kadın erkek farklılıkları - STK TÜRKİYE AİLE PLATFORMU

Transkript

KADIN-ERKEK FARKLILIKLARI
[BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA KADIN-ERKEK FARKLILIKLARI ]
BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA
Dr. Mücahit GÜLTEKİN
AİLE AKADEMİSİ DERNEĞİ
2014
Aile Akademisi Derneği | Nisan 2014
1
Aile Akademisi Derneği -Bursa
Bilimsel Araştırmalarda Kadın-Erkek Farklılıkları
Dr. Mücahit Gültekin
Dizgi-Mizanpaj: Aile Akademisi
Kapak Tasarım: Aile Akademisi
Yayın Yılı: 2014 - Nisan
Aile Akademisi Derneği
Alacamescid Mh. Çancılar Cd.
Erdoğan Çakar İş hanı: 62/35
Osmangazi/Bursa
0224 225 47 41
0551 215 19 02
www.aileakademisi.org
Bu araştırma TÜRAP (Türkiye Aile Platformu)
bünyesinde kurulan Aile ve Toplumsal
Cinsiyet Komisyonu Stratejik Planı
çerçevesinde yapılmıştır.
2
ÖNSÖZ
3
4
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ..............................................................................................................................................3
ĠÇĠNDEKĠLER ...................................................................................................................................5
GĠRĠġ .................................................................................................................................................6
1. BÖLÜM: ...................................................................................................................................... 11
FARKLILIKLARIN BĠYOLOJĠK KAYNAKLI OLDUĞUNA ĠġARET EDEN ARAġTIRMA
BULGULARI ................................................................................................................................... 11
Erkekler Daha Çok ĠĢe Kadınlar Daha Çok ĠliĢkiye Odaklı: Empati ve Cinsiyet ĠliĢkisi ................. 14
Kızların Bebek Erkeklerin Kamyonla Oynamasının Sebebi Hormonal Olabilir mi? ....................... 18
Parmak Ġzindeki Cinsiyet .............................................................................................................. 21
Hastalığın Cinsiyeti ....................................................................................................................... 22
Fiziksel Farklılıklar ....................................................................................................................... 23
AraĢtırmalar Neyi Gösteriyor? ...................................................................................................... 24
2. BÖLÜM ....................................................................................................................................... 26
ÇEVRESEL/KÜLTÜREL FAKTÖRLERLE AÇIKLANABĠLECEK ARAġTIRMALAR ................ 26
Duygusal Farklılıklar .................................................................................................................... 26
BiliĢsel Beceriler ........................................................................................................................... 27
ĠletiĢim ve ĠliĢki ............................................................................................................................ 28
Teknolojiye YaklaĢım ................................................................................................................... 28
Ġlgi ve Değerler ............................................................................................................................. 29
Psikolojik Yapılar ......................................................................................................................... 30
SONUÇ ............................................................................................................................................ 33
KAYNAKÇA ................................................................................................................................... 35
5
GİRİŞ
Bugün ülkemizde her alanda kadın-erkek eĢitliğini savunan bir görüĢ hararetle
savunulmaktadır. Bu görüĢü savunanlar, kadınların siyasal, sosyal, kültürel ve aile hayatında
erkekler her ne hakka sahipse kadınların da aynı hakka sahip olması gerektiğini belirtiyor. Bu
konularda erkeklerle kadınlar arasındaki cinsiyetten kaynaklanan farklılıklara vurgu yapmanın
ayrımcılık olarak değerlendirilmesi gerektiğinin altını çiziyorlar.
Bu tartıĢmanın içinde yer alan “hak” “eĢitlik” “farklılık” “ayrımcılık” “adalet” gibi anahtar
kavramların sağlıklı bir tanımını yapmadan bir sonuca ulaĢmak çok mümkün görünmüyor.
Kadın hakları savunucularının özellikle “eĢitlik” kavramına yükledikleri anlam yeterince etüd
edilmiyor. EĢitlik kavramı gerek kültürel ve edebi metinlerde, gerekse ulusal ve uluslar arası
hukuk metinlerinde sıklıkla kullanılan bir kavram. Örneğin kadın hakları savunucularının,
kadın hareketinin en önemli kazanımlarından biri olarak gördükleri CEDAW (Convention on
The Elimination of All Forms of Discrimination Against Women - Kadınlara KarĢı Her Türlü
Ayrımcılığın Önlenmesi SözleĢmesi) ayrımcılığın önlenmesi için “equality” yani “eĢitlik”
kavramını teklif ediyor ve bütün çözüm önerilerini bu kavram çerçevesinde sunuyor. Bu
metinlerde niçin adalet kavramının değil de eşitlik kavramının kullanıldığı önemli bir soru
iĢaretidir.
EĢitlik, aynı zamanda Cebir’in1 bir kavramı olarak, eĢitliğin her iki tarafında bulunan ögelerin
belirli bir özellik kriter alındığında aralarında hiçbir fark olmadığı anlamına gelmektedir.
Örneğin 3 bardak ile 3 defterin sayısal açıdan eĢit olduğunu söyleyebilirsiniz. Ama iĢlevleri,
kullanım amaçları, yapıldıkları hammadde vb. gibi özellikler söz konusu olduğunda 3 bardak
ve 3 defter arasında eĢitlikten değil, farklılıklardan söz etmemiz gerekir.
O zaman “kadın-erkek eĢitliği” dediğimizde, kadınların ve erkeklerin bütün özellikleri dikkate
alındığında “kadın=erkek” mi demek istiyoruz? Yoksa kadınlar ve erkekler, bazı yönlerden
birbirleriyle eĢittir demek mi istiyoruz? Bu ikisi arasındaki fark yeterince dikkate alınmadan
yapılacak açıklamalar pek çok yanlıĢ anlaĢılmaya yol açabilecektir.
1
EĢitlik ve equality hem Türkçede hem de Ġngilizcede matematikte de aynı anlamda kullanılmaktadır.
Matematikte eĢitliğin iki tarafında bulunan ifadeler ve bu ifadelerin arasında yapılan iĢlem sonuçları aynı sayısal
değere sahiptirler. Örneğin 3+1=5-1,(4=4)
6
Bugün kadın hakları savunucuların “tam bir eĢitlik”, “her alanda kadın erkek eĢitliği” Ģeklinde
yaptıkları vurgular, kadın ve erkek arasındaki cinsiyetten kaynaklanan farklılıkları yok sayan,
kadını ve erkeği matematiksel bir eĢitlik içinde alan yaklaĢımlar olarak görünmektedir.
Peki, bu yaklaĢımın bilimsel bir temeli var mıdır? Diğer bir ifadeyle, kadın-erkek eĢitliği
söylemi politik bir söylem midir, yoksa bilimsel kanıtlara dayalı bir gerçekliği mi ifade
etmektedir?
Her nedense bu tartıĢma, gerek kültürel-sanatsal metinlerde, gerekse hukuki metinlerde
bilimsel
bir
temelde
ele
alınmamakta,
daha
çok
sosyo-politik
bir
perspektifle
değerlendirilmektedir.
Bu kitapçıkta bilimsel araĢtırmaların cinsiyetler arası kimi konularda farklılıklar olup
olmadığını test eden sonuçlarına odaklanacağız. Ancak bunu yaparken bilimsel araĢtırma
sonuçlarının da iki ana gruba ayrılması gerektiğini belirtmeliyiz. Ġlki “toplumsal cinsiyet
eĢitliğini”
savunan
görüĢlerin
kendi
kavramsal
çerçevelerini
kullanarak
açıklama
yapabildikleri araĢtırma sonuçlarıdır. Örneğin bugüne kadar yapılan pek çok bilimsel
araĢtırma kadınlarla erkekler arasında “matematik” gibi sayısal alanlarda farklılık olduğunu
ortaya koymakta, erkeklerin sözü edilen alanlarda daha baĢarılı olduğunu ifade etmektedirler.
Fakat bu araĢtırma sonuçları -bir noktaya kadar haklı olarak- TCE savunucuları tarafından
cinsiyete yüklenen toplumsal rollerle açıklanabilmektedir. Yani, TCE söylemine göre kızlar
ev iĢleri, aile vb. geleneksel rollere uyumlu olarak yetiĢtirildikleri için matematikte daha zayıf
görünmektedir. Diğer bir açıklama ise zaten toplumda var olan bu önyargı, kızların
matematikte daha zayıf performans göstermelerine neden olmaktadır. Diğer bir ifadeyle “cam
tavan sendromu”2 ortaya çıkmaktadır. Kadınlar matematikte daha zayıf oldukları için değil,
2
Cam tavan sendromu, pirelerle yapılan bir çalıĢmaya atfen ortaya atılmıĢtır. Bu çalıĢmada pireler bir cam fanusun
içine konulmuĢtur. Fanusun tavanı 30 cm. yükseliktedir. Fanusun tabanı ısıtılınca pireler zıplamaya baĢlamıĢ ama her
defasında cam tavana vurmuĢlardır. Bir müddet sonra pireler 30 cm’den fazla zıplayamamaya baĢlamıĢlardır.
Üstlerinde cam tavan kaldırıldığında dahi bu pireler en fazla 30 cm zıplayabilmektedirler. “Cam tavan” örneği
özellikle kadın yöneticilerin niçin az olduğunu ortaya koyan araĢtırmalarda sıklıkla kullanılmaktadır.
7
toplum onları öyle algıladığı, onlar da bu algıyı kabullendikleri için bu sonuç ortaya
çıkmaktadır. Kısacası farklılık cinsiyetten kaynaklanmamakta, toplumun kadına yüklediği
anlamdan kaynaklanmaktadır.
Ġkinci grupta yer alan araĢtırma sonuçları ise doğuĢtan (biyolojik yapıdan) gelen farklılıkları
ya da çevreyle açıklanması pek mümkün olmayan (örneğin kültürler arası farklılıklara
rağmen) ortaya koyan araĢtırma sonuçlarıdır. Bu kitapçıkta ilk olarak bu araĢtırma
bulgularını, ikinci bölümde ise çevresel faktörlerle açıklanabilecek araĢtırma sonuçlarını
aktaracağız.
Kadın
hareketi
ve
TCE
savunucuları
daha
çok
kadınların
ve
erkeklerin
benzerliklerini/aynılıklarını vurgulayan araĢtırmalara odaklanmaktadırlar. Cinsiyetler arası
farklılıkları gösteren araĢtırmalar ise görmezden gelinmektedir. Bu Nasreddin Hoca
fıkrasındaki, kazanın doğurduğuna inanan ama öldüğüne inanmayan komĢunun durumuna
benzemektedir.
Yüzyıllardır devam eden kadın-erkek farklılıkları/benzerlikleri tartıĢmasında önyargılardan
sıyrılmıĢ, hakkaniyetli bir yaklaĢıma ihtiyacımız var. Sosyal bilimlerin bireysel farklılıklara,
kültürel farklılıklara bunca vurgu yaptığı bir bilimsel konjonktürde cinsiyetten kaynaklanan
farklılıkların objektif bir Ģekilde ele alınmaması düĢündürücüdür.
Konunun politik, ekonomik ya da kültürel amaçlarla değerlendirilmesi meseleyi daha da
karmaĢıklaĢtırmaktadır. Kadın ve erkek arasında cinsiyetten kaynaklanan farklılıkların da
benzerliklerin de ayrımcılığa yol açmadan objektif bir Ģekilde analiz edilmesi büyük önem arz
etmektedir. Özellikle günümüzde kadın ve aile politikalarına yön veren eĢitlik perspektifinin,
farklılıkları niçin görmezden geldiği bilimsel veriler ıĢığında kritize edilmelidir.
8
Bu çalıĢmada aktarılan dünyanın değiĢik yerlerinde yapılmıĢ cinsiyetten kaynaklanan
farklılıkları ve bunların sosyal yaĢama etki eden yönlerini ele alan araĢtırma sonuçları
meseleyi çift yönlü değerlendirmemizi sağlayacak ve eĢitlik sloganının ne kadar gerçeği
yansıttığı hakkında bizleri yeniden düĢünmeye davet edecektir.
Bu çalıĢmayı yaparken pek çok konuda kadın-erkek farklılıklarını yansıtan araĢtırma
yapıldığını gözlemledik. AĢağıda kadın erkek farklılıklarının test edildiği bazı araĢtırma
konuları gösterilmektedir:
CĠNSĠYET FARKLILIKLARIN ARAġTIRILDIĞI KONULAR
1. Benlik saygısı
2. Akademik benlik kavramı
3. Matematik
4. Geometri ve uzamsal beceriler
5. Kıskançlık
6. Meslek seçimi
7. Yönetici tarzları
8. Psikolojik problemler
9. Duygusal Zeka
10. Özbakım
11. Dil ve iletiĢim
12. Kendini açma
13. AlıĢveriĢ
14. Saldırganlık-rekabet
15. Batıl inanç
16. Dindarlık
17. Beyin büyüklüğü
18. Empati
19. Oyun ve oyuncak
20. Bilgisayar oyunu
21. Ġlgi, beklenti, yetenek ve zeka
22. Fiziksel özellikler
23. Suçluluk
24. Hormonlar
25. Cinsellik
26. Ders baĢarısı
27. Ġntihar
28. Kekemelik
29. Otizm
30. Ses ve koku duyumu
Cinsiyetin bir değiĢken olarak kullanıldığı araĢtırma konuları bunlarla sınırlı değildir. Daha
pek çok konuda cinsiyete dayalı farklılıklar araĢtırılmıĢtır. Bu araĢtırmaların bazılarında
9
erkekler lehine, bazılarında da kadınlar lehine sonuçlar alınmıĢtır. Bazı araĢtırmalar da ise bir
farklılık gözlenmemiĢtir. Bu araĢtırma amacı gereği farklılıkları ortaya koyan araĢtırmalara
odaklanmaktadır.
10
1. BÖLÜM:
FARKLILIKLARIN BİYOLOJİK KAYNAKLI OLDUĞUNA İŞARET
EDEN ARAŞTIRMA BULGULARI
“Oysa bize insanlardaki cinsiyet ayrımının ailelerin çocukları kız ya da erkek olarak
yetiştirmelerinden kaynaklandığı öğretilmişti. Bugün bunun tamamen doğru olmadığını biliyoruz.”
Dr. Brizendine- Harvard Tıp Fakültesi
Cinsiyet, sosyal bilimlerde yapılan araĢtırmaların en güçlü değiĢkenlerinden birisidir. Test ve
anketlerin kiĢisel bilgiler bölümünde yer alan “cinsiyetiniz” sorusu, araĢtırılan konunun kadın
ve erkeğe göre farklılaĢıp farklılaĢmadığını ortaya koymak içindir. Ancak son zamanlarda
cinsiyet değiĢkeninin araĢtırmalarda yaygın olarak kullanılması “cinsiyet ayrımcılığını”
körüklediği için eleĢtirilmektedir.
GiriĢ bölümünde de ifade edildiği gibi, bazı farklılıklar çevresel faktörlerden kaynaklanmakta
ve bu farklılıkların abartılı yorumları “cinsiyet ayrımcılığına” hizmet edebilmektedir. Bilim
çevreleri bu eleĢtirileri dikkate alarak, kadın ve erkek arasındaki farklılıkların çevreye ya da
kültüre atfedilemeyeceği araĢtırma sonuçlarının kadın ve erkek arasındaki farkları
anlamamıza daha fazla katkı sağlayacağını düĢünmüĢlerdir. Bunun için çocuğun henüz
sosyalleĢmediği ve kültürel etkilerin en sınırlı olduğu yenidoğan ve bebekler üzerine
araĢtırmalar yapmıĢlardır. Bu araĢtırmalar sadece beyin taramaları ya da hormonal ölçümler
gibi fizyolojik araĢtırmalarla sınırlı kalmamıĢ aynı zamanda bebeklerin çevresel uyaranlara
verdikleri “sosyal” tepkiler de araĢtırılmıĢtır.
Bugüne kadar çok farklı değiĢkenlerle kadın-erkek farklılıklarını araĢtıran sayılamayacak
kadar çok araĢtırma yapılmıĢtır. Bu araĢtırmaların analiz edildiği meta-analiz3 çalıĢmaları
kadınlarla erkeklerin kültürden bağımsız bir biçimde farklılıklar gösterdiğini bulgulamıĢtır.
Bu bölümde ilk olarak kiĢilik özelliklerinin biyolojik kaynaklı olabileceğini düĢündüren
çalıĢmalara yer verilecek, daha sonra kadın-erkek farklılıklarına iliĢkin çeĢitli alanlarda
yapılmıĢ örnekler aktarılacaktır.
3
Meta-analiz çalıĢmaları bir konuya iliĢkin yapılmıĢ pek araĢtırma bulgusunu bir araya getirerek, sonuçlarının
istatistiksel olarak analiz edildiği bir araĢtırma biçimidir. Bu tür araĢtırmalar konuya iliĢkin farklı bulguları da
içerdiği için “araĢtırma sonuçlarından çıkan sonucu” görmeyi sağlamaktadır.
11
§
Uzmanlar arasında, kadın-erkek davranıĢları arasındaki farklılıkların sosyo-kültürel
faktörlerden mi yoksa doğuĢtan mı geldiği konusu uzun yıllardır tartıĢma konusu olmuĢtur.
Ancak son yıllarda yapılan beyin temelli araĢtırmalar bu farklılıkların doğuĢtan geldiğine dair
güçlü kanıtlar sunmaktadır (Brizendine, 2012; Amen, 2010; Pasterski ve ark., 2005; Hines ve
ark. 2002). EĢel (2005) de konuya iliĢkin yaptığı taramada “Son yıllarda yapılan nörobilimsel
çalışmalar bu farkın iki cins arasındaki beyin farklılıklarından (anatomik, fizyolojik,
nörohumoral ve işlevsel) kaynaklandığı düşüncesini desteklemektedir” vurgusunu yaparak
“Kadın ve erkek beyinlerinin farklı oluşu bilimsel araştırma sonuçlarına göre tartışılmaz bir
gerçektir” demektedir.
Bu bölümde özellikle kadın-erkek davranıĢı arasında görülen bazı farklılıkların doğuĢtan
geldiğini gösteren araĢtırma bulgularına yer verilmektedir.
§
Cinsiyete dayalı davranıĢsal farklılıkların biyolojik kökenli olduğunu gösteren kanıtların gücü
giderek artıyor. Özellikle son yıllarda beyin görüntüleme tekniklerinin geliĢtirilmesiyle
birlikte kadın-erkek davranıĢ farklılıklarının yapısal arka planına ıĢık tutan çalıĢmalar oldukça
çarpıcı sonuçlar ortaya koyuyor. Ruigrok’un (2014) bir ekiple birlikte yürüttüğü araĢtırmanın
sonuçları basında da oldukça ilgi gördü.
Ruigrok ve araĢtırma ekibi (2014) erkek ve kadın beyninin yapısal farklılıklarına iliĢkin
kapsamlı bir meta-analiz çalıĢması yapmıĢlardır. 1990–2013 yılları arasında yayınlanan 5095
araĢtırmanın içinden uygun olan 167 araĢtırmanın tam metnini incelemiĢlerdir. AraĢtırmada
18 ila 80 yaĢ aralığındaki bireylerin verileri çalıĢmaya dâhil edilmiĢtir. Nörolojik
araĢtırmaların son yirmi yılına ıĢık tutan araĢtırmanın sonuçları kadın-erkek farklılıklarına
iliĢkin çarpıcı sonuçlar vermiĢtir. Daha önceki yapılan araĢtırmalarda erkek beyninin kadın
beynine oranla daha büyük olduğu zaten bilinmekteydi. Ama ekip bu araĢtırmada bölgesel
farklılıkları da incelemiĢ.
Buna göre erkek beyni kadın beynine oranla;
Toplam Beyinde
%11
Ġntrakranial Alanda
% 12
Serebellumda
% 10
12
Gri Cevherde
%9
Beyaz Cevherde
% 13
Beyin Omurilik Sıvısında
% 11.5
Beyincikte
%9
oranında daha büyük bulunmuĢ.
AraĢtırmacılar özellikle limbik sistem ve konuĢma alanlarındaki hacim farklılıklarına dikkat
çekiyor. Beynin duygu merkezi olan limbik sistem kadınlarda daha büyük. Uzmanlar bu
yüzden kadınların duygusal sinyallere daha duyarlı olduklarını ve daha kolay bağ kurduklarını
belirtiyor. Testesteron hormonunun beynin konuĢma bölümünde daha olumsuz etki yaptığı
için erkeklerin konuĢma konusunda kadınlara göre daha zayıf oldukları belirtilmekte.
AraĢtırma ekibinden Ruigrok: “Beyinler arasında cinsiyete göre asimetrik bir bağlantı var.
Biz nörobilimciler artık cinsiyete göre bu farklı gelişimi görmezden gelemeyiz” diyor. Bu
farklılıklardan yola çıkarak erkeklerde ve kadınlarda daha yaygın görülen cinsiyete dayalı
psikiyatrik hastalıklara sebep olan koĢulları araĢtırmanın önemine vurgu yapıyor.
Prof. Baron Cohen de: “Beyin yapısı çok net olarak cinsiyet farklılıklarını yansıtmaktadır.
Doğum öncesi hormonlar ve kromozomlar cinsiyete dayalı farklılıkları etkiliyor” diyor.
Türkiye’de de kadın ve erkeklerin beyin yapılarındaki farklılıklar araĢtırılmıĢtır. Tuncer
(2001) erkek ve kadınlardaki beynin iki yarısının iletiĢim ve organizasyonunu sağlayan
Corpus Callosum büyüklüğünü araĢtırmıĢtır. Tuncer, bayanlar ile erkekler arasındaki
parametreler karşılaştırıldığında erkeklerde rostrum alanı ile posterior corpus callosum
alanının daha büyük olduğu belirlendi, demektedir.
Kadın-erkek farklılıklarının yapısal-biyolojik farklılıklardan kaynaklandığına iliĢkin Türk
basınında da çeĢitli haber, yazı ve araĢtırmalar yayınlanmıĢtır. Kadın ve erkek beyninin
13
farklılıklarına değinen Uzm. Psikolog Arıkan (2011) kadın erkek davranıĢ farklılıklarının
biyolojik bir kökeni olduğuna vurgu yapıyor:
“Kadın ve erkeğin beyinlerinin yapısal farklılıklarının, ilişkilerini başlatma, arkadaşlık, flört
etme, sevgili olma ve evlilik gibi her türlü ilişki biçimlerini nasıl etkiledikleri bilimsel olarak
oldukça kapsamlı bir biçimde ortaya konmuştur. Cinsler arasındaki farklar birbirlerine karşı
davranışlarını da belirlediğinden, dikkate alınması gereken bir durumdur. Evrimsel süreçte
yaşananlar beynin yapısal gelişimi konusunda cinsiyetler arası farkı belirlemede önemli
sonuçlar doğurmuştur ve tüm kültürlerde bu farklar sabit görünmektedir” diyen Uzm.
Psikolog Arıkan (2011) kadınların yüz ifadelerini okumakta, tat ve kokuyu algılamakta, alçak
sesleri duymada erkeklere göre daha iyi olduklarını belirtiyor.
Arıkan (2011) kadınların limbik sistemlerinin, yani duygusal beyinin daha büyük olduğunu ve
bu sebeple daha kolay bağ kurabildiklerini ve yine aynı sebeple depresyona girme
olasılıklarının da erkeklere göre daha yüksek olduğunu belirtiyor. Arıkan (2011) yazısında
“Testesteron erkek beyninin nesnelere, eylemlere ve rekabete daha meraklı, yön duygusu, üç
boyutlu görme ve matematik konusunda daha iyi olmasını sağlar. Buna ek olarak beyinde
seks ile ilgili bölgeyi güçlendirir. Bu bölge erkeklerde kadınlara göre iki kat daha büyüktür.
Gerçekten de erkekler cinsellikle daha fazla ilgilidir. Testesteron seviyesi yüksek kadınların
libidosunun daha yüksek olduğu da bilinmektedir” vurgusunu yapıyor.
Esra Tüzün’ün (2012) sorularına cevap veren Doç. Dr. Serdar Dağ ise kadın ve erkek
farklılıkların biyolojik temeline vurgu yaptığı röportajında Ģunları söylüyor: “Erkek beyni,
kadın beynine göre matematikte daha iyi ama bir probleme ya da objeye kadından farklı
bakabiliyor. Korku, aşık olma, aşırı acıkma ve arzu etme gibi birçok duygunun merkezi olan
limbik sistemdeki hipotalamusun erkeklerde daha büyük olması; onların sekse ve şiddete daha
duyarlı olmalarına neden oluyor… Kadın, ana dilini 10 bin kelimeden fazla kelime kullanarak
konuşur. Çoğu erkekse, dili üç bin kelimeyle sınırlar. Bu nedenle kadın, yabancı dil
öğrenmede daha yeteneklidir. Sanatsal ve sosyal olaylarda daha yaratıcıdır ama yön
bulmada ve iki araba arasına park etmede, erkek kadar başarılı değildir”
Erkekler Daha Çok İşe Kadınlar Daha Çok İlişkiye Odaklı: Empati ve Cinsiyet İlişkisi
Yapılan araĢtırmalar kız bebeklerin duygulara ve duygusal değiĢikliklere daha duyarlı
olduğunu göstermiĢtir. Yapılan bir araĢtırma, doğumlarının üzerinden henüz 24 saat
14
geçmemiĢ kız bebeklerin, diğer bebeklerin stresten kaynaklanan ağlamalarına ve yüz
ifadelerine erkek bebeklere kıyasla daha fazla tepki vermiĢlerdir. Kızlar daha bir
yaĢlarındayken bile gerilim belirtilerine tepki vermeye baĢlıyorlar. AraĢtırmalar özelikle
mutsuz ya da acı çeken insanlara kız bebeklerin daha duyarlı olduğunu gösteriyor (McClure,
2000, akt. Brizendine, 2012)
Uzmanlar kız bebeklerin anneleriyle daha kolay bağlantıya geçtiğini ve onu erkek kardeĢine
göre daha kolay anladığını belirtiyor. Harvard Üniversitesi’nde yapılan bir araĢtırma kız
bebeklerin annelerini erkek bebeklerden daha iyi anladığını ortaya koymuĢtur (Weinberg,
1999).
Kız çocuklar arkadaĢlarıyla daha yakın duygusal bağlar kurmaktadır. AraĢtırmalar hemen her
kültürde iki ila sekiz yaĢındaki kız çocuklarında bu gerçeğin aynı olduğunu belirtiyor
(Maccoby ve Jacklin, 1987, akt. Brizendine, 2012).
Bebekler üzerine yapılan araĢtırmalar kızların iletiĢim ve iliĢki odaklı olduğunu gösteriyor.
Doğumdan sonraki ilk üç ayda kız bebeklerin göz teması kurma ve gözle iletiĢim yeteneğinin
%400 oranında arttığı belirtiliyor. Bu süre içerisinde erkek bebeklerde bir geliĢme
gözlenmiyor (Leeb ve Rejskind, 2004). AraĢtırmalar iliĢki odaklılığın önemli bir göstergesi
olan göz kontağının dıĢında kızların sözel iletiĢimi de daha fazla kullandığını gösteriyor.
Kızlar için “uyum ve ahenk”in önemli olduğu görülüyor. Kız çocuklar çok daha küçük
yaĢlardan itibaren barıĢçıl iliĢkilerden hoĢlanıyorlar, çatıĢmalardan kaçınıyorlar. Uzmanlar
bunu östrojen hormonuyla iliĢkili olduğunu belirtiyor. Onlara göre kızlar sosyal bağlar kurma,
sevecenlik ve iletiĢim isteği içinde olma duygusuyla dünyaya geliyor (Brizendine, 2012).
Kadın ve erkeklerin duyu organlarına iliĢkin yapılan çalıĢmalarda da anlamlı sonuçlar ortaya
koyulmuĢtur. New York City Üniversitesi’nden Abramow’un yaptığı bir araĢtırma kadınların
düĢük sesleri daha iyi duyduklarını ortaya koymuĢtur. Ayrıca kadınların dokunma duyusunun
da erkeklere oranla 10 kat daha duyarlı olduğu ifade edilmektedir (Amen, 2010).
15
Geçtiğimiz günlerde Ġndependent gazetesinin ilk sayfasına taĢıdığı bir araĢtırma sonucu BBC
Türkçe servisinin “Bilim-Teknoloji” sayfası tarafından “Kadın ve erkekler arasındaki
farkların ilk defa, sahip oldukları „değişik beyin yapıları ve beyindeki sinir bağlantılarıyla‟
açıklanabileceğini ortaya koydu” spotuyla duyuruldu. Haberde Ģu ayrıntılara yer verildi:
Yaşları 8 ila 22 arasında değişen, 521‟i kadın, 428‟i erkek toplam 949 kişi üzerinde yapılan
araştırma, daha önce „psikolojik deneylerle‟ açıklanabilen kadın ve erkekler arasındaki
zihinsel farkların ilk defa fiziksel özelliklerdeki değişikliklerle açıklanabilmesini sağlıyor.
Independent gazetesinin görüşlerine yer verdiği Philadelphia‟daki Pennsylvania Üniversitesi
Psikoloji Profesörü Ragini Verma, “Bu haritalar bize, insan beynindeki kesin ve tamamlayıcı
mimari farkları gösteriyor bu da erkeklerin ve kadınların neden bazı alanlarda birbirlerinden
daha üstün olduklarını anlamak için sinirlere dayalı bir temel sunuyor” yorumunu yapıyor.
Haberin devamında Ģu vurgulara yer veriliyor: Erkeklerin „harita okumak gibi motor
becerileri‟ ve konumlandırmayla bağlantılı yeteneklerinin kadınlardan daha gelişmiş
olduğunu belirten gazete, kadınların da „bir kelime veya birinin yüzünü hatırlamak‟, empati
yeteneğinin ölçüldüğü sosyal idrak testleri ve „duygusal zeka‟ testlerinde erkeklerden daha iyi
olduğunu yazıyor.
ABD Ulusal Bilimler Akademisi‟nde yayımlanan araştırmanın yazarlarından Pennsylvania
Üniversitesi‟nden Rubin Gur, detaylı beyin haritalarının, kadın ve erkeklerin düşünce
yapısındaki farkları anlamanın yanı sıra, „çoğunlukla cinsiyet bağlantılı ruh ve sinir
hastalıklarının da nedenlerinin anlaşılmasına‟ yardımcı olacağını söyledi.
Son yıllarda biriken kanıtlar sadece bu araĢtırmalarla sınırlı değil. Cinsiyete bağlı bazı
davranıĢ farklılıklarının biyolojik kökenli olduğunu savunan bilim insanları sosyal
davranıĢların farklılıklarının tamamen çevreye atfedilmesi konusunda aceleci olunmaması
gerektiğini belirtiyorlar. Örneğin, Moir ve Cessel (2002, akt.Ersoy, 2009) beynin cinsiyete
göre geliĢtiğini, cinsler arasındaki farklı tutum ve davranıĢların hormonal etkilere bağlı
olduğunu belirtmektedir. Yine Paglia da (2004, akt. Ersoy, 2009) cinsiyetler arasındaki farklı
davranıĢ özelliklerinin doğuĢtan gelen yapısal özelliklerle iliĢkili olduğunu vurgulamaktadır.
16
Brizendine (2012) kadınların erkeklere oranla duygusal içerikli durumlara daha hassas
tepkiler verdiğini ortaya koyan pek çok araĢtırma aktarmaktadır. Stanford Üniversitesi’nde
yapılan bir araĢtırmada erkek ve kadın gönüllülere duygusal içerikli resimler gösterilmiĢ ve bu
arada beyin taramaları yapılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda bu resimlere bakarken kadınların
beyinlerinde 9 farklı bölge aktif olurken, erkeklerin beyninde 2 bölge aktif hale gelmiĢti.
Uzmanlar kadınların duygusal olayları daha canlı hatırladıklarını ve hafızalarında daha uzun
süre tuttuklarını belirtmektedir. Yine duygusal olayların merkezi olarak bilinen amigdalaya
iliĢkin de araĢtırmalar yapılmıĢtır. Özellikle erkeklerin niçin daha saldırgan ve öfkeli
davranıĢlar gösterdiğini açıklayan araĢtırmalar yapılmıĢtır. Bu araĢtırmalara göre erkeklerin
amigdalasında öfkeye verilen tepkiyi yönlendiren ve güçlendiren pek çok testesteron
reseptörünün bulunduğu belirtilmiĢtir. Bu sebeple testesteron seviyesi yüksek olan erkeklerin
daha kolay öfkelendikleri ve ani öfke patlamalarını daha sık yaĢadıkları belirtilmektedir. Yine
testesteron almaya baĢlayan kadınlarda da öfke tepkilerinin hızlandığını gösteren çalıĢmalar
yapılmıĢtır. Erkeklerin yaĢlandıkça testesteron seviyelerinin düĢmesi, yaĢlandıkça daha az
öfkelenmelerine yol açmaktadır.
ĠletiĢim ve iliĢkinin önemli ögelerinden biri olan dilin cinsiyetle iliĢkisi de çeĢitli yönlerden
araĢtırılmıĢtır. Dil öğrenmede ve sözel iletiĢimi kullanmada kadınların erkeklerden daha iyi
olduğunu gösteren çeĢitli araĢtırmalar yayınlanmıĢtır. Türkiye’de konuya iliĢkin çok sayıda
araĢtırma yapılmıĢtır.
Üster (2008) dil öğrenimi ve cinsiyet arasındaki iliĢkiyi beyin temelli olarak araĢtırmıĢtır. Dil
öğrenmeyi etkileyen hormonal farklılıkları ortaya koymayı amaçlayan çalıĢmada, erkek ve
kadınlar arasında sözcük öğrenme ve pekiĢtirme stratejilerinde anlamlı bir fark bulunmuĢtur.
Üster çalıĢmanın bulgularına iliĢkin Ģunları yazmıĢtır: “Çalışmanın sonunda, kız öğrencilerin
sözcük öğrenme ve pekiştirme stratejilerini erkek öğrencilerden daha sık kullandıkları ortaya
çıkmıştır. Kız öğrencilerin, karar verme stratejilerini, sosyal ve zihinsel stratejileri daha çok
kullandıkları ortaya çıkmış, buna karşılık, erkek katılımcıların da ezberleme stratejilerini
daha sık kullandıkları görülmüştür” (Üster, 2008)
17
Kızların Bebek Erkeklerin Kamyonla Oynamasının Sebebi Hormonal Olabilir mi?
Pasterski ve arkadaĢlarının (2005) yaptığı araĢtırma oyun ve oyuncak tercihi gibi bilim
çevrelerince daha çok kültürel faktörlerle açıklanan davranıĢların bile hormonal bir kökeni
olabileceğini gösteriyor. Pasterski ve arkadaĢları CAH (congenital adrenal hyperplasia) olarak
bilinen genetik bir bozukluğa sahip kız çocukları üzerinde çalıĢmıĢlardır. Bu bozukluk
erkeklik hormonu olarak bilinen testesteron hormonunun doğum öncesinde aĢırı
salgılanmasından dolayı cinsel organlarda ve davranıĢlarda erkeksileĢmeye yol açmaktadır.
AraĢtırmada bu bozukluğa sahip olan kızların daha fazla vurdulu-kırdılı oyunlar oynadığı,
normal kızlara göre oyuncak bebeklerle daha az oynadığı, araba ve silah gibi oyuncaklarla
daha fazla oynadıkları bulunmuĢtur.
Uzmanlar bu noktada “CAH‟lı kızlar çevreleri tarafından erkek gibi davranmaya
yöneltildikleri için böyle davranıyor olamazlar mı?” sorusunu yöneltmektedirler. AraĢtırmalar
bunun tam tersinin olduğunu gösteriyor. CAH’lı kızlar aileleri tarafından tipik kız davranıĢları
göstermeye normal kızlara oranla daha fazla teĢvik ediliyorlar (Pasterski ve ark., 2005).
Hines ve arkadaĢlarının yaptığı araĢtırma (2002) kız ve erkeklerdeki oyun ve oyuncak
tercihindeki bu farklılaĢmanın sosyal faktörlerle açıklamayı zorlaĢtırıcı bir baĢka kanıt
oluĢturuyor. Hines ve arkadaĢları yaptıkları araĢtırmada bebeğin doğmadan önce içinde
bulunduğu amniyotik sıvıdaki testesteron oranını ölçmüĢlerdir. Normal geliĢen fetüsün
amniyotik sıvısında testesteron oranı fazla olan bebeklerin daha sonraki yıllarda daha erkeksi
oyunlar oynadıkları belirtilmiĢtir. Bu çocuklar görünüĢ olarak kız çocuklarına benzedikleri ve
testesteron düzeyi de bilinmediği için bu durumu çevresel faktörlerle açıklamak mümkün
görünmemektedir.
Alexander ve Hines (2002) aynı araĢtırmayı maymunlar üzerinde de yapmıĢlardır. Afrika’da
yaĢayan yeĢil maymun yavrularıyla yapılan araĢtırma da insanlarla yapılan araĢtırma
sonuçlarına benzer sonuçlar vermiĢtir. Erkek maymunlar diĢi maymunlarla karĢılaĢtırıldığında
18
erkek çocuklarının oynadığı (kamyon, silah gibi) oyuncakları daha fazla tercih etmiĢlerdir.
Hines ve Alexander (2008) benzer araĢtırmayı yıllar sonra yeniden yapmıĢlar ve aynı
sonuçları almıĢlardır. AraĢtırmacılar bu sonucu, oyuncak tercihlerinin doğumdan önce
belirlendiğini ve hormonlarla iliĢkisi olduğuna bir kanıt olarak yorumlamıĢlardır.
Moleküler Genetik uzmanı Bahri Karaçay (2013) da Bilim Teknik Dergisi’nin ġubat 2013
sayısında “Uzun bir süredir yeni doğan bebekler arasında cinsiyet açısından davranıĢ
farklılıkları olduğu konusunda ipuçları vardı” diyerek Alexander ve Hines’in (2002)
araĢtırmasına atıf yapıyor.
Primatlarla yapılan bir diğer araĢtırmada uzmanlar bebeklik dönemindeki diĢi primatlarda
östrojen akımını engellediler. Östrojen miktarın azalan bu diĢi pirimatlar normal diĢilerin ilgi
gösterdikleri alanlara ilgi göstermemeye baĢladılar. Ayrıca primat fetüslerine testesteron
enjekte edildiğinde bu pirimatların daha saldırgan davranıĢlar göstermeye baĢladıklarını
buldular.
Yapılan baĢka çalıĢmalar da erkeklik hormonu düzeyi artırılınca diĢilerin daha kavgacı ve
saldırgan davranıĢlar gösterdiği vurgulanmıĢtır. Erkek hayvanlar ise kısırlaĢtırıldığında diĢi
çiftleĢme pozisyonuna uygun yapısal değiĢiklikler gözlenmiĢtir (Dökmen, 2010).
Connellan ve arkadaĢlarının 2000 yılında Ġnfant Behavior & Devalopment dergisinde
yayınlanan araĢtırmaları, cinsiyetler arasındaki sosyal davranıĢ farklılıklarının doğuĢtan
getirilmiĢ olabileceğini ortaya koyuyor. Doğumlarının üzerinden henüz 24 saat geçmiĢ 102
(58 kız, 44 erkek ) bebek üzerinde çalıĢan araĢtırma ekibi, yeni doğmuĢ bebeklerin henüz
sosyo-kültürel faktörlerden etkilenmediklerini belirterek, sonuçların biyolojik faktörlerle
açıklanabileceğini
söylemektedirler.
ÇalıĢmada
bebeklerin
sosyal
bir
objeye
ve
mekanik/fiziksel bir objeye bakıĢ süreleri ve ilgileri ölçülmüĢtür. AraĢtırmanın sonuçları,
erkek bebeklerin mekanik/fiziksel objelere daha fazla ilgi gösterirken, kız bebeklerin sosyal
objelere daha fazla ilgi gösterdiğini ortaya koymuĢtur.
19
Uzmanlar okul öncesi çocukların ve bebeklerin oyuncak tercihlerinin cinsiyete göre
farklılaĢıp farklılaĢmadığına önem vermiĢlerdir. Özellikle bebekler arasında görülebilecek
cinsiyet temelli bir farklılaĢmanın biyolojik kaynaklı açıklamalara kanıt sağlayacağı
düĢünülmüĢtür. Bu konuda farklı ülkelerde pek çok araĢtırma yapılmıĢ ve kızlarla oğlanların
oyuncak tercihlerinin farklılaĢtığı bulunmuĢtur. Örneğin Roopnarine (1986) 10, 14 ve 18 aylık
bebekler üzerinde yaptığı bir araĢtırmada kız bebeklerin oyuncak bebekleri erkeklere göre
daha fazla tercih ettiklerini bulmuĢtur. Caldera, Houston ve O’Brien’ın (1989) 18-23 aylık
bebekler üzerinde gerçekleĢtirdiği bir araĢtırmada da bebeklerin kendi cinsiyetine uygun
oyuncakları tercih ettiği, karĢın cinsin oyuncaklarıyla oynamayı reddettikleri ortaya
konulmuĢtur.
Kadın-erkek eĢitliğinin en iyi uygulandığı ülkelerin baĢında gelen Ġsveç’te de benzeri
araĢtırmalar yapılmıĢ ve aynı sonucu vermiĢtir. Nelson’un (2005) 3-5 yaĢ arasındaki
çocuklarla yaptığı araĢtırmada çocukların kendi cinsiyetine uygun oyuncaklar seçtiği
bulunmuĢtur.
Çiftçi (2011) 60-72 ay arasındaki çocuklar üzerinde yaptığı araĢtırmada çocukların oyuncak
tercihini araĢtırmıĢtır. AraĢtırma sonucunda kızlarla erkeklerin oyuncak tercihlerinin ve oyun
etkinliklerinin cinsiyete göre farklılaĢtığı bulunmuĢtur. Erkekler güç, hız ve dayanıklılık
gerektiren oyunları tercih ederken, kızlar bakım vermeyi, ebeveyn rolünde olmayı ve grup içi
etkileĢimleri gerektiren etkinlikleri tercih etmiĢlerdir. Erkek çocuklar daha büyük gruplarla
geniĢ alanlarda yapılan etkinlikleri tercih ederken, kız çocuklar daha küçük gruplarla dar
alanlarda oynanabilen oyunları tercih etmiĢlerdir.
20
Duman ve Temel (2011) Türkiye ve Amerika BirleĢik Devletleri’nde anaokuluna devam eden
çocukların oyun ve oyuncak tercihlerini farklı değiĢkenler açısından incelemiĢlerdir.
AraĢtırma sonucunda, cinsiyete bağlı olarak oyun alanı kullanımı, oyuncak tercihleri, oyun
türleri, oyun dıĢı davranıĢları ve oyun davranıĢ özellikleri arasında farklılıklar olduğu
gösterilmiĢtir.
Bebeklerin ve çocukların oyuncak tercihlerinin cinsiyete göre farklılaĢtığına iliĢkin
araĢtırmalar bunlarla sınırlı değildir. Bu konuda pek çok araĢtırmada ortaya konulmuĢtur
(Bağçeli, 2008; Gökkaya, 1994; Atik, 1986)
Parmak İzindeki Cinsiyet
Parmak izi bir suçlunun kimliğini belirlemede kriminal bilimi tarafından güvenle
kullanılmaktadır. Diğer bir deyiĢle parmak izi kiĢisel kimliğin bir göstergesidir. Uzmanlar
parmak izinden sadece kiĢisel kimliği değil, cinsiyet kimliğini de belirlemenin mümkün
olduğunu belirtmektedir. Bu bulgu, cinsiyete dayalı farklılıkların doğuĢtan geldiğini anlatır
gibidir.
Parmak izlerinin cinsiyetle iliĢkisinin araĢtırıldığı ilginç bir çalıĢmayı Ceyhan (2012)
yürütmüĢtür. AraĢtırmada cinsiyetleri bilinmeyen bir grup kiĢinin parmak izi kesitleri alınmıĢ
ve sadece parmak izlerine bakarak cinsiyetleri baĢarılı bir Ģekilde tahmin edilebilmiĢtir. Bu
çalıĢmada yapay sinir ağları tabanlı kiĢinin parmak izinden cinsiyetini tanıyan otomatik bir
sistem geliĢtirilmiĢtir. Parmak izinin kiĢinin kimliğini yansıttığı düĢünülürse, bu çalıĢma
cinsiyetin kiĢinin kimliğinin bir parçası olduğunu ortaya koymaktadır.
21
Hastalığın Cinsiyeti
Cinsiyet farkının belirgin olduğu pek çok hastalık çeĢidi bulunmaktadır. Ancak bunlar
arasında psikolojik kaynaklı hastalıklar cinsiyet farkının algı, tutum ve davranıĢı etkilediğini
de düĢündürmesi bakımından önemlidir.
AraĢtırmalar pek çok fiziksel ve psikolojik hastalıkta cinsiyet farklılığına iĢaret etmiĢtir. Kalp
yetmezliği, hipertansiyon, iskemik kalp hastalığı gibi fizyolojik temelli(Yılmaz, 2012);
depresyon, panik atak, dikkat eksikliği ve hiperaktivite gibi psikolojik temelli hastalıklarda
(DSM IV, 2007) cinsiyetler arası önemli farklar bildirilmiĢtir.
Psikoloji literatüründe kaygı bozukluklarının ve duygu durum bozukluklarının kadınlar
arasında daha fazla görüldüğü bildirilmektedir. Örneğin depresyonun kadınlar arasında
erkeklere göre 2 kat; panik bozukluğun erkeklere oranla 2-3 kat daha fazla görüldüğü
bildirilmektedir (DSM IV, 2007). Alzheimer ve Mizaç Bozuklukları da kadınlar arasında daha
fazla görülmektedir (Güvenç ve ark., 2004). Üstelik bu oranlar farklı kültürlerde de aynı
bulunmaktadır. Yani kadın olmak bu sorunlar için bir risk grubunda olmak anlamına
gelmektedir.
Mental Retardasyon, Sözel Anlatım Bozukluğu, Okuma Bozukluğu, Fonolojik Bozukluk,
Kekemelik, Otizm (erkeklerde kızlara göre 4-5 kat daha fazla görülür), Dikkat Eksikliği ve
Hiperaktivite Bozukluğu (erkek-kız oranı 2:1 ila 9:1 arasında değiĢmektedir), Davranım
Bozukluğu, KarĢıt Olma-KarĢı Gelme Bozukluğu, Tourette Bozukluğu, Madde Kullanımına
Bağlı Bozukluklar (Örneğin alkol bağımlılığı erkeklerde 5 kat daha fazladır) gibi problemler
erkeklerde daha fazla görülmektedir (DSM, IV, 2007).
Cinsiyetler arasındaki farkın çok açık olduğu bazı sorunların hormonal ve yapısal
kaynaklarına iliĢkin araĢtırmalar yapılmıĢtır.
22
Güvenç ve ArkadaĢları (2004) ġizofreni ve cinsiyet değiĢkeninin araĢtırıldığı literatürü
taramıĢ ve elde edilen bulgulardan kadınların daha geç yaĢta hastalandığı, hastane
baĢvurularının daha ileri yaĢta gerçekleĢtiği, premorbid iĢlevselliklerinin yüksek olduğu,
ağırlıklı olarak pozitif belirtiler sergiledikleri, tedaviye daha düĢük ilaç dozlarında yanıt
verdikleri ve daha az hastaneye yatıp, daha kısa süre kaldıkları, beyin görüntülemelerinde
daha az morfolojik değiĢikliklere rastlandığı ve sonlanımlarının daha iyi olduğu saptanmıĢtır.
Güvenç ve arkadaĢları (2004) yapılan araĢtırmalarda östrojen hormonunun psikotik
hastalıklara karĢı koruyucu bir rolü olduğunu belirtmektedirler. Hatta araĢtırmacılar östrojen
hormonunun antipsikotik olarak veya tedaviye yardımcı ajan olarak kullanıma girmesinin
mümkün olabileceğini belirtmektedirler.
Jacquemont ve arkadaĢlarının (2014) otizmin niçin erkeklerde daha fazla görüldüğüne iliĢkin
yaptıkları yeni bir araĢtırmada kız çocuklarının beyninin erkek çocuklara oranla daha dirençli
olduğunu ifade ediliyor. AraĢtırma ekibinden Eichler bu sonucun, kızlarda X kromozomunun
iki tane olmasıyla açıklanabileceğini belirtiyor.
Fiziksel Farklılıklar
Erkeler ve kızların arasındaki fiziksel farklılıklar üzerinde de çok sayıda araĢtırma yapılmıĢtır.
Erkeklerin güç ve fiziksel aktiviteye dayalı üstünlüğü pek çok araĢtırmayla ortaya
koyulmuĢtur. Bu konuda yapılmıĢ iki çalıĢmaya iĢaret etmek yeterli olacaktır.
AraĢtırmalar kilo ve boy gibi en belirgin iki özelliğin doğumda cinsiyete göre farklılaĢıp
farklılaĢmadığına da bakmıĢtır. Bulgular, erkeklerin doğumda kızlara oranla hem kilo hem de
boy açısından istatistiksel açıdan anlamlı derecede fazla olduğunu ortaya koymuĢtur (Kavak,
1994)
TaĢkınöz (2011) 9-10 ve 11 yaĢlarındaki 244 kız ve erkek öğrencinin fiziksel aktivite
düzeyleri karĢılaĢtırılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda erkek çocukların Maks VO2, el kavrama
kuvveti ve anaerobik güç performanslarının kız öğrencilerden daha yüksek, esneklik ve vücut
yağ oranının da kızlarda daha yüksek olduğu bulunmuĢtur.
23
Araştırmalar Neyi Gösteriyor?
Bugüne kadar yapılmıĢ pek çok araĢtırma çok farklı kültürlerde kadınlar ve erkekler arasında
benzer farklılıklar olduğunu ortaya koymuĢtur. Bu farklılıkların bazıları çevresel faktörlerle
açıklanabilirken, bazılarını kültürel ve çevresel faktörlerle açıklamak daha zor görünmektedir.
Bunun sebebi açıktır: Çünkü erkek ve kadınların bazı biyolojik özellikleri farklıdır. Bunun da
algı, tutum, duygu, davranıĢ gibi psikolojik ve sosyal özellikleri etkilemesi doğaldır.
Günümüzde gerçekte bu farklılıkları yok sayan bir bilim insanı bulunmamaktadır. TartıĢma
daha çok bu farklılıklara dayanarak kadınlara karĢı ayrımcılık yapılıp yapılmadığı
hakkındadır.
Bebel (1996, akt. Kadılar, 2011) biyolojik kaynaklı farklılıklara odaklanan araĢtırmalara
eleĢtiri getirirken aynı kaygıyı taĢımaktadır: “Kadının erkekle eşitliğinin karşıtları temel koz
olarak, kadının erkekten daha küçük bir beyine sahip olmasını kullanıyorlar, (onlara göre)
kadın başka özelliklerde de erkeğin gerisindedir, böylece kadının sürekli madunluğu
(inferiorite) kanıtlanmış oluyordu. Kesin olan erkekle kadının farklı cinsten iki insan
oldukları, her birinin cinsel amacına uygun özel organlara sahip olduğu ve her cinsin doğa
amacına ulaşmak için gerçekleştirmek zorunda olduğu görevler temelinde, fizyolojik ve
psikolojik durumlarında bir dizi farklılığın bulunduğudur. Bunlar kimsenin reddedemeyeceği
ve reddetmeyeceği olgulardır, ama bunlar erkekle kadının sosyal ya da siyasal hak eşitliğinde
farklılığı gerekçelendirmez.”
Ne var ki, bütün bu farklılıkları ve bu farklılıkların etkilediği kiĢilik özelliklerini dikkate
almayan ve “kadın erkekle her açıdan eĢittir” gibi bir söyleme dayanan yaklaĢımların kadının
da erkeğin de anlaĢılmasını zorlaĢtıracağı açıktır. Sözü edilen farklılıkların ayrımcılık için bir
gerekçe olarak kullanılması, istismar edilmesi mümkündür. Ancak bu bir bakıĢ açısı
meselesidir. Bu araĢtırma sonuçları daha çok, bu farklılıkların dikkate alındığı ama
ayrımcılığa yol açmayan, adil ve iĢ bölümüne dayalı bir perspektifi güçlendirecek kanıtlar
sunmaktadır. Daha önceki çalıĢmalarımızda da sıklıkla vurguladığımız gibi, toplumsal
cinsiyet eĢitliği politikaları cinsiyetler arası bu farklılıkları, sırf kendi söylemiyle uyumlu
görmediği için görmezden gelmesi rasyonel bir tutum değildir. Gerçeklerle savaĢmanın,
gerçeklere de topluma da zarar vereceği unutulmamalıdır.
24
Erkek ve kadın beyni konusunda çok ses getiren iki kitabın yazarı olan bayan nöro –psikiyatr
Dr. Brizendine’nin (2012) Ģu sözleri oldukça çarpıcıdır: “Özgür irade ve politik olarak doğru
davranmak adına biyolojinin beyin üzerindeki etkisini görmezden gelmeyi deniyoruz, kendi
doğamızla savaşıyoruz”
Kadın-erkek konusunun fazlaca politikleĢtirilmiĢ olması kadını da, erkeği de doğru bir Ģekilde
anlamamızı zorlaĢtırıyor. Kadın ve erkeğin farklılıklarını dikkate alan ama bu farklılıkları
istismar etmeyen “cinsiyetler arası adalete” dayalı yeni bir perspektifin mümkün olduğunu
daha güçlü bir Ģekilde vurgulamaya her zamankinden daha çok ihtiyaç olduğunu
belirtmeliyiz.
25
2. BÖLÜM
ÇEVRESEL/KÜLTÜREL FAKTÖRLERLE AÇIKLANABİLECEK
ARAŞTIRMALAR
Bu
bölümde
kadın-erkek
farklılıklarını
ortaya
koyan
farklı
araĢtırma
sonuçları
aktarılmaktadır. Bu farklılıklardan bazılarının cinsiyet kaynaklı olması akla yatkın olmakla
birlikte, kültürel etkilerin de olduğunu hesaba katmak gerekmektedir. Dolayısıyla kültürelçevresel etkilerle açıklamaya kapı aralayan araĢtırma sonuçları bu bölümde aktarılmaktadır.
§
Duygusal Farklılıklar
Kadınların erkeklere oranla daha merhametli olduğunu gösteren araĢtırma bulguları
yayınlanmıĢtır. BağıĢlama ve affetme duygularının aile sorunlarının çözümünde ve ailenin
devamlılığında oynadığı önemli rol bilinmektedir. Miller ve arkadaĢları bağıĢlamanın
araĢtırıldığı pek çok araĢtırma sonucunu istatistiksel olarak analiz etmiĢlerdir. 70 araĢtırmayı
kapsayan bu meta analiz çalıĢmasında kadınların erkeklere oranla daha bağıĢlayıcı olduğu
bulunmuĢtur (Miler, Worthington, McDaniel, 2008). Beutel ve Marini’ye (1995) göre de
kibarlık, acıma, sorumluluk ve adanmak kadınlarda daha çok geliĢmiĢtir.
Kadınların mistik ve astrolojik olaylara, açıklamalara daha çok ilgi duydukları kanısını test
eden araĢtırmalar yapılmıĢtır. Arslan’ın (2004) yaptığı bir araĢtırmada kadınların batıl inanç
düzeyleri erkeklere oranla daha fazla çıkmıĢtır.
Kadınların ve erkeklerin farklılaĢtığı konulardan birisi de kıskançlık konusudur. AraĢtırmalara
göre kadınlar erkeklere oranla daha fazla duygusal kıskançlık, erkekler ise kadınlara oranla
daha fazla cinsel kıskançlık yaĢamaktadır (Wiederman ve Lamar 1998, Pines ve Friedman
1998). DemirtaĢ ve Sönmez (2006) de kıskançlık duygusunun farklı değiĢkenlerle iliĢkisini
26
araĢtırdıkları çalıĢmalarında, kadınların erkeklerden daha güçlü tepkiler verdiklerini, yine
kadınların erkeklere göre daha yapıcı tepkiler verdiklerini belirtiyorlar.
Yalnızlık, utanma ve suçluluk duygularına iliĢkin de farklı araĢtırmalar yapılmıĢtır. Tangney
ve Dearing (2002) tüm yaĢ gruplarında kızların utanç ve suçluluk duygularını erkeklere oranla
daha fazla yaĢadıklarını belirtmektedirler. Aynı Ģekilde kızlar yalnızlık duygusunu erkeklere
göre daha fazla hissetmektedirler (Burger, 2006)
Bilişsel Beceriler
Görsel-uzamsal/geometrik beceriler cinsiyet farklılığın pek çok araĢtırmayla ortaya
konulduğu değiĢkenlerden birisidir. Pek çok araĢtırma sonucunu bir araya getiren iki farklı
meta analiz çalıĢması görsel uzamsal becerilerde erkeklerin kadınlara oranla daha üstün
olduğunu ortaya koymuĢtur (Linn & Peterson, 1985; Druva-Roush & Wa, 1989; Akt. Ayatola
ve Adedeji,2009).
Öğrenme stratejileri arasında da cinsiyete iliĢkin farklılıklar bulunmuĢtur. Sosyal bilgiler
dersinde öğrenme stratejileri üzerinde bir araĢtırma yapılmıĢtır. AraĢtırmanın sonucuna göre
kız öğrenciler erkek öğrencilere göre daha fazla öğrenme stratejisi kullanmaktadır (Özkal ve
Çetingöz, 2006). Ellez (2004) de etkili öğrenme, strateji kullanımı, matematik baĢarısı, güdü
ve cinsiyet arasındaki iliĢkileri ele aldığı araĢtırmasında, matematik ve cinsiyet arasındaki
iliĢkiyi inceleyen araĢtırmaları aktarmakta ve araştırma bulguları erkeklerin kızlara göre
daha başarılı olduğu noktasında birleşmektedir, demektedir.
OECD ülkeleri arasında her dört yılda bir yapılan PISA sınavı ülkelerin akademik baĢarı
performansları sebebiyle önemsenmektedir. Gazete ve televizyonlar da sınavın sonuçlarına
ilgi göstermektedir. 2009 yılında yapılan PISA sınavının baĢarı puanlarının cinsiyete göre
farklılık gösterip göstermediği bir araĢtırmada puanlar “t testi” ile analiz edilmiĢ ve analiz
sonuçlarına göre kızların okuma ve fen baĢarı puanlarının erkeklerden daha yüksek olduğu,
matematik baĢarı puanlarının ise daha düĢük olduğu ortaya çıkmıĢtır (Gürsakal, 2012).
Kızların mantıksal düĢünme yeteneğinin erkeklere oranla daha yüksek bulunduğu araĢtırma
sonuçları da bulunmaktadır (Kılıç ve Sağlam, 2009). Yine, Ünsal (2009), yaptığı araĢtırmada
kızlar ve erkeklerin orantısal akıl yürütme becerilerinin farklı olduğunu bulmuĢtur. AraĢtırma
sonuçlarına göre, kızlar nitel ve nicel orantısal akıl yürütme becerilerinde erkeklere göre daha
baĢarılıdırlar.
27
Dil geliĢimi cinsiyet değiĢkeni ekseninde pek çok kez incelenmiĢtir. Bu konuda yapılan
araĢtırmalar kızların gerek dil öğrenme, gerekse sözel iletiĢim konularında daha iyi olduğu
yönünde bulgular aktarmıĢtır. Konuya iliĢkin Brody ve Hall’in yaptığı araĢtırma 1993, Akt.
Tuğrul, 1999) kızların dil yetisinin erkeklerden daha hızlı geliĢtiğini ortaya koymuĢ ve
araĢtırmacılar bunun kızların duygularını açıklamak ve baĢkalarının duygularını anlamakta
daha geliĢmiĢ olmalarıyla iliĢkili olduğunu belirtmiĢlerdir. Aslan’ın (2009) yaptığı
araĢtırmada ise cinsiyet ve dil öğrenme arasındaki iliĢki araĢtırılmıĢtır. AraĢtırmanın sonucuna
göre kızlar Ġngilizce öğrenmede erkeklere oranla daha baĢarılı bulunmuĢtur. Ayrıca kızların
erkeklere oranla dil öğrenirken daha fazla strateji kullandıkları da ortaya konulmuĢtur.
İletişim ve İlişki
Kadınların dertlerini, sorunlarını daha kolay ve daha çok kiĢiyle paylaĢtıklarına iliĢkin yaygın
bir kanı söz konusudur. Bu konu kendini açma, kendini ifade etme özelliğiyle iliĢkilidir.
Yapılan bir araĢtırmada kadınların kendini açma/kendini ifade etme davranıĢı erkeklere oranla
daha yüksek çıkmıĢtır (Selçuk, 1989).
Erkelerin sosyal iliĢkilerde ve sosyal olaylarda liderlik etme özelliğinin daha güçlü olduğu
kanaati yaygındır. Ancak bunun yetiĢtirme ve kültürel faktörlerle iliĢkili olduğuyla ilgili
eleĢtiriler yapılmaktadır. Eagly ve Karau’nun (1991) yaptığı araĢtırma sözü edilen yaygın
kanati destekler niteliktedir. Bu çalıĢmada erkeklerin liderliği ele alma ve liderlik davranıĢı
göstermede kadınlardan daha etkili olduğu bulunmuĢtur. Ayrıca erkek ve kadın yöneticiler
arasında yönetme biçimleri arasında da farklar bulunmuĢtur (Helgesen, 1990, akt.
SoyĢekerci).
Bowlby’nin geliĢtirdiği bebeklerde bağlanma kuramı pek çok araĢtırmaya konu olmuĢtur.
Bağlanma kuramı daha sonraları geniĢletilmiĢ ve yetiĢkin bağlanma davranıĢları da
araĢtırılmıĢtır. Bağlanma kuramına göre farklı bağlanma tarzları bulunmaktadır. Akbağ ve
Ġmamoğlu (2010) yetiĢkin iliĢkilerinde bağlanma stillerinin cinsiyete göre farklılaĢıp
farklılaĢmadığını araĢtırmıĢlardır. AraĢtırma sonuçları, kızların (korkulu bağlanma stili) ve
erkeklerin (saplantılı bağlanma stili) bağlanma stillerinin farklı olduğunu ortaya koymuĢtur.
Teknolojiye Yaklaşım
Cinsiyet farklılıklarının test edildiği bir diğer alan ise bilgisayar kullanımı ve bilgisayar
oyunlarıdır. Yapılan araĢtırmalara göre, erkekler kadınlara oranla daha fazla bilgisayar oyunu
28
oynamaktadır ve erkekler serüven-aksiyon, dövüĢ oyunlarını tercih ederken kadınlar keĢif ve
platform oyunlarını tercih etmektedirler (Durdu, Hotamaroğlu ve Çağıltay, 2004).
Yine bir baĢka araĢtırmada erkeklerin bilgisayar özyeterlilik algısının kadınlara göre daha
yüksek olduğu bulunmuĢtur (Çelik ve Çevik, 2010).
Topçu (2009) bilgisayar tutumuyla cinsiyet arasındaki iliĢkiyi araĢtıran bir metaanaliz
çalıĢması yapmıĢtır. Konuya iliĢkin 47 araĢtırmanın sonuçlarının analiz edildiği çalıĢmada,
erkeklerin kadınlara göre daha olumlu bilgisayar tutumuna sahip oldukları bulunmuĢtur.
İlgi ve Değerler
Bazı araĢtırmalar erkek ve kadınların önemsedikleri değerler arasında da farklılıklar olduğunu
belirtmiĢlerdir. Allport ve Vernon yaptıkları araĢtırmalarda erkeklerin teorik, ekonomik ve
politik değerlere, kadınların ise estetik, dini ve sosyal değerlere daha fazla önem verdiklerini
tespit etmiĢlerdir (akt. Ünal, 1981)
Ünal (1991) erkek ve kadınlara iliĢkin farklılaĢan kiĢilik özelliklerini çeĢitli araĢtırma
bulgularına dayanarak aktarmıĢtır. Ünal (1991) araĢtırmalardan ortaya çıkan farklılıkları bazı
kriterlere göre Ģu Ģekilde tasnif etmektedir:
İlgiler: Mekanik, ikna ve hesap iĢlerine dönük iĢlere erkekler kadınlara oranla daha fazla ilgi
göstermektedirler. Kadınlar arasında ise büro, sanatsal ve sosyal hizmet alanlarına ilgi daha
yüksek düzeydedir.
Başarı ve Prestij: Güney pasifik alanındaki yedi farklı kültürde yapılan araĢtırmalar baĢarı ve
prestijin erkekler için kadınlara oranla daha fazla önemli olduğunu ortaya koymuĢtur.
Değerler: Yapılan araĢtırmalarda erkekler teorik, ekonomik ve politik değerlerde; kadınlar
estetik, sosyal ve dini değerlerde daha yüksek puanlar almıĢlardır.
İkna edilebilme ve Kandırılabilirlik: AraĢtırmalara göre erkeklerin ikna edilebilirlik puanları
kadınlara göre anlamlı derecede daha düĢüktür. Yani kadınlar erkeklere oranla daha kolay
ikna edilebilmektedir.
Hareki Öğrenme: Erkekler dayanıklılık ve kas gücü gerektiren iĢlerde; kadınlar ise ince
motor kas becerileri gerektiren iĢlerde daha baĢarılıdır.
Zeka: Zeka testlerinden alınan puanlarda kadınlarla erkeklerin daha üstün ya da daha zayıf
olduğu alanlar bulunmuĢtur. Kızlar sözel konularda kelime akıcılığı, muhakeme ve ezberde
29
erkeklerden daha yüksek puanlar almıĢlardır. Erkekler ise sayısal ve Ģekilsel konularda ve
mekanik problemlerde daha yüksek puanlar almıĢlardır.
AlıĢveriĢ yapmak belki de evin ihtiyaçlarına kadınların daha fazla duyarlı olmasıyla ilgili bir
özelliktir. Ancak her ne nedenle olursa olsun kadınların alıĢ veriĢ yapmayı erkeklerden daha
fazla sevdiği genel bir kanaat olarak paylaĢılmaktadır. Bu konuyu ele alan bir çalıĢmada
kadınların alıĢveriĢten erkeklere oranla daha fazla haz aldıkları tespit edilmiĢtir (Özdemir ve
Yaman, 2007)
Kadınların erkeklere oranla dindarlık özelliğine daha fazla sahip olduğunu gösteren pek çok
araĢtırma sonucu yayınlanmıĢtır. Cirhinlioğlu ve Ok (2011) kadınların erkeklerden daha
dindar olduğu yönündeki bulguları Türkiye’de yapılan araĢtırmaların bir meta analizini
yaparak test etmiĢlerdir. Farklı örneklemlerle yapılan 11 farklı araĢtırmanın incelendiği
çalıĢmada kadınların dindarlık boyutunda erkeklerden daha dindar olduğu olgusunun Türkiye
için de geçerli olduğunu ortaya koymuĢtur.
Kızların özbakım becerilerinde daha yetkin olduğunu ortaya koyan araĢtırma bulguları
yayınlanmıĢtır. Tamakavas (2003) 5-6 yaĢ grubu çocuklar arasından tesadüfi örneklemle
seçtiği 240 çocuk üzerinde yaptığı araĢtırmada cinsiyet ve eğitimin özbakım becerileri
üzerindeki etkisini incelemiĢtir. AraĢtırma sonucuna göre kız çocukların erkek çocuklara
kıyasla öz bakım becerilerinin bütün boyutlarında daha yüksek performans gösterdikleri tespit
edilmiĢtir.
Psikolojik Yapılar
Psikolojik problemlerin Ģiddeti, yaygınlığı ve gösterilen semptomlar arasında da cinsiyete
dayalı farklılıklar bulunmuĢtur. Anksiyete bozukluklarında görülen semptomların cinsiyete
göre farklılaĢıp farklılaĢmadığını araĢtıran Bal (2010), kadınların hem durumluk, hem sürekli
kaygılarının erkeklere oranla daha Ģiddetli olduğu sonucuna ulaĢmıĢtır. Bu araĢtırmada
Hamilton Anksiyete Değerlendirme Ölçeğinde somatik belirtiler ve depresif mizaç alt ölçek
puanları, kadınlarda erkeklerden anlamlı düzeyde yüksek çıkmıĢtır. Bal (2010) anksiyete
30
bozukluğunun tiplerinde kadın ve erkek arasında farklılıklar bulunduğunu belirterek,
kadınlarda anksiyete bozukluklarının yaygınlığının erkeklere göre yüksekliği yaşam
döngüsünün her evresinde devam eder demektedir.
Ġntihar davranıĢı ve intihar için baĢvurulan yollar literatürde cinsiyete dayalı olarak
incelenmiĢtir. Alptekin (2002) 1974-1999 yılları arasında Türkiye’de erkek ve kadınlar
arasında görülen intihar oranlarını karĢılaĢtırmıĢtır. AraĢtırmanın bulgularına göre kadınların
intihar giriĢimi erkeklere göre daha fazla; erkeklerin ise tamamlanmıĢ intihar giriĢimi
kadınlara göre daha fazladır. Alptekin bu sonucun, dünyanın diğer ülkelerinde yapılan
araĢtırma sonuçlarıyla tutarlılık gösterdiğini ifade etmektedir.
Gürel (2009) düĢünme stilleri ve cinsiyetin psikolojik iyi olma haline etkisini incelemiĢtir.
AraĢtırma sonucunda cinsiyet ile ilgili sonuçlar incelendiğinde kadınlar erkeklerden daha
yüksek psikolojik iyi olma durumu bildirirken, erkeklerin kadınlardan daha yüksek bütünsel
düĢünme seviyesi bildirdikleri gözlenmiĢtir.
Erkeklerin öfke ve buna bağlı olarak saldırganlık davranıĢını daha fazla gösterdikleri bugüne
kadar yapılan pek çok araĢtırmayla ortaya konulmuĢtur. Bu konunun önemli göstergelerinden
birisi de cinsiyetler arasındaki suçluluk oranlarıdır. Erkekler daha çabuk öfkelenme ve
öfkelerini saldırganlık olarak yansıtmaları sebebiyle suça karıĢmaya daha meyillidir.
Dünyanın çoğu yerinde araĢtırmalar erkeklerin daha fazla Ģiddet, saldırganlık ve suçla iliĢkili
davranıĢlar gösterdiğini ortaya koymaktadır. Hemen hemen bütün toplumlarda suçluların
büyük çoğunluğunu erkekler oluĢturmaktadır.
Konuya iliĢkin kapsamlı bir araĢtırma da Türkiye’de yapılmıĢtır. Özkan (1998) yaptığı
araĢtırmada Türkiye’de 1996 yılında 62 bin 2 kiĢinin cezaevine girdiğini bunların 60 bin
478’inin erkek olduğunu belirtmektedir. Buna göre bütün hükümlülerin %97,54’ünü erkekler
oluĢturmaktadır. Özkan (1998) bu oransal farklılığın tüm sanayileĢmiĢ ülkeler için geçerli
olduğunu belirterek, Ġngiltere’de cezaevindeki suçluların sadece %3’ünü kadınların
oluĢturduğunu aktarmaktadır.
31
Prof. Dr. Nesrin Hisli ġahin (2014), Psikolojiye GiriĢ dersinin toplumsal cinsiyet konusu ders
notlarında kadın ve erkek arasındaki farklılıklara iliĢkin bir özet sunuyor. Yapılan araĢtırmalar
bulgularına dayanarak, Ģu farklılıklara iĢaret ediliyor:
Kızlar sözel performansta, erkekler görsel-alansal beceri isteyen görevlerde daha iyiler
Erkeklerde fiziksel/açık saldırganlık kadınlarda örtülü/iliĢkisel saldırganlık daha yaygın
Erkekler cinsel içerikli davranıĢlarda kadınlara göre daha dominant ve cesur.
Erkekler kadınlara göre daha fazla cinsel partnerle birlikte oluyor ve daha geliĢigüzel
birliktelikler yaĢıyor. Kadınlar erkeklere oranla daha sadık.
32
SONUÇ
Bu araĢtırma giriĢ bölümünde de ifade edildiği gibi, kadın-erkek eĢitliği tartıĢmalarına daha
objektif ve adaletli yaklaĢmak için yapılmıĢtır. Sıklıkla ifade ettiğimiz gibi, konuyu
“üstünlük” ekseninde tartıĢmak hem bir sonuç almayı, hem de konunun anlaĢılmasını
zorlaĢtırmaktadır. Konu adalet temelinde tartıĢılmalıdır. Kadın ve erkeğe iliĢkin konuları
adalet temelinde tartıĢmak hem farklılıkları dikkate almayı sağlayacak, hem de ayrımcılık ve
istismara yol açan yaklaĢımlara fırsat vermeyecektir.
Burada aktarılan araĢtırmaların farklılıklara odaklanmasının sebebi, bir politika olarak
uygulanan “toplumsal cinsiyet eĢitliği” söyleminin içerdiği tek yanlılık ve sübjektifliğe dikkat
çekebilmektir. Kadının ve erkeğin “eĢitlenmesi” adına “farklılıklarının yok sayılmasına”
dayanan bu politik söylemin üzerinde tartıĢılması gereken pek çok yönünün olduğunu
aktardığımız araĢtırma sonuçları ortaya koymaktadır.
Bu araĢtırmada felsefi, ideolojik ve dini açıklamalara girmeden sadece bilimsel araĢtırma
sonuçlarının aktarılmasına özen gösterilmiĢtir. Bu, aktarılan bütün araĢtırmaların mantığını,
yöntemini ve bulgularını kusursuz kabul etmemizden kaynaklanmamaktadır. Bilakis bilimsel
yöntemin ve mevcut bilim paradigmasının taĢıdığı zaafların farkında olarak bu çalıĢmayı
gerçekleĢtirdik.
Ne var ki, hemen her konuda “bilimin hakemliğine” baĢvurulmasını isteyen çevrelerin söz
konusu toplumsal cinsiyet eĢitliği olduğunda niçin bilimsel bulguları dikkate almadıklarını
sormak istiyoruz. Hatta bu konuda bilakis eleĢtirel bir tutum gösterilerek sergilenen çifte
standarda dikkat çekmek istiyoruz.
Örneğin, cinsel yönelim söz konusu olduğunda aynı çevreler biyolojik kaynaklı zayıf
araĢtırma sonuçlarına bile sıkı sıkıya sarılıp, cinsel yönelimin doğuĢtan geldiği
propagandasını yapmaktadır. Ancak söz konusu cinsiyetler arasındaki farklılıklar olduğunda
33
pek çok biyolojik kaynaklı bulguyu görmezden gelip çevresel/kültürel faktörlere vurgu
yapmaktadırlar. Bu tam bir çifte standart örneği oluĢturmaktadır.
ġu noktayı tekrar vurgulamak istiyoruz: Toplumsal cinsiyet eĢitliği söylemi ve politikası
tamamen “kadın-erkek rollerinin” kültür tarafından inĢa edildiği varsayımına dayanmaktadır.
Bu çalıĢmada aktardığımız ve aktaramadığımız pek çok araĢtırma bu varsayımı geçersiz
kılmakta, en iyi ifadeyle tartıĢmalı hale getirmektedir.
Dr. Brizendine’nin ifade ettiği gibi, kulağa hoĢ gelen bu politik söylem uğruna kadının ve
erkeğin doğasıyla savaĢılmamalıdır. Gerçeklere karĢı savaĢ açılmasından gerçekler olmasa
bile bütün bir insanoğlu zarar görecektir.
ÇalıĢmanın kadının ve erkeğin haksızlığa uğramadığı adaletli bir dünyada yaĢamasına katkıda
bulunmasını temenni ediyoruz.
34
KAYNAKÇA
Akbağ, M., Ġmamoğlu, S.E. (2010), Cinsiyet ve Bağlanma Stillerinin Utanç, Suçluluk ve Yalnızlık Duygularını
Yordama Gücünün AraĢtırılması, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10 (2), Bahar 2010, 651-682
Alexander, G. M., & Hines, M. (2002). Sex Differences Ġn Response To Children’s Toys Ġn Nonhuman Primates
(Cercopithecus Aethiops Sabaeus), Evolution and Human Behavior, 23, 467-479.
Alptekin, K. (2002), 1974-1999 yılları arasında Türkiye'deki tamamlanmıĢ intiharların coğrafi yerleĢim
birimlerine ve cinsiyete göre dağılımı, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara Ün,iversitesi, Sağlık
Bilimleri Enstitüsü
Amen, D. G. (2010), AĢık Beyin, Pegasus Yayınları, Ġstanbul
Arıkan, R. N. (2011), Kadın Beyni Erkek Beyni, Kaynak: http://www.milliyet.com.tr/uzm-psikologpsikoterapist-rusen-nur-arikan/kadin-beyni-erkek-beyni-kadin-1343245/
Arslan, M. (2004) “KiĢilerin Batıl Ġnanç Kaygı Düzeylerinin Bazı DeğiĢkenler Açısından Ġncelenmesi”, Değerler
Eğitimi Dergisi, 2 (6), 7-34.
Aslan, O. (2009), Ġngilizce Öğrenmede Cinsiyet Ve Dil Öğrenme Stratejilerinin Rolü, YayınlanmamıĢ Yüksek
Lisans Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Atik, B. (1986). Okulöncesi çağındaki normal geliĢim Gösteren Çocuklar Ġle Down Sendromlu Çocukların
Tercih Ettikleri Oyun Tiplerinin ve Oyun Ġçindeki Sosyal ĠletiĢim DavranıĢlarının Ġncelenmesi, Yüksek
lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi
Ayatola, A., Adedeji, T. (2009), The relationship between gender, age, mental ability, anxiety,mathematics selfefficacy and achievement in mathematics, Cypriot Journal of Educational Sciences, 4, 113-124
Bağçeli, P. (2008), Köyde Ve Kentte YaĢayan 7-8 YaĢ Arası Çocukların Cinsiyet Kalıpyargıları Ve
Cinsiyetlerine Bağlı Oynadıkları Oyun Ve Oyuncaklar, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü
Bal, U. (2010), Anksiyete Bozukluklarında Cinsiyete Göre Semptom Farklılıkları, YayınlanmamıĢ uzmanlık
tezi, Çukurova Üniversitesi, Psikiyatri Ana Bilim Dalı
Brizendine, L. (2012), Kadın Beyni, Say yayınları, Ġstanbul.
Caldera, Y. M., Huston, A. C., & O’Brein, M. (1989). Social Ġnteractions And Play Patterns Of Parents And
Toddlers With Feminine, Masculine And Neutral Toys, Child Development, 60,70-76.
Ceyhan, E. B.(2012), Parmak Ġzinden Cinsiyet Tanıyan Zeki Sistem, .YayınlanmamıĢ Yüksesk Lisans Tezi, Gazi
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
Cirhinlioğlu, F. G., Ok, Ü. (2011), Kadınlar mı Yoksa Erkekler mi Daha Dindar, ZfWT Vol. 3, No. 1
Connellan, J., Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Batki, A., Ahluwalia, J. (2000), Sex Differences Ġn Human
Neonatal Social Perception, Infant Behavior & Development 23; 113–118
Çelik, H. C., Çevik, M. N. (2010), ĠĢsiz Gençlerin Bilgisayar Öz-Yeterlik Algılarının ÇeĢitli DeğiĢkenler
Açısından KarĢılaĢtırılması, UĢak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/1, 152-166
Çiftçi, M. A. (2011), Öğretmenlerin Ve Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeye Sahip Anne-Babaların Cinsiyet Rolleri
Algısının 60-72 Ay Arası Çocukların Oyuncak Tercihleri Ve Akran EtkileĢimleri Ġle ĠliĢkisinin
Ġncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
DemirtaĢ, H. A., Dönmez, A. (2006), Yakın ĠliĢkilerde Kıskançlık: Bireysel, ĠliĢkisel ve Durumsal DeğiĢkenler,
Türk Psikiyatri Dergisi; 17(3):181-191
35
Dökmen, Y. Z. (2010), Toplumsal Cinsiyet/Sosyal Psikolojik Açıklamalar, Remzi Kitabevi, Ġstanbul
Druva-Roush, C.A., & Wu, Z. (1989). Gender differences in visual spatial skills: a meta-analysis of doctoral
theses. Paper presented at American Psychological Association Convention.New Orleans, Louisiana.
Duman, G., Temel, Z. F. (2011), Türkiye Ve Amerika BirleĢik Devletleri’nde Anasınıfına Devam Eden
Çocukların Oyun DavranıĢlarının Ġncelenmesi, Sosyal Bilimler, Ocak, C.1. S.1 S:279-298
Durdu, P. O., Hotamaroğlu, A., Çağıltay, K. (2004) Türkiye’deki Öğrencilerin Bilgisayar Oyunu Oynama
AlıĢkanlıları ve Oyun Tercihleri: ODTÜ ve Gazi Ünivesitesi öğrencileri arası bir karĢılaĢtırma, BiliĢim
Teknolojileri ıĢığında Eğitim-2004. 97-101.
Eagly, A. H., & Karau, S. J. (1991). Gender and the emergence of leaders: A meta-analysis. Journal of
Personality and Social Psychology, 60, 685-710
Ellez, A. M. (2004), Etkin Öğrenme, Strateji Kullanımı, Matematik BaĢarısı, Güdü ve Cinsiyet ĠliĢkileri,
YayınlanmamıĢ doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Ersoy, E. (2009), Cinsiyet Kültürü Ġçerisinde Kadın ve Erkek Kimliği Malatya Örneği, Fırat Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 2, Sayfa: 209-230
Gökkaya, F. (1994), Anne-babaların cinsiyet rolü algıları ve cinsiyete uygun çocuk yetiĢtirme eğilimleri ile okul
öncesi çocukların cinsiyet rolü geliĢimi (oyuncak tercihi ile) arasındaki iliĢkinin incelenmesi, Yüksek
Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Gürel, N. A. (2009), DüĢünme Stilleri Ve Cinsiyetin Psikolojik Ġyi Olma Hali Üzerine Etkileri, YayınlanmamıĢ
yüksek lisans tesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Gürsakal, S.(2012), PISA 2009 Öğrenci BaĢarı Düzeylerini Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi, Süleyman
Demirel Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.17, S.1, s.441-452.
Güvenç, C., Ġlnem, C., Ceylan, M. E., Vardar, M. (2004), ġizofreni ve Östrojen, DüĢünen Adam; 17(2): 99-104
Helgesen, S. (1990) The female advantage:Women's ways of leardership, New York, Doubleday.
Hines, M., Golombok, S., Rust, J., Johnston, K. J., Golding, J., the ALSPAC study team (2002). Testosterone
During Pregnancy And Gender Role Behavior Of Children: A Longitudinal Population Study, Child
Development, 73, 1678-1687.
http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/12/131202_beyin_kadin_erkek.shtml
Jacquemont,S., Coe,B. P., Hersch,M., Duyzend,M. H., Krumm,N., Bergmann,S., Beckmann,J.S., Rosenfeld,J.
A., Eichler, E. E., (2014). A Higher Mutational Burden in Females Supports a “Female Protective Model”
in Neurodevelopmental Disorders. The American Journal of Human Genetics,
Kadılar, E. (2011), Üç KuĢak Kadının Cinsiyet Rolleri: Ankara Örneği, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi,
Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Karaçay, B. (2013) Erkek Beyni Kadın Beyni, Bilim ve Teknik Dergisi, ġubat, sayı:543
Kavak, V. (1994), Yeni DoğmuĢ Kız ve Erkek Çocuklarında Anne YaĢlarına Göre Boy ve Ağırlık ĠliĢkileri,
YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Diyarbakır, Dicle Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü
Kılıç, D., Sağlam, N., (2009), Öğrencilerin Mantıksal DüĢünme Yeteneklerinin Bazı DeğiĢkenler Açısından
Ġncelenmesi, Ege Eğitim Dergisi (10) 2: 23-38
Leeb, R. T., Rejskind, F. G. (2004) Here’s Looking at You, Kid! A Longitudinal Studyof Perceived Gender
Differences in Mutual Gaze Behavior in Young Infants, Sex Roles, Vol. 50, Nos. 1/2, January
Linn, M.C., & Petersen, A.C. (1985). Emergence and characterization of sex differences in spatial ability: A
meta-analysis. Child Development, 56, 1479-1498.
36
Miller, A. J., Worthington, E. ve McDaniel, M. A. (2008). Gender and forgiveness: A meta-analytic review and
research agenda. Journal of Social and Clinical Psychology, 27(8), 843-876.
Nelson, A. (2005). Children’s Toy Collections in Sweden-A less Gender-Typed Country? Sex Roles, 52(1/2),93102
Özdemir, ġ., Yaman, F. (2007) Hedonik AlıĢveriĢin Cinsiyete Göre FarklılaĢması Üzerine Bir AraĢtırma,
EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi, ĠĠBF Dergisi, 2(2), 81-91
Özkal, N., Çetingöz, D. (2006) Akademik BaĢarı, Cinsiyet, Tutum ve Öğrenme Stratejilerinin Kullanımı, Kuram
ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Bahar, Sayı: 46, ss: 259-275
Özkan, ġ. (1998), Türkiye’de YetiĢkin Suçluluğu Üzerine Cinsiyetler Arası Bir KarĢılaĢtırma, Doktora Tezi, Ege
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Pasterski, V. L., Geffner, M., Brain, C., Hindmarsh, P., Brook, C., & Hines, M. (2005). Prenatal Hormones
Versus Postnatal Socialization By Parents As Determinants Of Male-Typical Toy Play Ġn Girls With
Congenital Adrenal Hyperplasia. Child Development, 76, 264-278.
Pines AM, Friedman A (1998) Gender differences in romantic jealousy. Journal of Social Psychology, 138:5471.
Roopnarine, J. L. (1986). Mothers’ And Fathers’ Behaviors Toward The Toy Play Of Their Ġnfant Sons And
Daughters, Sex Roles, 14(1/2),59-68.
Ruigrok, A. N.V., Salimi-Khorshidi,G., Lai,M.C., Baron-Cohen,S., Lombardo,M. V., Tait,R. J., Suckling, J.
(2014) A Meta-Analysis Of Sex Differences Ġn Human Brain Structure, Neuroscience & Biobehavioral
Reviews, 39:34-50
Selçuk, Z. (1989), Üniversite öğrencilerinin Kendini Açma davranıĢı (YayınlanmamıĢ doktora tezi), Hacettepe
Üniversitesi, Ankara
ġahin, N., H.(2014), http://www.baskent.edu.tr/~nesrins/courses/PSK102/PSK_102Gender.pdf.pdf
TaĢkınöz, C.(2011), 9-11 YaĢ Ġlköğretim Öğrencilerinin Fiziksel Aktivite Düzeyinin YaĢa ve Cinsiyete Göre
AraĢtırılması, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, sosyal bilimler Enstitüsü
Topçu, P. (2009) Cinsiyetin Bilgisayar Tutumu Üzerindeki Etkisi: Bir Meta Analiz ÇalıĢması, YayınlanmamıĢ
Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Tuğrul, C. (1999), Duygusal Zeka, Klinik Psikiyatri, 1:12-20
Tüzün, E. (2012), Kadınlar mı Yoksa Erkekler mi Zeki?, Kaynak:
http://www.sabah.com.tr/Gunaydin/Saglik/2012/08/08/kadinlar-mi-yoksa-erkekler-mi-zeki
Ünal, C. (1981), Genel Tutumların veya Değerlerin Psikolojisi, Ankara, A.Ü.D.T.C.F . Yayınları
Ünal, C., (1991), Cinsiyete Bağlı Psikolojik Farklar ve Türk Çocukları Üzerinde Bir KarĢılaĢtırma, Aile Yazıları,
Ankara, BaĢbakanlık Aile AraĢtırma Kurumu.
Ünsal, A. (2009), Ġlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Orantısal Akıl Yürütme Becerilerinin BaĢarı, Tutum ve
Cinsiyet DeğiĢkenleri Açısından Ġncelenmesi: Bolu Ġli Örneği, YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi, Abant
Ġzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi
Üster, S. (2008), Sözcük Öğrenme Ve PekiĢtirme Stratejilerinde Beyin Temelli Cinsiyet Farklılıklarının Rolü,
YayınlanmamıĢ Yüksek Lians Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Wallen, K. T. (2005), Hormonal Influences on Sexually Differantiated Behavior And in Nonhuman Primates,
Front Neuroendokrinol, 26 (1):7-26
Weinberg, M.K., Tronick, E.Z., Cohn, J.F., Olson, K.L., (1999), Gender Differences Ġn Emotional Expressivity
And Self-Regulation During Early Ġnfancy, Dev Psychol., Jan; 35(1):175-88
37
Wiederman MW, LaMar L (1998) “Not with him you don’t!”: Gender and emotional reactions to sexual
infidelity during courtship. J of Sex Res, 35(3): 288-298.
Yılmaz, M. B.(2012), Cinsiyet ve sonlanım iliĢkisini inceleyen MAGGIC çalıĢmasından bir analiz: Diyabet ve
etiyoloji iliĢkisi, Kalp Yetersizliği Elektronik Haber Bülteni Yıl: 4 Sayı: 5
38

kadın erkek farklılıkları - STK TÜRKİYE AİLE PLATFORMU

Transkript

Benzer belgeler

Sex Reassignment, Biological Reproduction and Sexual

Eğitmenlere Yönelik Bilgi Notu

Untitled - World Bank

Toplumsal Değişme ve Kadında Erkeksilik

File - Genç Sosyal Bilimciler

Irina Bokova`nın Uluslararası Kadınlar Günü Mesajı