01-02 Editoryal - Akademik Geriatri Dergisi

01-02 Editoryal - Akademik Geriatri Dergisi

ED‹TÖR‹YAL/EDITORIAL
Akad Geriatri 2009; 1: 1-2
Türkiye’de Geriatri
Geriatrics in Turkey
Servet Ar›o¤ul
Editör
Altm›fl befl yafl ve üstü nüfus geliflmifl ülkelerde %12-18, geliflmekte olan ülkelerde %4-8 aras›nda yer almaktad›r. Dünya nüfusunun yafllanmas›yla geriatri ve gerontoloji bilim dallar›nda özellikle son 10-20 y›lda olmak üzere
önemli geliflmeler ve ilerlemeler kaydedilmifltir. Nüfus oranlar›n›n d›fl›nda hastane hizmetlerinin ve akut hospitalizasyonlar›n %36’s›n› ve sa¤l›k harcamalar›n›n %50’lere yaklaflan k›sm›n› 65 yafl ve üstü hastalar kullanmaktad›r.
Geriatri yafll› nüfus artt›kça ülkeler için vazgeçilmez ve giderek önemi artan bir bölüm haline gelmektedir. Geliflmifllik artt›kça o ülkede yaflam ortalama süresi artmakta ve geriatri bölümleri yayg›nlaflmaktad›r. Kuzey Avrupa’da,
Amerika’da, Kanada’da, Japonya’da, Avustralya’da ve Bat› Avrupa’da geriatri bilim dallar› uzun sürelerdir hizmet
vermekte olup, özellikle 1970’li y›llardan itibaren önemli geliflmeler kat etmifltir.
Ülkemizde geriatri bilim dallar› veya üniteleri 1980’li y›llarda Cerrahpafla T›p Fakültesi ile kurulmufl ve 1990’l›
y›llar›n ortalar›ndan itibaren di¤er fakültelerde de yayg›nlaflmaya bafllam›flt›r. 2009 y›l› itibariyle Hacettepe Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, GATA, Süleyman Demirel Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Adnan
Menderes Üniversitesi, Nam›k Kemal Üniversitesi, ‹stanbul Üniversitesi ‹stanbul ve Cerrahpafla T›p Fakültelerinde
geriatri bilim dallar› bulunmaktad›r. Dünyadaki örneklerinde oldu¤u gibi Türkiye’de de sadece iç hastal›klar› uzmanlar› geriatri uzman› olma hakk›na sahiptir. Sa¤l›k Bakanl›¤›na ba¤l› hastanelerde ise yafll› poliklinikleri aç›lmas› için
çal›flmalar sürmektedir. Say›n›n az olmas› hasta bak›m›, e¤itim, personel yetifltirilmesi gibi konular› etkilese de her
geçen gün geriatri bölümlerinin iç hastal›klar› anabilim dallar›na ba¤l› olarak aç›lmas› sevindirici geliflmelerdir. Yine say›daki yetersizlik sebebi ile di¤er ülkelerle k›yasland›¤›nda t›p fakültesinde mezuniyet öncesi ve sonras› geriatri e¤itiminin eksikleri vard›r. Bu eksiklikler iç hastal›klar› anabilim dallar›na ba¤l› geriatri bilim dallar› veya ünitelerinin say›lar›n›n artmas› yani do¤ru ve gerçek bir geriatri e¤itiminden geçerek yetiflmifl akademik personelin say›s›n›n artmas› ile azalacakt›r.
Bugün t›p fakültesinden mezun olan ö¤rencilerin branfl› ne olursa olsun de¤iflen nüfus piramitlerinden dolay› daha fazla yafll› hastayla karfl›laflaca¤› aflikard›r. Yafll› hastan›n de¤erlendirilmesinde, takibinde, bak›m›nda, rehabilitasyonundaki farkl›l›klar›n t›p fakültesi e¤itimi s›ras›nda ö¤rencilere aktar›lmas›, y›llardan beri var olan yafll› hasta fobisinin ve yafll› hasta tan› ve tedavisindeki zorluklar›n›n ve yanl›fllar›n azalmas›nda yard›mc› ve ayn› zamanda
yeni geriatristlerin yetiflmesi için özendirici olacakt›r.
1
Ar›o¤ul S
Geriatrics in Turkey
Türklerde aile yap›s›n›n görece korunmufl olmas›, yafll›ya sayg› ve sahip ç›kma gibi kavramlar önemli avantajlar›m›zd›r. Darülaceze gelene¤i 150 y›ll›k bir gelenekle yafll›ya, yoksula, yetime bakmakta olup dünya üzerindeki
yafll› bak›m› ile ilgili en eski kurulufllardand›r. Akademik anlamda ise dünyadaki örnekleri gibi Türkiye’deki t›pta uzmanl›k tüzü¤üne göre iç hastal›klar›na ba¤l› olan geriatri camias›n›n büyük bir k›sm›n›n üye oldu¤u Akademik Geriatri Derne¤i 2005 y›l› Nisan ay›nda kurulmufltur ve çal›flmalar›n› sürdürmektedir. Türk Geriatri Vakf›, Geriatri ve
Gerontoloji Derne¤i ve Geriatri Dernekleri de yafll›l›kla ilgili di¤er dernek ve vak›flard›r. Geriatrik psikiyatri ile ilgili olarak Geropsikiyatri Derne¤i de yafll›n›n ruhsal sa¤l›¤› ile ilgili önemli hizmetler ve çal›flmalar sürdürmektedir.
Geriatride interdisipliner ekip geriatrist, hemflire, sosyal hizmet uzman›, psikolog, beslenme uzman›, fizyoterapist ve ifl u¤rafl› terapistinden oluflmaktad›r. Bu ekip kavram› ile birlikte çal›flma örnekleri de üniversitelerimizde geriatri bilim dallar›nda bafllam›flt›r.
Türkiye’de devlet bakanl›¤›na ba¤l› Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumunun bünyesinde Yafll› Daire Baflkanl›¤› bulunmaktad›r ve yafll›lar›n sosyal ve kamu haklar› ve sorunlar› ile ilgilenmektedir. Bu kuruma ba¤l› hizmet
veren çok say›da huzurevi ve rehabilitasyon servisi bulunmaktad›r. Ayr›ca çeflitli belediyelerin, Emekli Sand›¤›n›n,
‹çiflleri Bakanl›¤›n›n ve Maliye Bakanl›¤›n›n da yafll›lar için huzurevleri vard›r. Yafll›lar›n kendilerinin kurdu¤u yafll›l›k ve emeklilik dernekleri de vard›r. Yafll›lar›n sorunlar› için siyasi partilerin de bünyelerinde kurumlar oluflturulmas› sevindiricidir.
Geriatri yan dal›n›n kurulu oldu¤u üniversitelerde geriatri yan dal e¤itimi verilmekte ve geriatri uzman› yetifltirilmektedir. Uygulamadaki mevcut tüzü¤e göre geriatri, iç hastal›klar›na ba¤l› bir yan dald›r ve öncelikle kiflinin iç
hastal›klar› uzman› (5 y›l) olmas› gerekmektedir. Ard›ndan 3 y›l süre ile geriatri bilim dal› veya ünitesinde poliklinik
ve servis çal›flmalar›, huzurevleri ve bak›mevleri vizitleri, varsa psikiyatri (tercihan geropsikiyatri), nöroloji, üroloji, fizik tedavi rehabilitasyon bölümlerinde 1-2 ayl›k rotasyonlar› sonucunda yap›lan s›navlarda baflar›l› olursa geriatri uzman› olmaya hak kazan›lmaktad›r. Ayr›ca geriatri yan dal›n›n oldu¤u tüm üniversitelerde iç hastal›klar› yan
dal araflt›rma görevlilerine geriatri rotasyonu ve e¤itimi teorik dersler, poliklinik ve servis uygulamalar› ile geriatri
e¤itimi verilmektedir. Yan dal e¤itiminin yayg›nlaflt›r›l›p, e¤itim hedeflerinin ortaya konarak rotasyonlar›n›n tamamlanmas›, huzurevi ve bak›mevleri ile ifl birli¤i ve organizasyonun artt›r›lmas› gerekmektedir.
Geriatri ile ilgili sadece bilim dallar› de¤il; huzurevi, bak›mevi, gündüz yafll› merkezi, yafll› kreflleri, gündüz geriatri hastaneleri, evde bak›m hizmetleri ve ziyaretleri gibi sahaya yönelik kurumsal yap›lar›n oluflturulmas› ve bunlar›n akademik geriatri bilim dallar› ile entegrasyonunun sa¤lanmas› hedeflenerek, buralarda t›p fakültesi e¤itiminin erken dönemlerinden itibaren prati¤e dayal› ve yafll›larla birebir çal›flmay› ve gözlemlemeyi hedefleyen e¤itim
sistemleri oluflturulmal›d›r. Disabilite ve yafll› rehabilitasyonu ile ilgili akademik çal›flmalar ve pratik uygulamalar
artt›r›lmal› ve t›p fakültesi ö¤rencisinin buralarda çal›flmas› veya gözlemci olmas› sa¤lanmal›d›r. Yafll›da koruyucu
hekimlik, bak›m ve tedavinin önemli bir üçlü oldu¤u gerçe¤i t›p ö¤rencisine ö¤retilmelidir. Yafll›lar›n sadece hasta
insanlar olmad›¤›, sa¤l›kl› ve sosyal aktif yafll›lar›n toplumda s›k oldu¤u gerçekleri bu insanlar›n sa¤l›k kontrolleri
ve ev ziyaretlerinin t›p fakültesi ö¤rencilerine gösterilmesi uygulamalar›yla ö¤rencilere aktar›lmal› ve yafll› hasta fobisi yenilmeye çal›fl›lmal›d›r.
Türkiye’de öncelikli olarak yaz›n›n giriflinde de belirtilen iç hastal›klar› anabilim dallar›na ba¤l› geriatri bilim
dallar› veya ünitelerinin say›s›n›n artt›r›lmas› ve yayg›nlaflt›r›lmas›, hasta bakacak ve e¤itim verecek geriatristlerin
ve interdisipliner ekibin say›lar›n›n artt›r›lmas›, yafll›l›k ve geriatri ile ilgili mitlerin ortadan kald›r›lmas› hedeflenmeli, Sa¤l›k Bakanl›¤› ve üniversitelerin geriatriye bak›fl aç›lar›n›n gelifltirilmesi ve uygulamalar›n yayg›nlaflt›r›lmas›
politikalar› uygulanmal›d›r. Sa¤l›k Bakanl›¤›na ba¤l› hastanelerde de geriatri birimlerinin aç›lmas› ve bunun için
akademik camiadaki geriatristlerin verece¤i düzenli e¤itimler ve rotasyonlarla buralarda çal›flacak doktor ve doktor d›fl› personelin e¤itim altyap›s› sa¤lanmal›d›r. Ayr›ca yafll› bak›m hizmetlerindeki eksiklikler ve yetersizliklerin
düzenlenmesi amaçlanmal›d›r. Gerekli akademik ve fiziksel altyap› oluflturulmadan prati¤e dayal› e¤itimlerin k›s›tl› olaca¤› aflikard›r. Geriatri ile ilgili kurumlar›n akademik geriatristlerin öncülü¤ünde organizasyonun sa¤lanmas›
ve bir arada çal›flma kültürünün yayg›nlaflt›r›lmas› yararl› olacakt›r.
Türkiye’de geriatrinin yayg›nlaflmas›, mezuniyet öncesi ve sonras› e¤itim ve altyap› sorunlar›, interdisipliner
geriatri ekiplerin yayg›nlaflt›r›lmas›, devlete ve sivil toplum örgütlerine ait yafll›l›k politikalar›n›n oluflturulmas›,
uluslararas› geriatri camias› ile entegrasyon ve ifl birli¤i önemli hedeflerdendir. Bunlar›n gerçekleflmesinde ilgili
kurum ve kurulufllara önemli sorumluluklar düflmektedir.
2
Akad Geriatri 2009; 1: 1-2