Türkiye`de Çevre Eğitiminde Mevcut Durum
Transkript
Türkiye`de Çevre Eğitiminde Mevcut Durum
YEġĠL KUTU PROJESĠ TÜRKĠYE’DE ÇEVRE EĞĠTĠMĠ VE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA ĠÇĠN EĞĠTĠM ÖN ARAġTIRMA RAPORU Banu BinbaĢaran Tüysüzoğlu [email protected] Haziran 2005 Ġçindekiler 1. GiriĢ 4 2. Ġlköğretim Okullarında Çevre Eğitimi ve Sürdürülebilir Kalkınma için 4 Eğitim Programı 2.1. Mevcut Ġlköğretim Okulları Öğretim Programı 4 2.2. Yeni Programda Çevre Eğitimi ve Sürdürülebilir Kalkınma Ġçin 5 Eğitim 3. Okullarda Mevcut Bilgisayar ve Ekipman Durumu 7 4. Türkiye’de Öğretmen, Öğrenci ve Velilerin KarĢılaĢtıkları Sorunlar 7 5. Hizmetiçi Eğitimler 8 6. Türkiye'nin AB Eğitim Politikalarına Uyumu 9 7. Okullarda M.E.B Ortaklığında yapılan Proje ve etkinlikler 9 Ulusal Projeler 9 A. Çevre Eğitimi Projesi 9 B. Temiz Deniz(ALĠPOT) Projesi 10 C. Temel Afet Bilinci Eğitimi Projesi 10 D. Yatılı ve Pansiyonlu Ġlköğretim Okullarında “Seracılık Eğitimi” 10 Projesi Uluslararası Projeler 10 A. GLOBE 10 B. SEMEP 11 C. Eko-Okullar (Eco-Schools) 11 D. Okullarda Orman Projesi 11 E. Büyük Volga Nehri Yolu Projesi (GREAT VOLGA RIVER ROUTE) 11 8. Üniversiteler ve Çevre Eğitimi 12 9. TÜBĠTAK ve Çevre Eğitimi 13 10. Sivil Toplum KuruluĢları 13 Atık Sanat Olunca 14 Acarlar Gölü Model Çevre Eğitim ve Ziyaretçi Merkezi 14 Yavru Tema 15 -2- 11. Medya ve Eğitim 15 12. GörüĢ ve Öneriler 15 13. YeĢil Kutu Projesi Ġçin Öneriler 20 Ekler 21 -3- 1. Giriş YeĢil Kutu projesinin alt yapısını oluĢturabilmek amacıyla hazırlanan bu raporda, Türkiye’de yapılan çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınma için eğitim çalıĢmaları, ilköğretim okullarının kapasitesi, bilgisayar teknolojisi kullanımı ve eğitici yeterliliği araĢtırılmıĢ ve bunun için ilgili tüm kurum kuruluĢların çalıĢmaları ve hazırlıkları incelenmiĢtir. Bunun yanında, anket çalıĢmalarıyla da, öğretmen, stk ve veli profili çıkarılmıĢ ve ilgili kesimlerden öneri ve görüĢler alınmıĢtır. Türkiye’de, son yıllarda çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınma konularında gerek devlet, gerekse kamuoyunda bilinçlenme artmaya baĢlamıĢtır. Bunun yeterli olmadığı bilinse de, bundan sonra atılması gereken adımlar için altyapı oluĢturulmasına açık bir durumdadır. Ancak, bundan sonra atılacak adımlarda iyi tasarlanmıĢ ve planlanmıĢ programlar çerçevesinde süreklilik sağlanması, ilgili tüm kurum ve kuruluĢların iĢbirliği ve ortaklığında geliĢtirilmesi gerekmektedir. Bunun yanında, Temel Eğitim Programı kapsamında, yeni iyileĢtirme çalıĢmaları baĢlatılmıĢ durumda. Temel Eğitim Programı, 8 yıllık kesintisiz ilköğretimi yaĢama geçiren 4306 sayılı yasanın sonucunda ortaya çıkan yeni temel eğitim stratejisinin uygulanacağı bir hareket programıdır. Temel Eğitim Programı, ilköğretim kapsamının ve kalitesinin artırılmasını, ilköğretime ilginin çoğaltılmasını ve ilköğretim okullarının toplum için bir öğrenme merkezi olmasını hedefliyor. Bu kapsamda, yeni eğitim programları hazırlanmıĢ ve sivil toplum kuruluĢlarıyla Milli Eğitim Bakanlığı arasında ortaklaĢa eğitim programları uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Bu çalıĢmalar Türkiye için önemli adımlardır. Ġlköğretimin ilk yarısı (1-5. sınıflar) için hazırlanan eğitim programları 2005-2006 eğitim döneminde baĢlatılmak üzere hazırdır. Bunların yanında, sivil toplum kuruluĢlarının çalıĢmaları da hızla sürmektedir. 2.İlköğretim Okullarında Çevre Eğitimi ve Sürdürülebilir Kalkınma için Eğitim Programı 2.1. Mevcut Ġlköğretim Okulları Öğretim Programı M.E.B’e kayıtlı 35.580 ilköğretim okulu bulunmaktadır. Bunlardan, 676’sı özel öğretim okulu, 122’si de özel eğitim okullarıdır. Ġlköğretim okullarının ilk üç yılında okutulan Hayat Bilgisi Dersi kapsamında çevre ve sürdürülebilir kalkınmayla ilgili konulara giriĢ yapılmaktadır. Son beĢ yılındaysa Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ders programlarında çevre ve sürdürülebilir kalkınma konularına yer verilmiĢtir. Bu derslerin yanında okutulan Türkçe, Matematik, Müzik, Beden Eğitimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, güzel konuĢma ve yazma gibi derslerde de çevreye iliĢkin çeĢitli tamamlayıcı bilgiler öğrencilere verilmektedir. Bunların yanında, özellikle özel okullarda, ders saatlerini artırmak amacıyla ek dersler uygulanmaktadır. Bu derslerden bazıları çevre bilincini artırmaya yönelik programlardan oluĢabilmektedir. Ancak, devlet okullarında böyle ek derslerin uygulanmasına gelen talebe göre karar verilmektedir. Ġlkokulların ilk üç sınıfında okutulan Hayat Bilgisi Dersi içinde yer alan ünitelerden çevre eğitimine dönük olanlar aĢağıda belirtilmiĢtir: Yılın Bölümleri GüneĢ ve Dünyamız Sağlıklı Büyüyelim Çevremizdeki Canlılar Dünya ve Uzay; Tatile Girerken Okulumuz Açıldı, Bilinçli Tüketicilik ve Verimlilik YaĢadığımız Yer Çevremizdeki Canlılar, Dünya ve Uzay -4- Hareket ve Kuvvet, Tatile Girerken Ġlköğretim okullarının 4,5,6 ve 7. sınıflarında okutulan Sosyal Bilgiler Dersi kapsamında yer alan ünitelerden çevre eğitimi ile ilgili olanlar Ģunlardır: Aile ,Okul ve Toplum Hayatı Güzel Yurdumuz Türkiye Coğrafya ve Dünyamız Türkiyemiz Türekiye’nin Coğrafi Bölgeleri Yurdumuzun KomĢuları ve Türk Dünyası Ġlkokullarda okutulan Fen Bilgisi Dersi içinde yer alan ünitelerden çevre eğitimi ile ilgili olanlar aĢağıda belirtilmiĢtir: Çevremizi Tanıyalım Maddenin Doğası Canlılar ÇeĢitlidir Gezegenimiz Canlılar ve Doğayla EtkileĢimleri Isı ve Isının Maddedeki Yolculuğu Canlının Ġç Yapısına Yolculuk YaĢamımızı Yönlendiren Elektrik Tüm Canlılarla Ortak Yuvamız Mavi Gezegenimizi Tanıyalım ve Koruyalım (Sürdürülebilir Kalkınma) Canlılar Ġçin Madde ve Enerji Genetik YaĢamımızı Etkileyen Manyetizma Bu derslerin yanı sıra, okulöncesi eğitim, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında öğrenciler tarafından eğitsel kol faaliyetleri kapsamında kurulmuĢ öğrenci toplulukları bulunmaktadır. Bu topluluklardan bazıları çevrenin tanınması, canlıların korunması, çevrenin temiz tutulması gibi konularda faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Milli Eğitim Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı ve çeĢitli gönüllü kuruluĢların katkıları ile öğrencilerin çevreye iliĢkin duyarlılıklarını artırıcı çeĢitli faaliyetlerin de düzenlendiği bilinmektedir. Özellikle 5 Haziran tarihinde her yıl kutlanan Dünya Çevre Günü münasebetiyle Türkiye genelinde öğrenci kulüp ve topluluklarınca etkinlikler düzenlenmektedir. Bu etkinlikler arasında en tipik olanları çevreye iliĢkin seminerler, paneller, konferanslar, Ģiir ve resim yarıĢmaları, temsil ve tiyatro oyunlarıdır. Çocuklara dönük çevre izcilik etkinlikleri de çocuklarda çevreye iliĢkin uygun davranıĢların oluĢmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Ancak, bu etkinlikler çevre eğitiminin uluslararası prensiplerinden uzak bir seviyededir. 2. 2. Yeni Programda Çevre Eğitimi ve Sürdürülebilir Kalkınma Ġçin Eğitim Temel Eğitime Destek Projesi, uygulanmakta olan Temel Eğitim Reformuna destek vermek amacıyla T.C. Hükümeti ile Avrupa Birliği arasında 8 ġubat 2000 tarihinde imzalanan ve uygulamalarına 11 Eylül 2002 tarihinde baĢlanan 5 yıl süreli bir programdır. Projenin hedefi, yoksulluğu azaltma amacıyla eğitim seviyesini artırarak en dezavantajlı kırsal ve Ģehirlerin gecekondu bölgelerinde nüfusun yaĢam Ģartlarını geliĢtirmek, halen temel eğitim dıĢında kalan çocuklar, gençler ve yetiĢkinlerin eğitim sistemine kazandırılmasını sağlamaktır. TEDP, ilköğretim okullarına, yatılı ilköğretim bölge okullarına ve pansiyonlu ilköğretim okullarına ek derslikleri inĢa edip, eğitimde kullanılan kurumlara ekipman satın alarak eğitim eriĢimini iyileĢtirmektedir. Bu proje kapsamında, yeni öğretim programı geliĢtirilmiĢ ve geçen okul döneminde 1-5 sınıf programları 9 pilot ilde (Ankara, Ġzmir, Bolu, Kocaeli, Hatay, Van, Ġstanbul, Diyarbakır ve Samsun), 120 ilköğretim okulunda uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Program, 38 kamu ve sivil -5- toplum kuruluĢlarının görüĢü ve aralarında yabancıların da bulunduğu 56 uzman akademisyenle 16 ayda geliĢtirilmiĢtir. ve Ġlkokulların ilk üç sınıfında okutulan Hayat Bilgisi dersi ile 4., 5., 6., 7. ve 8. sınıflarında okutulan Fen Bilgisi dersleri programlarında çevre ile ilgili konuların program içindeki akıĢı helezon program akıĢından uzaktır ve biniĢik değildir. Ancak yeni hazırlanan programda, bütüncül bir yaklaĢım izlenerek farklı disiplinlere ait bilgiler toplulaĢtırılarak “tematik yaklaĢım” benimsenmiĢtir. Buna uygun olarak da programda üç tema belirlenmiĢtir: “Okul Heyecanım”, “Benim EĢsiz Yuvam”, “Dün, Bugün, Yarın”. Bu temalar sarmal bir biçimde üç öğretim yılı boyunca devam edecek Ģekilde tasarlanmıĢtır. Mevcut Fen Bilgisi dersi de yeni programda Fen ve Teknoloji dersi olarak değiĢtirilmiĢtir. Burada da öğrenme alanları belirlenmiĢ ve üniteler bu öğrenme alanları altında toplanmıĢtır. Bunlar, “Dünya ve Evren”, “Madde ve DeğiĢim”, “Fiziksel Olaylar”, “Canlılar ve Hayat”dır. Fen ve Teknoloji dersi ilköğretimin tüm kademleri için hazır durumdadır. Ancak yalnızca, 4. ve 5. sınıfların programları açıklanmıĢ ve pilot uygulamaları yapılmıĢtır. Uygulamanın yapıldığı pilot okullarda, tüm öğretmenler hizmetiçi eğitimden geçmiĢ ve okulların tüm eğitim materyalleri tamamlanmıĢtır. Pilot uygulama yapılmamasına karĢın, 6. sınıfların programı da önümüzdeki yıl uygulamaya konulacaktır. 6. sınıflar için hazırlanan Fen ve Teknoloji dersinde çevre konusu programa alınmamıĢtır. Bu ders döneminde biyolojik sistemler ağırlıklı olarak yer aldığından, çevre konusu programdan çıkarılmıĢtır. Ancak, 7. ve 8. sınıflarda yine ders programına dahil edilmiĢtir. 7. ve 8. sınıfların programları bundan sonraki yıllarda kademeli olarak uygulamaya konulacaktır. 4. ve 5. sınıflar için hazırlanmıĢ yeni programda çevre ve sürdürülebilir kalkınmaya iliĢkin konular Ģöyledir: Maddeyi Tanıyalım Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım YaĢamımızdaki Elektrik Gezegenimiz Dünya Vücudumuz Bilmecesini Çözelim Maddenin DeğiĢimi ve Tanınması Kuvvet ve Hareket Dünya, GüneĢ ve Ay Canlılar Dünyasını Gezelim, Tanıyalım YaĢamımızdaki Elektrik 4. ve 5. sınıfların Sosyal bilgiler ders programında da içerik Ģu Ģekilde verilmiĢtir: YaĢadığımız Yer Üretimden Tüketime Adım Adım Türkiye Bölgemizi Tanıyalım Yeni öğretim programının hedeflerinden biri Doğacı bireyler yetiĢtirmektir. Program, doğaya, doğa olaylarına ve doğal kaynaklara karĢı aĢırı duyarlılık; bunları ayırt etme ve sınıflandırma kapasitesi geliĢtirmeyi hedefler. Yeni program bütününde, çevre koruma bilinci, kaynakların bilinçli tüketilmesi ve etkili kullanımı, gerikazanım, doğal afetlerden korunma, sağlığını koruma gibi kazanımları, ve bu kazanımları araĢtırma ve yaratıcı düĢünme becerileriyle sağlanması hedeflenir. Mevcut programa göre, Öğrenme-öğretme sürecinde öğrenciler verilen ya da sunulan bilgileri “ezberlemek” için aktiftirler. Bilgiyi öğretmen yapılandırarak öğrencilere aktarmaktadır. Yeni programdaysa, öğrenciler çeĢitli etkinlikler yoluyla öğrenme-öğretme sürecinde aktif rol alırlar ve bilgiyi kendileri yapılandırırlar. Mevcut programda, yoğun bir bilgi aktarımı söz konusudur; öğrenciler aktarılan bilgileri anlamak yerine ezberlemeye yönlendirilmektedir. Yeni programdaysa, öğrencinin günlük hayatında kullanabileceği ve kendisine gerekli olan temel bilgiler, kendi deneyimleri sonucunda yine kendisi tarafından yapılandırılacaktır. Öğrencilerin -6- temel yaĢam becerilerini kazanmaları esastır. Yeni öğretim programı, öğrencilerin bir yandan bilgileri yapılandırırken bir yandan da temel yaĢam becerilerini kazanmaları üzerinde duran esnek bir programdır. Etkinlik temelli bir yaklaĢımla öğrenme-öğretme sürecinde geleneksel öğretim yöntem ve tekniklerinin yanı sıra öğrencilerin aktif olduğu yöntem ve teknikler kullanılmaktadır. Bu programda, öğrencilerin, ezber yerine, çevreyi kendilerinin de içinde yer aldıkları bir bütün olarak algılamaları ve korumaları gerektiğini kavramaları hedeflenir. 3. Okullarda Mevcut Bilgisayar ve Ekipman Durumu T. C. Hükümetinin isteği üzerine, Temel Eğitim Programının iĢleyiĢini desteklemek amacıyla Dünya Bankası tarafından 600 milyon ABD Doları tutarında kredi alınmıĢ ve bu kapsamda, 81 ilde 2.802 ilköğretim okuluna 3.188 bilgi teknolojisi sınıfı kurulmuĢtur. Bunun yanında, Ġlköğretim MüfettiĢlerine diz üstü bilgisayar alımı yapılmıĢtır. Ülke genelindeki 22.854 kırsal kesim köy ilköğretim okuluna bilgisayar ve ekipmanın dağıtımı tamamlanmıĢtır. Ayrıca, 81 ilde 18.517 ilköğretim okuluna tepegöz alımı ve dağıtımı tamamlanmıĢtır. Programın devamında, 81 ilde 3000 ilköğretim okuluna daha 4002 bilgisayar teknolojisi sınıfı kurulumu ve 4000 gecekondu bölgesi ve kırsal kesim ilköğretim okuluna eğitim materyali alımı gerçekleĢtirilecektir. Bunun yanında, Temel Eğitim Reformuna destek vermek amacıyla T.C. Hükümeti ile Avrupa Yatırım Bankası arasında imzalanan anlaĢmayla 1400 ilköğretim okuluna daha bilgi teknolojisi sınıfı kurulma hazırlıklarına baĢlanmıĢtır. Hükümetin kendi bütçe kaynaklarıyla da, 160 bilgi teknolojisi sınıfı kurulmuĢtur. Türkiye BiliĢim Sanayicileri ve ĠĢadamları Derneği (TÜBĠSAD) ile Milli Eğitim Bakanlığı’nın ortak projesi olan “Bilgisayarlı Eğitime Destek” kampanyasıyla ilköğretim okullarına 1 milyon bilgisayar bağıĢlanması hedefleniyor. Türkiye’de öncelikli olarak 14 bin adet bilgisayar laboratuvarına ve 300 bin bilgisayara gereksinim duyulmaktadır. 4. Türkiye’de Öğretmen, Öğrenci ve Velilerin Karşılaştıkları Sorunlar Yaptığımız anket çalıĢması ve birebir görüĢmeler sonucunda çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınma için eğitim konularında karĢılaĢılan en büyük sorunun kaynak yetersizliği ve var olan kaynaklardan habersiz olma olduğu görülmüĢtür. Özellikle öğretmenlerin bu konuda daha fazla bilgilendirilmesine ve kaynak takviyesi yapılmasına gereksinim duyulmaktadır. Sivil toplum kuruluĢları tarafından istenilen okullarda yapılan ek eğitim çalıĢmalarında yaĢanan en büyük sorunlardan biri öğretmenlerin ilgisizliği olarak belirtilmiĢtir. Bunun yanında, kısa sürelere sığdırılmak istenen programlar, aĢırı kalabalık öğrenci gruplarının oluĢturulmasına ve bu nedenle verimin düĢmesine neden olmaktadır. Her ne kadar, STK’lar kendi eğitim setlerini hazırlasa da, daha geniĢ kapsamlı hazırlanmıĢ eğitim setlerine gereksinim duymaktadır. Öğrencilerin, çevre ve sürdürülebilir kalkınma konularında bilinçlendirilebilmeleri için ezberci yaklaĢımdan çok uygulamalı projelere gereksinim duyulmaktadır. Sınıf ortamında iĢlenen konular, çocukları yalnızca ders geçmek için ezbere yöneltmektedir. Bu nedenle, bu konuların, çocukların kendilerini de etkin biçimde katabileceği proje tabanlı verilmeleri gerekmektedir. Üniversitelerde yapılan çeĢitli çalıĢmalarda, proje tabanlı uygulanan eğitimlerin çocuklar üzerindeki etkisini ortaya koymaktadır. Öğrenci velilerinin çevre ve sürdürülebilir kalkınma konularında eğitim düzeylerinin yeterli olmadığı görülmüĢtür. Yeterli bilince sahip olanlar, çocuklarını kendi katkılarıyla bilinçlendirmeye çalıĢsalar da, bunların sayıları oldukça azdır. Bu nedenle, okullarda veliler için de eğitimler verilmeli, bu konularda çocuklarıyla etkileĢim içinde olmaları sağlanmalıdır. Özel ilköğretim okullarında, çevre ve sürdürülebilir kalkınmaya yönelik ek eğitim çalıĢmaları yaygın olarak uygulanmaktadır. Ancak, devlet okullarında bu çalıĢmalar daha çok gönüllü -7- öğretmenlerin çabalarına ve velilerden gelen talebe bağlıdır. öğretmenlerin ve velilerin bu konularda bilinçlendirilmeleri önemlidir. Bu nedenle, özellikle 5. Hizmetiçi Eğitimler Ġlkokullarda görevli öğretmenlerin çevre eğitimi konusunda hizmetiçi eğitim seminerlerinden geçirilmesinde büyük yararlar vardır. Bu seminerlerde, çevreye iliĢkin uygun davranıĢ kalıplarını öğrencilerde oluĢturabilmek için neyin, ne Ģekilde ve kime öğretilebileceği konularına ağırlık verilmelidir. Her yıl öğretmenlere düzenli olarak “Fen Bilgisi Öğretim Yöntemleri” seminerleri verilmektedir. Ancak, ne yazık ki yeterince kapsamlı bir eğitim uygulanmamaktadır. Bunun dıĢında, 2005 yılı öğretim döneminde, öğretmenlere bilgisayar kullanımı, çoklu zeka ve çevre eğitimi gibi seminerler verilmiĢ, ancak bu eğitimlerden yalnızca kısıtlı sayıda öğretmen yararlanabilmiĢtir. Özellikle yeni hazırlanan programın etkin biçimde uygulanabilmesi için tüm okul yöneticileri, öğretmenler, müfettiĢler ve hatta velilere yönelik eğitim seminerlerinin düzenlenmesi gerekir. Hazırlanan öğretim programının verimli olabilmesi, her Ģeyden önce, uygulayacak olanların isteklerine ve gayretlerine bağlıdır. Yeni programın baĢarıyla uygulanabilmesi için, özellikle okul idarecilerinin, klasik okul yöneticiliği kavramı ve anlayıĢının yerine, okul liderliği yaklaĢımını benimsemeleri beklenir. Bunun için, yeni programın uygulandığı pilot okullarda öğretmenler için hizmetiçi eğitimler verilmiĢtir. Ayrıca, her ilden belirli sayıda öğretmen ve yöneticiler seçilmiĢ ve bunlara eğitim verilmiĢtir. Böylece, bu eğitimlerin tüm öğretmenleri kapsayacak biçimde yaygınlaĢtırılması planlanmaktadır. Eğitilen öğretmen ve yöneticilerin, kendi illerindeki çalıĢma arkadaĢlarını eğitmesi beklenmektedir. Bu çalıĢmalara da, okulların tatil olmasıyla birlikte baĢlayan seminer döneminde baĢlanmıĢtır. 2005 yılında düzenlenen ve halen sürdürülen çevre ve sürdürülebilir kalkınma konularıyla ilgili olabilecek hizmetiçi eğitimler aĢağıda listelenmiĢtir: Bilgisayar Kursu – BĠT sınıfı olan okullardaki öğretmenler Ġlköğretim Programlarını Tanıtma Semineri – MüfettiĢler Proje GeliĢtirme Semineri - Bakanlık merkez teĢkilâtı personeli Proje Yönetimi Semineri - Ġlköğretim okullarının müdür ve müdür yardımcıları Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programlarını Tanıtma Semineri – Halk eğitim ve mesleki eğitim merkezi müdürleri Avrupa Birliği’ne Uyum Süreci Semineri - Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü personeli Gelecek Ġçin Eğitim Kursu - Eğitici bilgisayar formatör öğretmenleri Erozyon ve Çevre Eğitimi Semineri – il merkezinde görevli öğretmenler Öğrenme ve Öğretme YaklaĢımları Kursu – branĢ öğretmenleri Çocuk Dostu Öğrenme Ortamı Semineri – sınıf öğretmenleri Yaratıcı Drama Semineri - ilköğretim ve anaokullarında görevli öğretmenler Proje GeliĢtirme Teknikleri Kursu - Ġlköğretim okullarında görevli fen bilgisi öğretmenleri Doğa ve Erozyon Eğitim Semineri - Daha önce Erozyon ve Çevre Eğitimi Semineri’ne katılan fen bilgisi, sosyal bilgiler öğretmenleri Çoklu Zeka Kuramı Kursu – sınıf öğretmenleri Avrupa Birliğini Tanıtma Semineri - Ġlköğretim ve ortaöğretim okullarında görevli öğretmenler Eğitimde ÇağdaĢ YaklaĢımlar Semineri - Ġlköğretim müfettiĢleri Fen Bilgisi Öğretim Yöntemleri Kursu - Ġlköğretim okullarında görevli branĢ öğretmenleri Görme Engellilerde Fen Bilgisi Öğretim Yöntemleri Kursu - Görme engelliler ilköğretim okullarındaki fen bilgisi ve sınıf öğretmenleri ile normal okulların görme engelliler özel eğitim sınıflarında görevli öğretmeleri Televizyon ve Radyo Tabanlı Eğitim Materyali Hazırlama Kursu - Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü personeli Hizmetiçi Eğitim Yönetimi Semineri – Ġl millî eğitim müdürlüklerinde hizmetiçi eğitimden sorumlu yöneticiler Temel Afet Bilinci Eğitimi Formatör Öğretmen YetiĢtirme Kursu - Ġlköğretim okullarında görevli öğretmenler -8- Aktif Öğrenme Yöntemleri Formatörlük Kursu - Öğretmenler 6. Türkiye'nin AB Eğitim Politikalarına Uyumu 2004 yılının Mayıs ayında, Türkiye'nin üç Topluluk programına (Socrates, Leonardo da Vinci ve Youth) katılımı doğrultusundaki çalıĢmalar tamamlanmıĢtır. Türkiye, Haziran ayının baĢından itibaren her üç programa da dahil oldu. Bu çerçevede, Türk üniversitelerinden 73'ü Erasmus programına baĢvurdu ve bunlardan 65'i programa kabul edilerek, Mayıs 2004'ten itibaren bu programda yer almaya baĢladı. Türk kurumları, aynı tarihte Leonardo ve Gençlik (Youth) programlarına da katılım hakkı elde etti. ġu anda, çok sayıda Türk kurumu bu programlara katılıyor. Bunlardan Socrates Programı, eğitimin tüm alanlarını kapsamaktadır. 7'den 77'ye herkesin yararlanacağı bu programın çeĢitli faaliyet alanları vardır. Bunlardan Comenius (Okul Eğitimi) Programı, Okul öncesinden lise son sınıfa kadar olan genel eğitimi kapsar. Program, okul ortaklıkları kurdurmakta, öğretmen ve öğrenci değiĢimi yaptırmakta, ayrıca iyi deneyimlerin paylaĢılması, ortak müfredat uygulamaları, dil öğrenimi, uzaktan eğitim modelleri uygulamaları, yetiĢkin eğitimi, hizmetiçi eğitim gibi eğitimin tüm alanlarını kapsayan projelerin gerçekleĢtirilmesine fırsatlar sağlamaktadır. 7. Okullarda M.E.B Ortaklığında yapılan Proje ve etkinlikler 14/10/1999 tarihinde Millî Eğitim Bakanlığı ile Çevre Bakanlığı arasında “Çevre Eğitimi” konusunda yapılacak çalıĢmalara iliĢkin iĢbirliği protokolü imzalanmıĢtır. Protokolün amacı, çevrenin korunması ve geliĢtirilmesi, çevre sorunlarının çözümlenmesi konularında örgün ve yaygın eğitim kurumlarının katılımlarını sağlamak için eğitim çalıĢmalarını yapmaktır. Bu protokol kapsamında ilköğretim okullarında, uygulamalı çevre eğitimi çalıĢmalarına baĢlanmıĢtır. Eğitimde, görsel materyalle desteklenen eğitimin yanı sıra, okul çevre düzenlemeleri, çevre köĢeleri tanzimi, katı atıkların kaynağında ayrı ayrı toplanması, geri dönüĢüm birimlerine nakli, çeĢitli sergi ve yarıĢmalar gibi etkinlikler düzenlenmektedir. ÇalıĢmalar yeni okulların katılımıyla sürdürülmektedir. Yine bu protokol kapsamında, Ankara Valiliği Çevre Koruma Vakfı (ANÇEVA) ve Ġl Milli Eğitim Müdürlüğü ile iĢbirliği dahilinde Ġlköğretim okullarına yönelik olarak çevrenin korunması, kirliliğin önlenmesi ve olumlu tüketim alıĢkanlıklarının kazandırılması, değerlendirilebilir katı atıkların kaynağında ayrıĢtırılarak toplanması ve geri kazanımı konularında çalıĢmalar yapılmaktadır. Bu doğrultuda 2001-2002 öğretim yılında Ankara Valiliği Çevre Koruma Vakfı ve Milli Eğitim Müdürlüğü iĢbirliğiyle uygulamaya konulan "Uygulamalı Çevre Eğitimi Pilot Projesi" kapsamında Ankara merkez ve ilçelerinde bulunan 50 ilköğretim okulunda çevre konusundaki çalıĢmalar Kasım 2001 tarihinde baĢlamıĢtır. 2004-2005 eğitim ve öğretim döneminde 30 ilköğretim okulu belirlenerek projeye dahil edilmiĢtir. BüyükĢehir Belediyesinin de ortaklığa katılmasıyla, okullarda yaygınlaĢmaya baĢlamıĢtır. Ġstanbul Valiliği’nce uygulanan Çevre Eğitimi ve Uygulama Projesi, Ġstanbul’da bulunan tüm Resmi-Özel Ġlköğretim Okulu ve Ortaöğretim öğrencilerini kapsamaktadır. Bu projelerinin yürütülmesinde ilgili çevre kuruluĢlarından da destekler alınmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı iĢbirliğiyle yürütülen çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınma için eğitim projelerine aĢağıda değinilmiĢtir. Ulusal Projeler A. Çevre Eğitimi Projesi -9- TETRA-PAK iĢbirliğinde yürütülen proje Ekim 2004 tarihinde uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Proje pilot olarak Ġstanbul ilinde 6 ilçeden seçilen 270 Ġlköğretim okulunda uygulanmaktadır. Proje uygulamalı çevre eğitimi ile öğrencilerin temiz ve sağlıklı bir çevrede yaĢama alıĢkanlığı kazanmalarını, doğayı korumalarını, doğal kaynaklar ve enerji’nin bilinçli tüketimi konusunda eğitimi esas almaktadır. Proje kapsamında eğitim vermek amacıyla Anadolu Üniversitesinden akademisyenler görevlendirilmiĢtir. Bu proje kapsamında 17 Eğitimci Eğiticisi yetiĢtirilmiĢtir. B. Temiz Deniz(ALĠPOT) Projesi Denizlerin kirlenmesini önlemek amacıyla çocukların eğitilmesine yönelik projenin hedef kitlesi proje okullarındaki ilköğretim öğrencileri, öğretmenleri ve yöneticileridir. Proje çalıĢmaları 2002 yılından itibaren Deniztemiz Derneği (TURMEPA) koordinatörlüğünde Ġstanbul ilinde 31 ilköğretim okulunda uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Proje kapsamında görsel ve iĢitsel ve uygulamalı olarak Denizlerin temizlenmesi konusunda uygulamalı eğitim yapılmakta ve bu konuya eğitimcilerin dikkatleri çekilmektedir. Proje halen Ġstanbul, Antalya, Ġzmir, Balıkesir illerinde uygulanmaktadır. 2004 Eylül ayında alınan makam onayı ile tüm kıyı illerine yaygınlaĢtırılmıĢtır. C. Temel Afet Bilinci Eğitimi Projesi Ġlköğretim okulu öğrencilerini, öğretmen ve velileri Temel Afet Bilinci konusunda eğitmeyi amaçlayan proje Ġstanbul Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü ile M.E.B iĢbirliğinde hazırlanmıĢtır. Proje kapsamında eğitimde kullanılacak materyallerin (kitap ve CD) geliĢtirilmesi çalıĢmaları sürdürülmektedir. Proje, 50 ilde uygulanacaktır. Bu kapsamda 250 öğretmen uzaktan eğitime tabii tutulacaktır. Eğitim alan öğretmenler içerisinden seçilecek 100 öğretmen formatör olarak BÜKRDAE Müdürlüğünde yetiĢtirilmek üzere eğitime alınacaktır. Bu öğretmenler kanalıyla okullarda lider öğretmenlere eğitim verilecektir. Okullardaki Lider öğretmenler tarafından diğer öğretmen, öğrenci, veli ve okul çalıĢanı eğitilecektir. D. Yatılı ve Pansiyonlu Ġlköğretim Okullarında “Seracılık Eğitimi” Projesi Öğrencilere güvenli gıda üretimi, modern tarım teknikleri ve uygulamalı tarım eğitimi vermek ve öğrenciler kanalıyla kırsal kesimde yaĢayan ailelere örnek olarak onların kendi iĢlerini kurmaları için teĢvik etmek maksadıyla hazırlanan proje M.E.B ile BirleĢmiĢ Milletler Gıda ve Tarım TeĢkilatı (FAO) tarafından kabul edilmiĢtir. Proje kapsamında il, ilçe Milli Eğitim Müdürleri, Okul Müdürleri ve Ġl Ġlçe Tarım Müdürleri ile bilgilendirme toplantıları yapılmıĢ, yapılacak çalıĢmalar belirlenmiĢtir. Proje Okulları; Ankara ilindeki okullardan seçilmiĢtir. (Bala Karaali YIBO, ġ.Koçhisar YIBO, Polatlı Pansiyonlu Ġlköğretim Okulu) Proje hazırlık çalıĢmaları Ankara il Tarım Müdürlüğü ve Milli Eğitim Müdürlüğü iĢbirliğinde yürütülmüĢ, okul koordinatörleri belirlenmiĢ, etüd çalıĢmaları yapılmıĢ ve 2004 yılında belirtilen 3 okulda seralar kurulmuĢtur. Kurulan seralarda sulama ve ekim iĢleri tamamlanmıĢtır. Kurulan seralar, ilköğretim kurumlarında kurulabilecek okul uygulama bahçesi olarak gerek öğrenciler gerekse veliler ve çevre halkı tarafından desteklenmiĢtir. Seralarda uygulamalı tarım eğitimi çalıĢmaları devam etmektedir. Uluslararası Projeler A. GLOBE GLOBE ( Çevre Yararına Global Öğrenme ve Gözlemleme Programı), çevre hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak üzere birlikte çalıĢan öğretmen, öğrenci ve bilim adamlarının oluĢturduğu dünya çapındaki bir ağdır. Projede yer alan öğrenciler, yağıĢ miktarı, en yüksek ve ne düĢük sıcaklık, bulut örtüsü, bulut türleri, yer sularındaki ve yağmur sularındaki asit miktarı gibi - 10 - verileri toplamaktadır. Öğrenciler daha sonra, toplanan tüm verileri ABD'deki GLOBE merkezine göndermekte ve elde ettikleri sonuçları Internet aracılığıyla diğer GLOBE üyeleriyle paylaĢmaktadırlar. Türkiye’de 75 okul bu programın ortağıdır. Programın Türkiye Koordinatörü Milli Eğitim Bakanlığı DıĢ ĠliĢkiler Genel Müdürlüğü’dür. www.globe.gov B. SEMEP SEMEP, Güneydoğu Akdeniz Deniz Projesi'nin (South-Eastern Mediterranean Sea Project) baĢ harflerinden oluĢturulmuĢ bir kelimedir ve BirleĢmiĢ Milletlere bağlı bir alt kuruluĢ olan UNESCO'nun 27. Genel Kurulunda onaylanan uluslararası bir çevre eğitimi projesidir. Projeye Güneydoğu Akdeniz Bölgesinde olmamalarına karĢın, Bulgaristan, Romanya ve Karadeniz çevresi ülkeleri de dahil 24 ülke katılmaktadır. Projenin Türkiye sahibi Milli Eğitim Bakanlığı' dır. Çevre Bakanlığımız projeyi desteklemektedir. SEMEP Projesinin ulusal koordinatörlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı'nın onayı ile, 1995 yılından beri Akdeniz Üniversitesi Çevre Sorunları AraĢtırma ve Uygulama Merkezi (AKÇAM) tarafından yürütülmektedir. SEMEP Projesi her yıl, ulusal koordinatörler toplantısında belirlenen yeni bir konu ve buna bağlı olarak geliĢtirilen çalıĢma programlarına göre çalıĢmaktadır. Türkiye’de 60 okul bu projenin ortağıdır. http://portal.unesco.org/education/en/ev.phpURL_ID=16361&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html C. Eko-Okullar (Eco-Schools) Eko-Okullar Projesi ilköğretim okullarında çevre bilinci, çevre yönetimi ve sürdürülebilir kalkınma eğitimi vermek için uygulanan bir projedir. Katılımcı yaklaĢımıyla okullardaki öğrenciler hem çevresel konularda bilgi edinirler, hem de ailelerini, yerel yönetimleri ve sivil toplum kuruluĢlarını (STK) çevresel konularda bilinçlendirmede etkin rol alırlar. 27 Avrupa ülkesi, Güney Afrika, Kenya ve ġili'de olmak üzere toplam 30 ülkede yaklaĢık 10.000'den fazla okulda uygulanan Eko-Okullar Projesi’nin uluslararası koordinasyonunu Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı (FEE) yürütmektedir. Projenin Türkiye’deki yürütücülüğünü Türkiye Çevre Eğitim Vakfı yapmaktadır. Proje halen Ankara, Ġstanbul, Ġzmir, Bursa, EskiĢehir, Aydın, Antalya illerinde toplam 134 ilköğretim okulunda uygulanmaktadır. Proje okullarında Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı’nın belirlediği ve diğer ülkelerde de uygulanan kriterleri yerine getiren okullar, yeĢil bayrak ödülü ile ödüllendirilmektedir. D. Okullarda Orman Projesi Ġlköğretim Okullarında okuyan öğrencilere orman sevgisini aĢılamak, orman içerisinde yaparak yaĢayarak ormanın faydalarını öğretmek ve bu konuda duyarlılık yaratarak bilinçli bir toplum yetiĢtirmek amacıyla hazırlanmıĢtır. Proje 2003 yılında Kastamonu ve Sakarya ilinde seçilen ilköğretim okullarında uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Türkiye Çevre Eğitim Vakfı koordinatörlüğünde M.E.B, Çevre ve Orman Bakanlığı ile ilgili Sivil Toplum KuruluĢları iĢbirliğinde proje hazırlanmıĢtır. Proje Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı koordinesinde Dünyada birçok ülkede "Learning About Forest (LeAF)" adıyla uygulanmaktadır. F. Büyük Volga Nehri Yolu Projesi (GREAT VOLGA RIVER ROUTE) Büyük Volga Nehri Projesi, UNESCO’nun 32. Genel Kurulunda onaylanan kardeĢ okullar projesi kapsamında geliĢtirdiği uluslararası bir çevre eğitimi projesidir. Baltık Denizi ve Karadeniz’e komĢu 18 ülkeyi kapsayan projenin temel hedefi sürdürebilir kalkınma ve dünya mirasının korunmasına yönelik çalıĢmalara yön vermek ve ülkelerarası iliĢkileri geliĢtirmektir. Projenin ulusal koordinatörlüğünü Ankara Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof.Dr. Çelik Tarımcı yapmaktadır. 2004 yılında baĢlatılan proje 2005 yılı sonunda tamamlanacaktır. http://portal.unesco.org/education/en/ev.phpURL_ID=37313&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html - 11 - 8. Üniversiteler ve Çevre Eğitimi Türkiye'de üniversite ve yüksek teknoloji enstitülerinin bünyesinde bulunan çeĢitli programlarda çevreye iliĢkin konularda üniversite gençlerine arzu edilen tutum ve davranıĢları kazandırmaya yönelik dersler bulunmaktadır. Bu dersler Ekoloji, Türkiye'nin Çevre Sorunları, Çevre Hukuku, Çevre Felsefesi, Ekosistemler, Çevre ve Ġnsan, Çevre Biyolojisi gibi değiĢik baĢlıklar altında öğrencilere sunulmaktadır. Esas itibarıyle bu derslerde ekosistemlerin iĢleyiĢi, çeĢitlilik, insan faaliyetleri sonucu ortaya çıkan çevre sorunları ve çözüm önerileri anlatılmaktadır. Özellikle ziraat, orman, biyoloji, mimarlık, çevre mühendisliği, biyoloji öğretmenliği, sınıf öğretmenliği gibi programlara kayıtlı öğrenciler zorunlu olarak konuya iliĢkin dersler almaktadırlar. Diğer programlara kayıtlı öğrencilerden isteyenlereyse seçmeli olarak çevreye iliĢkin dersler verilmektedir. Üniversite gençleri tarafından kurulan çevre ile ilgili öğrenci toplulukları bünyesinde çeĢitli seminer, konferans, dia gösterileri ve ödüllü Ģiir, komposizyon ve resim yarıĢmaları yapılmaktadır. Yöredeki gönüllü kuruluĢlarla devamlı iliĢki içinde bulunan bu topluluklar gönüllü kuruluĢlar ve öğrenciler arasında köprü rolünü de üslenmektedir. Bu topluluklar arasında ülke genelinde en yaygın olanları, biyoloji topluluğu, doğa topluluğu ve kuĢ gözlem topluluğudur. Özellikle okullardaki kuĢ gözlem toplulukları, “toygar” internet ağıyla sürekli iletiĢim halindedir. Üniversitelerin lisansüstü programları kapsamında çok sayıda çevreye iliĢkin ders verilmekle beraber çevre eğitimi ile ilgili araĢtırmalar az sayıda da olsa göze çarpmaktadır. Bu araĢtırmalardan biri, 2002 yılında Hacettepe üniversitesi Eğitim Fakültesi Ġlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Anabilim Dalı tarafından Sinan Erten sorumluluğunda gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu araĢtırmayla, ilköğretimin 2. kademesindeki (6., 7., 8. sınıflar) öğrencilerin çevreyi korumaya karĢı ne kadar bilinçli oldukları tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır. ÇalıĢma, Ankara’daki 13 ilköğretim okulundan 671 öğrenciyle gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırma sonucunda, velilerin çevre kirliliği konusunda çok az bilgiye sahip oldukları ve çocuklarını bu konuda bilgilendirmedikleri, çocukların çevre konularına karĢı ilgili oladıkları ancak televizyonlarda gösterilen “hayvanlar alemi ya da canlılar alemi” gibi konulara ilgi duyduklarını, gerikazanım davranıĢlarına yeterince sahip olmadıkları görülmüĢtür. Ancak, davranıĢlarının kendilerine geri döneceğini bildikleri konularda gerek veliler gerekse öğrenciler yeterli duyarlılığı göstermektedir. Yine Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kimya Eğitimi Ana Bilim Dalı’nda Ġnci Morgil, Ayhan Yılmaz ve Nuray Ġncigör tarafından yapılan bir baĢka çalıĢmada, proje tabanlı çalıĢmaların öğrenciler üzerindeki etkisi araĢtırılmıĢtır. Ankara Ġli Beypazarı ilçesi KırbaĢ ilköğretim okuluna kayıtlı 6. sınıf öğrencileriyle yapılan bu çalıĢma, öğrencilerin proje tabanlı öğrenme yaklaĢımı yardımıyla çevre konusunda bilgi düzeylerinde ciddi artıĢ olduğunu göstermektedir. Bir baĢka çalıĢma da, Mustafa Kemal Universitesi Fen Ed. Fak. Biyoloji Böl. tarafından SamandaĞ Deniz Kaplumbagalarının korunmasi ile ilgili. Bu koruma projesi kapsamında, ilköğretim öğrencilerinin bilinçlendirilmesi için eğitim çalıĢmaları yapılıyor. Bu çalıĢmada, öğrencilere bilgi aktarımı drama çalıĢmaları, görsel sunumlar ve saha çalıĢmalarıyla yapılıyor. Bir baĢka ilginç çalıĢma da, üniversite öğrencileri üzerine yapılmıĢtır. Bu çalıĢmada amaç, çevre eğitimi uygulayacak öğretmen adaylarının bilinçlenme düzeylerini ölçmek. Bütün egitim kademelerinde tespit edilen kavram yanılgıları çevre egitiminin istenilen düzeyde etkili olmadıgını ortaya koymakta ve dersin ezberden kurtarılması gerektigini vurgulamaktadır. Bu da, çevre eğitimi verecek öğretmenlerin yüksek ögretim düzeyinde iyi bir egitim alması gerektiğini ön plana çıkarmaktadır. Ancak duyarlı ve bilinçli ögretmenler çevre konusunda ögrencilere gerekli bilinci ve sorumlulugu kazandırabilir. 2003-2004 güz yarıyılında yürütülen çalıĢmanın örneklemini, KTÜ Fatih Egitim Fakültesinde ögrenim gören 23 biyoloji, 29 sınıf ögretmeni adayı oluĢturmuĢtur. Bu çalıĢmada, öğrencilerin yaratıcı düĢünce ve becerilerini kullanarak hazırladıkları konuları sunması ile yürütülen çevre egitimi dersinin etkili olup - 12 - olmadığı araĢtırılmıĢtır. ÇalıĢma sonucunda öğrencilerin zihinsel ve el becerilerinin geliĢimini artıracak, ögrencinin aktif katılımını saglayacak Ģekilde organize edilmiĢ dersin ögrenciler tarafından daha zevkli görülmesinin yanında baĢarıları üzerinde etkili oldugu tespit edilmiĢtir. Ögrencilerin kendi geliĢtirdikleri çeĢitli etkinlikler sayesinde konunun ayrıntılarını irdeleme imkanı buldukları ve izleyen öğrenci gruplarında da bilgilerin kalıcılıgını artırdığı dikkat çekmektedir. 9. TÜBİTAK ve Çevre Eğitimi 1999 yılında TÜBĠTAK Yer Deniz Atmosfer ve Çevre AraĢtırmaları Grubu (YDABAG) tarafından hazırlanan “Milli Parklarda Bilimsel Çevre Eğitimi” baĢlıklı proje çerçevesinde Termessos, Kaçkar, Kazdağı ve Kapadokya Milli Parkları ve yakın çevrelerinde doğa eğitimi yapılmaya baĢlanmıĢtır. 1999 yılında Termessos Milli Parkı’nda baĢlatılan projeye 2000 yılında Kaçkar Dağları Milli Parkı, 2003 yılında Kazdağı Milli Parkı ve 2004 yılında Kapadokya Milli Parkı ve çevresi eğitim alanı olarak eklenmiĢ böylece çevre eğitimi yapılan milli park sayısı dörde çıkmıĢtır. Bu projede, milli parklar bir laboratuvar gibi kullanılarak parkların ve yakın çevresinin sunduğu doğal ve kültürel değerler ekoloji temelinde gençlere tanıtılmakta, aynı zamanda milli parkların ekoturizm amaçlı kullanılabilmesi için bilimsel alt yapı da oluĢturulmaya çalıĢılmaktadır. Programın sonunda, gençlere bir sertifika verilmektedir. Ġlk yıllarda sadece Üniversite öğrencilerine verilen çevre eğitimi 2001 yılından itibaren üniversitelerdeki araĢtırma görevlileri, profesyonel turist rehberleri ve izcilik eğitimi yaptıran öğretmenlere de verilmeye baĢlanmıĢtır. TÜBĠTAK bilimin popüler hale getirilmesi, bilimsel araĢtırma sonuçlarının halkın günlük yaĢamına girebilmesi amacıyla 2004 yılında “Doğanın Dilini Öğrenme Programı” baĢlıklı bir kampanya daha baĢlatmıĢtır. Kampanyanın amacı, kentlerde yaĢayan insanların (özellikle ilk ve orta öğretim çağındaki gençlerin) yaĢadıkları kent ve çevresinde bulunan doğal değerlerin farkına varmalarını, bunların oluĢum süreçlerini öğrenerek bilimi sevmelerini sağlamaktır. Türkiye’nin her ilinin kendine özgü doğal değerlere sahip olduğu bilindiğine göre öğretmenler ve izci liderlerinden beklenen, bu tür alanları “doğanın dilini öğrenme” temelinde okuldıĢı eğitim etkinliklerine açmalarıdır.TÜBĠTAK bu projenin dalga dalga tüm Türkiye’ye yayılması için Milli Eğitim Bakanlığı ve Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile iĢbirliği yapmaktadr. TÜBĠTAK tarafından yayınlanan Bilim ve Teknik Dergisi ve Bilim Çocuk Dergileri de çevre bilinci ve sürdürülebilir kalkınma konusunda bilinçlenme çalıĢmaları yapmaktadır. Bilim ve Teknik Dergisi’nde üniversitelerde ve sivil toplumda yapılan çalıĢmalara yer verilmekte ve bu çalıĢmalar desteklenmektedir. Bunlardan biri de Ġzmir’de baĢlatılan ilköğretim okullarında çevre eğitimi projesidir. Bu proje, dergi aracılığıyla bu konuyla ilgili öğretmenler ve okullar arasında iletiĢim ağı olarak kullanılmıĢtır. Bilim Çocuk Dergisi de, ilköğretim çocuklarına yönelik bilgilendirmenin yanı sıra belirli aralıklarla çevre günleri düzenlemekte ve düzenlenen çevre günlerine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, Bilim ve Teknik Dergisi AraĢtırma ve yazı ekibince, çeĢitli kurum ve kuruluĢlara eğitici eğitimleri de yapılmaktadır. 10. Sivil Toplum Kuruluşları Türkiye’de çevre konularında çalıĢan yaklaĢık 170 gönüllü kuruluĢ, vakıf ve dernek olduğu biliniyor. 71 kente dağılmıĢ bulunan bu gönüllü kuruluĢların büyük bir kısmı Istanbul, Ankara, Izmir gibi büyük kentlerde toplanmıĢ durumdadır. Türkiye’de STK’lar tarafından çevrenin korunması ve çevre konusunda toplumsal duyarlılığın artırılmasına dönük çeĢitli çalıĢmalar yapılmaktadır. STK’ ların, devletle ve birbirleriyle iliĢkilerinde, yönetim yapılarında, tüm ülkeye ve hedef kitlelerine ulaĢmada, mali ve teknik donanım konularında sorunlar bulunmaktadır. Bunların yanı sıra çeĢitli uluslararası kurum ve kuruluĢlar tarafından (Avrupa Birliği, BirleĢmiĢ Milletler ve UNESCO, REC gibi) hazırlanan projeler kapsamında ulusal düzeyde çeĢitli çevre eğitimi çalıĢmaları yürütülmektedir. - 13 - Çevre koruma ve eğitimi konularında hazırlanan projelerin en büyük derstekçilerinden biri, GEF Küçük Destek Programı’dır (GEF-SGP). Türkiye'de biyolojik çeĢitlilik, uluslararası sular, iklim değiĢikliği ve toprak bozulması odak alanlarındaki projeler SGP kapsamında desteklenmektedir. Türkiye'de çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınma için eğitim konusunda çalıĢan Sivil Toplum KuruluĢundan bazıları aĢağıda verilmiĢtir. Bu dernek ve vakıflar, okullarda çevre eğitimi, eğitici eğitimi, çevre eğitiminde kullanılmak üzere kaynak ve malzeme geliĢtirme, çocuklarla uygulamalı çevre koruma projeleri hazırlama ve hem çocuklar hem de eğiticiler için kaynak hazırlama konularında etkin olarak çalıĢmalar yürütmektedir. Çevre Eğitimi ve Sürdürülebilir Kalkınma için eğitimlerde kullanılan malzemeler: Eğitim kitapçıkları Power point sunumlar Tepegöz Eğitim setleri Lap top Projektör Perde Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma Vakfı (ÇEKÜL) http://www.cekulvakfi.org.tr/ Türkiye Erozyonla Mücadele ve Ağaçlandırma Vakfı (TEMA) http://www.tema.org.tr/ Doğa Derneği (DD) http://www.dogadernegi.org/ KuĢ AraĢtırmaları Derneği (KAD) http://www.kad.org.tr/ Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği (DHKD) http://www.dhkd.org/ Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye) http://www.wwf.org.tr/ Türkiye Çevre Eğitimi Vakfı (TÜRÇEV) http://www.turcev.org.tr/ YeĢil Adımlar Çevre Eğitimi Derneği (YAÇED) http://www.yesiladimlar.org/ DenizTemiz Derneği (TURMEPA) http://www.turmepa.org.tr/ Akdeniz Foku AraĢtırma Grubu (AFAG) http://www.afag.org/ Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı (ÇEVKO) http://www.cevko.org.tr/ Türkiye Çevre Koruma ve YeĢillendirme Kurumu (TÜRÇEK) http://www.turcek.org.tr/ Türkiye Tabiatını Koruma Derneği (TTKD) http://www.ttkd.org.tr/ Türkiye Çevre Vakfı (TÇV) http://www.cevre.org/ Greenpeace Akdeniz Kampanya Ofisi http://www.greenpeacemed.org.mt/ Sivil toplum kuruluĢları tarafından, farklı disiplinler arası yürütülen ve önemli görülen üç örnek aĢağıda verilmiĢtir: Atık Sanat Olunca YeĢil Adımlar Çevre Eğitimi Derneği tarafından yürütülen Atık Sanat Olunca Projesi, 2003 yılından beri sürdürülmektedir. Ġlköğretim ve lise okullarında, çevre Ģenliği organizasyonları kapsamında, ilgili sanat sergileri yanında ek etkinlik olarak düzenli bir programa dönüĢtürülen bu proje, Ġl Çevre Müdürlüğü, Ġl Milli Eğitim Müdürlüğü ve çağdaĢ plastik sanatçıları tarafından desteklenmektedir. Projenin amacı, Atıkları kullanarak çevre bilincini arttıran afiĢler üretilmesi. Proje kapsamında her yıl yüzlerce çocuk ve gençle birlikte en az 2 saat kadar çevre sorunları tartıĢılarak, poster üretilmekte, onların uygun gördüğü alanlarda sergilenmektedir. Acarlar Gölü Model Çevre Eğitim ve Ziyaretçi Merkezi Türkiye’de, doğa korumada eğitime önem veren ülkelerde var olan, doğa alanlarında çevre eğitimi ve ziyaretçi bilgilendirme amaçlı kullanılabilir merkezlerin sayısı oldukça az. Ulusal Çevre Eylem Planı’nda da belirtildiği gibi Türkiye’de çevre koruma ve geliĢtirme amaçlı eğitim, kendiliğinden bir süreç içinde yürütülüyor ve bu süreçte doğru bilgiden, doğru tekniklerle yararlanılması tümüyle rastlantısal biçimde gerçekleĢiyor. Bu sorunun farkında olarak, Türkiye Çevre Koruma ve YeĢillendirme Kurumu (TÜRÇEK), Sakarya Acarlar Gölü’nde bir Çevre Eğitim ve Ziyaretçi Merkezi kurmanın temellerini atıyor. Merkez, çevre koruma konusunda baĢta yerel halk olmak üzere bölge halkına, yerinde çevre eğitimi ve bilgilenme olanakları sunacak, doğa - 14 - ile uyumlu gelir kaynakları konusunda eğitim ve uygulama imkânı tanıyacak. GEF Küçük Destek Programı’nın (SGP) desteği ile TÜRÇEK tarafından yürütülen bu proje, çevre eğitimi için iĢleyen ve örnek teĢkil edecek bir Çevre Eğitim ve Ziyaretçi Merkezi kurulmasını hedefliyor. Merkez ve çervesindeki düzenlemeler, hazırlanacak bilgi panoları, eğitim malzemeleri, illustrasyonlarla, özelde Acarlar’ın önemi ve değeri hakkında duyarlılık oluĢturulması planlanırken, genel olarak doğa ve ekolojik döngüler üzerine farkındalığın sağlanması amaçlanıyor. Yavru Tema TEMA Vakfı Ġllerde ve Ġlçelerde TeĢkilatlanma çalıĢmaları kapsamında, Ġlköğretim Okullarında öğrencilerden oluĢan Yavru TEMA TeĢkilatı kurmaktadır. Bu maksatla okullarda TEMA Gönüllüleri ve formatör öğretmenler tarafından eğitimler verilmekte, TEMA Panoları hazırlanarak diğer öğrencilerin faaliyetler hakkında bilgi sahibi olmaları sağlanmakta, öğrenciler tarafından okullarında atık kağıt toplama çalıĢmaları yapılmakta , ayrıca fidan dikim zamanlarında ağaçlandırma çalıĢmalarına katılmaktadırlar.Ayrıca bulundukları yerlerde TEMA Vakfı tarafından düzenlenen etkinliklere katılarak seslerini duyurmakta ve bilgi birikimlerini çevrelerindekilerle paylaĢmaktadırlar. Türkiye genelinde 250 ilköğretim Okulu’nda faaliyet gösteren Yavru TEMA’cılar, her yıl düzenli çeĢitli çevre sorunlarıyla ilgili kurultay düzenlemeyi hedefliyor. Bu yılki kurultayın amacı; Yavru TEMA’cıların dünyamızda ve ülkemizde büyük tehlikeleri beraberinde getirecek küresel ısınmanın (iklim değiĢikliği) sonuçlarını kavramaları ve küresel ısınmanın engellenebilmesi için çözüm yolları üreterek, bu sonuçların devletimizi yönetenlere, halkımıza ve dünya kamuoyuna duyurulmasıdır. 11. Medya ve Eğitim Tüm TV ve radyolarda zaman zaman çevre programlarına haber niteliğinde yer verilmektedir. Ancak, çevre ve sürdürülebilir kalkınmaya yönelik pek bir program bulunmamaktadır. Böyle programlara en çok yer verenler arasında TRT, NTV, Kanal B ve CNN Türk göze çarpmaktadır. Bunlar arasında, NTV’de “Hayatın Ritmi”, TRT’de “Bilim ve YaĢam” ve “Önce Ġnsan!” Türkiye’de sivil toplumun, insan haklarının ve örgütlerinin öyküsü” belgesel proramlarında çevre konularına yer verilmektedir. Bunun dıĢında, ne TRT ne de özel radyo ve televizyonlarda çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınmaya iliĢkin özel olarak hazırlanmıĢ bir program akıĢı bulunmamaktadır. Radyo ve TV kanallarında deneyimli bir çevre gazetecisi sayısı çok azdır. Bunun yanında, çevre konuları, düĢük haber önceliği olarak görülmektedir. Basın organlarında yer alan çevre konusunda duyarlılığın artırılmasına yönelik haberler, daha çok bazı köĢe yazarlarının konuyla ilgili görüĢ ve önerileri ile kısa haber niteliğindeki yazılardan oluĢmaktadır. Özellikle, Radikal, Zaman ve Cumhuriyet gazeleri sıklıkla çevre haberlerine yer vermektedir. Medyada çevrenin etkin ve yeterli olarak yer almayıĢı, halkın çevre bilinci ve ilgisinin düĢük olmasında rol oynamaktadır. Ancak, yakın bir zamanda REC-Türkiye tarafından gerçekleĢtirilen “Çevre Gazeteciliği Eğitimi”yle bu ilginin artması beklenmektedir. Buna benzer eğitimlerin artırılmasıyla ilginin de artması beklenebilir. ÇeĢitli kurum ve kuruluĢlarca hazırlanan çeĢitli dergilerde de çevre konularına yer verilmektedir. Bunlardan en yaygın olanları, YeĢil Atlas Dergisi, Atlas Dergisi, Bilim ve Teknik Dergisi, Bilim Çocuk Dergisi, Buğday Ekolojik YaĢam Dergisi ve REC YeĢil Ufuklar Dergisi’dir. 12. Görüş ve Öneriler Bu çalıĢma çerçevesinde yapılan kaynak araĢtırmaları ve görüĢmeler sonucunda Türkiye’de çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınma için eğitim konularında yol alınabilmesi için aĢağıda verilen görüĢ ve önerilere öncelik verilmiĢtir. - 15 - 1. Sürdürülebilir kalkınmanın etkin kılınmasında örgün ve yaygın eğitim veren kamu ve özel sektör kurumlarının rollerinin artırılması için ulusal ve uluslararası düzeyde bilgiye ulaĢabilme mekanizmalarının geliĢtirilmesi. 1.a. Bilgi akıĢı mekanizmalarının kurulması. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve diğer ilgili bakanlıkların da iĢbirliği ile MEB bünyesinde oluĢturulacak bir komisyon örgün ve yaygın eğitim veren kurumlar arasında bilgi akıĢı mekanizmasının kurulmasını sağlamalıdır. Bu ulusal nitelikteki komisyon gerek yurtiçi ve gerekse yurt dıĢındaki kurumlar arasında bilgi akıĢı mekanizmaları ile ilgili ulusal politikaları oluĢturur. 1.b. Örgün ve yaygın eğitim veren tüm kurumların bir "Ulusal Çevre Enformasyon Sistemi" bilgi ağına bağlanmalarının sağlanması. Örgün ve yaygın eğitim faaliyetlerinin yürütüldüğü kurumların bir "Ulusal Çevre Enformasyon Sistemi" bilgi ağına bağlanmaları sürdürülebilir kalkınmaya iliĢkin her türlü verilerin kullanımını ve de değiĢimini mümkün hale getirebilir. Ulusal ve uluslararası veri tabanlarından yararlanmak böylelikle mümkün olabilecektir. Çevre ve duyarlılığa iliĢkin araĢtırmalardan elde edilen bulguların daha hızlı ve sistematik bir biçimde diğer kuruluĢların kullanımına sunulması önemlidir. 1.c. Çevre duyarlılığını artırıcı dergi, afiĢ, broĢür, kitap vb. görsel ve iĢitsel materyalin öğretmen, öğrenci ve halkın ulaĢabilecekleri yerlerde hazır tutulması. Milli Eğitim ve Çevre ve Orman Bakanlıklarının iĢbirliği ile kamuoyunun çevre eğitimine iliĢkin üniversitelerin de iĢbirliği ile hazırlanan çeĢitli görsel ve iĢitsel dökümanlar okul ve halk kütüphaneleriyle Halkeğitim'e bağlı kütüphanelerde okuyucu ve kullanıcıların hizmetine sunulabilir. Konuyla ilgili film ve video-filmlerin hazırlatılmasında MEB'na bağlı Film Radyo ve Televizyon Dairesi BaĢkanlığı (FRTEB) bünyesindeki olanaklardan yararlanılabilir. Okulların bünyesinde çeĢitli afiĢ, poster vb. materyalin tüm öğrencilerin yararlanabileceği Ģekilde okulların bir köĢesindeki ilan panosunda sergilenmesi sağlanabilir. Yine MEB'na bağlı FRTEB tarafından hazırlanan filmler ise okullardaki kol faaliyetlerinden konuya iliĢkin olanların desteği ile diğer öğrencilere gösterilebilir. 2. Sürdürülebilir kalkınmanın etkin kılınması için gönüllü kuruluĢlar arasında bilgi ve deneyim değiĢiminin güçlendirilmesi. Bilgisayarlı hizmet veren bir ağın gönüllü kuruluĢlar bünyesinde kurulması. Sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaĢmada gönüllü kuruluĢların rolü çok önemli olduğu için bunların ulusal düzeyde aralarında oluĢturulacak bir bilgisayar ağı sayesinde birbirleri ile irtibatlandırılması önem arzeder. Bu ağ sayesinde bilgilerin hızlı değiĢimi ve bilgiye çabuk ulaĢım sağlanır. Zaman içinde gönüllü kuruluĢlar bünyesinde oluĢacak farklı veri tabanlarından bu ağ sayesinde yararlanmak mümkün olacaktır. 3. Sürdürülebilir kalkınmaya iliĢkin eğitim ve öğretim ile ilgili mesajların düzenlenip iletilmesi için eğitimin içeriği, yöntemi ve stratejileri konusunda araĢtırma ve deneylerin desteklenmesi. 3.1. Eğitimin içeriği ve öğretim yöntemleriyle ilgili araĢtırma ve deneyler. Çevre eğitiminin ilke ve amaçları doğrultusunda, Türk Eğitim sisteminin örgün ve yaygın eğitime iliĢkin programlarının içeriği, öğretim yöntemleri ve stratejilerinde görülen ihtiyaç ve sorunların rasyonal bir analizi araĢtırmalarla ortaya konmalıdır. Bunun için, Türkiye'de bulunan özel ve resmi tüm örgün ve yaygın eğitim programlarına kayıtlı öğrenciler ve de kamuoyunun sürdürülebilir kalkınmaya iliĢkin konularda mevcut duyarlılıklarının tesbiti ve bu duyarlılığın en üst seviyeye çıkartılması için gerekli stratejiler saptanmalı ve her grubun ihtiyaç duyduğu bilgi - 16 - ve becerilerin onlara en iyi hangi yöntem ve hangi organizasyon anlayıĢı içinde kazandırılabileceği araĢtırmalarla tesbit edilmelidir. Buradaki uygulamalarda öğrenci merkezli, yaparak, yaĢayarak öğrenmeye önem verilmelidir. 3.2. Çevreye iliĢkin duyarlılığı geliĢtirmek için mesaj iletimine yönelik yeni stratejiler konusunda araĢtırmalar. Sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda Türk toplumunu oluĢturan bireylerde arzu edilen davranıĢ biçimlerinin oluĢturulması için uluslararası araĢtırmalar da göz önünde bulundurularak ülke gerçeklerine uyan mali portresi uygun mesaj iletimine yönelik yeni stratejilerin tesbiti için araĢtırmaların yapılması gerekir. Ancak bu bulgular doğrultusunda öğretim kadrolarının yetiĢtirilmesi, bilgi ve iletiĢim teknolojilerinin (veri iĢlem, tele iĢlem, video vb) etkin çevre eğitimi için kullanımı mümkün olabilir. 4. Bilim ve teknoloji ile uğraĢan çevreler (üniversiteler, araĢtırma enstitüleri vb.), gönüllü kuruluĢlar ve karar yetkisinde olan resmi otoriteler arasında sürdürülebilir kalkınmaya iliĢkin konularda etkileĢimin en etkin Ģekilde hangi yolla yapılabileceğine ve toplum ile bilimsel çevreler arasındaki bilgilendirme faaliyetlerinin ne Ģekilde güçlendirilebileceğine iliĢkin politikaların belirlenmesine dönük araĢtırmaların desteklenmesi. 4.1. Çevreye iliĢkin toplumsal duyarlılığın oluĢturulması için bilim ve teknoloji ile uğraĢan çevrelerin ve gönüllü kuruluĢların mevcut iĢleyiĢe dahil edilmesine iliĢkin araĢtırmalar. Çevreyle ilgili topyekün duyarlılığın Türk toplumunda oluĢturulması için araĢtırma faaliyetlerinde üniversiteler, araĢtırma enstitüleri ve gönüllü kuruluĢların birlikte araĢtırma faaliyetlerinde bulunmaları gerekir. Bundan çıkan veriler ıĢığında ulusal politikaların Ģekillenmesine çalıĢılmalıdır. Özellikle Türk üniversiteleri araĢtırmaların büyük bir kısmını yürütmektedir. Sürdürülebilir kalkınmaya ait politikaların uygulanmasına ve değerlendirilmesine iliĢkin tüm basamaklarda bilimsel çevrelerle gönüllü kuruluĢların önerilerinin hangi Ģekilde mevcut iĢleyiĢte değerlendirmeye katılabileceği konusunda araĢtırmaların gerçekleĢtirilmesi önemlidir. 4.2. Bilimsel çevrelere ve gönüllü kuruluĢlara üyeliğin arttırılması yoluyla bu kuruluĢların güçlendirilmesi konusunda araĢtırmaların desteklenmesi. Türk toplumunda duyarlılığın her yaĢ grubunda en üst düzeye çıkarılmasında gerek politika oluĢturan ve gerekse gönüllü olarak bu iĢin topluma mal edilmesine çalıĢan kurum ve kuruluĢların rolü önemli olduğuna göre, öncelikle bu toplum ile kamuoyu arasındaki hoĢgörü, karĢılıklı anlayıĢ ortamının ne Ģekilde yaratılacağının iyice araĢtırılmasında yarar vardır. Kamuoyunun bu kurumlara karĢı tutum ve davranıĢlarının olumlu hale getirilebilmesi için mutlaka bu kuruluĢlara üyeliğin artırılması yollarının hangi Ģekilde gerçekleĢebileceği araĢtırmalara dahil edilmelidir. 5. Çevre eğitiminin okul öncesi eğitim, ilköğretim ve ortaöğretim kademeleri için hazırlanmıĢ programlar ve öğretim materyalinin geliĢtirilmesi yoluyla desteklenmesi. 5.1. Öğretim programlarının ve öğretim materyalinin geliĢtirilmesinde bilgi alıĢveriĢi. Tüm düzeylerde çevre eğitimine iliĢkin programlar, ders kitapları, yardımcı öğretim materyali ve veri tabanlarının içinde yer aldığı araĢtırma merkezleri oluĢturulmalı, çevre duyarlılığının artırılması için ilgili kuruluĢlar arasında karĢılıklı destek ve iĢbirliğinin geliĢtirilmesi amacıyla aralarındaki ağlar geliĢtirilmeli, çeĢitli yayın organları yoluyla bilgi değiĢiminin kolaylaĢtırılmalıdır. 5.2. Çevre eğitimine iliĢkin yeni öğretim malzemesinin geliĢtirilmesi. - 17 - Kamuoyunda çevreye iliĢkin duyarlılığın oluĢmasında yaparak ve yaĢayarak öğrenmenin en etkin yöntem olduğu gerçeğinden hareketle etkin çevre eğitimi için yeni eğitim teknolojilerinden mutlaka yararlanılmalıdır. Eğitim programları kapsamında hazırlanan öğrenci ve öğretmen el kitapları, laboratuar kılavuzu ve beraberinde çeĢitli deneylerin yanında aynı zamanda yakın yörelerde bulunan çeĢitli mikro çevreler (Ģehir, orman, park, hayvanat ve botanik bahçeleri) eğitim amaçlı kullanılmak üzere devreye sokulmalıdır. Böylelikle öğrencilerin ilk elden gözlem yapabilme, problemleri tanımlayabilme ve bu problemlere iliĢkin hipotezleri kurarak bunların ne Ģekilde deneysel olarak denenebileceğini söyleme becerileri geliĢtirilmelidir. Özellikle öğrencilerin çevreye iliĢkin problemlerle ilgili çözüm önerilerini ortaya koyabilmeleri için çeĢitli bilgisayar destekli eğitim teknolojilerinden ve oyunlardan yararlanılmalıdır. 6. Üniversiteler toplumların uzmanlarını yetiĢtirdikleri eğitim kurumlarıdır. Üniversite eğitimi sayesinde mesleğini en üst düzeyde icra edebilecek bilgi ve beceri ile donatılmıĢ profesyonel uzmanlar yetiĢtirilir. Bu uzmanların sürdürülebilir kalkınma konusunda eğitilmeleri gerekmektedir. Özellikle çevre, çevre sorunları ve bunların çözüm önerileri konularında öğrencilere, problemleri görebilme ve bunları çözebilmelerine iliĢkin eğitim verilmeye çalıĢılmalıdır. 7. Toplumların çevre duyarlı hale getirebilmesi için hedef gruplardan öncelikle eğiticilerin, yani her kademede görev alacak öğretmenlerin konuya iliĢkin eğitilmesi gerekmektedir. Bu eğitimlerde, çevre eğitiminin doğası ve öğretim yöntemleri de anlatılmalıdır. Örgün ve yaygın eğitim kapsamında görevli öğretmenlerin de konuyla ilgili hizmetiçi eğitime alınmaları fevkalade önemlidir. 7.1. Türkiye'de tüm öğretmen yetiĢtirme programlarında çevre eğitimine iliĢkin ders ve etkinliklerin ilavesi gereklidir. Yaygın eğitim kapsamında görev alacak tüm eğiticilerin de hizmet öncesinde sürdürülebilir kalkınma felsefesi içinde çevrenin korunmasına iliĢkin eğitimden geçirilmesi gerekir. 7.2. Hizmetiçi eğitimin desteklenmesi. Türkiye'de çalıĢan çeĢitli mesleklerden insanların çevre ve sürdürülebilir kalkınma konularında mevcut duyarlılıklarının artırılması için hizmetiçi eğitim programları oluĢturulmalıdır. Öncelikle eğiticilerin eğitimini verecek uzmanlar ve eğiticilerden kurulu eğitim kadrosu güncel bilgi ve becerileri öğretmenlere kazandırmalıdırlar. Öğretmenlere verilen hizmetiçi eğitim Türkiye'de öncelikle bir merkezde gönüllü kuruluĢların ve Çevre Bakanlığı'nın desteği ile Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenmeli ve bu kurslarda belli branĢlardan öğretmenler formatör eğitici olarak yetiĢtirilmelidir. Formatör çevre eğiticileri ise il bazında valilikçe gerçekleĢtirilecek eğitim faaliyetleri kapsamında diğer öğretmenlerin eğitimini gerçekleĢtirebilirler. Uluslararası kuruluĢların elinde bulunan çeĢitli eğitim materyalinin öğretmenlerin eğitiminde kullanılması için gerekli fiziksel altyapı olanakları yaratılmalıdır. Öğretmenler için il, bölge ve ülke genelinde çeĢitli toplantı, seminer, konferans, yazokulu, atölye vb. etkinlikler düzenlenerek uluslararası çerçevede kabul gören çevre duyarlılığı düzeyine ulaĢabilmek için çaba sarfedilmelidir. 8. Kamuoyunun Eğitilmesi, Bilgilendirilmesi ve Katılımının Sağlanması Kamuoyunun çevre sorunlarına duyarlı hale getirilmesi çevre eğitiminin esas amacıdır. Bu konuda özellikle görsel ve iĢitsel medyaya büyük görevler düĢmektedir. Bu tür programlarda neyi, nasıl, kime ve hangi yaklaĢımla ve de hangi materyalle verilebileceği iyi planlanmalıdır. Bu konuda belki de en kestirme yaklaĢım uzmanlar ve kamuoyunun katılımı ile gerçekleĢtirilecek radyo ve TV söyleĢileridir. - 18 - Kamuoyunun çevre sorunlarının farkına varması ve bu sorunların çözümü konusunda istekli olması için gönüllü örgütlerinin yardımları gereklidir. Bu örgütlerin yardımıyla gerçekleĢtirilen kampanyalara basının ilgi göstermesi toplumsal duyarlılığın yaratılmasını hazırlar. Kamuoyunun eğitiminde parklar, bahçeler, milli parklar, doğa tarihi müzeleri vb. kuruluĢlar önemli role sahiptirler. Bu yörelere gelen insanlara verilen el ilanları çevrenin tanınması ve korunması için kiĢilerde duyarlılığın artmasına yardımcı olur. 8.1. Kitle iletiĢim araçlarıyla ilgili eğitici programların yapımı. Türk toplumunu oluĢturan bireylerin ihtiyaçlarına dönük olacak Ģekilde çevre ve kalkınmasanayileĢme iliĢkisini sürdürülebilir kalkınma felsefesi içinde açıklayan çeĢitli programlar yapılmalıdır. Çevreye iliĢkin olarak hazırlanan programların (dizi film, çizgi film, belgesel, reklam vb.) baĢarısı yapımcılarla bilimadamlarının yakın iliĢkisine de bağlıdır. Bu nedenle bilim adamlarıyla profesyonel iletiĢimcilerin (gazeteciler, reklamcı, film yönetmeni vb.) yakınlaĢmaları sağlanarak öncelikle kitle iletiĢiminden sorumlu personelin böylelikle eğitilmesi gerçekleĢtirilebilir. Bu tür programlarda mutlaka konular ve yer kiĢilere yabancı olmayacak Ģekilde seçilmeli, çözüm önerileri de programda yer almalıdır. 8.2. Yeni iletiĢim medyasından ve aktif öğrenme yöntemlerinden yararlanılması. Kamuoyunun çevreye duyarlı hale getirilebilmesi için daha uygun ve ucuz programların geliĢtirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Söz konusu programlar yeni iletiĢim teknolojilerinden yararlanabilir. Bu amaçla çeĢitli CD'ler, bilgisayar bağlantılı video yazılımları hazırlatılmalıdır. Öncelik çevre oyunları ve simulasyonlara verilmelidir. Okul kütüphanelerinde örgün eğitimde bulunan gençler için hazırlanan görsel ve iĢitsel yazılımlar öğrencilerin kullanımına açılabilir. 9. Sergi, botanik bahçesi, hayvanat bahçesi, milli parklar ve tabiat tarihi müzelerinin kullanımı ve geliĢtirilmesi. Yörede bulunan çeĢitli sergiler, botanik bahçeleri, doğal parklar, hayvanat bahçeleri gibi yerlerin etkin kullanımı tıpkı bir laboratuar görevi yaparak verilen eğitimin kalıcı olmasına yardımcı olur. Böylelikle insanların doğayı daha iyi tanıması ve doğanın estetik boyutunun farkına varmaları sağlanır. Bu tür yerler böylelikle korunur ve beraberinde toplumsal bilinçlenme sağlanmıĢ olur. 10. Ödüllü kampanya ve yarıĢmalar düzenlemek. Çevre duyarlılığını artırmak amacıyla çeĢitli temizlik, ağaç dikme vb. kampanyalar düzenlenmeli ve kamuoyunun dikkati bu konulara çekilmelidir. Bunun yanında en güzel bahçe, en görkemli çiçek yetiĢtiriciliği, Ģiir, kompozisyon, resim vb. yarıĢmalara ödüller koymak suretiyle kamuoyunu bu konulara yöneltmek yararlıdır. 11. Bölgesel ve Uluslararası ĠĢbirliği Bu eğitim için bölgesel ve uluslararası iĢbirliği olanakları yaratılmalı, mevcutları ise iyi kullanılmalıdır. Bölgesel ve uluslararası iĢbirliği kapsamında eleman değiĢimi, çeĢitli olanaklardan birlikte yararlanma ve finansman yaratma düĢünülebilir. Ulusal ve uluslararası düzeyde koordineli bir iĢbirliği yoluyla çevre eğitiminin geliĢtirilmesi gerekmektedir. - 19 - 13. Yeşil Kutu Projesi İçin Öneriler 1.Proje hazırlık ve materyal geliĢtirme aĢamalarında MEB uzmanları ve akedemisyenlerle iĢbirliği yapılmalı. Hazırlanacak olan programın, aynı zamanda öğretim programıyla da eĢ zamanlı ilerlemesi için uyumlulaĢtırma çalıĢmaları yapılmalı. 2. YeĢil Kutu eğitim setinin uygulanacağı pilot okullar, istekli sınıf/branĢ öğretmenlerinin olduğu okullardan seçilmeli. Ayrıca, seçilecek devlet okullarının da, yeni öğretim programının uygulandığı pilotokullardan seçilmesi uygun olur. 3. MEB’yla iĢbiriliği içinde, “YeĢil Kutu” projesinin uygulandığı okullardan geri bildirimler alınmalı ve buna göre yeniliklere açık bir program hazırlanmalı. MEB ve Talim Terbiye Kurulu’yla iĢbirliği kurulması, projenin yaygınlaĢtırılmasında etkili olacaktır. 4. YeĢil Kutu eğitim seti, çok yönlü bir program içermeli ve farklı disiplinlerde kullanılabilecek etkinlikler içermeli. Önerilen etkinlikler, kısa zamanda gerçekleĢtirilebilecek, basit ve pratik olmalı. 5. Doğal ortamlarda uygulanabilir etkinlikler içermeli. Atölye çalıĢmalarına katkı sağlayacak nitelikte programlanmalı. Bu noktada, eğiticilere süreçsel drama teknikleri verilebilir. Bunun için, dramacılarla da iĢbirliği yapılması iyi olur. 6. Doğadaki ayakizlerimiz (Footprint) konusu mutlaka program içerisinde yer almalı. Bununla ilgili animasyonlu oyunlar hazırlanabilir. 8. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2005 yılı Demokratik YurttaĢlık Yılı olarak belirlendi. Bu kapsamda M.E.B Talim ve Terbiye Kurulu ile Eğitim Reform GiriĢimi (Sabancı Üniversitesi Politikalar Merkezine bağlı çalıĢan bir sivil insiyatif) konuyla ilgili ortak çalıĢmalar yapmaya karar verdi. Bu kapsamda Ekim ayında bir eğitim semineri planlanıyor. Bu içerikte “Çevre Eğitimi” de yer alacak. Bu programla iletiĢime geçilmesi ve yaygınlaĢtırılması çalıĢmalarına katılım uygun olur. Böylece, yeĢil kutu projesinin tanıtımı ve eğiticiler için br ilk adım mümkün olabilir. 9. YeĢil kutu projesi uygulanacak okullardaki eğitimci ve sivil toplum kuruluĢlarının ortaklığında bir grup oluĢturularak sürekli bir bilgi akıĢı sağlanabilir. 10. Ayrıca CD’lerde her öğretmenin kendi branĢı ile ilgili derse entegre edebileceği konulara örnekler verilirse öğretmen bundan yola çıkıp kendisi de üretim yapabilir ve bunu paylaĢabilir. 11. Özellikle alt sınıflara yönelik görsel yönü ağırlıklı olan materyallere önem verilmeli. Özellikle çizgi filmlerden yararlanılmalı. Konular yörelere göre saptandığında (Büyük Kent, Coğrafi Bölge vs…) öğrencilerin daha ilgisini çekebilir. Örneğin, bütünü de kapsayarak deniz kıyısı yerleĢimlerde deniz temizliği daha öne çıkabilir. 12. Paket içerisinde ziyaretçi merkezleri gibi gezi yapılabilecek yerler açıklanabilir. Buralarla nasıl irtibata geçebileceğimiz yer alabilir. Belediyelerin çevre konusunda çalıĢan birimleri ile nasıl irtibat kurabileceğimiz ve bunlarla ne tür projeler yapabileceğimiz açıklanabilir. 13. Renkli afiĢler ve el broĢürleri hazırlanmalı. 14. Paketin içinde, cd, tepegöz ve el kitapçıkları yer almalı. Bu materyallerin toplu halde bulunduğu teknoloji sınıfları hazırlanıyor. Yakın bir zamanda da tüm okullarda bulunması bekleniyor. Ayrıca hemen hemen tüm okullarda bilgisayar seti ve tepegöz mevcut. - 20 - 15. Paket içinde öğretmenler için Powerpoint sunumlar olabilir. Böylece bunu alan öğretmen rahatça neyi nasıl anlatabileceğini görür ve öğrencilerini tam bir Ģekilde anlatır (öğrencilerine mi anlatır?). Sunumlar, bol görüntü içermeli. 16. Animasyonlu anlatımlar ağırlıklı olmalı. Renkler ve yazı fontları çocukların ilgisini çekecek canlılıkta olmalı. Ġlköğretimin tüm kademelerinden öğrencilerin anlayabileceği basitlikte olmalı. Somut veriler ve net sonuçlar uzatılmadan en basit Ģekilde verilmeli. 17. Paket içinde, çocukların düĢenerek eğlenebilecekleri animasyonlu oyunlara yer verilebilir. Bu oyunlar, konuların ardından çocukların bilgilerini sınayıcı nitelikte olabilir. Örneğin, adım adım süreçleri bulmalarını sağlayan bilgisayar oyunları hazırlanabilir. Bu oyunlarda, adımlar iki seçenekli hazırlanır. Doğru ya da yanlıĢ seçimler yapıldığında, çocukları eğlendirecek ufak süpriz görüntülerle süslenebilir. Böylece, çocuk doğruya kendi çabasıyla ulaĢır. 18. YeĢil Kutu eğitim paketinin tanıtımı için medyayla iliĢkilere önem verilmelidir. EKLER: 1. 2. 3. 4. 5. Çevre Eğitimiyle Ġlgili Türkçe Web Sayfaları Çevreyle Ġlgili Yabancı Web Sayfaları Çevreyle Ġlgili Kaynak Kitaplar Çevre E-Grupları Süreli Yayınlar - 21 - EK 1 Çevre Eğitimiyle İlgili Türkçe Web Sayfaları Kuş Gözlemciliği http://www.kustr.org Çevre Eğitimi, Çevre Bilinci ve Sorumluluklar http://www.kutuphanelergm.gov.tr/edirnehalk/olusum29_3.htm Çevre Eğitimi http://www.dogadernegi.org/?sayfa=43 Çevre Eğitimi http://www.yalovacevre.gov.tr/cevreegit.htm Çevre Eğitimi http://www.zonguldakcevre.gov.tr/egitim.htm Avrupa’da Gençlik ve Çevre Eğitimi Projesi http://www.metu.edu.tr/home/wwwdoga/cocukegitim.html Fen Eğitiminde Çevre ve Çevre Koruma Projesi www.fedu.metu.edu.tr/ufbmek-5/b_kitabi/ PDF/Cevre/bildiri/t45DD.pdf Çevre Eğitimi http://www.ockkb.gov.tr/Egitim_Goster.asp?metin_id=16 Çevre Eğitimi http://www.izmircevre.gov.tr/ce.asp Çevre Eğitimi http://www.wwf.org.tr/tr/cevreegitimi.asp - 22 - EK 2 ÇEVRE İLE İLGİLİ YABANCI WEB SAYFALARI The World Conservation Union - Dünya Koruma Birliği http://www.iucn.org The IUCN Red List of Threatened Species - Nesli tehlike altında olan türlerin listesi http://www.redlist.org European Environment Agency - Avrupa Çevre Ajansı http://www.eea.eu.int United Nation Development Programme - Birleşmiş Milletler Kalıkınma Programı http://www.undp.org -Türkiye Adresi http://www.undp.org.tr United Nations Environment Programme - Birleşmiş Milletler Çevre Programı http://www.unep.org European Union Comission - DG Environment - Avrupa Birliği Komisyonu - Çevre Genel Müdürlüğü http://europa.eu.int/comm/environment/index_en.htm European Union Environment Institute - Avrupa Birliği Çevre Enstitüsü http://www.ei.jrc.it/ Global Environment Facility - Küresel Çevre İmkanı http://www.gefweb.org Friend of the Earth - Dünya ile Kardeş http://www.foe.co.uk/ World Environmental Society - Dünya Çevre Topluluğu http://www.worldenv.org/ National Wildlife Federation - Ulusal Yaban Hayatı Federasyonu http://www.nwf.org/ European Environmental Law Homepage - Avrupa Çevre Hukuku Sitesi http://www.eel.nl/ Environmental Support Center - Çevre Destek Merkezi http://www.envsc.org/ Canadian Nature Federation - Kanada Doğa Federasyonu http://www.cnf.ca Earthday Network - Dünya Günü Sitesi http://www.earthday.org Environment Agency (UK) - Çevre Ajansı (İngiltere) http://www.environment-agency.gov.uk Environmental Protection Agency (US) - Çevre Koruma Ajansı (ABD) http://www.epa.gov İnternational Council for Local Environmental İnitiatives - Uluslararası Yerel Çevre Girişimleri Konseyi http://www.iclei.org Lake Network - Dünya Gölleri Ağı http://www.worldlakes.org Making Every Day Earth Day! - Çevre Hakkında Bilmek İstedikleriniz... http://www.earth911.org Greenpeace - Yeşil Barış http://www.greenpeace.org Rain Forest Action Network - Yağmur Ormanları Eylem Sitesi http://www.ran.org Rain Forest Network - Yağmur Ormanları Eylem Sitesi http://www.rainforestweb.org World Water Council - Dünya Su Konseyi - 23 - http://www.worldwatercouncil.org WWF - World Wildlife Fundation - Dünya Doğal Hayatı Koruma Örgütü http://www.wwf.org Çevre Bilgileri - The Ecology Kids http://www.tetramedia.com/storybooks/ecology/ Çevre Araştırması - Environment Examination http://www.yahooligans.com/content/ka/almanac/environ/ Çevre Bilgileri - Kids F.A.C.E. Homepage http://www.kidsface.org/ Yağmur Ormanları Sitesi - The Rainforest Workshop http://kids.osd.wednet.edu/Marshall/rainforest_home_page.html Çevre Bilgileri - Kids Do Ecology http://www.nceas.ucsb.edu/nceas-web/kids/index.html Çevre Bilgileri - EcoKids Online http://www.ecokidsonline.com/pub/index.cfm Çevre Eğitimi - Environmental Education for Kids http://www.dnr.state.wi.us/org/caer/ce/eek/ Çevre Bilgileri - Environment Agency for Kids http://www.environment-agency.gov.uk/kids Sürdürülebilirlik için Eğitim http://www.aries.mq.edu.au/project.htm The North American Association for Environmental Education http://naaee.org The EnviroLink Network http://www.envirolink.org The Environmental Education and Training Foundation http://www.neetf.org Sierra Club http://www.sierraclub.org Environmental Education and Training Partnership http://eetap.org The Council for Environmental education http://www.cee.org.uk Foundation for Environmental Education http://www.fee-international.org The GLOBE Programme http://www.globe.gov - 24 - Ek 4 Çevre Eğitiminde Yararlanılabilecek Kitaplar Sivil Toplum Kuruluşlarının Yayınları Arık, B. M., Başak, E., Gönüllüler için Çevre Eğitimi Kılavuzu, Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği Yayınları, 2001 Çevre Konularını Etkili İşlemek için Öğretmenlere Rehber Kitapçık, Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği Yayınları Gezegenimizin Dostları, Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği Yayınları, 1994 Doğadaki Ayak İzlerimiz, Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği Yayınları, 2000 Kılıç, D.T., Eken, G., Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları Güncellemesi, Doğa Derneği Yayınları, 2004 Özhatay, N. - Byfield, A. - Atay, S., Türkiye’nin Önemli Bitki Alanları, WWF Türkiye Yayınları, 2003 Biyolojik Çeşitlilik Rehber Kitabı, Türkiye Çevre Eğitimi Vakfı, 2004 Hotinli, G., 7-16 Yaş Arası Eğlenceli, Öğretici Çevre Eğitimi Etkinlikleri Kitapçığı, Yeşil Adımlar Çevre Eğitimi Derneği Hotinli, G., İlköğretim Okulları için Akdeniz’de Su, Yeşil Adımlar Çevre Eğitimi Derneği Dikkat Dünya, Yeşil Adımlar Çevre Eğitimi Derneği Ketenoğlu, O., Aydoğdu, M., Turan, L., Kaynak, S., Biyolojik Çeşitlilik ve Çevre Koruma Rehberi, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Yayınları, 2001 Ural, S., Çocuk Kitaplarında Çevre, Türkiye Çevre Vakfı Yayınları, 1995 Keating, M., Değişimin Gündemi, Türkiye Çevre Vakfı Yayınları, 1995 Gönüllü kuruluşlar konferansı, Türkiye Çevre Vakfı Yayınları, 1995 Ural, S., A-B-C-ÇEVRE, Türkiye Çevre Vakfı Yayınları, Dinçer, M., Çevre Gönüllü Kuruluşları, Türkiye Çevre Vakfı Yayınları, 1996 Gökdayı, İ., Çevrenin Geleceği, Türkiye Çevre Vakfı Yayınları, 1997, Ansiklopedik Çevre Sözlüğü, Türkiye Çevre Vakfı Yayınları, 2005 Boratav, Z., Türkiye'de Çevrenin ve Çevre Korumanın Tarihi Sempozyumu, Tarih Vakfı Yayınları, 2000 Brown, L., Worldwatch, Dünyanın Durumu, TEMA Vakfı Yayınları, 1993, 1994, 1995, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, Çepel, N., Çevre Koruma Ve Ekoloji Terimleri Sözlüğü, TEMA Vakfı Yayınları, 1.Basım 1995, 2. Basım 1996 Çepel, N., Biyo-çeşitlilik Önemi ve Korunması, TEMA Vakfı Yayınları, 1997 Işık, K., Çevre Sorunları Biyolojik Çeşitlilik Ve Orman Gen Kaynaklarımız, TEMA Vakfı Yayınları, 1998 Erozyonla Mücadele - (Tema Eğitim Semineri Notları), TEMA Vakfı Yayınları, 1. Basım 1999, Çepel, N., Orman ve Biz, TEMA Vakfı Yayınları, 1999 Gürkaynak, İ., Gözütok, F., D., Akipek, Ş., Bağlı, M., T., Erhürman, T., Uluç, F., Ö., Yurttaş Olmak için - Öğrenci El Kitabı, Umut Vakfı Yayınları, 1998 Gürkaynak, İ., Gözütok, F., D., Akipek, Ş., Bağlı, M., T., Erhürman, T., Uluç, F., Ö., Yurttaş Olmak için – Eğiticinin El Kitabı, Umut Vakfı Yayınları, 1998 Çevre ve Doğayla İlgili Kitaplar Türkman, A., Yaşanabilir Bir Çevre Için, Dokuz Eylül Yayınları, 2000 Keleş, R., Hamamcı, C., Çevrebilim, Imge Kitabevi, 1998 Keleş, R., Insan Çevre Toplum, Imge Kitabevi, 2001 - 25 - Kışlalıoğlu, M., Berkes, F., Çevre ve Ekoloji, Remzi Kitabevi, 1989 Gonick, L., Outwater, A., Karikatürlü Çevre Rehberi, Beyaz Yayınları, 2001 Brisk, M., A., Çevre Dostu 1001 Proje, Beyaz Yayınları, 1997 TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları - Çocuk Kitaplığı Calhoun, B., B., Ayak İzlerinin Esrarı (On the Right Track), TÜBİTAK Yayınları, 1996 Mayes, S., Tahta, S., Dünya ve Uzay (Earth and Space), TÜBİTAK Yayınları, 1996 McNeil, M., J., King, J., Bir Zamanlar... (How Things Began), TÜBİTAK Yayınları, 1998 Bett, B., Rolph, M., Mavi Gezegen (Planet Ocean), TÜBİTAK Yayınları, 1998 Khanduri, K., Kutuplarda Yaşam (Polar Wildlife), TÜBİTAK Yayınları, 1998 Calhoun, B., B., Kaybolan İpucu (Fair Play), TÜBİTAK Yayınları, 1999 Unwin, M., Woodward, K., Mayes, S., Claybourne, A., Yeryüzünde Yaşam (Life on Earth), TÜBİTAK Yayınları, 1999 Calhoun, B., B., Küllerin Altındaki Sır (Bike Makes Right), TÜBİTAK Yayınları, 1999 Aronson, B., Işte Dünya (Betting on Forever), TÜBİTAK Yayınları, 2000 Calhoun, B., B., Geçmişin Anahtarları (Out of Place), TÜBİTAK Yayınları , 2001 Walker, D., Rolph, M., Tarihten Bir Yaprak (A Leaf in Time), TÜBİTAK Yayınları, 2005 TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları - Gençlik Kitaplığı Bingham, J., Bilimsel Deneyler (Science Experiments), TÜBİTAK Yayınları, 1997 Spurgeon, R., Ekoloji (Ecology), TÜBİTAK Yayınları, 1998 Watt, F., Depremler ve Yanardağlar (Earthquakes and Volcanoes), TÜBİTAK Yayınları, 1998 Watt, F., Yaşadığımız Gezegen (Planet Earth), TÜBİTAK Yayınları, 1998 Brooks, F., Denizler ve Okyanuslar (Seas and Oceans), TÜBİTAK Yayınları, 1998 Watt, F., Wilson, F., Hava ve Iklim (Weather and Climate), TÜBİTAK Yayınları, 1998 Spurgeon, R., Flood, M., Enerji ve Güç (Energy and Power), TÜBİTAK Yayınları, 1998 Gemmell, K., Fırtınalar ve Kasırgalar (Storms and Hurricanes), TÜBİTAK Yayınları, 1999 Brooks, F., Gibbs, B., Kuşlar (Ornithology), TÜBİTAK Yayınları, 2000 TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları - Genel Dizi Birand, H., Alıç Ağacı ile Sohbetler, TÜBİTAK Yayınları, 1996 Gould, J., L., Gould, C., G., Olağandışı Yaşamlar (Life at Edge), TÜBİTAK Yayınları, 1996 Tont, S., A., Sulak Bir Gezegenden Öyküler, TÜBİTAK Yayınları, 1997 Dawkins, M., S., Hayvanların Sessiz Dünyası (Through Our Eyes Only? / The Search for Animal Consciousness), TÜBİTAK Yayınları, 1999 Birand, H., Anadolu Manzaraları, TÜBİTAK Yayınları, 1999 Wilson, E., O., Doğanın Gizli Bahçesi (In Search of Nature), TÜBİTAK Yayınları, 2000 Gould, J., L., Gould, C., G., Hayvan Zihni (The Animal Mind), TÜBİTAK Yayınları, 2001 Çepel, N., Ekolojik Sorunlar ve Çözümleri, TÜBİTAK Yayınları, 2003 - 26 - TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları - Başvuru Kitaplığı Gamlin, L., Evrim (Eyewitness Science Evolution), TÜBİTAK Yayınları, 1999 Symes, R., F., Taşların Dünyası (Eyewitness: Rock and Mineral), TÜBİTAK Yayınları, 2000 Hayvanlar (Eyewitness Visual Dictionary of Animals), TÜBİTAK Yayınları, 2002 Gözcelioğlu, B., Aydıncılar, Ö., F., Derin Mavi Atlas, TÜBİTAK Yayınları, 2001 Taylor, P., D., Fosiller (Fossil), TÜBİTAK Yayınları, 2004 Mound, L., Böcekler (Eyewitness: Insect), TÜBİTAK Yayınları, 2004 Bitkiler (Eyewitness Visual Dictionary of Plants), TÜBİTAK Yayınları, 2004 Rose, S., V., Volkanlar (Eyewitness Guide: Volcano), TÜBİTAK Yayınları, 2004 TÜBİTAK Yayınları - Akademik Dizi Baytop, A., Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları, TÜBİTAK Yayınları, 2004 Rehber Kitaplar Kaya, Z., Zeydanlı, U,Çengel, B., Yılmaz, T., ODTÜ Kampüsü Kırçiçekleri Rehberi, Ankara: Dönmez, 1999 H. Heinzel, R. Fitter, J. Parslow, Türkiye’nin ve Avrupa’nın Kuşları, Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği, 1995 Mataracı, T., Ağaçlar, TEMA Vakfı, 1997 Çevre Eğitiminde Alternatif Eğitim Yöntemleri ile İlgili Kitaplar Gönen, M., Dalkılıç, N., U., Çocuk Eğitiminde Drama, Epsilon Yayınları, 2000 Önder, A., Yaşayarak Öğrenme İçin Eğitici Drama, Epsilon Yayınları, 2000 Üstündağ, T., Yaratıcı Drama Öğretmenimin Günlüğü, Pegem Yayınları, 2003 - 27 - Ek 5 CEVRE E-GRUPLARI http://groups.yahoo.com/group/cevre-egitimi Türkiye'de çevre eğitimi konusunda çalışan kişi ve kurumlar arası iletişimi sağlamak, bilgi ve tecrübe aktarımı sağlamak amacıyla Doğa Derneği bünyesinde kurulmuş bir iletişim ağıdır. http://groups.yahoo.com/group/cekuliletisim ÇEKÜL Vakfı iletişim ağıdır. http://groups.yahoo.com/group/cekulegitim ÇEKÜL Vakfı bünyesinde çevre eğitimi konusunda gönüllü çalışan arkadaşlar arasında iletişimi sağlamak amacıyla kurulmuştur. http://groups.yahoo.com/group/geri-kazanim Atıkların geri kazanılmasını amaçlayan bir elektronik çaba grubudur. http://groups.yahoo.com/group/istanbulunsuyu İstanbul su izleme girişiminin elektronik haberleşme grubudur. Girişim, İstanbul'da şeffaf, sürdürülebilir, etkin ve katılımcı su kaynakları yönetimi için sivil izleme kapasitesi oluşturmayı amaçlamaktadır. http://groups.yahoo.com/group/ekoloji İnsanın ve doğanın ekolojik tahribatına ve yok edilişine karşı duran insanların iletişim ağıdır. http://groups.yahoo.com/group/cevre-doga Çevre, Doğa, Kültür, ve Turizm Platformu http://groups.yahoo.com/group/doga_gozculeri Türkiye'de doğa koruma ile ilgili kişileri, sivil toplum örgütlerini, platformları, yerel yönetimleri ve üniversiteleri bir araya getiren iletişim ağıdır. http://groups.yahoo.com/group/genclik-stk Türkiye gençlik örgütleri duyuru ve iletişim ağıdır. http://groups.yahoo.com/group/denizlerimiz Denizlerimize sahip çıkma amacıyla kurulmuş bir iletişim ağıdır. http://groups.yahoo.com/group/toygar Kuş Gözlem Toplulukları iletişim ağıdır. [email protected] Sivil Toplum Kuruluşları duyuru ve iletişim ağıdır. [email protected] Uluabat Gölünü Koruma Faaliyetleri - 28 - Ek 5 SÜRELİ YAYINLAR Yeşil Atlas http://www.yesilatlas.com.tr Atlas Dergisi http://www.atlasturkey.com.tr Bilim Teknik Dergisi http://www.biltek.tubitak.gov.tr Buğday Ekolojik Yaşam Dergisi http://www.bugday.org/bugday_dergi.html Focus Dergisi http://www.focusdergisi.com.tr Gezi Dergisi http://gezi.birnumara.com.tr National Geographic Dergisi http://www.nationalgeographic.com.tr Bilim Çocuk Dergisi http://www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk Günebakan Çevre Eğitim Bülteni http://www.dogadernegi.org Kuşçu Bülteni http://www.dogadernegi.org İbibik http://www.kad.org.tr - 29 -