Kaynakların korunması Tasarruf potansiyelleri sağlanması

Kaynakların korunması
Tasarruf potansiyelleri sağlanması
Enerji etkin tekstil makinalarının
karşılaştırılması, ölçümlenmesi ve etiketlenmesi
an initiative of
BLUecoMPETENCE:
Devamlılık kavramı herkesin dilinde. Enerji verimliliği,
hammadde verimliliği, malzeme verimliliği – çoğunlukla
anlamı tam bilinmeden kullanılan sloganın alt
maddeleri – uluslararası tekstil endüstrisi için erişilmek
istenen somut ekonomik ve ekolojik hedeflerdir.
02
VDMA’nın devamlılık inisiyatifi
Alman tekstil makine üretiminde ‘devamlılık’ yeni bir
gösteren yenilikçi tekstil ürünlerinin ekonomik şekilde
kavram değildir: Tekstil makineleri uzun süredir, üretim
üretilmesinin de anahtarıdır. Hafif, fiber takviyeli plastik
süreçlerinin daha verimli ve çevreye duyarlı bir şekilde
maddeler örneğin rüzgar enerji sistemlerinde veya uçak
gerçekleşmesine katkıda bulunmaktadır. O halde,
sanayisinde kullanılarak yakıt tasarrufuna önemli katkı
devamlılığı olan bir tekstil üretimini birleştirmek için
sağlamaktadır.
verilen uğraşılardan ve bu sayede uygulamada daha
güçlü duruma getirmekten daha doğru ne olabilir. Bu
Bu broşürde BLUecoMPETENCE’in bir bölümü olan,
nedenle Alman tekstil makinesi üreticileri VDMA’nın
enerji verimliliği konusu anlatılacaktır. Tekstil makineleri
BLUecoMPETENCE devamlılık inisiyatifine dahil
burada büyük tasarruf potansiyelleri sunmaktadır –
olmuşlardır. Tüm makine ve tesis üretimi teknoloji sek-
özellikle de daha az enerjiye ihtiyaç duyan işletmecileri
törünün bu inisiyatif ile amacı, akıllı teknolojik çözüm-
için. Bütün dünyada gittikçe pahalılaşan enerji. Fakat
lerle kaynakları korumak ve daha verimli kullanmaktır.
enerji verimliliği nasıl ölçülür? Ünlü “ekolojik ayak izi”
BLUecoMPETENCE, makine ve tesis üretiminde tüm
nasıl elde edilir? Hangi teknolojilerle tekstil makineleri-
sanayi uygulamalarının ötesinde kalıcı çözümler sunan
nin enerji bilançosu önemli derecede arttırılabilir?
uluslararası markanın ismidir. Marka, gelişimini ve
Bu ve diğer sorulara burada cevap veriyoruz ve böylece
üretimini devamlılık esaslarına göre yönlendiren tüm
tekstil makinelerinin geliştirilmesi ve üretilmesindeki
kuruluşları kapsar. BLUecoMPETENCE, organizasyonel
öncülüğümüzü bir kez daha kanıtlıyoruz.
Fritz P. Mayer
Dr.-Ing. Jürgen Meyer
olarak taşıyıcı VDMA’dan, münferit sektörlerden ve partner kuruluşlardan oluşmaktadır.
Tekstil makineleri ihracatında dünya şampiyonu olarak,
devamlılık düşüncesinin daha geniş kitlelere ulaşmasında
büyük bir sorumluluk taşıyoruz. Çünkü ancak makineler, tesisler ve üretim prosesleri dünya çapında bir
devamlılığı mümkün kılar. Burada mevzu bahis olan
sadece tekstil mamüllerinin üretim koşullarını optimize
etmek veya kaynakları koruyan, düşük enerjili üretim
yöntemleri değildir. Modern tekstil makineleri geleceğe
Fritz P. Mayer
Dr.-Ing. Jürgen Meyer
Tekstil Makineleri
Teknik ve Araştırma Kurulu Başkanı,
Meslek Birliği Başkanı
Tekstil Makineleri Meslek Birliği
yönelik, sürekliliği olan malzemelerde kendini tekrar
03
04
İçindekiler
Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 02
İçindekiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 05
Yönetimsel Özet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 06
Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa
11
1. Enerji verimliliği hedefi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 14
2. Enerji verimliliği esasları – Tekstil makinelerinin değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 16
2.1 Temel model, bilanço sınırı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 16
2.2 Tekstil üretiminde enerji biçimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 18
2.3 Enerji verimliliğini etkileyen ana değerler ve bunun sonucunda oluşan karmaşıklık . . . . . . . . . . . . . Sayfa 24
2.4 Proses zincirleri ve bunların enerji verimliliğine etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 30
2.5 Önkoşul olarak enerji tüketimi ölçümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 31
2.6 Kararlaştırılan, tanımlanmış bir çalışma prosesinin veya işletme noktasının anlamı . . . . . . . . . . . . Sayfa 34
2.7 Makine işletmecisinin sorumluluğu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 35
2.8 Ekolojik ayak izi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 36
3. Bir etiketin gücü nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 38
4. Geleceğe bakış. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 40
05
Yönetimsel Özet
VDMA Tekstil Makineleri Meslek Birliği ve birliğin üye-
Enerji verimliliğinde öncü
leri, AB’nin ve kaynakların verimli bir şekilde kullanıl-
Piyasada lider makineleri ve teknolojileri ile birçok
ması için benzer hedefleri olan diğer bütün ülkelerin
Alman tekstil makinesi üreticisi şimdiden tüm dünyada
yenilikçi enerji ve iklim politikası çabalarını büyük bir
çevreyi koruyan, enerji ve kaynak açısından verimli ba-
memnuniyetle karşılamaktadır. Böylece ‘daha iyisini
şarılı çözümler sunmaktadır. Roland Berger ve VDMA’nın
yapma hedefi’ tekstil şirketlerine enerji verimliliğini
yaptığı bir araştırmaya göre Alman tekstil teknolojisinin
arttırmak, masrafları düşürmek ve rekabet ortamı
kullanımı sayesinde son 10 yılda yaklaşık % 15 verimlilik
oluşturmak için yeni şanslar sunmaktadır.
artışı sağlanmıştır, bu oran üretim yapan sanayinin
diğer sektörlerinin bir çoğunda kullanılan teknolojiden
Ayrıca politika ve ekonomi de ürünlerin enerji verimli-
çok daha fazladır. Buradan tekstil sanayi makine ve
liğinin etiketlenmesine bir ölçüde önem vermektedir.
tesis imalatçılarının, Alman makine ve tesis imalatının
VDMA bu konu hakkındaki tartışmalar için tekstil
en yenilikçi branşları arasında yer aldığı görülmektedir,
makinelerinin etiketlenmesinin gerekliliğini ve
üstelik enerji verimliliğini markalayan ortak bir makine
yapılabilirliğini sorgulamak ve enerji verimliliğinin
etiketi dahi olmadan.
karşılaştırmalı değerlendirmesi için çerçeve koşullarını
oluşturmak istemektedir.
06
Tekstil makineleri tüketim
maddeleri değildir
Sayısız etki faktörü tüketimi
belirliyor
Tekstil makinelerinin de tüketim maddeleri sanayisinde
Tekstil üretim zincirinin her bir prosesindeki enerji ihtiyacı
olduğu gibi – enerji verimliliği sınıfları içinde sınıflandı-
ile elektrik enerjisinin ve termik enerjinin oranları birbir-
rılması kolayca uygulanabilecek bir yöntem değildir.
lerinden oldukça farklıdır. Bir tekstil makinesinin ya da
Bir tekstil makinesi standartlaştırılmış kullanım amaçla-
tekstil prosesinin enerji verimliliğine etki eden çok sayıda
rı için ve çok kolay kıyaslanabilir, kullanıcı gereksinimle-
heterojen ana etki faktörü bulunmaktadır. Proseslerin
rine uygun olarak tasarlanmış bir tüketim malı değildir.
ve proses parametrelerinin kombinasyonu neredeyse
Tekstil makinelerinde bir ürün tipi bile genelde makine
sonsuzdur. Enerji verimliliği üzerinde makine işletmecisi-
işletmecilerinin birbirlerinden farklı ihtiyaç profillerine
nin, tekstil ürününe olan gereksinimlerin, malzemenin, lif
uygun olarak tasarlanmaktadır. Makineye olan gerek-
tedarikçisinin ve makine üreticisinin etkileri vardır.
sinimler makine işletmecisi tarafından üretilecek olan
ürüne ve / veya işletmecinin uygulamak istediği özel
Bu nedenle elektriksel kurulmuş olan güç baz alınarak
prosese bağlı olarak değişmektedir. Bu nedenle tekstil
bir makinenin gerçek enerji tüketimi ve enerji verimliliği
makineleri genelde, işletmecisinin hammadde, kalite ve
hakkında bir sonuç çıkarmak mümkün değildir. Enerji
verimlilik hususundaki özel gereksinimlerini ihtiyacına
verimliliğinin değerlendirilmesinin ön koşulu, kullanılan
uygun belirleyebileceği şekilde üretilmektedir. İşletmeci
enerjinin miktarının biliniyor olmasıdır. Ayrıca makinenin
tarafından alınan bu kararlar özgül enerji kullanımını
veya prosesin sadece, elektrik, emme havası, basınçlı hava
da doğrudan etkilemektedir.
ve proses sıcaklığı için gerekli olan gerçek enerji ihtiyacını
ölçme cihazları ile tespit etmek yeterli olmazdı. Örneğin
Branşın bakış açısından, yenilikçi teknolojilerin sadece
ışıma veya konveksiyon kaynaklı atık hava, atık ısı gibi
fonksiyonel ürün gereksinimlerini ve üretim proses-
emisyonların enerji tüketimi değerlendirmesine mutlaka
lerinin optimizasyonunu sağlamakla kalmayıp, aynı
dahil edilmesi gereklidir.
zamanda çevre üzerindeki tüm olumsuz etkileri de en
alt düzeye indirmesi gerekmektedir. Bu nedenle sektör
sadece enerji tüketimine odaklanmayı kritik olarak
değerlendirmektedir.
07
Bilanço sınırlarının ve çalışma
proseslerinin belirlenmesi
CO2-ayak izi – işletmeciyi de
ilgilendiren bir konu
Bir makine tipinin (aynı makine tipleri veya prosesler)
Enerji tüketimi hakkında bir yorum yapmak sadece
enerji tüketimi, elmayı armutla kıyaslamak istemiyor-
üretilmiş olan miktar ile bağlantılı olarak anlamlıdır
sak, sadece kararlaştırılmış olan çalışma prosesleri /
(kWh/kg ürün). Bu aynı zamanda CO2-ayak izi
işletme noktaları baz alınarak belirlenebilir. Bu nedenle
(CO2/kg ürün) için de geçerlidir.
enerji tüketimleri ile ilgili olarak yapılan yorumlar da
sadece incelenen proses ve tanımlanmış olan paramet-
Ekolojik açıdan geçerli olan en büyük CO2-ayak izi oranı,
re için geçerlidir. Makineler veya prosesler için sadece
tekstil makinesinin işletimi esnasında oluşmaktadır.
tanımlanmış bilanço sınırları ve referans değerler ile
İşletim aşaması hakkında güvenilir bir CO2-ayak izi, an-
güvenilir ve karşılaştırılabilir enerji tüketim değerleri
cak işletmecinin elektrik üretimi ve termik enerji üretimi
hakkında değerlendirme yapılabilir.
ile ilgili detaylı bilgilere sahip olduğu taktirde belirlenebilir. Aynı şey tekstil sanayisinde ihtiyaç duyulan basınçlı
Tekstil makinelerinin enerji tüketiminin değerlendiril-
hava üretimi, ısı üretimi, iklimlendirme ve aydınlatma
mesi için öncelikle mantıklı makine sınıflarının oluştu-
gibi, enerji tüketiminin önemli bir bölümünü oluşturan
rulması gerekmektedir. Daha sonra bu makine sınıfları
ve yine aynı şekilde işletmecinin sorumluluk alanında
için tipik üretim proseslerinin ürün ve üretim paramet-
bulunan çapraz kesit teknolojileri için de geçerlidir.
releri ile birlikte ortak bir “enerji verimliliği belirleme
prosesi” tespit edilmelidir. VDMA Tekstil Makineleri
Meslek Birliği üye şirketleri ile birlikte, hangi makine
grupları için karşılaştırılabilir enerji verimliliği bilgilerinin, tanımlanmış işletme noktaları ile standartlar
oluşturulabileceğini kontrol edecektir.
Bunu yaparken enerji tasarrufu için uyumluluk ve işletmeci için sağlanan muhtemel faydalar, sonraki hareket
tarzlarında belirleyici olacaktır.
08
Kurallara uygun makine
işletimi
Etiketleme önemli ön koşullarla
ilişkilidir
Enerji verimliliğine sahip tekstil makineleri, enerji
Farklı üreticilerin ürünlerinin mukayesesi için bir
tasarrufu için bir ön koşuldur. Ancak komplike bir tekstil
temel sağlamayan, ancak müşteriyi yine de tarafsızlığa
prosesinde makinelerin kurallara uygun olarak kulla-
inandıran makine etiketleri, hızlı bir pazarlama
nılması, hedeflenen enerji tasarrufunu garanti eder.
başarısına ve bunu gerçekten eleştirel bir şekilde
Makine işletmecisinin kendisi makinelerinin verimli bir
sorgulamayan müşterilere güvenmektedir.
şekilde işletilmesi konusunda büyük bir sorumluluğa
sahiptir. Üretim ayarları ile bunlardan meydana gelen
Pazarda şeffaflık önemlidir, ancak konu yatırım malları
enerji tüketimi arasındaki bağlantıların daha fazla şeffaf
olduğu zaman etiketler bir işe yaramaz. Her şeyden
olması, proseslerin optimize edilmesine yardımcı olur.
önce tekstil makineleri gibi komplike ürünler için ‘basit
Yatırımlarda yaşam döngüsü maliyetini (örneğin VDMA
bir çözüm’ olmaktan çıkarlar. Makine yapımında
bilgi sayfası 34160) temel alan bir işletme politikası ile,
etiketleme emek isteyen ön koşullara bağlıdır ancak bu
ekolojik faktörler de dikkate alınarak çoğu zaman doğru
koşullar yerine getirildiği zaman makine etiketleri
kararlar verilebilir.
bir artı değer sunabilir!
Yedek parçalar enerji verimliliğini
etkiliyor
Tekstil makineleri için bir enerji tüketimi etiketinin
Yedek parçaların ve bakım aralıklarının seçimi ile de işlet-
Tekstil Makineleri Meslek Birliği VDMA’nın etiket kon-
meci, üretim teknolojisinin enerji verimliliğine önemli
septleri kriterlerine uygun olarak kontrol edecektir.
derecede etki edebilir. Tekstil makinelerinin yetersiz
Bir makine etiketi için her zaman kontrol amaçlı bir
bakımı veya düşük kaliteli aşınma parçalarının kullanıl-
kriter kataloğunun mevcut olması da buna dahildir.
gerekliliğini ve yapılabilirliğini, maliyetini ve faydasını
ması randımanı azaltır ve enerji tüketimini artırır.
09
10
Giriş
Piyasada devamlılığı olan ürünleri markalayan sayısız
Tekstil makinesi kavramı tekstil ürünlerinin üretimin-
etiket bulunmaktadır. Bazıları aslında tekstil ürünleri
de ve işletilmesinde kullanılan makineleri ve tesisleri
için düşünülmüştür. Zamanla bu etiketler tekstil maki-
tanımlamaktadır. Aşağıdaki resimde de görüldüğü
neleri için de kullanılır olmuş ya da en azından tekstil
gibi kullanım alanı kimyasal lif üretiminden başlayarak
ürünlerinin üretiminde kullanılan tekstil makinelerinin
tüm yöntemlerden yüzey üretimi işlemlerine kadar
enerji ve malzeme verimliliklerini dikkate almaya baş-
uzanmaktadır. Tekstil terbiyesinin kapsamlı alanı
lamışlardır. Bazı tekstil makinesi üreticileri ürünlerinin
da buraya dahildir. Önce ve sonra uygulanan proses
enerji verimliliklerini ve bunların CO2-ayak izini görsel
kademeleri dikkate alınmamıştır (Res. 1’de gri renkte
olarak ortaya koymak için kendilerine ait bir etiket ya-
gösterilmiştir).
ratmışlardır. Ancak bütün bu çeşitli faaliyetler üreticiye
ve makine tipine özgüdür ve eşdeğer veya karşılaştırılabilir bir temele sahip değildir, bu nedenle etkileyicilikleri ve anlamları şu ana kadar makine işletmecileri
için zor değerlendirilen bir durumdur.
Res. 1: Tekstil üretim zinciri*
* Basitleştirilmiş gösterim, örn. bütün tekstil yüzeylerine terbiye uygulanmıyor
11
Enerji, tekstil hammaddelerinin, tekstil yardımcı malze-
Tekstil ürünlerinin üretiminde söz konusu olan enerji
melerinin, suyun, alan ihtiyacının ve işin yanında tekstil
maliyetleri oranı iki ayrı kısımdan oluşur: İlk olarak ya-
sanayisinin önemli kaynaklarından biridir. Büyük bir ma-
tırım kararları ile etki edilebilen enerji tüketimi ve ikinci
kine ve proses çeşitliliği ile kombine edildiğinde, kaynak
olarak bunun için ödenecek olan enerji masrafları.
verimliliğinin yükseltilmesi için pek çok hareket noktası
Enerji masrafları farklı ülkelerde farklı bir önem derece-
oluşur. Enerji tasarrufu potansiyeli bütün dünyada bir
sine sahiptir. Ücret maliyetleri ne kadar düşükse, enerji
dizi optimizasyon önlemi ile ortaya çıkmaktadır. Enerji
tüketimi o denli önem arz eder International Textile
tasarrufu için gerekli olan proses ve tesise özgü önlem-
Manufacturers Federation (ITMF) (Uluslararası Tekstil
ler – örneğin enerji taşıyıcılarının yasal sübvansiyonları
Üreticileri Federasyonu) tarafından tüm dünyada
gibi coğrafi ve ülkelere özgü çerçeve koşullarından
toplanan üretim maliyetleri verileri bu durumu açık
bağımsız – evrensel olarak karşılaştırılabilir.
olarak göstermektedir.
Res. 2: Rotor eğirme ya da rotor ipliği 1 için enerji maliyetleri ve oranları
Toplam maliyetlerin enerji maliyeti oranı (%)
12
İtalya
0,284
10
8
Brezilya
0,190
Hindistan
0,140
6
4
ABD
0,073
Türkiye
0,160
Kore
0,091
Mısır
0,062
2
0
5
10
15
20
25
Üretim maliyetlerinin enerji maliyeti oranı (%)
Balonların büyüklüğü enerji maliyetleri değerine kg başına iplik için USD cinsinden orantılıdır.
12
Çin
0,205
30
35
Almanya’da tekstil terbiyesinde enerji maliyetlerinin
Bir makinenin veya prosesin enerji verimliliğinin
oranı % 14’e varan bir değer ile tekstil sektörünün zirve-
değerlendirilmesinde çerçeve koşullarının ve bilanço
sinde yer almaktadır 2. Ortalama olarak Alman tekstil
sınırlarının belirlenmesi önemlidir. Bir tekstil makinesi
işletmecilerinin enerji maliyetleri yıllık cironun sadece
standartlaştırılmış kullanım amaçları olan ve çok kolay
yüzde beşi ile sekizi arasındadır. Artan rekabet
kıyaslanabilir kullanıcı gereksinimlerine uygun olarak
ve yükselen enerji fiyatları buna rağmen enerji maliyet-
tasarlanmış bir tüketim malı değildir. VDMA bu konu
leri faturasını, tasarruflarını ve yatırım kararlarının odak
hakkındaki tartışmalar için, tekstil makinelerinde bir
noktasına getirmektedir.
enerji verimliliği etiketinin gerekliliğini ve yapılabilirliğini sorgulamak ve enerji verimliliğinin karşılaştırmalı
değerlendirmesi için çerçeve koşullarını oluşturmak
istemektedir.
Res. 3: Dokuma veya rotor ipliği kumaşı için enerji maliyetleri ve oranları 1
20
Toplam maliyetlerin enerji maliyeti oranı (%)
18
İtalya
0,216
Brezilya
0,142
14
Hindistan
0,106
12
Türkiye
0,121
Çin
0,125
8
Kore
0,069
ABD
0,060
6
Mısır
0,047
4
2
5
15
20
25
30
35
40
Üretim maliyetlerinin enerji maliyeti oranı (%)
Balonların büyüklüğü toplam enerji maliyeti değerine metre başına dokuma için USD cinsinden orantılıdır.
1
2
Uluslararası Üretim Maliyetleri Karşılaştırması 2010, Uluslararası Tekstil Üreticileri Federasyonu (ITMF)
Hızla artan enerji maliyetleri tekstil sanayisinde yük oluşturuyor, Melliand Tekstil Raporları 9/2005
13
1. Enerji verimliliği hedefi
“Modern kontrol
Sebebi ister çevreye karşı duyulan sorumluluk isterse
Ayrıca enerji, hammadde ve malzeme verimliliğinin
sistemleri ve yazılım
kendi çocuklarının yaşam koşulları ile ilgili olarak duy-
artırılmasında sayıları giderek fazlalaşan ülkelerde
çözümleri, örn.üst
dukları endişe olsun, giderek daha fazla tüketici tekstil
çabalar ve hatta politik hedefler söz konusudur. VDMA
yüklerin engellenmesi
veya giyim ürünü satın alırken kaynakların itinalı kulla-
Tekstil Makineleri Meslek Birliği ve birliğin üyeleri,
için aktif bir enerji
nılması konusuna dikkat etmektedir. Bu nedenle isim
AB’nin ve kaynakların verimli bir şekilde kullanılması
yönetimini mümkün
yapmış giyim üreticileri, tüketicilerin gelecekte satın
için benzer hedefleri olan diğer bütün ülkelerin
kılmaktadır ve
alma kararlarını büyük ölçüde çevreyi koruma düşünce-
yenilikçi enerji ve iklim politikası çabalarını büyük bir
DIN EN 16001 &
sinden etkilenerek vereceklerini hesaplayarak hazırlan-
memnuniyetle karşılamaktadır.
ISO 50001 standartı-
maktadır. Bu durum, gereksinimleri tüm üretim zincirini
nın uygulanmasında
ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk etkisi altındaki
Erişilmek istenen tüm bu hedeflerin içinde, tekstil
destek olmaktadır.”
ileriyi düşünen giyim üreticilerinin satın alma politika-
işletmeleri için enerji verimliliğini artırmak, masrafları
Bernd J. Kremer,
sında kendini tekrar göstermektedir. Tekstil ürünlerinin
düşürmek ve rekabetçiliği yükseltmek için yeni şanslar
Teknik Genel Müdür,
satın alınmasında, devamlılık genel olarak giderek daha
da bulunmaktadır. Yatırımlarda yaşam döngüsü mali-
SETEX Schermuly textile
büyük bir rol oynayacaktır.
yetini (örneğin VDMA bilgi sayfası 34160) temel alan
bir işletme politikası ile, ekolojik faktörler de dikkate
computer GmbH
alınarak çoğu zaman doğru kararlar verilebilir.
Res. 4: Kullanıcı branşlarına göre ortalama enerji verimliliği artışları*3
25
1 Kağıt- / Karton üretimi
2 İçecek üretimi
3 Deri ürünleri
1
4 Tekstil ve giyim
2
20
5 Seramik üretimi
Gelecek 10 yıl (%)
6 Ahşap işleme
15
7 Kömür madeni / işletmesi ya da petrol / doğalgaz
5
15,1
8
9 16
11 12
Ø 12,1
13
6
8 Makine üretimi
4
10
7
9 Gıda / keyif maddeleri
10 Plastik / lastik ürünler
14
3
10
11 Metal işleme
12 Araç üretimi
15
18
13 Diğer kimya / ilaç
17
14 Metal üretimi
5
20
15 Temel madde kimyası
19
16 Tütün
17 Madencilik / veya taş ve toprak çıkarma
18 Baskı / yayın ürünleri
5
Ø 12,6 14,6
10
15
Son 10 yıl (%)
* Kullanılan teknoloji dikkate alınmaksızın
14
19 Taş ve toprak işleme
20
25
20 Cam üretimi
Yenilikçi makineleri ve teknolojileri ile birçok Alman
ortak bir makine etiketi dahi olmadan. Bu sonuç yetin-
tekstil makinesi üreticisi şimdiden dünya pazarlarında
mek için bir neden değildir: Sürekli geliştirme ve yenilik-
başarılı, çevreyi koruyan, enerji ve kaynak açısından
çilik Alman tekstil makineleri üretiminin açık bir dille
verimli çözümler sunmaktadır. Roland Berger ve
ticari markasıdır. Sektör bunun için en önemli kontrol
VDMA’nın yaptığı bir araştırmaya göre Alman tekstil
kolunun, tekstil yöntemlerinin ve proseslerinin geliştiril-
teknolojisinin kullanımı sayesinde son 10 yılda yaklaşık
mesi, kontrol tekniği ve konstrüktif tedbirlerin alınması
% 15 verimlilik artışı sağlanmıştır, bu oran üretim yapan
ile yönetildiğini görmektedir. Enerji etkin bileşenler ve
sanayinin diğer sektörlerinin bir çoğunda kullanılan
malzemeler ek katkılar sağlamaktadır.
teknolojiden çok daha fazladır. Bu nedenle tekstil
sanayisinin makine ve tesis üreticileri, Alman makine
ve tesis imalatının3 en yenilikçi branşları arasında yer
almaktadır, üstelik enerji verimliliğini markalayan
Res. 5: Optimizasyon kaldıracının enerji verimliliği
artışına katkısı3
Kaldıraç
Gelecek 10 yıldaki katkı (%)
İşlem optimizasyonu
27
Sistem yönetimi optimizasyonu
23
21
Konstrüksiyon optimizasyonu
Alt sistemlerin ikame edilmesi
14
13
Malzeme optimizasyonu
Diğer
3
2
Makine ve tesis imalatının enerji verimliliğine katkısı, VDMA, Roland Berger Strategy Consultants (Ed.), Ekim 2009 araştırma sonuçları
15
2. Enerji verimliliği esasları –
Tekstil makinelerinin değerlendirilmesi
2.1 Temel model, bilanço sınırı
“Bütünsel bir yakla-
Bir enerji bilançosu değerlendirmesi için uygun bir bi-
şımla enerji verimliliği
lanço sınırının seçimi çok önemlidir. Sadece tanımlan-
üretim tesisleri arasındaki taşımalar da dahil olacak
potansiyelini geliştiri-
mış bilanço sınırları ve referans değerleri ile makineler
şekilde farklı üretim tesislerindeki bir bölümü
yoruz; bu bizim kalite
veya prosesler analiz edilebilir ve karşılaştırılabilir.
e) Bir ürün üretim prosesinin tamamı ya da bunun
Örnekler:
simgelerimizden bir
tanesidir.”
Enerji tüketiminin hangi amaçla analiz edildiğine
Peter Schiller,
bağlı olarak bir enerji bilançosu için aşağıdaki
Dokuma Makinesi
“sınırlardan” birine ihtiyaç duyulabilir:
Teknik Bölüm
a) Bir makine elemanı
Müdürü Lindauer
b) Komple bir makine
DORNIER GmbH
c) Tek makinelerden ve bunların arasındaki proseslerden (örneğin taşıma) oluşan bir üretim zinciri
d) İklimlendirme ve aydınlatma için gerekli enerji
biçimleri de dikkate alınacak şekilde bir üretim
tesisinin tamamı
a) Bir makinenin elektrikli tahrikinin enerji tüketiminin
incelenmesi
b) Tüketilen enerji biçimleri (elektrik enerjisi, birincil
enerjiler (gaz, petrol, basınçlı hava, buhar veya
sıcak su)
c) Geçici depolanan taşımalar da dahil olmak üzere,
incelenen proses zinciri için tüketilen enerji
biçimlerinin toplamı
d) Üretim tesisi (tesisleri) için genel enerji
maliyetleri dikkate alınarak (mekan iklimlendirmesi,
aydınlatma)
Resim, bilanço
sınırlarının b), c) ve d)
durumlarını örnek
olarak göstermektedir.
16
Res. 6: Tekstil makinelerinin ve tesislerinin muhtemel bilanço sınırları
Tekstil sanayisi açısından hiç şüphesiz komple bir
makineyi ele alan inceleme şekli b) büyük önem taşır.
Ama tek makinenin ötesindeki bilanço sınırının,
yani c), d) ve e) maddelerinin incelenmesi de bir o kadar
önemlidir, çünkü burada ilgili prosesler dahil olmak
üzere tekstil üretim zincirinin tamamı incelenmektedir
(bkz. Bölüm 2.4.).
Makine üreticileri açısından a), b) ve c) maddeleri
önemlidir. Duruma göre d) maddesi de incelemeye dahil
edilebilir, çünkü mekana verilen her kilovat enerji
bina iklimlendirmesi için hazır bulundurulması gereken
ek kapasite demektir. Bu da tekstil işletmesinin kârlılık
incelemesi için önemli bir parametredir.
İfade gücü yüksek ve kıyaslanabilir enerji tüketim
değerleri hakkında tartışabilmek için bilanço sınırlarının belirlenmesi veya kararlaştırılması vazgeçilmez bir
aşamadır ve hayati önem taşımaktadır.
17
2.2 Tekstil üretiminde enerji biçimleri
Tekstil makineleri ile ilgili bir enerji değerlendirmesinde
Bunların arasında:
aşağıdaki birincil enerji biçimlerinin dikkate alınması
Basınçlı hava üretimi
gerekmektedir:
Isı üretimi (Buhar, sıcak su)
Elektrik enerjisi
İklimlendirme
Termik enerji
Aydınlatma yer almaktadır.
Doğrudan ürünün üretilmesine hizmet etmeyen tesisler,
Bu çapraz kesit teknolojileri pek çok üretim prosesinde
bu birincil enerji biçimleri temel alınarak çapraz kesit
toplam enerji ihtiyacına önemli şekilde etki ederler,
teknolojileri olarak tanımlanmaktadır. Bu teknolojiler
ancak işletmecinin sorumluluk alanında yer alırlar.
genellikle enerji değerlendirmesinin tümünde bir üretim
prosesinin enerji verimliliğinin değerlendirilmesi için
Tekstil üretim zincirinin her bir üretim prosesinde enerji
dikkate alınmalıdır.
ihtiyacı ile elektrik enerjisi ve termik enerjinin oranları
birbirlerinden çok farklıdır.
Res. 7: Seçkin tekstil işletmelerindeki özgül enerji kullanımı 19984
Elektrik
Doğalgaz
Isıtma yağı
30
25
kWh/kg
20
15
10
5
0
1
2
3
4
İplik üretimi
4
18
5
6
7
8
9
10
İplik üretimi
ve terbiye
Tekstil sanayisinde rasyonel enerji kullanımı – İşletme uygulaması için kılavuz. Kasım 2001
11
12
13
14
İplik terbiyesi
15
16
Tekstil üretim zincirinden seçilmiş olan örnekler aşağıda
birincil enerjinin çeşitli biçimlerinin üretim prosesindeki
kullanımını ve enerji açısından önemini göstermektedir.
Seçilmiş proses kademelerinin ve tekstil makinelerinin
ana enerji biçimleri
Ana enerji biçimi /
Enerji taşıyıcı
Elektrik enerjisi,
emilen hava,
basınçlı hava
Isı, su, elektrik
enerjisi, emilen
hava, basınçlı hava
Proses kademesi
Örnek
İplik hazırlama
Tarak makinesi
İplik üretimi
OE-iplik makinesi
Kumaş üretimi
Çözgülü örme makinesi
Boyama tesisi
Kumaş terbiyesi
Kurutucu
19
Örnek kurutma prosesi
“Tesislerin enerji
Elektrik enerjisi
Enerji ihtiyacı üzerindeki en büyük etkiyi sistemden
verimliliği objektif
İhtiyaç duyulan elektrik enerjisi büyük ölçüde aşağıdaki
emilen ve buharlaşmış olan suyu kurutma prosesinden
olarak ancak, enerji
kısmi faktörlerden oluşur:
ayıran atık hava oluşturur. Hava dengelemesinin sistem
tüketimi ürüne
Ürüne uygulanan hava akımının üretilmesi
sınırları içinde sabit kalması için sistem temiz hava
özgü ilişkilendirildiği
Atık hava akımının üretilmesi
ile beslenir. Yüzeylerin sebebiyet verdiği ısı kayıpları
zaman, karşılaştırılabi-
Temiz hava akımının üretilmesi
izolasyonun yapılma şekline ve mevcut olan ısı köprüle-
lir. Önemli olan kg
Ana taşıma sisteminin tahriki (örn. tambur elek)
rine bağlıdır.
ürün başına ne kadar
İlave tahrikler (saptırma silindirleri vs.)
(kWh/kg ürün).”
Burada asıl enerji ihtiyacını kurutma işlemi için ürüne
Enerji verimliliği olan bir makine
konseptinin özellikleri
Axel Pieper,
uygulanan hava akımının üretilmesi oluşturur. Bu sü-
Enerji söz konusu olduğunda optimize edilmiş olan bir
Genel Müdür/CEO,
reçte üründen ileri gelen basınç kaybı sabit değer olarak
akım seyrine ve buradan oluşan düşük basınç kaybına
BRÜCKNER Trockente-
kabul edilebilir. Basınç kaybı (elektrik enerjisi tüketimine
sahip olan bir makine yapısı en önemli özelliktir. Termik
chnik GmbH & Co. KG
tekabül eder) esas olarak sistem içindeki hava akımının
enerji açısından bakıldığında bu atık hava ve temiz
devirdaimiyle belirlenir.
hava yönetimi demektir. Burada enerji bilançosu düşük
enerji kullanıldığıdır
bir atık hava sıcaklığı ve yüksek bir atık hava nemliliği ile
Termik enerji
belirgin bir şekilde etkilenebilir – bu işlemi yapmanın da
İhtiyaç duyulan termik enerji büyük ölçüde aşağıdaki
en mantıklı yolu atık hava akımının izin verilen azami
kısmi faktörlerden oluşur:
nem miktarına bağlı olarak ayarlanmasıdır. Temiz ha-
“Akıllı bir ısı geri
Malzemenin ısıtılması
vanın ısıtılması için bir ısı geri kazanımı ek olarak enerji
kazanımı ile bugün
Suyun buharlaşması
ihtiyacını azaltır. Böylece örneğin hava / hava
kurutma enerjisinden
Atık hava / temiz hava değişimi
ısı değiştiricileri atık hava hattına entegre edilebilir.
% 30’a varan bir tasar-
Yüzeylerdeki ısı kaybı
Bu sayede kurutma prosesi için temiz havanın ön ısıtılması yapılmış olur. Sonuç olarak yaklaşık % 30 oranında
ruf sağlanmaktadır.”
Roland Hampel,
Daha iyi anlaşılmasını sağlamak için aşağıda, burada
Genel Müdür,
örnek olarak ele alınan makinelerin enerji verimliliğini
A. Monforts Textil-
belirleyen parametreler açıklanacaktır. Diğer tekstil
Hava / su ısı değiştiricileri, daha iyi bir ısı geçirgenliğine
maschinen GmbH
makineleri için bunlar bölüm 2.3’te verilecektir.
ve buna bağlı avantajlara sahip oldukları için daha da
verimlidirler. Tabii ki bu çözümün temel ön koşulu, ısı
& Co. KG
Kurutma proseslerindeki malzemenin ısıtılması için
değiştiricide elde edilmiş olan sıcak suya olan ihtiyaçtır.
ihtiyaç duyulan termik enerji, temel olarak ürünün lif
Bir diğer önlem de kurutucunun üst yüzeyinden
yapısına özgü özelliklerine (özgül ısı kapasitesi) bağlıdır
yaşanan enerji kaybının, ısı köprülerinin azaltılması için
ve sabit değer olarak kabul edilebilir. Üründeki buharla-
bir izolasyon tabakası ve özel yapısal önlemler ile en alt
şacak olan su miktarı önemli ölçüde enerji kullanımını
seviyeye indirgenmesidir.
belirler.
20
bir ısı geri kazanım derecesine erişilebilir.
Örnek Kalender
Elektrik enerjisi
Kalender ısıtması
İhtiyaç duyulan elektrik enerjisi büyük ölçüde aşağıdaki
Kalender silindirleri termal yağ ile ısıtılır. Termal yağın
kısmi faktörlerden oluşur:
ısıtılması elektrik enerjisi ile ya da fosil enerji taşıyıcıları
Kalender silindirlerinin tahriki
(örn. doğal gaz) üzerinden gerçekleştirilebilir. Elektrik
Ek tahrikler (yön değiştirme silindirleri, aralık ayarı vs.)
enerjisi ile ısı üretilmesi en nadir durumlarda mantıklıdır.
Termik enerji
İhtiyaç duyulan termik enerji esas olarak kalender
Enerji verimliliği olan bir makine
konseptinin özellikleri
silindirlerinin ısıtılması ile belirlenir.
Termik enerji kaybının önemli bir bölümü ısıtılmış
kalender silindirlerinin kullanılmayan yüzeyi üzerinden
gerçekleşmektedir. Bu kısımda yapılacak bir izolasyon
ile kayıplar yaklaşık % 30 oranında azaltılabilir.
21
Dokusuz yüzeylerin (nonwoven) termo sağlamlaştırması için
örnek konveyör fırın
Kimyasal sağlamlaştırma yöntemleri ile kıyaslandığında
Malzemenin ısıtılması için ihtiyaç duyulan termik enerji
burada söz konusu olan, sulu bağlayıcı madde kullanımı-
önemli ölçüde ürünün lif yapısına özgü özelliklerine (öz-
na gerek bırakmayan kuru sağlamlaştırma yöntemidir. Bu
gül ısı kapasitesi) bağlıdır ve sabit değer olarak kabul edi-
sayede enerji ihtiyacı prosese bağlı olarak daha düşük olur.
lebilir. Bu durum, liflerin kalan nemi zaten oldukça düşük
olduğu için, suyun buharlaşması için de geçerlidir. Ancak
Elektrik enerjisi
sistemden emilen atık havanın, enerji ihtiyacına büyük
İhtiyaç duyulan elektrik enerjisi büyük ölçüde aşağıdaki
bir etkisi bulunmaktadır. Bu atık hava ile, özellikle oluşan
kısmi faktörlerden oluşur:
üretim buharları (avivaj), duman gazları (ısıtma sistemi
Ürüne uygulanan hava akımının üretilmesi
için fosil enerji taşıyıcılarının kullanılması) ve buharlaşan
Atık hava akımının üretilmesi
su termo fiksaj prosesinden uzaklaştırılır. Hava dengele-
Temiz hava akımının üretilmesi
mesinin sistem sınırları içinde sabit kalması için sistem
Ana taşıma sistemi (taşıma bantları) tahriki
temiz hava ile beslenir. Diğer bir önemli etki faktörü,
ürünün ısıtıldıktan sonra “donma sıcaklığına” soğutul-
Burada da asıl elektrik enerjisi ihtiyacını – kurutma
ması gerektiği için kullanılan taşıma bantlarıdır. Yüzeyler
proseslerinde olduğu gibi – kurutma işlemi için ürüne
yüzünden ortaya çıkan bütün ısı kayıpları, izolasyonun
uygulanan hava akımının üretilmesi oluşturur. Bu süreçte
yapılma şekline ve mevcut olan ısı köprülerine bağlıdır.
üründen ileri gelen basınç kaybı sabit değer olarak kabul
edilebilir. Basınç kaybı (elektrik enerjisine tekabül eder)
aslında dahili hava akımının devirdaimiyle belirlenir.
Enerji verimliliği olan bir makine
konseptinin özellikleri
Optimize edilmiş bir akım seyrine ve buradan sonuç-
22
Termik enerji
lanan düşük basınç kayıplarına sahip olan bir makine
İhtiyaç duyulan termik enerji büyük ölçüde aşağıdaki
versiyonu, elektrik enerjisinde tasarruf potansiyeli
kısmi faktörlerden oluşur:
sağlar. Termik enerji açısından bakıldığında ise atık hava
Malzemenin ısıtılması
ve temiz hava yönetimi önemli bir etki faktörüdür.
Taşıma bantlarının ısıtılması
Ek olarak temiz havanın ısıtılmasını sağlayacak bir ısı
Suyun buharlaşması
geri kazanımı, enerji ihtiyacını ayrıca düşürebilir – keza
Atık hava / temiz hava değişimi
hafif taşıma bantlarının kullanımı da: Taşıma bandı
Yüzeylerdeki ısı kaybı
tiplerinin yüzey ağırlığı yaklaşık 5,4 kg/m²’den (çelik)
0,5 kg/m²’ye (PTFE- cam elyaf dokuma) kadar gitmektedir. Ayrıca her tipin özgül ısı kapasitesi de farklılık
göstermektedir. Konveyör fırınlarda buna ek olarak
genelde yüzeyden kaynaklanan enerji kaybı, ısı
köprülerinin azaltılması için bir izolasyon katmanı ve
özel yapısal önlemler ile en alt düzeye indirgenir.
Isı geri kazanımı
Daha önce kurutma prosesi örneğinde de gösterildiği
gibi atık hava hattına entegre edilmiş olan hava / hava-ısı
dönüştürücüleri atık hava kaynaklı enerji kaybını azaltır.
Bu sayede atık ısı akıllı bir şekilde kurutma prosesi için
ihtiyaç duyulan temiz havanın ısıtılmasında kullanılır.
Sonuç olarak genelde yaklaşık % 30 oranında bir ısı
geri kazanım derecesine ulaşılabilir. Üretim alanında
bir sıcak su ihtiyacının söz konusu olması durumunda
hava / su ısı dönüştürücüleri tavsiye edilmektedir –
bunun bir nedeni de daha iyi bir ısı geçirgenliğine ve
bununla bağlantılı avantajlara sahip olmalarıdır.
Bir kurutma prosesine nispetle ısı geri kazanımı için kullanıma hazır olan atık hava hacimsel akımları, belirgin
ölçüde düşüktür ancak çoğu zaman çok daha yüksek bir
sıcaklığa sahiptirler. Hem kurutma hem de fiksaj prosesleri ısı geri kazanımı için uygundur. Bir amortisman
değerlendirmesi istisnai durumlarda atık hava hacimsel
akımı ve atık hava sıcaklığı vasıtası ile gerçekleşmelidir.
23
2.3 Enerji verimliliğini etkileyen ana değerler ve bunun
sonucunda oluşan karmaşıklık
“Yüksek performanslı,
Bir tekstil makinesi liften başlayıp kullanılabilen tekstil
elyaf destekli karma
ürününe kadar uzanan çok uzun bir üretim zincirinin
Tüm proses kademelerinin ortak
etki parametreleri
malzemeler etki
bir parçasıdır. Kıyaslanabilir bir nihai ürüne ulaşmak
Proses zincirinin tamamında bütün proses kademeleri-
elemanlarının termik
için geçilecek tekstil proses zinciri alternatiflerinin
nin enerji verimliliğini etkileyen parametreler bulunmak-
stabilizasyonunu iyileş-
sayısı oldukça fazladır. Bu nedenle, örn. hammaddenin
tadır.
tirirler ve iklimlendirme
seçimi ile dahi proses zincirine enerji açısından önemli
için yapılan enerji
ölçüde etki edilebilir. Bunun dışında iplik ya da dokuma
Hammadde / malzeme
masraflarını önemli
gibi ara ürünlerin kalite özellikleri de enerji ile ilişkilidir.
Örnek: Polyester lifler tarama ve dokuma sırasında
pamuğa göre daha yüksek bir enerji kullanımı gerektirir.
ölçüde düşürürler.”
Matthias Arnold,
Tekstil makinelerinin birbirlerine bağlanma şekillerinin
Örn. boyama ve kurutma gibi müteakip proseslerde de
Geliştirme ve Mekanik
yapısal ve teknolojik tasarımı da yine aynı şekilde
polyesterdeki enerji tüketimi çoğu zaman daha yük-
Konstrüksiyon Müdürü,
prosesin enerji verimliliğine önemli ölçüde etki eder.
sektir. Diğer taraftan pamuğun satın alma sırasındaki
KARL MAYER Textil-
Daha düşük, fakat ihmal edilmemesi gereken bir etki
hammadde kalitesi seçiminin de özgül enerji kullanımı
maschinenfabrik
de, tekstil makinelerine monte edilmiş olan tahrik
üzerinde etkisi bulunmaktadır.
GmbH, BUSINESS UNIT
sistemi (bakınız Res.5, sayfa 15) gibi bileşenlerdir.
İklim
WARP KNITTING
Bir tekstil ürününü oluşturan prosesin tamamındaki
Örnek: İklim koşulları eğirme esnasında liflerin işlene-
enerji verimliliğinin değerlendirilmesinin ne kadar
bilirliğini önemli ölçüde etkiler. Liflerin iyi işlenebilirliği
komplike olduğunu göstermek için, prosese etki
daha yüksek bir prodüktivite ve dolayısı ile enerji açısın-
eden parametreler, proses zinciri boyunca örneklerle
dan verimli prosesler sağlar. Bunun dışında iklim, kumaş
açıklanmıştır.
terbiyesi sırasında ısıtma proseslerindeki enerji akışına
etki eder.
Bileşenler
Bileşenler aşınmaya veya bakıma tabi olan ve teknolojik
etkileri bulunan değiştirilebilir parçalardır. Bakım durumu
veya aşınma durumu enerji verimliliğini etkiler. Örnekler:
Garnitürler, eğirme malzemeleri, yataklar, contalar. Çoğu
zaman enerji bilançosunu olumsuz yönde etkileyen
çalıntı ürünler, veya isimsiz bileşenler de kullanılmaktadır.
24
Tahrik teknolojisi
Atık / ıskarta oranı
Örnek: Tahrikler için fonksiyon prensibine bağlı kısmen
Malzeme verimliliği aynı zamanda enerji verimliliği
yasamacı tarafından belirlenen verimlilik farkları ve
anlamına gelir. Iskarta oluşumuna meydan vermeyen
farklı verimlilik sınıfları bulunmaktadır. Bu parametre
ya da belirgin ölçüde düşük bir ıskarta oranına sahip
grubuna makine üreticisinin de etkisi bulunmaktadır,
olan makineler, böylece enerjiden de tasarruf ederler.
ancak tahriklerin çalışma prensibi seçimi, uygulama
Oluşumundan hemen sonra ya da müteakip proses
nedeniyle sınırlıdır.
kademelerinin birinde giderilmesi gereken her bir hata,
ek enerji gerektirir.
Son olarak, makine üreticisinin
Tüm proses kademelerinin ortak parametreleri
enerji verimliliği üzerindeki etkiEtki unsurları
Parametre
Pamuk
Hammadde
Olgunluk derecesi
Kirlilik derecesi
Temizlenme kolaylığı
Yapışkanlık
Hasat yöntemi
olduğunu ve tekstil makinesi
işletmecisinin nasıl bir katkı
Kimyasal lifler
Yüzey
Avivaj
Renk
Üretici
Kıvırcıklık
sinin gerçekten ne kadar büyük
sağlayabileceği ve sağlaması
H, P
gerektiğinin görülmesi önemlidir. Bir tahmin elde etmek için
etki unsurları aşağıdaki şekilde
Lif uzunluğu
Lif numarası
H, P
İklim
Hava nemi
Sıcaklık
B
Tahrik
teknolojisi
Asenkron teknoloji
Otomatik teknoloji
Tek tahrik teknolojisi
Tahrik teknolojisi
Hidrolik
H, G
Bileşenler
Aşınma durumu
Bakım durumu
Çalıntı
B, H
tanımlanmıştır.
Etki unsurları:
B
= Makine işletmecisi
R/M = Hammadde / malzeme
P
= Ürün
H
= Makine üreticisi
G
= Yasamacı
25
“Devamlılık ve enerji
verimliliğine sahip
Seçilen proses kademelerinin
etki parametreleri
b) İplik üretimi – OE – İplik eğirme
makinesi
OE iplik eğirme makinesi, iplik üretimi için kurulmuş
makine ve prosesler
uzun yıllardır Alman
a) İplik hazırlık – Tarak makinesi
üç eğirme prosesinden birini oluşturur. OE eğirme prosesi
tekstil makinesi üre-
Tarak makinesi lif ile iplik üretim prosesi arasında bir
içerisindeki değişim, standart bir prosesten bahsedecek
ticilerinin ana ticaret
bağlantı noktası olarak iplik hazırlık alanında önemli bir
derecede kısıtlıdır. Ancak yine bu proseste de ortak para-
alanına dahildir ve
rol oynar. Bu bakımdan tarak makinesi, ipliğe dönüştü-
metrelerin dışında kalan enerji verimliliğini etkileyen
ekonomik üretimin
rülen tüm kesikli liflerin, içinden geçecek olmasından
bir çok faktör vardır.
garantörleridir.”
dolayı enerji verimliliğinin belirlenmesi için iyi bir örnek
Dr.-Ing. Jürgen Meyer,
oluşturur. Bu durum ipliğin hangi müteakip proses ile
Araştırma ve Geliştir-
elde edildiğine dahi bağlı değildir. Fakat bu standart pro-
me Başkan Yardımcısı,
seste bile enerji verimliliğine etki eden pek çok paramet-
Oerlikon Schlafhorst,
re bulunmaktadır.
& Co. KG Yan Kuruluşu
Parametre
B
= Makine
işletmecisi
R/M = Hammadde /
malzeme
P
= Ürün
H
= Makine üreticisi
G
= Yasamacı
Rotor devir sayısı
Üretim hızı
Lif bandı ve iplik numarası
Makinenin uzunluğu /
eğirme yeri sayısı
Alt basınç
B
B
B
H
B
Kalite
B
B
B
B, H
H
B, H
B
Kalite
Sirke sayısı
Lif kısalması
Düzgünlük
Temizleme
26
Etki unsurları
Makine parametresi
Garnitür tipi
Tarama aralığı
Tambur devir sayısı
İşletim sıcaklığı
Makine genişliği
Otomasyon derecesi
Üretim hızı
Etki unsurları
Makine parametresi
Oerlikon Textile GmbH
Etki unsurları:
Parametre
B
B, R/M
H
B, R/M
IPI sayısı
Lif kısalması
Düzgünlük
İplik esnemesi
İplik bükümü
İplik sağlamlığı
Temizleme sistemi tarafından
yapılan kalite kesitleri için tolere
edilen üretim kesintisi sayısı
B
B, H
H
B, R/M
B, R/M
B, R/M, P
B
Makine işletmecisi iplik üretiminde lif hammaddesi
kalitesinin, eğirme ve üretim parametrelerinin (işletim
noktası) seçimi ile dahi, nihai ürünün gereksinimlerinden zorunlu olarak sonuçlanmayan, özgül enerji
kullanımının başlıca kısımlarını belirleyebilir.
c) Kumaş üretimi – Çözgülü örme otomatı
Çözgülü örme son derece esnek ve yüksek kaliteye sahip
bir kumaş üretim yöntemidir. Bu proses kademesi enerji
verimliliğinin belirlenmesindeki karmaşıklık hususunda
çok iyi bir örnek teşkil ettiği için, bu prosesin çeşitliliği
muazzamdır. Kullanılan çözgülü örme makinesinin tarzı
bile, enerji verimliliğine önemli ölçüde etki eder.
Parametre
Etki unsurları
Makine parametresi
Çözgülü örme otomatları /
Kılavuz bar sayısı
Jakar tertibatlı çok barlı raşel
makinesi / Kayma sırası sayısı
Makine hassasiyeti (iğne / inç)
İğne tipi
Üretim hızı
Çalışma genişliği
B, H, P
B, H, P
B, H, P, R/M
B, H, P, R/M
B, R/M, P
B, H, P
Kalite
İlmek sıklığı
İplik numarası
İplik kalitesi
Yüzey ağırlığı
Serme
P, R/M
P, R/M
P, R/M, B
P, R/M
P, R/M, B
27
“Yüksek etkinlik ve
d) Kumaş terbiyesi – Boyama tesisi
Bu boyama proseslerinden her biri farklı bir enerji verim-
kaynak koruması bir
İncelenen proses nihai ürünün imalatına ne kadar yak-
liliği sunmaktadır. Ancak bütün prosesleri paralel olarak
ürünün toplam yaşam
laşırsa, etki faktörleri de o oranda komplike bir hal alır.
tek bir çatı altında yürüten bir üretici hemen hemen yok-
döngüsü boyunca
Boyama prosesine geçilmesi ile birlikte, belirgin şekilde
tur. Her bir yöntemin uygulanması enerji uygunluğuna
vazgeçilmezleridir.
yüksek özgül enerji kullanımlarının söz konusu olduğu
bağlı olarak değil, ürün gereksinimine göre belirlenmek-
Boyama tesisleri bugün
ilave çapraz kesit teknolojisi alanına girilmiş olur. Elek-
tedir. Başlangıç ürününün boyama sırasındaki formunun
en alt düzeye indirgen-
triğin yanı sıra büyük ölçüde doğrudan birincil enerjiler
yanısıra bütün boyama prosesleri, proses tekniği açısın-
miş enerji tüketimle-
ve enerji taşıyıcısı olarak su kullanılmaya başlanır.
dan ön muamele, boyama, temizleme ve ard muamele
olmak üzere bölümlere ayrılır.
rinde son derece kısa
flotte süreleri ile verimli
Boyama tesislerinin en önemli parametreleri arasında
bir şekilde işletilebil-
yüksek bir enerji ve kaynak verimliliği ile ilişkili aşağıda-
Kullanıcı uygun boyama yönteminin seçimi ve proses
mektedir.”
kiler yer alır:
tasarımı ile enerji ve kaynak tüketimine büyük ölçüde
Johannes Schmitz,
Ünitenin yapı tarzı
Renk koyuluğu
etki eder. Münferit proses parametrelerini ve bunlara
Geliştirme Müdürü,
Ön muamele
Ard muamele
etki eden boyama prosesi faktörlerini sıralarsak, burada
THIES GmbH & Co. KG
Boyama yöntemi
İstenen haslık
sayfalara sığdıramayız.
Boyarmadde sınıfları
gereksinimleri
Boyama prosesindeki yüksek enerji tüketimi yüzünden,
Boyama prosesindeki yöntemlerin çeşitliliği, farklı ana
müteakip veya paralel proseslerden, keza kasarlama ve
ürünler için farklı ünitelerin ve makinelerin olmasından
durulama banyolarından elde edilen ısı geri kazanımı
açıkça anlaşılmaktadır.
gittikçe artmaktadır. Bu çalışmanın gerçekleşme derecesi
önemli ölçüde makine işletmecisine ve sınır koşullarına
Ana ürünler ve bunlara ait boyama prosesleri ile ilgili
bağlıdır, bu nedenle enerji verimliliğinin değerlendirilme-
örnekler şunlardır:
si, sonuçlar açısından oldukça geniş bir alana dağılır.
Lifler flok makinelerinde, fitiller istif silindirinde, tarama
bandı tarama bandı kovalarında, iplik iplik boyama makinelerinde, çözgü ipliği çözgü levendi boyama makinelerinde, çile ipliği çile makinelerinde, dokuma jiggerde,
leventlerde veya kontinü tesislerde, örgü kumaş hava
veya su jeti tesislerinde ve konfeksiyona hazır tekstiller
bunun için tasarlanmış tesislerde terbiye edilir.
28
e) Kumaş terbiyesi – Kurutucu
Ara sonuç
Sadece boyamada değil, bir çok tekstil prosesinde kurut-
Bu örnekler enerji verimliliğini etkileyen çok sayıda ve
ma prosesi adımı proses akışının bir kısmını oluşturur.
heterojen ana etki faktörlerinin bulunduğunu, prosesle-
Kurutucular birbirlerine bağlı tesislere, örn. dokusuz
rin ve proses parametrelerinin kombinasyonlarının nere-
yüzeylerin sağlamlaştırılmasında veya dokuma kumaşı
deyse sonsuz olduğunu göstermektedir. Parametrelerin
terbiyesinde kontinü geniş yıkama makinelerine kısmen
ayarlanmasına makine işletmecisinin, tekstil ürününe
entegre edilmiştir. Terbiyenin diğer alanlarında, örn.
olan gereksinimlerin, malzemenin, lif tedarikçisinin
örgü kumaşların terbiyesinde, kurutucular bağımsız
ve makine üreticisinin etkileri vardır. Verilen örnekler
makineler (tek başına) olarak işletilmektedir.
makine üreticisinin prosesin enerji verimliliği üzerindeki
etkisinin oldukça sınırlı olduğunu da göstermektedir.
Tekstil kurutucularının enerji verimliliğine etki eden en
önemli parametreleri arasında şunlar yer almaktadır:
Enerji verimliliği değerlendirilmek istenirse, bunu bir
tekstil ürününün kendine has üretim prosesinin tamamı
için gerçekleştirmek oldukça kısıtlı ölçüde mümkündür.
Etki unsurları
Parametre
Kalite
Kurutma
Termik fiksaj
Sanforlama
Son nem
Kalan nem
ile birlikte, hangi makine gruplarının veya ayrı proses
adımlarının, karşılaştırılabilir enerji verimliliği verileri
Makine parametresi
Giriş nemi
Çıkış nemi
Sıcaklık
Atık hava nemi
Atık hava hacimsel akışı
Ürün hızı
Sıcaklık düzgünlüğü
VDMA Tekstil Makineleri Meslek Birliği üye şirketleri
B
B
H, B
H, B
H, B
H, B
H
verebilmek için, bir tekstil ürünü ile ilgili çerçeve koşullarının ve tanımlanmış bir işletme noktasının (bakınız
Bölüm 2.6) belirlenmesinin bir anlam ifade edeceğini
kontrol edecektir.
Etki unsurları:
B
B, P
B, P
B, P
B, P
B, P
= Makine işletmecisi
R/M = Hammadde / malzeme
P
= Ürün
H
= Makine üreticisi
G
= Yasamacı
Birincil enerji taşıyıcı
Yağ
Gaz
B, G
B, G
29
2.4 Proses zincirleri ve bunların enerji verimliliğine etkisi
Tekstil makineleri sadece nadir durumlarda, örn. iplik
Büküm makineleri:
hazırlık safhasında veya terbiyede tek başına çalışan
Ring kompakt ipliği daha az döndürme ile iplik üreti-
bir makine ile kıyaslanabilir, örn. ev tipi bir çamaşır
mine imkan tanır, fazladan her döndürme daha fazla
makinesi gibi. Tekstil makineleri çoğu zaman, enerji
enerji demektir. Müteakip kademedeki iplik bükü-
tüketimi ile bağlantılı olarak kısmi proseslerde değiş-
münde de daha az döndürme gerekli olur, böylece
ken etkilerin görülebileceği bir tesisin veya bir proses
iplik hazırlık prosesinde elde edilen neticenin karşılığı
zincirinin ayrılmaz parçalarıdır. Bu nedenle incelenen
müteakip kademede tekrar alınır.
bir makinenin enerji kullanımı bir çok durumda bir
önceki prosesten, örn. ürünün giriş kalitesinden önemli
Öndeki aplikasyon ünitesi ile ramöz:
ölçüde etkilenir.
Fularlı standart bir çözümde tesisin toplam enerji
tüketimi, önde yer alan ekonomik aplikasyon ünitesi
Örnekler
ile teçhiz edilmiş bir tesise kıyasla çok daha fazladır.
İplik hazırlık – eğirme:
Buna mukabil kurutma ünitesinin enerji verimliliğinde
Çok kirli bir hammadde veya yetersiz bir temizlik,
bir değişiklik olmaz.
iplik hazırlık safhasında iplik makinesinde çok
sayıda iplik kopmasına ve temizlik kesimlerine
Sulu iğneleme – kurutma:
sebebiyet verir. Bunun sonucu olarak düşük bir
Burada sulu iğneleme işleminden sonra “kalan nem”,
randıman ve yüksek bir özgül enerji tüketimi
kurutma için gerekli olan enerji tüketimini önemli
kWh/kg iplik ortaya çıkar.
derecede etkiler.
Bu örnekler akıllı bir tesis konseptinin ve işletim şeklinin,
bir prosesin enerji verimliliği üzerinde son derece büyük
bir etki yaratabileceğini açıkça ortaya koymaktadır.
Bu husus ve yukarıda madde 2.3 altında açıklanan ve
dikkate alınması gereken bir çok parametre, tekstil proseslerinin enerji verimliliğinin belirlenmesini komplike
bir görev haline getirmektedir.
30
2.5 Önkoşul olarak enerji tüketimi ölçümü
Enerji verimliliğinin değerlendirilmesinin ön koşulu,
Ölçüm yapmak kesinlikle sıradan değildir. Bu yüzden örn.
“Proses içerisinde tek
kullanılan enerji miktarının biliniyor olmasıdır: Enerji
tek makinelerin elektrik tüketimlerinin ölçümü henüz
bir makineye kadar
tüketiminin ölçülmesi gereklidir. Bunu yaparken duruş
standart olmamıştır. Tekstil endüstrisinde elektrik tüke-
sürekli bir enerji tüketimi
süreleri ve hazırlık süreleri dikkate alınmalıdır.
timi ölçümü, bugüne kadar enerji tedarikçisinin faturası
ölçümünü olağan bir
ile sınırlı kalmıştır. Münferit proseslerin değerlendirilmesi
hale getirmeyi başarmak
Bu nedenle elektriksel kurulmuş olan güç baz alınarak
ile sonuç almak mümkün değildir. Makine üreticilerinin
zorundayız.”
bir makinenin gerçek enerji tüketimi ve enerji verimliliği
makinelerin içine elektrik ölçüm cihazlarını seçenekli ola-
Armin Leder,
hakkında bir sonuç çıkarmak mümkün değildir. Burada
rak teklif uğraşıları, yatırım maliyetleri nedeniyle şu ana
Geliştirme ve Konstrüksi-
söz konusu olan, ortaya çıkabilecek ancak çıkmak zorun-
kadar birkaç istisna dışında başarısızlığa uğramıştır.
yon Direktörü,
da olmayan teorik bir üst yük değeridir (örn. bir tesisin
Trützschler GmbH & Co.
acil kapatması için gerekli). Elektriksel kurulmuş olan ve
Enerji verimliliğinin değerlendirilmesi için elektrik
makine üreticisi tarafından belirtilen güç verisi, makine
tüketiminin ölçülmesi tek başına yeterli değildir.
işletmecisinin elektrik alt yapısını (kablo kesiti, sigorta-
Ayrıca makinenin veya prosesin sadece, elektrik, emme
lar. vs.) hazırlayabilmesi için bilgilendirme amaçlıdır.
havası, basınçlı hava ve proses sıcaklığı için gerekli olan
KG Textilmaschinenfabrik
gerçek enerji ihtiyacını ölçme cihazları ile tespit etmek
yeterli olmazdı. Örneğin ışıma veya konveksiyon kaynaklı atık hava, atık ısı gibi emisyonların enerji tüketimi
değerlendirmesine mutlaka dahil edilmesi gereklidir.
Burada gürültü emisyonu dikkate alınmamıştır.
31
Aşağıda yer alan makine grubundaki makinelerde,
Bir çok tekstil makinesi çeşitli nedenlerden dolayı (ürün
bir tüketim ölçümü yapılırken nelerin dikkate alınması
kalitesi ve prodüktivite ile ilgili proses parametreleri)
gerektiği gösterilmektedir.
belirli iklim koşulları altında işletilmektedir. Bu nedenle
İplik hazırlama
Rotor iplik makinesi
Fitil makinesi
Ring iplik makinesi
Sarma makinesi
Bükme makinesi
makine sıcaklığının ve mekan ikliminin (sıcaklık ve nem)
dikkate alınması gerekir. Bu parametrelerin belirli sınırlar
içerisinde yer alması önemlidir. Makinenin atık ısısının ve
Bu makineler hem doğrudan elektrik enerjisine hem de
klima cihazlarının oluşturduğu sabit mekan sıcaklığının
basınçlı havaya ve bazı durumlarda da emme havasına
karşılıklı etkileşimi, özellikle yüksek bir dış ortam hava
(örn. merkezi emme sistemlerinin veya merkezi gerçek-
sıcaklığına sahip olan ülkelerde gerçek enerji tüketimi
leşen toz alma sistemlerinin
üzerinde hiç de azımsanmayacak bir etkiye sahiptir. Bu
kullanımında) ihtiyaç duyarlar. Bu makineler, sarf edilen
enerji tüketimleri de merkezidir ve proses veya makine
elektrik etki gücünü % 99’dan daha yüksek bir oranla
ile bağlantılı olarak kaydedilemez.
ısıya dönüştürürler.
Yapılan uygulamalar sadece enerji tüketimi ölçümünde
“Makine” bilanço sınırının enerji beslemesinin tespit
bile, bir çok durumda enerji verimliliğinin tam olarak
edilmesi için, makineye ait hem elektriksel gücün
belirlenmesine imkan vermeyen sonuçlara götüren
(3 fazlı) hem de basınçlı hava sarfiyatının, icabı halinde
zorlukların ortaya çıktığını göstermektedir.
emme havası sarfiyatının, makinenin genellikle elektrik
üreten cihazından ölçülmesi gereklidir. Emme havası ve
Ancak makine işletmecisi kısmi proseslerinde enerji
basınçlı hava, enerji verimliliğinden dolayı tüm makine
tüketimi ölçüm sistemlerini kurmuş ve bunları kayıt
grubu için merkezi olarak dışarıdan elde edilir. Tek bir
altına alıyor ise, proseslerinin enerji verimliliğini kesin
proses veya tek bir makine için bir ölçümün gösterilmesi
olarak bilmeden de, her zaman proses kademelerinin
neredeyse mümkün değildir.
enerji optimizasyonunu gerçekleştirmesi mümkün
olacaktır.
Basınçlı hava ile ilgili enerji eşdeğerinin tam olarak
dengelenebilmesi için sadece (kısmen ciddi zamansal dalgalanmalara tabi olan) basınçlı hava miktarı
(standart litre / zaman birimi) değil, aynı zamanda
beslemenin ortalama ön basıncının ve aynı zamanda ön
muamele tarzı (basınçlı çözülme noktası, filtre ürünü)
ile üretim prensibinin de dikkate alınması gereklidir.
32
Bilanço sınırından doğmuş enerji akışları, konvektif
Makinelerin işletim durumlarından kaynaklanan
ısı yayılımı ve (ısı ile yüklenmiş) atık hava miktarı kısım-
dalgalanmaların bir sonucu olarak, ya bir kaç günlük
larına ayrılır.
bir zaman süresi boyunca veya durum parametreleri
için tutanak tutulması kaydıyla bir kaç saat boyunca
Muhtemelen kullanılan harici bir emiş sisteminin atık
ölçüm yapılmalıdır.
hava hacimsel akışı ve / veya emiş havası hacimsel
akışı [m3/h] ile, bunun bilanço sınırı sıcaklığına olan
Durum parametreleri şunlardır:
sıcaklık farkı biliniyorsa, atık hava veya emiş havası
Ön iplik ve iplik verileri / eğirme maddeleri /
akımının / atık hava veya emiş havası akımlarının enerji
iplik haznesi dolumu alt basınçları / boş süreler
içeriği kolaylıkla hesaplanabilir. Atık hava veya emiş
Basınçlı hava regülatörlerinin ayarlanması, sarma
havası akımlarında mevcut olan kinetik basınç kayıpları,
makinelerinde birleşme / çözme kodu ile prizmalar
genelde gözardı edilebilir. Aynı durum üründe “prosesi
devam eden tekstil lifleri” mevcut olan potansiyel enerji
Farklı makine grupları için farklı enerji türlerinin
için geçerlidir.
dengelenmesi gerektiği için, EN ISO 9902 (tekstil
makinelerinin ses emisyonu) standardında olduğu
Makinenin işletimi için bir iklimlendirme zorunlu ya
gibi, özgül olarak makine gruplarına göre ayırmak
da en azından tavsiye ediliyorsa, o zaman rakamsal
mantıklı olacaktır.
verilerle çalışılabilir. Makinenin işletiminden kaynaklanan ısı yükünün, mekan iklimlendirmesi için uygun bir
şekilde kompanse edilmesi gereklidir. Atık hava akımları
ısı yükleri ile birlikte mümkün mertebe doğrudan
“makinenin” bilanço sınırından dışarı çıkarılıyorsa,
makine iklimlendirme payı için sadece konvektif ısı akımının bertaraf edilmesindeki gerekli zahmetin belirlenmesi yeterli olacaktır. Burada iklimlendirmenin türüne
ve konfigürasyonuna bağlı olarak – doğrudan iklimlendirme, adiyabatik çalışan klima sistemi, soğutmalı
sistem, hava değişimi sayısı vs. – “kW ısı yükü başına
klima gideri” verileri kWh/kWh türünden belirtilebilir.
33
2.6 Kararlaştırılan, tanımlanmış bir çalışma
prosesinin veya işletme noktasının anlamı
Örn. televizyon gibi tüketim ürünleri standartlaştırıl-
Ayrıca enerji tüketimi ile ilgili bir yorum yapmak
mış kullanım amaçları ve çok iyi kıyaslanabilir kullanıcı
sadece üretilmiş olan miktar ile bağlantılı olarak önem
gereksinimleri için tasarlanmıştır. Buna karşılık tekstil
teşkil eder (kWh/kg ürün). Bu aynı şekilde CO2-ayak
makineleri çoğu zaman daha komplike ürünlerdir. Bir
izinin (CO2/kg ürün) (bakınız bölüm 2.8) eşitliği için de
ürün tipinin tekstil makineleri bile genelde makine
geçerlidir.
işletmecilerinin birbirlerinden farklı ihtiyaç profillerine
uygun olarak tasarlanmaktadır. Makineden beklenen
Tekstil makinelerinin enerji tüketiminin değerlendiril-
gereksinimler, makine işletmecisi tarafından üretilecek
mesi için öncelikle mantıklı makine sınıflarının oluştu-
olan ürüne ve / veya işletmecinin uygulamak istediği
rulması gereklidir. Daha sonra bu makine sınıfları için
özel prosese (kullanım koşulları) bağlı olarak ortaya
tipik üretim prosesleri olan ürün ve üretim parametre-
çıkar. Bu nedenle tekstil makineleri genelde işlet-
leri ile birlikte ortak bir “enerji verimliliği belirleme pro-
mecinin hammadde, kalite ve verimlilik ile ilgili özel
sesi” tespit edilmelidir. Bunun için ilgili tekstil makine-
gereksinimlerini, ihtiyacına uygun olarak belirleyebile-
si ile oldukça sık üretilen / işlenen (seri üretim ürünler)
ceği şekilde üretilmektedir (bakınız 2.3’teki örnekler).
standart ürünler tercih edilmelidir. Unikat ürünlerin
İşletmeci tarafından alınan bu kararlar özgül enerji
mukayesesi yapılamaz.
kullanımını da doğrudan etkilemektedir.
Buna ilişkin hangi farklılaşmanın yapılabilir ve gerekli
Enerji tüketiminin kaydedilmesi ve değerlendirilmesi
için bu durum özel bir hedef oluşturur. Bunun anlamı, bir makine kategorisinin enerji tüketimi, elmayı
armutla kıyaslamak istemiyorsak sadece kararlaştırılan
(tanımlanmış) çalışma prosesleri / işletme noktaları
baz alınarak hesaplanabilir demektir. Bu nedenle enerji
tüketimleri ile ilgili olarak yapılan yorumlar da sadece
incelenen proses ve tanımlanmış olan parametre
için geçerlidir.
34
olduğunu VDMA inisiyatifi açıklayacaktır.
2.7 Makine işletmecisinin sorumluluğu
Enerji verimliliğine sahip tekstil makineleri, enerji
daha fazla şeffaf olması, proseslerin optimize edilme-
tasarrufu için bir ön koşuldur. Makine üreticisinin enerji
sine yardımcı olur. En büyük üretim gücüne sahip olan
verimliliği programları çerçevesinde verdiği hizmetler,
bir işletme noktası, enerji açısından en faydalı demek
ürüne özgü proseslerin yerinde daha da iyileştirilebil-
değildir. Burada yaşam döngüsü maliyeti (örn. VDMA
mesi için tekstil üreticisini destekler. Burası için örneğin
bilgi sayfası 34160) yatırım hususunda akıllı kararların
makine teknolojisi donanımının optimizasyonu ile ilgili
alınması için yardımcı olabilir.
teçhizat (örn. ısı geri kazanım sisteminin makineye sonradan eklenmesi) veya makine işletmecisinin, üretimini
İşletmeci bakım aralıklarının seçimi ile de önemli
en yüksek enerji verimliliği alanında gerçekleştirmesini
ölçüde bir etki sağlayabilir. Tekstil makinelerinin yetersiz
destekleyen proseslerin ve enerji açısından önemli para-
bir bakıma tabi tutulması veya düşük kaliteli aşınma
metrelerin görselleştirilmesi sayılabilir.
parçalarının kullanılması, etki derecesini azaltır ve enerji
tüketimini artırır.
Tüketim ürünlerinin kullanımı ile karşılaştırılamayan
komplike bir tekstil prosesinde, hedeflenen enerji
tasarrufu sadece makinelerin amaca uygun kullanımı ile
garanti edilebilir. Makine işletmecisinin kendisi makinelerinin verimli bir şekilde işletilmesi konusunda büyük
bir sorumluluğa sahiptir. Daha önce de gösterildiği gibi
bilinçli tasarlanmış üretime dönük proseslerde de enerji
tasarrufu için potansiyel vardır. Bunun sağlanması için
eğitimli personel gerekir. Üretim ayarları ile bunlardan
meydana gelen enerji tüketimi arasındaki bağlantıların
35
2.8 Ekolojik ayak izi
“İleri teknoloji kontrol
Ekolojik açıdan önem arz eden en büyük ekolojik ayak izi
Sadece işletmeciye enerji tedarik şirketi tarafından
cihazları sadece düşük
payı, bir tekstil makinesinin işletilmesi esnasında oluşur.
sağlanan enerji karışımı ile dahi, CO2-emisyonları faktör
2 ila 3 arasında değişiklik gösterebilir. Bu nedenle ancak
bir enerji tüketimine
sahip olmakla kalmayıp,
İşletim aşaması ile ilgili güvenilir bir CO2 ayak izi, ancak
müşteri, makine üreticisine kendisinin “enerji değişimi
karbon lifleri, karbon
işletmecinin elektrik üretimi ve termik enerji üretimi ile
kursunu” bildirdiği taktirde, tekstil makinesi üreticisi
dokuma ve karbon
ilgili detaylı bilgileri hazır olduğu taktirde belirlenebilir.
güvenilir bir CO2 ayak izi verebilir.
özel testlerle lif takviyeli
Elektrik enerjisi
Termik enerji
plastik maddeler gibi
Almanya’da elektrik üretimi esnasında oluşan CO2-emis-
Termik enerjinin elde edilmesinde, fosil enerji taşıyıcısının
enerji tasarrufu sağlayan
yonlarının alttaki karşılaştırması, çeşitli enerji santral
özgül CO2-emisyonu belirleyici olan faktördür.
ürünlerin geliştirilmesine
tiplerinin etkisini göstermektedir.
kumaşlar için uygulanan
de destek olmaktadır.”
Dr. rer. nat. Ulrich
Mörschel, Genel Müdür,
Textechno Herbert Stein
GmbH & Co. KG
Enerji taşıyıcı
CO2-karşılaştırmasında
santral tipleri
Biyogaz-Kombine ısıtma santrali
Offshore rüzgar enerjisi
Onshore rüzgar enerjisi
İspanya’dan solar elektrik ithalatı
Nükleer santral
Hidrolik santral
Çoklu kristal güneş hücresi
Doğalgaz-CCGT-ısıtma santrali
Doğalgaz-CCGT güç santrali
Taş kömürü-ithal ısıtma santrali
Linyit kömür-ısıtma santrali
Taş kömürü-ithal santrali
Linyit kömürü santrali
CO2-emisyonu
[g/kWh]
– 409
23
24
27
32
40
101
148
428
622
729
949
1153
Tablo: Elektrik enerjisi üretiminde kWh başına CO2-emisyonlarının
karşılaştırması, değerler GEMIS 3.0; Ökoinstitut e.V. Freiburg kurumuna göre
Taş kömürü
Linyit kömürü
Isıtma yağı EL
Isıtma yağı S
Sıvı gaz
Doğal gaz L
Doğal gaz H
Odun
Spes. CO2-emisyonu
[kg/MWh]
364,0
430,6
304,7
329,1
293,6
216,9
224,3
366,5
Tablo: Termik enerjisi üretiminde kWh başına CO2-emisyonlarının karşılaştırması,
değerler GEMIS 3.0; Ökoinstitut e.V. Freiburg kurumuna göre
Genel olarak termik enerjinin elektrik ile elde edilmesi
en az ekonomik olan yöntemdir.
Güvenilir parametre
Genelde tekstil makinesi işletmecisi, enerji tedarik eden
Makine üreticileri termik enerji ve elektrik enerjisi
şirket tarafından aşağıdakilerden oluşan bir enerji karşı-
için güvenilir parametre (kWh/kg ürün) belirtmelidir.
mını teslim alır.
Etkin CO2-emisyonları böylece işletmeci tarafından
Nükleer enerji
hesaplanabilir ve alınan enerji karışımının seçimi ile
Fosil ve diğer enerji taşıyıcıları
etkilenebilir.
Yenilenebilir enerji taşıyıcıları.
36
37
3. Bir etiketin gücü nedir?
Temel olarak pazara şeffaflık kazandıracak olan her türlü
Tekstil makineleri, tekstil makinesinin teknik özellikle-
önlem memnuniyetle karşılanmalıdır. Buraya örneğin
rine, donanımına ve güç verilerine kendileri etki eden
tekstil makineleri işletmecilerine, almış oldukları yatırım
şirketlere pazarlanır. Tekstil makineleri bu nedenle,
kararının kendi proseslerinin enerji verimliliğine olan
üretilecek ürüne olan gereksinimlerden etkilenme-
etkisini değerlendirme konusunda destek olacak bilgiler
nin yanı sıra, makine işletmecisinin organizasyonel
aittir. Enerji tüketimi verileri, beklenen işletme maliyet-
ve imalat teknolojisi ile üretim teknolojisi ortamına
lerinin (yaşam döngüsü maliyetlerinin değerlendirilme-
entegrasyonu sayesinde de etkilenen yüksek bir kişi-
sinde olduğu gibi) sayısallaştırılmasında yardımcı olur
selleştirme derecesine sahiptirler.
ve böylece diğer faydaların yanında yatırım kararları için
bir zemin hazırlayabilir.
Branşın bakış açısından, yenilikçi teknolojilerin sadece
fonksiyonel ürün gereksinimlerini ve üretim prosesleri-
Pazarda şeffaflık önemlidir, ancak konu yatırım malları
nin optimizasyonunu sağlamakla kalmayıp, aynı
olduğu zaman etiketler bir işe yaramaz. Her şeyden
zamanda çevre üzerindeki tüm olumsuz etkileri de en
önce tekstil makineleri gibi komplike ürünler için “basit
alt düzeye indirmesi gerekmektedir. Bu nedenle sektör
bir çözüm” olmaktan çıkarlar.
sadece enerji tüketimine odaklanmayı kritik olarak
değerlendirmektedir.
Amaçlanan bir etiketleme için tüketim malları ile
tekstil makineleri arasındaki önemli farklılığın hesaba
Makine yapımında ürün etiketleme emek isteyen ön
katılması gerekir. Buz dolaplarında ve ev tipi çamaşır
koşullara bağlıdır – ancak bu koşullar yerine getirildiği
makinelerinde, çok az teknik bilgiye sahip olan müşte-
zaman makine etiketleri bir artı değer sunabilir!
rilere piyasada oryantasyon kazandırmak için mantıklı
görünen davranışın, tekstil makineleri için uygulanabil-
Etiketlerin, bir kalite veya nitelik onayı olarak potansiyel
mesi mümkün değildir.
alıcıyı tanımlanmış bir dizi ile ürün özellikleri hakkında
bilgilendirmesi gereklidir. Ancak şeffaflık hedefleri takip
edilip uygulanırsa, etiketler bir anlam ifade eder. Farklı
üreticilerin ürünlerinin mukayesesi için bir zemin hazırlamayan makine etiketleri, potansiyel alıcıya herhangi
bir ek fayda kazandırmazlar. Buna rağmen rakiplerinden
farklı görünmek için müşterilerine tarafsızlık vaatlerinde bulunan etiketleme faaliyetleri, hızlı bir pazarlama
başarısına ve bunu eleştirel bir şekilde sorgulamayan
müşterilere güvenmektedir.
38
Yatırım ürünleri için uzun bir süredir yasal zorunluluğu
olan bir ürün işareti kullanılmaktadır:
-işareti. Bu
Bu hususta tekstil makineleri için enerji tüketimi etiketinin gerekliliğinin ve yapılabilirliğinin, maliyetinin ve
işaret bir ürünün Avrupa’nın bütün yasal hükümlerine,
faydasının tam olarak kontrol edilmesi gereklidir, çün-
örneğin makine direktifine, uygunluğunu sembolize
kü yatırım ürünleri sanayisinin özel temel ön koşulları
etmektedir.
ve çerçeve koşulları yüzünden etkili bir makine etiketi-
Keza ekolojik tasarım direktifine (EuP) uygunluk da
nin hazırlanması, tüketim ürünlerindekine kıyasla her
-işaretlemesi ile ifade edilmektedir.
zaman daha maliyetlidir.
Tekstil makineleri gibi yatırım ürünleri için ekolojik
Etiketleme sadece müşterek proje olarak hedefe ulaş-
ve ekonomik açıdan kullanışlı bir etiket konsepti en
tırır. Makine üreticileri ve işletmecileri etiketlemenin
azından şu koşulları gerektirir:
veya diğer bir enstrümanın, çevreye duyarlı ürün özellikleri hakkında bilgilendirme için uygun olup olmadı-
1. Ürün alanı için bu grupta yer alan ürünlerin tipik
ğını birlikte değerlendirmelidir.
uygulama durumları belirlenebilir.
2. Tipik uygulama durumları baz alınarak referans
prosesler tespit edilebilir.
3. Referans prosesler mühim ‘enerji verileri’ için
Yorum: Bu bölüm aynı zamanda tekstil makineleri
kıyaslanabilir ölçümleri mümkün kılar ve böylece
üretiminin bakış açısı ile de uyuşan 2009 yılının
her enerji etiketi konsepti için temel teşkil eden bir
VDMA Pozisyon Belgesi ‘Makine üretiminde enerji
finansal bilgi sisteminin hazırlanmasının temelini
tüketimi etiketlemesi’ bölümünden harfiyen kısmi
oluşturur.
alıntılar içermektedir.
4. Gerekli olan ölçüm talimatları (uluslararası normlar
veya Avrupa normları) mevcut olmalıdır.
5. Etiketleme konseptinin hazırlanmasındaki masraf
ekonomik açıdan kabul edilebilir olmalıdır (maliyet
fayda oranı). Burada özellikle küçük ve orta ölçekli
şirketler için oluşacak sıkıntılar dikkate alınmalıdır.
39
4. Geleceğe bakış
VDMA Tekstil Makineleri Meslek Birliği üye şirketleri
ile birlikte, hangi makine grupları için karşılaştırılabilir
enerji verimliliği bilgilerinin, tanımlanmış işletme
noktalarına sahip standartlar oluşturulabileceğini
kontrol edecektir. Bunu yaparken enerji tasarrufu için
uyumluluk ve işletmeci için sağlanan muhtemel
faydalar, müteakip işlemlerde belirleyici olacaktır.
40
Bu broşürün içeriği VDMA Tekstil Makineleri Meslek
Birliği Teknik ve Araştırma Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Matthias Arnold
Dr.-Ing. Heinz Waltermann
KARL MAYER Textilmaschinenfabrik GmbH
Oerlikon Barmag,
Markus Böhn
Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu
Trützschler Nonwovens GmbH
Gert Zeidler
Roland Hampel
Karl Mayer Malimo Textilmaschinenfabrik GmbH
A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG
Hans-Jürgen Haug
Groz-Beckert KG
İşbirliği yapanlar:
Dr.-Ing. Martin Hermann
Ralf Bischof
H. Stoll GmbH & Co. KG
A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG
Bernd J. Kremer
Uwe Franz
SETEX Schermuly textile computer GmbH
LIBA Maschinenfabrik GmbH
Armin Leder
Detlef Schelter
Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik
Oerlikon Schlafhorst,
Peter Maier
Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu
LIBA Maschinenfabrik GmbH
Peter Tolksdorf
Dr.-Ing. Jürgen Meyer
A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG
Oerlikon Schlafhorst,
Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu
Dr. rer. nat. Ulrich Mörschel
Redaksiyon:
Textechno Herbert Stein GmbH & Co. KG
Markus Böhn
Axel Pieper
Trützschler Nonwovens GmbH
BRÜCKNER Trockentechnik GmbH & Co. KG
Armin Leder
Matthias Schemken
Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik
Oerlikon Neumag,
Dr.-Ing. Jürgen Meyer
Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu
Oerlikon Schlafhorst,
Peter Schiller
Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu
Lindauer DORNIER GmbH
Christine Karin Schmidt
Johannes Schmitz
VDMA Textilmaschinen
THIES GmbH & Co. KG
Dr.-Ing. Georg Tetzlaff
Oerlikon Saurer,
Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu
41
Resim bilgileri:
Başlık sayfası: KARL MAYER Textilmaschinenfabrik GmbH;
Sayfa 27: Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik;
Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Textechno Herbert Stein GmbH & Co. KG
Yan Kuruluşu; Fotolia
Sayfa 28: BRÜCKNER Trockentechnik GmbH & Co. KG
Sayfa 02: Corbis; Oerlikon Saurer, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Yan Kuruluşu
Sayfa 29: A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG
Sayfa 04: Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Sayfa 30: Oerlikon Saurer, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Yan Kuruluşu
Yan Kuruluşu; Trützschler Nonwovens GmbH
Sayfa 06: Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Sayfa 31: Oerlikon Saurer, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Yan Kuruluşu
Yan Kuruluşu; SETEX Schermuly textile computer GmbH
Sayfa 08: Trützschler Nonwovens GmbH
Sayfa 32: Oerlikon Schlafhorst, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Yan Kuruluşu
Sayfa 10: KARL MAYER Textilmaschinenfabrik GmbH
Sayfa 33: Oerlikon Barmag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Sayfa 11: Oerlikon Barmag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Yan Kuruluşu
Yan Kuruluşu
Sayfa 34: Trützschler Nonwovens GmbH
Sayfa 15: Oerlikon Barmag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Yan Kuruluşu
Sayfa 35: Oerlikon Schlafhorst, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Yan Kuruluşu; Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Sayfa 17: Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Yan Kuruluşu
Yan Kuruluşu; Trützschler Nonwovens GmbH
Sayfa 37: Fotolia
Sayfa 19: Trützschler Nonwovens GmbH; Oerlikon Schlafhorst
Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu
Sayfa 39: Christine Karin Schmidt / August Herzog
Maschinenfabrik GmbH & Co.KG adına
Sayfa 21: Trützschler Nonwovens GmbH
Sayfa 40: Oerlikon Schlafhorst, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG
Sayfa 23: A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG;
Yan Kuruluşu
BRÜCKNER Trockentechnik GmbH & Co. KG
Sayfa 43: H. Stoll GmbH & Co. KG; Oerlikon Barmag,
Sayfa 24: Oerlikon Schlafhorst, Oerlikon Textile GmbH &
Co. KG Yan Kuruluşu
Sayfa 25: Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik
Sayfa 26: Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik
42
Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu
Eylül 2012
ABOUT BLUE COMPETENCE
Blue Competence – Sustainability meets profit
Sustainability has become an increasing focus for
companies. Volatile prices for commodities and
energy force the textile industry to pay highest
attention to resource saving and energy efficiency.
Furthermore, sustainability is a subject to which
the textile sector is increasingly confronted by
legislation, by brands and retailers and by consumers. After all, sustainability has now become a
significant competitive factor.
As a key industry for forward-looking technologies, the German mechanical engineering industry
plays a prominent role in developing and realizing
sustainable solutions:
• effective solutions for new energy concepts and
• effective handling of scarce resources.
The VDMA has assumed patronage of the Blue
Competence sustainability initiative. It aims to
interconnect all of Germany’s mechanical engineering industry, pooling the resources, know-how
and strengths of VDMA members. Textile Machinery is one of 30 different mechanical engineering
branches within Blue Competence.
Textile machines – even of a particular product
type – are usually designed for the different
demand profiles of the textile manufacturer.
These profiles result from the textile product to
be manufactured and/or the specific process to
be performed. In other words, the textile producer
directly affects the specific energy use in many
ways. Machine-based logos and classification of
textile machines into energy efficiency classes –
analogous to the consumer goods industry – are
no solution from a professional perspective. Blue
Competence therefore defines management
criteria and process standards. They apply to all
alliance members taking part in the initiative.
The result is made visible:
Success stories provide practical
examples
On the occasion of several trade shows during
the past two years, the reaction from visitors
to the campaign was positive. They welcomed
especially VDMA’s approach to focus on practical
examples instead of certification experiments.
The success stories from German companies
themed “Sustainability meets profit” show textile
manufacturers exactly how to realise substantial
raw material and energy savings with the help of
German technology thus fulfilling the obligations
from governments, brands, retailers and consumers. The success stories can be read online:
www.machines-for-textiles.com/applicationreports
Alliance Members
About 400 companies from various machinery
branches are already Alliance Members of the
Blue Competence Initiative. The following textile
machinery companies participate:
BETEX, Brückner Trockentechnik, FONG’S EUROPE,
Gneuß, Groz-Beckert, HEUSCH, ISRA VISION, KARL
MAYER MALIMO, KARL MAYER Textilmaschinenfabrik, Körting Hannover, LIBA Maschinenfabrik,
Lindauer Dornier, Mayer & Cie., Memminger Iro
Monforts Textilmaschinen, Oerlikon Textile
(Barmag und Neumag), Osthoff-Senge, Reiners +
Fürst, S + S Separation and Sorting, Schaeffler
Technologies, Sedo Treepoint, Siemens Industry
Sector, Stoll, Trützschler Spinning, Trützschler
Card Clothing, Trützschler Nonwovens,
Trützschler Nonwovens & Man-Made Fibers, VEIT,
WUMAG TEXROLL, Xetma Vollenweider.
October 2013,
update www.machines-for-textiles.com
VDMA Tekstil Makineleri
Lyoner Strasse 18
60528 Frankfurt am Main
Telefon +49 69 6603-1271
Faks
+49 69 6603-1329
[email protected]
www.machines-for-textiles.com/blue-competence
www.bluecompetence.net
an initiative of