Natural Illumination Methods as Part of Efficient Use of Energy

Editör
Yrd. Doç. Dr. Muharrem ÖZTEL
Arş. Gör. Hüseyin BURGAZOĞLU
Uluslararası II. Trakya Bölgesi
Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
Bildiri Kitabı I
Kırklareli Üniversitesi Yayınları:
2
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları:
1
Yayın Koordinatörü
Yrd. Doç. Dr. Baki Çakır
Editör
Yrd. Doç. Dr. Muharrem Öztel
Arş. Gör. Hüseyin Burgazoğlu
Kapak Tasarımı
Yrd. Doç . Dr. Mehmet Han Ergüven
Abdurrahim Yüce
İç Düzen
Abdurrahim Yüce
Baskı Sayısı
1. Basım
Baskı Adedi
2000
ISBN
---------------------Baskı Tarihi
Nisan 2011
Baskı Yeri
Erkam Matbaası
Organize Sanayi Bölgesi
Turgut Özal Cad.No: 117/2 A-D
İkitelli / İstanbul
Yayıncı adresi:
Kırklareli Üniversitesi Rektörlüğü
Kültür Merkezi A Blok / KIRKLARELİ
Tel: 0 288 212 96 70 (10 Hat)
Fax: 0 288 212 96 79
Web: www.kirklareli.edu.tr
© KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ
Bu kitabın bütün yayın hakları Kırklareli
Üniversitesi´ne aittir.
İÇİNDEKİLER
Takdim ............................................................................................................................. VII
Önsöz ................................................................................................................................
IX
Açılış Programı / Openning Program .................................................................
1
GİRİŞİMCİLİK ÖRNEKLERİ
EXAMPLES OF ENTREPRENEURSHIP
The Relationship between Government Investments and Firm
Agglomerations at TR21 Sub-Region: Panel Causality Analysis
Research Assistant Ibrahim AL, Associate Professor Mustafa Kemal DEGER,
Research Assistant Murat Can GENC ...............................................................................
Role of Entrepreneurship of Private Sector: An Overview to Sugar
Industry
Samet KAVOĞLU ...............................................................................................................
Geleneksel Gıdalarda Pazarlama ve Girişimcilik: “Tekirdağ Peynir
Helvası Örneği”
Marketing and Entrepreneurship in Traditional Foods: ‘‘Tekirdag
Cheese Halva as an Example’’
Öğr. Gör. Tuna ŞENER , Öğr. Gör. Cem KOLUKIRIK, H. Selçuk ETİ ................................
29
39
47
GİRİŞİMCİLİK - KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ
ENTREPRENEURSHIP - WOMEN ENTREPRENEURSHIP
Sosyal Girişimcilik
Social Entrepreneurship
Yrd. Doç. Dr. Tülay GÜZEL ................................................................................................
Kadın Girişimciliği ve Kooperatifler
Women Entrepreneurship and Cooperatives
Yrd. Doç. Dr. Gülen ÖZDEMİR, Arş. Gör. Dr. Emine YILMAZ .........................................
59
71
XI
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
Kadın Girişimcilerin Ekonomik Sürece Katılımları ve Örgütlenme
Yaklaşımları
Women Enterprises’ Participation to Economic Process and Organization
Approaches
Dr. Emine YILMAZ, Yrd. Doç. Dr. Gülen ÖZDEMİR, Yrd. Doç. Dr. Yasemin ORAMAN,
Dr. Sema KONYALI ............................................................................................................
81
ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI
ALTERNATIVE ENERGY SOURCES
Enerji Verimliliği Kapsamında Yapılarda Doğal Aydınlatma
Yöntemleri: Kırklareli Örneği
Natural Illumination Methods as Part of Efficient Use of Energy:
Kirklareli as an Example
Öğr. Gör. Sertaç GÖRGÜLÜ, Yrd. Doç. Dr. Süreyya KOCABEY,
Yrd. Doç. Dr. İzzet YÜKSEK, Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN ........................................
97
Trakya Bölgesinin Biyogaz Potansiyeli ve Mevcut Potansiyelin Bölge
Ekonomisine Katkısı Üzerine Bir İnceleme
A Review for the Biogas and Contribution of Present Potential to the
Economy of the Region
Arş. Gör. Cem DOĞRU ....................................................................................................... 113
Organik Atıklardan Biyogaz Üretimi
Production of Biogas from Organic Waste
Prof. Dr. Aydın GÜREL, Arş. Gör. Zeynep ŞENEL ............................................................. 123
GİRİŞİMCİLİK - EĞİTİM İLİŞKİSİ
ENTREPRENEURSHIP - EDUCATION
Innovative Entrepreneurship in Selected Countries: The Case of
Turkey, Bulgaria and Romania
Öğr. Gör. Dr. A.Orçun SAKARYA ...................................................................................... 137
Farklı Eğitim Düzeyindeki Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik
Konusunda Görüş Farklılığının Araştırılması
Research on Diversity of Views of University Students in Different
Levels of Education about Entrepreneurship
Prof. Dr. Cengiz YILMAZ, Yrd. Doç. Dr. Tuncer ÖZDİL, Arş. Gör. Didem TEZSÜRÜCÜ,
Öğr. Gör. Yasin KARADENİZ ................................................................................................. 157
Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Girişimcilik Eğilimleri: Yalova Ve
Kadir Has Üniversitelerinde Yapılan Karşılaştırmalı Bir Araştırma
Inclination to Entrepreneurship of Vocational High School Students:
A Comparative Research by Yalova and Kadir Has Universities
Yrd. Doç. Dr. Orhan KOÇAK, Yrd. Doç. Dr. Ersin KAVİ ................................................... 175
KIRSAL KALKINMA
RURAL DEVELOPMENT
KÖYDES Project as a Instrument of Rural Development and Its Effect
on the Infrastructure of Villages of Kırklareli
Dr. Gökhan ZENGİN .......................................................................................................... 193
XII
İçindekiler
Şikago Kenti Örneğinde Ekonomik Coğrafyanın Yeniden Keşfi ve
Trakya Bölgesi İçin Çıkartılabilecek Dersler
Reassessment of Chicago Economic Geography and Lessons for Thrace
Mehmet Lütfi ARSLAN ...................................................................................................... 211
Trakya Bölgesindeki Tarımsal Üreticilerin Ek Gelir Olanakları: Tarım Turizmi
Additional Income Opportunities for the Agricultural Producers in
Thrace: Agricultural Tourism
Dr. Harun HURMA, Doç. Dr. Ahmet KUBAŞ, Öğr. Gör. Çağdaş İNAN............................ 219
TURİZM - MARKALAŞMA
TOURISM - BRANDING
Destinasyon Markalaşması: Vize’nin Turizm Destinasyonu Olarak
Pazarlanması ve Markalaşması
Destination Branding: Marketing and Branding of Vize as a Touristic
Destination
Yrd. Doç. Dr. Kamil MALKOÇLU, Yrd. Doç. Dr. Nihat Kamil ANIL, Öğr. Gör. Ebru BİLGEN 231
City-Branding and It’s Effect on the Local Development: Can Kırklareli
Become A City Brand?
Arş. Gör. İskender GÜMÜŞ, Arş. Gör. Gökhan ÖVENÇ .................................................. 247
Şehir Markası Yaratma Süreci ve Marka Şehir Çerçevesinde Kırklareli
İlinin Değerlendirilmesi
Contributions of City-branding to Socio-economic Development
Yrd. Doç. Dr. Gülnur ETİ İÇLİ, Arş. Gör. Beste Burcu VURAL ................................................... 259
TURİZM VE BÖLGESEL KALKINMA
TOURISM AND REGIONAL DEVELOPMENT
Bölgesel Kalkınmada Turizmin Etkisi: Bozcaada-Gökçeada Arz Kesimi
Üzerine Araştırma
The Role of Tourism in Regional Development: A Research on Tourism
Supply of Bozcaada and Gökçeada
Öğr. Gör. Murat AKSU, Öğr. Gör. Bahadır SEZER, Öğr. Gör. Ali ÇAKIR .......................... 281
Çiftlik Turizminin Sosyoekonomik Kalkınmaya Etkileri: Trakya
Bölgesi İçin Oluşturulabilecek Stratejiler
Effects of Farm-based Tourism on Socio-Economic Development:
Possible Strategies for Thrace Region
Yrd. Doç. Dr. Kaplan UĞURLU .......................................................................................... 295
Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Turizm Sektörünün
Rolü ve Önemi
The Role and Importance of Tourism Industry about Removing
Regional Development Differences
Yrd. Doç. Dr. Nur ERSUN, Yrd. Doç. Dr. Kahraman ARSLAN .......................................... 317
XIII
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE KALKINMA
RENEWABLE ENERGY AND DEVELOPMENT
Kırklareli İlinde Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kullanımının Bölgesel
Kalkınmaya Olan Etkilerinin İncelenmesi
A Research on Effects of Using Renewable Energy Resources on Regional
Development in Kirklareli
Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN, Öğr. Gör. Tarkan PERAN ............................................. 335
Kırsal Turizmde Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanılması:
Poyralı Köyü’nde Uygulanabilirliği
Use of Renewable Energy Sources in Rural Tourism: Practicability in
Village of Poyrali
Öğr. Gör. Ali ÇAKIR, Öğr. Gör. Gülay ÇAKIR, Sibel DURSUN,
Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN ........................................................................................ 347
1990-2010 Dönemi Organik Tarım Uygulamaları, Trakya Bölgesi’nin
Görünümü ve Gelecek Perspektifi
Organic Agricultural Applications Between 1990-2010, The Current
Outlook of Thrace and its Future Perspective
Yrd. Doç. Dr. Mustafa CANBAZ, Arş. Gör. Can Ahmet GENERAL, Arş. Gör. Ülfet İŞÇİ .. 357
Tarımsal Atıkların Değerlendirilmesinin, Yenilenebilir Enerji
Kaynakları Ve Sürdürülebilir Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi,
Tekirdağ İli Uygulaması
Evaluation of Using Agricultural Waste as Renewable Energy Resources
and Sustainable Development: An Application in Tekirdag
Prof. Dr. Necdet ÖZÇAKAR, Hasan BAKIN ...................................................................... 375
BÖLGESEL VERİMLİLİK
REGIONAL PRODUCTIVENESS
Kriz Ortamında Kırklareli İlinde Bulunan Firmaların Verimlilik Analizi
Efficiency Analysis of Firms in Kirklareli in Economic Crisis
Öğr. Gör. Fatma BUTUŞ, Öğr. Gör. Ayşe ANIL, Öğr. Gör. Tülay TOP ............................... 405
ISO 9001 Kalite Yönetim Sisteminin KOBİ’lerin Performanslarına
Etkisi: Kırklareli İlinde Bir Uygulama
Effects of ISO9001 Quality Management Systems on SMEs: An
Application in Thrace
Arş. Gör. Öznur AYDINER, Öğr. Gör. Yasin ÇAKIREL, Öğr. Gör. Ali GÖRENER ............. 413
Otel İşletmelerindeki İşgörenlerin İş Tatmini: Kocaeli ve Yalova Örneği
Work Satisfaction of Employees in Hotels: Kocaeli and Yalova as examples
Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN, Arş. Gör. Duygu TALİH, Öğr. Gör. Şeniz ÖZHAN ........ 433
EMEK - İSTİHDAM İLİŞKİSİ
LABOR - EMPLOYMENT RELATIONSHIP
Sosyal İçerme Açısından Eski Hükümlülerin Girişimciliğe Yönlendirilmesi
ve Denetimli Serbestlik Faaliyetleri
Orientation of Old Prisoners to Entrepreneurship in the Perspective
of Social Inclusion and Applications of Supervised Liberty
Yrd. Doç. Dr. Ersin KAVİ, Öğr. Serdar Altun ........................................................................... 449
XIV
İçindekiler
Labor Market in Health Sector in Republic of Bulgaria,
Ass. Prof. N. Atanasov, PhD, Ass. R. Stoianova ................................................................. 463
Edirne Sanayi Sitesinde Çalışan İş Görenlerin Mobbinge Uğrama
Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Yapılan Bir Araştırma
A Research Conducted to Determine Level of Mobbing on Employees in
Edirne Industrial Estate
Doç. Dr. Agah Sinan ÜNSAR .............................................................................................. 473
FİNANSAL GELİŞMELER VE TİCARET
FINANCIAL DEVELOPMENT AND TRADING
Trakya Bölgesinin Kalkınmasında Bölgesel Planlama Yaklaşımı İhtiyacı ve
Planlama Modeli Önerisi
The Need for a Regional Planning Perspective on Development of Thrace
and Planning Model Suggestion
Yrd. Doç. Dr. Nur ERSUN, Yrd. Doç. Dr. Kahraman ARSLAN ............................................... 487
Türkiye’de Kalkınma Ajansları: Trakya Kalkınma Ajansı Örneği
Turkish Development Agencies: Thracian Development Agency as an
Example; Thracian Development Agency
Yrd. Doç. Dr. Nihat Kamil ANIL, Yrd. Doç. Dr. Kamil MALKOÇLU,
Öğr. Gör. Ömer Sinan PEHLİVAN ....................................................................................... 507
BÖLGESEL KALKINMANIN TARİHSEL BOYUTU
HISTORICAL PERSPECTIVE OF REGIONAL DEVELOPMENT
Osmanlı Döneminde Balkan Kökenli İşgücünün ve İşletmecilerin
Ereğli Madenlerinin Gelişmesine Katkıları
The Contributions of Balkan Labor Force and Businessmen to the
Development of Eregli Mineral Resources in Ottoman Empire
Yrd. Doç. Dr. Hamdi GENÇ ............................................................................................... 525
Customs Registers In The Second Half Of The Nineteenth Century On
Ottoman Danubian Ports: Rules Of The Game In Ottoman Trade
Arş. Gör. Gökçen COŞKUN ALBAYRAK .......................................................................... 535
TARIMSAL VERİMLİLİK
AGRICULTURAL EFFICIENCY
Effects of Dietary VITASIL® on the Growth Performance of Carp
(Cyprinus caprio) Cultivated in a Recirculation System
Assist. Prof. Alexander ATANASOV, Assist. Prof. Zhivko ZHELEV,
Assoc. Prof. Veselin IVANOV, Galin NIKOLOV ................................................................ 551
Protein Levels in the Feed of Carp (Cyprinus caprio) on Cultivated in
Recirculation System
Prof. Yordan STAYKOV, Assist. Prof. Zhivko ZHELEV, Assoc. Prof. Veselin VIDEV,
Assist. Prof. Alexander ATANASOV ............................................................................... 555
Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modelinin Bölgesel Kalkınma
Açısından Değerlendirilmesi
Regional Development-based Evaluation of Production and Support
Model for Agricultural Production Areas
Yrd. Doç. Dr. Gökhan UNAKITAN, Dr. Harun HURMA, Dr. Celal DEMİRKOL .............. 559
XV
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
KIRSAL KALKINMA VE REKABET
RURAL DEVELOPMENT AND COMPETITION
Contribution of Thrace Region to Competitive Sectors of Turkey
Assist. Prof. Adem BALTACI, Res. Assist. Huseyin BURGAZOGLU,
Res. Assist. Selver KILIC ................................................................................................... 573
Kendi İşini Kurma ve Girişimcilik Ruhu Ticaret Meslek Liselerinde
Girişimcilik Ruhu Üzerine Bir Alan Araştırması
Setting One’s Own Business and Spirit of Entrepreneurship
Yrd. Doç. Dr. Selami ÖZCAN, Yrd. Doç. Dr. H. Yunus TAŞ ............................................. 585
Kırsal Kalkınma Açısından İletişim ve Girişimcilik İlişkisi
Communication-Entrepreneurship Relationship in terms of Rural
Development
Arş. Gör. Zeynep ŞENEL, Prof. Dr. Aydın GÜREL ............................................................. 599
BÖLGESEL KALKINMA VE FİNANS
REGIONAL DEVELOPMENT AND FINANCE
Türkiye’de Finans Piyasasının Gelişim Seyrinde Katılım Bankacılığının Yeri
The Role of Participation Banking in the Development of Turkish
Financial Market
Yrd. Doç. Dr. Ferhat SAYIM, Arş. Gör. Özlem ÖZMEN ..................................................... 611
2008 Küresel Finansal Krizinin Türkiye ve Trakya Bölgesi Üzerine
Etkileri: Mukayeseli Bir Analiz
The Impacts Of Global Financial Crisis On Turkey and Thrace: A
Comparative Analysis
Yrd. Doç. Dr. Ayfer GEDİKLİ .............................................................................................. 635
Trakya Bölgesi’nde Tarım Sektörünün Finansmanında Kullanılan Banka
Kredilerinin Gelişimi: 2000–2010 Dönemi Karşılaştırmalı Bir Analiz
Development Process of the Bank Loans for the Agricultural Sector in
Thrace: A Comparative Analysis Covering 2000-2010
Yrd. Doç. Dr. Mustafa CANBAZ, Arş. Gör. Mevlüt CAMGÖZ ......................................... 665
BİLGİ - İLETİŞİM VE DIŞ TİCARETİN GELİŞİMİ
INFORMATION - COMMUNICATION AND
DEVELOPMENT OF FOREIGN TRADE
Şehirlerin Markalaşması ve Şehir Markası Oluşturmada Sembol
Yapılar: Çanakkale Örneği
City-branding and The Role of Symbolic Structures in City-branding
Process: Canakkale as an Example; (The Dardanelles)
Doç. Dr. Mehmet MARANGOZ, Prof. Dr. Günal ÖNCE, Arş. Gör. Hale ÇELİKKAN ....... 681
In the Thrace Region Use of Information and Communications Equation,
in the “Integrated Management Information Systems” for the
Information Production Process Development and Entrepreneurship
Dr. Filiz GÜLTEKİN KÖSE ................................................................................................. 701
XVI
İçindekiler
EĞİTİM, BÜTÇE VE PLANLAMA
EDUCATION, BUDGET AND PLANNING
E-commerce Security
Instructor Serdar CANBAZ ............................................................................................... 715
Implementation of ICT in education – case study in Trakia University
Associate Prof. Lina YORDANOVA, Chief Assist. Prof. Gabriela KIRYAKOVA,
Senior Assist. Prof. Nadezhda ANGELOVA ...................................................................... 735
Merkezi Yönetim Bütçesi İle İlişkileri Açısından Trakya Bölgesinin
İncelenmesi
An Analysis On Thrace Based On Its Relations With Central
Administration Budget
Prof. Dr. Naci B. MUTER, Yrd. Doç. Dr. Selçuk İPEK ................................................................ 757
Bölgesel Kalkınma ve Girişimci Üniversite İlişkisi: Anadolu
Üniversitesi Örneği
Relationship between Regional Development and Entrepreneur
University: Anatolia University as an Example
Öğr. Gör. Sevgi SEZER ......................................................................................................... 771
KIRSAL KALKINMA VE TARIM
RURAL DEVELOPMENT AND AGRICULTURE
Cumhuriyetin İlk Yıllarında (1923–1930) Kırklareli’nde TarımHayvancılık, Ticaret ve Sanayinin Gelişimi
Development of Agriculture, Stockbreeding, Trade and Industry in
Kirklareli in the first years of Republic (1923-1930)
Yrd. Doç. Dr. V. Türkan DOĞRUÖZ ............................................................................................. 795
Üretici Örgütlerinin Kırsal Kalkınma Yönünden Değerlendirilmesi:
Kayalıköy ve Kırklareli Barajları Sulama Kooperatifleri Örneği
Development-based Evaluation of Agricultural Production Organizations:
Example; Irrigation Associations for Kayalıköy and Kirklareli Dams
Dr. Erol ÖZKAN, Dr. Harun HURMA, Uzm. Başak AYDIN, Yrd. Doç. Dr. Erkan AKTAŞ,
Yrd. Doç. Dr. Gülen ÖZDEMİR, Doç. Dr. Ömer AZABAĞAOĞLU .................................... 811
Biyolojik Çeşitliliğin Korunmasının Önemi ve Hayvancılık Sektöründe
Sunduğu Ekonomik Fırsatlar
Importance of Protecting Biological Diversity and Its Economic
Opportunities for the Stockbreeding Sector
Hasan BAKIN, Yrd. Doç. Dr. Eser Kemal GÜRCAN ........................................................... 825
DOĞA VE SOSYOEKONOMİK DEĞERLER
NATURE AND SOCIOECONOMIC VALUES
Korunan Alanların Sosyo-Ekonomik Değeri Ve Yöre Halkının Yararlanma
Olanakları: İğneada Longoz Ormanları Milli Parkı Örneği
Socio-economic Value of Protected Areas and Opportunities for Local
Population to Benefit From These Areas: Example; Longoz Forest in
Igneada
Dr. Harun HURMA, Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZYAVUZ, Dr. Murat CANKURT ................... 847
XVII
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
Sürdürülebilir Kalkınmada Biyosfer Rezervlerinin Önemi: İğneada
Longoz Ormanları Örneği
Importance of Biosphere Reservoirs on Sustainable Development:
Example of Igneada Longoz Forest
Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZYAVUZ .............................................................................................. 859
Yıldız Dağları Kırsal Mimari Mirasının Turizm Amaçlı Kullanımı
Use of Yıldız Mountain Rural Architecture as a Touristic Area
Yrd. Doç. Dr. İzzet YÜKSEK ............................................................................................... 875
TARİHSEL SÜREÇTE SOSYOEKONOMİK YAPI
HISTORICAL PROCESS OF SOCIOECONOMIC STRUCTURE
20.yy Başlarında Rumeli Vilayetleri’nin Mali Gücü (1325–1329/1909–1912)
Financial Capabilities of Rumelian Provinces in Early 20th century
(1325 - 1329 / 1909 – 1912)
Yrd. Doç. Dr. Muharrem ÖZTEL ........................................................................................ 885
Kapanış Oturumu / Closing Session ............................................................. 901
İndeks ................................................................................................................... 927
Sempozyumdan Görüntüler ............................................................................. 931
XVIII
ALTERNATİF ENERJİ
KAYNAKLARI
ALTERNATIVE ENERGY SOURCES
Enerji Verimliliği Kapsamında Yapılarda Doğal
Aydınlatma Yöntemleri: Kırklareli Örneği
Öğr. Gör. Sertaç GÖRGÜLÜ1
Yrd. Doç. Dr. Süreyya KOCABEY2
Yrd. Doç. Dr. İzzet YÜKSEK3
Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN4
Özet
İnsanlığın başlangıcından bu yana ışık, insanoğlunun yaşamını etkileyen
önemli bir unsurdur. İnsanlar çeşitli şartlardan dolayı kapalı hacimlerin içine
girdikçe yaşamını burada da dış ortamdaki konfor koşullarında sürdürebilmek için
çeşitli arayışlara girmişlerdir. Bu noktada öncelikle günışığına bağımlılıktan dolayı
pencere gibi yapı elemanlarına ihtiyaç duyulurken, teknolojinin gelişimiyle yapay
ışık kaynakları ortaya çıkmıştır. Günümüzde bina iç hacimlerinde insanlar için en
önemli ihtiyaç sıralamasında aydınlatma ilk sıralarda gelmektedir. Son yıllarda yeni
inşa edilen yapılarda enerji verimliliği kapsamında doğal aydınlatma yöntemleri
tercih edilmeye başlanmıştır. Doğal aydınlatma yöntemleri temelde yapılarda gün
ışığından maksimum yararlanmayı amaçlayan ve yapay aydınlatmanın kullanımını
azaltmayı amaçlayan yöntemlerdir.
Bu çalışmada, enerji üretimi ve tüketimi hakkında genel bir bilgi verildikten
sonra aydınlatmanın enerji tüketimindeki payı ve önemi belirtilmiştir. Geçmişten
günümüze uygulanmakta olan doğal aydınlatma yöntemleri hakkında bilgi verilip,
bu yöntemler Kırklareli ilinden alınmış yapılar üzerinde örneklendirilmiştir.
Anahtar kelimeler: Günışığı, Enerji tasarrufu, Aydınlatma
1. 2. 3. 4. Kırklareli Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Elektrik Eğitimi Bölümü
Kırklareli Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Elektrik Eğitimi Bölümü
Kırklareli Üniversitesi Teknoloji Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü
Kırklareli Üniversitesi Teknoloji Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü
97
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
1. Giriş
Enerji yaşamımızın her alanında vazgeçilmez bir olgu olarak karşımıza
çıkmaktadır. Enerji tüketimi artan nüfus ile doğru orantılı bir şekilde artış eğilimi
göstermektedir. Fosil tabanlı yakıtların dünya üzerinde azalma eğilimde olması
ve tüm dünyada birincil enerji kaynağı olarak kullanılması gibi sebeplerden
ötürü günümüzde enerji ihtiyacının karşılanması noktasında arz problemi olarak
ortaya çıkmaktadır. Son yıllarda ülkemizde elektrik enerjisi üretim istatistiklerine
bakıldığında, yenilenebilir ve alternatif enerji kaynaklarının kullanımında belirgin
bir artış gözle gözlenmektedir. Bu durum Tablo 1’de açıkça görülmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarında gözle görülür bir artış olmasına rağmen,
ülkemizde birincil enerji üretim kaynağı olarak fosil tabanlı yakıtların kullanıldığı
sistemler en başta gelmektedir. Bu noktada enerji arz güvenliğinin sağlanması,
%73’ler seviyesinde olan dışa bağımlılık oranımızın ve bundan kaynaklanan risklerin
azaltılması, ülkemiz açısından stratejik öneme sahiptir[1]. Dışa bağımlılığımızın
azaltılması, fosil tabanlı enerji kaynaklarının çevreye olan olumsuz etkilerinin
giderilmesi amacıyla enerjinin üretiminden kullanımına kadar olan süreçte
verimliliğin arttırılması ve israfın önlenmesi büyük bir önem taşımaktadır.
Tablo-1. Ülkemizdeki Elektrik Enerjisi Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı[2]
ÜRETİM KARAKTERİSTİĞİ
KÖMÜR
SIVI Yakıt
DOĞAL GAZ
ATIKLAR (yenilenebilir)
HİDROLİK
JEOTERMAL+RÜZGAR
TOPLAM
GWh
2006
2007
46.649,5
2008
53.430,9
57.715,6
4.340,4
6.526,8
7.518,5
80.691,2
95.024,8
98.685,3
154,0
213,7
219,9
44.244,2
35.850,8
33.269,8
220,5
511,1
176.299,8
191.558,1
1008,9
198.418,0
Gelecekte ortaya çıkması muhtemel enerji taleplerinin karşılanabilmesi bilimsel
ve teknolojik çalışmaların temel hedefidir. Birincil enerji kaynaklarının tükenir
fosil yakıtlardan oluşması, yeni ve temiz enerji kaynaklarını araştırma çalışmalarını
hızlandırmıştır. Bu noktada araştırmacıların karşısına iki çalışma alanı çıkmıştır.
Birincisi yenilenebilir ve alternatif enerji kaynaklarından faydalanmak, verimini
arttırmak ve yaygınlaştırmak, ikincisi enerji tüketen elektrikli aygıtların
verimliliğini arttırarak enerji tasarrufu yapmaktır. Bunun için daha az enerji ile aynı
işi yapan aygıtlar yapılmasının yanı sıra bu aygıtlara ihtiyaç olmadığı durumlarda
devre dışı kalan otomatik kumanda sistemleri geliştirilmiştir.
2008 yılı itibariyle ülkemizde tüketilen elektrik enerjisinin tüketildiği yerler
itibariyle dağılımı Şekil 1’de görülmektedir. Sanayi ve diğer sektörlerde kullanılan
elektrik enerjisi dışında kalan elektrik tüketiminin %50’si aydınlatma için harcandığı
kabul edilirse aydınlatmanın toplam elektrik tüketimi içindeki payını yaklaşık %23
olarak hesaplanır[3]. Ülkemizdeki elektrik şebeke kayıplarının 2008 yılı itibariyle
%17 olduğu göz önüne alındığında aydınlatma sistemlerinde yapılacak tasarruf
büyük öneme sahiptir. Bu amaçla doğal ve yapay aydınlatma sistemlerinin birlikte
planlanarak aydınlatma tasarımlarının yapılması sağlanmalıdır.
98
Alternatif Enerji Kaynakları / Alternative Energy Sources
Resmi
Daire
5%
Sanayi
46%
Ticarethane
15%
Mesken
24%
Diğer
8%
Genel
Aydınlatma
2%
Şekil-1 Türkiye’de Tüketilen Elektrik Enerjisinin Tüketim yerlerine Göre Dağılımı [4]
2. Aydınlatma Ve Enerji Tüketim İlişkisi
Günümüzde binaların iç hacimlerinde yaşayan insanların en önemli ihtiyaçları
arasında aydınlatma önemli bir unsurdur. Ofis tabanlı binaların ve alışveriş
merkezlerinin artması gün içinde de yapay aydınlatmanın kullanımını büyük
oranda arttırmıştır. Aydınlatma sistemlerinde etkin enerji kullanımını sağlamak
için iki yöntem kullanılır[5,6].
•
Yapay aydınlatma sisteminin kuruluş yükünü azaltmak
•
Yapay aydınlatma sisteminin kullanımını azaltmak
Aydınlatma sistemleri tesis edilirken öncelikle amaca uygun ve enerji etkili bir
aydınlatma tasarımı yapılarak ilk kurulum yükünün doğru seçilmesi çok önemlidir.
Eğer yanlış planlama yapılırsa doğru bir görüş açısı sağlanabilse bile gereğinden
fazla enerji tüketilmesine yol açan sonuçlar ortaya çıkabilir. Ayrıca ilk tasarım
aşamasında günışığından maksimum fayda sağlamayı amaçlayan planlamalar da
gereklidir.
Aydınlatma sistemlerinin kullanımı aşamasında yapılabilecek elektrik enerjisi
tasarrufu ise üç ayrı kategoride incelenebilir.
•
Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanılmak
•
Otomatik kontrol sistemleri kullanmak
•
Gün ışığı temelli doğal aydınlatma sistemleri kullanılmak
Son zamanlarda, yenilenebilir enerji kaynaklarından güneş ve rüzgâr enerjisi
uygulamaları aydınlatma aygıtları ile birlikte bütünleşik olarak imal edilmektedirler.
Rüzgâr türbini ve güneş paneli ile elde edilen enerji miktarı aydınlatma aygıtının
kendi ihtiyaç duyduğu enerji talebini karşılamaktadır. Bu durumda enterkonnekte
şebekeden enerji talep etmeyerek enerji tasarrufu sağlamış olmaktadır.
İç hacimdeki doğal ışığın mevcudiyetine bağlı olarak yapay aydınlatmanın
kontrol edilmesi sağlanır. Sık kullanılmayan hacimlerde kullanıcı mevcudiyetine
bağlı olarak lambalar açıp kapatılır. Ayrıca zaman anahtarları yardımıyla mesai
99
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
saatleri dışında lambaların söndürülmesine gidilebilir. Bu tarz otomatik kontrol
sistemleri günümüzde bina otomasyon sistemleri içerisinde yaygın kullanım alanı
bulmaktadır.
Binaların günışığı ile aydınlatılmasını amaçlayan sistemler, kendileri herhangi
bir enerji kaynağına ihtiyaç duymadıkları için pasif enerji tasarruf sistemleri
olarak isimlendirilirler. Bina iç hacimlerine günışığının alınmasında genellikle
pencereler veya çatı pencereleri kullanılmakta olup boyutları ve tasarımları
büyük öneme sahiptir. Bu geleneksel yöntemler ile birlikte günümüzde kullanım
alanı bulmaya başlayan ışık rafları ve ışık boruları en başta gelen günışığından
faydalanma teknikleridir. Binalarda günışığından yararlanmada çağdaş teknikler
olarak adlandırılabilecek olan bu sistemlerin kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır.
Binanın işlevi, bulunduğu coğrafi bölge, iklim koşulları, yönlendirilmesi gibi
değişkenlere bağlı olarak en uygun doğal aydınlatma sisteminin tasarlanabilmesi
için bu tekniklerin özelliklerinin göz önüne alınması ve bina tasarımı sırasında
farklı seçeneklerin karşılaştırılarak değerlendirilmesi gerekmektedir[7].
3. Doğal Aydınlatma Sistemleri
Doğal aydınlatma en basit olarak pencereler ve/veya çatı penceresi ile
yapılabilmektedir. Ancak derin binaların aydınlatılmasında bu yöntemlerden belli
bir yere kadar yararlanılabilmektedir. Daha iç kısımlarda bulunan mekânları doğal
olarak aydınlatmak için farklı ve yeni sistemler geliştirilmiştir. Bu yeni sistemler
günışığı aygıtları iki ana grupta toplanır; ışık kılavuz sistemleri ve ışık taşıma
sistemleri.
Işık kılavuz sistemleri direkt veya yayılan günışığını, ısınma ve parıltı gibi ikincil
etkileri olmaksızın bina içine gönderir. Işık kılavuz sistemlerinin çoğu odanın iç
kısımlarında günışığı ile aydınlatma düzeylerini geliştirebilir. Ancak, bu sistemler
derin binaların da iç kısımlarını aydınlatma yeteneğine sahip değildirler. Işık kılavuz
sistemlerine örnek olarak ışık rafları verilebilir. Işık kılavuz sistemleri ile doğal ışık
8-10 m uzaklığa erişebilir, bu nedenle binanın içinde pencerelerden 10m den fazla
uzaklıklarda ışık taşıma sistemleri gerekir. Işık taşıma sistemleri, günışığını toplar
ve bina içinde uzun mesafelere taşır ve genellikle ışık borularına başvurulur. Işık
taşıma sistemleri genel olarak 3 bileşene sahiptir[8].
1) Güneş ışığını boruya yönlendiren toplayıcı
2) Boru için seçilen malzemesine bağlı olarak taşıma metodu ile ışığı ihtiyaç
olan yere taşıyan borunun kendisi,
3) Borudan dışarıya ışığı çıkaran çıkarıcı ve boşluğa düzenli olarak ışığı yayan
yayıcı aygıtları içeren dağıtıcı sistem,
3.1 Işık Rafları
Işık rafı bir hacmin içine aydınlığı dağıtmak için tasarlanmış mimari bir günışığı
sistemidir. Işık rafları genelde resmi binalar gibi ofis tabanlı binalarda kullanım
alanı bulurlar. Çünkü bu tarz binalarda bina iç derinlikleri fazla ve gündüzleri de
yapay aydınlatmaya ihtiyaç duyulur. Işık rafları hacim içerisinde pencereden gelen
aydınlığı arttırmanın en etkili yoludur.
100
Alternatif Enerji Kaynakları / Alternative Energy Sources
(a)
(b)
Şekil-2 Çağdaş Bir Aydınlatma Yöntemi Olarak Işık Rafı Uygulaması
Genelde ışık rafları daha fazla güneş ışığı aldıklarından dolayı binaların güney
cephelerinde kullanılır. Işık rafları günışığını binaların derin iç hacimlerine
iletmenin yanında ayrıca pencereden gelen kamaşmayı azaltmaya da yardımcı
olurlar. Bina dışında kullanılan ışık rafları daha fazla açılardan günışığına maruz
kaldıklarından dolayı bina içinde kullanılanlardan daha verimlidirler. Tavandan
yansıyan aydınlık özellikle iç hacimlerdeki gölgeleri ve yapay aydınlatmaya olan
ihtiyacı azaltacak veya ortadan kaldıracaktır.
Oda içerisinde sağlanacak olan aydınlık düzeyi, tavan yüksekliğine ve
malzemesine bağlıdır[9]. Işık rafı genel olarak pencere cephesinin içine ve/veya
dışına yatay olarak yerleştirilir. Işık rafı cepheye entegre veya binaya yerleştirilmiş
olabilir. Işık rafları standart, satışa hazır ürünler değildirler. Her pencere yönüne,
odanın durumuna ve enleme göre özel olarak tasarlanmalıdır[8].
3.2 Işık Borusu
Işık boruları, ışığı binaların içlerindeki güneş ışığı girmeyen yerleri aydınlatmayı
sağlayan boş bir tüp olarak tanımlanabilir. Ticari olarak elde edilebilen ışık
borularının çapları aydınlatılacak yerin büyüklüğüne göre, 200 mm ile 1500 mm
arasında değişirken, uzunlukları ise 9m’ye kadar olabilmektedir. Çatı penceresi ve
pencerelerle karşılaştırıldığında daha az ısı iletimi vardır[10,11]. Aydınlatmaya
ek olarak, doğal veya mekanik havalandırma sistemlerine sahip ışık boruları da
mevcuttur[12].
101
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
Şekil-3 Çağdaş Bir Aydınlatma Yöntemi Olarak Işık Borusu
Tablo-2. Işık Borusu Lümen Karşılıkları[13]
Işık Borusu Çapı
Işık Çıktısı
(lümen)
Elektrikli Lamba Karşılığı
10in/250mm
3000~4600lm
3350lm T8 lambalardan 1~2 adet
14in/350mm
6000~9100lm
3350lm T8 lambalardan 2~3 adet
21in/530mm
13900~20800lm
3350lm T8 lambalardan 4~6 adet
Bir ışık borusu sistemi üç kısımdan oluşmaktadır:
a) Toplayıcı
Genellikle çatının üstüne yerleştirilen, gökyüzü ve gün ışığını toplayıp ışık borusu
içine ileten kısımdır. Şeffaf polikarbonat malzemeden üretilen kubbe istenmeyen
UV ışığını uzaklaştıracak şekilde tasarlanır. Bu kubbe sayesinde boru içine kar, toz,
yağmur girmesi engellenir ve şeklinden dolayı kendi kendini temizleme özelliğine
sahiptir[14].
Toplayıcı, aktif ve pasif olarak ikiye ayrılabilir. Pasif toplama sistemi, herhangi
bir hareketli parçaya sahip değildir. Pasif sistemlerin başlıca avantajı basit olması,
maliyetinin düşük olması ve bakımının az olmasıdır. Pasif toplayıcı ve iletme
sistemlerinin asıl dezavantajı boyutudur.
Aktif toplama sistemi, toplama sistemini güneşe doğru devamlı olarak
yönlendiren bir çeşit takip sistemini içermektedir. Aktif sistemin avantajı, iletim
sisteminin küçük kesitiyle günışığının büyük miktarını iletilebilmesi ve her zaman
mevcut günışığını maksimum düzeyde toplamasıdır. Optimize edilen izleme sistemi
güneşin konumunu izlemek için her konumunda veri kullanımını destekleyen
102
Alternatif Enerji Kaynakları / Alternative Energy Sources
donanım ve yazılım gerektirir. Aktif sistemlerin dezavantajları; karmaşık tasarımı
olması, algılayıcılar, donanım ve yazılım gerektirdiği için maliyetinin artması,
işletme maliyeti ve sistemin hareketli parçalarından dolayı bakım maliyetleri
artmasıdır.
Şekil-4 Işık Borusu (Tüpü) Bileşenleri
b) Işık yansıtıcı
Işık borusu sisteminin ikinci kısmı bir veya birkaç bağlı ışığı yansıtan boş
tüpten oluşur. Işığı yansıtan borunun iç yüzeyi yüksek oranda yansıtma sağlayan
alüminyum malzemeden yapılmaktadır. Bu kısım binanın yapısına uyum
sağlayabilecek şekilde kıvrım içerebilir. Kubbe tarafından toplanan gün ışığı çatı
seviyesinden aşağıya doğru ışık borusu içinden yansıyarak oda içinde tavanda
bulunan yayıcıya ulaşır[14].
c)Yayıcı
Beyaz polikarbonat malzemeden üretilmiştir. Aydınlatılacak odanın tavanına
yerleştirilir. Kubbenin bu şekli ışığın oda içine yayılmasını sağlar. Son yıllarda,
girintili yada düz olarak biten bir kristal etki yüzeyi içeren yeni tip yayıcılar
bulunabilmektedir. Bu yeni tasarlanan yayıcılar ışık borularının gün ışığı
performansını arttırmak için kullanılmaktadır[10,11].
3.3 Doğal Aydınlatmaya Yönelik Mimari Tasarım Kriterleri
Günışığı mevsime, günün saatine, hava durumuna göre sürekli nicelik ve nitelik
değiştirir. Bu bakımdan canlı devingen bir karakteri vardır. İnsan var olduğu
günden bu yana böyle bir ışık içinde gelişmiş, tüm organizması, belli guddelerin
çalışmasından psikolojik yaşantısına varıncaya kadar buna göre oluşmuştur. Bu
özellikleri ile gün ışığından olabildiğince yararlanmak gerektiği düşünülebilir. Çoğu
103
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
yapının pencerelerini de içeren cephe kaplamalarında yer alan yansıtıcı ya da koyu
renkli camlar içeri giren günışığını, yaklaşık onda bire indirmektedir[15].
Yapılarda doğal ışığın kullanımında amaç; mekanın özelliğini bozmadan,
karışık düzenlemelere gerek duymadan aydınlatılmış ortamların sağlanmasıdır.
Bu anlayışla yapay aydınlatmanın, doğal ışığın yerini alan değil onu tamamlayan
nitelikte olması gerekmektedir.
Hacimlere yeterli gün ışığının alınması ve uygun günışığı dağılımının sağlanması
binaların biçimlendirilmesinde başta gelen ilkeler arasında olmuştur. Gün ışığının
etkin kullanımını sağlayan bir tasarım yerleşme ölçeğinden başlamak üzere bina,
hacim, yapı elemanı ve malzeme ölçeklerinde alınacak kararlara bağlıdır.
Yerleşme biriminin üzerinde kurulacağı yer parçasının eğimi, yönü, örtüsü
ve çevredeki doğal engeller de binaların gün ışığından yararlanma olanaklarını
etkilemektedir.
Yapay çevre değişkenleri yerleşme, bina, hacim, yapı elemanı ve malzemeye
ilişkin değişkenler olarak sınıflandırılır.
Yapıların doğal aydınlatma performansını arttırmaya yönelik tasarım
kriterleri aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:
Yerleşim yeri özellikleri: Yapı alanının topoğrafik durumu, gün ışığının
kullanılması açısından önemlidir. Arazinin eğimi ve yönü güneş ışınımlarının
geliş açısını etkiler. Denizden yükseldikçe gün ışınım değerlerinde bir artış
olmaktadır. Dağların güneye bakan yamaçları daha fazla güneş ışınımlarından
yararlanabildikleri için kuzeye bakan yamaçlardan daha fazla gün ışığına sahip olur.
Kuzey yarım kürede kuzey cephelere açılan pencereler mekânlara ısı kazancı
sağlayamazken homojen bir aydınlatma olanağı sağlar. Doğu batı cephelerindeyse
özellikle aydınlatma açısından parlamayı giderici tedbirler alınması gerekir. Güneye
yönelen eğilimli bir arazideki güneş ışınımı dik olduğundan burada bulunan
nesnelerin gölgeleri düz ya da kuzeye yönelen eğilimli arazi üzerindeki nesnelerin
gölgelerinden daha kısa olur. Ayrıca güneş ışınımının miktarı da daha fazla olur.
Bina yönlendirilmesinde güneye yönlenmenin amacı, Isınma amacıyla güneş
ışınımından ve aydınlatma amacıyla gün ışığından yararlanmaktır.
Yapıların çevresindeki bitki örtüleri de doğal aydınlatma düzeyini etkilemektedir.
Ankara ilinde yapılan bir çalışmada alt kattaki hacimlerde aydınlık düzeyi orta
kattaki hacimlere oranla daha yüksek seviyede ölçülmüştür[16].
Yapı aralıkları: Güneş ışınımının cepheleri en üst yeğinlikte etkilemesi
istendiğinde yapı aralıkları, komşu yapıların verdiği en uzun gölgeli alan
derinliğine eşit ya da bu gölge derinliğinden daha fazla olmalıdır. Bina aralıkları
boyutlandırılırken güneşin doğuş ve batış saatleri dışında kalan ara saatler, arazi
eğimi, yönü, yerleşme yoğunluğu açısından dikkate alınmalıdır.
Mekan organizasyonu: Binada mekânların aydınlatılması için, görsel konfor
ihtiyaçlarına göre mümkün olduğunca günışığından yararlanılmasına yönelik
yönlendirme kararları alınmalıdır.
Sadece ideal güney ve güneye yaklaşan
açılarda değil, diğer yönelmelere göre de, mekânlarda günışığı ile aydınlatma
sağlanabilmektedir. Aydınlatma ihtiyacının daha fazla olduğu hacimler güneyli
yönlere yerleştirilmeli, diğer mekânlar da aydınlatma ihtiyacına göre yerleştirilerek
104
Alternatif Enerji Kaynakları / Alternative Energy Sources
bölgelendirme yapılmalıdır. Ayrıca hacimlerin çok derin olmamasına özen
gösterilmelidir. Doğrudan gün ışığı alamayan hacimlere de dolaylı olarak gün ışığı
alınması amacıyla bu mekânları sınırlayan yapı elemanlarının daha şeffaf olarak
tasarlanması gerekmektedir. Örneğin hol gibi bir hacme açılan salon kapısı camlı
yapılabilir.
Yapıların cephe özellikleri: Birbirine yakın konumda olup ta gün ışığından
doğrudan yararlanmaya engel olan yapıların dış cephelerinin ışık yansıtma
katsayıları önem kazanmaktadır. Bu özellikte cephenin kaplama malzemesinin
cinsine, rengine, pürüzlülüğüne bağlı olarak değişkenlik gösterir. Ayrıca
cephelerinde çok fazla girinti çıkıntı olan yapılarda da bu girinti ve çıkıntıların
boyutları ve biçimleri önem kazanmaktadır.
Pencere özellikleri: Pencereler bina dış kabuğunda yer alan ve dış çevredeki
aydınlık koşullarının iç ortama alınmasını sağlayan yapı elemanlarıdır. Pencere
tasarımında fizyolojik ve psikolojik gereksinmeler, teknolojik olanaklar estetik
ve kültürel değerler gibi birçok etken rol oynamaktadır. Günışığının etkin
kullanılmasında pencerelerin boyutları ve konumları büyük önem taşımaktadır.
Ele alınan hacimdeki pencere boyutları, genellikle pencere alanının pencere duvarı
alanına oranı olarak ifade edilmektedir ve saydamlık oranı olarak tanımlanmaktadır.
Pencerenin üzerinde bulunduğu duvardaki konumu ve biçimi ise günışığının
hacimdeki dağılımını etkilemekte ve hacmin işlevi ile ilişkili olarak belirlenmesi
gerekmektedir[17]. Pencerelerin güneydoğu veya güneybatıya açılması, mümkün
olduğu kadar yükseğe yapılması ve pencere alanının mekanın taban alanı ile orantılı
olmasına dikkat edilmelidir.
Şekil-5 Tüm cepheye yayılmış sık aralıklı, iç hacmin en derin
noktalarına ışık veren dar uzun pencereler
Şekil-6 Doğal aydınlatmayı arttırmak
amacıyla farklı kotlarda açılmış pencereler
Pencere camlarının özellikleri: Pencerede kullanılan cam türünün ışık geçirme
katsayısı da pencere boyutları gibi içeride oluşan gün ışığı aydınlık düzeyini etkiler.
Pencerede kullanılan doğrama türü ve pencerenin temizleme sıklığı da içeri alınan
gün ışığı miktarında etkilidir[17].
İç mekan özellikleri: Hacimlerin genişlik, derinlik ve yükseklik olarak
sıralanabilen boyutları ile bu büyüklüklerin birbirlerine oranları günışığı yoluyla
gerçekleşen aydınlık düzeyi üzerinde etkili olmaktadır. Ayrıca, hacimlerde duvar,
döşeme ve tavan gibi iç yüzeyler renklerine bağlı ışık yansıtma katsayıları nedeniyle
üzerlerine düşen ışığın belirli bir yüzdesini çevreye yansıtmaktadırlar. Bu şekilde
oluşan yansımış ışık iç aydınlık düzeyine katkıda bulunmaktadır[17].
105
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
4. Doğal Aydınlatma Uygulamaları: Kırklareli İli Örneği
Doğal aydınlatma uygulamaları ile ilgili Kırklareli ili özelinde çeşitli uygulamalar
aşağıda sıralanmıştır. İncelenen örnek binalar kuzeydoğu güneybatı yönünde
yerleşim düzenine sahiptir. Derin iç hacim olarak incelenen hacimlerin pencereleri
ise kuzeybatı yönüne bakmaktadır. Özellikle kış aylarında güneş ışınlarının geliş
açısından dolayı doğrudan pencerelere doğrudan güneş ışığı gelmemektedir. Bu
sebeple hacim içerisine sadece gök ışığı dediğimiz doğal ışık girmekte ve pencereden
geriye doğru aydınlık düzeyi aşırı derecede düşmektedir. Bu çalışmada incelenen
örnek binalarda faydalanılan doğal aydınlatma yöntemleri gösterilmiş, doğal
aydınlatma yapılmamış mekanların mevcut durumu ve uygulanabilecek doğal
aydınlatma önerileri sıralanmıştır.
Dışarıdan güneş ışığı girmeyen kapalı bir hacmin aydınlatılmasında yapay
aydınlatma ile birlikte ışık borusu sistemi kullanılan bir uygulama örneği aşağıda
görülmektedir. Şekil–7.a‘da ışık borusunun üstten görünümü ve Şekil–7.b’de ışık
borusunun oda içerisinden görünümü yer almaktadır. Aynı zamanda Şekil–7.b.’de
gün içinde ışık borusu kullanılarak yapılan aydınlatma da görülmektedir. Ortamda
lüksmetre ile aydınlık düzeyi ölçümlerinde ofis çalışma ortamı için gerekli olan
asgari aydınlatma koşullarının sağlandığı görülmüştür. Gün ışığının olmadığı
durumda Şekil–7.b.’den de görüldüğü gibi yapay aydınlatma aygıtları da kullanılarak
ortamın aydınlatılması sağlanmıştır.
(a)
(b)
Şekil-7 Penceresiz Karanlık Bir Oda İçin Işık Borusu Uygulaması
Şekil8.a ve 8.c’deki gibi çatıya yakın ve derin iç hacimlere sahip binalarda
günışığından faydalanmak için çatı penceresi ve ışık borusu sistemleri rahatlıkla
uygulanabilecek doğal aydınlatma yöntemleridir. Çekilen fotoğraflarda da
görüldüğü gibi gündüz saatlerinde sadece pencereye yakın bölgelerde yeterli aydınlık
elde edilebilmiştir. Pencereden uzaklaştıkça aydınlığın önemli ölçüde düştüğü
gözlemlenmektedir. Fotoğrafta görülen hacmin hemen yanında aynı özelliklere
sahip öğrenci yemekhanesinin bulunduğu ve bu hacmin gündüzleri kullanıldığı
dikkate alındığında doğal aydınlatmadan faydalanmanın önemi büyüktür.
106
Alternatif Enerji Kaynakları / Alternative Energy Sources
(a)
(c)
(b)
(d)
Şekil-8 Derin İç Hacim ve Çatıya Yakın Mekanlar-1
Şekil-8’de resmi görülen hacimlerde yapay aydınlatma amaçlı kullanılan
aydınlatma sistemi 75 adet 92W’lık flüoresan armatürlerden oluşmaktadır. Mevcut
binalarda ışık borusu gibi binanın mimarisini bozmadan uygulanabilen doğal
aydınlatma yöntemleri ile doğal aydınlatmadan faydalanılabilmesi mümkündür.
Pencereye yakın hacimlerde günışığına bağlı otomatik kontrol sistemleri ile yapay
aydınlatmanın ışık çıktılarının kısılması ya da pencereden geriye doğru armatür
gruplarının anahtarlanması ile %40’lara varan bir enerji tasarrufu sağlandığı
bilinmektedir[3]. Derin iç hacimlere ışığın ulaştırılmasında ise ışık boruları ön
plana çıktığı gibi çatıya yakın yerlerde çatı pencereleri de birer alternatiftir. Çatı
pencerelerinin ışık boruları yanında yazın ısıyı içeri alması kışın ise ısı kaybına
yol açması dezavantajlarıdır. Ayrıca literatürde bütünleşik aydınlatma olarak
tanımlanan günışığı ve yapay aydınlatmanın birlikte kullanımını sağlayan
otomasyon sistemlerinin de kurulması sadece aydınlatma amaçlı olarak saatte
7kWh elektrik enerjisi tüketen bu hacimlerde ciddi enerji tasarrufu sağlayacaktır.
Şekil–9’da Kırklareli Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi derslik binasının
koridorları ve çatı pencereleri görülmektedir. Bu koridorlar binanın iç kısmında
yer almakta ve sadece binanın kuzey cephesinde pencereye sahip olup derin iç
hacimlere güzel bir örnektir. Bu hacim ayrıca binanın projelendirme safhasında
binanın çatısında tasarlanan üç adet çatı penceresi ile doğal olarak aydınlatılmıştır.
Dolayısıyla bu şekilde gerçekleştirilen doğal aydınlatma ile gündüzleri bu koridorda
yapay aydınlatmaya olan ihtiyaç yok denecek kadar az olmaktadır. Şekil–9.c’de ise
aynı binanın alt katında bulunan üst kat ile aynı boyutlara sahip başka bir koridor
görülmektedir. Bu koridorda ise koridorun aydınlatmasına katkıda bulunmak
amacıyla dersliklerin koridora bakan duvarlarına bant pencereler açılmıştır.
107
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
(a)
(b)
(c)
(d)
Şekil-9 Derin İç Hacim ve Çatıya Yakın Mekanlar-2
Şekil–9.c ve 9.d’daki fotoğraflardan da görüldüğü gibi her iki koridordaki aydınlık
düzeyleri karşılaştırıldığında gündüz saatlerinde çatı pencerelerinin bulunduğu üst
koridorda yapay aydınlatmaya ihtiyaç kalmadığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla Şekil8’deki sergi salonu ve yemekhane gibi derin iç hacimlere sahip yapılarda binanın
projelendirilmesi aşamasında çatı penceresi yapılsa idi yapay aydınlatma yükü
sadece geceleri düşünülerek planlanabilirdi.
Şekil-10’da Kırklareli Üniversitesi Kavaklı yerleşkesinde bulunan spor salonunda
yapılmış olan bant pencere uygulaması görülmektedir.
(a)
108
Alternatif Enerji Kaynakları / Alternative Energy Sources
(b)
(c)
Şekil-10 Bant Pencere Uygulaması
Bu uygulamada hacmin en üst kotundan iç mekanın aydınlatılması
gerçekleştirilmiş ve böylelikle hacim içerisinde kamaşmaya yol açmayan ve homojen
aydınlık dağılımı sağlanması amaçlanmıştır. Hacmin içine gün içinde kullanıcıların
performanslarını olumsuz etkilemeden faaliyetlerine devam etmelerine olanak
sağlamıştır. Dolayısıyla gün içinde sportif faaliyetlerin devam ettirilmesinde
yapay aydınlatmaya olan gereksinimi ortadan kaldırmıştır.
5. Değerlendirme ve Sonuçlar
Doğal aydınlık hem yapay aydınlatmaya ihtiyaç bırakmaması yönünden enerji
tasarrufu hem de kullanıcılar üzerindeki olumlu etkileri sebebiyle önemli bir yere
sahiptir. Doğal ışık görsel konfor koşullarını önemli derecede iyileştirmektedir.
Müşteri anket ve araştırmaları, günışığıyla aydınlatılan mağazaların ve
diğer mekânların daha geniş, ferah, büyük ve temiz göründüğü sonuçlarını
ortaya koymuştur. Tanıtım ve satış mekânlarında; objelerin en doğal şekilde
algılanabilmesi için aydınlatma uygulamalarında gün ışığı standartları aranır.
Günışığı ile aydınlatılan mekanlar için ise böylesi özel armatür vb. kullanımına
ihtiyaç duyulmamaktadır[19].
Gün ışığı ile aydınlatılan işyerlerinde çalışanlar işyerlerini daha fazla
benimsemekte, işyerinde yapay olarak aydınlatılan ortamlara göre, kendini daha
iyi hissetmekte ve iş tatmini sağlanmaktadır. Pencere kenarında gün boyunca
gün ışığından yararlanarak çalışan işçilerde %20 oranında daha az rahatsızlıklara
rastlanmaktadır. Bu sonuç, sağlık hizmetleri için gereksiz ve yüksek maliyetli
masraf yapmamanın en önemli çözümünün, iş mekânlarını gün ışığı ile aydınlatma
olduğunun güzel bir kanıtıdır. İş yerinden çeşitli bahanelerle kaçışın da %25
oranında azalmasının sağlanmasında günışığının etkisi gözlenmiştir. Ayrıca
Amerika Birleşik Devletleri’nde üç eyalette 21.000 öğrenci üzerinde yapılan test
çalışmalarının sonucunda, günışığıyla aydınlatılan sınıflardaki öğrencilerin,
matematik testlerini çözmede %20; okuma testlerinde ise %26’nın üzerinde
başarı artışı sağladıkları gözlenmiştir[20].
Gün ışığı kullanımı neticesinde enerji tasarrufu sağlanmasına paralel olarak
çevre kirliliği engellenmektedir. Günde 6 saat, yılda 365 gün kullanılan 112
W’lık bir yapay ışık armatürü için 244,6 kW’lık elektrik enerjisi üretilmektedir.
Ancak, bu miktarda enerji elde etmek için termik santrallarda 8 kg CO2 açığa
109
Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu
çıkmaktadır[19]. Bu armatür yerine gün ışığı ile yapılacak aydınlatma sayesinde
doğanın korunması sağlanmış olunur. İncelediğimiz örneklerdeki derin iç hacme
sahip sergi salonunun 7 kWh elektrik enerjisini bir saatte tüketmektedir.
Çalışmamızda çatıya yakın mekan olduğu için çatı penceresi ile aydınlatılan
derslikler binası üst koridorunda yapay aydınlatmaya ihtiyaç kalmadığı
tespit edilmiştir. Dolayısıyla derin iç hacimlere örnek olarak gösterdiğimiz
sergi salonu ve yemekhane gibi yapılarda da çatı penceresi veya ışık boruları
kullanılarak gündüzleri yapay aydınlatmaya olan ihtiyaç ortadan kaldırılabilir.
Yapay aydınlatma sadece geceleri düşünülerek planlanabilir. Buralarda mevcut
aydınlatma yükünün 7 kW ve gündüz saatleri içerisinde de kullanılan hacimler
olduğu düşünüldüğünde doğal aydınlatma kullanılarak elektrik enerjisinden
sürekli bir tasarruf sağlanabilir.
Sonuç olarak tüm Türkiye’de olduğu gibi Kırklareli ilinde de binalarda doğal
aydınlatma yöntemleri uygulama bilinci yeterince gelişmemiştir. Yukarıdaki
örneklerden de anlaşılacağı gibi doğal aydınlatmadan yararlanma mimarın tasarım
yeteneğine bırakılmıştır. Işık boruları ve ışık rafları gibi çağdaş sistemler kullanılarak
yapılan doğal aydınlatma uygulamalarıyla aydınlatma, mimarın tasarım yeteneği
tekelinden de kurtarılmış olacaktır. Dolayısıyla enerji verimliliği çalışmalarının
önem kazandığı günümüzde özellikle gün boyu yapay aydınlatmaya ve uzun süreli
çalışma sürelerine sahip kamu binalarında binaların tasarım aşamasında enerji
planlaması yapılmalıdır. Binanın enerji yükünü en aza indirecek çözümler için
alanında uzman kişilere danışılmalı ve binanın tasarım ve inşa aşamaları birlikte
koordine edilmelidir.
6. KAYNAKLAR
1) http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=tr&sf=webpages&b=enerjiverimliligi
&bn=217&hn=&id=587
2) http://www.teias.gov.tr/istatistik2008/index.htm
3) Ekren N., Kocabey S. “Aydınlatma Tesislerinde Tüketilen Elektrik Enerjisinin
Azaltılmasıyla İlgili Bir Uygulama”, Türkiye 8. Enerji Kongresi, Ankara, 2000.
4) http://www.oib.gov.tr/tedas/tedas.htm
5) Kocabey S., Dursun B., Akıncı T.Ç., “Eğitim Kurumlarındaki Aydınlatmanın
Etkin Enerji Kullanım Kriterleri Açısından İncelenmesi”, 6. Ulusal Aydınlatma
Kongresi, İstanbul, 2006.
6) Küçükdoğu M.Ş. “Aydınlatmada Etkin Enerji Kullanımı”, II. Ulusal Aydınlatma
Sempozyumu, Diyarbakır, 2003.
7) Yener A.K., “Binalarda Günışığından Yararlanma Yöntemleri: Çağdaş
Teknikler” Tesisat Mühendisliği Dergisi s. 34-43.
8) International Energy Agency Energy Conservation in Buildings and
Community Systems Programme, “Daylight in Buildings, A Source Book on
Daylighting Systems and Components”, A Report of IEA SHC Task 21/ ECBCS
Annex 29, 2000.
110
Alternatif Enerji Kaynakları / Alternative Energy Sources
9) Ünal G., Çetegen D., Enarun D., “Gelişmiş Aydınlatma Sistemleri”, III. Ulusal
Aydınlatma Sempozyumu ve Sergisi, Ankara, 23-25 Kasım 2005.
10) Shao L., Elmualim A.A., Yohannes I., “Mirror Lightpipes: Daylighting
Performance In Real Buildings”, Lighting Research & Technology, 30(1)
s. 37-44, 1998.
11) Zhang X.; Muneer T.: “Mathematical model for the performance of lightpipes”,
Lighting Research & Technology, 32 2000, s. 141- 146
12) http://www.sola-vent.com/
13) http://www.solatube.com/residential/what-is-daylighting/what-everyhomeowner-should-know.php
14) Oakley G., Riffat S.B., Shao L., “Daylight Performance of Lightpipes”, Solar
Energy 692, s. 89-98, 2000.
15) Sirel Ş.,”Yapı Fiziği Konuları II”, YFU, İstanbul, 1994.
16) Aybar U., “Ankara Mesa Yoncaevler Sitesinin Doğal Aydınlatma Açısından
İncelenmesi”, Gazi Üiniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi,
Cilt 18 No:1 s.45-56, Ankara, 2003.
17) Yener A.K., Güvenkaya R., “Binalarda Günışığının Etkin Kullanımı”, Tasarım
Dergisi, Sayı 2005.
18) http://www.gunisigiaydinlatma.com/index_5.html
19) http://www.solatube.com/residential/what-is-daylighting/what-everyhomeowner-should-know.php
20) http://www.h-m-g.com/projects/daylighting/summaries%20on%20
daylighting.htm
111