ETD( YE HUICUKSAL ACIDAN (ICAMU GOREVLISD HEICIMLERIN

ETD( YE HUICUKSAL ACIDAN (ICAMU GOREVLISD HEICIMLERIN

1
ETD( YE HUICUKSAL ACIDAN (ICAMU GOREVLISD HEICIMLERIN i$LEDIOI
IRTHCAP SUCU
A CRIME COMMONLY SEEN AMONG PUBLIC DOCTORS: CORRUPTION
Prof. Dr. Fatih Selami MAHMUTOOLU
Dr. Hakan ERIN
Prof Dr. Ibrahim BASAOAOGLU
Istanbul pniversitesi Istanbul .Hukuk Fakilltesi, Ceza Hulcuku ABD
e-mail: fsmahmutogluahotmail.com
Istanbul Tip Fakiiltesi Deontoloji Anabilim Dah
e-mail: [email protected]
Istanbul eniversitesi Cerrahpap Tip Fakiiltesi, Tip Tarihi ye Deontoloji ABD
e-mail: [email protected]
ABSTRACT
Corruption broadly means a type of mistise of authority by the public officers. The officer
gains an unfair advantage by using a force on the Victim orby improperly influencing him/her.
The compulsion such as "duress-oblige-force" in public doctors' corruption, mostly seen as
moral coercion. Convincing the patient or the relatives if himself/herself doesn't operate the patient
the result would be unsatisfactory and the fear arises with, is called as compulsion. Any public
hospital doctor receiving money from the patient under the effect of such fear, deemed to be
committed the crime of corruption.
Other acts resulting as corruption, such as; not assigning a patient bed to a patient in the
hospital without gaining any unfair advantage, asking for payment before assigning, ordering to
visit the private clinic to give any report and gain unfair advantage, unnecessarily asking for
expensive teclunces, convincing the patients that some tests are needed to be done and forwarding
them to the laboratories which he/she is the owner or partner.
Corruption is a deliberate crime. Therefore, negligence is not possible. Offender misuses
the public duty and authority to gain an unfair advantage to himself/herself or for a third party by
compulsion and convincing. Therefore a common deliberate is adequate. The offender can only be
a public officer.
Any officer punished with corruption may also be punished with disciplinary penalty.
In the article below, corruption in Turkish Code of Crime will be broadly explanied, actual
examples will be given, which have already been submitted and concluded at the court, in order to
2
provide a better understanding on the issue. Furthermore, clauses stated in the Code of Civil
Servants numbered 657 and the Directory of Medical Deontology will be mentioned.
I. Ertl( ACIDAN Math' SUCU:
XXXXX Universitesinde gorevli Prof Dr. XXXrin bir hastanm ameliyat etmesi IcarmIt't oda bzcak
param alzrken yakalanmasi ye mahkemece tutuklanmannm ardmdan mesle gin 'Wang Icaynagz'bir kez
daha buyutec altma ahndis l
Son yillarda bu Virden haberler gittikce artan bir bicimde karsinuza cdcmaktachr. Biçak parast konusu;
doktorlann uzun bir egitimi talciben girilen zor bir smavla uzmanhk egitimi aldildan, mecburi hizmet
gibi uygulamalarla yillarini gecirdikleri ye bunun maddi karsilignuysa normal sartlar altmda
alamachklan yonfindeki stiylemlerle mesru gosterihneye calisilmaktadm Bu saptamalann halchlik pap
olmalcla birlikte unutulmamast gereken nokta, ileri silt -Men argiimanlann bircok meslek dah icin de
gecerli olabilecegidir. Diger yandan sadece heldmlere ozgil bir durum olaralc ele almsa dahi, ortaya
konulmaya caltsilan hicbir gerekce ahlak normlanyla siddetle catisan ve hulcuk dist olan yollardan para
kazamhnasuu hakli giisteremez.
Hekimlik stiphesiz idealler iceren bit meslektir ye bit nitelik onu toplumda saygm bit yere oturtmustur.
Maddi kaygilardan uzak bir ic goru halkinunn yapilan iyiligin Icarsiligtm vermekten ashnda hicbir
,
zaman Icacuitnadiguu ortaya koyabilir. Anadolu da hekimlik yapanlar iyi bilirler Ici, ekonomik grticii
olmayan insamma, ineginden sagdigt stitti, yaptigi yogurdu, tarlasmdan toplachgt sebzeleri hekimine
biraz da utana sikila vermektedir. Helcimler diger mesleklerde ohnadigi kadar insanlara hizmet etme
sansma sahiptir. Ama toplumumuzun bit hizmetlere ceirabi da cok samimi ye steak hatta duygulancluici
olmalctadm Halk hemen her zaman doktorlara saygi gostermekte, bit doktora yardimci olmaktan keyif
almaktadir. Bunlar helcimlik mesleginin duygusal ye keyif veren yanlandu k bircok helcim de isini
yaparken bit durumun ortaya cilcardigi giizel duygulan tatmaktadir. Hatta bu duygular hekimlerin
islerini severek yapmalarim saglamaktadm
Yasachguruz danemse ne yank ki parayi cok fazla yiireltmektedir. lcinde yasachg'uniz para oncelildi
sistemde saghk, piyasalasmis ye bir meta baline gelmistir. Saghgm dagitmu, suastyla kazanc
gereksinimi ve verimlilik tarafmdan sekillenmektedir. Bu nedenle ekonominin gereksinimleri ile
I
http://www.tumgazeteler.com/?a=795895 eri§im 20.08.2009
3
bir gerilim olusmaktadir. 2 Bu baglamda, hasta kavrammm antic
saghlch yasam ihtiyact arasmda
intisteri lcavratruna doniistUgti bit danemde oldugtunuzdan sea edilebilir. Bir radyo prograrrunda,
sunucunun karsismdalci plastik cerrahi uzmam hekime soru sorarken, israrla hastalanniz yerine
mUsterilerinii dedigi ye hekimin bu kelimeyi dilzeltrne geregi duyniadigi dildcatimizi cekmistir. Belki
de sunucu, kozmetik alamyla ilgili kabul ettigi bir konuyu tarnsuken, hekimin karsisma gelen
hasta stfatim yalustramamisti. Gerci, bit talc= kozmetik uygulamalann tip mensuplan tarafmdan
gerceklestirildigi ye bir9ok helcimin gthellik merkezleri a9maya yOneldigi bilinen bit olguysa da,
hekimin kendi meslegine saygist balcurundan bu kavrama itiraz etmesi gerelctigi actIctu.
Son yfflarda giderek belirgin hale gelen para saglik i1ikisi, sagligm herkese esit olarak ulastmlmasi gibi
ahlalci bir beklenti lie temelden catsmaktadu. Saghlc, aynen egitim alarunda oldugu gibi, toplumu
olusturan turn bireylerin esit ye parasiz olarak yararlanmalan gereken bit San hakludir. Saga konusu,
insan haldan kapsammda ele almabilecegi gibi aym zamanda insanligm cozmesi gereken bir vicdani
sorun olarak lcarsmuza 911cmaktachr. Nitekhn tpta etigin tend l fonksiyonlarmdan bin i de snglik ile ilgili
konulann para ile olan ilikilerini ele alarak ahlaki elestiriler dile getirmektir. 3 Iste, b4 baglamda, para
ile saghgm bir arada yasamarn gerektiren cagunizm zor birlikteligj, hulcukcularin irtilcap adim verdigi;
toplumda ise bwak parast, hastane yataguu satmak gibi isimler verilen bit suc ortaya cikarmaltadir. Bu
su9, yatak i9in mUracaat eden hastalardan haksiz menfaat temin etmedikce hastaneye yatinnamak, uzak
bit tarihe randevu vererek hastalan s durtunda lnralcnialc, muayenehanesinde gormeden hastaneye
yatirmamak, istedigi para verilmezse ameliyat yapmayacaguu bildirmek, hastaneye yatumalc i9in para
verilmesini istemelc, gerekli olmachgt halde pahali tetkikleri istemek, hastalaruu bilerek arasindamaddi
bin cikar anlasmast olan bin laboratuara yonlendirmek, istedigi raporu verebihnesi icin muayenehanesine
ugramhnasuu seylemek, hastabalcwi, hernsire ye diger saga personelinin yapmalda yfikflmiu oldugu
giirevleri yapmayi savsaklamasi ye ancalc It menfaat saglachginda bunu yaNyor olmast seklinde
lcarsumza cikabilmektedir. Ozellilde istenilen gerelcsiz tbbi teticilderin fazlahgt ye bu yoldan kazarulan
maddi lcazan9 konumuzla ilgili rastlanan sorunlann banda gelmekiedir. cok fazla teticik istemenin,
ytiksek telcnolojik . aletlerin ye karmasik tbbi tetkiklerin yaranru reddetmek mihrildin degildir, ancak
eslci hekimler ile yeni helcimler layaslararken daha az tetkik ile daha dogru tam koyma paradoksunu
siklikladuyinaktaya. Fazla teddic yaptirma isleminde gorevi katilye kullanrna olasiligim goz arch etmek
istemiyoruz. Daha dogrusu bu konuda ciddi stiphelerimiz oldugunu sbylemeliyiz.
Turner Bryan S. , " Capitalism, Class and Illness", Medical Power and Social Knowledge. Sage Publications,
California, 1992, s. 172- 173
3 Ertin, Hakan Ozaltay Biilent ansantn Kendine Yabancilasmasi: Hastadan MUsteriye...
2
4
Tip bircok bilim daluidan farkh ban Ozellikler icerir. Teknik bir brans olaralc algilanmakla birlikte,
icinde San unsurunun agirligi dtistintildtigtinde, psikoloji sosyoloji antropoloji ye hukuk gibi sosyal
alanlaila da ic igedir. Hekimlerin insanlar tizerinde veya toplumda otorite kurma gticti cok eski
caglardan bed bilinmektedir. Sayilan Orneklerin yarn sira helcimligin temel islevinin chsina tasmasun,
gtic ye itibaruu ve kutsallik yaklasimlanni kattlye kullanmasim da bu konu kapsaminda degerlendirmek
miimIctindtir.4 Ne var ki, tibbin sorgulanamaz bir alan icinde gorarnnesi ya da en azmdan halk
nezdindelci saygm yerinin saglachgt hosgorayle yapilan hatalann cok da gaze batmamast, gtinlak
uygularnalardaki bircok garipligi de beraberinde getirmektedir. Cogu zaman bu tarden ahlak kurallarnia
uymayan dununlann acikca tartisilmadigun'ila gorayoruz.
Yukanda ortaya cikan ya da cikmasi muhtemel durumlar, heldmin aldigi egitime ye tip mesleginin
saygi duyulan amaclanna WM( teskil etmektedir. Dogal olarak da bu hem heldmin kendisine olan
saygisun yitirmesine, mutsuzluguna, iini sevmemesine vie aym zamanda di s danyarun da helcimlige
saygtsuun kaybolmasma yol acacaktir. Sonuc olaralc da hekim isine yabancilasmaktadir. Artik alchgt
egitimi ye edindigi illceleri unutmus, basica bid olmalctadir.
Hukuken irtikap olarak acllandinlan suc, etigin lcabul gormtls genel kurallan baglanunda incelendiginde,
Beauchamp ye Childress' in belirledigi 4 tdmel ilkeden adalet illcesine acik bir aylanlik
olusturmaktadin Bu ilkelerin digerlerinin yararlihk, zarar vermeme ye Ozerklik oldugunu burada bir
kere daha hatirlatahm. Adalet kavrami daha cok hank alamnda kullanilmaktadm Atcak ganiimtizde
tip etigi kavramlan icinde de yer bulmaktadir.
Dogruluk, halc etmek, hak vermek gibi kavramlar bircok lcimi zaman "Adalet" Icavramun aciklamak
amamyla kullamlmistr. Ancakiam bir karstligun dile getirnriek glictiir.
Adaletin Icavrammin icinde kiflierin ad, esit ye uygun davrarus bicimlerini hak etmesi gibi bit dumm
soz konusudur. Irtikap fain yukanda sayilan adalet tilkesini olusturan unsurlarm tamiine aylun
oldugunu rahathkla saylemek mtimktindtir. Saglik hizmetlerine ulasmak zaten bashca etik kaygilardan
bin iken bu hizmethr irtikap fiili ile beraber olmasi durumunda hizmete Wawa daha da zor1asmaktachr. 5
Ancak; kamuya alt biy hastanede, elektrik tesisatindan kaynaldanan bir yangut strasinda basladiklan
acik kalp ameliyatun, canlan pahasina basan ile taxnamIhYan cerrah ye ekibinin bulundugu bit tilkede,
ERSOY Tolga, "Tip ye Yabanctlama",Toplumbilim: Saglik Sosyolojisi Ore! Says; no. 13, Tammuz 2001, ss. 71- 76
5 AYDIN Erdem, Tip Etigi Ilkeleri, www.medinfo.hacettepe.eduirders/TR/02/9/3393.doc eri§im 20.08.2009
4
5
ekonomik beklentileri ne kadar hakh cdursa olsun kat(' niyetli meslektaslann varligi durtist ye caliskan
hekimlerin gayretlerini Orttnesini minnictin degildir. 6
II. HEKNILERIN ISLEDIICLERI IRTIKAP SUcU
Yukanda bahsettigimiz bu etik degerlerin varligi elbette ki hekimlerin mesleklerini yerine getirirken
ban sorumlululdannm dogmas= neden olmustur. Ancak hekimlik meslegini uygulayan kii1er bu
sorumlululdarnun bazen bilerek bazen de biameden &stria clicabilmektedirler.
Bu baglamda calismada asil olarak tizerinde durufacak konu kamuda cahsan heitimlerin, gorevlerinin
gerektirdigi yOkumlulukierin disma cilcarak, gergeklestirdilderi tbbi mildahaleler icin, hastadan veya
yakinlanndan maddi bit menfaat saglamasichr. Bu durum toplumumuzda, genel olarak cerrahi
miidahaleler baglammda "bicak parast" olarak adlanchnhnakta ye Turk Ceza Kanunu baluirundan da
diger ttim kosullarm Varligt halinde irtikap sucunu olustunnaktathr. Bilinen bu olastlik chsinda; yatak
icin mtiracaat eden hastalardan halcsa menfaat temin etmedikce hastaneye , yatumamalc, yatumak icin
para istemek, gerekli olmachgt halde pahali teticikleri istemek, hastalan bunlann onemli olduglina
inanchrarak kendisinin ya da ortagt bulundugu bir laborguarda yaptirmaya zorlamak gibi eylemler
irtikap sucunun uygulamada sdc rastlanan Omekleridir.
Bu calismamizda ise; biraz Once de degindigimiz gibi sadece kamu gOrevlisi helcimlerin
irtikap sugu, bircok ornek Yargttay karanyla ye tCun tinsurfanyla ele ahnacaktu.
1. Gene) Olarak irtikap Sueu:
5237 sayth TCK' tun ikinci kitabuun "Millete ye Deylete Karp Suclar ye Son Hfikamler" bashich
dercitincil lusnumn "Kama idaresinin Gavenilirlieine ye fyleyiPne Karp Suclar" admda birinci
bOltimiinde bircok suc saydnustir. Bu bolihnde yer alan thin suglar, aslinda gOrevi kegilye kullanma
suclandir. Bunlardan TCK 257. madde de ifadesini bulan " Gerevi Kottlye Kullanma Sucu" genel bit
diizenleme inahiyetinde olup; zimmet, irtikap, rUsvet gibi diger suclar ise bu suc tipinin Ozel bir goriintis
bicimidir. Baska bir anlatmla bu suclar arasmda genel norm- 6zei norm ilikisi sOz konusudur.
KOK Ahmet Nezih, Hakim ye Para, 20.08.2009 http://www.medimagazin.com.trimm-hekim-ve-para-ky-50867.html
eri§im
6
6
calisma konumuz clan Irtikap sucu da GOrevi Kottiye Kullanma'sucunun tizel bir gortintirn sekli olup,
TCK 250 nci madde de dtizenlenmistir ye burada;
Madde 250. — (1) GOrevinin sagladzg: niifuzu kOtuye kullanmak suretiyle kendisine veya baskaszna
yarar sa'glanmasma veya bu yolla vaatte bulunulmaszna bir kimseyi icbar eden kamu gOrevlisi, bes
*clan on pla kadar hapis cezasz lie cezalandirzlzr.
(2) GOrevinin sagladtg: gaveni kOttlye kullanmak suretiyle gerçe1dqtirdii hileli davramslarla,
kendisine veya baskaszna yarar saglanmaszna veya bu yolda vaatte bulunulmaszna bir kimseyi ikna
eden kamu gOrevlisi, 12c yudan bey ytia kadar hapis cezasz lie cezalandtrthr.
(3) lkinci fikrada tanzmlanan sucun kisinin hataszndan yararlanarak islenmis olmas: halinde, bir yzldan
ilc yzla kadar hapis cezaszna hiikmolunur.
denilmek suretiyle, cesidi sekillerde gerceklestirilen irtikap ,fiilleri suc olarak tammlannustr.
Madde metninden de anlasilacagi iizere; irtikabm varligt icin; kamu gorevfisi hekimin, hastadan veya
yalordarmdan kendisine veya baskasma yarar saglamast gerekir. Bu yararlanmanin gerceklestirilis
sekilleri gtiz Oniinde bulundurularak suc tarumlamast yamidiginda ise; irtikap sugunun tic sekilde
gerceklesebilecegi anlasilmaktachr. Bu gerceklestirili§ sekilleri; icbar, hileli davramslarla ikna ve •
hatadan yaradanmachr. Uygulamada helcimler bakmundan daha cok icbar ye hileli davramslarla ikna
suretiyle irtikap sOz konusu olmaktachr. 7
7
5237 sayili kanunun yapun sOrecinde Adalet Komisyonu tarafmdan kabul edilen ye TBM1Y1 Genel Kurulunda gorticillmek
tizere bekleyen Ceza Kanunu tasansmdaki irtikap sucu ile ilgili dtlzenleme taratimizdan u ekilde electirilmictir; "
1rtikap sucunda, ifa ettigi gdrevin sagladigi ntlfuzu kottlye kullarunak suretiyle bif yarar saglanmasi, tarif olarak bu cekilde
ortaya konulmuctu. Ancak 248. maddenin 2. ye 3. filcrasi, onemli tereddtitler olucturabilecek cekilde kaleme alinnucti. Daha
acdc ifade etmek gerelcirse, hileli davraniclarla kendisine veya backasma yarar saglanmasun kriter olarak kullamnic, ama
yulcandaki birinci filcrayla da baglanti kurmamict. Ciddi silanttlar yaratabilecegini shylemictim, hatali bir bicimde formulize
edildigini soylemictim. Elimizdeki son metinde bu husus chyle kaleme alinnup GOrevin sagladigi ntifuzu kiittlye kullanmak
ifade edilmic, arti 2. fikrada "garevin sa§ladigt gaveni kotiiye kullanmak" suretiyle bu baglanh kurulmuc, 3. fikrada da yine
`bu baglantmm kuruldugunu gOrtlyoruz. Bu acidan da irtikap sucunun yeni cekli daha dogru olmuctur. MAHMUTOOLU
Fatih Selami, Turk Ceza Kanunu Reformu, Birinci Kitap, Toplumsal Degicim SUrecinde Ttirk Ceza 1Canunu Reform;
Ankara, 21-22 May's 2004, s. 241
7
irtikap sucunu detayli olarak inceledigimizde ise; unsurlantun mevzuatirruzdaki birgok sug tipi ile
benzerlik arz ettigini giirmekteyiz. Ornegin; irtikap sucunun faili ancak kamu gOrevlisi olabilir. Falcat
fail kamu goreVlisi olmarp irtikaP sucunun diger unsurlan olustugunda baska sug tipleri meydana
gelmelctedir. Baska bir anlatnnla irtikap sucu, unsurlanndaki- ban degisiklerle baska suc tiplerine
benzemektedir. Bu nedenle belirtmeliyiz Id; gerek menfaat olgusunun On plana ciktt cok Sarda suc
tipinin varligi, gerekse zora hileye dayah baskaca suclann mevzuatta yer almast, irtikap sucunun ban
suclarla karsilastinhna yapilmastru gerekli lulmaktadir.
2. BENZER SUCLARLA KARSILASTIRMA:
a. Yagma Sup ( TCK 148) ve irtikap:
irtikap sucunun bir sekli olan; icbar suretiyle irtikap ile yagtna sucu arasmda benzerlik bultuunalctadr.
$oyle Id; her lid suc tipi ayn ayn incelendiginde;" icbar" unsurunun ortak oldugu gaze carpmaktadir.
Fakat bu sug tiplerindeki -icbar- nitelik itibariyle birbirlerinden' farkhdir. çunlcuyagnia sucunun
olusabilmesi icin gereken zorlamanm cebir veya tehdit boyutuna varmasi gerekirken, icbar suretiyle
irtikaptaki icbann cebir veya tehdit boyutuna ulasmamast, manevi nitelikte olmast sarttir. 8
Bu hususa irtikap sucunun dilzenlendigi, TCK 250 nci maddenin gerekcesinde de "icbann yagma
sucunun olusumuna neden olan cebir veya tehdit boyutuna varmamast gerekir" denilmek suretiyle yer
veriliyor.
Kisacasn . cebir yoluyla yagma sucunun olusmast icin; maddi Mr zorlamaya ihtiyac duyulacagi halde,
irtikapta; yagma sucunda ongortilen yogunlukta olmayan bir zorlama ya da tehdit yeterlidir. 9
8
T1JRAB1 Selami, irtikap Suclan, Ankara, 2009, s. 21
9
Yarg. CGK. 765 sari; TCK. nun yttrurlate oldugu 17.04.1989 tarihinde verdigi bir kararmda iki sucu birbirinden arracak
lustasIan usekilde ortaya koymustur:
" TCK. nm 209. maddesindeki cebri irtikap sucunun unsurlan:
1- Sarngm memur °Imam
2- Memurluk sifat veya gorevinin kettlye kullarnImasi
3- Magdurun pcar saglamaya veya vaadine icbar edilmesi,
4- Saglanan cikann haksa olmast
495. maddedeki gasp sugunun unsurlan ise
1- Fiili islemek icin cebir siddet veya tehdit kullamlmasi,
2- Cebir, siddet Veya tehdidin maim zilyedine vey'a cilthm yerinde bulunan baskasma karsi °imam;
8
b. Dobnthrictlik Sucu (TCK 157 ) ye irtikap:
Ikna suretiyle irtikap sugunda fail dolandinalik suguna benzer bir selcilde, yapttgi hileli davratuslarla
magduru hataya sevk edip haksiz yarar tent etmektedir. Bu baglamda data suretiyle irtikap sugu lie
dolanchneilik sugunu karstlastirdignruzda; ikna suretiyle" irtikap sugu, failin lcarnu gorevlisi olmast ye
fill gtirevinin sagladtgi ntifusu kOtiiye kullanaralc 41emesi &sit -Ida dolandulcildc sugundan farkli
degildir. to
c. Rtlavet Sucu ( TCK 252) ye irtikap:
Rtksvet sugu lie trtikap sugu unsurlan itibanyla birbirine benzemelctedir. Bu yilzden ban hukuk
sistemleri rilsvet-irtikap ayrnm dahi yapmamislarchr. ciinkii her iki sug tipinde de fail, Wirevi sebebiyle
haksiz bir menfaat temin etmektedir. Fakat disvette, rilsvet alan ye rilsvet veren anlastildan, her ilcisi de
rtisvet anlakmast yaptdclan ye bu sebeple de sug faili olduldan halde, irtilcapta, halcsa menfaat; icbar,
ilcna ye hatadan yararlanmak suretiyle saglanmis oldugundan sug faili yalniz kamu gorevlisi helcimdir."
3- Magdurun mah teslime veya alnunasma kart susmaya mecbur lulmmasi seklinde stralanabilir.
Gortilchigt1 tlzere cebri irtikcip sugunu yagma sucundan await unsurlay failin stfat ve kullanchgt icbann maddi cebir veya
tehdit asamasma gelmemi§ olmastchr. Magdurun iradesini zorlayan bir.etki olan icbann, cebn siddet veya tehdide donllsmesi
halinde eylem irtikap degil yagma our.
10
ARTUK Mehmet Emin-GOKEN Ainnet-YENIUDNYA A. Caner, TCK. $erhi, Ankara, 2009, s. 4875
ONDER Ayhan, Turk Ceza Hulculcu Ozel Htlktlmler, Istanbul, 1991, s. 109
Aynca, irtikdp lie rtisvet arasmdaki farklar Glirelli taratindan su sekilde ortaya koymalctadin
Irtilcap tek failli(bireysel), rttsvet ise, cok failli bir suctur.
2- trtikap sucunda menfaati stman magdur telaldci
edildigi halde, aym kii, itsvette suclu ( ritsvet veren ) saphr.
3- Irtikapta fert, menfaati iradesi haricinde magdur stfattyla temin ettigi halde, rllsvettefail stfattyla saglamaktadm
4- Irtikapta kamu gorevinin sagladigt nllfuzun veya gllvenin kllttlye kullamlmast sllz konusu oldugu halde, rllsvette gllrev
dolapstyla verilen yetkinin kottlye kullamlmasi ( m.252/3) sllz konusudur. GORELLI Nevzat; Irtikap, IBD, C. XXVI, s. 5,
May's 1952, s. 306 vd.
" Devlet hastanesinde ortopedi uzmatu olan ve aym zamanda Ozel muayenehanesi de bulunan saingin, trafik kazast
gecirerek hastaneye yattnlan magduru ameliyat etmek icin kendisiyle gllrilsmeye gelen magdurun arkadaslartndan A ile
ameliyan yapmak icin 30 milyon lira pan istemek suretiyle pazarliga baslapp, neticede 15 milyon lirada anlastficlan, bu
paranm 10 milyon lirasuu ameliyat Oncesi, 5 milyon lirasint da ameliyat somas' alarak magduru ameliyat ettigi samgm tevil
yollu ikran ve tanik anlaumlan lie dogrulandtgl, olus mahkemece de bllyle kabul edildigi, magdurun chsmda, 3. salus
konumunda bulunan saluslarla yamlan konusrnada irtikdbm cebir ve ikna unsurunun yasanin ve doktrinin kabul ettigi
anlamda olusmadigt, samk doktorun llzerinde anlastlan 15 milyon almak suretiyle aver almak sucunu isledigi..."
YARGITAY 5. CD., 17.3.1999, 1998/5268 E, 1999/975
9
d. Zimmet Sinn (TCK 247) ye irtikap:
Bilindigi gibi zimmete gecirme, tevdi olunan sey tizerinde zilyetligi fiilen Intillciyete donastiinnek, tevdi
olunan seyin tahsis edildigi amac chsmda kendisine ya da baska bir kisiye mal etmek iiiere alma veya
bualulan sey tizerinde o eyin zilyetligini mesru gosteren sebeplerle bagdasmayan bir talum islemlerde
bulunmak seklinde tammlanabilir. 12 Zimmet ile ikna suretiyle irtikap sucu ban hallerde birbirine
yaklastr. Usult1ne uygun olarak ve bozuhnanns irade ile magdurun zilyetligini devrettigi seyi, failim
kendisi veya ba.skast icin mal edinmesi halinde zimmet sOz konusudur. Buna karstlik, magdur, herhangi
bir selcilde ikna edilerek, zilyetligin devri saglaturns ve bu suretle elde ecfilen mal temelltlk edilmisse,
art& zimrnet degil, ilcna suretiyle irtikap sucu meydana gelir.
. 13
e. Goreyi Kdtfiye Kullanma Sucu ( TCK 257) ye irtikap:
Daha once de belirttigimiz gibi; irtikap sucu, gorevi kolllye kullamna sucunun ezel bir eklidir. Bu
husus gorevi kettlye kullanma sucunu ditzenleyen 5237 sayih TCK' nm 257131incil maddesinde;
litikap sucunu olustummchgt takdirde gorevinin gereklerine uygun davrarunast icin veya bu nedenle
kisilerden kendisine veya bir baskasma cilcar saglayan kamu gOrevlisi, birinci filcra htikmilne gore
cezalancluilm" denilmek suretiyle ifade edihnistir. Bundan dolap irtikap sucunun kosullan olusmadigt
takdirde gorevi keptiiye kullamna sugunu chizenleyen 1CK m. 257, genel bir hilkOm °imam sebebiyle
uygulama yen i bulacaktu. 14
12
inanci kettlye kullanma suglan bakmundan aynntili bilgi igin blcz; MAHMUTOOLU Fatih Selami, Ekonomik Suglar
Baglammda Kredi Hukukundan Kaynaklanan Sug ye Idari Suglar, Ankara, 2003, s.228- 239
13
ARTUK Mehmet
GOKCEN Ahmet- YENIDTINyA A. Caner, A. g. e. , s. 4876
14
Benzer OM, igin blcz. AVCI Mustafa, TOrkiye Barolar Birligi Tip Ceza Hukukunun °tined Sorunlan, Turk Alman Tip
Hukuku Sempozyumu, Turk Hulculcunda Hekimin Irtikap Sued, Arilcara, 2008, s.468
Konuyla ilgili bircok Yargitay lcaranna rastlamaktaya; " Sanigm haste $' yi ameliyat etmek igin kattle§i
p ve yegeni Z' den
300.000 lira istedigi ve ach gegenlerin herhangi bit vaatte bulurunaksizm aynlip hastane ba.5heicirn yarchmcisma
bapurduklan, paranm verilecegi yolunda vaatte bulunulmasi ye ameliyatm yamlmasmdan sonra yasal 41ernler yamlacaguun
bildirilmesi Ozerine sarugin yamna Wrier& bu yolda hareket ettikleri ve hastanm ameliyatinda yeni talee ohnadan
anla.plmasma gore, icbann belli bit yogunluga erignedigi ye vaadinde iradi olarak yamlmadigi dikkate almarak eylemin
irtikap sugunu olu,sturdugu sOylenemez. Eylem gorevi kOttlye kullaruna sugunu olu§turur." Yargitay 5. CD. 15.04.1992,
397/1114 "Sarugm hastaneye gelen hasta ye yalunlanna ilgi gostenneyerek muayenehanesine gelmelerine zemin haztrladigt,
azel iwerine gelip ticret yatuan ki§ilerle ilgilenip hastanedeki devlete ait ultrason cihazina gimmlerini saglachgl
anlavIcligindan eylemi gorevi ktanye kullanma sugunu ohnturur." Yargttay 5. CD. 18.05.2004, 2004/403- 550, Yine baOca
bir karannda da; " Sahli( doktorun saglik ocaginda hasta muayene ettikten sonra ?floret almasi , halinde ikna unsure
10
f. Yetkili Olmachgl Bir 1 tcin Yarar Saglama Sucu ( TC1C255 ) ye irtikfip:
5237 sap!' TCK 255 inci madde de; " gorevine girmeyen ye yetkili olmadigi bir iyi yapabilecegi veya
yaptzrabilece . i lamaatini uyandwarak yarar saglayan kamu .gOrevlisinin cezalanchrdacagt"
belirtilmelctedir. Madde metninden de anlasilacagi tizere; yetkili olmachgt bir i icin yarar saglama
sugunun fail, kamu gOrevlisidir. 15
Bu sugun soz konusu olabilmesi igin; kamu garevlisi, gerevine girmeyen ye yetkili olmadigi bir ii
yapabilecegi veya yaptrabilecegi kanaatini uyandirmis olmalichr. Olusan bu intiba sonucunda ise,
menfaat saglayan kisi lie menfaat aan kamu gerevlisi mesru olmayan bir zeminde uzlasmaktadirlar.
Sea konusu bu Ozellik aym rasvet sugunda oldugu gibi her iki stijeyi de fail konumuna solunalctady.
Halbuld irtikap sugunda sadece kamu gorevlisi fail durtunundadir. 16
Aynca yarar saglama sugu, kamu gorevinin kotilye kullatulmaat suretiyle degil, kamu gerevlisi ohna
dolayistyla sahip bulundugu nilfuztut kotilye kullamlmast suretiyle iflenebilir. Hatirlatahm ki, irtikap
sugu da gerev kapsami dismda sadece sifatm ketilye kullatultnast yoluyla da icra edilebilmektedir. Bu
baglamda her lid sac tipine baktigunada ise, yine tipik hareketler noktasmda ugramlan yarulgi
necleniyle ikna suretiyle irtikap lie benzerlik goriilmektedir. Temel fark menfaat , surian kii irtikapta
saglamak zorunda olmadigi yaran saglamak gerelctigine hileli davratuslarla inanmalctachr. Halbuki
yetkili olmachgt bir i igin yarar saglamada yamigi sonrast hulcuk dlizeni ile gelisen bir talep gelmekte
bOylelikle her iki tarafta fail olmalctadirlar. 17
3.SUCUN UNSUFtLAR1:
A. Korunan Hukuksal Yarar:
Bu sug, hem kamu idaresinin gtivenilirligini, hem de kisileri korumaktadir. BOylelikle bir taraftan kamu
gOrevlisi hekimin gerevini diinistge ye kurallara bagli olarak ytirtittnesi diger taraftan da saglik kamu
olmathgtndan ye onceden bir anlasma bulunmadiguldan gOreyi kottlye kullanma sucunun olusacagum hametmistir."
YARGITAY 5. CD. , 07.07.1987,/ 6406/ 3800 AVCI Mustafa, A. g. e., s. 469
15
ARTUK Mehmet Emin- G.OKCEN Ahmet- YENIDONYA A. Caner, A. g. e. , s.4879
16
A.g.e. , s. 4879
"A.g.e. ,4992
11
hizmetinin, hukulc dtizeni ilkeleri icerisinde ytirtittilmesi ve toplumda idareye olan gtivenin korunmasi
saglanmaktachr. 18
B. Sucun Maddi Konusu:
Sticun konusu lcamu geirevlisi helchnin kendisine veya baskasma sagladigi veya vaadini aid*
" yarar" dir. Bu baglamda yarardan kastedilen, para veya sair bir menfaat olabilecegi gibi maddi
degere sahip eqya "sey" de olabilmektedir. 19
Aynca saglanan bu yararm az veya cok °imam= bir tinemi olmadigt gibi daha sonra magdura geri
verilmis olmasinut da sucun olusmast balcmundan bir Onemi yoktur.
C. Fail:
irtikap sucunda fail ancak kamu gerevlisi olabilir. Failin bu niteligi sucun,ozgit suc °imam sonuclar.
Helcimin kamu gorevlisi olup oltnadigi TCK' nm 6/c maddesindeki taruma gore belirlenmelidir. Bu
maddede kamu giirevlisi; " kamusal faaliyetin yarittidmesine atama veya secilme yoluyla ya da
herhangi bir surette siirekli, sureli veya gecici olarak atanan kisi ..." olarak Sammlanmaktadu.
18
GC.5KCAN liasan Tahsin, GOrevi Ktittlye Kullanma, Zimmet, Banka Zimmeti, IrtikAp, Rtisvet Suclan ye Kamm ldaresine
Karst islenen Suclar, Ankara, 2008, s.496
19
"Para tabiri jie sadece madeni pan ye kagit para ,degil, cek, police ye sair senetler gibi luytnetli evralclar da
kastedihnektedir. Para, madeni olabilecegi gibi kagit seklinde de olabilir. Yasalartma Turk paran ile yabanct paralar
acismdan bir ayrim yapmamalcta, her ikisini de aym sekilde korumaktachr. Ewelce tedavUlde olan, daha sonra usultIne
uygun olarak dola.stmdan cekilmis olan para, irtikip sucunun konusu olarak kabul edilemez. Bunlar sartlan bulundugu
takdirde nyarar" kavramma girebilir. Ancalc pan koleksiyonu icin Onem an eden tedaviilii olmayan para irtikaba konu
olusturabilir. Irtlicip sugunun konusunu olusturan yarar kavrammm daha iyi anlastlabilmesi icin sair tnenfaat kayrammtn
Uzerinde durulmast gerekiyor. Menfaat tabirine pan dahil ktymet ifade eden her
turItt mat dahildir. Bir malin verilmesini
saglamak, senet larmak, bir borcun vadesini uzatanak, cebri icrayi durdurmak, bir meskende ktsmen veya tamamen kirasiz
aunt* lcendisine veya yalunlanndan birine bedel odemelcsizin hayat sigortasi temin etmek gibi hususlann menfaat
sarlmast gereklidir. Salt duygusal ye cinsel nitelikteki yararlann inikap sucunu olusturup olusturmayacagi tarlismah
olmakla birlikte bizim kanaatimize gore bu duntmda da irtikap sucu olusabilir." Para ye sair menfaat kavramlanna Riskin
'
,
cok saytda ceza hukuku uzmanlannin detaylt aciklamalanna yer wren eser icin bkz. , TURABI Selami, A. g. e. , s. 94- 99
12
inceleme konumuz agismdan da fail ancak kamu gOrevlisi hekim olabilir. 1Camu gerevlisi olmayan
hekimler bu sugu fail stfat ile isleyemezler, ancak bu kiiler irtikap sucuna azmettiren veya yardim
eden dtizeyinde
Aynca hemen belirtelim ki; helcimin sucun iflendigi strada kamu gorevlisi helcirn °imam yeterlidir.
Sucun iflendigi strada gOrev basmda veya gorev yerinde olma zorunlulugu yoktur. 1Camu gorevinin
sonradan yitirihni pintas' halinde dahi sug varlignu siirthinnektedir.
Bu baglamda son olarak u hususa da clikkat gelanek gerelcir ki; helcimin lcamu gOrevlisi srfatun mesru
bigirnde ye yOnteme uygun olarak lcazannus olmast zorunludur. Dolayistyla Yasa ye mevzuata aylun
olarak fakat fiilen heldmlik gtirevinin iistlenilmesi fail ohna igin Yeterli degildir.
D. Magdur:
Sugun magduru, kendisinden yarar elde edilen veya elde edilecek olan hasta veya hasta yalcuudir. Ban
yazarlar bu sug tipinde devletin de magdur oldugtum kabul etmektedir. Bir baska gOrtise gore ise link
stijesi bireydir, dolayistyla devlet sugun magduru olamaz, ancak sugtan zarar goren olabilir. 21 Bizce de
fiil, dolayistyla kendi personeli olan hekimin, hekimlik mesleginin gerektirdigi durustInk ye disiplin
kurallanna aylun davrarup, kamu Oniinde itibanrun yitirilmesine yol agmasindan Otani, -devleti- de'
sugtan zarar gdren durumuna solunalctathr. 22
E. Maddi Unsuru ( Tipe Uygun Eylem) :
Oncelikle,belirtmeliyiz Id; kanunumuz, irtikap sugunun islenihnesindeki gOrev baglantsim
" gOrevinin saglaidigi nitfus ", "gerevinin saglachgt gtiveni kettiye kullanmak " ibareleriyle
kurmaktadir. Asagida inceleyecegimiz Ulm tipik hareketler bu irtibat igerisinde duUnulme1idir. Aynca
=Ian ibarelerin hem gorevin hem de stfatm kottiye kullarulmasi anlammda oldugu unutulmaMandm
Kamu gOrevlisi olmadigt halde lcamu gOrevlisi oldugunu glyleyerek yarar sagjayan helchn ise karnu gorevinin usulsllz
iistlenilmesi sugu (TcK 262) ile birlilcte duruma Ore unsurtan oluvnu.s.sa dolanchncilik sueundan da sorumlu olur (TCK
157).
21
OZGENc tzzet- SARIN Cumhur, Uygulamah Ceza Hukuku, Ankara, 2001, s.113
22
Aynt gorfl iglu bkZ., GOKCAN Hasan Tahsin, A. g. e. , s. 499
13
calismamant giris biiiiimiinde de degindigimiz tizere; kanunumuz irtikap sucunda kullarulan vasitalart
tice aywnnstir. Bunlar; icbar, ikna veya hatadan yararlanma suretiyle yarar saglarimast veya bu yolda bir
vaadin tenth edilmesi seklindedir. Hehmler balummdan ise irfikap sugu uygulamada daha gok icbar ve
hileli davramslarla ilcna suretiyle islenmelctedir. Bu irtikap cesitlerini hsaca actklamak gerekirsei
E..a-icbar Suretiyle
Icbar, magdurun iradesinin manevi bash altmda etkilenerek, istegi chsmda cilcar saglamaya
zorlanmastm ifade etmektedir. Magdurun iradesini dogrudan veya dolayh olarak bash altmda tutmaya
elverisli her thrill zorlaym hareket icbar kapsammda gorti1ebi1ir. 23
Bu baglamda icbar suretiyle irtikap sugunda hasta veya yakna, hehme merifaat temim etmek konusunda
manevi olarak zodartmaktadir. Bu zorlama daha once de degindigimiz gibi maddi (fiziki) bir zorlama
oldugu talcdirde artik yagma sugu siftz konusu olur. 0 nedenle 250. madde, gerekcesinde " bu icbarm,
yagma sucunun olupmuna neden olan cebir veya tehdit boyutuna varmgmasi gerekir." detillmistir.
Yargitay da bircok karartnda ayru hususa isaret etmektedir.. 24
Burada belirtilmesi gereken bir nokta da; icbar seklinde gerceklesen bu hareketler acdc olarak
gerceklestirilebilecegi gibi tirtillti olaralc da gereeklestirilebiln. Zorlamanut actic oldugu hallerde
irtikabm varhguat tespit kolaydn. Omegin para verihnezse hastanm hastaneye yatuthnayacagmm
saylerunesi Yargttay Ceza Genel Kurulu tarafmdan icbar suretiyle irtikap sucu saydnustr. 25
23
Esi ameliyat olacak vatandasa devlet tabibinin:" 500 YTL bicak param almarlan yapmarz" demesi duruniunda boyle bir
talebe halcla olmachgnu bilmesine ragmen esinin sagb.gmdan korktugu icin yatandasm parar vermesi, icbar suretiyle irtikap
(250/1) sucunu olusturur. YARGITAY CGK 18.05.1999, 5- 119
24
"
SSK hastanesinde genel cerrahi uzmam olan samgm, olay glint' hastanenin acil servisine mtlracaatta bulunan mn,stekiye
gece,22.00 de muayene edip apandisit teshisi koydugu, apandisitin patiadiginchm bahisle acilen ameliyat edihnesi gerelctigini
soyleyerek, hastap Yatumalc ye ameliyat etmek icin tansteki ye yakmlannin icinde bulunduklan ruh halinden istifide ile
onlardan 20.000.000 lira pan istedigi, bu parar o an icin temin edemeyen Antalya'dan gelen mtlsteki yalunlannm tizerinde
bulunan 4.000000 lira parar vermek zontnda kaldtklan, kalan 2.000.000 Bram ameliyatm yapildtgi giltrun sabalu temin ile
verdikleri, balciye kismut getiri1memesi halinde ameliyat dikislerini almayacagmt sttyleyip, dikisin ahnmasma gelindigi
giinde parayt ndemeleri sartmt baglayan samgm eylemi memuriyet gorev ye stfatun kottlye kullanarak yaptigt icbar sonucu
cikar saglamak ( cebri irtilcfm) sucunu olusturmaktadu. "YARGITAY 5. CD., 31.5.2000, 6734/2849, HAKERT Halcan, Tip
Hukuku, Ankara, 2007, s.505
23
CGKO6.02.1956, 20/22, AVCI Mustafa, A. g. e. , s. 474
14
Burada Onemle vurgulanmast gereken bir diger hususta; failin gerceklestirdigi icbann yard hareketin,
magduru etkilemeye elverisli ohnasidir. Everislilik her somut olayda halcim tarafmdan aynca
degerlendirilecektir. Objektif olarak bash altma almaya elverisli icbann bulunmasi yeterlidir, aynca
somut olayda magdurun bundan eddlerunis olmast sari degildir. Bu elveriflilik yolcsa rilsvet ya da
gerevi kottiye kullarnna suclan tartisma konusu
Buna karsui hasta veya yak= tzerindeki basin objektif olarak icbar boyutu ye yogunlugunda degil,
sadece telkin veya ima mahiyetinde ise, karsilikh anlasmaya ragmen mesru bir iin yerine getirilmesi
icin bir menfaat saglandiguidan rtlsvete yoksa TCK 257/3. maddedeki gorevi kOttiye kulldruna sugunun
diistintilmelidir. Yargrtay'm yeni tarihli Icararlan da bu ytindedir ye bu kararlar calismamizin
son lasmuida tarn metin halinde yer almaktadir. 27
26
"
Miistekinin oglu icin samk tarafindan ameliyat icingUn verilip o gun birlilcte gittiklerinde ameliyat Oncesi santlar
tarafmdan ameliyat icin 45 milyon lira odemesi Lamm yoksa ameliyat yapilmaz diyerek bu parap aldtklanmn mOsteki ye
tamldarca iddia edilmesi karstsmda, Onceikie ameliyat olma prosedttrtIntin, ameliyat listesinin rte zaman kim tarafmdan
hazulancligt, sonradan degismesinin mtumkun olup olmachgt gibi hususlarm hastane kayalannin tetkiki ve bashekimlilcten
sorularak tespiti, gerekirse konunun uzmam bir bilirkiiden ameliyatm hayati ye acili yet tastym tasanadigt hususlan
arastinhp actga lcavusturularak, samklarm pan isteme eyleminin mitstekiyi icbar boyuhtnda zorlaym zorlamadigi saptanarak
sonucuna gore icbarm varligt halinde cebri irtikap, icbar buluranamast halinde ise samgm eyleminin yapmak zorunda"oldugu
seyi yapmak icin rtisvet almak (yeni Turk Ceza Kanunu geregince, gorevi ktittlye kullatuna, TCK 257/3) , diger saragm da
bu suca katilmaktan cezalandnlmalannin gerektigi gOzetilmelidir. TARGITAY 5. CD. , 27.5.2004, 7790/ 4316 , HAKERI
Hahn, A. g. e. , s. 506
27
"
Yapmasi gereken ii yapmak icin menfaat temin eden kamu gerevlisinin, atilcap dtizeyine ulasmayan eylemi 5237 sayilt
TCY'nin 257/3. maddesinde yaptmma baglanan gtirevde yetkiyi kottlye kullanma sugunu olusturur. Hastane poliklinigine
muayene olmak icin gelen magdura ameliyat °Imam gerektigini soyleyip, ameliyattan sonra da ...lira alan samk hekimin
eylemi, paramn verilmesi konusunda ameliyat Oncesi samktan gelen ye icbara dontlsen bir teklifin bulunmamast ve samkla
magdur arasmda yamlmis rtlsvet anlasmasmin bulumnamast nedeniyle irtikap ve rtisvet suciaran olusturmaz. Saragm,
Ocretsiz olarak ameliyat etmek zorunda oldugu hastasmdan, ameliyattan sonra ...lira almast gerek 765 sayth TCY' nin 240.
rnaddesi gerekse sonradan ytataltlge giren 5237 sari' TCY' nin 257. Maddesinde tammlanan "gerevde yetkiyi kattlye
kullanma" kapsammda degerlendirilmelidir. C.G.K. , 30.10.2007, 2007/5- 174 E, 20071213 K
Arneliyatla tedavi icin para istemekten ibaret eylemde irtikabm ikna veya icbar unsuru bulunniamaktadir. 5237 sayili TCK
nun ntsveti tammlayan 252/3.maddesinde "ri.t.svet, Ni kamu gorevlisinin, gOrevinin gereklerine aykin olarak bir ifl yapmasi
veya yapmamast igin kiiyle vardigt anlasma cevcevesinde bir yarar saglamasahr" denilerek sadece nitelikli rIlsvete yer
verildigi, }cant. gorevlisinin yapmast gereken bir ii yapmast ya da yapmamast gereken ii yapmamasi icin yarar
saglamasinm rtisvet sucu kapsammdan gtkanlmistir. YARGITAY 5. C. D., 7.11.2006, E. 2005/18318, K. 2006/8649
••
•
15
Bu konuda Onemli diger bir hususta; icbann ihmali bit hareketle de islenebilecegidir. Yani kamu
gOrevlisi hekim hastarun veya yalcuun haidu olan bir seyi yapnuyor ye yapmast icin hasta veya
yakuundan menfaat temin etmek zorunda kahyorsa bu sonuc sea konusu olur. Yargitay da hekimin
bicak para.% getirmezsen hastayt ameliyat etmem diyerek mUstekiden para ahnmasinda icbar yoluyla
irtikabi kabul etmistir: 28
Falcat sucun ortaya cikabilmesi icin gercekte hastast oimayan birinin gelip bit yakmuun trafik ka7Rst
gecirdigini acil ameliyata alinmast gerektigini ortopedi uzm'am bit hekime saylerse, bu durumda
hekimin bicak para.% almadan ameliyata girmeyecegini s6ylemesi halinde irtikap sucu o1usmayacaktr 29.
Aynca icbar suretiyle irtikap sucunun olusabilmesi, icbar teskil eden hareketlerin yarar veya yarar vaadi
saglanmadan Once yapilmasma baglichr. Dolayistyla, helcimin ameliyat veya tedavi ile ilgili isin
bitiminden sonra paramn istenmesinden ve almmasmdan ibaret eylemi irtikap degil; gorevi katilye
28
"
Osmaniye Devlet Hastanesi genel cerrahi uzinam olan samgm, bagirsak dttglimlenmesi teshisiyle yatinhp ameliyat
edlimesi gereken mtlstelciden "bicalc parasi" diyerek 750.000 lira istedigi, bu parayi getirmedigi takdirde ameliyat
yapmayacagmi ye taburcu edecegini sOyledigi, bunun ttzerine mtistekinin damach tarafindan getirilen 750.000 lira parayi
hastanedeki muayene odasmda alip masa celcmecesine koyduktan sonra yamlan operasyonla polisler tarafmdan yakalandigl
olus mahkemece de bu sekilde kabul ediImi olinasum gore, samgm mlistekinin ameliyatuu geciktinnek ve
lcendisine pan vennedigi takdirde ameliyatt Siapmayacagint seylemek ye bu seldlde gOrevini kOttlye kullanmalc suretiyle onu
basla ye tehdit altmda tutarak kendisine pan vermeye icbar ettigi'nazara alinchgtnda, eylemi cebri irtikaptir. "YARG1TAY
5. CD. , 26.5.1993, 1975/2319, 1-IAKER1 Hakan, A. g. e. , s. 507
29
"Emniyet niemurlarmm, vaki ihbar tlzerine, samgm suiistimallerini kamtlamak icin glinderdilcleri ve saraginda hasta
olmachgua bildigi tamk Nuh' un, sanik tarafmdan yamlmast gereken veya geciktirilmek tehlikesine maruz, halch
sayilabilecek bit ii bulunmadigina Ore, smith dolctorun"parayi Odemez isen ben de raporu vermem" bicimindeki stlz ye
davramslannm, bu salus ttzerinde belli bit siddete ulasmis manevi bit basin aract olarak degerlendirilmesi olanalcsadir.
Esasen Nuh, istedigi parap santk dolctora manevi bit bash altuida kalmasi nedeniyle degil, zabitanin talimatuu yerine
getirmek icin vennistir. Bu itibarla samgm eylemi cebri irtikap olarak nitelendirilemez.
Olaynnada unsurlan bakmundan rivet sucu da olusmamistir. SOyle ki; is sahibi olarak gOzilken Nuh, sanigin yasa dist
davramslannin saptanabihnesi icin zabttaca bit ajan olarak gorevlendirildiginden, gayrimesru bir zemin icerisinde
bulunmachgt gibi; samk doktorla, serbest iradesi ile rtlsvet anlasmast yaptigunn kabuki de mllinktin degildir. Bu anlasma.
yamdmistir, falcat bu alsvet anlasmasl degil, sanigin yasa dist davranislaruun meydana cdcanlmast yonfinden polls gOrevlileri
ile tanik Nuh arasmda yapihms bir anlasmadtr. Bu anlasma ntsvet sucunun unsurlanna dahil bulunmamaktadir.
Amklanan hususlar gOz OntInde tutuldugunda, yasa ye nizamlara aylun sekilde gorev yaptigi anlasilan sant& eyleminin
gOrevi kottlye kullanma sucunu olusturdugunu lcabulde zorunluluk bulundugundan, yerel C. Save's' ve sanik vekilinin
temyiz itirazlannm bu nedenle kabultl lie direnme htikmitnlin bozulmasma karat verilmelidir(oybirligi ile)." Yarg. CGK.
25.04.1983, 113/ 197
16
kullaruna sucunu olusturur. 30 Keza basta talep edilmesine ragmen, bilahare pan ahnmaksam
ameliyatm yapilmast halinde de irtikap sucunun olusmachgma karar verilmistir: 31
Son olarak sunu da belirtmek gerelcir lci; sugun olusmast icin icbann mutlalca kamu gerevlisi tarafindan
gerceklesfirilmesi gerekli ise de, icbara maruz kalanla yarar saglayan veya yarar vaadinde bulunan farlch
kisiler, limegin baba-ogul olabilir. Yine maddeye gore yararm mutlaka fallin sahsma
saglarums (Amu' zoruniu degildir. Baslcasma yarar saglamak veya yarar vaadi saglamak suretiyle de
irtikap sucu is1enebilir. 32
E b. ikna SureOle irtikap:
Sozhikte ikna kiinin tutum ye davramslanm zorlama olmalcsizm etkilemeyi hedefleyen, iletiflm stireci
olarak tanunlanmalctachr. Buradan da anlastlacagt Ozere iknada icbann aksine inanchnlan bir irade soz
konusudur. Buna gore icbar suretiyle irtikap lie ikna suretiyle irtikap magdurun iradesini etkilemek icin
kullarulan arac yontinden birbirinden ayrdmaktachr. Kamu gerevlisi helchn, hasta veya yak/ma istegi
yoniinde hareket etmemesi halinde gOrevinin gereklerine aylun hareket ederek isini yapmayacag -uat
dogrudan veya dolayh olarak betirtmis ise icbar suretiyle irfikfip, buna karstlik kamu gorevlisi hekim
gerceklestirdigi degisik hileli davramslarla hasta veya yalunitu aldatarak haksiz kazanc elde etmisse
ikna suretiyle irtikap soz konusu olacakftr. 33
3° " Devlet hastanesinde doktor olan samgm mtlstekiden kansun sezaryenle ameliyat etmesinden sonra 40.000.000 lira pan
isteyip alcbgi anlasilmalcla; taraflar arasmda ameliyat ancesi karsilikh nzaya dayali rUsvet anlasmasi yeterli ve inanchnct
karat' bulunmachgi, bu suretle eylemde rtlpet sucunun unsurlannm olusmachgt, ancak ameliyat sonrast hasta sahibinden
altrunamasi gereken parayi alan samgm eyleminin gorevi kottlye kullamna sucunu olusturdugunun kabultl gerektigi
gozetilmeden yazihsekilde rasvet alma sugundan haft lcurulmasi, kanuna aykinchr YARG1TAY 5. CD. 26.4.2004, 2063/
3377
31
"
Sanigm bir hastayi ameliyat etmek icin kardesi veyegeninden 300.000 lira istedigi ye ach gecenlerin herhangi bir vaatte
bulumnalcsizin ayrilm hastane bashekim yarcluncisina basvurduklan, paranm verilecegi yolunda vaatte bulunulmasi ye
ameliyatm yapilmasmdan soiara yasal, Islam yapilacagunn bildirilmesi Ozanne samgm yanma dOnerek bu yolda hareket
ettikleri ye ameliyatmda yeni talep obnadan yapildign anlasilmasma gore icbann belirli bir yogunluga erismedigi ve vaadin
de iradi olarak yapilmadigi dilckate ahnarak eylemin gorevi ktittlye kullanma sugunu olusturdugu lcabul edilmelidir.
"YARGITAY 5. CD., 15.4.1992, 397/1114, HAKERI Halcan., A. g. e. , s. 508
32
AVel Mustafa, A. g. e, s.478
33
TURABI Salami, A. g. e. , 5.70
17
lima suretiyle irtilcapta, hasta veya yaknumn aslinda saglamak zorunda olmachgt bir yaran saglamast
gerektigine hileli davraruslarla inandinlmast soz konusudur. Omegin doktorun hastayr belirli giderler
icin belli bir miktar Odemekle yUkumIU oldugu konusunda ilcna ederek para alma% gibi. iste bu hileli
davratusm ise; magduru yarar saglamaya veya yarar vaadinde bultuunaya yenlendirme apsincian
elverisli olmast gerelcir Bu nedenle magdurun iradesini etki altma almaya e1veri1i olmayan hareketler,
omegin tavsiye; hile teskil etmez. Hilenin magdurun iradesini etkileyip etkilemeyecegini her somut
olayda haldm takdir eder.
Fail tiim cabalanna, çeith yOntemier kullanmasma karsm magduru lcandnumanus, istenilen cdcartn
saglanmasma veya vaadine "inanduamarms, buna ragmen magdur faiIin yalcalanmasnu saglamalc
amamyla inamms gOrilnerek istenilen clan saglanus veya vaat etmis ise, bu dununun ikna yoluyla
islenen irtikap mi yoksa gOrevi kOttiye kullanma mi oldugu tartismandir. Buradai Yargitay, ban
mtiellifler34 ; ikna suretiyle irtikap degil gorevi kottiye kullanma sucu olusmustur. Aksini savunanlar;
yani failden gelen hareketlerin magduru inandurmamasma ragmen, inannus giirtinerek haksiz cikar
saglamrs veya vaat etmis bultuunast halinde ilcna suretiyle irtikap sucu olnsur, seklindeki gOriisti kabul
edenler de varthr. 35 Bizce Onernli olan hareketlerin elverifli olup ofmadigidn. Elverifli ise irtikap
sucunun kabulti daha dogru bir cOzthn olacalctir.
E. c. Hatadan Yararlanma SuretiSle irtikap:
Hukuk toplumunda yasayan herkesin, Ozellikle de lcamu gdrevlilerinin,dtirtist davramna, yttkihnitiltikleri
varchr. 1Camu gorevlisi helcim diiriist davranma yffictimItili1gtine aylun olarak hatah lcimsenin hatasuu
anlamak yukunilulugu alunclachr. Bu yttIctirriltiltigtin ihlali ile yarar saglamast ise hatadan yararlanma
suretiyle irtikap sucunun olusmasuu saglar. 36
Madde gerekcesinde hatadan yararlaruna suretiyle irtikabm ikna suretiyle irtikabin bir iIeni sekli
oldugu belirtilmelctedir. Fakat bizim kanaatimize gore, hatadan yararlamna suretiyle irtikap, ayn bir
irtikap cesididir.
alp.
34
MALKOC Ismail-GOLER Mahmut, Memurlar ye Suclar, Ankara, 1998, s.120
35
ERMAN Sair-OZEK cetin, Ceza Hukulcu ezel 13010.m Kamu Idaresine Karst Suelar, Istanbul, 1992, s.77
36
AVCI Mustafa, $ g. e. , s.482
18
Irtikap sucunun en hafif sekli olan.hatadan yararlanarak islenen irtikapta, kamu gerevlisi hekim, hasta
veya yakiturn yamltacak herhangi bir harekette bulunmamaktachr. Rasta veya yak= bilgisizlik,
dalguilik veya bir baska nedenle hataya dtismekte, kamu gerevlisi hekim ,ise bu durumu bilerek ye
gorevin sagladigt ntifuzunu kullanarak verilen yaran saglamaktachr.
Bu irtikap Cesidinde; hasta veya yakuuzun dtisttigii hatanm kimden kaynaldandigt onemli degildir. S6z
konusu hata bizzat kiinin bilgisizliginden, dalginligindan kaynaklanabilecegi gibi
aldatict nitelikteki hareketlerinden de kaynaldanabilir. Ancak kamu gOrevlisi hekimin aldatict nitelikteki
hareketlerinden kaynaklanan bir hata var ise, bu durutnda ilcna suretiyle irtikabm icrai davramslarla
islenmesi sucu olusur.37
F. Netice:
It-61(4 sucunun olusabilmesi icin kamu gOrevlisi helchnin gorevinin -saglachgt ntifuzu veya gtiveni
kotiiye kullanarak kendisine veya baskasma -yarar saglanmak- veya -vaatte bulimulmastm teminicin icbar veya ikna etmesi veya kiinin hatasmdan, yararlanmast gerekir. Kanunda
yarann "saglanmastndan" veya "bu yolda vaatte bulunulmastndan" bahsedilmektedir3 8
Kanunda " yarann satlanmasindan" bahsedildiginden, bunu failin veya tictincti sahsm suc konusu
yaran elde ettnis, faydayt saglamts veya yarar tizerinde tasarruf yetkisini elde ettnis °Imam seklinde
anlamak gerekir. Fakat "yarar ,saglamak yolunda vaatte bulunulmasznzn" saglanmast sucun olusmast
igin yeterlidir. Baska bir anlattmla vaat edilen yarann elde edilmesi gerekli ohnadlgt gibi vaat edilen
yararm sonradan yerine getirilmemesi sucun tesebbtis asamasinda kaldiguu gOstermez. Zira kanun
koyucu yarar vaadinde bulunulmast halinde de izlenen suc politikaài geregince kamu gOrevlisinin
tamamlamms irtikap sucunun cezastyla cezalanchnlmasuu ongOrmasttir. 39
Aynca irtikap suclarmcia soz konusu olan"yarar saglama veya vaatte bulunma"; dctmdan dogruya
kamu gorevlist veya UçOncu kisiye yonelik olmahchr. ICamu garevlisine veya baskasma olmaym da,
menfaatin devlete teroin veya vaat olunmast, irtilcap sucunu degil, diger Onsurlan da bulunmak kaychyla
gerevi kottiye kullanma sugunu meydana getirir
37
MALKOc
38
ARTUIc Mehmet Eminç GOKEN Ahmet- YENIDONYA A. Caner, A. g. e. , s. 4883
39
AVCI Mustafa, A. g. e. , s. 484
Mahmut, A. g. e. , s. 148
19
G. Manevi Unsur:
irtikap sucu kasten islenebilen suclardandm taksirle islenemez. Ba§ka bir ifade ile sucun taksirli
bicimini kanun ongeormedigi icin helchnin dikkat ye Caen eksildigi ile unutkanhk, dalginThk gibi
nedenlerle gergek dist aciklamada bulunmast durutnunda bu sac olusmaz. Bundan dolayt helcimin,
gerevinin saglachgi ntifuzu veya gtivern ketilye kullanchguu, icbar ye ilcnaya elverifli bir hareketin
yapildigun bilmesi ye bunun sonucunda hastamnveya yaknumn kendisine veya baskasma bir menfaat
saglamasuu veya vaatte bulunmasuu istemesi gerekir.
Doktrinde °last kastm bu sucun islenmesinde yahuz " ilcna" suretiyle irtikapta yeterli olabilecegini
savunan yazarlar vardir. 40 Oysaki s6z konusu suc olast kastla da iflenebilir Bu bakundan her tic irtikap
sucu cesidinde de kast • yeterli olup, hekimin bir lcazanc saikiyle hareket etmks bulunup bUlunmamasi
onemli degildir.
H. Sueun Ozel Goriinii§ Sekilleri:
H. a. Te§ebbtis:
Kamu gOrevlisi heldm elverish hareketlerle dogrudan dogruya irtikap sucuriun icrai hareketlerine
baslayip elinde olmayan sebeplerle tamamlayamaz ise te§ebbitsten clolayi sorumlu tutulacaktir. iste bu
kapsamda irtikap sucunun ne zaman tarnamlannu§ olacagt sorusu yasatun formiilasyonu nedeniyle
tereddatlere neden olabilir. Buna gore; daha Once de behrttigimiz gibi irtikap sugunun konusu'hekimin
kendisine veya baskasum saglacligi veya vaadini alchgt yarar olduga icin; irtikap sup, hekimin
kendisine veya baskasum yarar saglamasi veya vaat etrnesi lie tamamlannus olur. Sucun tamarrdanrms
saydabilmesi icin aynca vaadin yerine getirihnis olmasma gerek yoktur.
Suçun plu§mast için gerekli olan hareketler incelendiginde ise u sonuc ortaya cdcmaktachr; icbar ye
ilcna suretiyle irtilcapta hareket neticeden aynlabildigi için tesebbils milmktin gozatirken, hatadan
yararlanma surettyle irtikapta tesebbiis dtlUnuIebi1mek1e birlikte, gerceklesme oiasthgi oldukca
dt1stiktiir41 . Yargitay ise, yerlesik ictihadarinda; magdurun icbar karsisinda faili yalcalatmak malcsachyla
Ayrmbh bilgi icin blcz. TURAB1 Salami, A. g. e. , Ankara, 2009, s.101
41
ERMAN Sair- OZEK Cetin, Ceza Hukuku Ozel BolUm Kamu ldaresine Karp Suelar, Istanbul, 1992, s. 121.
20
yarar saglama vaadinde bulunaralc, kolluga durumu ihbar edip yalcalatmast durumunda, irtikap sucunu
tesebbils asamasmda kalmis kabul ediliyor 42.
Aynca hasta veya yalcuu yamlmanus olsa bile somut olayda objektif olarak yamltmaya elverifli bir
hilenin varligt, ilcna suretiyle irtikabt olusturur; ancak hasta veya yak= yanilmadiginclan tamamlannus
degil, tesebbtis asamasmda kaImi bir suc soz konusu olur.
Son olarak sunu da belittnek gerelcir lci; lcamu gorevlisi hekimin elverifli hareketlerle icrasma baslachgt
N chnlmayacaktir. Ancak helamin
irtikap fiillerinden gemiillii olarak vazgecilmesi halinde cezalan
vazgecme arum kadar gerceklestirdigi hareketler aynca bit suc olusturuyor ise bu suctan sorumlu
tutulacalctr.
11. b. 1§tirak:
Daha Once de belirttigimiz gibi, irtikap sugu ozgii bir suctur ye ancak kamu gOrevlileri tarafindan
Inceleme konumuz actsindan da bu suc kamu gOrevlisi hekim tarafindan ilenebilir. ICamu
gorevlisi heldmin ifledigi irtikap sucuna diger bir kamu gOrevlisinin kattlmasi durumunda istirake
iIikin genel hflkUmler uygularur ye her kamu gOrevlisi Icatlasumi sekline gore kanunun angOrchigii
bigimde cezalandmhr. Burada onemli olan husus, kamu gOrevlisi hekimin fiiline sivil bir kisinin
katilmasi halinde ne sekilde hareket edilecegidir. 5237 saph yeni Ceza Kanununda, ozgii suglarda
istirake ilificin dzel bit baghlik kuralt bulunmaktadm TCK 'run 40. maddesinin 2. fikrasma Ore; "
Ozga suclarda, ancak ozel faillik niteligini tastyan kisi fail olabilir. Bu suclarzn islenisine istirak eden
diger kiuiler ise, azmettiren veya yardzm eden olarak sorumlu tutulur ". 43
Baghhic kuraluun geregi olarak, diger suc ortaldannin azmettiren veya yardun eden stfattyla sorumlu
tutulabilmesi icin, fiilin kasten islenmesi ye hulcuka aykm °Imam gereklidir. Failin bu fiil nedeniyle
42 4, ....para
vermezsen babam taburcu etmeyecegim diyerek taburcu ilemini geciktiren sank doktorun sllregelen
ithanna maruz kalan mtlstekirtin, haksa menfaat saglamap dustluuneyip samgm yakalanmasun temin etmek amaciyla
pan vetmeye nza gostermis gibi gOrtInlip aril gun dununu polise intilcal ettirerek aldigi talimat Ozerine 150.000.000
lirayi vererek saingt yakalattigl, bu itibarla samgm eyleminin cebri irtikaba eksik kallusma derecesinde kalchgl
gozetilmeden tamainlandtgindan bahisle yziIi ekilde hallm kurulmasi, ...." YARGITAY 5. C.D. 11.7.2001,
2001/3098E, 2001/ 4859K, HAKERI Halcan, A. g. e. • S. 509
43
Istirak sistemimize ve mica katilanlann statalerine gore cza sommlulugunun kosullan bakmundan byrinttli bilgi iein
bkz.,MAHMUTOOLU Stih Selami, Istanbul Dniversitesi Hulcuk Fakultesi Mecmuasi, c:LXIII, s: 1-2, Kusurluluk Prensibi
Actsindan Azmettirenin Ceza Sorumlulugu, Istanbul, 2005, s. 61-81
1••••••■
21
aynca kusurlu olmasma gerek yoktur. Azmettirenin veya yardun edenin sorumlulugu icin, sucun
tamamlarnms veya en azmdan tesebbils asamasma vanms olmasi gereldr. 44
Burada deginilmesi gereken bir hususta; sucun baskasma yarar saglanmast biciminde islerunis
olmastchr. Bu durumda, kendisine yarar saglanan 3. kisi icin olaym Ozelligi dikkate almarak iki ihtimal
ortaya cilcmalctadir. Buna &tire 3. Icisi ya irtilcaba istirak ile sorunalu olur ya da suc esya.suu kabul ( TCK
165) sucunu iflemi olur. Kisiyi ilk ihtimal olan, istirakten sorumlu tutabilmek icin kiinin sucun
tamamlanmasmdan Once suca kat-limas' gerelcmektedir. Oysaki ikinci ihtimale ere suc tamanilandiktan
sonra sadece saglanan yaran kabul eden kisinin fiili suc mast kabul ( TCK 165) sucunu
olusturmalctadir.45
Ancak film vaad yoluyla islenmesinde suc vaat lie tamamlansa dahi, yarann saglarunast ile suc
bittnektedir. Dolayistyla yarann saglatunasi da fiilin bitirilmesini saglayan icm hareketlerindendir. Bu
nedenle, suctan elde edilen yarann alnup muhafaza edilmesi flilinin TCK' nut 39/2-c maddesi
kapsarrunda' icrayi kolaylastirmak' sayilmast ye bu nedenle de yarin bilerek kabul edenin yard=
eden' stfatryla sorumlu tutulmast gerektigi diistincesindeyiz.
H. c.
Turk Ceza Kanununun 42. maddesine gore, bin i digerinin unsurunu veya agirlastmci nedenini
olustunnasi dolarstyla tek fill sayilan suca biieflk suc denir ye bu tUr suclardan dolayi faile her bin
suctan ayn ayn ceza verilmez. au baglamda karsuniza sahte beige kullanmak suretiyle irtilcap sucunun
islenmesi olasiligi çikabilir. Hemen belirtelim U bayle bir durumda hem sahtecilik, hem de irtikap sugu
olusacalchr. Zira Huta suretiyle irtikabm unsuru sahtecililc olmaym, irtikabm hileli davrarusla islenmesi
aranmaktadir.
Sugun ayrn magdura kart islenmesi dururnunda zincirleme suc hiiktimleri uyguranabilecektir. Tek bir
eylemle birden fazla magdura lcarsi islerunis olxnast dunununda ise yine aym sonucla karsilasihr. Aynca
belirtelim ki farkh filcralar ihlal edildiginde yaptrum agir olan esas ahnarak zincirleme suc hiildimleri
uygulamr.
44
MAHMUTOOLU Fatih Selami , Kusurluluk Prensibi s. 63
45
TEZCAN Dunnus, ERDEM Mustafa Ruhan, 6110K It Murat, Teorik ye Pratik Ceza Ozel Hukuku, Ankara, 2008, s.806
22
Aynca belirtelim ki; irtikap sucu gorevi kOttiye kullanma sucunun ozel sekfi oldugundan, fiil yalnizca
irtikap sucunu olusturur. Burada gOrtintiste ictima ( genel norm- tizel norm) iliskisi nedeniyle tizel
normun onceligi ilkesi vardir.
t. Nitelikli Haller:
765 sayth TCK' da agirlastmci sebep olarak yet alan emir ye idare yetkisine sahiplik, 5237 sayth yeni
TCK 250 nci maddeye almmamistir. Aynca kanun koyucu, saglanan yarar veya vaat balcunindan deger
azhgnm cia nitelikli hal olarak gormemistir.
J. Etkin Pipaanhk:
Kanunumuzda irtilcap sucu bakmundan etkin pismankk hamilne yer verilmemistir. Bu husus madde
gerekcesinde de actIclanmatmstr. ICanaatimize gore; benzer suclar olan zimmet, riisvet gibi suclarda
eticin pismanliga yer verilirken irtikap sugunda dilzenlenmemis olmast isabetli olmarmstm
K. Koyuflurma ye Gores,:
K. a. Koyu§turma:
Telcrar hatirlatmak isteriz ki; irtikap sugunun faili kamu gerevlisidir. Bundan dolayt bu: suc bakunmdan
4483 sayth memurlar ye Diger ICamu gorevlilerinin yargilanmast Haldunda Yasatun uygulanacagi
akillara gelebilir. Ancak 4483 sayth yasamn 2/1. maddesi " Gorevleri ye stfatlarz sebebiyle &el
sorusturma ye koyusturma usullerine tabi olanlara diskin kanun hiikiimleri ile sucun niteligi yOniinden
kanunlarda gosterilen sorusturma ye koyusturrmi usullerine il4kin hilkttmler sakItchr " hiikmiinii
getirdigi icin irtikap sup acismdan 3628 sayth Mal Bildiriminde Bulunulmast ROsvet ye Yolsuzlulclarla
Miicadele ICanunu hiikiimleri uygulanmaktadir.
3628 sayth yasaya bakildiginda ise; sorusturmarun C. Savcisi tarafuidan dogrudan ye fakat iigili kamu
idaresine bilgi vermek suretiyle yapilmastmn gerekliligi anlasilmaktadir. Yime stiz konusn yasa geregi
iddianame ile, dava actichIctan sonra suc niteliginde" degisme oldugu ye Whit irtikap °Imam- omegin
gilveni kiitilye kullanma sucunu olusturdugu Icamsma ulai1mi olursa, artik durma Icaran verip 4483
sayili Yasa geregi izin istemeye gerek bulunmanlaktadir. Vasif degiikligj halinde mahkeme
yargilamaya devamla hifictirn kunnalidir.
4.
23
Sucun kovusturultnast ile ilgili son olarak bir hususa daha dikkat celcmek gerekir ki suctan elde edilen
tasmmaz mal ile halc ye alacaldara el konulmasma i1ikin CMK' tun 128. maddesindeki kataiogda
irtilcap sugu da yer almaktachr. Buna karsilik netisimin Tespiti Dinlenmesi ye Kayda Ahnmasi(.CMK.
135), Gizli Sorusturmact Gerevlendirilmesi( CMK 139), Telank Araclarla tzleme( CMK 140)
maddelerindelci katalogda irtikap sucuna•yer verilmemistir.
K. b. Gorey:
CMK 3. maddeye g6re mahkemelerin gOrevleri kanunla belirlenir. BuradatOrev konusunda alif iaptlan
kanun 5235 sayilt Adli Yargi Ilk Derece Mahkemeleri lie BOlge Adliye Mahkemelerinin Kurulus,
GOrev ye Yetkileri Halckmdald 1Canunundur. Bu kanunun 12. madciesine Ore; icbar ye ikna suretiyle
irtikap suclaruun yarglanmasmda agir ceza mahkemesi, hatadan yararlamlarak islenen irtikap sugunda
ise asliye ceza mahkemesi gorevlidir.
4. EK
calismanuzm icinde dipnot 27 de yer aan ve 5237 sayth TCK' daki yeni dtizenlemeleri dilckate alarak
irdeleyen Ytilcsek Mahkememizin Yantis oldugu, Yargitay Ceza Genet Kurul karan ile Yargitay
kararlanrun yam stra yeni tarihli olmalda birlikte 765 sayth TCK g6z Ontinde ,bulundurularak irtikap
sucunu irdeleyen tafsilath Icarannt tam metin olarak vermenin olcuyuculara faydalt olacagt kanaatiyle
ekte sunuyoruz.
1CARAR- 1- Yargday Ceza Genel Kurulu, 30.10.2007 taribli, 2007/5-174E, 2007/213K sayth
karat,
• GOREVDE YETICiYi KOTOYE KULLANMAK ( Samgm teretsiz Olarak Ameliyat Etmek
Zorunda'Oldugu Hastasmdan Ameliyattan Sonra Para Almasi )
• YAPMASI GEREICEN tsI YAPMAK tctN MENFAAT TEMIN ETMEK ( Doktorun trtikap
Dtizeyine Ulasmayan Eylemi .5237 S.TCY Md. 257/3'de Yaphrima Baglanan Giirevde Yetkiyi
Kiitiiye Kullanma Sucunu Olusturdugu )
24
• IRTIKAP VE ROSVET ( Paranm Verilmesi Konusunda Ameliyat Oncesi Samktan Gelen ye
Icbara Dont4en Bir Teklifm Bulunmamasi ye Samkla Magdur Arasmda Yapilmi§ Bir Rfisyet
Anla§masinm Bulunmamasi Nedeniyle Sugun101usmadigi )
• AMELIYATIN PARA ILE YAPILMASI ( Sam& teretsiz Olarak Ameliyat Etmek Zorunda
Oldugu Hastasmdan Ameliyattan Sonra Para Almasi Goreyde Yetldyi KiStitye Kullanma Sugunu
Olusturdugu )
• RUSVET ANLASMASI ( Hastane Poliklinigine Muayene Olmak !gin Gelen Magdura Ameliyat
Olmasi Gerektigini Soyleyip Ameliyattan Sonra da ... Lira Alan Sank Hekimin Eylemi - Samkla
Magdur Arasmda Yapilnu§ Bir Rilsyet Anla§masmm Bulunmamasi Nedeniyle irtikap ye Rii§yet
Suglaruu Olusturmadigi )
52371m.25713
45ZET : Yapmast gereken ii yapmak igin menfaat temin eden kamu gtirevlisinin, irtikap ditzeyine
ulasmayan eylemi 5237 sayth TCY'nin 257/3. maddesinde yaptinma baglanan gerevde yetkiyi ktittiye
lcullatuna sugunu olusturur.
Hastane poliklinigine muayene olmak icin gelen magdura ameliyat olmast gerelctigini soyleyip,
ameliyattan sonra da ...lira alan samk hekimin eylemi, pararun verilmesi konusunda ameliyat Oncesi
samktan gelen ye icbara cliintisen bir teklifin bultuunamast ye satukla magdur arasmda yapilmis bir
rtisvet anlasmasmin bulurunamast nedeniyle irtikap ye rusvet suclanm olusturmaz.
Samgm, ticretsiz olarak ameliyat etrnek zorunda oldugu hastasmdan, ameliyattan sonra ...lira alma%
gerek 765 sayth TCY' nin 240. maddesi gerekse sonradan ytirtirltige giren 5237 sayth TCY' nin 257.
maddesinde tammlanan "gtirevde yetkiyi kat-4e kullanma" kapsammda degerlendirilmelidir.
DAVA : Trabzon SSK Hastanesinde gOz doktoru olarak gOrev yapan sank haldunda, "ameliyat olmast
gereken S.S.K gilvencesi altindaki bir lusun hastalan kendi Ozel muayenehanesine ronlendirdigi,
burada yaptigt muayeneden sonra muayene itcretini alarak hastaneye yatirdigi ye ameliyat icin ticret
Odememesi gereken bu hastalardan hastanede yaptigi ameliyat karsiliginda pan aldigi para yermeyen
,
hastalara da ameliyat yapmayacaguu stiyledigi, bOylece ikna yoluyla irtikap sugunu iddiastyla
765 sayilt Yasanm 209/2. maddesi uyannca cezalandinlmast icinaçilan Icamu davast sonunda, Trabzon
Agit. Ceza Mahkemesince 13.06.2002 giin ye 356-195 say' ile sarugm atilt sucladigtna i1ikin yeterli
delil bulurunadigindan beraata htikmedilmistir.
•
.9111111
25
HilkmOn, katilan vekili tarafindan temyiz edilmesi tizerine Yargitay 5. Ceza Dairesince 06.05.2004 gtin
ve 6762-3795 sap ile;
"... °lap ye dosya icerigine gOre, Trabzon SSK Hastanesinde gez doktoru olaralc calisan sarugm SSICh
olup, hastanede gOrecegi her ttirlti tedavi icin ticret odeme yuktimitiltigti bulunmayan inthstekilerden
Meryem Gulden 07.06.1999 tarihinde ameliyat icin 50 milyon lira istedigi, mti§tekinin de kabul ederek
ameliyat olduktan sonra 10.06.1999 tarihinde samgm muayenehanesine yengesi Dmran GUI ile birlilcte
giderek baska param yok diyerek 30 milyon lira verdigi samgm da kabul ederek alchgt, tarnk Otnran'm
da bunu dogrulachgt, bu durumda samgm yapmak zorunda oldugu seyi yapmak icin ritsvet dick@
anlasilmakta olup, ayhca sancgin ayrn sekilde kendilerinden ameliyat para.% aldigun iddia eden diger
mtistekilerin iddialannut siibutu yOntinden, oncelikle mahkemede dinlenilmeyen mtistelciler ilyas
Kallcan ye Sevgi MazIum'un beyanlaruun ahnarak, miistekilerin varsa iddiaya dair delillerinin de
tespitinden sonra sonucuna giire saingm hukuki durumunun tayin ye takdiri gerelcirken elcsik
sorusturmayla yazth selcilde htiktim lcurulinast..." isabetsizliginden htllantin bozuhnasma karar verilmis
ise de; Trabzon Agit- Ceza Mahkemesince 15.12.2005 yin ye 254-431 sap lie bu karann magdur
Meryem bill'le ilgili bolOmUne beraat karan verihnek suretiyle tsrar edilirken, sair bOiumUne Once
arastrma yapthp, daha sonra beraat karan verilerek up.ilmustur.
Bu htilcmtin de katilan vekili ye yerel Cumhuriyet savcist tarafmdan ( sarnk aleyhine ) temyiz edilmesi
tizerine dosya, Yargttay Cumhuriyet Bassavcdtgunn kismen onama, ktsmen bozma istekli 29.06.2007
gun ye 131933 saph teblignamesiyle, Birinci Baskanhga gonderilmekle, Ceza Genel Kurulu inca konu
gortistiltip asagulaki karar verilmistir:
KARAR : Yerel Mahkemece Ozel Daire bozma kat- annul bir kisnuna uyulup, bir Ictsnuna israr edilmi§
oldugundan, Genel Kungdalci inceleme samgm Meryem Giille kart eyleminden verilen Mane hasren
yapihnistr. Buna karsihk, diger sikayetcilere kart islenen eylemler nedeniyle verilen hitIctimler uyma
karan sonunda verildilderinden, bu htiktimlerin Oncelikle Yiticsek Dairece incelenmesi gerektigi kabul
edilmistir.
Trabzon SSK Bolge Hastanesinde goz doktora olaralc gorev yapan samgm, 07.06.1999 tarihinde hastane
poliklinigine muayene olmalc icin gelen ye SSK gtivencesi altmda olan Meryem Guise ameliyat olmast
gerektigini soylemesi, Meryemin de bunu kabul ederek, doktorun talimat dogrultusunda 08.06.1999
glint gelip, doktor tarafindan hastaneye yatnlarak ameliyat edildikten sonra, 10.06.1999 tarihinde
doktor C. K.'ya ait Ozel muayenehaneye giderek yapilan ameliyat karsiliginda samga 30.000.000 lira
vermesi tarzmda gerceklesen olayla ugh olarak cezillmesi gereken ye Yerel Mahkeme he Ozel Daire
26
arasmda ortaya ctIcan uyusmazligm, bu eylemin her hangi bir sup olusturup olustunnayacagt
konusunda ortaya cildigi gOriilmektedir.
Saruga atili eylemlerin olustugu hususunda bir kesinlik bulurunachgt ifade edilen Yerel Mahkeme
hUkmunOn aksine, Ozel Daire Kararmda samgm Meryem &Re kart rilsvet sugunu islediginin
dosyadan kesin olarak anlasildigt belirtilmektedir.
Dosya incelendiginde;
Ilyas KaIlcan isimli kisinin, 22.07.1999 ve 13.10.1999 tarihinde Trabzon SSK Binge Hastanesi
Miklilrli'rine, 17.12.1999 tarihinde de calisma ye Sosyal &Ovenlik Bakam'na bir mektup gOndererek,
SSK Trabzon Bolge Hastanesinde göz ameliyat oldugunu, daha Once hastaneye muayene olmak kin
geldigini, randevular dolu oldugundan muayene olamachguu, bunun fizerine Dr. C.K.'run tizel
muayenehanesine gittigini, kendisine ameliyat Oneren Dr. C.K.'mn kendisinden ameliyat icin 50 milyon
lira istedigini, kendisinin de bu parayt vererek ameliyat edildigini, ancak hastaneden erken taburcu
edildigi icin iyilesemedigini iddia ederek Dr. C.K.'dan sikayetci oldugu, 6unun tizerine ilgili Balcarun
talimat ile milfettis gorevlendirilerek yarulan sorustunna suasinda, SSK Trabzon Hastanesinde
ameliyat olan ilyas Kalkan ile birlikte rast gele secilen 27 kisi ile ilgili inceleme yapildigt, bu kapsamda
saluslarla telefon irtibat kunddugu ve yard= telefon konusmalan strasmda 5 kiinin daha Ilyas
Kalkan'm iddia ettigi sekildeki eylemlere maruz kalchgt ye gelip ifade verebilecekleri bunlardan
birisinin de Meryem Gill oldugu belirlenmistir.
Yaptlan sorusturma sonunda; SSK Trabzon Sigorta Mtidthitigrentin 02.10.2000 On ye 57878 saph
yams' ile; Dr. 'C.K.'mn muayene tticreti yanmda ameliyat karsiligmda Meryem Gill'clen 30 milyon lira
alchgindan bahisle kamu davast actin-last icin Trabzon Cumhuriyet Bassavciligma suc duyurusunda
bulunulmustur.
Meryem
SSK giivencesi altmda oldugu, 08.06.1999 tarihinde hastane polikliniginde' muayene
edildikten sonra, "Dalcriosistit" tatustyla Trabzon SSK Hastanesine yatmhp, aym gOn Dr. C.K.
tarafinclan ameliyat edildigi, 09.06.1999 tarihinde de iyileserek taburcu oldugu anla.silmaktadm Bummla
birlikte, Dr. C.K.'tun Ozel muayenehanesinde muayene olduguna veya ozel muayene ilcreti Odedigine
iliskin her hangi bir beige dosyada mevcut degildir.
Meryem Gill'e yOnelik olayla ilgili olarak ifadesine basvundan samk Dr. C.K.'run idari sorusturma
strasinda basmilfettise verdigi 10.07.2000 tarilili yazth savurunada; "...Meryem
hastane
polikliniginden muayenehaneme caguchgtm iddiast dogru degildir. Bu husus hasta tarafmdan yanlis
27
anlasilnustr. Hastane polikliniginde muayene ettigim ye ameliyatma karar verdigim turn hastalara o
anda uygun bir randevu verir ve o tarihte gelmelerini soylerim. Hicbir hastami Ozel muayenehaneme
yonlendirmedim. Buna diger calisanlar tamktr... Kontrole cagirchgim hastalardan bir lusnu kontrolleri
icin tamamen kendi istelderi ile muayenehaneme gelebilmektedirler. Bu sekilde gelen hastalann birinci
ye taldp eden kontrollerinde muayene ticretleri alunrustm Hastalann ifade ettikleri paralar bunlardan
ibarettir. Ben hastalan yOnlendinnek istesem, ameliyatt da kendi muayenehanemde yapanm. Clink%
orada ameliyat yapabilecek imkamm var. Ben bircok hastayt, ameliyattan sonra kendi isyerimde kontrol
edip, para bile almadun.. Benim ameliyat ettigim bircok hasta vardir, bu ttir iddialarda bulunanlar belli
sayulachr. iddialar da, bahsedilen olaylardan bir yil sonra yapilnustr..." denilmektedir. Cumhuriyet
savcist Onilndelci 05.12.2000 tarihli savunma ise; "...Ben hicbir sekilde hastalanmla ameliyat pa7qrhip.
yapmam. Ornekleme suretiyle secilen 27 hastadan 5 tanesinin ifadesi aluurustm Bunlar da
muayenehaneme geldiklerini seylemislerdir. Bu husus dogrudur. lfadeleri ahnmamis olan bircok
hastam da muayenehaneme gehnislerdir. Ancak, bunlardan ameliyat icin pan ahnachm. Muayenev ye
tetkik ticretlerini aldim. Bu seldlde muayenelerden 30 ila 70 milyon mast bir para
seklindedir. Sutliff 12.02.2002 tarihli mahkeme ifadesi ile Onceki savunmalari aym mahiyettedir.
Buna karsilik sikayetci Meryem Gill idari sorusturma strasmda milfettise verdigi 03.03.2000 tarihli
ifadede; "Benim sag glizitm agnyordu ye stirekli goz ya-st geliyordu. Bu ytizden SSK Trabzon
Hastanesinde Dr. C.K.'ya muayene icin geliyordum. 07.06.1999 &nit sabalu Dr. C.K. beni hastanede
muayene etti. Ameliyat olmam gerektigini ancak bunun icin kendisine 50 milyon lira para ademem
gerelctigini sOyledi. 0 stracia yammda yengem thnran GUI vardt. 0 da konusulanlan duydu. Baska
kimse yoktu. Konusma goz polikliniginde oldu. Dr. C.K. bana ertesi sabah 09.00'da hastaneye gelmemi
ye Iendisine ugramanu soyledi. Ben 08.06.1999 gtinil sabah saat 09.00'da gez servisine geldim. Dr.
C.K. beni hastaneye yatirdt. 0 gthl saat 11.00 - 12.00 arasmda bir saatte beni ameliyat etti. Ameliyat
olmadan Once doktora ameliyat parasuu simdi mi, yoksa ameliyattan sonra Int verelim diye sordum. Dr.
C.K. da ameliyattan sonra Ozel rnuayenehanesine kontrole gelerek orada vermemizi soyledi. Ben
ameliyattan somu, saat 16.00 smalarinda taburcu edildim. Hastaneden aynlchm. Doktor, 2 giin ,sonra
kontrole gelmemi soyledigi icin 10.06.1999 ginil Ogle tatilinde Dmran Gill ile birlikte Dr. C.K.'nut ozel
muayenehanesine gittim. Doktor goziimii kontrol etti, geziin iyi daha sonra yine kontrole gel dedi.
Bizden ameliyat parast olarak 50 milyon lira vermemizi istedi. Omran Gill esimin pazarcilik yaptigint,
fazla paramizm olmachgun, bu kadar parayi veremeyecegimizi ancalc 30 milyon lira verebilecegimizi
sOyledi. Onun israrh konusmast icarsismda doktor bu parayi kabul etti. Ona 30 milyon lira verdim.
Ameliyattan sonra gOztimiin atria gecti, ancak gozyasi akuthst halen devam etmektedir." seklinde
28
beyanlarda buluntnustur. MOstekinin 19.04.2001 tarihinde Cumhuriyet savcist Oniinde Verdigi ifadeyle,
18.04.2002 tarihinde durusmada verdigi ifade de aym mahiyettedir.
enunti Gill,
dlaym tek gergil tanigt Meryem Gtil'iin kaymbiraderinin esi olan Omani
durusmadad 18.04.2002 tarihli yeminli ifadesinde; "Ben eltim Meryem ile birlikte SSK Hastanesine
gittign, Meryem'in gezleri rahatstz oldugundan onu huzurdaki doktor C.K. muayene etti. Ameliyat
olacagtm *soyledi. Bunun icin 50 milyon lira pan alum dedi. Ben de 30 milyon olsun cledim. Daha
sonra Meryem'i ameliyat etti, tedavisini bitirdi. Daha sonra Meryenfle birlikte doktorun yanhanesine
gittik. Meryem tedavisi bittikten sonra doktora 30 milyon lirayi Medi. Parayt ben verdim." dedikten
sonra, sank mtidafiinin talebi ilzerine soruldugunda; " Biz amaiyattaii sonra Doktork .C.K.'mn
yanhanesine gittik, 30 milyon ha odedik, o zaman kontrol yapmada, parayi Ocleyip cilchk, 2 ay sonra
gain, kontrol edecegim dedi, biz de HU ay sonra telcrar Ozel muayenehaneye gittik, Meryem'in gozleriin
kontrol etti, fakat bu kontrolden sonra para almade seklinde tandchk yaparak, Meryem Gill, ile ayrn
dogrultuda ifade vermistir.
Dosyada bulunan diger ifadeler esas itibanyla bizim °lay -1=1a degii, diger sikayetcilere yonelik
eylemlerle ilgilidir. Ozetle bahsedilecek olursa, ifadelerine basvurulanlardan bazilan hastanede yamlan
ameliyat icin Dr. C.K.'ya degisik miktarlarda para Odedikletini ifade ederlerken, sondaj usulit secilerek
aranan ban hastalar ise Dr. C.K: tarafindan hastanede ameliyat edildiklerini ancak kendilerinden her
hangi bir sekilde para istenmedigini, para da Odemediklerini sOylemislerdir.
Yapilan arastirmada, Dr. C.K2nin 08.06.1999 tarihinden geriye dogru 1 yii icerisinde Trabzon SSK
Beige Hastanesinde toplam 131 ameliyat yaptigi. tespit
$u durumda; uyusmazligni cOztimil icin sarugm eyleminin her hangi bir sugu olusturup
olustummdignun ye olusturuyorsa, suc vasfimn belirlenmesi gerekmelctedir.
Sank haldundaki kamu davasnun 765 sari]. Yasamn 209. maddesinde yer alan ilcna suretiyle irtikap
sugundan acildigt gertiltnektedir. Buna Icarstlik Ozel Daire bozma karannda sarugin Meryem Gill'e kart
eyleminin 765 say& Yasamn 212/1. maddesindelci "yapmalc zorunda olunan bir iin yamlmasi icin
rtisvet almak" sugunu olusturacagi
, rtisvet ye gOrevi kottiye kullanma suclan arasmdaki iliski ve bu suclarla ilgili ayinci lustaslar
Yargrtay Ceza Genel Kurulu'nun 30.03.2004 gun ve 37-75 sayth Icararmda acikca ortaya konulniustur.
29
Ancak ne var id; 01.06.2005 tarihinde yururlUge giren 5237 sari' TCY. nm rilsvet sugunu dtizenleyen
252. maddesi 765' sayth TCY.mn 212/1. maddesinden farkli olarak "yapmalc zorunda olunan bir iin
yapilmast icin elde edilen menfaatin rilsvet sugunu olusturmayacagme hiiktne baglanus, andan
maddenin gerekcesinde de bu husus "hakh bir iin gordurtilmesi amactylalamu goievlilerine menfaat
temininin rtisvet sugunu olusturmayacagt, kosullan gerceklestiginde irtikaptan sez edilebilecegi"
biciminde degerlendirilmistir. ,5237 sayth TCY.mn amlan normn, gerekcesiyle birlikte gOzetildiginde,
yapmast gereken ii yapmalc icin menfaat temim eden kamu gorevlisinin, irtilcap diizeyine ulasmayan
eylemfinin gorevde yetkiyi kottiye kullanma sugunu olusturabilecegi
foz konusu
karardalci aciklarnalar da g6z Ontinde bulundurulmak suredyle somut olaya balulchgmda;
tlyas Kalkan isimli kiinin sikayeti ilzerine yamlan inceleme ye sorusturma sonunda,, Trabzon SSK
' Dr. C.K.'mn, hastane poliklinigine
&lige Hastanesinde goz doktoru olarak gOrev yapmakta ()Ian
muayene olmalc icin gelen Meryem Gee ameliyat ()imam gerektigini sOyleyip, ameliyattan sonra da
Meryem Gill'aen 30.000.000 lira alchgt, Meryem GUI ile tamk Ommii Galin asamalarda degismeyen
istilcrarh ifadeleriyle kamtlanmis ise de, bu paramn verilmesilonusunda ameliyat oricesi samktan gelen
ye icbara dontisen bir teklifin bulunmachgt gibi satulda Meryem Gill arasmda yapilthis bulunan bir
rilsvet anlasmasuun varhgt da ispatlanamachgmclan, olaymuzda fitikap ve rilsvet suclantun
olusmadiguu kabul etmek gerelcrnistir. Bununla birlikte, g6revi nedeniyle Meryem GUN.% ticretsiz olarak
ameliyat etmek zorunda olan sarugm, hic pan almamast gerekirken, milstekiden 30 milyon lirap ahms
oldugunun kesinlilc kazazunast nedeniyle; gerek suc tarihinde gecerli mevzuata gOre 765 sayth TCYJun
240. maddesi gerelcse sonradan yururJuge giren 5237 saph Yasarun 257. maddesinde tanurnm bulan
"georevde yetkiyi kottlye kullanma" sugunun unsurlan olusmustur.
GOrevde yetkiYi kotiiye kullanma sugu actsmdan zamanasumtun dolup dolmachgt hususu 'ise bozma
sonrast yargilama ye hiiktim kumm evresinde Yerel Mahkemece degerlendirilmesi gereken bit husustur.
Bu itibarla, katdan vekili ile yerel Cumhuriyet savctsuun temyiz itirazlan yerinde gortiltnelde, samgm
suc isledigi hususunda yeterli delil bultuunachgmdan bahisle beraatuta htikmedilen Yerel Mahkeme
direnme hilluniintin bozulmasma karat verilmelidir.
Cogunlulc gOrtisiine kattlmayan bir Kura! Oyesi; "samgm eylemildn 765 sayth Yasarun 212/1.
maddesinde duzenlenen rllsvet suctu olusturacagt gOrtIstinil hen stirerek, direnme karannm bu nedenle
bozulmast gerektigi" yoniinde kart oy lcullannustir.
30
Sarugm, Meryem Gill dismdaki siktlyetcilere kart iiedigi iddia edilen eylemler nedeniyle actlan kamu
davalart sonunda bozmaya uyularak verilen hukumieri temyiz davast nedeniyle incelemc yetkisi ise
Yargttay 5. Ceza Dairesine aft oldugtmdan, dosya bu yOniiyle incerenmek iizere Ozel Daireye
gOnderilmelidir.
SONUc: Actklanan nedenlerle,
1- Trabzon Aga Ceza Mahkemesinin 15.12.2005 gib ye 254- 431 sayill sikayetgi Meryem Giil ile ugh
direnme hiikmiiniin BOZULMASINA,
2- Uyma karan sonunda verilen ye Meryem Gill chsmdaki diger sikayetcilerle ilgili olan hiikiimler
haldcmdalci temyiz incelemesinin Yargitay 5. Ceza Dairesince yapilmasma,
3- Ozel Dairece verilecek lcarann ardmdan Gene! Kurul karan dogrultusunda yeni bir hokUm verilraesi
icin Yerel Mahkemeye gOnderihnesi gereken dosyarun Yargttay 5. Ceza Dairesine sunulmak iizere
Yargitay Cumhuriyet Ba.,savciligma tevdiine, 30.10.2007 giinii yaimlan miizakerede, teblignamedeki
dilsiinceden farkh olarak oycoklugu ile karar verildi.
KARAR- 2- Yargrtay 5. Ceza Dairesi, 7.11.2006 tarihli, 2005/18318E, 2006/8649K smith karan
• AMELIYATLA TEDAVI ICiN PARA iSTEMEK ( Irtikabin ikna veya Ithar Unsuru
Bulunmadlgt )
• RUS VET ( Kamu Gorevlisinin Yapmast Gereken Bir ti Yapmast ya da Yapmamast Gereken
Yapmamasi hin Yarn Saglamasmm Rtisvet Sucu Kapsammdan Cikanidigi )
• NITELIKLI RtJ$VET ( 5237 Smith TCK nun Rtireti Tammlayan 252/3.Maddesinde Sadece
Nitelikli Rtirete Yer Verildigi )
• iRTIICA1
' ( Ameliyatla Tedavi hin Para istemekten tbaret Eylemde irtikabm tkna veya tebar
Unsuru Bulunmadigi )
• DOKTORUN AMELWATLA TEDAVI WIN PARA iSTEMESI ( trtikabin Bina veya id:oar
Unsuru Bulunmadegi )
5237/m. 257/3
765/m.61212
31
OZET : Ameliyatla tedavi igin pan istemekten ibaret eylemde irtilcabm ilcna Veya icbar unsuru
bulunmamalctachr.
5237 sayth TCK nun riisveti tammlayan 252/3.maddesinde "rtisvet, bir kamu gorevlisinin, gerevinin
gerelderine aylun olarak bir ii yapmast veya yapmamast icin kiiy1e varchgt anlasma cevcevesinde bir
yarar saglamastchr" denilerek sadece nitelikli ritsvete yer verildigi, lcamu gerevlisfinn yapmast gereken
Mr isi yapmast yada yapmamast gereken ii yapmamast icin yarar saglamastrun rilsvet sucu
kapsammdan cilcanlmistr.
DAVA : Uzman doktor olan ye aym zamanda serbest muayenesi de bulunan sarugm,Onceden hastanede
yatakh tedavi gormesini sagladigt katilatun rahatstzlanarak tekrar Ozel muayenehanesine gelmesi
itzerine bebreginde bulunan tai almak icin bicak para.% ye narkozcuya verilmek tizere 300.000.000.TL
talep ettigi, milstekinin maddi durumu iyi olmachgt Yesilkarth oldugunu saylemesi tizerine,samgm
parayt verdigi takdirde ameliyat yapacaguu soyledigi nza gostermeyip durumu yeticili
bildirerek olaym ortaya cuanlmasmda;
Arneliyatla tedavi icin para istemekten ibaret 'eylemde irtilcabm Huta veya icbar unsurunun bulunmachgt,
Samgm teldifi kattlan tarafmdan kabul edilmediginden eylemin 765 sari' TCK nun
212/1,61.maddesine uyacagt, ancak 765 sayth TCK nun 212. maddesinin bir ye ikinci fikralannda basit
ye nitelikli rtisvet alma suclart ayn ayn dilzenlenip yaptinm altma almchgt halde, 5237 sayth TCK nun
rtisveti tanunlayan 252/3.maddesinde "ritsvet, bir kamu gorevlisinin, gorevinin gereklerine aylun olaralc
bir ii yapmast veya yapmamast icin kisiyle vardign anlasma cevcevesinde bir yarar saglamastchr"
denilerek sadece nitelijcli rilsvete yer verildigi, kamu gorevlisinin yaprnast gereken bit ii yapmast ya da
yapmamast gereken ii yapmamast icin yarar saglamasuun rilsvet sucu kapsammdan cikardcligt,
SONUC: Samgm eyleminin aym yasarun 257/3.maddesinde dtlzenlenen "GOREVININ
GEREKLERINE UYGUN DAVRANMAK tciN CIKAR SAGLAMA SUCUNU OLUSTURUP
OLUSTURMADIOININ IRDELENMESI" gerektiginden karann BOZULMAS1NA, 07.11.2006
tarihinde oybirligi ile karar verildi.
ICARAR- 3- Yargday 5. Ceza Dairesi T. 3.7.2007 tarihli, 2007t2745 E, 200715667K
• COREY! KCITIDYE KULLANMA ( Hastanede Gerceklestirileeek Ameliyat icin istenen
Paramn Yasal Olmadigmi Bilmesine Ragmen Sala Teldifinin Kabul Edilmesi Sanigua Soz
ye Dayramslarmda Cebir ye Ikna Unsuru Gerceklesmediginden Eylemin Irtikap Degil
Goreyi Ktitiiye Kullanma Sucunu Olusturdugunun ICabulti Geregi )
32
• IRTIKAPJ Samgm Hastanede Gereeklestirilecek Ameliyat iein Para istemesinden Tharet
Eyleminde Irtikapueunun Unsuru Olan Cebir ye Iknanm Bulunmathgt - Eylemin Goreyi
Kotilye Kullanma Sucunu Olunurdugu )
• BICAK PARASI ADI ALTINDA HASTADAN PARA ALINMASI ( Gorevi Ktittiye
Kullanma - irtikap )
765/m. 209, 240
OZET: Kanser olma riski bulunan ancak cok acil mildahaleye gereksinim duymachgt anla.silan
magdurun bir baska doktor veya saga kurulusuna basvuru olanagi varken, .aynca hastanede
gerceklestirilecek operasyon icin istenen paramn yasal olmachguu bilmesine ragmen, samgm
teklifmi kabul ederek pan vermesi olayinda, samgm soz ye davramslannda, irtikabm cebir veya
ilcna unsurunun tigreti ye uygulamanm kabul ettigi anlamda bulunmadigi, samgm eyleminin gdrevi
kottiye kullanmak sucunu olusturacagaun gozetilmesi gerelcir.
DAVA: irtikap sucundan samk Htiseyin Erbulak' m yapilan yargdanmasi sonucunda;
mahlanniyetine daft Zile Agir Ceza Mahkemesinden verilen 28.12.2005 Min ye 2005/218 Esas,
2005/225 Karar sayth hilkmtin durusmali olarak stiresi icinde Yargitaysca incelenmesi saruk ye
mildafli tarafindan istenilmis oldugwidan dava evralu C.Bassavciliguidan tebligngme lie dsireye
gonderilmekle 27.6.2007 Carsamba saat 14.00'e durusma glint' tayin olunarak sanik mildafiine
cagn Icagich ganderihnisti.
Belli giinde Halcimler durusma salonunda toplanarak Yargitay C.Savcilarindan M.Reis Koca hazir
oldugh halde otunun
Yapilan tebligat tizerine dosyadald vekaletnameye dayanaralc samk Htiseyin Erbulak ye adma
gelen Av. I.Cenk Gtindogdu huzura almarak durusmaya baslanch.
Durusma isteg-inin siiresinde ye yerinde oldugu anlastichIctan sonra uygun gordlen talep ye miitalaa
dairesinde samk halckinda DURUSMALI inceleme yapihnasma oybirligiyle karar verilerek tefhim
olunduktan sonra isin aciklanmasma dair raportOr tiye tarafuulan dtizenlenen rapor okundu.
Raportor ilye rapora ilave edecek bir cihet bulunmachguu bildirdi.
Samk mildafii temyiz layihasmi actIclayarak savunmada bulunup miivelddli haldundaki hiiknittn
BOZULMASINI istedi.
Ham olan satuk Hilseyin Erbulak; mildafiinin savurunasina istirak ettigini beyan ederek
haldandaki hillaniin BOZULMASINI istedi.
Yargitay C.Savcisi tebliguame icerigini tekrar etti.
Son sOzti sorulan satuk ye miidgfii savurunalanna ilave edecek bir cihet bulunmadiguu bildirmekle
dosya incelenerek lcarar verilip tefhim olunmak iizere durusma 11.07.2007 carsamba saat 14.00'e
birakthrust.
Belli gttnde oturum açildi. Dava evraki incelenip geregi gortisfilmas oldugundan asagida yanh
karar ittihaz olundu:
33
ICARAR: Zile Devlet Hastanesinde kulak burun bogaz uzmam olarak gerev yapan samgm,
cocugunun tedavisini yaptirmalc tizere hastaneye gelen magdunm sesiride kisilma oldugunun
kendisine bildirihnesi ilzerine, ses lamIchgi sikayetinin kanser hastaligim olustunna ihtimalini
tasidigun belirttigi, bunun iizerine magdurun bir gun sonra samgm &el muayenehanesine gittigi,
magduru muayene eden samgm ses tellerincie tespit ettigi yaramn kanser riskini tasidigirn
yineleyip, en kisa sure icerisinde bunun tespiti icin ameliyat olmasi gerektigini, isterse AnIcara'ya
gidebilecegini sOylemesine ragmen magdurun, maddi durumunun iyi olmaym sosyal gtivencesinin
bulunmadiguu bu nedenle ameliyati kendisinin yapmasnu istedigi, saingin da bu istegi kabul ettigi,
ancak hastanede gerceklestirecegi bu ameliyat icin bir milyar lira para talep ettigi, magdurun araya
araci koymanna ragmen Sanigin fiyatta indirim yapmaymca, magdurun dertytiz milyon lira pesin
kalarn ameliyattan sonra ademe teklifini sanigin kabul ettigi, ameliyattan bir hafta sonra kontrole
giden magdurun kalan parayi maddi durumunun kern olmam nedeniyle veremeyecegini seyleyince
samgm halcknu helal etmeyecegini belirttigi, operasyon sonrasinda kanser hastalanrun ameliyat
olamayacagnu Ogrenip bu nedenle kendisinin gercelcten ameliyat olmadigi kuskusunu tasiyan
inagdurun olaydan bit stire sonra durumu bashekime bildirdigi, magdur ye tamk beyanlan. ile ttim•
dosya iceriginden anlasilnus, olusun mahkemece de bu sekilde kabul edilmis °imam karsismda,
kanser olma risk i bulunan ancak cok acil mtidahaleye gereksinim duymadigi anlasilan magdurun
bir baska doktor veya saglik kurulusuna basvuru olanagi varken, aynca hastanede
gerceklestirilecek operasyon icin istenen paramn yasal olmadigini bilmesine • ragmen, samgm
teklifini kabut ecierek para vermesi olaymda, sanigin sea ye davramslarmda, irtikabin cebir veya
ikna.unsurunun Ogren Ve uygulammun kabul ettigi anlamda bulunmadigi, samgm eylerninin goresii
kettiye kullanmak sugunu olusturacagi giizetilmeyerek yazilisekilde hukUm kurulmasi,
SONUc: Kanuna aykin, saruk ve mildafiinin temyiz itirazIanyla durusmah inceleme sirasindalci
savunmalan bu nedenle yerinde gOrtilmils oldug-undan, hukinfin bu sebepten dolayi 5320 sayili
Kanunun 8/1. maddesi gozetilerek CMUK. nun 321. maddesi uyarnica 130ZULMASINA,
.03.07.2007 tarihinde oybirligiyle karat verildi.
5. KAYNAKcA:
1-ARTUK Mehmet Emin-GOICCEN Ahmet-YENIDONYA A. Caner, TCK Serhi, Ankara, 2009
2- TURABI Selami, Irtikap Suclan, Ankara, 2009
3- AVCI Mustafa, Ttirkiye Barolar Birligi Tip Ceza Hulcukunun Gtincel Sorunlan, Turk Alman Tip
Hulcuku Sempozyumu, Turk Hukulcunda Hekimin irtikap Sucu, Ankara, 2008
4- HAICERI Hakan, Tip Hulcuku, Ankara, 2007
5- GOKCAN Hasan Tahsin, Gdrevi Kelt-dye Kullanma, Zinunet, Banka Zirnmeti, irtikap , Ritsvet Suclan
ye Kamu Iclaresine Karsi Islenen Suclar, Ankara, 2008
34
6- TEZCAN Durmus, ERDEM Mustafa Ruhan, ONOK R. Murat, Teorik Ye Pratik Ceza Ozel Hukuku,
Ankara, 2008
7- OZGENC
SARIN Cumhur, Uygulamah Ceza Hulcuku, Ankara, 2001
8- MAIIMUTOOLU Fatih Selarni, Istanbul Oniversitesi Hukulc Falctiltesi Mecmuast,
s: 1-2,
Kusurhiluk Prensibi Actsmdan Azmettirenin Ceza Sortunlulugq, Istanbul, 2005,
9- ERMAN Sair- OZEK Cetin, Ceza flukulcu Ozel &Shim Kamu Idaresine ICarst Suclar, Istanbul, 1992
10- MALKOC Ismail-GOLER Mahmut, Memurlar ye Suclar, Ankara, 1998
11- MAIIMUTOOLU Fatih Selami, Ekonomik Suclar Baglammda Kredi Hukukundan Kaynaklanan
Suc ye Idari Suclar, Ankara, 2003
12- MAHMUTOOLU Fatih Selami, Turk Ceza Kanunu Reformu, Birinci ICitap, Toplumsal Degisirn
Siirecinde Turk Ceza ICanunu Reformu, Ankara, 21- 22 Mars 2004,
13- ONDER Ayhan, TUrk Ceza Hukuku Ozel Htiktimler, Istanbul, 1991
14- GORELLI-Nevzat, Irtikap, IBD, C. XXVI, say' 5, Mars 1952