Eric - Amquix.info

CMYK
CMYK
DOSYA
24
1 TEMMUZ / 7 TEMMUZ 2005
“CUMHUR‹YETÇ‹ PART‹
AMWAY’‹N
GAYRI RESM‹ OF‹S‹D‹R”
■ Amway’e nas›l girdiniz?
Ço¤u kimse gibi, bizi de iyi tan›d›¤›m›z ve
güvendi¤imiz dostlar›m›z bu ifle soktu. Yerel bir
milyonerle, Fred Harteis’le “Harteis International”
adl› bir da¤›t›m iflini genifllettiklerini ve kilit konumda
olacak birkaç kifli arad›klar›n› söylediler. Takdim
fasl›n›n sonuna dek insanlara bunun Amway’le
iliflkisinden söz edilmiyor, söz edildi¤inde de sadece
basit bir üretici firma olarak anlat›l›yor.
■ Hemen kabul ettiniz?
Çoklar› gibi biz de, ilkin flüpheci yaklaflt›k. Bunun
üzerine bize “Baflar› Profilleri” bafll›kl› bir kitap
gösterdiler. Bu kitapta, iddialar›na göre Amway’le
zengin olmufl, dünyan›n dört yan›ndan yüzlerce insan›n
öyküsü vard›.
■ Kimler vard› kitapta?
Her türden, her görüflten insan: Eski avukatlar, eski
doktorlar, papazlar vs… S›rf baflkalar›n›n Amway
ifllerini yürütmelerine yard›m etmek suretiyle gelirlerini
alt›-yedi kat artt›rd›klar› öne sürülüyordu. ‹fl,
insanlar›n birbirlerinin baflar›s›na yard›m etti¤i bir
“merhametli kapitalizm” olarak takdim ediliyordu.
Bizi “ifl”in içine çeken önemli faktörlerden birisi de
insan›n sadece baflkalar›n›n (yani ifle soktu¤u di¤er
insanlar›n) baflar›s›na yard›m etmesiyle baflar›ya
ermesiydi. Bu kazan/kazan felsefesi bizi de,
milyonlarca baflkalar› gibi, çok etkilemiflti.
■ Bu Amway zenginleriyle tan›flfltt›r›ld›n›z m›?
Pek çok Amway milyoneriyle bizzat karfl›laflt›k,
tan›flt›k ve saray yavrusu evlerini, egzotik arabalar›n›,
kiflisel jetlerini gördük.
■ ‹kna oldunuz…
“Sistem”, diye tavsiye ediliyordu ifle yeni girenlere,
kitaplardan, kasetlerden, videolardan, CD’lerden ve
zenginlerin nas›l zengin olunaca¤›n› anlatt›¤›
seminerlerden oluflan bir e¤itim sistemidir. “Sistem”
Mega distribütör Fred Harteis taraf›ndan “%100
baflar›l›” bir sistem olarak tarif ediliyordu. Amway’e
eleman toplamak üzere tertip edilen toplant›lardan
birinde Harteis (kasetten) “binlerce kifliyi milyoner
yapt›¤›n›” aç›klad›. Onun yaflam tarz› ve genifl
distribütör gruplar›na konuflmaya gelenlerin
kredibilitesi de bu iddiay› destekler görünüyordu. Pek
çok ünlü din adam› ve siyasetçiyle karfl›laflt›k…
■ Kimlerle mesela?
Amerikan halk› yak›ndan tan›r hepsini. Newt Gingrich,
Oliver North, Dave Thomas, TV’de dini programlar
yapan papaz Robert Shuller, Senatör Rick Santorum
ve baflkalar›… Eski ABD baflkanlar› Ronald Reagan,
Gerald Ford, George Bush da gelip distribütörlere
konuflmalar yapt›lar ve örgütün inan›l›rl›¤›n›
güçlendirdiler.
■ ‹flflii tarif eder misiniz biraz?
Özünde, distribütörlere söylenen flu: Etraflar›ndaki çok
say›daki milyonerin zenginli¤ini yaratmak için kendi
ürünlerinin %100ünü “kendi iflleri”nden almal› ve
CMYK
Eric Scheibeler
Amway’le ilgili ses getiren iki dosyam›za gelen tepkilerden baz›lar› kimilerinin iflin vahametini hâlâ anlamad›¤›n› gösterdi. Amway “serimize” yine çok konuflulacak bir röportajla devam ediyoruz.
Amerikan Enerji Bakanl›¤›’nda müfettiflti. Kar›s›yla birlikte AMWAY’e girdi. K›sa zamanda
yükseldiler. Ama ters giden birfleyler vard›.
AMWAY’in “kazan/kazan” felsefesi asl›nda
“kaybet/kaybettir”den ibaretti. Araflt›rd›, buldu, floke oldu, kitab›n› yazd›: AMWAY’in içyüzünü anlatt›¤› “Aldatman›n Tacirleri” kitab› tüm dünyada yüzbinlerce kifliye ulaflt›.
Eric Scheibeler Gerçek Hayat’a konuflflttu…
Amway’in kurucusu
milyarder
Rich DeVos
Bayan Scheibeler
böylece baflar› “sistemi”ne iyice gömülmelidirler. Bu
da senede binlerce dolar demek. Bu arada baflkalar›n›
da ifle sokmal› ve ayn› fleyi yapmay› ö¤retmeliler ki
nihayetinde ifllerinin hacmi büyük gelirler getirecek
hale ulaflabilsin.
Eric Scheibeler
üphelendi¤iniz
■ Siz eski bir müfettiflflssiniz. Hiç flflü
olmad› m›?
Eski bir Federal Müfettifl olarak bu konuda
kuflkular›m vard› tabii ama etraf›m›z bu küresel olarak
geliflen sanayi sayesinde zengin olduklar›n› söyleyen
CMYK
CMYK
CMYK
DOSYA
1 TEMMUZ / 7 TEMMUZ 2005
Scheibeler ailesi Amway toplant›lar›n›n müdavimlerinden olan Amerika’n›n dünya çap›ndaki örtülü operasyonlar›n›n ünlü organizatörü Oliver North’la birlikte.
Scheibeler ailesi
Cumhuriyetçi Senatör Rick Santorum ve efliyle
Ronald Reagan Amway’in “Taç” giymifl en büyük
distribütörleri Dexterve Birdie Yager’le birlikte.
Scheibeler ailesi, televizyonda dini program yapan
Amerika’n›n ünlü papaz› Amway’ci Robert Shuller’le.
CMYK
25
“BAfiKAN
BUSH’LA
B‹R AKfiAM”
Baba Bush’un onur
konu¤u oldu¤u bir
Amway toplant›s›ndan
al›nan bu kare Amway’in
Amerikan d›fl politikas›
için de anlam tafl›d›¤›n›
çok güzel belgeliyor.
ama kafam fena halde kar›fl›kt›.
insanlarla doluydu. Yüzlerce milyoner distribütör,
■ Niçin?
milyarder kurucular, Cumhuriyetçi senatörler (ki bir
Seneler boyu dinledi¤im kasetlerden sonra düflünemez
k›sm› da distribütördür asl›nda) ve konuflma yapmak
hale gelmifltim. (Distribütörlere TV seyretmemeleri ve
üzere gelen eski ABD baflkanlar›. Charles Stanley (eski
gazete okumamalar›, bunlar›n “olumsuz” olduklar›,
bir distribütör), Robert Shuller gibi dini önderler ve
bunun yerine her gün bir veya iki “ifl” kaseti
papaz D. James Kennedy gibi parlak simge isimler bu
dinlemeleri telkin edilir) Do¤ru dürüst düflünemeye
flirkete ve kurucular›na elefltiriden azade bir inan›l›rl›k
bafllayabilmem için 80-90 gün kadar kasetlerden uzak
verdiler. Biz de bu zokay› yuttuk.
■ ‹flflee girdiniz. Sonra?
durmam gerekti.
■ Sonra?
Kar› koca, küresel bir distribütörlük a¤› kurmak için
çok çal›flt›k. H›zl› bir biçimde Zümrüt seviyesine kadar
Yeniden aç›k seçik düflünebilmeye bafllad›¤›mda, kendi
yükseldik, ki buna örgütteki %1’in de pek az› varabilir.
distribütör grubumuza aç›ld›m. Örgütümüzdeki 1.000
Amway’in ulusal yay›n yapan dergisinde haber olduk.
kiflinin %99’u para kaybetmiflti. Baz›lar›n›n kayb›
Doktorlar›, ö¤retmenleri, avukatlar›,
onbinlerce dolar› buluyordu, kimisi
iflçileri, mali özgürlü¤ü için çal›flmaya
“sistem” içinde iflas etmiflti. Sistemde
hevesli herkesi ifle katt›k. Bu insanlar en
%100 baflar› oldu¤u söyleniyordu ama
yak›n dostlar›m›zd› ve giderek bir aile
gerçek bunun tam tersiydi: %100 zarar
gibi olduk. Sahneye ç›k›p binlerce
vard›. Milyoner bafl distribütörlerin
insana hitap ettik ve bize yap›lan
gelirinin nerdeyse tamam›n› da Amway
sunumlar› onlara yineledik… Fakat bir
ürünlerinden de¤il, kitaplar, kasetler,
sorun vard›… büyük bir sorun…
seminerler iflinin içine katt›klar›
■ Nas›l?
insanlardan ve onlar›n ay ay, y›l y›l
buraya yat›rd›klar›ndan geliyordu.
Bize bu seviyeye ç›k›nca kazanaca¤›m›z
■ Siz de büyük zarara u¤ram›flfltt›n›z,
söylenen miktar›n ancak küçük bir
öyle mi?
bölümünü kazanabiliyorduk. Fakat
borçlar artt›kça art›yordu. Bu arada
Mali olarak y›k›ld›k. Daha da kötüsü,
internet ça¤› geldi ve her türlü bilgi
baflka iyi insanlar›n da milyonlarca
“Aldatman›n Tacirleri”
daha özgür biçimde akmaya bafllad›.
dolar›n›n bu kumpasa çekilmesinde
www.merchantsofdeception.com
‹nternette dava haberleri görünmeye
kullan›lm›flt›k. Sahtekarl›¤› Amway’in
adresinden paras›z okunabilir.
bafllad›. Bu haberlere göre kitaplardan,
üst kademelerine, sonra da baflkan›
kasetlerden ve seminerlerden muazzam kârlar elde
Dick DeVos’a rapor ettim.
■ Evet?
ediliyordu. Bize söylenen bu “araç”lar›n maliyetine,
hattâ zarar›na sat›ld›¤›yd›. Halbuki davalar, bafl
Verdikleri karfl›l›k, beni iyice susturmak için tek gelir
distribütörlerin baz›lar›n›n bütün servetlerinin
kayna¤›m› da kesmek oldu. Bafl›m›za gelenleri kimseye
Amway’den de¤il, bu ikincil, gizli kitap, kaset, ve
anlatmamam›z kofluluyla, iflimizi devretmemiz için
seminer ifl “sistemi”nden geldi¤ini ortaya ç›kar›yordu.
cazip bir teklif ald›k ama kabul etmedik. Bu da bize
Bafl› distribütörlerin gelirinin %90-98’inin buradan
evimize ve kredilerimizin tükenmesine (iflas›m›za)
geldi¤i bir gerçek. Bu gizli gelir olmasa, en baflar›l›
maloldu.
■ Pes etmediniz ama?
distribütörler bile Amway’de para kaybeder. ‹nsanlar
küresel çapta bir tüketim doland›r›c›l›¤›na kurban
Kurcalamaya devam ettim ve beni floke eden bir
gidiyordu. Eski bir federal müfettifl olarak, e¤er bütün
Amway belgesi ele geçirdim. Amway’in kurucusu
bunlara belgelemezsem, bu dev flirketin beni bir böcek
milyarder Rich DeVos’un bu sahtekarl›¤› en ince
gibi ezece¤ini biliyordum. Tam anlam›yla binlerce
ayr›nt›s›na kadar daha 1982’de bildi¤ini ama
saatlik kaset, video vard› ve klasörlerce de belge
distribütörlerini korumak için hiç birfley yapmad›¤›n›
buldum. ‹nternette dava üstüne davayla
keflfettim. Asl›nda, o da Amway idaresi de en aç›k
karfl›lafl›yordum, hepsi de ayn› sahtekarl›ktan
doland›r›c›l›klar› bile kamu önünde övdü, hatta mali
müfltekiydi. Müfettifl içgüdülerim sinyal veriyordu
olarak teflvik etti. Asla gün ›fl›¤›na ç›kar›lmayan bir
CMYK
26
Amway’ci
Yager ailesi
Baba Bush’un
1. Körfez
Harekat›’n›n
Çöl Ay›s›
lakapl›
generali
Norman
Schwarzkopf’la
birlikte
Eski ABD
baflkanlar›ndan
Gerald Ford bir
Amway
toplant›s›nda.
Ford Amway’i
Amerika’n›n
giriflimci
ruhunun
simgesi olarak
överdi.
Scheibeler
ailesi, onlar›
Amway
tezgah›na
çeken Fred
Harteis ve
efliyle birlikte
mutlu
günlerinde.
Scheibeler
ailesi,
Amway’in
güçlü
isimlerinden
biri olan ve
dünya
çap›ndaki fastfood zinciri
Wendy’s’in
sahibi Dave
Thomas’la
birlikte
DOSYA
1 TEMMUZ / 7 TEMMUZ 2005
di¤er belge daha ortaya ç›kt›. Örgütlü suç ve RICO yasas› (Racketeer
Influenced and Corrupt Organizations Act :Tehdit ve Gözda¤› ile Haks›z
Kazanç Sa¤layan ve Yolsuzluk Yapan fiirketler Yasas›) üzerine uzman olan,
asl›nda bu yasalar› yazan kifli olan Profesör Robert Blakey’in bir raporuydu
bu. Blakey Amway’i de¤erlendiriyor ve do¤rudan Mafya’yla mukayese
ediyordu.
■ Amway bir piramit sistemi mi?
Evet. ‹ki çeflit piramit sistemi vard›r. Biri, “ç›plak” pramit veya Ponzi tipi
olarak bilinir ki bunda ifle yeni kat›lanlar›n yat›r›mlar› do¤ruca üst
kademelere akar. Bu ise ürün tabanl› bir piramit sistemi ve püf noktas›
yüksek ürün fiyatlar›nda. Ürünlerin büyük bölümü distribütörlerce tüketiliyor
ve asla son kullan›c›ya ulaflm›yor. ‹nsanlar›n para kaybetmesinin
nedenlerinden biri bu. Bu sistemde ürünler, paran›n milyarder kuruculara ve
bafl distribütörlere ak›fl›n› kamufle ediyor yaln›zca. Kat›l›mc›lar›n %100
kaybetti¤i hiçbir kanuni ifl yoktur. Bu çok aç›k bir sahtekarl›k. Amway’in bu
durumu 20 senedir biliniyor, bu nedenledir ki daha 1980lerde Wisconsin
Eyalet’inde hakk›nda soruflturma aç›lm›flt›r.
■ Amway bir kült mü?
Amway de, yeni hali Quixtar da (Bütün bunlar›n kamuya malolmas›
Amway’in ifllerini olumsuz etkiledi ve Amway’’n Kuzey Amerika kolu
kapand›, flimdi yeni bir kimlikle, Quixtar ad› alt›nda çal›flmaya bafllad›. Hâlâ
ayn› ifli yap›yor ama art›k internet üzerinden. ‹nsanlar flimdi “yeni” bir ifle,
internet tabanl› bir ifle çekiliyorlar) kült de¤il, birer ifller. Ama adam
toplayan ve e¤iten örgütleri kült uzmanlar›n›n tespit etti¤i yöntemlerin
baz›lar›n›n t›pk›s›n› kullan›yorlar (www.freedomofmind.com adresinde
“Groups of concern” k›sm›na bakabilirsiniz ya da do¤rudan fluraya
http://www.freedomofmind.com/resourcecenter/groups/a/amway/) Beyin
y›kama incelikli ama çok güçlü.
■ Ne yap›yorlar?
Belli bir süre zarf›nda insanlar ifllerinden “kurtulmalar›” gerekti¤ine ve
bunun tek yolunun da Amway’e ve Quixtar’a daha çok yat›r›m yapmak
oldu¤una inanmaya bafll›yorlar. Erkeklere, üstlerindeki Bafl Elmas
distribütöre bütünüyle itaat etmeleri, baflar›l› olanlardan ö¤renecek kadar
“alçak gönüllü” olmalar› gerekti¤i, kad›nlara ise kocalar›n› asla
sorgulamamalar› belletiliyor. Bu da üst yönetime tam bir kontrol olana¤›
veriyor. Distribütörler, her konuda, hangi model araba al›naca¤›ndan çocuk
yap›p yapmamaya kadar her konuda üstlerine “dan›fl›yorlar”.
■ Amway’in amerikan siyasetiyle iç içe oldu¤u do¤ru mu?
20 senedir Cumhuriyetçi partiyi gayri resmi ofis olarak kullan›yorlar. Ben de
bir muhafazakar›m ve bu doland›r›c›l›¤› keflfetmeyi ve iffla etmeyi isteyecek
son kifliyim belki de. Fakat Amway olay›n› Enron, Adelphia, Worldcomm,
Tyco ve benzeri yolsuzluk olaylar›ndan ay›ran tek fley flu: Amway
Cumhuriyetçi liderleri düzenli bir biçimde toplant›lar›na davet ediyor ve
reklam›n› yapmalar› için onlara büyük paralar ödüyor (her sene yapt›klar›
ba¤›fllara ek olarak). Amway Cumhuriyetçileri destekler. G.W.Bush da
Teksas valisiyken distribütörlere bir sesli mesaj yollam›flt›. Seçildikten sonra
da üst düzey Amway yetkililerine Beyaz Saray’a özel turlar ve orada
motivasyon toplant›lar› tertip edildi. Amway 1959’da, o günden beri
milyarder olan Rich DeVos ve Jay Van Andel (yak›nlarda öldü) taraf›ndan
kuruldu. Bu iki isim ayn› zamanda ABD’de Cumhuriyetçi Parti’nin en büyük
ba¤›flç›lar›ndan ikisidir. Sadece geçen sene verdikleri para 4 milyon dolard›.
■ Bütün bu tecrübelerinizi bir kitapta toplad›n›z… ‹ntikam için mi
yazd›n›z?
Do¤ru, Son derece iyi belgelendirilmifl bir kitap yazd›m bu konuda: Aldatma
Tacirleri. Kitab›m http://www.merchantsofdeception.com/purpose.html
adresinden paras›z olarak indirilebilir. Kitab› indirenlerin say›s› bugün 100
bini aflm›fl durumda. Bunda öfke veya intikam hissi etkili de¤il. Kullan›ld›m.
Dostlar›m›n milyonlarca dolar›n›n bafl distribütörlere transferine alet
edildim. Bu art›k durmal›. Amerikan Hür Teflebbüsü ad›na tüm dünyada çok
say›da insan zarar gördü. Bu bir Amerikan doland›r›c›l›¤› ve ülkem için bir
utanç. Bir Amerikal› olarak, bafl›na gelenlerden ötürü Türk halk›ndan da
özür dilemeliyim.
■ Nas›l tepkiler al›yorsunuz? Okuyanlar sizinle temasa geçiyor mu?
Dünyan›n her yan›ndan kurbanlar veya kurbanlar›n aileleri benimle temasa
geçiyor: Çin’den, ‹talya’dan, Fransa’dan, Rusya’dan, ‹ngiltere’den,
Hollanda’dan, Güney Afrika’dan, Malezya’dan, Hindistan’dan,
Avustralya’dan, Yeni Zelanda’dan, Karayipler’den… binlerce kifli…
Baz›lar›n›n kayb› yüzbinlerce dolar› bulmufl. Bugüne dek 4 de intihar
vakas›ndan haberdar›m. ‹kisi ABD’de, ikisi Avustralya’da. Kurban aileleri,
güçlü bir kült gibi gördükleri bu örgütten sevdiklerini kurtarmalar›na yard›m
etmem için beni ar›yorlar. Baz›lar›, Amway’e giren çocuklar›yla y›llard›r
temas› kaybetmifl.
■ Tehdit ald›n›z m›?
Hangi tür silahla öldürülece¤im bile söylendi. Kar›m ve o¤lum da telefonda
ölüm tehditleri ald›lar. Bana karfl› dava da açt›lar ama bir yere varacak bir
dava de¤il. Bu insanlar zenginler ama, tecrübemle biliyorum ki, korkaklar ve
ben de onlardan korkmuyorum.
■ TAYFUN SALCI