Kısa Tarihçe / Hakan Çivi

EK -
III
KISA TARIHQE:
Tiyatro Laboratuvarr (Lsls-rs70).
DdalM: Hok , Civi
Tcrt. 13 Rzedow
1959 y'l,nda, I'olonyalnn 50.000 .iifuslu vc
aus.hwitzden yaklrgrk 96 krn. lzakLaki opore adlr taqra kdnrindc
kuruldu. Bu tiyalroyu ku.anlar 26 yas,ndaki gen! ydnetmon J.rzy
cr.rorvski ile 29 yrsrndaki .dcbiyar ve Liyarro elesriimeni Ldwik
FlNzondi. Tork 13tucdow kuruldugn $rada doklz oJ,ancuya snhipti
Tiyitr.nunsrbiioynnoLrd..subirk qyn(nrdebiqnniendi Tcak13
rzdd.wdd l<urutduiu dinEmdcn S.nyeed(e ijq oyuncu kildl: R.ni
Mirucka, Zygnu.t Molik ve A.Lo.i Jrholkowsli l961de Zbignicw
Cynkutis i1e l{yszard Cieslakln, 196,1de Stanhl.w Scicrskinnr
k.,l,lnn,ylr sabit oyun.u trdrosu ta.ramlirnnS oldu. cn..y rncikalr
Ilizrboth Albrhicamn oynno kidnsuna Lat,l,.n
lmLr
13
RTcdolvu. lurulnrasidan lrenron
6011
yllladn
ijm.kiyllh i, Shlin
son
Ds, dcnilc. polirik Fel\nrelere biEll olir.k ?olo.yadaki riiltiipl
yatrn,{ia bijyiik bir dc[isiklik biSh.nSI Sosyilist Cci:€tqi prctD.r ve
kiiLlijr kunnlarriiti s,k .rcrkrzi d. rtnn silnhoyo ltiztr ru5tr,
l.udaik lilasTc. bu orlinnn, $nils.l iizgnaiiiii ve frrkl,ltr5ma!,
k,S\rrtn.sr t,akrmrdrn l,irJrlr olduiunu beli.tnnttn.Yeniion
bilinncf.rt.ldrl.dikiLrillindr vis,ndr Brhlaynrklrrvr.l g dc
erkllerti),Llir.yi brtlinn\t,.f iy.l.oilinmdi vurgnedebiyrrl:niiTNrk
bn yotu.r. nlrl\mr, i,l . tr\rnnnu ve t,'knika,.qlira k.y,yord r.
.j,\ni 0(ui ili, frtun$hdc
yandan liyatroyu ku9airn dv.nr-grrde etkllerln negalif bir rol
oynayabilece6i de di1€ getiriliyordu oyun.unur kuklalagrnasl',
diktatdr yiincthm tiirn doyiqler bu d6nende o.hya at mtqh,
T€air 13 Rzedow 1959-1960 sezonun!, pr6niyeri 8/Elim/1959d!
gerqekleqlirjlen, Ccteau nu yaz.tBr oiph.$ la aqh. Orph€us zen8h
giiBel ve tetral ai6€ldin, teknik trnderin enneye egenen olduBu ve
oyunculuL sanahnr tenel ahnmadrF bir prodnksiyondu,
Crotowskj'ni. iinceden belirl€diEi bir bicim iSind€ ve nq haftada
nazrrlanmrqh, SahNleme oyun hetniyla 6zerk bir iligki iqinda
biCinlenni9ti Orph.atn prijniyennden sonra yap an bir sdyleltal€
Giotowski 9unlar 66yledi: Ulsiirdizni snrdiimek gibi bi! niyetibiz
yok, bir tiir lntt Siirnyor ve bnlna). istiyoro, nyatunun teinrdiyle
ifade edildi*inde ba unut ge4el<litin ild !q noktasr tmjik v€ grotskar.rnd. bulumbilir.tu arayq yazar adrna deBil, kendi admpa
nsdeniyoru ve bu liebir Seknde o)u yaa.lanna saygErzl* a.lan[6
195960 s@nutr ikfti oluu Bt@n\h ,lzdlb Kabildi. Bu Plc
dnki/onda orpheas gibitemelde zoglntiyatioanlay$ taratDdin
](o9llam4il Xabil de CrotowsLihln oymd-seyftl iligkisin€ dai. bit
takh
denemelere girdiEi
&l,il
in
prbnit{ini
Aiirnnr. Oyu srashda seyiriler Kabil in t6
izl€yen aylarda Tdrir 13 lzedow Polonya hrmsine
a! rrrada Grotowski Poznandaki Tealr ?olskide {lolonya
Tiyatrosu) Coethe nin rausru nsdnde Cali$yord!. ?rdhiyeri Nisan
I960 ta gerqeue€en bu prodnksiyon Crotowsl<i nin kendi gtubu drfnda
8e4eHesftdiEj tck oyun lalthasrydr. Bu ddnemde Tak 13 Rzedow
seynci sayH aqrsrndan biiyiik bjr dn6nq yaqadl Soyirci youuEuda!
bazcn gbsteril€rjr
edilnesi gereLiyordu. Gel€nekel tiyat6
lopluluuanm da etkileyen
'pral
bu du.umu Flaszen o di'nem taE,
seyi.cis'nh tiyahoya ilgisi2ligine baBlam\ni. Fal<at yalmzca iki-i4
seyiEi olsa bile gdsteiinin yap,lma$ Teatr r3 Rzedow'un ilkeleftden
binsiydi. Crubun bu dzell'ff o s&da Opolede gelenekel Teat! Ziend
Opolsliej de otrncdnk yapan Zbigniew ClDkutis in Teatr 13 Rzedowh
k mashda rol oynan$hr. Uq leq l<iqinin seyrettigi bir gdsteiLte
Sruplc.il4in dnipl:n !p inancld ovn"mdlan. l.ndil.nr Cornpy€
gcblnale duydklan say$ C)nlalis i derjndm etkjlemiqti.
qrl<h.
rzedow y.lnu llBm' .9m doBrultusmda shatcjik 6nemde blr
t.kim org.nizasyon lrbilanna yiineldi. Mayrs l960tn Teatr 13
Rzodow un Dostlar Cevlesi luldu. Uye eyH rekiz olan Cer€ nin
Tarr
13
onur bivkim Jozer Sajn. rdrcrotowsli ve Floszcnln inldcllik eltiBl
diiz.nli larhgna gruplnn (Convelebna) oluitutuld! Baqlra tarlEmr
kotusu $EdaE litatro piatiue!9c yeni lit?l.o Polilil@ldn aras'ndakl
iligliydi.
I r.r l1 Rzedoh a5o.b0. zorunun 5ol o)uru
olara\ p'omryrri
31lTemmuz/1960 da gerqellettirilen, Mayakovskinin Misteri(n
Buffosunu sahneledi llaszen, bu oyunun progFn de.Sisinde
Meyernold, Mayatovski ve Crotowskihin deneysel yaklalrmlarl
arasmdaki yalnl*a dil&it qeknigti.Mislerilm Auffo daki orucduk
razna iligkn olara( da qunu yaz 4ir: Otan.utelgil€nen karalderi
biitnrnyle kitilestirmez daha gol roliin yatunda imiq gibi oyna. tu
kayrttnn oyuncu ve imgenin birbinnd.n ayrL lutulduEu bir tiir
yab.ncnaEhlna tekniEidnkullanlldlbanlat trsjr9oknesnevekarakterir iilevini, aynr oyun.unun yerine getirnsi, ilerde Yo*sul Tiyatm
bnBlahrnda tonnacak bn dBe olank Misterium Bulfo da o.taya
Toatr 13 Rzedorv 1960-61 s.zonunu Crotowski.in daha dnce edyo
oyun! ola.ak yttnettiEi Kalidasanrn S1lakuntal!sryla aqn.
j
shakuntalann pritniyeri 13/A!a!k/r960 ta gerSekletti.ildi.
Cotowski, minar Jerzy CuEsski ile qal$nray. b! oyrnh ba9ladl
Oyucnlarla seyirriler ar.srndaki salne ilitkisi ijstnne yapt[lan
am$trnayt 1965 ynma krdar snrdndiilei
Shakuntala nm shne dnzpnlemdinde radikal .dmlar ahldr Oyun,mer
kezi olamk diizenlennit bir shncde sergilendi.Seyir.ile. birlhine
karg *h olarak bakncak gokilde iti bdlijne aynldlselarilein irlattm
iki t.ibijr eklcndi.Bu tribnnkrdeki yogi yorunctlrr" seyir.iloiin l<ntas, n, n nshind en d ksiyonr yorumlayacakiardr.Odanm otusnda rallik
bir sinrge,yuvarlit,qrv.l benzed bir hmagla kaplanmrg ve q,k,nh
olustuian bir kolona sahip bir konstdiksiyon vardr,
shakutilada olnzdbrt dz8!r karal:ter olmasra raE$cn oyunyalnlza
yodi oyurcu laFa,ndan sergilenrti. S€yn.ibr. de bntakrm roller
yiiklerdi, otundaki keti:ler vc siray mcnsrplan. Seyiicilere oyuna
d.hilnt gibi yaklaq,ld,) $rk srlneye va s,rasr gcldiEi'\dd seyirci
s.zonlnun son prodijksiyonu Adam Mi.kiel i.z in Dziady
adh oyuuydu. Prttniyen l8lHaziran/1961 de ge4oklestinldi.
Dziady Crotowski nir sonraki y,llarda sahneleh€yi 6nrdnreeBi bnyiil
uhsal llisi!.lordizisinin ilkyap,hydl
Grol.wski'ye gare Mickiowi.z in rctninin s.EIadrEL olaNlilardan bnisi
i$elbir saIr.elemere aq,k olnrislydr Au tilzdcn Loll.klifbjli\dDrnr
1960-61
(Atrhr)
krlr..k
bi! k rrlrm hsdefle i. Rltiiul Dh tryatroyu
B.rq.*l.rll'eb,lmer 'c,n de g€lenrfs,l 5rhne bJlunuytr tptrj edtlilr,
CbrLnutre sp\rrciler Se iii8ii/et b'r b'Sirde odddrkr 6rndrly€
''adac* lanna daBrhln{rardr Akiyon doirudan seyirc'lerin dnunae
yealdr ya da onhna yiizregti ve seyirciknn bil bdhhnniin, diger
seyircilenn yiizleqneye gitst€rdikleri reakiyonlan gdzledleyerelg
kendi .eakiyonlarnr ortaya !*nrmalan ve oruu te.iibe etmelert
amqland FLszen e gaire Dzia.ty aynca ymi bir ydnetnen tipini dayahn
bi! pro.liileiyondu. tsi 06 yoret-ncnj. Sp.pnprsd fiJrFoddn farkl
o ardl, rr loplulukla ilElen". \onelnen gdrer.<,.i ydlnpca
olu.ularla ine etr-@? aln zamnda pyirilerle i\e €de!. Tdtnl tiir6
bu i}j tophluBun k64ininde yaradtr.
Dziarly nln sergilcn.tiEi dii.endeki iin€bri bir olay,UNrsconun
vardigi bir bors saye.inde Norveslen Polonyaya gelen Eugenio
dzSilr
tdrensel
bi.ini seyrermBi v€ iti yrtlrt'na Crcrowskt ntn
asktanl otmasdr. Crotowski ve Tiyatro Lalroratlva .n Ban.lq
tan'masmda Barba nh erfeltiBi qabalann rou bnyiik olrtutbr.
Ucnncn sezonun ilk oymu bnyiik ?olonyalL romntit gair Juliusz
Siowackinin yazdr& Kordian'dr.Priimiycri 13 /tnbat /1962 ae
geiqekle9tirildi. Bu prodnkiyon hazrrlannkcn CrotowsLi nin erl<en
dilnem kavramlan -itiiel, mit, |ollcktif l6trlrm- ye.ider ele almrp
iOlendi.Dztrdtden sodrki sekiz at grup Callqmlanna ayrrldr
Orunculul ibturc angtnmlann ve liyatrc pDtidinin yoEunragtnldtr
bir ddnm Fgal(lr !u geligmelerin bii sorucu olarak tiyalronm adr
deBirtirildi, 1/Mart/1962de Teah 13 Rzedow yerine Teatt
t aboratdium 13 Rzedow adr benimendi.
Bir Iaboiatuvar etkinliBlnin ilk nriinn otan Ko.diin da seylr.iler re
oyurolar aasnda(i hekan aynfr yine ortadar kaldrlndr aoa
Dziad/d@ tark\ olarak seyircinin daE m daha diizenli gijriinnyordu,
Oda baemakh olaEk taerlarmEh. 84 iki ya da riq kath demir hsrane
yataklan bLjNn mekana yayrlm$h-yatrl<li. oyholar taralndan
giisted plattunu olaEk lulhnndrEr gibi akrobitil oyunculuk jsir d.
kulbnndr Seyirciler yata*lar ahsndaki sndalyele.e ya da yatnklaE
otn ulmugtu. Akiyon seyilciyl€ dolaysz bir yakrnLk iqinda yer
alyordu. Dziadyde oldudu eiti Kordiand. da seyi.ciler reakejyon
S6rterheye kr9hrhldlPsikiyatli kliniEind€ dayahlan hasta konmu
yalnrz.a olrndla. igin deBil, seyiriler iein de ge(erliydi.
Seytcinin gijsleriye etlin *atrlmhln nedenen.liBi Dziady ve
Ko.diar'dan sonraki plodiiksiyonlarda Tiyatro bboratuvan,seytdyt
Barba nrn gtjsterilqden
atllyoN kitmn doErultusundrki
oyun iqi zo.lamalan lcrkotheyc
1962 ynmrn Tenmuz sonlanyla Atrstos biglrrnda, Crotowski
Helsinki dc diizer aa 3. Diinya Cenqlik ve OErmci Festivatne lahlan
lolonyah deleg€le. a.asmda yq aldr ve uluslaialasr bir kanuoyuna
Tit?tro L.bo6tuv.nnh qal$rubn.r tanrtma tmh buldu. Helsinki
ziyaletinden hemen sonra da Polo^ya $nat ve l<nltit BihnIBLnn
del€gesi olarak qn a gitti ve E)/liil dlann ortalanna kadar oiada kaldl
CnloH"ljhi. Opoh c dii Te5indflbirayl"dar sou o),uy"an,$ir
ve simg{i re$am Stanislrw Wyspianski nin yazdrb ve ilk kez 1904 ra
)ayrrJrnan Abopolis.nb'nn.,ve*iyonu\qgrlprd'.O)L unlldmiyrri
10/Ekim/1952d0 g€rqekleqti.ildi. Jozel Szajmnn sahne tasannt
Engenjo Barba nh y.rdn., yt'netnenlik yalrrF bu prorliikiyon
Crotowskinin yiinefiiBi oyunlar aras,nda en slilize olardt Bes rirktL
vesiyotu olan Alcopolts asaBr yuk.fl s.kiz )al Tiyaho Labolaruvarnn
Alcopoltsle seyn.inin al<siyona etkin katr|mr iodcflcnmedi, Yi*set<
platlomlanla otunn seyir.ildle l<rematoiyum jzlonimi uyandrran
odadaki otucula! iki ayn dnnyadaym$ gibi ele alnd f Seyirciler
niknhicn ve yadrgahcr bir aksiyona lanrk oldular.
Ak.opolis !rodiiksiyonrm izleyen diincnde crotowsl<i rin
Helsinkide uyandrmig olduBu ilgi neyvelcrini vemeye baqladr
Batr'nn dikl<ati y.vig yavai Opo,ee yiinelneye balladr Tiyatro
hbo.aLuvarlna qnkl& dainenne.ini geqinnek Uzore daha lazla OBrenci
Selmeye baqladr ve Bafi bashhda TiyatD taboEtuvan yln il8ili nakale
ldr yaymlamnara basladl
Ad
loo2dc .ivir'o rbo Jluv fl _til. berh Jure'nr trla.
'r
Chnshphe! Marlow.un Th€ Tragi.al History of Dr. Faustus,u (Dr.
laustus'un Triiik oyknsD iistiindo qalqnaya brgladl tahar ayhmda
siidiirijlen Caltsmalarda Grotowstinin oyun.uluk eBlim ydnroni
bilu'lFn"yd b r.J...p. rd o/u'.u ),o'. oouirrr ;trt.rm
"r
drndr u/rrdn..!mJ\ , b,rl. d'ldrOm"6.n,
R.nr V recl" pt.J,l
'lrl
aLihmalada, Zygmunt MoliL
vol<al neles
alqhmdlannda, Zbigni€w
C)nkutis nun qrlrtfulr.rd., Rysd Ci6lnk akotosj
ve
nitur
kontrolnyb ilgili al$tnmlarda oBitncn olabilecek dnzeye g€tditer.
Dr FaGtus un prijmiyeri 23lNisan/1963 te ee(e1<lo$iritdi. au ol,uda
"Yoksll Tiyatro"nlr netolarakbisinlendiBi,'kurban etme,,bntiinset
cdim , kdba ve kntsaln djyalcktiEi gibi nounerin ayilnr otarak
'., "i v I,.d .'. n,ir/ nl"i],,J /,r .t'1. rt,' -...,.tt,i,rrt!,,ri
',!".'vl o\,r.u'J{.o.."
c r,ti,1.,/,, ir..,,tr',.r.,,,jd.r
vdpl, ' 5yi - 1d'Brud"n',JGiyunAJ.-na.t..t,r.,nr.,J 'nr
iqievi scynciG
r ansha
yerlL,stiritrnig iki otunor
ns .nnrisri.
% r \-.'o diryJ nJ. qr i ot .n b" or I ) n,n e, .d ;- it, D ,o
' L'
cbor.
pod,l yo.Dr.trunurtuAn D. birn.t.1 ,on-.
,'dd g.'.-.qr'deri.b'l,t"l o.roJla 3 tr H..irdn. ou.ip.0.
Ulu.l.',"'r- 1i/d.ro \J'A'6i\/bo\J1dvdo,J .o6n),,IdrLr
v. bo\d.L l eo l.ri..,, .',1' bir", r' p,*r-n,,,, ;D, DJ. F,u,tus
Iod. dd.ur t,yd \d,oti'oJL lo.-."v;Gr...,B",tra
'pbu ji.i
'
arl 'l^1.r.\l.b'
d'D'.t,u.,u\ ..v.F.,,,.J, t.,
8rbu.,d
pdrbJnl
,dib,ldi
oSJn,/.,qrc b,;d/, r\,..,d. 1y...o
hbora tuva n Relqili_ya / Hottandn,y:, r 96,t yd t 96j re h is,te ya pila.a k
uluslar Tiy.rrosu lesrivatine daver .dildi. traLat rcsmi Dakannar
\' d'r" , b,.v \i.loDt'h',,acoit.,er
td,r.\i, bJ
-
dr'.tllr.olumlr
h
r!.,n r;pflhD, r,
r964yrh riyatroljb;Druvannrnb€lnsizriEesndiktcndigibn dijndn
r9fi 64 s.zonu isin dij bnvijL prodnksiyon :bi. lolonyi
-oldu.
b\t'u',vd..ul'J'8.
.I,Loo.DJ..tni,
llrh' Aoreds.1 .rlJtp.p,.,1,Hrtrrt,t \" 1..n, tkprLvnrl
'',-'l'.'.. '.J )dl ,.a. i' o.inb\rir..t.,.t:to,
HJ;rel
(,'r':flr.' "d'n' Jl pro. -!nJ. rn prum]"1i .7 ur./ qv4b
' tririknri aEsndar y.rirlr olduiu knbul editon
gc4ekleitiildi. Ctubu.
Hanlet Ealqmne dstetik alrdanlok boFnlrbutunmndr Bu dOnenin
b,i.J ./li8ia . \'J . 1 .r. rro Lbo J.uv.,., J\ dt.r oi, y
,r
'.ar, )rl,'o, Hdm'el.oi.. r',"d"L,.. ;
suslan,.almayr rercih €tmisl.rdir.
noe
)ol
n. /.1 \! Lroro*
L
loccy"/rd, \ loL.bo' tuuJnrdOf.t"dq.oi,,t b.p o,,., r"
E'.nIi r"nr',lcn t\', \" r.,,',, o' fl d. it.r..yiJo
I L,ordr'.\J, o'-rvi.,,/dur. /l,o'teI.,,."<r.1,1r,..".
Wro.lawdaki tiyatro yijn.lm€nleri arnnnda yap in lirtrlh.da
.;roro{J b.F e,\r. Oool, /p
n t. . ,"' A,ub , ,p ,r.n..,.p
'r},.. rd,.d
\,,,/.n., od ; ' nu \-al . ou r,,..t
ri, L'a o" b. r.r tq,t,, L
odJirrd,'d.h.,.;ulb "r,, m,^' 1.,t r".ru Jn, i/J'o
. brJrr\dnnn-"rl r/or'o!t !, rdJ, ili r'n..,t ,;g.,
L
p lol, I i',d./
! r.rprr.F
'./c.ri
l 'rue'Jnroo.l
!
u
.,,r,
ui.,,
i,
t -,nJJ
),. . r., ot
bu 'Jbi4"ri
ten is' r ] urulJh' e,tib r I enr o du!unL betirrm !r r
TiyarF riboraruvan wroctaw?rki yeribjnisD r.smi olink l/o.rk/
1965r.ye etri l0 odk
la
wrftt.wdrki
itk oyun Alrropotis s.rgilendi
Oy"
Llr llL ihjili .nttnnnlnnnr siirdurcn An'p ryn' anrml,r yo il)r'
'
lderondela Rarca n8 SadlkPrens i- iistiindsqal$,yodn.
oyrr -C
Sadrk Prcnsin prdhiyari 25lNisan/r965 re gerqektcatirildi Bd
prodnksiyonda bathr Rysbrd Ciesl.k olmk iize€ f iyato kbontuein
otunculannm dtaya loyduuan teknil drtey 6]arNluk s.arrnda bn
donk noktas, olaral labul edildi. Sad* Pr.nd be5 y boyunca
nluslaransr txrnelerde Tiyalro Laboratuvafl nn oyunculuk
aErhmas,nda elde ettigi sonuqlandoirulanabil(efini s6stedi,
Sndrk ?renstc seyirci akiyonun yeDld,Er nekandan tnmanen
kopart,lm\tr ve bir tijr gdzlem.i konumundaydl G.oLowskiye gitre
san nnn rkirc seyncinin otana coqkusal k2t fr belli bir uzknkta,
gbzlcm.i konuhuda olmas,yla nmkiin hale gele.ektii. Ve bunun
tcBi de doifutur: oFntuylJ seynci aDsmdaki uzal<lk azalhldrErda
ve Larsr karsrya bmkld*lannda bnFjl bil yadrgatna etkisi ortayr
q*aimak dahr lolaydr.Tiyatro Laboraturannrn yllltr bDyu
siirdiildiiEn anqtrmihr sonus olarak nnjel tiyatronun olanak slEr
tezini ddlekGr nale gcldi.
baha h
sonlarmdr Cotowsl<i bazen kendine eflik .ddn bir ya da
ild oyunclyla -Rana Mirdcka ve Ryszard Cieslak bnlikt. Avnpayr
dolaimaya basladr vtupa gezirinde fesrivalleileseminerlcrek bldr ve
oyun.uluk tcorisinin pratik kanrtlamal!lnr gdsterdi.Nisin sonn ve
\4.vts br.n. r. p dL. i.ona"il, oulp le' p1 \'r..yb.^j ll oE'e'.i
1965
Tiyat.osu Diinya Festivalind. jnri iiycsi oldu ve Rena Mh.ct<n yta
Ryszrd cieslak\n p€tik uygulam.larl. o6lik elrikle i(i Slintnktir
sdnin.ri ydnelti Ay iiqli benzerbir scmnroii l.iisle veidi. May$
son{yla ll.zn.n br9,n, kapsayan dijneDdc Crotowski ve Cieslak
lhlya yr dolishlri ve oyuorul yiinlmiln *on! atrn knsb, ydnettill,r
gustos h Crolowskj Peter BDok un davcti nzcrine bndra ya girti; Dr
F,'u,tu.d/q e8.rpic' diilu,ndarrbuI'
'b,'/, ru"ul,a yii,flT."l.'i u i
nI' o :birtonhm.,
n, 1"'Jh L,.r Jr'rmr
ar'
tophnbsr yaph. Ve Eylijl 1965 re Odra adl totonya derSisi.de yoksul lJir
Tiyakoya DoEru batLkl hsa nranilcstosun! yaynlrdr
1965 ve 1966 yrllafi, Tiv.tro bboratuvar'na y.rrtd$rndrn gelen
ndrc..il.r iqin yapdan ynl* kuBbnn kurxmla!rrEr bir dijnem oldu. IJu
dijnemde yurtdr6!1dan g.l.n ijirenciler arasr.dn Tiyatro
Lrlontuva.,na k L,lacakolanCnncy]\me.ik h UiTrbelh Albahi.a dr
Arahk r965in brtr.nnda Tilatr. Lrboratrrvan yenibir podnksiyo
hazrlamakiqinJulnsz Slowa.kinin Sa'nu.l Zborowski adL olarun lr
provdl-n.i bJtrd,. Fdlit E'up. cnc':ts'n'n biyiik b LirtiirnLnu
ru-dE' hmelerde tijLct. 'gi tsin Ss u.t Z60me6kt OI\n!j.n
6Tellitlp
verimiz geeti v€ sonunda jpral edildi.
litarrc bbanruwanhrtr ilt trrtd$ hrmesi 1966 y ,nD sub.t ve Mart
,vlJn1,ld €ercekl.atl.Eugenio B.rba 1rn hcrt ddrgr sdbdldr srJesinde
ddenlenebilen bu tume bvec DJnihi \d ve Nolve(, (aDe.L Oaaya
qLr,r €lkjnl lcr gsla'd: sdd'k Pre.srn *rgihn;e,,: .emine,j;r,
praut el'rraldnn bnrhn'. ve l"vpq Tele\izyonu run dat. once
w ocldw da ha/rlad.B' xya o tiLrnin 8d{.r,.d,gi bir tptevzyon
!.inciyrldNrm6' llrzi6nve,druzcytamda ge\ektEtj.Srd,k
tMr,rdrisF 10. L[6h' - yJrcu P6b\,1 ;dev"A;s;d,md. Hor-
land, F6tivali.de sergil€ndi.
soruall buL! ylldd siirdn pryr-rdrr tumeleri ise+u idGtpi \dpedx
HoU,nd,, Belg,k,,lldtya. Y-a;n'vyd. lns'tre'e, Mpk"ira, crun;d vr
Amenkz Birlegik Devletkn.
1/Eyrnr/1966
da Tiyatro Laboratuvarr adDr de*i9ti.di:
T.itr
LabdatdiM ,Irurytur Bade Merody Akrorsk'ej. ad/eceTiyarro
L.bo,rtuv in n yanhd Olancutut lijntpmini araslrn, ENiilils[
adrnxlcrn\oldu.Bjddd"AiSiLliA d.\otdlat, rrtroLjbor.tuvrnnr
dEe.mJ \e ecitim aSulLlJ' bL yorde i.cr.amp);bdsladr8f' 8o.rerdi.
Tiydtro bb6 , tuvdnm bu \mi l,orrmu foto.yr dd etertir:l.l. BJrLca
eler.iri Ti\rho Irborcruvar.n'n eSiri'n dt.n'oJ gideret dah, sok
Uyru{ su.unda b( tiy"trc olm, r - I \J oi! ol u! dd-ilr gr JJnj
srrut
abnn lark€d<eF diiSlin6Lyd'.
'p
i6Lt, 'J birtitt. yurd. !uF va
5enirFr elUdirapnr' >,irdiildii. Ci r'gi llLeler tunlanlr Odnim,lr,
lnsilter€, Inne veAmerik Birl6ikDivletleri
Ar.[L looTde Tiydtro l.bo'"rukn ypr' bir produrs./orun
sor6.lpne(ed'ni\euluJdrd'as. c, tJnliu.rin .a thtr! a nduBrdu. yenj
prodr-L'/on cisordral r.n. Ahn in n o.in.n.pd"\"nrvord.. T,)aro
-cbonl"r'a" "undiirdi,gii prod-rsiJon qahrn.;-1 inojt., "o,nr
vermisti.Falat bu prodilksiyonun prijmiyer bnhi ocak 1958 olarak
1466. rdb/ ve tcb3de Crotow5ii. (
sptannrlE EEnenbirtiidnsonuclandnt.nadlPolonvabasrnD.la
Tiyatro hboratuvarfna, rizeDikte crorowskiye yap
in.iller'in
rb
r D'r n!flpn
etaOiiriler
Sinu€l Zborowski.nin iDral
hrL poni) erin n ge\e. retmem;q
<afigmasr Arallk 19651e
edihe.iylp d
;
grup ld bir krizin yng.ndr*mr AiJsteiiyordu. Tiyako Laboraluvfur
oyuncusu Stanislas Scierski in.itler'in nlqin bir gitsteriy!
ddnntemedigini 9dyl€ anlatmrqhr:'KoLleLtiI a.aghrma snro.j
Cro!owski nin kontroliindeydi.qalltmalarn geli5mesire riskc
girndnize $y$ gijsteElek yaldmo oldu, onlam 6elinini yaptu
biitiirtnHdi iqlnde onla6 6in verdii bece kollettiJ bL biSimde oitaya
qrtanlan talaBr dikradi bi. gilzetime L1bi tutu. Belinilmesi Serekan bn
*y, bi! col \aEm nsdo8aqlam nihl,Brne !t p oldlgudu. GLo.
bcab8l rncjtd olan f/ bo\ la o.uttu Bi Lg go5roi bile yipLldr. B- gbere
riladen birinin ronrasnda Groio*ki yle bi.likte su soruca vardrk
yapttrru biitiinnyb y€ni lir t€y ol@rna GEmo gen€l serqereye
asimyd'( kabaca ilad€ edilirse, daha dn.eki qal{mlalwda(i ijEele.
alrdedilebiliyordu.Bu yiizden bu prodnl<siyontr -kendimiz iqin veinni
olan ne vare koruyank bir kemra blnl<ftya l<rra. yeniik."
1%7 6€ de Tiyarro bboratuvdun yo6xn olarak yaqad*L kriz ronftda
meyIeshi verdi: Apo.alr?sb cm FiguG -20. yiizy n d bnyiil< riy.ho
prodnksitonlamdar birisi olaiak kabul edile. ve Tiyatlo
L.boratuvan'nn repe uvarrnda 12 yr1 kalan Apocalypsis C{m
Fieutu in lesni prnniye.i 1r / 9ubat/ 1969 da gorcetlagi.
Apo.alypris, Crorowskinjn yiinertidi son Tiy.rrolabo.atuvarL
p'odrll'\o-uoldu Tiydrot bordtuvan a"F'ndpApo! yp\i.in*'l'
br i!1er', oldL b )a-ddnseJilcrnin tan.llrFna 6-nudn b.r tiy.rro
ydp vdr. olev,.dr. u)erc airFider ernelcri\.n o ropru rclii olnu'
Apo.alypsis gal$nalannda Tiyatro Laboratuvarf nn tiyarlo dresi
eBnirnerini aciga vuran deBjgimler yaFnm1th. ciotowski ydnetim
t zft deg\fth$ti: Tiyatroda yonetnenin sahip oldlBu otoiteyi bir
kemra brakmrsh ve oyuculann yrinlarini tayin etnelenni sBlaya..k
otl<in mndahelele.de bulunmayrp saader.e beklantisini itade
od{et<
otlruo, \o du Oyunrular dd Apo.rlrT6ise bir Bii{eri I b'
yrNd,mryo'lrrd'. OmeBn Z)emurt Molir la8tde lendi kisrpt
den€yimi hakrrd,a gunlan siiylenisLi: Apocalt?sis hiqbii anan benjm
biqimde
iqin bir g6sten gibi olmdr. Tan bir yaqanh iqinde, bir sne iqin ba5!a bn
diiry"dr o.rd ldid'a bi / ,nan Bibiydi vd ou 6 zp 1e'grrhj ydi"r.
dayanh. A!.u vlreb
lr"
1970 te Tiyatro Laboratuvarftun qok barant geco New York
tumesi dijnnliinden iki ay sonn Croiowski Polonyal elegtinenlerle
yaphts bash toplant$,nda Apocalypsi6in yeni bir aragtnna atanr
aqhBrD re yaFnmakta olan dijnemin liyaho 0t6i bi! diinon olduExnu
sdyledi. Bu tarihten sonra Yok ul Tiyatro, Crotowski va Tiyatro
slbat
hboFhrvan.'n dideriiyeleriiSin grlmlt dedildenbi!9cydi.