 ˚C de öngörülen taşıma kapasitesinin % 80 ini kaybeder.
B. Genişleme
a) Her 100 ˚C lik ısı artışında her 1 metrede 1,2 mm uzar.
2. AHŞAP
A) Yangın molozunun ağırlığı ve söndürme suyu ağırlığında çökebilir.
B) Yanma; bina duvarlarının içine yerleşen ahşaplar nedeniyle her metrekaresinde
görülebilir.
C) Rüzgar dengesiz yapı elemanlarını yıkabilir.
D) Başlangıç halinde dahi yüksek ısılı yanma özelliği gösterir.
E) Yayılma riski yükseltir.
3. BETONARME
Döşeme, kolon ve kiriş gibi esas taşıyıcı unsurları oluşturan yapı malzemeleri yüksek
ısıdan etkilenebilirler. Kaplama malzemeleri ile taşınabilir eşya ve mobilyaların meydana
getirdikleri bina içi ısı-yük yoğunluğu yangınların genişlemesini ve boyutunu
arttırabileceğinden yangına dayanıklı diye düşündüğümüz taşıyıcı sistem elemanlarını büyük
ölçüde etkilemektedir.
Taşıyıcı elemanlarda kullanılan, ana yapı malzemelerinden biri olan beton 750 ˚C ye
kadar ısıtıldığında önemli bir ısı enerjisi ortaya çıkar.
ÖLÇÜ BİRİMLERİ
1 NEWTON (N) : 1 kg lık bir cismi 1m/s2 lik ivme kazandıran kuvvet
1 PASCAL (PA) : 1 m. lik alana 1 Newtonluk kuvvetin yapmış olduğu basınç
1 PA = 1 Bar = 1 At
1 JOULE (J) :
Kuvvetin etki noktasından itibaren 1 N. luk kuvvetin cismi hareket
doğrultusunda (kuvvet) yolu kat ederken yapmış olduğu iş
İş = Kuvvet x Yol
1 GRAY ( Gy) :
Kilogram basıncına 1 joullük enerji açığına çıkaran maddenin ışın
iyonlaşması.
1 BECQUEREL ( Bq) : Radyoaktif bir maddenin aktivitesi sonucu 1 saniyede açığa çıkan
atom çekirdeği.
Santimetre
İnç
Desimetre
Foot
Metre
Yarda
Dekametre
Rod
Kilometre
Mil
UZUNLUKLAR
0,3937 inç
2,54 cm
3,937 inç....................0,328 foot
3,048 desimetre
39,37 inç....................1,09.36 yarda
0,9144 metre
1,9884 rod
0,5029 dm
0,621.37 mil
1,609.3 kilometre
1 gram
1 ons
1 kg.
1 pound
1 M.ton
1 İngiliz ton’u
AĞIRLIKLAR
0,03527ons
28,35 gram
2,2046 pounds
0,4536 kilogram
0,98421 İngiliz tonu
1,016 m.ton
TANIMLAR
Yangın Yükü :
Bir yangın yerinde birim alanda yanıcı maddelerin ahşap cinsinden ısıl değerine
yangın yükü denir.
Özgül Isı Kapasitesi :
Hacimsel olarak 1 m3 , ağırlıkça 1 kg maddeyi 1 0C ısıtan ısı miktarına özgül ısı
kapasitesi denir.
Asbest :
Asbest organik olmayan fiberden yapılır ve kullanım yerleri şu şekildedir;
Yapı Malzemelerinde
Yalıtım Malzemesi
Yangından Korunma ve Giysileri
Endüstriyel Filtreler
Asbest tozuna maruz kalmak solunum yolları problemlerine ve akciğer rahatsızlıklarına
neden olur.
Tabya :
a)
b)
c)
d)
Yangın yerinde yangın ile mücadelenin etkinliğini arttıracak şekilde düzenek kurmak
ve verimli müdahaleyi arttırıcı pozisyon almak.
Nirengi :
Belirli olmayan adreslerde noktasal adres bulmak için bölgelerin, semtlerin, caddelerin
önemli ; herkesçe bilinen bir noktasının adresin bulunmasında kolaylık sağlaması.
HAVADAKİ GAZ KARIŞIMI VE ORANLARI
AZOT
%78,1
OKSİJEN
%20,9
ARGON
%0,93
KARBONDİOKSİT %0,03
NEON
%0,0015
HELYUM
%0,0005
KRİPTON
%0,0011
KRESON
%0,000008
Ayrıca havanın meteorolojik durumuna göre %3-5 oranında su buharı bulunur.
UNUTMA :
Hava içinde %14-16 oranında oksijen bulunması yanma için yeterli olmaktadır. Aksi
takdirde yanma olmayacaktır.
BÖLÜM 5
TATBİKAT HAZIRLIĞI
A) Tatbikatın Amacı
a) Halk Eğitimi
b) Personel Eğitimi
c) Diğer Eğitimler
1- ) Tatbikatın Niteliğinin Belirlenmesi
a) Kurtarma
b) Yangın
c) Kimyasal
d) Parlama-Patlama-Gaz
e) Elektrik
2- ) Tatbikat Bilançosu,
3- ) Tatbikat Tarihi
A) Mevsimlere göre şartların değerlendirilmesi
a) Yaz
b) Kış
B) Tatbikatın Saati
a) Gece
b) Gündüz
4- ) Tatbikat Yeri
A) Mahallin Belirlenmesi
a) Bina Şartları
b) Zemin Şartları
5- ) Katılması Düşünülen Araç-Gereç-Malzeme
A) Müdahale Araçları
a) Yangın-Kurtarma
b) Tahrik-Müdahale
B) Nakil Araçları
a) Personel
b) Müdahale Araçlarının Nakli
C) Diğer Araçlar
6- ) Tatbikat Senaryo
a) Hazırlık
b) Uygulama
7- ) Değerlendirme
a) Faydalanma
b) Varılan Sonuç
c) Hedefe Ulaşıldı mı
ARAÇ YANGINLARI
Bir aracın yanması insan ihmallerinden ve araç içi teknik arızadan kaynaklanabileceği
gibi dışarıdan atılan veya herhangi bir ateş kaynağından da yangın çıkabilir. Bu arada aracın
tipi yangınla mücadele şeklini ve yangının çıkış sebebinin bulunmasında da büyük rol
oynamaktadır. Örneğin ; bir kamyon veya tır’ın yanması halinde yükünün ne olduğu, bir
tankerin yanması halinde de taşıdığı maddenin ne olduğunun bilinmesi yangın ile mücadele
şeklinizi belirleyecektir.
Araçlarda meydana gelen yangınlar genellikle Estelasyon tertibatında meydana gelen
kısa devreden kaynaklanabileceği gibi aşırı kızmış motor aksamı üzerine karbüratörden taşmış
benzinin dökülmesi veya benzin hortumunda bulunan bir kaçaktan yakıtın sızması yanmayı
meydana getirebilir, iç kabinde de yanma başlayabilir. Sürücünün unutmuş olduğu bir sigara
izmariti veya kıvılcımın koltukların üzerine düşmesi de yanmaya sebebiyet verebilir. Uzun
süre açık kalmış ampulün kablolarında kısa devre meydana gelebilir. Açık unutulan teypler
aşırı ısınmaya sebebiyet verebilir. Güneş altında park edilen bir aracın içinde bulunan kibrit
veya çakmak ateş alabilir ve patlayabilir. Bu iç yanmaların yanı sıra dışarıdan da kasten araç
ateşlenebilir. Kuru otlar üzerine, çöplerin yanına park etmiş bir araç bu malzemelerin
yanmasıyla sirayetinden ateş alabilir. LPG gazı ile çalışan araçlarda ise gaz sıkışması
parlamaya ve patlamaya sebebiyet verebilir. Tüm bu yangınların mücadelesinde su en
muteber söndürücüdür. Başlangıç halinde ise kuru kimyevi tozlu söndürücüler kullanılmalıdır.
İlk fırsatta aracın kutup başları çıkarılmalıdır.
Aracın söndürülmesinde kullanılan su, tanker yangınlarında taşıdığı yüke göre dikkatli
kullanılmalıdır. Bazı durumlarda köpük kullanılması doğru olabilir. Binek araçlarda aracı
söndürme çalışmaları emniyet sınırı 15 metre akaryakıt tankerlerinde gaz patlama emniyet
sınırı 100 metre olmasına dikkat edilmelidir.
GAZ PATLAMA EMNİYET SINIRI
100 Metre
Trafik kazaları da yanmayı meydana getiren unsurlardandır. Böyle bir kazaya karışmış
araç şiddetli çarpmadan yanabilir, metal kısımlarının sürtünmesinden kızışma ve
kıvılcımlaşması da yangın çıkış sebebidir. Yere dökülmüş benzin veya yağların üzerine
kazadan dolayı herhangi bir sebeple ateşin düşmesi de yanmaya sebebiyet verebilir. Aracın bir
elektik direğine veya trafo merkezine çarpması yanmasına sebep olabilir. Araç yangınlarına
bazı hayvanlarda neden olabilir. Herhangi bir sebepten tüyleri yanan bir hayvanın aracın
yanıcı bir bölümüne girmesi veya yaklaşması yanma sebebini oluşturabilir.
EV İÇİ YANGINLAR
Ev içi yangınlara sebep olan bir çok davranışlar arasında Dikkatsizlik- Tedbirsizlik ve
İnsan hatalarının çoğunlukta olması ile birlikte teknik arızalar da ev içi yangınlarına sebebiyet
vermektedir.
Dikkatsizce terk edilen aletler, bu aletlerin bakımsızlığı, yanmaya sebebiyet veren
aletlerin düşürülmesi, hırpalanması, ısı kaynağına yakın yerlere çabuk tutuşan ürünlerin
bırakılması, herhangi bir aleti uykuya dalıp açık unutmak, yere düşürülen lambalar, unutulan
ve düşürülen mumlar, elektrikli makinelerin bakım ve onarımında dikkatsiz davranılması,
ürünlerin yanlış kutulanması, hatalı yakıt aktarımı, bir şeyi kullanırken parlayıcı sıvı
kullanılması, gazlı tüplerin kullanımındaki hatalar. Dikkatsizce ve uygun olmayan mekanlarda
içilen sigaranın kıvılcımları yada düşürülen izmariti, gayri sıhhi döşenmiş elektrik tesisatları,
evde bırakılan çocuklar sobalar ve bacalar ev içi yangınlarını oluşturmaktadır.
Ev içi yangınları ile mücadele ederken dikkat edilmesi gereken en önemli husus
mevcut tahribatı büyütüp doğabilecek zarara ilaveten çalışma yapan personel tarafından da
maddi zararın büyütülmemesidir. Kullanılacak söndürücü iyi seçilmeli mücadele doğru
yerden ve doğru zamanda yapılmalıdır.
ELEKTRİKTE YANGINLA MÜDACALE EDERKEN
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Emniyet İçin Kurallar
a) Kapama
b) Tekrar Açılmamasını Emniyet Altına Alma
c) Gerilimin Kesilmesini Temin Etme
d) Topraklama Ve Kısa Devre Yapma
e) Gerilim Altındaki Komşu Parçaları Kapatmak

Mücadelede Altın Kurallar
a) Akım geçirmeyen çizme
b) Akım geçirmeyen eldiven
c) Akım geçirmeyen zemin
d) Uygun söndürücü
e) Püskürtme sonucu geri dönen ışın
ORMAN YANGINLARI
Orman yangınları her kitapta bahsedildiği gibi örtü ve tepe yangını olarak gelişir. Örtü
yangının da başlangıç, zeminde bulunan kuru otlar veya yanıcı malzemelerin tutuşması ile
oluşur. Makilik alanlar, otlaklar, meralar ve yaylalarda bulunan kuru otların yanması örtü
yangınlarına örnektir. Çıkış sebepleri genellikle insan kaynaklı olmakla beraber yıldırım
düşmesi gibi doğal olarak da oluşabilir.
Ormanlık bölgelerde zemin örtüsünün tutuşarak ağaçlara sıçraması ve ağacın dalları
yapraklarını tutuşturması şeklinde gelişen orman yangınları da tepe yangını diye
adlandırılmaktadır.
Ayrıca orman alanlarına yakın yerlerde ekin tarlalarının anızlarının yakılması veya
piknik yapılarak uygunsuz ateş yakılması daha sonra kontrolden çıkarak ormanları
tutuşturabilir.
Orman yangınları ile mücadele çalışmaları uzun ve yorucudur. Her ne kadar
ormanların yangına karşı korunması için geniş tedbirler alınsa da tamamıyla yanmayı
önlemek mümkün olmamaktadır. Hava söndürme araçlarının yanı sıra karadan da çok
miktarda personel ve araç-gereç gereklidir.
Dikkat edilecek hususlar ve planlama ;
1- Birçok ağaç yapısı itibari ile yangını büyütebileceğinden cinsleri hakkında bilgi toplamak
gerekir.
2- Bölge çok iyi tanımlanmalı yanmayı genişletici unsurlar daraltılmalıdır.
3- Sirayeti önlemek için belirli bölgelerde yangın sirayet boşlukları oluşturulmalıdır.
4- Rüzgarın hızı ve yönüne göre müdahale stratejisi geliştirilmelidir.
5- Eldeki imkanlar ile (personel, araç, gereç) en verimli şekilde kullanılabilecek planlama
yapılmalıdır.
6- En uzak tütme ve kıvılcımın yanmayı yineleyeceği değerlendirilip tedbir alınmalıdır.
UÇAK YANGINLARI VE YAKLAŞMA SİSTEMİ
NOT : Rüzgarın yönü ve acil çıkış kapılarının yerlerine göre pozisyon alınmalıdır. Yakıt
depolarına karşı tedbirler düşünülmelidir.
Uçak yangınlarında yaklaşım bir yıldızın kolları açı alınarak olmalıdır. Uçak
yangınları uçakların tipine göre söndürülme ve yanaşma tekniğinin kullanılarak müdahale
edilmelidir.
Genelde yolcu uçakları, savaş uçakları, çok maksatlı kullanım uçakları (orman
söndürme, tanker, ilaçlama, nakliye, kargo vb.) helikopterler vb. tipte değişim özelikler arz
eden değişik miktarda insan ve yük kapasiteli uçaklardır. Bu uçaklara müdahale uçakların
tipleri ve taşıdıkları yüklere göre uygun teknik ile yanaşma yapılmalıdır. Yolcu uçaklarında ve
personel taşıyıcı uçaklarda kurtarma ve söndürme çok iyi planlanmalı ve müdahale
edilmelidir.
UÇAKLARDA YANGINLAR
1- İnişinde kullanacağı fazla fren veya iniş takımlarının yere sert vurması sebebiyle büyük
bir hararet oluşabilir. Bu hararet muhtemel yağ ve hidrolik sızıntıları tutuşturabilir.
2- Uçakların iniş takımlarında muhtemel yangınlar çıkabilir.
3- Uçakların iç kabinin de estelasyon kablolarında meydana gelen bir kısa devre yanmaya
sebebiyet verebilir.
4- İnfilak edebilen malzeme taşıyan araçlarda herhangi bir teknik arızadan yanma meydana
gelebilir.
5- Sabotaj ve kundaklanarak yangın çıkabilir.
6- Bir uçak yerde çalışırken çıkaracağı yüksek ısının diğer bir uçağa veya zemindeki
yanıcılara sirayeti ile yangın çıkabilir.
7- Herhangi bir ısı kaynağından çıkacak yüksek ısının ısı transferi yolu ile uçağa sirayeti ile
yangın çıkabilir.
8- Uçak motorlarında meydana gelen bir teknik arıza ile yangın çıkabilir.
GEMİ YANGINLARI
Gemi yangınlarına müdahalede uçak yangınlarında olduğu gibi tiplerine ve taşıdığı
yüke göre planlanmalıdır.
Gemiler ; yük gemileri, tanker gemileri, ticari gemiler ve savaş gemileri gibi daha
birçok özelliğe göre imal edilmişlerdir. Yük gemilerinde geniş ambar, yolcu gemilerinde ise
uzun koridor ve kamara sistemi yangına ulaşımı ve yangınla mücadeleyi güçleştirir.
Gemilerde yangınlar gövde, makine ve kazan dairesi, ambarlar, kamaralar, portuç,
yakıt depoları ve mutfak kısımlarında oluşur. Gemiler taşıdıkları yük itibari ile de yangına
sebebiyet verebilirler. Gemilerde söndürme usulleri genellikle sabit tesisler vasıtasıyla olur.
Ancak gemilerde bulunan özel bir durum vardır. Yakıtların kullanımından kaynaklanan atıl
gazlar söndürme sistemine kazandırılmıştır. Bu gazlar kapalı ortamda oksijeni emerek
yangının söndürülmesine yardımcı olmaktadır. Direk olarak söndürmeye tesir etmez. Ortamı
oksijensiz bırakarak yanmayı küçültür. Akaryakıt tankerlerinde yolcu ve savaş gemilerinde
otomatik yangın söndürme sistemleri mevcuttur. Bunlar gazlı veya su ile çalışan tiplerde
olması tercih edilmelidir.