penguen yaşam biçimi dergisi

penguence
Sayı 5 /Mayıs 2006
penguen yaşam biçimi dergisi
penguence
İçindekiler
LKD'den
4
Yazılım Lisansları Ve Telif Hakları
Deniz Akkuş
6
Neden GPL?
İzlem Gözükeleş
8
Creative Commons
Emre Bayamlıoğlu
11
Blog - Açık Kaynak Kodlu Blog Yazılımları
Arda Çetin
16
Müzik - Lilypond
Server Acim
20
Başarı Öyküsü
Anadol
u Ajansı
24
Gezgin Penguen
Arda Çetin
25
penguence
penguence'den
Ş e nl
ik var!
Pe ngue nce
pe ngue n yaşam s itil
i de rgis i
Sayı 5 /M ayıs 2006
Linux Kul
l
anıcıl
arı D e rne ğ i (LKD )
Ge ne lYöne tm e n: H ak an UYGUN
Yazı İşl
e ri
: İzl
e m GÖZ Ü KELEŞ
Te k nik İşl
er
: Se l
e n UĞ URO Ğ LU
Grafik Tas arım
: O nur Ü NAL
Lojis tik D e s te k
: Se fe r KILIÇ
Üre tim
: Ays un KILIÇ
Bu de rgi GNU FD Lil
e yayınl
anm ak tadır.
LKD 'nin V. Linux ve Özgür Yazıl
ım Ş e nl
iğ i
Ank ara O D TÜ 'de 11-14 M ayıs tarih l
e ri
aras ında.
Ş e nl
ik s ıras ında Pe ngue nce de rgis i ok ur
ve üre ticil
e ri ol
arak topl
anıyoruz. 13
M ayıs Cum arte s i günü 11:30-12:30
aras ında C s al
onunda Pe ngue nce
Topl
antıs ı yapıl
acak .
Tüm Pe ngue nl
e ri be k l
iyoruz.
***
D os ya k onus u ol
arak l
is ans l
arı içe re n bu
s ayım ızl
a birl
ik te de rgim izde çifte
l
is ans l
am a k ul
l
anm aya başl
ıyoruz.
Yazarl
arım ız yazıl
arının h angi l
is ans l
a
yayınl
anacağ ını s e çe bil
e ce k l
e r. GNU FD L
il
e CC aras ında bir s e çim yapm a h ak k ına
s ah ip ol
acak l
ar. Böyl
e ce h e m s iz
ok url
arım ızın h e m de yazarl
arım ızın
h ak l
arını k orum uş ol
acağ ız.
Bu s ayı il
e birl
ik te ak s i be l
l
irtil
m e diğ i
h al
l
e rde Pe ngue nce de rgis inin içe riğ i
GNU FD Ldir.
H ak an Uygun
penguence
LKD'den
GENELK URULH AK K IND A D O Ğ RU BİLD İĞ İM İZ YANLIŞ LAR
Barış Özyurt *
Bu s e ne Linux ve Özgür Yazıl
ım Ş e nl
iğ i'nde Linux Kul
l
anıcıl
arı D e rne ğ i'nin ge ne lk urul
u
yapıl
acak . D e rne ğ in şu ank i yöne tim k urul
u (yk ) üye l
e rinde n biris i ol
arak , yöne tim k urul
u
ne dir, nas ıladay ol
unur gibi bir k aç m e vzuya dil
im in döndüğ ünce açık l
ık ge tirm e ye
çal
ışacağ ım . Um arım bu yazı de rne ğ im ize ve özgür yazıl
ım fe l
s e fe s ine ge rçe k te n faydal
ı
ol
arak , s e s iz çoğ unl
uk içinde s ıras ını be k l
e ye n biril
e rinin bir adım öne çık m as ına faydal
ı
ol
abil
ir.
YK üye s i ol
m ak s izi popül
e r k ıl
ar.
Yanl
ış. YK üye s i ol
duğ unuz için yol
unuzun h ayran k itl
e niz tarafından k e s il
e ce ğ ini, im zal
ı
pos te rl
e rinizin ge nçl
e rin odal
arını s üs l
e ye ce ğ ini s anm ayın. Bununl
a birl
ik te , bil
işim
s e k törünün önde ge l
e n pe k çok is m i il
e dah a rah at diyal
og k urabil
e ce k , be l
k i başk a türl
ü
as l
a tanışam ayacağ ınız h arik a ins anl
arl
a tanışacak s ınız.
YK üye s i ol
urs am paraya para de m e m .
Kıs m e n doğ ru. Örne ğ in şu ank i yöne tim k urul
u üye l
e rinde n D oruk Fişe k paraya ‘Gı’,
Türk e r Gül
üm is e ‘Gu’ diyor. H e pim iz bir araya ge l
diğ im izde ‘Kio’ de m e yi te rcih e diyoruz.
Ş ak a bir yana, YK üye s i ol
m anın s ize para k azandırm ayacağ ına e m in ol
abil
irs iniz.
YK üye s i ol
urs am ce pte n para h arcam am ge re k ir m i?
Ge ne l
l
ik l
e h e rh angi bir üye de n dah a fazl
a para h arcam anız ge re k m e ye ce k tir. YK üye s i
ol
m anız s ize ‘Bah ar Unl
u M am ül
l
e r’ de yapıl
an LKD -İdari topl
antıl
arında dah a az (ya da
dah a fazl
a) h e s ap öde m e niz ge re ğ ini doğ urm az.
YK üye s i ol
m ak için Linux k ul
l
anıyor ol
m am ge re k ir m i?
Linux Kul
l
anıcıl
arı D e rne ğ i Yöne tim Kurul
u, de ğ ilm i?Eve t. Ge re k ir. Bununl
a birl
ik te , bu
s atırl
arı yazan k işi dah ilol
m ak üze re pe k çok YK üye s i h ayatl
arının çe şitl
i zam anl
arında
ve fark l
ı işl
e rinde başk a başk a işl
e tim s is te m l
e ri de k ul
l
anm ışl
ardır ve k ul
l
anm ak tadırl
ar.
Aday ol
m ak için ciddi proje ve vaatl
e re ih tiyacım yok m u?
Ciddi proje ve vaatl
e riniz vars a s izi m e rak l
a dinl
e ye ce k bir s al
on dol
us u ins an ol
acak .
Ge çm iş ge ne lk urul
l
arda bazıl
arım ıza s açm a ge l
e n vaatl
e rl
e aday ol
an ark adaşl
arım ız da
ol
du, am a bizim topl
ul
uğ um uz de m ok ratik yapıs ı ge re ğ i onl
arı da dışl
am adı. H e r de tayı
anal
iz e dil
m iş bir iş pl
anı de ğ il
s e bil
e , ne de n aday ol
m ak is te diğ inizi anl
atacak üç s atırl
ık
bir cüm l
e ye e l
be tte ih tiyacınız ol
acak .
Be n diğ e r adayl
arı tanım ıyorum . Birl
ik te çal
ışab il
ir m iyim k i?
Kapris yapm ayınız çok rica e de ce ğ im . Çal
ışabil
irs iniz tabi k i. H atta bu ins anl
arl
a
tanışm ak için bundan dah a güze lbir fırs at ol
abil
ir m i?Ş u ank i yöne tim k urul
unda
bul
unan ins anl
ar birbirl
e rini be l
k i bir ye rl
e rde görm üşl
e rdi h e ps i o. Ş im di is e ne re de ys e
h e pim iz çok iyi ark adaş ol
duk . Bazıl
arım ız ol
am adık be l
k i, am a o başk a bir yazının
k onus u.
Be n Ank ara’ da oturm uyorum . Topl
antıl
ara k atıl
am azs am ne ol
ur?
Bugüne k adark i YK üye l
e rinin çoğ u Ank ara’ dan çık tığ ı için doğ als üre çte yüzyüze
topl
antıl
ar Ank ara’ da yapıl
dı. Am a örne ğ in s on yöne tim k urul
u üye l
e rinde n Barış M e tin
İs tanbul
’da ol
m as ı ne de niyl
e h e r topl
antıya k atıl
am as a bil
e , topl
antı önce s i yapıl
an e -
LKD'den
pos ta tartışm al
arı ve topl
antı notl
arının e l
e k tronik ortam da s ak l
anm as ı s aye s inde
günde m de n h iç k opm adı.
Biz ark adaşl
arl
a h e p b irl
ik te aday ol
ab il
ir m iyiz?
Birl
ik te uyum l
u çal
ışacağ ınız bir k adroyl
a göre ve tal
ip ol
m anız ge rçe k te n de s te k l
e nir.
Aday ol
m ak için dah a önce de rne k içinde ge çil
m e s i ge re k e n adım l
ar
b ul
unm ak ta m ıdır?
Eve t. Adayl
ığ ını duyuran e r k işi LKD çil
e h ane s inde 40 gün 40 ze ytin tane s i il
e çil
e s ini
dol
durm al
ı, k e ndini bul
m al
ı, arınm al
ı ve özüne dönm e l
idir. Çil
e s ini dol
duran adayl
ar
başk a işl
e tim s is te m l
e rine tövbe e tm e l
i ve ge ne lk uruls al
onuna büyük bir ol
gunl
uk ve
ağ ırbaşl
ıl
ık içinde te k s ıra ol
arak girm e l
idir.
Ş ak a m ı b u?
Eve t, şak a. İşin özü, de rne ğ in nas ılçal
ıştığ ını anl
ayabil
m e k için bir s üre çal
ışm a
grupl
arında bir şe yl
e r yapm anız iyi ol
acak tır. Ge ne l
l
ik l
e YK adayl
arı çal
ışm a grupl
arının
içe ris inde n çık m ak tadır. Am a bu bir k uralya da ge l
e ne k de ğ il
dir. Adayl
ık tüm de rne k
üye l
e rine açık tır.
O yl
am a gizl
i m i yapıl
m ak tadır?
Eve t. Pus ul
al
ara adayl
arın is im l
e ri s ıra il
e yazıl
ır e n çok oyu al
an ye di k işi YK üye s i
s onrak i ye di k işi ye de k üye s e çil
ir. Ş u ana k adar h iç bir ge ne lk urul
um uzda 15 aday
çık m am ıştır am a, ge re k irs e il
k 14 k işide n s onrak i k işil
e r de h e m e n oracık ta bir şe y ol
arak
s e çil
e bil
ir.
Se çil
irs e m ne ol
ur?
Se çim de n s onra ge ne l
l
ik l
e h e p birl
ik te ye m e ğ e gide riz. Sonra s iz s e çil
e n ye di k işi gizl
ice
ye m e k te n k al
k ıp başk a bir k öşe ye oturur fıs ır fıs ır k onuşm aya başl
ars ınız. As l
ında göre v
dağ ıl
ım ı yaptığ ınızı h e rk e s bil
ir;onun için k im s e ‘topl
ul
uk içinde fıs ır fıs ır ayıp ol
m uyor
m u be yl
e r!’ de m e z. Ak gülH oca s e çil
diys e o başk an s e çil
ir, s e k re te r, s aym an ve diğ e r
ünvans ız üye l
e r be l
irl
e nir.
Se çil
m e zs e m ne ol
ur?
Bir şe y ol
m az. H iç k im s e s izi s ok ak ta parm ağ ıyl
a gös te rip ‘işte o s e çil
e m e ye n zaval
l
ı’
diye gül
m e z. Bizim s e çim l
e rim iz bir yarış de ğ il
, gönül
l
ül
ük , il
tifat ve bayrak te s l
im i
şe k l
inde ge çe r. Bir s e ne s e çil
e m e ye n bir s onrak i s e çim l
e rde de aday ol
abil
ir.
Ye te rl
i s ayıda k işi aday ol
m azs a ne ol
ur?
Sal
ondan biril
e ri biril
e rini aday gös te rir.
Aday gös te ril
e n k işi aday ol
m ak is te m e diğ ini b e l
irtirs e ne ol
ur?
Is rar e dil
ir. Çok dire nirs e dah a çok ıs rar e dil
ir. Ge rçe k te n aday ol
m ak is te m e diğ ini ifade
e de bil
irs e (k i o k al
abal
ık ta biraz zor ol
acak tır bu) dah a fazl
a ıs rar e dil
m e z. ‘Te k l
if var ıs rar
yok ’ gibi pişk in cüm l
el
e rl
e k onu k apatıl
ır.
Ş ak ayl
a k arışık anl
atm aya çal
ıştığ ım şe y şu : Ge ne lKurul
a ge l
m e de n önce de rne ğ im iz ve
özgür yazıl
ım fe l
s e fe s i için ne l
e r yapabil
e ce ğ inizi düşünün. Ş u ank i YK üye l
e rinin
tam am ına yak ını bu s e çim de aday ol
m ayacak l
arını
be l
irttil
e r. Am a h e r zam an yak ınınızda, topl
ul
uk içinde
ol
acak l
ar. Ge l
e ce ğ i şe k il
l
e ndire n bu güze lins anl
arın
aras ında, ge l
in, e l
inizi taşın al
tına s ok un.
Aday ol
un !
* LKD Yönetim Kurulu Üyesi
penguence
dosya
Yazıl
ım Lis ans l
arı ve Te l
if H ak l
arı
D e niz Ak k uş
Se rbe s t yazıl
ım dünyas ına il
k k e z gire n biris ini
şaşırtan bir m e vzudur l
is ans l
am a. İl
k başta bir
s ürü yazıl
ım cının çe şitl
i h uk uk i m e tinl
e ri
k ıyas l
ıyor ol
m as ı, h atta bu h uk uk i m e tinl
e rin
taraftarl
arının ve bu taraftarl
ar aras ında ate şl
i
tartışm al
ar ol
m as ı garip ge l
e bil
ir.
As l
ında s e rbe s t yazıl
ım dünyas ı tam am e n bu
l
is ans l
ar üze rine k urul
udur. Se rbe s t yazıl
ım
l
is ans l
arı ol
m as a bugün ne Linux ol
abil
irdi, ne
Em acs .
Yazıl
ım l
is ans l
arının öne m ini anl
am ak için il
k
önce h uk uk k arşıs ında bir yazıl
ım ın ne
ol
duğ unu ve h angi k anunl
arl
a k orum a al
tına
al
ındığ ını k ıs aca h atırl
am ak ge re k ir.
Pate nt ve Te l
if H ak l
arı Fark l
arı ve K ıs a
Tarih çe s i:
Antik dünyada k e şifl
e r s ade ce k e şfe de ne ait
de ğ il
di. Biril
e ri M e zopotam ya'da çe şitl
i ot
türl
e rinin toh um l
arını toprağ a s e rpm e nin
e rte s i s e ne yiye ce k bir şe yl
erel
de e tm e
m anas ına ge l
diğ ini k e şfe tti, ve k om şul
arı onu
tak l
it e ttil
e r. Böyl
e ce tarım ortaya çık tı.
Ke şifl
e rin bu şe k il
de ge ne l
e yayıl
m as ı, ge ne l
in
s tandardını yük s e l
ttiğ i için ol
um l
u bir şe y
ol
arak al
gıl
anabil
ir. Fak at k e şfi yapan bire y, bu
çabas ı k arşıl
ığ ında il
k ol
m anın k ıs a s üre l
i
avantajı h aricinde bir şe y e l
de e tm e di. Be l
ki
ne yaptığ ı fark e dil
e ne k adar bir k aç yıl
k om şul
arına buğ day ve rip k arşıl
ığ ında bir
şe yl
e r al
abil
m iştir, fak at bunun de vam
e de m e diğ i k e s in.
D ol
ayıs ıyl
a bir m üdde t s onra k e şif ve icatl
arın
s ağ l
adığ ı göre ce l
i üs tünl
üğ ü k orum ak için
gizl
il
ik ve s ır tutm al
ar başl
adı. Pors e l
e nin nas ıl
im ale dil
diğ i büyük bir Çin s ırrıydı ve Çin'in
pors e l
e n ih racatının de vam l
ıl
ığ ını s ağ l
ıyordu,
ta k i 1708'de , M e is s e n ve D re s de n'de çal
ışan
ik i k işi bağ ım s ız ol
arak pors e l
e n im ale de ne
k adar. Kubbe çatm anın us ul
l
e ri, çe l
ik e l
de
e tm e te k nik l
e ri ve dah a pe k çok icat uzun
yıl
l
ar, icat e de nl
e rin göre ce l
i üs tünl
ük l
e rini
k oruyabil
m e s i için gizl
e ndi. 16 yy'da Japonya
de niz yol
unu k e şfe de n Porte k izl
il
e r uzun yıl
l
ar
s e yir de fte rl
e rini canl
arı pah as ına gizl
e dil
e r.
Pate nt h ak l
arı –yani bir icadı bir m üdde t icat
e de nin te k e l
inde bırak m ak ve bunu k anun
yol
u il
e ge rçe k l
e ştirm e k –bu ge l
işm e l
e rde n
doğ du. Am aç, icatl
arı s ır ol
m ak tan çık arm ak
ve dol
ayıs ıyl
a k aza il
e yok ol
m as ını
e nge l
l
e m e k , bunu yapark e n de icat e de nl
e rin
icatl
arından yararl
anabil
mel
e rini s ağ l
am ak idi.
İl
k pate nt k anunu, 1474'de Ve ne dik
Cum h uriye ti'nde yürürl
üğ e k ondu.
Eğ e r pors e l
e n üre tim ini k e şfe ttiys e niz, üre tim
te k nik l
e rini pate nt al
tına al
arak pors e l
en
üre tm e yi k e şfe tm iş ol
m anın faydal
arından
yararl
anabil
irs iniz.
dosya
Pors e l
e n üre te re k s atm ak is te ye n h e rk e s , o
üre tim i te k rar yapm ak zorundadır ve pate nt
s ah ibinde n izin al
m ak zorunda k al
ır. Fak at bir
rom an yazdıys anız, s izin rom anınızı s atm ak
is te ye n biris i te k rar rom an yazm az. Sizin
rom anınızı k opyal
ar. Bu s e be pte n dol
ayı fik ir
ve s anat e s e rl
e ri için üre tim i de ğ il
,
k opyal
anm as ını k ıs ıtl
ayıcı h uk uk i k orum a
ge re k m iş ve te l
if h ak l
arı bu ayrım dan
doğ m uştur.
Antik çağ da k opyal
am a im k anl
arının k ıs ıtl
ıl
ığ ı,
bu k onuda bir düze nl
e m e yapm ayı ge re k s iz
k ıl
dı. Fak at m atbaanın icadı, bu durum u
de ğ iştirdi. D ah a önce e lyazm as ı il
e çok s ınırl
ı
s ayıda çoğ al
tıl
abil
e n bir e s e r, çok s ayıda
çoğ al
tıl
ıp ucuza s atıl
abil
iyordu. M atbaacıl
ar
k ıs a s üre içe ris inde k opyal
am a probl
e m i il
e
k arşı k arşıya k al
dıl
ar. Ye ni bir e s e ri piyas aya
s ürm e k pah al
ı bir çal
ışm a ve ticari bir ris k ti.
H al
buk i s attığ ı görül
e n bir e s e r ris k al
m ak s ızın
k opyal
anarak rak ip bir m atbaa tarafından
piyas aya s ürül
e bil
iyordu. H ak s ız re k abe ti
önl
e yici im tiyaz düze nl
emel
e ri il
e bir e s e ri
be l
l
i bir s üre te k m atbaanın s atabil
m e s i h uk uk i
k orum a al
tına al
ındı.
Fak at bu m atbaa im tiyazl
arı, e s e rin yazarını
de ğ il
, m atbaa s ah ipl
e rini k oruyordu. Te l
if
h ak l
arı k anunl
arı bugünk ü m ode rn şe k l
ini il
k
de fa 1710'da İngil
te re 'de Kral
içe Anne
Kanunl
arı (Que e n Anne Statute ) il
e al
dı. Es e r
yazarl
arını ve onl
arın ail
el
e rini te şvik e tm e k ve
e s e r üre tim ini çoğ al
tm ak am acı il
e yapıl
an
k anun, e s e rin k opyal
am a h ak l
arının e s e r
yazarına ait ol
duğ unu be l
irtiyordu.
Günüm üzde , te l
if h ak l
arı, Evre ns e lİns an
H ak l
arı Bil
dirge s i'nde , h e rk e s in yarattığ ı bil
im ,
e de biyat ve ya s anat e s e rl
e rinde n doğ an
m addi ve m ane vi h ak l
arının k orunm as ını
is te m e h ak k ı vardır m adde s i il
e te m e lins anl
ık
h ak l
arı aras ında ye r al
ır. Çe şitl
i ul
us l
araras ı
anl
aşm al
ar il
e de k orum a al
tına al
ınm ış ol
an
te l
if h ak l
arı, ül
k e m izde 5846 no'l
u Fik ir ve
Sanat Es e rl
e ri Kanunu il
e düze nl
e nir. Kıs aca,
bir e s e rde n doğ an tüm m addi ve m ane vi
h ak l
ar e s e rin yaratıcıs ına aittir. Es e ri
k opyal
am ak , de ğ iştirm e k , k ul
l
anm ak
is te ye nl
e r yaratıcıs ından izin al
m ak zorundadır.
Te l
if h ak l
arı il
e pate ntl
e ri uygul
am ada ayıran
bir öze l
l
ik , te l
if h ak l
arının doğ albir h ak
ol
m as ıdır. Bir e s e ri yarattığ ınız zam an, o
e s e rin te l
if h ak l
arını al
m ak için ayrıca bir
işl
e m e ge re k yok tur.
Bir k arışık l
ığ a m ani ol
m ak için e s e rin
yaratıcıs ının tarih ve is im be l
irtm e s i
ge l
e ne ğ i vardır, fak at zorunl
u de ğ il
dir.
Yazıl
ım l
ar ve Tipik Yazıl
ım Lis ans l
arı:
Bil
gis ayar yazıl
ım l
arı, fik ri e s e r s ıfatı il
e te l
if
h ak l
arı k anunl
arı uyarınca k orunurl
ar.
H e rh angi bir yazıl
ım ı k opyal
am ak , k ul
l
anm ak ,
de ğ iştirm e k o yazıl
ım ın s ah ibinin iznine
bağ l
ıdır.
Bil
gis ayar l
is ans l
arı bu nok tada de vre ye gire r.
Sık s ık k ul
l
anıcının k arşıs ına çık an ve “Kabul
Ediyorum ” tık l
anm as ı ge re k e n l
is ans l
ar, o
yazıl
ım ın s ah ibinin, k ul
l
anıcıya k ul
l
anm a izni
ve rm e s i için ge re k l
i şartl
arı düze nl
e r.
Kapal
ı k aynak k od dünyas ında k ul
l
anıl
an tipik
yazıl
ım l
is ans l
arı, k ul
l
anıcıya s ade ce çok k ıs ıtl
ı
ve be l
l
i şartl
ar dah il
inde yazıl
ım ı k ul
l
anm a
im k anı ve rir. Çoğ u zam an o yazıl
ım ın nas ıl
çal
ıştığ ını anl
am aya çal
ışm ak (re ve rs e e ngine e ring), yazıl
ım ı ticari am açl
arl
a de ğ il
,
k işis e lk ul
l
anım için dah i k opyal
am ak (örne ğ in
ye de k l
e m e yapm ak ) gibi şe yl
e r dah i
yas ak l
anm ıştır. Kopyal
anm anın yas ak l
anm as ı
ve ve ril
e n iznin s ade ce k ul
l
anm aya yöne l
ik
ol
m as ı bu tür l
is ans l
arın be l
l
i başl
ı öze l
l
iğ idir.
Se rb e s t Yazıl
ım Lis ans l
arı:
Se rbe s t yazıl
ım dünyas ında is e , yazıl
ım l
is ans ı
fark l
ı bir roloynar. Bu dünyada yazıl
ım
l
is ans l
arı, k opyal
am aya ve üçüncü şah ıs l
arın
da e s e ri başk al
arına ve rm e s ine be l
l
i şartl
ar
al
tında izin ve rir. BSD , k aynak be l
irtil
diğ i
m üdde tçe , GPL, yazıl
ım ın k aynak k odl
arı
yanında ve ril
diğ i m üdde tçe , başk a l
is ans l
ar
ticari am aç için k ul
l
anıl
m adığ ı m üdde tçe , yine
başk a l
is ans l
ar yapıl
an de ğ işik l
ik l
e r il
k yazara
bil
diril
diğ i m üdde tçe yazıl
ım ın, s e rbe s tçe
k opyal
anıp üçüncü şah ıs l
ar tarafından da aynı
k oşul
l
arda dağ ıtıl
abil
m e s i iznini ve rir.
Türk iye 'de Se rb e s t Yazıl
ım Lis ans l
arının
H uk uk i D urum u:
Türk iye 'de s e rbe s t yazıl
ım l
is ans l
arının h uk uk i
durum u be l
irs izl
ik arze tm e k te dir. M e vcut
s e rbe s t yazıl
ım l
is ans l
arının Türk k anunl
arı
önünde ne şe k il
de al
gıl
anacağ ına yöne l
ik bir
al
tyapı m e vcut de ğ il
dir. H al
i h azırda s ade ce
çe şitl
i gönül
l
ül
e r tarafından yapıl
m ış çe viril
e ri
m e vcut ol
an s e rbe s t yazıl
ım l
is ans l
arının
Türk iye 'de k i h uk uk i al
tyapı içe ris inde ye r
al
m as ının çal
ışm al
arı ive dil
ik l
e yapıl
m al
ıdır.
dosya
Ne de n GPL?
İzl
e m Gözük e l
eş
H uk uk , birbirl
e riyl
e çe l
işe n fark l
ı çık arl
ardan
doğ ar ve yine bu çe l
işk i tarafından
k oşul
l
andırıl
ır. D ol
ayıs ıyl
a h uk uk , be l
irl
i bir
topl
um s alortam da, fark l
ı öze lçık arl
ar
aras ındak i çe l
işk iye de nk düşe n tarih s e lbir
k ate goridir. Pas h uk anis 'in [1]de be l
irttiğ i gibi,
h uk uk , h uk uk çul
arın k afal
arında ve
te oril
e rinde ye r al
an tarih dışı bir ol
gu de ğ il
dir.
Tam ak s ine , h uk uk , ins anl
arın çoğ u zam an
fark ında ol
m adan, üre tim il
işk il
e rinin
zorl
am as ıyl
a girdik l
e ri be l
irl
i bir tarih s e l
bağ l
am da ge rçe k l
e şe n topl
um s alil
işk il
er
k üm e s idir. Yazıl
ım dünyas ındak i fark l
ı
çık arl
arın h uk uk s alal
anda s om utl
anm as ı ol
an
yazıl
ım l
is ans l
arını da bu çe rçe ve de
de ğ e rl
e ndirm e k ge re k ir. Bu bağ l
am da, tarih te
k ıs a bir ge zinti faydal
ı ol
acak tır.
Yazıl
ım te rim i il
k k e z 19 57'de Tuk e y tarafından
k ul
l
anıl
ır. As l
ında yazıl
ım özgür doğ ar ve
uzunca bir s üre aşağ ıdak i üç öze l
l
iğ i içe rir:
1- Yazıl
ım , k aynak k oduyl
a ve ril
ir ya da k aynak
k odu dağ ıtım m as rafı dışında e k bir ücre t tal
ep
e tm e k s izin dağ ıtıl
ır.
2- H e rh angi bir k işi, yazıl
ım ı, onu ge l
iştire ne
bir l
is ans paras ı öde m e de n, dağ ıtm a h ak k ına
s ah iptir.
3- H e rh angi bir k işi, yazıl
ım ı k e ndi ih tiyaçl
arına
göre de ğ iştire bil
ir ya da ondan faydal
anarak
ye ni bir yazıl
ım yaratabil
ir.
Ancak , 19 60'l
arın s onl
arına doğ ru bu
durum un de ğ iştiğ ini görürüz. Bunda öze l
l
ik l
e
IBM 'in, donanım ı ve yazıl
ım ı ayrı ayrı
fiyatl
andırm a girişim inin rol
ü büyük tür [2].
Yazıl
ım piyas as ı yavaş yavaş ol
uşm ak tadır.
19 70'l
e rin ortas ında bugün çok yak ından
tanıdığ ım ız, am a o zam anl
ar o k adar
tanınm ayan “k ötü adam ” ortaya çık ar ve
payl
aşım ı doğ albir ol
gu ol
arak k abule de n
yazıl
ım m e rak l
ıl
arını h ırs ızl
ık l
a s uçl
ar [3].
“BASIC k ul
l
anan yüzl
e rce k ul
l
anıcıdan
al
dığ ım ız ge ri be s l
emel
e r e pe y ol
um l
u.
Bununl
a birl
ik te ik i şaşırtıcı durum var,
1- "k ul
l
anıcıl
arın"çoğ u as l
a BASIC'i s atın
al
m am ış (Al
tair bil
gis ayar s ah ipl
e rinin
% 10'undan azı s atın al
m ış BASIC'i) ve
2- H obicil
e re yapm ış ol
duğ um uz s atışl
ardan
el
de e ttiğ im iz ge l
ire bak ıl
acak ol
urs a Al
tair
BASIC için h arcadığ ım ız e m e ğ in s aati 2$'dan
dah a aza ge l
iyor.
"Ne de n böyl
e ?H obicil
e rin çoğ unun fark ında
ol
acağ ı gibi çoğ unuz yazıl
ım ı çal
ıyors unuz.
D onanım için öde m e yapıl
m al
ı am a yazıl
ım
payl
aşıl
acak bir şe ydir. O yazıl
ım üs tünde
çal
ışm ış ins anl
ara öde m e yapıl
ıp yapıl
m am as ı
k im in um urunda?
"Bu adil
ce bir davranış m ı?Yazıl
ım çal
arak
yapam ayacağ ınız şe y, bir probl
e m çık tığ ında
M ITS'e gitm e k tir. M ITS yazıl
ım s atarak para
k azanm ıyor. Bize öde ne n para, m anue l
, te yp
ve bununl
a il
gil
i h arcam al
ar bunu başabaş bir
ope ras yon yapıyor. Yaptığ ınız şe y iyi yazıl
ım
ge l
iştiril
m e s ini e nge l
l
e m e k . Profe s yone l
ce bir
işi be davaya nas ılyaptırırs ınız?H angi h obici
program l
am aya, h atal
arı bul
m aya, ürünü
be l
ge l
e m e ye ve bunu be dava dağ ıtm aya 3
adam -yılayırır?Ge rçe k şu k i biz h ariç h iç
k im s e h obi yazıl
ım ına bu k adar yatırım
yapm adı. 6800 BASIC'i yazdık ve 8080 APLve
6800 APL'yi yazıyoruz fak at bunu h obicil
e re
s unm ak için pe k bir h e ve s im iz k al
m adı.
D oğ rudan s öyl
e m e k ge re k irs e , yaptığ ınız şe y
h ırs ızl
ık tır."
Fak at bu “k ötü adam ”ı o k adar da
s uçl
am am ak ge re k ir. O s ade ce diğ e r “k ötü”l
e ri
al
t e de ce k k adar başarıl
ı ol
m uştur. 19 70'l
i
yıl
l
arda bil
gis ayar k ul
l
anıcıl
arının profil
i h ızl
a
de ğ işm e k te dir. Artık s öz k onus u ol
an yal
nız
ünive rs ite l
e r, araştırm a e ns titül
e ri ya da as k e ri
k urum l
ar de ğ il
dir. Bil
gis ayarl
ar iş dünyas ının
içine dah a çok girm iş, PC'l
e rl
e be rabe r
(ge ne l
de oyun am açl
ı ol
s a da) e vl
e re girm e ye
başl
am ıştır. İşte bu s üre çte , yazıl
ım
firm al
arının de ğ işe n k ul
l
anıcı k itl
e s ine göre
s trate jik bir k arar al
m al
arı ge cik m e m iştir:
Kaynak k odunun yazıl
ım dan ayrıl
m as ı.
Ye ni k ul
l
anıcıl
arın, önce k il
e rin ak s ine ,
bil
gis ayarl
a il
işk il
e ri il
e ri düze yde de ğ il
dir.
D ol
ayıs ıyl
a onl
ar için öne m l
i ol
an program ın
çal
ışıp çal
ışm am as ıdır. Bu yüzde n, k aynak
k odunun program l
a be rabe r ve ril
iyor ol
m as ı,
dosya
h ızl
a çoğ al
an ve yazıl
ım firm al
arının h e de f
k itl
e s ini ol
uşturan k ul
l
anıcıl
ara bir anl
am ifade
e tm e z. Bir diğ e r de yişl
e , yazıl
ım dak i özgürl
üğ e
k ıs a vade de ih tiyaçl
arı yok tur. Ancak , firm al
ar
için, k e ndil
e rinin s ah ip ol
duğ u am a rak ipl
e rinin
s ah ip ol
m adığ ı h e rh angi bir bil
gi piyas a
içinde k i re k abe tte bir avantajdır. D ol
ayıs ıyl
a
firm al
ar, m üşte rinin tal
e p e tm e diğ i, am a
rak ipl
e rinin ul
aşam am as ı durum unda
k e ndil
e rine piyas ada avantajs ağ l
ayacak
yazıl
ım k aynak k odunu s ak l
am a yol
una gittil
e r.
Bir diğ e r de yişl
e , k apital
izm in il
k ol
uşum
yıl
l
arında toprağ ın çitl
e nm e s i yas al
arına
be nze r şe k il
de , yazıl
ım ın e trafına, copyrigh t
yas al
arı çe rçe ve s inde çitl
e r örül
m e ye
(fe ncing) başl
andı. Bu ye ni çitl
e m e yas al
arıyl
a,
yazıl
ım da özgürl
üğ ün içe rdiğ i üç öze l
l
ik çitl
e rl
e
örül
e re k yazıl
ım öze ls ah ipl
i h al
e ge tiril
di ve
çitl
e rin dışında k al
an k ul
l
anıcıl
ar içins e ye ni
yas al
ar şöyl
e ol
uştu:
1- Yazıl
ım , k aynak k oduyl
a ve ril
m e k zorunda
de ğ il
dir.
2- H e rh angi bir k işi, yazıl
ım ı, onu ge l
iştire ne
bir l
is ans paras ı öde m e de n, dağ ıtm a h ak k ına
s ah ip de ğ il
dir.
3- H e rh angi bir k işi, yazıl
ım ı k e ndi ih tiyaçl
arına
göre de ğ iştire m e z ya da ondan faydal
anarak
ye ni bir yazıl
ım yaratam az.
19 80'l
i yıl
l
arın başında, yazıl
ım ın öze ls ah ipl
i
(proprie tary) h al
e ge tiril
m e s i s üre ci h ızl
a
il
e rl
e m e k te ydi ve çitl
e m e h are k e ti h ack e r'l
arın
çal
ışm a al
anl
arına yöne l
m işti. Burada
önce l
ik l
e h ack e r'l
ar h ak k ındak i yanl
ış
bil
gil
e ndirm e yi düze l
tm e k ge re k ir. H ack e r'l
ar
m e dyada gös te ril
diğ i gibi bank a h e s apl
arına
gire n ve w e b s ite l
e rine s al
dıran k işil
e r de ğ il
dir.
Söz k onus u yık ıcı e yl
eml
e ri yapanl
ara crack e r
adı ve ril
ir. H ack e r'l
ar yık m anın ak s ine , yazıl
ım ı
yaratıcı e tk inl
ik l
e rinin bir ne s ne s i h al
ine
ge tire n, öze l
l
ik l
e Inte rne t'in inşas ında büyük
pay s ah ibi ol
an ins anl
ardır. D ol
ayıs ıyl
a,
s ıradan bil
gis ayar k ul
l
anıcıl
arı gibi, yazıl
ım ın
s ade ce çal
ışıp çal
ışm am as ı il
e il
gil
e nm e ye n,
var ol
an yazıl
ım l
arı s üre k l
i ge l
iştirm e ye /
iyil
e ştirm e ye uğ raşan ve bunun için de
yazıl
ım ı k aynak k odundan ayrı düşüne m e ye n
yazıl
ım cıl
ardır [4].
Bu bağ l
am da, h ack e r'l
arın uzunca bir s üre
PC'l
e ri bire r oyuncak ol
arak gördük l
e rini, dah a
çok ünive rs ite ve araştırm a e ns titül
e rinde çok
dah a ge l
işm iş bil
gis ayarl
ar e trafında
k üm e l
e ndik l
e rini be l
irtm e k te fayda var. Bu
ne de nl
e , PC'l
e rde k i yazıl
ım l
arın öze ls ah ipl
i
h al
e ge tiril
m e s i h ack e r dünyas ında çok büyük
bir yank ı bul
m adı. Ta k i s üre ç h ack e r'l
arın
k ul
l
andığ ı yazıl
ım l
ara yöne l
e ne de k !
H ack e r'l
arı h ack e r yapan, onl
arın yazıl
ım l
a
k urduk l
arı s ınırs ız/özgür il
işk iydi. Yazıl
ım ı
k aynak k odundan k oparm ak de m e k ,
h ack e r'l
arın varl
ık l
arının ön k oşul
l
arından biri
ol
an üre tici e tk inl
ik l
e rini de yok e tm e k
de m e k ti. Nite k im öyl
e de ol
du. 19 80'l
e rin
ortas ına ge l
indiğ inde h ack e r topl
ul
uk l
arı h ızl
a
dağ ıl
m ak taydı. Öyl
e bir dağ ıl
m a k i Le vy'nin
19 84 yıl
ında il
k bas k ıs ı yayınl
anan k itabında
Stal
l
m an, h ack e r k ül
türünün s on te m s il
cis i
ol
arak tanıtıl
m ak taydı. Bu ne de nl
e,
Stal
l
m an'ın 27 Eyl
ül19 83'te il
k duyurus unu
yaptığ ı GNU proje s inin başarıya ul
aşm as ı pe k
de ol
anak l
ı görünm üyordu. Stal
l
m an, h e rk e s in
özgürce k ul
l
anabil
e ce ğ i, UNIX tipinde bir
işl
e tim s is te m i yazacağ ını duyuruyor, bu am aç
doğ rul
tus unda zam an, program ve para
de s te ğ i is tiyordu.
Bu dünyada te k b ir k ural
vardır ;Başk al
arının
girişini e nge l
l
e m e k için
çit örm e k yas ak tır !
O günl
e rde çok s ıradışı ve çıl
gınca görüne n bu
girişim , h e pim izin de bil
diğ i gibi başarıya
ul
aştı ve dünya GNU ök üzünün boynuzl
arı
üze rinde dönm e ye başl
adı. El
be tte k i,
Stal
l
m an'ın ve proje ye k atk ı k oyan diğ e r
yazıl
ım cıl
arın ye te ne ğ i proje nin ge l
işim
s üre cinde öne m l
i bir roloynadı. Ancak bu
başarı, GNU GPL(Ge ne ralPubl
ic Lice ns e Ge ne lKam u Lis ans ı) ol
m adan anl
aşıl
am az.
As l
ında ironik ol
arak , GNU GPLde copyrigh t
yas al
arına dayanıyordu. Fak at, yazıl
ım dak i
m ül
k iye t il
işk il
e rini ik i adım da öze tl
e ne bil
e ce k
bir çe rçe ve de ye nide n tanım l
ıyordu.
İl
k h am l
e , GNU proje s inde k i yazıl
ım l
arda
çitl
e rin k al
dırıl
dığ ının il
an e dil
m e s iydi.
D ol
ayıs ıyl
a, il
k günl
e rinde k i gibi, yazıl
ım
k aynak k oduyl
a ve ril
iyor;k ul
l
anıcıl
arın yazıl
ım ı
k e ndi ih tiyaçl
arına göre de ğ iştirm e s ine ya da
ark adaşl
arıyl
a payl
aşm as ına izin ve ril
iyordu.
Ancak , ik inci h am l
e de k ul
l
anıcıl
arın
“özgürl
üğ ü” k ıs ıtl
anıyordu: H içbir k ul
l
anıcı,
diğ e r k ul
l
anıcıl
arın özgürl
üğ ünü k ıs ıtl
am a
özgürl
üğ üne s ah ip de ğ il
di.
dosya
Bir diğ e r de yişl
e , GPL'l
i bir yazıl
ım , çe vre s ine
çitl
e r öre re k öze ls ah ipl
i h al
e ge tiril
e m e zdi.
Bu bağ l
am da GPL, bir virüs gibi yazıl
ım dan
yazıl
ım a yayıl
dı [5]. GPL'l
i k aynak k odundan
türe til
e n yazıl
ım l
ar, yine aynı l
is ans l
a, GPLil
e,
dağ ıtıl
m ak zorunda ol
duğ undan GNU proje s i
çığ gibi büyüdü. Fak at GPL'e yöne l
til
en
el
e ştiril
e r de tam bu nok tada yoğ unl
aşıyor:
GPL, k ul
l
anıcıl
arın özgürl
üğ ünü k ıs ıtl
ayarak ,
e tik ol
m ayan bir davranış s e rgil
iyor. Bu e l
e ştiri
s ah ipl
e rinin, M icros oft yöne ticil
e rinde n, açık
k aynak k od dünyas ından Eric Raym ond'a [6]
k adar uzanıyor ol
m as ı, GPL'in özgürl
ük
bağ l
am ında tartışıl
m as ını ge re k l
i k ıl
ıyor.
H e rşe yde n önce , GPL, Özgür Yazıl
ım
dünyas ının anayas as ıdır. Bu dünyaya dah il
ol
m ak için çitl
e rde n atl
am anıza ge re k ol
m adığ ı
gibi k apı (Gate s ) ve pe nce re (W indow s )
k avram l
arı da bu dünyaya ait de ğ il
dir. Bu
dünyada ye r al
m ak ta ya da al
m am ak ta
özgürs ünüz. Ancak , bu dünyada te k bir k ural
vardır: Başk al
arının girişini e nge l
l
e m e k için çit
örm e k yas ak tır! Bu dünyada var ol
up
ol
m am ak k işinin tam am e n özgür s e çim ine
bağ l
ı ol
duğ undan, GPL'in özgürl
üğ ü k ıs ıtl
ayıcı
ol
duğ u iddias ı ye rs izdir.
İk inci ol
arak , öze ls ah ipl
i yazıl
ım ge l
iştire n
firm al
ar için k aynak k odu, başk al
arının
bil
m e m e s i ge re k e n bir bil
gidir. Özgür
yazıl
ım da is e k aynak k odu, s üre k l
i birik e n
topl
um s albil
gi ol
arak k avram s al
l
aştırıl
ır. Bu
bağ l
am da, GPL, bu s üre k l
il
iğ i garanti al
tına
al
dığ ı gibi, yazıl
ım cıl
ar aras ında k arşıl
ık l
ı
yardım l
aşm anın ve payl
aşım ın önünü açarak
yazıl
ım ı topl
um s al
l
aştırır. Ayrıca GPL,
k ul
l
anıcıyı s al
t tük e tici k onum undan,
tük e tirk e n üre te n durum una ge tirir. Yazıl
ım ın
h e p özgür ol
acağ ı güve nce s i, proje ye k atk ı
k oyabil
e ce k k ul
l
anıcıl
arın m otivas yonunu
arttırır.
Son ol
arak , GPL'l
i özgür yazıl
ım , başl
angıçta
k e ndinde özgür ol
an yazıl
ım ın, bil
inçl
i bir
özgürl
üğ e k avuşm uş h al
idir. GPLil
e
yazıl
ım dak i özgürl
ük ne t ol
arak tanım l
anır ve
yazıl
ım cıl
arın/k ul
l
anıcıl
arın, yazıl
ım l
a k urduğ u
özgür il
işk inin s üre k l
il
iğ inin s ağ l
anm as ı
te m e l
inde biçim l
e nir. Bu bağ l
am da, GPL,
yazıl
ım dan para k azanm aya k arşı çık m az.
Karşı çık tığ ı yal
nızca, yazıl
ım ın öze ls ah ipl
i
h al
e ge tiril
ip diğ e r k ul
l
anıcıl
arın özgürl
üğ ünün
k ıs ıtl
anm as ıdır. D ol
ayıs ıyl
a oyunun k ural
l
arını,
firm al
ar de ğ il
, bizzat yazıl
ım ı ge l
iştire nl
er
k oyar.
K aynak l
ar:
[1]Pas h uk anis , E. B. (19 89 ). Law and
M arxis m , Trans l
ate d by Barbara Einh orn and
e dite d by Ch ris Arth ur
(pp. 1–72). Gre at Britain: Pl
uto Pre s s .2
[2]Cam pbe l
l
-Ke l
l
y, M . (19 9 5). D e ve l
opm e nt
and s tructure of th e inte rnationals oftw are
indus try, 19 50-19 9 0. BUSINESS AND
ECO NO M IC H ISTO RY, Vol
um e 24, no. 2, W inte r.
[3]h ttp://w w w .fazl
am e s ai.ne t/inde x.ph p?a=arti
cl
e & s id=3064
[4]Le vy, S. (2001). H ack e rs : H e re oe s of th e
Com pute r Re vol
ution (pp. 1–9 0).Pe nguinBook s .
[5]D e Landa,M . (2001). O pe n-s ource :
Am ove m e nt in s e arch of a ph il
os oph y.
pre s e nte d at th e Ins titute for Advance d Study,
Prince ton, Ne w Je rs e y, Re trie ve d Nove m be r
21,2005, from
h ttp://w w w .cddc.vt.e du/h os t/de l
anda/page s /op
e ns ource .h tm .
[6]h ttp://w w w .m yfre e bs d.com .br/s tatic/raym on
d-20050604.h tm l
dosya
Cre ative Com m ons :"Som e Righ ts
Re s e rve d"
Em re Bayam l
ıoğ l
u
“Cre ative com m ons ” ne dir?
Cre ative Com m ons (CC) 2001 yıl
ında Ce nte r
for th e Publ
ic D om ain[1]k urul
uşunun
de s te ğ iyl
e başl
ayan ve aral
arında fik ri
m ül
k iye t k onus unda uzm an Jam e s Boyl
e,
M ich ae lCarrol
l
, M ol
l
y Sh affe r Van H ouw e l
ing,
ve Law re nce Le s s ig, M IT’de com pute r s cie nce
profe s örü H alAbe l
s on, h uk uk k ök e nl
i be l
ge s e l
fil
m ci ve s ibe r h uk uk uzm anı Eric Sal
tzm an,
gibi s anatçı ve e nte l
l
e k tüe l
l
e rin bul
unduğ u bir
grup tarafından, te l
if h ak l
arı al
anında e s ne k l
ik
ve payl
aşım ı yaygınl
aştırm ak am acıyl
a
k urul
m uş bir düşünce h are k e tidir. Cre ative
Com m ons bu am aca ul
aşm ak için s anatçıl
ara
ve ge ne lol
arak tüm e s e r s ah ipl
e rine , yas anın
k e ndil
e rine tanıdığ ı k im i h ak l
arı k am uyl
a
payl
aşabil
mel
e rine im k an ve re ce k , öze lol
arak
h azırl
anm ış te l
if l
is ans ı s özl
e şm e l
e ri
öne rm e k te dir. Fre e Softw are Foundation
tarafından dah a önce m e ydana ge tiril
e n GNU
Ge ne ralPubl
ic Lice ns e (GNU GPL) m e tinl
e rini
te m e lal
an bu s özl
e şm e l
e rin öze l
l
iğ i, yaratıcı
k işil
e re , te l
if h ak k ından tam am e n fe ragat
e tm e k s izin e s e rl
e rini payl
aşım a açm al
arına
im k an tanım as ıdır.
Cre ative Com m ons tarafından h azırl
anıp, üye
ül
kel
e rde k i te m s il
ci k urul
uşl
arca il
gil
i h uk uk a
göre uyarl
anan bu s özl
e şm e l
e r, öze l
l
ik l
e
dijitalpl
atform da e s e rl
e rin izins iz
k opyal
anm as ı k onus unda yaşanan h uk uk i
k aos a de ğ işik bir bak ış açıs ıyl
a
yak l
aşm ak tadır. Sah ibi tarafından Cre ative
Com m ons l
is ans s özl
e şm e s i al
tında k am uya
s unul
an e s e rl
e r, ticare t dışı am açl
ar için
k ul
l
anım ını de s te k l
e ye re k İnte rne t'in al
ışve riş
k anal
ı ye rine ge rçe k bir bil
giye e rişim
pl
atform u h al
ine ge l
e bil
m e s i yönünde
tam am e n bağ ım s ız ve gönül
l
ü k atk ı anl
am ına
ge l
m e k te dir.
21. yy.’a k adar te l
if h ak l
arında al
ışıl
age l
m iş
“al
lrigh ts re s e rve d” (tüm h ak l
arı s ak l
ıdır)
ye rine , “s om e righ ts re s e rve d” (bazı h ak l
arı
s ak l
ıdır) s l
oganıyl
a yol
a çık an Cre ative
Com m ons h al
e n ge l
işm iş batı ül
kel
e rinin yanı
s ıra Ü rdün, M al
ta, M e k s ik a ve İs rail
’in de
bul
unduğ u 40’a yak ın ül
k e de faal
iye tte dir.
Te l
if h uk uk u ve “cre ative com m ons ”
Ge çtiğ im iz 30 yıl
, ge l
işm iş batı ül
kel
e rinin
öncül
üğ ünde tüm dünyada, fik ri h ak l
arın
ge nişl
e ndiğ i ve yaygınl
ık k azandığ ı bir döne m
ol
m uştur. Öze l
l
ik l
e te l
if h ak k ı ve ya dah a doğ ru
bir de yişl
e e s e r s ah ibinin h ak l
arı açıs ından
bak tığ ım ızda bu h ak l
arın, s üre bak ım ından
uzadığ ına ve yaptırım l
arın ağ ırl
aştığ ına tanık
ol
m ak tayız. Öze l
l
ik l
e e s e r s ah ibinin h ak l
arını
ne tw ork üze rinde k orum aya te k nol
ojik
önl
eml
e rin h uk uk i güve nce ye k avuşm as ı, te l
if
k orum as ının yazıl
ım boyutuna taşınm as ını
yani, D RM ol
gus unu k arşım ıza çık arm ıştır.
Gittik çe s ınırl
arı daral
an bu ortam içinde
cre ative com m ons , k ul
l
anıcı boyutunda k abul
e dil
e bil
ir ve e s ne k bir k atm an ol
uşturm ayı
h e de fl
e m e k te dir.[2]Ge l
işm iş h uk uk s is te m l
e ri
ince l
e ndiğ inde e s e r s ah ibinin h ak l
arı
k ate goris inde e s e rin çoğ al
tıl
m as ı, dağ ıtıl
m as ı,
işl
e ne re k başk a bir e s e r ol
uşturul
m as ı, e s e rin
icras ı, k am uya s unul
m as ı gibi ye tk il
e r ye r al
ır.
Te l
if h ak k ı s ah ibinin izni ol
m ak s ızın bu
e yl
eml
e rde n birini ge rçe k l
e ştire nl
e r, e ğ e r te l
if
h uk uk unun fark l
ı öl
çül
e rde ge tirdiğ i
is itinal
ardan da yararl
anam ıyorl
ars a, ih l
al
içinde k abule dil
irl
e r.
Bu durum l
a il
gil
i ol
arak il
k girişim , yazıl
ım
al
anında Rich ard Stal
l
m an ve Ebe n M ogl
en
tarafından ortaya k onm uş ve GNU Ge ne ral
Publ
ic Lice ns e ve ya k ıs a adıyl
a GPLortaya
çık m ıştır. H e rk e s çe bil
indiğ i üze re GPL’in
ark as ında yatan fik ir, yazıl
ım ın k aynak k odunu
açık h al
e ge tire re k h e rk e s çe k ul
l
anıl
abil
m e s ine
im k an tanırk e n, s öz k onus u k odun
işl
e nm e s iyl
e yaratıl
acak ye ni yazıl
ım l
arın da
aynı şartl
a,açık k aynak l
ı ol
arak
yayım l
anm as ını s ağ l
am ak tır.[3]
GPLl
is ans ın k azandığ ı başarı üze rine Stanford
Ü nive rs ite s i'nde n Profe s ör Law re nce Le s s ig,
yazar ve s anatçıl
arın, bir h uk uk çunun yardım ı
ol
m ak s ızın e s e rl
e rini, diğ e r yaratıcı k işil
e rin de
k ul
l
anım ına açabil
mel
e rini s ağ l
ayacak ,
cre ative com m ons proje s ini başl
atm ıştır.
Cre ative com m ons bu am aca ul
aşm ak için
çe şitl
il
is ans tipl
e ri öngürür. İl
k l
is ans l
ar 2002
yıl
ı Aral
ık ayında yürürl
üğ e girm iştir.
dosya
Cre ative com m ons l
is ans l
arı
Cre ative com m ons araçl
arı s ade ce
l
is ans l
ardan ibare t ol
m ayıp buna k im i işare t,
e tik e t ve diğ e r be l
ge l
e r de e k l
e ne bil
ir. Bundan
başk a, CC l
is ans l
ı e s e rl
e rin İnte rne t tarayıcı
program l
ar tarafından al
gıl
anm as ını s ağ l
ayan
el
e k tronik e tik e t (tag) de m e vcuttur.
Yuk arıdak i e tik e tin bir e s e rl
e il
gil
i ol
arak
k ul
l
anıl
m as ı, e s e r s ah ibinin bazı h ak l
arını e l
de
tutark e n, k im i bazı h ak l
arını da k am uyl
a
payl
aştığ ı anl
am ını taşır. Aşağ ıda açık l
anacak
6 tip l
is ans için de aynı e tik e t k ul
l
anıl
ır. Bir
başk a araç ol
an “com m ons de e d”, k ıs aca
k am uya il
gil
il
is ans tipiyl
e il
gil
i bil
inm e s i
ge re k e nl
e ri açık l
ar. Aynı zam anda h e r bir
l
is ans için k ul
l
anım k aps am ını açık l
ayan bas it
s e m bol
l
e r de bul
unm ak tadır.
CC l
is ans l
arını k ul
l
anm aya k arar ve re n
e s e r s ah ib i ik i s oruya ce vap ve rm e k
durum undadır:
1)Es e r s ah ibi e s e rin ticari k ul
l
anım ına izin
ve re ce k m idir?
2)Es e r s ah ibi e s e rin işl
e nm e s ine [4], yani
e s e rde n faydal
anıl
arak başk a e s e rl
er
ol
uşturul
m as ına izin ve re ce k m idir?
Yuk arıdak i ik i s orudan b iri ik i diğ e ri üç
s e çe ne k l
i ol
m as ı k arşım ıza 6 de ğ işik
k om b inas yon çık arm ak tadır.
1)Atıf şartl
ı = Attribution
2)Atıf şartl
ı –işl
e m e ye k apal
ı = Attribution-No
D e rivative s
3)Atıf şartl
ı –ayne n payl
aşım şartl
ı işl
eme
=Attribution-Sh are Al
ik e
4)Atıf şartl
ı - gayri ticari = AttributionNonCom m e rcial
5)Atıf şartl
ı - gayri ticari - işl
e m e ye k apal
ı=
Attribution-NonCom m e rcial
-NoD e rivs
CC b u s oruya üç şe k il
de çözüm
ge tirm e k te dir.
a) İşl
e m e tam am e n yas ak l
anabil
ir.
b) Es e r s ah ibi işl
e m e nin yapıl
m as ına,
re prodük s iyonuna, dağ ıtıl
m as ına, gös te rim ine
ve icras ına izin ve re bil
ir.
c) Es e r s ah ibi “b” s e çe ne ğ inde k i işl
e m e ye ,
işl
e m e s onucu ortaya çık an e s e rin de “ayne n
payl
aşım ”[5]k oşul
l
u yayım l
anm as ı şartıyl
a
izin ve re bil
ir. Bunun anl
am ı, işl
e m e s onucu
ortaya çık acak e s e rin de başk al
arınca CC
“ayne n payl
aşım ” k oşul
l
ul
is ans k ural
l
arı
çe rçe ve s inde k ul
l
anıl
abil
m e s idir. Bu k ural
,
s onrak i diğ e r işl
emel
e r için de zincirl
eme
şe k il
de de vam e de ce k tir.
6)Atıf şartl
ı - gayri ticari - ayne n payl
aşım
şartl
ı işl
e m e = Attribution-NonCom m e rcial
Sh are Al
ik e
Bütün l
is ans türl
e ri k ul
l
anıcıya dünya
ge ne l
inde , be de l
s iz, m ünh as ır ol
m ayan (none xcl
us ive ) ve s üre k l
i [6]bir k ul
l
anım h ak k ı
ve rm e k te dir. Buna göre h e r l
is ans , e s e rin
re prodük s iyonuna, de rl
e m e e s e rl
e r içine
al
ınm as ına, dağ ıtıl
m as ına, k am uya s unum una
ve icras ına izin ve rm e k te dir. İşl
e m e ye izin
ve re n l
is ans l
ar, aynı zam anda ortaya çık an
işl
e m e nin k opyal
arının dağ ıtıl
m as ına ve
icras ına da izin ve rir.
Tüm l
is ans l
arda, bu h ak l
arın h al
e n m e vcut
ve ya ge l
e ce k te ortaya çık acak h e r tür form at
ve m e cra için ge çe rl
i ol
duğ u be l
irtil
m e k te dir.
Ayrıca l
is ans ta be l
irtil
e m e ye n h ak l
arın s ak l
ı
tutul
duğ u yani, “s om e righ ts re s e rve d” ifade
e dil
m e k te dir.
dosya
Lis ans l
arda öngörül
e n s ınırl
am al
ar
Tüm l
is ans l
ar, l
is ans ın bir k opyas ının e s e re
il
iştiril
m e s ini ve ya dijitalortam da “Uniform
Re s ource Ide ntifie r” e k l
e nm e s ini şart
k oşm ak tadır. Tüm l
is ans l
arda ye r al
an ik inci
k ıs ıtl
am a, tüm k ul
l
anım l
arda e s e rin
yaratıcıs ının adının be l
irtil
m e s idir.
Bu k uralöze l
l
ik l
e k ıta Avrupas ı h uk uk l
arında
ye r al
an m ane vi h ak l
arı h atırl
atm ak tadır. Türk
h uk uk u açıs ından bak ıl
dığ ında e s e r s ah ibinin
adının be l
irtil
m e s i m ane vi bir h ak ol
arak , l
is ans
s özl
e şm e s inde ye r al
m as a bil
e tarafl
arın
ortadan k al
dıram ayacağ ı bir h us us tur. Bu k ural
aynı zam anda işl
e m e e s e rl
e rde adının ye r
al
m as ını tal
e p e de bil
m e yi de içe rir.[7]
Lis ans l
arın öngördüğ ü h ak l
ardan
yararl
anabil
m e k için bu k ıs ıtl
am al
ara uyul
m as ı
ge re k m e k te dir.
Gayri-ticari l
is ans l
ar, e s e rin birincilol
arak ticari
ve ya k azanç ge tirm e am açl
ı k ul
l
anıl
m as ını
e nge l
l
e r. M adde nin s onuna yapıl
an bir e k l
eme
il
e P2P ne tw ork üze rinde dos ya de ğ işim inin
para k arşıl
ığ ı ol
m adık ça ticari k ul
l
anım
s ayıl
m ayacağ ı be l
irtil
m iştir. Ancak yine de ,
ne yin ticari k ul
l
anım [8]ol
duğ u s orus u h e r
h uk uk s is te m inde fark l
ı de ğ e rl
e ndirm e l
e re
s e be p ol
abil
m e k te dir. Söz k onus u l
is ans
m adde s inde ol
um s uz bir tanım l
am a yapıl
arak
ne ye izin ve ril
m e diğ i ifade e dil
m e k te dir.
Ek onom ik büyüm e nin ve k ar
m ak s im izas yonunun te m e lde ğ e r k abule dil
diğ i
s e rbe s t piyas a e k onom is ine dayal
ı
topl
um l
arda, h e rh angi bir şe yin ticari
ol
m adığ ını s öyl
e m e k zam an zam an zor ol
abil
ir.
[9 ]Örne ğ in re k l
am ge l
iri e l
de e de n bir w e b
s ite s inin, atıf şartl
ı-gayri ticari l
is ans l
ı e s e rl
e re
ye r ve rip ve re m e ye ce ğ i tartışıl
abil
ir. Lis ans l
arın
h e r ül
k e h uk uk una göre uyarl
andığ ı
düşünül
ürs e , ticari k ul
l
anım ın anl
am ı h e r
h uk uk s is te m inde ve h atta h e r m ah k e m e
önünde fark l
ı yorum l
ara m aruz k al
acak tır.
İşl
e m e ye “ayne n payl
aşım ” k ural
l
ı izin ve re n
l
is ans , k ul
l
anıcıya k e ndi yarratığ ı işl
e m e e se r
üze rinde başk al
arının da işl
e m e yapm as ına izin
ve rm e yük üm l
ül
üğ ü ge tirir. Kuşk us uz bu
yük üm l
ül
ük yaratıl
an işl
e m e e s e rin dağ ıtıl
m as ı
h al
inde yürürl
ük k azanacak tır.
H erl
is ans a il
işk in bir “com m on de e d”
bul
unm ak tadır ve üze rinde k i s e m bol
l
e r e se r
s ah ibinin te rcih l
e ri k onus unda bil
gi ve rir. Tüm
l
is ans l
arın içe rdiğ i bir başk a yük üm l
ül
ük is e
k ul
l
anıcının dağ ıtım ve ya k ul
l
anım s ıras ında
l
is ans h ük üm l
e rini üçüncü k işil
e re açık ça
be yan e tm e k tir.
“Cre ative com m ons ” l
is ans l
arının h uk uk i
b ağ l
ayıcıl
ığ ı
CC proje s inin başarıs ı yuk arıda açık l
anan
s ınırl
am al
arın m ah k e m e l
e rce tanınm as ı yani
uygul
anır ol
m as ıdır. Öze l
l
ik l
e e s e r s ah ibinin
adının be l
irtil
m e s i (atıf), ticari ol
m ayan
k ul
l
anım ve “ayne n payl
aşım ” k ural
ına
uyul
m as ı öne m l
idir. İk inci bir e tk e n is e
k ul
l
anıcıl
arın, l
is ans ta be l
irtil
e n h ak l
arı
k ul
l
andık l
arında, m ah k e m e l
e rin k e ndil
e rini
s orum l
u tutm ayacağ ına inanm al
arıdır.
Gayri Ticari Lis ans l
ar ,
e s e rin b irincilol
arak
ticari ve ya k azanç
ge tirm e am açl
ı
k ul
l
anıl
m as ını e nge l
l
e r.
2006 M art ayında H ol
l
anda m ah k e m e s i önüne
ge l
e n davada ve rdiğ i k ararl
a CC l
is ans ının
h uk uk i e tk is ini te yit e tm iştir. Adam Curry is im l
i
M TVvj’i k e ndis inin ve yak ınl
arının
fotoğ rafl
arını ticari ol
m ayan “ayne n payl
aşım ”
k ural
l
ı CC l
is ans ı il
e İnte rne t'te
yayım l
am ak tadır. W e e k e nd is im l
i m agazin
gaze te s i Curry il
e il
gil
i bir h abe rde bu
fotoğ rafl
arı k ul
l
anınca. Curry, CC l
is ans
h ük üm l
e rinin ih l
ale dil
diğ i iddias ı il
e
m ah k e m e ye başvurm uştur. Gaze te
s avunm as ında l
is ans l
a il
gil
i işare tl
e rin açık
ol
m adığ ını ve Curry’nin onayına ge re k
ol
m adığ ına inandık l
arını be l
irtm iştir. M ah k e m e
bu s avunm ayı re dde tm iş ve s öz k onus u
fotoğ rafl
arın l
is ans k ural
l
arına tabi ol
duğ una
h ük m e de re k , yayım cı k urul
uş gibi profe s yone l
bir k urum un fotoğ rafl
arı bas m adan önce
de tayl
ı bir ince l
e m e yapm as ı ge re k tiğ ini
vurgul
am ıştır.[10]Bundan dah a da öne m l
i bir
başk a k arar 2006 Ş ubat'ında İs panya’nın
Badajoz m ah k e m e s inde n ge l
m iştir. İs panyol
m üzik e s e rl
e ri m e s l
e k birl
iğ inin bir bar
işl
e tm e s ine k arşı açtığ ı davada, işl
e tm e CC
l
is ans l
ı m üzik çal
dığ ını ve dol
ayıs ıyl
a e s e rl
e ri
k am uya s unm as ının te l
if ücre ti
ge re k tirm e diğ ini öne s ürm üştür. M ah k e m e ,
m e sl
e k birl
iğ inin, M e tropolis im l
i bardan CC
l
is anl
ı m üzik için öde m e tal
e p e de m e ye ce ğ ine
h ük m e tm iştir.[11]
Tüm CC l
is ans l
arı, e s e rl
e rin k ul
l
anıl
ırk e n CC
l
is ans ının bir k opyas ının bul
undurul
m as ını, l
ink
s ağ l
anm as ını ve ya “Uniform Re s ource
Ide ntifie r” il
iştiril
m e s ini şart k oşar. “ayne n
dosya
payl
aşım ” k oşul
u is e , işl
e m e e s e rin k am uya
s unum u, dağ ıtıl
m as ı ve ya icras ı h al
inde s öz
k onus u işl
e m e e s e rin de “ayne n payl
aşım ”
k oşul
l
ul
is ans l
a yayım l
anm as ını ge re k tirir.
Yuk arıda da be l
irtil
e n ik inci h us us k ul
l
anıcıl
arın
CC l
is ans ının k e ndil
e rine ye te rl
i h uk uk i
güve nl
ik s ağ l
adığ ına inanm al
arıdır. Bir başk a
de yişl
e CC l
is ans l
ı bir e s e ri, l
is ans k ural
l
arına
uygun k ul
l
andık l
arı s üre ce ih l
aliddias ıyl
a
k arşıl
aşm ayacak l
arını bil
mel
e ridir.
Önüm üzde k i yıl
l
arda, CC l
is ans l
ı bir e s e rin
popül
arite k azanm as ı üze rine e s e r s ah ibinin
h ak l
arını ge ri tal
e p e tm e s ine ve ya e s e ri CC
l
is ans l
ı ol
arak s unm ak tan vazge çm e k
is te m e s ine tanık ol
abil
iriz.
Sona e rm e ye il
işk in m adde e s e r s ah ibinin
dil
e diğ inde e s e rin tabi ol
duğ u k oşul
l
arı
de ğ iştire bil
e ce ğ ini, fark l
ı bir l
is ans a
ge çe bil
e ce ğ ini ancak o ana k adar e s e rde n CC
l
is ans l
ı ol
arak faydal
ananl
arın l
is ans ının ge ri
al
ınm as ının m üm k ün ol
m adığ ını
be l
irtm e k te dir.
K aynak l
ar
[1]h ttp://w w w .ce nte rpd.org/bod.h tm
[2]h ttp://cre ative com m ons .org/about/h is tory
[3]Bak . Robe rt W . Gom ul
k ie w icz, Ge ne ral
Publ
ic Lice ns e 3.0: H ack ing Th e Fre e Softw are
M ove m e nt’s Cons titution, H ous ton Law Re v. v.
42 s ayı :4 s . 1016.
h ttp://w w w .h ous tonl
aw re vie w .org/arch ive /dow n
l
oads /42-4_pdf/Gom ul
k ie w icz.pdf
[4]Bir m üzik e s e rinde n “s am pl
e ” al
ınm as ı,
ye nide n düze nl
e nm e s i, bir e de bi e s e rin başk a
dil
e çe viris i, bir rom anın s e naryo ol
arak
uyarl
anm as ı işl
e m e k k urum una örne k
gös te ril
e bil
ir.
[5]s h are -l
ik e
[6]Bu s üre k l
il
ik te l
if h ak k ı yürürl
ük te ol
duğ u
s üre ce dir. CC l
is ans l
arı e s e rin te l
if h ak k ının
s üre s inin bitim inde
[7]5846 s ayıl
ı Fik ir ve Sanat Es e rl
e ri Kanunu
M adde 15: Es e ri, s ah ibinin adı ve ya m üs te ar
adı il
e yah ut ads ız ol
arak ,um um a arze tm e
ve ya yayım l
am a h us us unda k arar ve rm e k
s al
ah iye ti m unh as ıran e s e r s ah ibine aittir.
Bir güze ls anat e s e rinde n çoğ al
tm a il
e el
de
e dil
e n k opye l
e rl
e bir işl
e nm e nin as l
ı ve ya
çoğ al
tıl
m ış nüs h al
arı üze rinde as ıle s e r
s ah ibinin ad ve ya al
am e tinin, k ararl
aştırıl
an
ve ya ade t ol
an şe k il
de be l
irtil
m e s i ve vücuda
ge tiril
e n e s e rin bir k opye ve ya işl
e nm e
ol
duğ unun açık ça gös te ril
m e s i şarttır.
[8]“in any m anne r th at is prim aril
y inte nde d
for or dire cte d tow ard om m e rcialadvantage
or private m one tary com pe ns ation”
[9 ]M ik ae lPaw l
o, W h at is Th e M e aning O f NonCom m e rcial
?, Inte rnationalCom m ons at th e
D igitalAge Editör : D anièl
e Bourcie r & M él
anie
D ul
ong de Ros nay, Rom il
l
at, 2004 Paris , s . 69
vd,
h ttp://fr.cre ative com m ons .org/iCom m ons AtTh e
D igital
Age .pdf
[10]h ttp://drn.ok fn.org/node /9 9
[11]fil
e :///C:/D ocum e nts % 20and% 20Se ttings /a
nyguy/M y% 20D ocum e nts /cc/ccde cis ions .h tm
teknik
Özgür Masaüstü Yayıncılığın
Özgür Aracı
Penguence'nin bu sayısı Pardus 1.0 altında Scribus 1.3.2. ile hazırlanmıstır
dosya
GPL, Am e rik an M ah k e m e l
e ri tarafından s ınandı.
GNU Ge ne lK am u Lis ans ı ye rini s ağ l
am l
aştırdı.
teknik
20 M art 2006 Pazarte s i günü, Am e rik al
ı yargıç Joh n D anie lTinde r, Fre e Softw are Foundation’a k arşı
s ürül
e n, Sh e rm an Kanunl
arına göre trös t k arşıtı iddial
arı ge ri çe virdi. D avacı D anie lW al
l
ace
tarafından öne s ürül
e n iddial
ar;GPL’in bir s özl
e şm e , k om pl
o ve birl
ik ol
uşturduğ u, ticare t üze rinde
h ak s ız bir bas k ı yarattığ ı, FSF’nin IBM , Re d H at Inc., Nove l
lve diğ e rl
e riyl
e te l
if h ak l
ı m al
l
arın
fiyatl
arını k ontrolal
tında tutan bir birl
ik ol
uşturduğ uydu.
FSF yöne ticis i Pe te r Brow n h abe rl
e re şöyl
e yanıt ve rdi: “GPL’in yaratıcıs ı ve GPLil
e l
is ans l
anm ış
özgür yazıl
ım l
arın ol
uşturduğ u e n büyük yapının te l
if s ah ibi ol
arak FSF, k e ndine k arşı yas al
iddial
arın ve GPL’e m e ydan ok um al
arın h abe rini al
ıyor. GPL’in h iç m ah k e m e de te s t e dil
m e diğ ine ve
bunun da onun zayıfl
ığ ını gös te rdiğ ine dair k ork unun, be l
irs izl
iğ in ve şüph e nin (FUD ) fark ındayız.
Güne ş bal
çık l
a s ıvanm az: Eğ e r GPL’in m adde l
e rini k abule tm iyors anız, GPLil
e l
is anl
anm ış h içbir
çal
ışm anın üze rinde bir h ak k ınız bul
unam az. Te s t e dil
e ce k ne var?GPLbir yazıl
ım l
is ans ıdır, bir
k ontrat de ğ il
dir. Te l
if s ah ibinin iznini ve rir. Bu izinl
e ri is te m iyor m us unuz?Konu k apanm ıştır.”
D avayı ge ri çe vire n ve FSF’yi h ak l
ı bul
an yargıç ayrıca FSF’nin m as rafl
arını W al
l
ace ’a çık ardı.
W al
l
ace ’ın şim di k ararın te m yizi için 30 günü var fak at FSF k onu h ak k ında k ayda de ğ e r dah a fazl
a
ge l
işm e be k l
e m iyor.
Fre e Softw are Foundation (FSF) h ak k ında
FSF 19 85 yıl
ında, bil
gis ayar k ul
l
anıcıl
arının bil
gis ayar program l
arını k ul
l
anabil
m e , üze rl
e rinde
çal
ışabil
m e , ge l
iştire bil
m e ve ye nide n dağ ıtabil
m e h ak k ını ge nişl
e tm e s i için k urul
du. FSF öze l
l
ik l
e
GNU tabanl
ı işl
e tim s is te m l
e ri ve GNU/Linux varyas yonl
arı ve onl
arın dök üm antas yonl
arı ol
m ak
üze re , özgür yazıl
ım ın k urul
um u ve ge l
işim i il
e il
gil
e nir. FSF ayrıca, yazıl
ım ın özgürl
üğ ünün e tnik
ve pol
itik yanl
arına ins anl
arın dik k ati çe k e r. W e b s ite s i (w w w .fs f.org) GNU ve Linux h ak k ında öne m l
i
bir bil
gi k aynağ ıdır. Yaptık l
arını de s te k l
e m e k için yardım l
ar h ttp://donate .fs f.org s ite s i üze rinde n
yapıl
abil
ir. M e rk e zl
e ri Bos ton, M A, ABD ’de bul
unur.
h ttp://w w w .fs f.org/ne w s /w al
l
ace -vs -fs f s ite s inde n çe vire n: Se l
e n Uğ uroğ l
u
penguence
blog
Açık K aynak K odl
u Bl
og
Yazıl
ım l
arı
Arda Çe tin
Bu s ayım ızda, günüm üzde ol
duk ça popül
e rl
e şe n
bir w e b uygul
am as ı ol
an bl
og'l
ardan ve açık
k aynak k odl
u bl
og yazıl
ım l
arından s öz e de ce ğ iz.
Ancak .. Önce ge l
in, bl
og'un tanım l
am as ını
yapal
ım .
Bl
og Ne dir?Bl
ogge r k im dir?
Bl
og, İngil
izce 'de k i "w e b"ve "l
og"k e l
im e l
e rinin
birl
e şm e s inde n ol
uşan w e bl
og k avram ının
zam anl
a yaygınl
aşm ış ve k ıs al
tıl
m ıştır adıdır.
Ke l
im e , dil
im izde "günl
ük ", "ağ günl
üğ ü"ve
"günce "gibi k e l
im e l
e rl
e k ul
l
anıl
s a da h iç biri as ıl
"bl
og"k e l
im e s ini tanım l
am am ak tadır. (Bu
yüzde ndir k i, yazı boyunca "bl
og"k e l
im e s ini
k ul
l
anacağ ım , m azur görünüz.)
Yıl2003'e ge l
indiğ inde Googl
e 'ın Bl
ogge r Inc.
şirk e tini s atın al
m as ıyl
a başl
ayan h e m dünyada
h e m ül
k e m izde bl
og k ül
türünün al
tın çağ ı
başl
am ış ol
du.2005 yıl
ında ücre ts iz il
k Türk çe
bl
og s e rvis i ol
an Bl
ogcu.com yayın h ayatına
başl
ayarak , Bl
ogge r ve M SN Space gibi İngil
izce
ol
an bl
og yayın s e rvis l
e rine Türk çe bir al
te rnatif
ol
uşturm uş ol
du.
Ayrıca Türk iye 'nin bl
og k om ünite s i ol
an Bl
og
Karde şl
iğ i[1]s aye s inde bir çok bl
og yazarı aynı
çatı al
tında bul
uşuyor. H atta yıl
da bir k aç k e z
düze nl
e ne n bul
uşm al
arl
a ye ni ins anl
arl
a tanışm a
fırs atı yak al
anıyor.
Yuk arıda "bl
og"k e l
im e s inin tanım ını yapm ak ta
zorl
anm am ızın ve "günl
ük "çe viris inin k abul
e dil
m e m e s inin e n öne m l
i s e be bi bl
og
s ayfal
arında, yazarın is te diğ i k onuda yazı
yazabil
iyor ol
m as ı. Kişis e lgünl
ük l
e rde n,
te k nol
ojik h abe r/dök üm anl
ara h atta ye m e k
tarifl
e rine k adar s ayıs ız k onu başl
ığ ı al
tında
yazıl
an bl
og'l
ar bul
m anız m üm k ün.
Bu bl
og'l
ara örne k l
e r;
W e b uygul
am al
arı:
Al
tı Ü s tü Tas arım (h ttp://w w w .unbf.ca/al
tius tu/),
Ce m s h id (h ttp://w w w .ce m s h id.com )
Ye m e k tarifi:
Portak alAğ acı (h ttp://w w w .portak al
agaci.com )
Pazarl
am a:
Fark e ting (h ttp://w w w .fark e ting.com ),
Bl
og, ge ne l
l
ik l
e günce l
de n e s k iye doğ ru
Pazar O l
a (h ttp://pazarol
a.bl
ogs pot.com )
s ıral
anm ış yazı ve yorum l
arın yayınl
andığ ı, w e b
K
işis
e
l
:
tabanl
ı bir yayını be l
irtir. Çoğ unl
uk l
ah er
Burk ina Fas afis o
gönde rinin s onunda yazarın adı ve gönde ri
ogs pot.com )
zam anı be l
irtil
ir. Yayıncının s e çim ine göre yazıl
ara (h ttp://burk inafas afis o.bl
Be
t
3
(h
t
t
p:/
/
be
t
3.bl
ogs
pot
.com )
yorum yapıl
abil
ir. Yorum l
ar bl
og k ül
türünün çok
Ş
irk
e
t
:
öne m l
i bir dinam iğ i ve yapıtaşıdır. Yorum
Te l
e .com .tr (h ttp://te l
e k om turk iye .bl
ogs pot.com ),
m e k anizm as ı il
e yazar ve ok uyucul
ar aras ında
Am bal
ajTas arım ı
s üre k l
i bir il
e tişim s ağ l
anır.
(h ttp://w w w .am bal
ajtas arim i.com )
Bl
ogge r'l
arın yani bl
og yazan k işil
e rin k e ndil
e rine
h as bir k ül
türü vardır. Yapıl
arı birbirine be nze r,
üze rl
e rinde k i yazışm a ve k onuşm al
arın tarzl
arı
birbirl
e rine be nze r. İl
k bl
ogl
ar m anüe lol
arak
yazıl
ıp günce l
l
e nirk e n, bugün bu iş için öze l
yazıl
m ış yazıl
ım l
ar k ul
l
anıl
m ak tadır.
Ül
k e m izde k i bl
og k ul
l
anım ı 19 9 8'de k urul
an
ch atk api.com il
e başl
adı. Ardından h afif.org ve
diğ e rl
e ri ge l
di..
blog
Bl
og K ül
türü ve Açık K aynak K od'l
a il
işk is i
Bl
og k ül
türünün çoğ al
m as ıyl
a bl
og yazarl
arı,
yazdık l
arı yazıl
arın l
is ans h ak l
arı k onus unda
bil
gi e dinm e arayışl
arına girdil
e r, Cre ative
Com m ons ve GNU FD Lgibi özgür l
is ans
m ode l
l
e rine duyul
an il
gi gide re k arttı.
H atta Türk bl
og yazarl
arının özgür l
is ans
m ode l
l
e rini s e çm e l
e rinde k i artışı fark e de n,
Burk ina Fas afis o yazarı Al
i Işıngör, bu
l
is ans l
arın Türk iye 'de k i yas al
l
ık durum unu
tartışm ak için CC/GPLLis ans Topl
antıs ı[2]bil
e
düze nl
e m işti. Topl
antıda k onuşul
anl
ar tam
ol
arak ge rçe k l
e şm e s e bil
e İs tanbulBil
gi
Ü nive rs ite s i Cre ative Com m ons Türk iye
ayağ ını üs tl
e ne re k bizl
e ri s e vindirdi :-)
Eğ e r s iz de bl
og'unuzdak i yazıl
arı Cre ative
Com m ons ve ya GNU FD Ll
is ans l
arıyl
a k orum a
al
tına al
m ak is te rs e niz, bl
og'unuzun h e rh angi
bir ye rine "Bu s ite nin içe riğ i XXX il
e
l
is ans l
anm ıştır."de m e niz (ve vars a o l
is ans a
ait bir l
ogo/buton k oym anız) ye te rl
idir.
Bunun dışında h e rh angi bir re s m i m ak am a
ve ya il
gil
il
is ans ye tk il
il
e rine bir başvuruda
bul
unm anız ge re k m e m e k te dir.(Eve t, bl
og
l
is ans l
am ak için avuk ata ih tiyacınız yok .)
Bl
og Yazıl
ım l
arı
Ü cre ts iz (ve Türk çe ) bl
og s e rvis i ve re n s ite l
e rin
artışına rağ m e n, k e ndi w e b h os ting al
anı
bul
unan bl
og yazarl
arı h ak l
ı ol
arak k e ndil
e rine
öze lbir bl
og yazıl
ım ı s ah ibi ol
m ak
is te m e k te l
e r. Bu bl
og yazıl
ım l
arından e n
popül
e r ol
anl
arı h ak k ında k ıs a bil
gil
e r:
W ordPre s s (W P) h ttp://w w w .w ordpre s s .org
W ordPre s s , şüph e s iz dünya ge ne l
inde e n
popül
e r ve e n çok k ul
l
anıl
an bl
og yazıl
ım ı.
W ordPre s s 'in ül
k e m izde de ol
duk ça popül
er
ol
m as ından ol
s a ge re k , ge çe n s e ne W ordPre s s
Türk iye [3]adl
ı grup k urul
du. Grubun w e b
s ite s inde n W P Türk çe dildos yal
arından,
yardım forum l
arına k adar, ye ni k ul
l
anıcıl
ar için
ol
duk ça yararl
ı bil
gil
e re ul
aşm anız m üm k ün.
W P'nin bu popül
e rite s ini k ol
ay
k urul
um una/k ul
l
anım ına, ze ngin te m a ve
ekl
e ntil
e rine borçl
u ol
duğ unu s öyl
e m e k yanl
ış
ol
m az. 2.0 s ürüm ünde k urul
um u s ade ce 3
adım da tam am l
ayıp, içinde h azır ge l
en
te m al
ardan biri k urul
u ol
arak h e m e n bir bl
og
s ah ibi ol
abil
iyors unuz.Yazıl
ım ın al
t yapıs ı
ekl
e nti ve te m a gibi ye ni ge l
işim l
e re açık
ol
duğ undan is te ye n, (ve birazcık program l
am a
bil
gis i ol
an) h e rk e s W ordPre s s 'te bir şe yl
er
yazıp, gönde re bil
ir.
Ayrıca W ordPre s s 'in bu s e ne başında başl
attığ ı
bir s ite ol
an w w w .W ordPre s s .com 'dan,
h e rh angi bir ücre t öde m e de n,
k ul
l
anıcıadı.w ordpre s s .com adre s l
i bir bl
og
s ah ibi de ol
abil
irs iniz. Artık W P k ul
l
anm ak için
il
l
a k i bir w e b al
anı s ah ibi ol
m a zorunl
ul
uğ unuz
k al
m adı.
Artısı:
Kolay kullanım, bol eklenti ve tema.
Eksisi:
Özellikle 2.0 ile giderek hantallaşan
bir alt yapı.
Puan: 10/9
M ovab l
e Type (M T) h ttp://w w w .s ixapart.com /m ovab l
e type /
M ovabl
e Type , çoğ unl
uk l
a işin k am e ra
ark as ında ya da işin m utfak k ıs m ında bul
unan
ins anl
ar diye tanım l
ayabil
e ce ğ im iz "te k nik "
bl
og k ul
l
anıcıl
arının k ul
l
andık l
arı türde n bir
bl
og yazıl
ım ı. W ordPre s s 'in ak s ine ücre tl
i bir
bl
og yazıl
ım ı ol
an M T'de 60 günl
ük de ne m e
s ürüm ü m e vcut. En ucuz k ul
l
anım pak e ti ol
an
k işis e lpak e t is e 69 dol
ara s atıl
m ak ta.
Kul
l
anıcı k itl
e s inde n dol
ayı ol
s a ge re k M T,
ücre tl
i bir yazıl
ım ol
m as ına rağ m e n ücre ts iz
yazıl
ım l
ara k ıyas l
a bolm ik tarda te m a ve
ekl
e ntis i m e vcut de ğ il
. (Z ate n k ul
l
ananl
ara
bak ıl
dığ ında, çoğ unl
uk l
a s ade tas arım l
arın
te rcih e dil
diğ ini göre bil
irs iniz.)
Bununl
a be rabe r, w e b s tandartl
arına
uygunl
uğ u ve k e ndi h azırl
adığ ınız tas arım a
k ol
ay e nte gre ol
abil
m e öze l
l
ik l
e ri m e vcut.
Artısı:
Alt yapı sağlamlığı
Eksisi:
Yüksek fiyatları
Puan: 10/6
Bl
ogge r - h ttp://w w w .b l
ogge r.com
H e r ne k adar s ade ce bir "bl
og yazıl
ım ı"
ol
m as ından çok , ücre ts iz bl
og s e rvis i ol
arak
tanıns a da Bl
ogge r'ı da k e ndi w e b al
anınız
üze rinde barındırabil
irs iniz. Bu ayarl
am a için
w w w .bl
ogge r.com 'dan h e s abınızı
ol
uşturduk tan s onra Se tting(Ayarl
ar)
m e nüs ünde n Publ
is h ing(Yayınl
am a) s ayfas ına
ge l
e re k , FTP ve ya SFTP s e çe ne k l
e rinde n birini
s e çe bil
irs iniz.Bundan s onra bl
og'unuza
girdil
e rinizi ve dos ya/re s im yük l
emel
e rini
Bl
ogge r.com üze rinde n yapabil
e ce k s iniz.
blog
Bl
ogge r'ın il
k başl
arda k ıs ıtl
ı ol
an te m a de s te ğ i
s on zam anl
arda h e m re s m i h e m gayri re s m i
te m al
arl
a ol
duk ça ge nişl
e di. Googl
e s aye s inde
gide re k popül
e rl
e şe n Bl
ogge r için bir çok
ekl
e nti türü k odl
am a yazıl
m ak ta.
Ancak W e b 2.0 il
e birl
ik te ge l
e n ye ni ne s il
te k nol
ojil
e rde Bl
ogge r k e ndini pe k
gös te re m iyor. Öze l
l
ik l
e e tik e t(tag) ve k ate gori
öze l
l
iğ inin ol
m am as ı Bl
ogge r k ul
l
anıcıl
arını
"yan s anayi ürünl
e r"k ul
l
anm ak zorunda
bırak ıyor.
Etik e t(tag) öze l
l
iğ i için Te ch norati ve ya
de l
.icio.us gibi s ite l
e rin ve rdiğ i h izm e tl
e rl
e,
ge l
işm iş RSS öze l
l
iğ i de fe e dburne r.com il
e
tam am l
anıyor.Ayrıca bir çok ayarın h al
en
H TM Lk oddan dire k ol
arak yapıl
m as ından
dol
ayı w e b program l
am a(XH TM L) k onus unda
h iç bil
gis i ol
m ayan bir Bl
ogge r k ul
l
anıcıs ı
s ite s ine ye ni bir l
ink e k l
e m e k is te diğ inde
ol
duk ça zorl
anabil
ir.Bl
ogge r Ge l
iştirm e
Ek ibi'nde n bu ye ni öze l
l
ik l
e ri e n k ıs a zam anda
görm e k is te m e k te yiz. Z ate n ge l
iştiricil
e rin
k e ndi bl
og'l
arından[4]tak ip e ttiğ im iz k adarıyl
a
bunun h azırl
ık l
arı içe ris inde l
e r.
Artısı: Veri tabanı ve PHP
gerektirmez, kolay kullanım
Eksisi: Yeni nesil teknolojilere ayak
uyduramamıştır
Puan: 10/7.5
B2e vol
ution - h ttp://w w w .b 2e vol
ution.ne t
PH P/M ySQLik il
is ine ih tiyaç duyan bir başk a
bl
og yazıl
ım ı ol
an B2e vol
ution, ge l
işm iş çok l
u
k ul
l
anıcı de s te ğ i il
e dik k at çe k iyor.Sınırl
ı te m a
de s te ğ ine rağ m e n il
gi çe k ici e k l
e ntil
e ri(pl
ugin)
m e vcut ancak tak ip e ttiğ im bl
og'l
ardan
B2e vol
ution k ul
l
anan Türk bl
og yazarl
arı
k ul
l
andık l
arı yazıl
ım dan pe k m e m nun de ğ il
l
e r.
Artısı:
Çoklu RSS ve kullanıcı desteği
Eksisi:
Az sayıdaki temaları
Puan: 10/3
Se re ndipity - h ttp://s 9 y.org
H ak e ttiğ i il
gi ve de s te ğ i pe k göre m e s e de
M ovabl
e Type tarzı yapıs ıyl
a dik k at çe k ici bir
başk a bl
og yazıl
ım ı ol
an Se re ndipity'nin bol
m ik tarda e k l
e ntis i ve te m as ı m e vcut.
D iğ e r bl
og yazıl
ım l
ardan fark l
ı ol
arak
Se re ndipity'i M ySQLve ritabanı dışında
Pos tgre SQL'l
e de k ul
l
anm anız m üm k ün. Bu
s e be pte n ol
s a ge re k , bir çok Pos tgre SQL
ge l
iştiricis i aynı zam anda Se re ndipity
k ul
l
anıcıs ı.
Artısı:
PostgreSQL ve HTML formatlı sayfa
desteği
Eksisi:
Yetersiz eklenti desteği
Puan: 10/7
D rupal- h ttp://w w w .drupal
.org
Sade ce bl
og ol
arak de ğ il
, fotoğ raf al
büm ü,
h abe r arşivi gibi bir portalol
arak da
k ul
l
anabil
e ce ğ iniz D rupaltürünün e n iyi
örne k l
e rinde n.Öze l
l
ik l
e ge çe n s e ne PH PNuk e 'de k i bitm e z tük e nm e z güve nl
ik açık l
arı
s e be biyl
e D rupal
'ın de ğ e ri dah a çok
anl
aşıl
m aya başl
andı ve k ul
l
anıcı s ayıs ı
gide re k arttı. (Buna "PH P-Nuk e 'un k aym ağ ını
ye di"diye bil
iriz de ..)
Ge niş e k l
e nti ve te m a de s te ğ inin yanı s ıra,
k e ndi tas arl
adığ ınız s ayfayı D rupal
'a
uyarl
am ak da ol
duk ça k ol
ay. (Bu k onuda
D rupal
'ın h ak k ını ve re n s ite l
e r aras ında
Türk iye 'de n w w w .urban5.com (+ 13) il
k
s ıral
arda.)
Bu k adar güze löze l
l
iğ ine rağ m e n, "be n
s ade ce bir s ayfada yazıl
arım ı yazacağ ım . Be l
ki
yazının yanına bir-ik i fotoğ raf e k l
e rim , o
k adar"diyors anız D rupals ize bir be de n büyük
ge l
e bil
ir. Ancak "h abe r de yazarım , bl
og da..
Ayrıca fotoğ raf al
büm üm de ol
s un, h abe r
arşivim de , s ite m e öze lüye l
e r de "diye büyük
düşünüyors anız doğ ru ye rde s iniz de rim .
Artısı:
Blog dahil bir portal oluşturmak için
aradığınız her şey beraberinde geliyor.
Eksisi:
Kurulumu daha kolay olabilir.
Puan: 10/9
Fas afis o - h ttp://w w w .fas afis o.org
Baştan s öyl
e ye yim ;bu yazıl
ım adı üze rinde bir
bl
og yazıl
ım ıdır ancak şe nl
ik te [6]başım a bir
şe y ge l
m e s inde n çe k indiğ im için burada
tanıtım ı yapıl
m ıştır :)
Fas afis o Turk is h W e bl
og, "h e m PH P bil
gim i
ge l
iştirim h e m de oyal
anm ış ol
urum "diye
başl
ayan, de vam ında ik i k işil
ik de v bir e k ip
ol
up "h adi şu öze l
l
iğ i de e k l
e ye l
im , şu ayarı da
blog
yapal
ım "de nil
e n s onras ındays a "W ordPre s s 'e
rak ibiz"diye atıp tutul
an bir bl
og yazıl
ım ıdır.
Ge yik m uh abbe ti üze rine türe ye n proje nin
k aynak k odl
arına şim dil
e rde "gaye t ciddi"
TÜ BİTAK üze rinde k i bir s unucudan
e rişe bil
irs iniz.[7]H e nüz ge l
işm e aşam as ında
ol
an Fas afis o'yu k ul
l
anan nadir ins anl
ardan
biriyim fak at öze l
l
ik l
e ri, Googl
e k anatl
arı
al
tındak i Bl
ogge r'ı aratm ıyor diye bil
irim .H e r
k ate gori için ayrı RSS de s te ğ inde n,
W ordPre s s 'in bolçe şit te m al
arını Fas afis o'ya
bir k aç k üçük düze nl
e m e yl
e ayarl
ayabil
m e ye ,
yak ında ge l
e ce k öze l
l
ik l
e rde n ol
an çok l
u
k ul
l
anıcı de s te ğ ine k adar dah a 1.0 s ürüm ü
çık m adan piyas adak i bir çok bl
og yazıl
ım ına
rak ip ol
acağ a be nziyor. (Tabii e ğ e r 1.0 bite r ve
çık ars a...)
Ayrıca Fas afis o Turk is h W e bl
og proje s inin bir
güze l
l
iğ i de Türk l
e r tarafından yazıl
m ış, il
k
bl
og yazıl
ım ı ol
m a öze l
l
l
iğ i.[5]
Artısı:
Türkçe, WordPress temalarını
kolaylıkla uyarlayabilme, çoklu RSS
desteği
Eksisi:
Adı üzerinde olması..Farkı: Fiyatı :)
Puan: ?/10
İnce l
e m e ye al
dığ ım ız bl
og yazıl
ım l
arı bunl
ar.
Be ğ e ndiğ iniz h e rh angi bir bl
og yazıl
ım ını
s e çip, k urup k ul
l
anm aya başl
ayabil
irs iniz.
Bl
og k ül
türüne h oşge l
diniz! :-)
Arda Çe tin <arda at l
inux-s e ve nl
e r.org>
Bu dok üm an içe riğ i GNU Fre e D ocum e ntation
Lice ns e il
e l
is ans l
anm ıştır.
[1]h ttp://w w w .bl
ogk arde s l
igi.com
[2]h ttp://burk inafas afis o.bl
ogs pot.com /2005/10
/s on-yl
l
arn-e n-gze l
-topl
ants .h tm l
[3]h ttp://w w w .w ordpre s s -tr.com
[4]h ttp://buzz.bl
ogs pot.com
[5]Be nze r Türk proje l
e r var fak at h iç biri
Fas afis o'dan önce k ul
l
anıl
abil
ir bir s ürüm
çık artm adıl
ar.
[6)5.Linux Özgür Yazıl
ım Ş e nl
iğ i
h ttp://s e nl
ik .l
inux.org.tr
[7]h ttps ://s vn.pardus .org.tr/proje l
e r/fas afis o/
Kaynak l
ar:
h ttp://tr.w ik ipe dia.org/w ik i/Bl
og
h ttp://e n.w ik ipe dia.org/w ik i/Bl
og_s oftw are
h ttp://w w w .bil
dirge c.org/yazi/bl
og-ne dir
penguence
müzik
Lil
ypond
Se rve r Acim
Kl
as ik Batı M üziğ i tarih inde M ozart, Be e th ove n
gibi be s te cil
e r, be s te l
e dik l
e ri e s e rl
e rin
notal
arını e l
l
e riyl
e yazarl
ardı. Nota
yayım cıl
ığ ı'nın başl
am as ıyl
a be s te cinin e l
l
e
yazdık l
arı ve icracının ok um ak ta güçl
ük
çe k e bil
e ce ğ i notal
arı dah a iyi bir güze lbir
nota yazım ı il
e ye nide n yazarak yayım a h azır
h al
e ge tire n k işil
e re k opis t adı ve ril
m e k te idi.
yazıl
ım l
ardan biri SCO RE yazıl
ım ı idi. “Score ”
kel
im e s i'nin birde n fazl
a anl
am ı var
İngil
izce 'de . Biri, s por al
anında “s ayı”
anl
am ına ge l
m e k te , diğ e ri is e “bir m üzik
e s e rinin notas ı” anl
am ına k arşıl
ık ge l
m e k te dir.
Bir zam anl
ar k opis tl
e rin yaptığ ı e s e ri te m ize
çe k m e işinin bil
gis ayarl
ar il
e
ge rçe k l
e ştirm e nin il
k adım l
ardan biri ol
an
SCO RE yazıl
ım ına nota girişl
e ri dos e k ranında
k om utl
ar il
e yapıl
m ak ta idi. Bu giril
en
k om utl
ar dah a s onra grafik bir dos yaya
dönüşm e k te ydi. SCO RE yazıl
ım ı il
e il
gil
i
İngil
izce açık l
am al
ara ul
aşm ak için
h ttp://ace .acadiau.ca/s core /l
ink s 3.h tm l
ink ine
tık l
ayabil
irs iniz.
D ah a s onra de vre ye FINALE nota yazm a
program ı girdi. Be s te cil
e r, çal
gıl
am a yapanl
ar,
m üzik e ğ itim i k urum l
arı yıl
l
ar boyunca FINALE
yazıl
ım ını k ul
l
andıl
ar. Bu yazıl
ım h e m W indow s
İşl
e tim Sis te m inde , h e m de M ACX O S
bil
gis ayarl
arda k ul
l
anıl
m ak ta idi.
FINALE - W indow s Ek ranı'ndan Bir
Görüntü(K aynak : Fınal
e W e b Sayfas ı)
Bach - Si M inör K antat(Bach e lyaz ısıil
e)
K aynak : Soth e by M u se u m
Bil
gis ayar'ın topl
um yaşam ına girm e s i il
e
birl
ik te , nota yazm a yazıl
ım l
arı, yazıl
ım l
ar
dünyas ına bire r bire r girm e ye başl
adıl
ar. Nota
yazm a program l
arı içinde il
k ortaya çık an
FINALE yazıl
ım ı il
e il
gil
i ge niş bil
giye
h ttp://w w w .final
e m us ic.com /W e b s ayfas ından
ul
aşabil
irs iniz.
müzik
Final
e yazıl
ım ı popül
e r bir k ul
l
anım a s ah ip ik e n
de vre ye SIBELIUS yazıl
ım ı girdi. Finl
andiyal
ı
be s te ci Je an Sibe l
ius 'un is m ini taşıyan bu
yazıl
ım il
k ortaya çık tığ ında, öze lbir s is te m e
s ah ip bil
gis ayarl
ar il
e çal
ışm ak taydı. İl
k
başl
arda s ınırl
ı s ayıda k ul
l
anıcıya s ah ip ol
an
Sibe l
ius yazıl
ım ını yazan k işil
e r, aynı zam anda
e ğ itim l
i m üzik çi idil
e r. Bu yazıl
ım ın W indow s
ve M ACX O S işl
e tim s is te m l
e ri için
s ürüm l
e rinin çık m as ıyl
a birl
ik te yazıl
ım ını
k ul
l
anan m üzik çil
e rin s ayıs ı gide re k artm aya
başl
adı. Bugün fil
m m üziğ i be s te cil
e ri, popül
er
m üzik be s te cil
e ri, k l
as ik m üzik be s te cil
e ri
tarafından yaygın bir şe k il
de k ul
l
anıl
an
Sibe l
ius yazıl
ım ı ayrıca İngil
te re 'de Royal
Col
l
e ge of M us ic gibi pre s tijl
i m üzik e ğ itim i
k urum l
arında, orta ok ul
l
ardak i bil
gis ayar
l
aboratuvarl
arında k ul
l
anıl
m ak ta ol
up, e ğ itim
al
anında da ge niş bir k ul
l
anım a ağ ına s ah iptir.
Sibe l
ius yazıl
ım ı il
e il
gil
i ge niş bil
giye
w w w .s ibe l
ius .com W e b s ayfas ına ul
aşarak
e dine bil
irs iniz.
"Nota Yazım ” yazıl
ım l
arı s ade ce yuk arıda adı
ge çe n yazıl
ım l
ardan ibare t ol
m as a da, başk a
yazıl
ım l
ar Final
e ve Sibe l
ius yazıl
ım l
arı
yanında am atör düze yde k al
m ak tadır.
LILYPO ND yazıl
ım ı is e Açık Kaynak Kodl
u bir
“nota yazm a” yazıl
ım ıdır. Bu yazıl
ım ın ne de n,
h angi ih tiyaçtan ortaya çık tığ ı k ıs aca şöyl
e
öze tl
e nm e k te dir k e ndi w e b s ayfal
arında:
“Lil
ypond'un il
h am al
dığ ı nok ta, ik i s ık ı
ark adaş ol
an m üzis ye nin bil
gis ayar çık tıl
arının
s ık ıcı ve h atal
ı s onuçl
arından rah ats ızl
ık
duym as ıdır. H e r m üzis ye n güze lbir şe k il
de
yazıl
m ış notayı k ul
l
anm ak is te r, o h al
de biz
program cıl
ar bu s orunu çöze m e z m iyiz?
Lil
ypond işte bunu başarır. Size e n az h ata il
e
tipografik açıdan e n iyi şe k il
de h azırl
anm ış bir
s onuç s unar. Z am anınızı boşl
uk l
arı
düze l
tm e k l
e , s e m bol
l
e r aras ında ge zinm e k l
e
ve ya bağ l
arı biçim l
emekl
e tük e tm e zs iniz.
D os tl
arınızı ve m e s l
e k taşl
arınızı pırılpırılbir
nota il
e e tk il
e yin.”
Program ı yazanl
ar onu "autom ate d e ngraving
s ys te m ."ol
arak tanım l
am ak tadırl
ar. İl
k ok ul
da
öğ re til
e n “güze lyazı” te k niğ ine be nze r bir
şe k il
de “güze lnota yazım ı” te k niğ inin çok
öne m l
i bir de tay ol
duğ una inanan k e ndil
e ri
m üzis ye n ol
an Lil
ypond program cıl
arı,
m üzik çinin önüne k onul
acak ol
an notanın çok
güze lbir şe k il
de yazıl
m ış ol
m as ı ge re k tiğ ine
inanm ışl
ar ve bu program ı bu am açl
a
yazm ışl
ardır.
Aşağ ıdak i örne k te Final
e yazıl
ım ı k ul
l
anıl
arak
yazıl
an bir notada tipografik bir h ata
ol
duğ unu, m i notas ının s ol
undak i be m ol
işare tinin k onduğ u nok tada be m olişare tinin
s oltarafının bir önce k i notanın içine girdiğ i
görül
m e k te dir.
Bil
gis ayarın ol
m adığ ı döne m l
e rde nota
yayım cıl
ığ ı, gaze te l
e rin, k itapl
arın bas ım
te k iniğ ine be nze r bir şe k il
de “nota m atbaacıl
ık
te k niğ i” de nil
e n bir yönte m il
e bas ıl
m ak taydı.
Notal
ar m atbaa te k niğ ine be nze r bir şe k il
de
bas k ıya h azırl
anırk e n bunu h azırl
ayan k işinin
e lus tal
ığ ı öne m l
i idi.
müzik
Lil
ypond yazıl
ım ının am acı da, nota yazım ında
bu e lus tal
ığ ı il
e ul
aşıl
an tipografik ze rafe te
program ın s onucunda e l
de e dil
e n çık tıda
ul
aşm ak am acını taşım ak tadır. Bu yazıl
ım ın
W indow s , M AC O S ve Linux ve rs iyonl
arı vardır.
k e ndine özgü k odl
arı il
e yapıl
m ak ta ve k od
girişi bittik te n s onra il
gil
i k om utl
arl
a dos ya .l
y
uzantıl
ı Lil
ypond dos yas ına ve /ve ya .pdf
uzantıl
ı Acrobat Re ade r dos yas ına ya da .m id
uzantıl
ı m idi dos yas ına dönüştürül
m e k te dir.
Program ın W e b s ayfas ı: h ttp://l
il
ypond.org
Lil
ypond Nota Çık tı Görünüm ü
M al
atya - İnönü Ü nive rs ite s i
Güze lSanatl
ar Fak ül
te s i
M üzik Böl
üm ü Öğ re tim Ü ye s i
M AC O S İşl
e tim Sis te m inde çal
ışan
Lil
ypond Ek ran Görüntüs ü
Yuk arıdak i görüntüde n de anl
aşıl
acağ ı gibi,
nota s ayfas ının görünüm ü program ın biraz da
h tm lk odl
arını andıran fak at program ın
Penguenler Toplanıyor !
5. Linux Özgür Yazılım Şenliği
13 Mayıs Cumartesi
11:30-12:30
C Salonu
Tüm okurlarımız
davetlidir...
penguence
başarı öyküsü
Fotoğ raf Arşivi için tüm üyl
e özgür yazıl
ım l
ar
k ul
l
anm ak tadır.
Anadol
u Ajans ı, nam -ı diğ e r AA b u ay
b aşarı öyk ül
e ri k öşe m izin k onuğ u. M .
M urat Ak b aş Pe ngue nce 'nin s orul
arını
yanıtl
adı :
K urum unuzu tanım ayan ok uyucul
arım ız
için, Anadol
u Ajans ı'nın çal
ışm a al
anını
k ıs aca anl
atır m ıs ınız?
Anadol
u Ajans ı 6 Nis an 19 20'de M us tafa Ke m al
Atatürk tarafından k urul
m uştur. Kurum abone l
e rine
h abe r, fotoğ raf ve s on ik i yıl
dır da görüntü h izm e ti
ve rm e k te dir. Kurum çok de ğ işk e n bir abone profil
ine
s ah iptir. SM S yol
u il
e k işis e labone l
ik l
e r, inte rne t
üze rinde n ye re lbas ın k urul
uşl
arı için İlBül
te ni ve İl
Fotoğ rafl
arı abone l
ik l
e ri;yine inte rne t üze rinde n
inte rne t h abe r s ite l
e ri için Öze lBül
te n Abone l
iğ i,
İnte rne t üze rinde n Fotoğ raf Arşivi abone l
iğ i, D VB
te k nol
ojis i k ul
l
anıl
arak H abe r, Fotoğ raf ve Görüntü
Ge ne lBül
te n abone l
ik l
e ri vardır. Bunl
arın yanında
Anadol
u Ajans ı GSM ope ratörl
e ri için de içe rik
s ağ l
ayıcıs ı k onum undadır.
Anadol
u Ajans ı, özgür yazıl
ım l
ar il
e il
k ne
zam an ve nas ıltanıştı?
Kurum um uz özgür yazıl
ım l
arı il
k ol
arak 19 9 9 yıl
ında
k ul
l
anm aya başl
adı. İl
k ol
arak k urum un güve nl
ik
duvarı (fire w al
l
) ve pos ta s unucus unda özgür işl
e tim
s is te m l
e ri ve özgür yazıl
ım l
ar k ul
l
anıl
dı. Ardından da
h ızl
a tüm uygul
am al
ar özgür yazıl
ım pl
atform una
ge çiril
di ve bu işl
e m büyük öl
çüde tam am l
andı.
Bugün s unucul
arınızda h angi
uygul
am al
arda özgür yazıl
ım
k ul
l
anıyors unuz?
Kurum un tüm inte rne t s e rvis l
e ri (w e b, e -pos ta, h abe r
arşivi, fotoğ raf arşivi, dos ya s unucul
arı), D NS, D H CP,
antis pam , antivirüs , güve nl
ik duvarl
arı, ağ yöne tim
yazıl
ım l
arı, ve ritabanı s unucul
arı, k üm e l
eme
s is te m l
e ri, de pol
am a ünite l
e rim izde ve ye de k l
eme
s is te m l
e rinde özgür yazıl
ım l
ar k ul
l
anıyoruz.
M as aüs tünde özgür yazıl
ım k ul
l
anım ına
nas ılb ak ıyors unuz?
Açık ças ı m as aüs tünde özgür yazıl
ım k ul
l
anıl
m as ı
uzun zam andır düşünül
üyor. Ancak h e r k urum da
ol
duğ u gibi önce l
ik l
e te k nik pe rs one l
in e ğ itil
m e si
ge re k iyor. Bu am açl
a bir s üre dir çe şitl
i döne m l
e rde
te k nik pe rs one l
e h izm e tiçi e ğ itim l
e r ve ril
iyor.
Bir k aç yıl
dır da bir çok m as aüs tü te rm inal
inde
O pe nO ffice k ul
l
anıl
m ak ta.
H azırl
anm ak ta ol
an H abe r Yöne tim yazıl
ım ım ız
pl
atform bağ ım s ız ol
acağ ı için yak ın bir tarih te
te rm inal
l
e rde özgür işl
e tim s is te m l
e ri k ul
l
anıl
m as ı
düşünül
m e k te dir.
Bu k onuda s on k ul
l
anıcıl
ardan h e rh angi b ir
dire nç ya da ol
um s uz tavır görüyor
m us unuz?
El
be tte k ul
l
anıcıl
arın al
ışk anl
ık l
arını öze l
l
ik l
e büyük
k urum l
arda de ğ iştirm e k çok güç. Ancak bir çok
k ul
l
anıcım ızın ve k urum yöne ticil
e rinin özgür
yazıl
ım l
ar k onus undak i yak l
aşım ı bizi
ce s are tl
e ndirm e k te dir.
Özgür yazıl
ım ın Anadol
u Ajans ı'na
s ağ l
adığ ı avantajl
ar ne l
e rdir?Ne de n özgür
yazıl
ım ı te rcih e diyors unuz?
Özgür yazıl
ım önce l
ik l
e güve nl
ik ve k ararl
ıl
ık
k avram l
arını ak l
a ge tiriyor. Bu yüzde n s unucu
tarafında tartışm as ız ol
arak özgür yazıl
ım
k ul
l
anıl
m as ı ne re de ys e zorunl
u ol
uyor. Ayrıca k ol
ay
yöne tim , k ol
ay k urul
um ve h ızl
ı de s te k gibi faydal
ar
da e l
be tte gözardı e dil
e m e z. M as aüs tünde is e özgür
yazıl
ım dah a güve nl
i te rm inal
l
e r için k açınıl
m az bir
çözüm ol
arak görül
üyor.
Son ol
arak , özgür yazıl
ım k ul
l
anm ayı
düşüne n diğ e r k urum l
ar için öne ril
e riniz
ol
ur m u?
Sanıyorum özgür yazıl
ım l
arı de ne m e m iş k urum pe k
yok tur. Kl
as ik al
ışk anl
ık l
arından k urtul
ana k adar
s abre de n h e r k urum
Ayrıca k urum un uzun yıl
l
ardır k ul
l
andığ ı yurt dışından
s onuçta özgür yazıl
ım
anah tar te s l
im i ol
arak al
ınm ış H abe r Ana Sis te m i,
k ul
l
anm aya
k ıs a zam an içe ris inde ye nil
e ce k tir. Yurt içinde faal
iye t
başl
ayacak tır.
gös te re n bir yazıl
ım firm as ı tarafından yazıl
an H abe r
Yöne tim Sis te m i yazıl
ım ı tam am ıyl
a özgür işl
e tim
s is te m l
e ri üze rinde çal
ışacak .
Bunun yanında h ttp://w w w .aa.com .tr adre s inde
h izm e t ve re n k urum w e b s ite s i ve
h ttp://aafoto.aa.com .tr adre s inde h izm e t ve re n
penguence
gezgin penguen
Ge zgin Pe ngue n'in 5. turuna h oş ge l
diniz!
Arda Çe tin
Az gittik , uz gittik de rk e n 5. s ayım ızl
a k arşınızdayız.
Pe ngue nce 'nin bu s ayıs ı 5. Linux ve Özgür Yazıl
ım Ş e nl
iğ i'ne öze lbir s ayı.
Ge l
in, Ge zgin Pe ngue n ol
arak k e ndi şe nl
iğ im ize gitm e de n, yurtdışındak i Linux e tk inl
ik l
e rine bir göz
atal
ım ;
Fos de m (h ttp://w w w .fos de m .org)
O 'Re il
l
y'nin ana s pons orl
uğ unda ge çtiğ im iz şubat ayında düze nl
e ne n, öze l
l
ik l
e bu s e ne k i
k atıl
ım cıl
arıyl
a ol
duk ça s e s ge tire n bir açık k aynak ve özgür yazıl
ım e tk inl
iğ i.
Bu s e ne k i başarıs ının ardında k onuşm acıl
ar l
is te s i yatıyor. Ş öyl
e k i;M ozil
l
a Avrupa'dan Axe lH e ch t,
XEN Proje s i l
ide ri , Be agl
e 'dan Jon Trow bridge , O pe nO ffice .org proje s inde n M ich ae lM e e k s , FSF'de n
Rich ard M . Stal
l
m an, Pl
an 9 'dan Urie lM . Pe re ira, Re dH at'te n Al
an Cox ve bir çok KD E ge l
iştiricis iyl
e,
tam k adro O pe nSUSE ge l
iştiricil
e ri bu e tk inl
ik te ydi.Bu k adar ünl
ü is m i s aydık tan s onra Fos de m 'i
k açırdık diye üzül
m e nize ge re k yok çünk ü bir çok s e m ine rin vide o k aydını D ivX form atında
bul
abil
irs iniz;
h ttp://ftp.b e l
ne t.b e /m irror/FO SD EM /
LinuxW orl
d
Googl
e 'da LinuxW orl
d diye arattığ ınızda k arşınıza çık an 27 m il
yon s onuç aras ında ne re de ys e
dünyanın h e r k öşe s inde k i ül
k e nin uzantıs ında bir s ayfa çık acak tır, tabii com .tr h ariç.
LinuxW orl
d, ID G W orl
d Expo adl
ı şirk e t tarafından, dünyanın 22 fark l
ı şe h rinde düze nl
e ne n, bugüne
k adark i e n büyük Linux e tk inl
ik l
e r zinciri. (D iğ e r adıyl
a "H ipe rEtk inl
ik "..)
En yak ın zam ank i LinuxW orl
d e tk inl
iğ i 14-17 Ağ us tos 2006'da Am e rik a San Francis co'da
düze nl
e ne ce k .
LinuxW orl
d Confe rance & Expo, büyük bir al
an
üze rinde k urul
u Ce BIT/Com pe x be nze ri bir fuar
al
anıyl
a başl
ıyor. Burada bil
işim s e k törünün önde
ge l
e n -ve Linux'u de s te k l
e ye n- firm al
arının
s tandl
arını bul
abil
iyors unuz. Standl
arın ark a
tarafındays a bir çok s e m ine r s al
onunda
k onuşm acıl
ar s unum l
arını yapıyor ol
uyorl
ar. Bu
k onuşm acıl
arın Fos de m 'de k il
e rl
e çok fark l
ı ol
m adığ ını be l
irtm e ye ge re k yok s anırım .
h ttp://w w w .l
inuxw orl
de xpo.com
gezgin penguen
LinuxTag
Al
m anya'nın Linux Ş e nl
iğ i ol
arak da adl
andırabil
e ce ğ im iz LinuxTag, Al
m anya
Unix Kul
l
anıcıl
arı Grubu (GUUG - h ttp://w w w .guug.de ) tarafından 3-6 M ayıs
2006'da W ie s bade n şe h rinde düze nl
e niyor. O SD L'de n Andre w M orton, e Z
Sys te m 'de n Bård Fars tad, Re dh at'te n Al
as dair G. Ke rgon ve H e inz
M aue l
s h age n, M ySQL'de n D avid Axm ark ve Kai Voigt, Nove l
l
'de n Be rnh ard
Kaindlgibi is im l
e r dışında Al
m anya'nın Se rdar Köyl
ü'l
e ri ve D oruk Fişe k 'l
e ri
ve te k nik s e m ine rl
e r/atöl
ye l
e rl
e dopdol
u bir e tk inl
ik .
h ttp://w w w .l
inuxtag.org/2006/e n/
K D E D e ve l
ope rs and Us e rs Confe re nce "aK ade m y"
Ge çe n yılİs panya'da ge rçe k l
e şe n KD E Ge l
iştiricil
e ri ve Kul
l
anıcıl
arı
Konfe rans l
arı e tk inl
iğ i bu yılD ubai'de ziyare tçil
e rini be k l
iyor. 23 - 30 Eyl
ül
2006 tarih l
e ri aras ında düze nl
e ne ce k ol
an e tk inl
ik te şüph e s iz dünyanın
dört bir tarafından(h atta Türk iye 'de n bil
e ) KD E ge l
iştiricil
e rini ve
k ul
l
anıcıl
arını bul
abil
e ce k s iniz.
h ttp://dot.k de .org/1142439 9 06/
Sl
as h dot'tan Tas arım Yarışm as ı
Sl
as h dot,m odas ı ge çm iş tas arım ını de ğ iştirm e k için girişim l
e rine fark l
ı
yol
l
arl
a da ol
s a başl
adı. Ge çe n ayk i "Sl
as h dot CSS Re de s ign Conte s t"başl
ık l
ı
h abe rde bir k uralzinciri ardından /. üye l
e rinde n CSS tas arım ı yapıl
m as ı
is te niyor. Yarışm ayı k azanan birinciye dizüs tü bil
gis ayar h e diye e dil
iyor.
h ttp://s l
as h dot.org
Fire fox Fl
ick s
M ozil
l
a Fire fox'un birk aç ay önce başl
attığ ı, am atöründe n profe s yone l
ine
"e n iyi Fire fox re k l
am ı"k am panyas ı s ona e rdi ve k azananl
ar be l
l
i ol
du. Kim i
k om ik , k im i düşündürücü, k im iys e Fire fox'un rak ipl
e rini tiye al
an tarzl
arda
topl
am 5 de re ce ye girm iş k l
ip m e vcut.İyi s e yirl
e r.
h ttp://w w w .fire foxfl
ick s .com
Guade c
Ge çe n yılol
duk ça s e s ge tire n bir diğ e r m as aüs tü ortam ı GNO M E'un e tk inl
iğ i bu yıl24 - 30 H aziran
2006'da İs panya'da düze nl
e ne ce k . aKade m y e tk inl
iğ inde ol
duğ u gibi onl
arca GNO M E ge l
iştiricis i ve
k ul
l
anıcıs ı GUAD EC'de ol
acak l
ar.
h ttp://2006.guade c.org
Googl
e Sum m e r of Code 2006
Googl
e 'ın açık k aynak k odl
u proje l
e re de s te k am açl
ı düze nl
e diğ i Googl
e Sum m e r of Code e tk inl
iğ i
bu s e ne de bir çok proje için k apıl
arını açıyor.
h ttp://code .googl
e .com /s oc/