Strata Bilişim Teknolojileri Temelleri - TÜBİTAK ULAKBİM E

Transkript

BİLGİSAYARLARA GİRİŞ
Giriş
Eğer daha önceden bilgisayarlar ile çalıştıysanız, bunlar büyük miktarda bilgiyi saklayan ve kısa zamanda
sayısız görevi yerine getiren kafa karıştırıcı makineler gibi görünebilir. Ancak, bu derste böyle olmadığını
keşfedeceksiniz. Bilgisayarların dünyasına küçük bir adım atarak aslında ortada çok fazla gizem olmadığını
keşfedeceksiniz. Bilgisayarlar, gerekli (sonuca ulaşmak) için (belirli bir mantıksal yapıda) çalışan parçalardan
oluşur.
Muhtemelen ofisler, bankalar ve okullar gibi birçok yerde bilgisayarları görmüşsünüzdür. Ayrıca tüm
bilgisayarların aynı görünmediğini de fark etmişsinizdir. Bilgisayarın ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve hangi
türde bilgisayarların kullanıldığını anlayarak, bir bilgisayar ile hangi işleri yapıp yapamayacağınızı da
bilirsiniz.
Bu ders, aşağıdaki CompTIA® Strata Temel Bilgiler: Bilgi Teknolojileri sınav hedeflerinin tümünü veya bir
kısmını kapsamaktadır:

Bilgisayar Temelleri

Donanım ve Yazılım

Bir Kişisel Bilgisayarın Bileşenleri
Bilgisayar Temelleri
Fark etmiş veya etmemiş olabilirsiniz ancak günlük hayatınızda birçok farklı bilgisayar çeşidi ile
karşılaşırsınız. Her ne kadar çok çeşit bilgisayar görmüş olsanız da, daha önce hiç kullanmadığınız veya
karşılaşmadığınız birçok bilgisayar tipi vardır. Bu bölümde, farklı bilgisayar tiplerini tanıyacaksınız ve
bunların kullanışlı yönlerini keşfedeceksiniz.
Bilgisayarlar, farklı şekil ve boyutlardadır. Bilgisayarlar farklı ihtiyaçları karşılamak üzere tasarlanır.
Kullanacağınız bilgisayar, ihtiyaçlarınıza ve bütçenize bağlı olacaktır. İhtiyaçlarınızı en uygun şekilde
karşılayan bilgisayarı bulmadan önce size hangi seçeneklerin sunulduğunu anlamanız gerekir.
Bilgisayarlar
Bilgisayar, bilgiyi girdi olarak alan, işleyen ve daha sonra çıktı olarak görüntüleyen bir cihazdır. Girdi, bir
bilgisayara girerken, çıktı bilgisayardan çıkar.
Bilgisayarı uygun şekilde programlayarak ve girdi üzerinde farklı işlemler gerçekleştirerek, amaçladığınız
çıktıyı elde edebilirsiniz.
Çizgi Tagem Araştırma Geliştirme ve Eğitim Merkezi
Cemal Sururi Cad. Halim Meriç İş Merkezi No: 15/C 34394 Şişli – İstanbul
Telefon: (212) 356 70 70 - Faks: (212) 356 70 69 - www.cizgi-tagem.org
Şekil 1-1: Bilgisayar, girdiyi işler ve çıktıyı görüntüler.
Farklı ihtiyaçları karşılamak için tasarlanmış farklı tiplerde bilgisayarlar vardır.
Tip
Açıklama
Süper bilgisayar, tüm bilgisayar tipleri arasında en hızlı ve en pahalı olanıdır. Süper
Süper
bilgisayarlar, genellikle hastaneler, üniversiteler ve resmi kurumlar tarafından belirli,
bilgisayar
özelleştirilmiş bir görevi yerine getirmek amacıyla araştırma ve simülasyonlarda kullanılır.
Anabilgisayar, büyük bir örgüte hizmet eden büyük bir bilgisayardır. Aynı anda birçok
kullanıcı için bilgiyi işlemek ve depolamak amacıyla kullanılır; bu yüzden diğer bilgisayarlara
Anabilgisayar göre daha fazla işleme gücü ve depolama kapasitesine ihtiyaç duyar. Kullanıcılar, terminaller
yoluyla anabilgisayara ulaşırlar. Bir terminal, daktilo tipi klavye ve bir görüntüleme ekranı
veya monitörden oluşur. Anabilgisayarlar yüz binlerce dolar tutarındadır.
Bir kişisel bilgisayar veya mikro bilgisayar (genellikle PC olarak adlandırılır) aynı anda tek bir
Kişisel
kişi tarafından kullanılmak üzere tasarlanır. PC'ler, bir anabilgisayara göre çok daha az işleme
bilgisayar
gücü ve depolama kapasitesine sahiptir. Genellikle PC, satın alabileceğiniz en düşük fiyatlı
bilgisayar tipidir.
Masaüstü bilgisayar, bir ofiste veya evde masa üzerinde kullanmak için tasarlanır. bir
Masaüstü
Masaüstü bilgisayar dizüstü bilgisayardan daha büyüktür ve genellikle bir masa üzerine
yerleştirilir. Kolayca değiştirilebilen veya yükseltilebilen modüler bileşenlerden oluşur.
Dizüstü bilgisayar bir PC'nin daha küçük, taşınabilir versiyonudur. Yaklaşık 1.5-2kg.
Dizüstü
ağırlığındadır ve elektrik bağlantısı olmadan da kullanılabilir. Genellikle masaüstü
Bilgisayar
bilgisayarlardan daha pahalıdır.
Sayısal Aygıtlar
Sayısal aygıtlar süreksiz veya ayrık (sayısal) veri ile çalışan, veriyi işleyen ve sayısal formda veya sürekli veri
(ayrıca analog veri olarak da bilinir) olarak çıktı veren aygıtlardır. Bunlar genellikle birler ve sıfırlardan
oluşan veri ile çalışır ve sayısal veriyi analog veriye, analog veriyi sayısal veriye dönüştüren bileşenler içerir.
Kişisel Sayısal Yardımcı (PDA'lar), akıllı telefonlar ve multimedia oynatıcılar yaygın olarak kullanılan sayısal
aygıtlardır.
Şekil 1-2: Sayısal aygıtlara örnekler.
Donanım ve Yazılım
Bir bilgisayar sisteminin fiziksel bileşenlerine donanım denir. Genelde donanımı, bilgisayarın görebileceğiniz
veya dokunabileceğiniz parçaları olarak düşünebilirsiniz. Yazılım, bir bilgisayarın belirli görevleri
gerçekleştirmesini sağlayan komutlar setini ifade eder. Yazılımı göremez veya dokunamazsınız ancak
yazılımları içeren paketleri görebilirsiniz.
Şekil 1-3:Bir yazılım paketi ve donanım aygıtları
İşletim Sistemi
Tanım:
İşletim sistemi (OS), bilgisayarın çalışmasını sağlayan bir yazılım paketidir. Bu bir klavyeden girilen girişleri
tanıma, görüntüleme ekranı veya monitöre çıkışı gönderme ve disk sürücüler ve yazıcılar gibi çevrebirim
aygıtların kontrolü gibi temel görevleri gerçekleştirir. Kullanıcıların altta yatan teknolojileri bilmelerine
gerek kalmadan, bilgisayarı etkili biçimde kullanabilmelerini sağlayan kullanıcı dostu bir ortam oluşturur.
Üreticiye ve sürüme göre kullanıcı arayüzü ve işlevsellik özellikleri değişir.
Örnek:
Şekil 1-4: İşletim sistemi yazılım paketi bir bilgisayarın çalışmasını sağlar.
Uygulama Yazılımı
Tanım:
Uygulama yazılımı, kelime işleme, grafik oluşturma ve veritabanı yönetimi gibi belirli işlevsellikleri sağlayan
bir programdır. Genellikle belirli bir işletim sisteminde çalışmak üzere yazılır. Bu Microsoft® Windows®
işletim sistemi için satın aldığınız bir kelime işlemci yazılımının, Macintosh® işletim sistemi ile çalışmayacağı
anlamına gelir. Uygulama programları(yazılım , program) bir bilgisayar sisteminde önceden yüklenmiş
olabilir veya ayrıca satın alınarak sisteme yüklenmesi gerekebilir.
Örnek:
Şekil 1-5:Windows işletim sisteminde çalışan yazılım uygulamaları
Ortak Yazılım Uygulamaları
Çeşitli görevleri gerçekleştirmek için kullanabileceğiniz birçok yazılım uygulaması vardır.
Uygulama
Kelime işleme
Elektronik
Tablolama
Veritabanı
Çizim ve boyama
Masaüstü
yayıncılık
Sunum Yazılımları
Muhasebe
Web tarayıcı
E-posta
Fotoğraf
düzenleme
Bilgisayar oyunları
Kullanım amacı
Mektup, not, rapor ve diğer yazılı belgeleri oluşturma.
Sayılardan oluşan tablolarının yönetimi, hesaplanması ve analizi
Bilgi listelerinin yönetimi
Grafik çizimlerini oluşturma
Yayınların oluşturulması
35 milimetrelik slaytlar ve saydamlar şeklinde sayıların metin tabanlı ve grafiksel şekilde
gösterimini oluşturma.
Bir muhasebe sisteminin yönetimi
Web de gezinme
Elektronik postaların alımı, gönderimi ve yönetimi
Bir dijital kamera ile çekilen fotoğrafların yönetimi ve düzenlenmesi
Eğlence ve zihinsel uyarı sağlamak için ve sanal ortamlarda bir kişinin reflekslerini test
etmek için kullanılan yazılımlar
İşletim Sistemi Yazılımı ve Uygulama Yazılımı
Karşılaştırması
İşletim sistemi yazılımı, bir bilgisayarda çalışma ortamı oluşturmak amacıyla arka planda çalışmak üzere
yazılır. Uygulama yazılımı, bir işletim sistemi üzerinde çalışmak üzere yazılır ve işletim sistemlerine özeldir.
İşletim sistemi yazılımı, bir sistemin ve uygulamanın birlikte çalışması, güvenliğin nasıl sağlanacağı ve disk
sürücülerinde hangi veri formatının depolanacağını belirlemek için kurallar koyar. Uygulama yazılımı,
mektup yazmak, ücret bilgisini takip etmek, şema çizmek, sunum hazırlamak, e-posta yazmak veya oyun
oynamak gibi belirli görevleri gerçekleştirmek için kullanılır. Windows, Mac OS®, OS/2 ve Linux yaygın
olarak kullanılan işletim sistemlerinden bazılarıdır. Microsoft® Word, OpenOffice® Writer, Microsoft®
Excel®, MySQL® ve Adobe® Photoshop ® bazı popüler uygulama yazılımı programlarına örneklerdir.
Bir Kişisel Bilgisayarın Bileşenleri
Birçok farklı tipte kişisel bilgisayar vardır. Fakat, bunların hepsi benzer zorunlu bileşenleri içermektedir. Bu
bileşenlerin tümü bir bilgisayarın düzgün şekilde çalışması için gereklidir. Bu konu da, bu ortak parçaları
tanıyacaksınız.
Eğer herhangi bir yerde bilgisayar terminolojisi ile karşılaştıysanız, muhtemelen şu terimleri
duymuşsunuzdur: donanım, yazılım, bellek ve işleme. Bir bilgisayarı anlamak için o bilgisayarı nelerin
çalıştırdığını bilmeniz gerekir. Her bir bileşenin ne olduğunu bilmek, bilgisayarınızdan en iyi şekilde
yararlanmanıza yardımcı olacaktır.
Bir Bilgisayarın Bileşenleri
Bir kişisel bilgisayar, temel görevleri gerçekleştirmek için birlikte çalışan birkaç temel parça veya bileşenden
oluşur. Tipik bir kişisel bilgisayarda sistem birimi ve giriş ve çıkış aygıtları bulunur. Sistem birimi, disk
sürücüleri, bellek ve merkezi işlem birimini (CPU) diğer adıyla mikro işlemciyi içerir. Disk sürücüleri, hard
disk sürücülerini ve ayrıca CD-ROM veya DVD-ROM gibi optik sürücüleri içerir. Giriş aygıtları, klavye ve
faredir. Çıkış aygıtları, monitör, hoparlörler ve yazıcıyı içerir. (buradaki common ortak değil, genel
anlamında bence)
Şekil 1-6:Bir kişisel bilgisayarın bileşenleri
Sistem Birimi Kasaları
Bir bilgisayarın sistem biriminin bileşenleri bilgisayarın kasasında bulunur. Kasalar, farklı şekil ve boyutlarda
olabilir. Dik kule kasalar yere yerleşmek üzere tasarlanır. Ama bir masaüstü kasası, masanın üzerinde,
monitörün altına yerleştirilecek şekilde tasarlanır. Kasalar yüksekliklerine göre mini kasa, orta boyutlu kasa
ve büyük kasa olarak sınıflandırılabilir. Bazı üreticiler son kullanıcının ihtiyaçlarına göre özel kasalar
tasarlarlar. Özel kasalar şekil ve boyut açısından farklıdır ve sistem biriminin görünümüne yenilik getirirler.
Çevrebirim Aygıtlar
Yazıcı, klavye ve fare gibi sistem birimine eklenen aygıtlara çevrebirim aygıtlar denir.
Güç Kaynağı
Tanım:
Güç kaynağı prizdeki Alternatif Akım (AC) gücünü, sistem bileşenleri tarafından ihtiyaç duyulan düşük
gerilimli Doğru Akım (DC) gücüne dönüştüren dahili bir bilgisayar bileşenidir. Güç kaynağı, bilgisayar
kasasına ve sistem kartına(anakart olabilir mi?) takılmış olan, sistem biriminin arka kısmındaki metal bir
kutudur. Güç kaynağının kendisi sistem kartının bir bileşeni değilken, sistem bileşenlerine güç sağlamak için
gereklidir. Güç kaynağı, güç kablosu bağlantısına ve çalışırken aşırı ısı oluşturduğundan dolayı soğutma
amacıyla bir fana sahiptir. Bazı güç kaynakları farklı ülkelerde kullanılan gerilim konfigürasyonlarına göre
ayarlamanıza izin veren bir gerilim seçme anahtarına sahiptir. AC çevirici, masaüstü sistemler için genellikle
güç kaynağının içerisinde bulunmasına rağmen, Laptoplar ve diğer mobil sistemlerde harici olarak bulunur.
!Güç kaynakları için yaygın olarak kullanılan bir diğer terim de güç kaynağı ünitesi (PSU) dir.
Örnek:
Şekil 1-7:Bir masaüstü bilgisayarın güç kaynağı ünitesi.
Sabit Girişli Güç Kaynağı Gerilim Seçme Anahtarı
Bilgisayarlar için gerilim gereksinimleri ülkelere göre farklılık gösterir. Bir gerilim değerinden diğerine
geçebilmek için, güç kaynaklarında gerilim seçme anahtarları bulunur. Bu tür güç kaynaklarına sabit girişli
güç kaynakları denir. Gerilim seçme anahtarları genellikle iki ayara sahiptir: örneğin, 220 ve 110 bu
imalatçıya göre değişir.
Bilgisayarın güç kaynağı ünitesi için seçilen AC gerilimi beslemesi, prizden sağlanan hat AC gerilimi ile aynı
olmalıdır. Anahtarı güç kaynağı (burada elektrik hattı-priz kastediliyor) tarafından sağlanandan daha yüksek
bir gerilime ayarlarsanız, sistem yeterli gücü alamayacak ve düzgün şekilde çalışmayacaktır. Ancak, anahtarı
güç kaynağı(burada elektrik hattı-priz kastediliyor) tarafından sağlanandan daha düşük bir gerilime
ayarlarsanız, örneğin 220 volt priz gerilimi varken anahtarı 110 volta ayarlarsanız güç kaynağının yanması,
sistem bileşenlerinin zarar görmesi veya daha da kötüsü yangın ya da elektrik çarpması risklerini
oluşturursunuz.
Otomatik anahtarlamalı güç kaynakları bir manüel gerilim seçme anahtarına sahip değillerdir ancak (burada
elektrik hattı-priz kastediliyor) tarafından sağlanan gerilim seviyesini tespit ederek kendilerini otomatik
olarak doğru gerilime ayarlarlar. Taşınabilir bilgisayarlar ile farklı ülkelere seyahat eden insanlar için daha
kullanışlı ve güvenlidir.
Güç kaynağı Kablo Rengi Gerilimleri
Sistem bileşenleri, prizden gelen 120 volt gücü doğrudan kullanamaz. Güç kaynağı, sistem bileşenleri için
gerilimi 3.3, 5 ve 12 volta düşürür. Kablolar üzerlerindeki gerilimlere göre renklerle kodlanır. Aşağıdaki
tablo her gerilim bağlantısı için kablo rengini göstermektedir.
Renk veya Bileşen Gerilim
Sarı kablo
+12
Mavi kablo
-12
Kırmızı kablo
+5
Beyaz kablo
-5
Motor
+/-12
Devre
+/-5
İşlemci
3.3
SİSTEM BİRİMİ BİLEŞENLERİ
Giriş
Bilgisayar donanım ve yazılımlarını nasıl kuracağınızı ve yapılandıracağınızı öğrenmeye başlamadan
önce, birçok kişisel bilgisayarı oluşturan temel bileşenleri bilmeniz gerekir. Bu derste, donanım
bileşenlerinden bazılarını inceleyerek bilgisayarları tanıyacaksınız.
Günümüzde, kişisel bilgisayarlar çeşitli alanlarda önemli rol oynamaktadır. Bir kişisel bilgisayarı
kullanmak için bazı ortak bileşenlerin rolünü anlamanız gerekmektedir. Sistem birimi, bir
bilgisayarın en önemli parçasıdır ve diğer birkaç önemli bileşene ev sahipliği yapar.
Bu ders, aşağıdaki CompTIA® Strata Temel Bilgiler: Bilgi Teknolojileri sınav hedeflerinin tümünü
veya bir kısmını kapsamaktadır:

Sistem Kartı Bileşenleri

CPU

Depolama Aygıtları
Sistem Kartı Bileşenleri
Önceki bölümde kişisel bilgisayarların ana bileşenlerini öğrendiniz. Bir bilgisayarın en önemli
bileşeni olan sistem birimi diğer birkaç önemli bileşeni bünyesinde barındırır. Bu konu da, sistem
biriminin ana bileşenlerini tanıyacaksınız.
Bir sistem birimini tanıyabilmek iyi bir başlangıçtır ancak çeşitli bilgisayar bileşenleri ile çalıştığınız
zaman sistem biriminin haricinde de çalışabilir olmanız gerekir. Örneğin, sistem birimiyle ilişkili bir
parçayı değiştirirken, sistem bileşenleri ile düzgün şekilde çalışabileceğinizden emin olmalısınız. Bu
yüzden, sistem birimi bileşenlerini tanıyabilmek, her üst düzey bilgisayar kullanıcısının sahip olması
gereken bir özelliktir.
Sistem Kartı (Anakart)
Tanım:
Sistem kartı tüm bilgisayar sisteminin omurgası konumundaki kişisel bilgisayar bileşenidir. Bazen
ana kart olarak adlandırılır. Üzerinde çipler ve diğer elektrikli bileşenlerin bulunduğu geniş, düz bir
devre kartından oluşur. Sistem kartı üzerindeki bazı bileşenler karta doğrudan lehimlidir. Kart
üzerinde aynı zamanda diğer bileşenlerin kolayca takılıp çıkartılabildiği yuvalar veya soketler
bulunur.
Örnek:
Şekil 2-1:Sistem kartı
Sistem Kartı Özellikleri
Sistem kartının tasarımında dâhil edilen özellikler, tüm sistem kartı değiştirilmeden
değiştirilemeyeceği için, genellikle sistem kartları çoğu kullanıcının istediği standart özellikleri içerir.
Bu özellikler yakın gelecekte değişmeyecek ve yaygın kullanım içeren özelliklerdir. Sistem kartı
üreticileri, Küçük Bilgisayar Sistemi Arayüzü (SCSI) bağlantıları gibi bazı kullanıcıların kullanmadığı
özellikleri çıkartarak, kart üretim maliyetlerini düşük tutabilirler. Tasarımcılar, kullanıcıların
istedikleri hız ve özelliklere sahip en yeni video kartı bileşenini satın almalarını ve kullanmalarını
sağlayarak, çoğu kullanıcının memnun olduğu esnekliği sağlamış olurlar.
Hazır sistemler satan bilgisayar üreticileri, ağ arayüzü kartı (NIC), modem, ses kartı, video kartları
ve diğer tüm özelliklerin mevcut olduğu bir sistem kartı oluşturmanın, bu bileşenleri standart bir
sistem kartına daha sonra ayrı bileşenler olarak takmaktan daha düşük maliyetli olduğunu
keşfetmişlerdir.
Video(ekran) kartları, hızlandırılmış grafik portu (AGP) yuvaları veya çevrebirim bileşen ara bağlantı
(PCI) yuvalarını kullanarak ana karta bağlanır.
Sistem BIOS
Temel Giriş/Çıkış Sistemi (BIOS), salt okunur bellekte (ROM) depolanan komutlar setidir ve bir
bilgisayar sisteminin en temel hizmetlerini ayarlamak ve başlatmak için kullanılır. Her bilgisayar,
sistem açıldığında bilgisayarın konfigürasyonunu ve ortamı ayarlayan bir sistem BIOS'una sahiptir.
BIOS, sistem kartı üzerindeki çiplerde yerleşmiştir. Bilgisayarlarlarda, kendi fonksiyonlarını kontrol
etmek üzere kendi BIOS'larına sahip olan diğer bazı aygıtlar da bulunmaktadır.
CPU
Tanım:
Merkezi işlem birimi (CPU), mikro işlemci veya sadece işlemci olarak da adlandırılır; bilgisayarın
beynidir ve çoğu hesaplamanın yapıldığı yerdir. Çoğu kişisel bilgisayarda, CPU sistem kartı üzerinde
bulunan bir yuva veya sokete takılmış olan tek bir mikro işlemci modülünden oluşmaktadır.
Örnek:
Şekil 2-2:Farklı CPU tipleri
CPU Saat Hızı
CPU'lar genellikle saat hızına göre sınıflandırılırlar. Saat hızı, CPU'ların komutları gerçekleştirme
hızıdır. Genellikle, hertz ile (Hz) ifade edilir. Megahertz (MHz) ve gigahertz (GHz), CPU saat
hızlarının ifade edildiği birimlerdir. Bir MHz 106 Hz'ye ve 1 GHz 109 Hz'ye eşittir. Diğer bir ifade ile,
1 MHz'de 1 milyon hertz ve 1 GHz'de 1 milyar hertz bulunur.
Büyük CPU Üreticileri
CPU ve sistem kartı üreten birkaç üretici vardır. Intel®, AMD ve Cell, üç popüler CPU üreticisidir.
Intel ve AMD CPU'ları Intel Corporation ve AMD tarafından üretilir. Cell CPU'ları Sony Computer
Entertainment, IBM® ve Toshiba ortaklığı tarafından geliştirilir.
Çok Çekirdekli İşlemciler
2000 ortalarından itibaren trend paralel çalışan iki veya daha fazla CPU'ya sahip işlemcilerin üretimi
yönünde ilerlemektedir. İki veya daha fazla işlemci, tek bir işlemciye göre iş yükünü daha verimli bir
şekilde paylaşabilir. Tek çekirdekli, çift çekirdekli ve dört çekirdekli olmak üzere üç tip işlemci
vardır. Tek çekirdekli, çift çekirdekli ve dört çekirdekli işlemciler sırasıyla bir, iki ve dört çekirdeğe
sahiptir.
Bellek
Tanım:
Bellek bir işlemci için geçici çalışma alanı sağlayan bileşendir. Bellek, kaset veya hard disklere göre
çok daha hızlı okuyan ve yazan, veriyi sayısal elektronik biçiminde saklayan gerçek çip modülleridir.
Bellek çiplerinin her birisi, bir yarı iletkenin bir kıymığında kabartılmış milyonlarca transistöre
sahiptir. Transistörler açılıp kapanabilen anahtarlardır. Bir transistör kapatıldığında, elektriği iletir
ve ikili sayı sistemindeki 1'i gösterir. Açık olduğunda ise elektriği iletmez ve ikili sayı sistemindeki 0'ı
gösterir.
Örnek:
Şekil 2-3:Örnek bellek modülü
DIMM ve SODIMM
Dual in-line memory modules (DIMM'ler) birçok sistemde bulunur ve 64-bit veri yoluna sahiptir.
DIMM'ler genellikle modül başına 16 veya 32 çipe sahiptir.
Small Outline Dual In-line Memory Modules (SODIMM'ler), DIMM'lerin yarı boyutundadır ve bu
yüzden bir DIMM yuvasına takılamaz. SODIMM'ler daha çok laptoplarda, bazı ağ donanımlarında
(routerler gibi) ve daha küçük sistem kartlarına sahip kişisel bilgisayarlarda görülür. Bunlar 32 veya
64 bit veri yoluna sahiplerdir.
Bellek Ölçüm Birimleri
Geçici bellek türü olan, rastgele erişimli bellek (RAM), byte olarak adlandırılan küçük veri birimiyle
ölçülür. Byte, bilgisayar verileri için temel ölçü birimidir. Yazılan bir karakter yaklaşık bir byte
kadardır. Her byte sekiz bit ten oluşur ve bunlar ayrı 0'lar ve 1'ler dir.
Bir byte'ın çok küçük olmasından dolayı genellikle diğer terimler daha büyük bellek miktarlarını
ölçmek için kullanılır.
Bellek Birimi
Açıklama
Byte
Bir karakter (bir harf, sayı, boşluk veya noktalama işareti). Bir byte 8 bitten oluşur.
Kilobyte (KB)
1,024 byte veya 8,192 bit 1 KB eder.
Megabyte (MB, Meg, veya M) 1,048,576 byte veya 1,024 KB 1 MB eder.
Gigabyte (GB)
1,073,741,824 byte veya 1,024 MB 1 GB eder.
Terabyte (TB)
1,099,511,627,776 byte veya 1,024 GB 1 TB eder.
Bellek Tipleri
Bellek, iki kategoride sınıflandırılır. Bunlar geçici bellek ve kalıcı bellektir.
Bellek
Açıklama
Tipi
Bu bellek tipi, içindeki veriyi koruyabilmek için sabit bir elektrik kaynağına ihtiyaç duyar. Güç kesildiğinde, geçici bellekteki veri
Geçici kaybolur. Bilgisayarın ana RAM'i geçici belleğe bir örnektir. Bilgisayar RAM'de saklanan veriyi okuyabilir ve RAM'e farklı veriler
bellek yazabilir. Herhangi bir veri byte'ına diğer verileri etkilemeden ulaşabilir, bu yüzden bilgisayar RAM'deki veriye rastgele erişme sahip
olur.
Kalıcı Bu bellek tipi elektrik akımı mevcut olsa da, olmasa da içindeki bilgiyi saklı tutar. ROM, kalıcı bellek tipine bir örnektir. ROM'un içine
bellek veri önceden kaydedilir ve ROM bilgisayar kapatıldığı zaman dahi içindeki bilgiyi korur.
Bellek Veri Hızları
Veri Hızı, bir bellek modülünü seçerken dikkate alınması gereken önemli bir parametredir. Veri hızı,
bellek modülünün diğer bileşenlere veri iletme ve alma hızıdır. Farklı veri hızlarına sahip olan birkaç
bellek modülü tasarımı vardır. Tek veri hızlı RAM (SDR), çift veri hızlı RAM (DDR) ve üç veri hızlı
RAM gibi. SDR RAM saat çevrimi başına tek bir veri birimini alabilir ve iletebilir. DDR RAM bir saat
çevriminde veriyi iki kez alabilir ve iletebilir. Üç hızlı veri RAM'i bir saat çevrimi sırasında veriyi üç
kez alabilir ve iletebilir. Çift hızlı veri senkronize dinamik rastgele erişimli bellek (DDR SDRAM)
senkronize bir arayüze sahip olan dinamik RAM'dir.
Önbellek
Tanım:
Önbellek veya CPU önbelleği, CPU'ya yardımcı olan bir bellek tipidir. Ana bellekten daha hızlıdır,
fiziksel olarak işlemciye yakın bir yerde bulunur ve CPU'nun komutları yüksek hızda işleyebilmesine
ve veriyi okuyup yazabilmesine izin verir. Komutlar ve veri, performansı arttırmak için, ana
bellekten önbelleğe bloklar halinde iletilir. Önbellek genellikle statik RAM (SRAM) dir ve seviyesine
göre tanımlanır. Seviye 1 (L1) önbellek, doğrudan CPU çipinin içerisinde yer alır. Seviye 2 (L2) ön
bellek L1 önbelleği besler. L2, CPU çipi içerisinde yer alabilir, ayrı bir çip üzerinde bulunabilir veya
sistem kartı üzerindeki çiplerin ayrı bir grubu olabilir. L2 CPU içerisinde yer aldığında, Seviye 3 (L3)
önbellek ayrıca sistem kartında bulunabilir.
Örnek:
Şekil 2-4:Önbellek
Sistem Veri Yolu
Tanım:
Bilgisayar iletişiminde bus (veri yolu) bileşenleri bağlayan kablolar grubudur. Sistem veri yolu,
kablolardan ve CPU ile bellek arasında ana iletişimi sağlayan ana kart üzerindeki izlerden oluşan
yapıdır. Sistem veri yolu CPU, bellek, hard diskler ve bağdaştırıcı kartları gibi diğer sistem
bileşenlerini bağlayan yollar arasında veri transferini sağlar. Bazen ön taraf (frontside) veri yolu
veya yerel veri yolu olarak adlandırılır.
Örnek:
Şekil 2-5:Sistem veri yolu
Veri Yolu Hızı
Veri yolu hızı, belirli bir sürede veri yolu boyunda iletilen veri miktarıdır. Daha hızlı veri yolu
hızlarına sahip bilgisayarlar daha hızlı işlemcilere ihtiyaç duyacaktır çünkü bunlar yavaş bir işlemci
ile düzgün şekilde çalışamazlar.
Sistem Veri Yolu Terminolojisi
Ayrı sistem bileşenlerini CPU'ya bağlayan çeşitli veri yollarını tanımlamak için kullanılan terminoloji,
ana kart üreticisine göre değişir. Terminoloji, ayrıca sistem kartları geliştikçe de değişir ve
geliştirilir. Ön taraf veri yolu, arka taraf veri yolu, bellek veri yolu, işlemci veri yolu, adres veri yolu
vb terimler ile karşılaşabilirsiniz. Yerleşimi ve terminolojiden bağımsız olarak bir veri yolunun temel
fonksiyonu, her bileşen için uygun bir hızda olacak şekilde, farklı bileşenler arasında veri transferini
etkin kılmaktır. İşlemci üreticisi AMD'nin veri yolu tiplerinden bazılarının tanımlamaları için bakınız,
www.amd.com/ us-en/Glossary/0,,238_242,00.html.
Tek Kanallı ve Çift Kanallı Mimariler
Tek kanallı ve çift kanallı mimari, sistem kartındaki sistem veri yolunun, seri veya paralel olarak
bulunan çoklu bellek modüllerine erişim kabiliyetini ifade eder. Tek kanallı mimaride bellek
modülleri sistem kartına çeşitli konfigürasyonlarda yerleştirilebilir ve modüllere seri olarak erişilir.
Çift kanallı uyumlu sistem kartları, renk kodlu bellek yuvalarına takılması için bellek modülü
çiftlerine ihtiyaç duyar ve veri hızını iki katına çıkarmak amacıyla sistem veri yolu tarafından
modüllere paralel olarak erişilir.
Depolama Aygıtları
Önceki konumuzda sistem biriminin ana bileşenleri hakkında bilgi sahibi oldunuz. Ana dahili
bilgisayar bileşenlerinin bir diğer grubu depolama aygıtlarıdır. Bu konu da, kişisel bilgisayarlarda
kullanılan çeşitli depolama aygıtı tiplerini tanıyacaksınız.
Bilgisayar belleği, bir insanın hafızası gibidir. Sadece belirli miktarda bilgiyi tutabilir. İnsanların
bilgiyi daha sonradan kullanmak üzere bir yere yazması gibi, bilgisayar bilgiyi, daha sonra
kullanmak üzere bir disk üzerine kaydeder. Bir depolama aygıtına önceden kaydedilen bilgi
bilgisayar belleğine geri alınabilir (veya okunabilir). Depolama aygıtları tiplerini tanımanız
ihtiyaçlarınıza göre en uygun aygıtı seçmenize yardımcı olacaktır.
FDD'ler
Tanım:
Disket sürücü (FDD), kişisel bilgisayarlarda kullanılan bir depolama aygıtıdır. Sert, koruyucu plastik
çerçevelere sahip manyetik katman üzerine kaplanan esnek plastik kaplamalı disklerden veriyi okur
ve bunlara veriyi yazar. Disket sürücülerin büyük çoğunluğu sistem kartına bağlanan dahili
aygıtlardır ve kişisel bilgisayarın güç kaynağından beslenirler. Disket sürücüler günümüzde çok fazla
kullanılmamaktadır ve eski teknoloji olarak görülürler.
Örnek:
Şekil 2-6:Disket sürücüsü
HDD'ler
Tanım:
Hard disk sürücüleri (HDD'ler) en çok kullanılan depolama aygıtlarıdır. Genellikle çıkartılamayan
yani sabit sürücülerdir. Hemen hemen tüm bilgisayarlar veri depolamak için hard disk sürücülerini
kullanır. Hard diskler veriyi sayısal olarak, dairesel tablalarda depolar. Tablanın yüzeyi cilalıdır ve
manyetik olarak yüklenmiştir. Sayısal veri, bu tablalar üzerindeki küçük manyetik alanlara
depolanır. Bir bilgisayarın depolama kapasitesi ilave hard diskler ekleyerek arttırılabilir.
Günümüzde, hard disk sürücülerinin depolama kapasiteleri gigabytelar (GB'ler) ile ifade edilir. Bir
sürücüdeki diskin dönüş hızı, dakika başına devir (RPM) ile ölçülür.
Örnek:
Şekil 2-7:Hard disk sürücüsü
Dahili ve Harici Hard Disk Sürücüleri
Hard disk sürücüleri dahili veya harici olabilir. Dahili sürücüler bilgisayar kasasının içerisine monte
edilir ve sistem kartına doğrudan bağlanır. Harici hard disk sürücüleri Evrensel Seri Veri Yolu (USB)
veya Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü (bunu açmaya gerek var mı?) (IEEE) 1394 gibi
birçok arabirim ile sisteme bağlanabilen bağımsız taşınabilir ünitelerdir.
Flash Tabanlı Hard Diskler
Flash bellek silinebilen ve yazılabilen kalıcı bellek türüdür.. Bu teknoloji, USB sürücüleri ve bellek
kartları üretimi için kullanılanlara göre daha yeni bir teknolojidir. Ancak, bu teknoloji günümüzde
hard disk sürücüleri üretmek için de kullanılıyor.
Önbellek Boyutu
Tüm hard disk sürücüleri önbellek için ayrılmış belirli miktarda alana sahiptir. Önbellek, bir hard
diskin veriyi işlemek sahip olduğu bellek miktarıdır. Önbellek boyutu bir hard disk sürücüsünün
performansını önemli ölçüde etkiler. Daha büyük önbellek boyutu daha iyi hard disk performansı
demektir.
Hard Disk Sürücüsü Tipleri
Sürücüleri sistem kartına bağlayan hard disk denetleyiciler gibi hard diskler de değişik tiplerde
olabilir.
Hard Disk Tipi
Paralel ileri teknoloji eklentisi (ayrıca IDE, EIDE, UDMA,
ATA ve PATA olarak da bilinir)
Küçük bilgisayar sistemi arayüzü(SCSI)
Seri ileri teknoloji eklentisi (SATA)
Özellikler
Bu eski bir hard disk konektörü tipidir. Paralel bir veri kablosu kullanılarak sistem
kartına bağlanır. Veri transfer hızı düşüktür.
Bu hard diskler bir SCSI konektörü ile sistem kartına bağlanır. Bu hard disk tipi
genellikle sunucularda çalıştırılır.
Bu hard disk tipini sistem kartına bağlanmak için bir seri kablo kullanır. SATA hard
diskleri daha yüksek veri transfer hızına sahiptir.
IDE Sürücüleri ve ATA Belirtmeleri
Hard disk üreticisi Western Digital, tümleşik sürücü denetleyiciye sahip olmayan eski sürücü
teknolojilerinin yerini alan Tümleşik Sürücü Elektronikleri (IDE) teknolojisini tasarlamıştır. Amerikan
Ulusal Standartlar Enstitüsü (ANSI) ATA standardı IDE'yi temel alır. ATA, IBM'in PC/AT'sini işaret
eder. SATA teknolojisi 2003 yılında tanıtıldığında, orijinal ATA ismi PATA olarak yeniden
adlandırılmıştır.
Orijinal IDE özellikleri CD-ROM sürücülerinden önce belirlenmiştir ve 504 MB den daha büyük hard
disk sürücülerini desteklemez. Ancak yıllarca süren özellik yenilemelerinden sonra, daha hızlı ve
daha büyük hard disk sürücüleri ve diğer aygıtları destekleyebilmesi için kabiliyetleri artırılmıştır.
Optik Diskler
Tanım:
Optik diskler, CD'ler veya DVD'ler gibi veriyi optik olarak depolayan kişisel bilgisayar depolama
aygıtlarıdır. Çıkartılabilir plastik diskler yansıyan bir kaplamaya sahiptir ve okunabilmeleri için bir
optik sürücü gerekir. Optik depolamada veri, diskin parlak yüzeyinin lazer ile yakılarak çukurlar
veya tümsekler oluşturulmasıyla yazılır. Daha sonra optik sürücüdeki lazer diskteki veriyi okur.
Optik sürücüler dahili veya harici olabilir ve genellikle 5.25 inç biçim katsayısına sahiplerdir.
Örnek:
Şekil 2-8:Optik diskler ve sürücüler
Optik Disk ve Sürücü Tipleri
Optik diskler ve sürücüler birkaç tipte bulunur. Kompakt diskler (CD'ler) ve sayısal çok yönlü diskler
(DVD'ler) yaygın olarak kullanılan optik disklerdir. Ancak, birçok farklı tipte CD ve DVD'ler vardır.
Optik Disk
Açıklama
Tipi
CD-ROM Kompakt Disk Salt Okunur Bellek. Veri, diskin üretimi sırasında, kalıcı olarak diskin üzerine yazılır.
CD-R
CD-Recordable. Veri, diskin üzerine sadece bir kez yazılabilir.
CD-RW
CD-Rewritable. Veri, diskin üzerine birçok kez yazılıp, silinebilir.
Digital Versatile Disc Read-Only Memory (Sayısal Çok Yönlü Disk Salt Okunur Bellek). Veri, diskin üretimi sırasında kalıcı olarak diskin
DVD-ROM
üzerine yazılır.
DVD-R
DVD-Recordable. Veri, diskin üzerine sadece bir kez yazılabilir.
DVD+R
Bir başka DVD Recordable biçimidir. Veri, diskin üzerine sadece bir kez yazılabilir.
DVD+R DL Yüksek kapasiteli çift katmanlı DVD Recordable Double Layer biçimidir. Veri, diskin üzerine sadece bir kez yazılabilir.
DVD-RW DVD-Rewritable. Veri, diskin üzerine birçok kez yazılıp, silinebilir.
DVD+RW Bir başka DVD Rewritable biçimidir. Veri, diskin üzerine birçok kez yazılıp, silinebilir.
DVD-RAM DVD-Random Access Memory. Veri, diskin üzerine birçok kez yazılıp, silinebilir.
Blu-ray diskler yüksek netlikteki videolar gibi verilerin yüksek yoğunlukta depolanması için geliştirilmişlerdir. Veriyi okumak ve
depolamak için mavi lazer ışını kullanırlar. Mavi lazer, mevcut CD ve DVD lazer teknolojilerinden daha kısa dalga boyuna sahiptir ve
BD-ROM
sistemin aynı miktardaki fiziksel alana daha fazla veriyi depolamasını sağlar. Mevcut Blu-ray diskler toplam 50 GB depolama yapar.
Ancak, Sony gibi şirketler 200 GB a kadar depolama kapasitesine sahip diskler üzerinde çalışmalarını sürdürmektedir.
DVD+ veya DVDBirkaç DVD formatı vardır. DVD-ROM, DVD-R, DVD-RW ve DVD-RAM biçimleri "DVD Forum"
tarafından onaylanırken, DVD+R, DVD+R DL, DVD+RW gibi biçimler onaylanmamıştır. Bazı rekabetçi
formatların uyumsuz olmasından dolayı birçok hibrid DVD sürücü geliştirilmiştir. Bu hibrid
sürücüler genellikle DVD±RW olarak etiketlenir.
Teyp Sürücüler
Tanım:
Teyp sürücü, veriyi çıkartılabilir kaset kartuşunun içerisindeki bir kaset üzerine manyetik olarak
depolayan kişisel bilgisayar depolama aygıtıdır. Kaset üzerindeki veri sıra ile okunmak zorundadır.
Harici teyp sürücüsünün farklı boyutları vardır ancak dahili hard diskler 5.25 inç biçim katsayısına
sahiptir. Teyp sürücüler genellikle yedek veri kopyalarını depolamak için kullanılır.
Örnek:
Şekil 2-9:Teyp sürücüsü
Solid State Depolama Aygıtları
Tanım:
Solid state depo veriyi diskler veya kaset yerine, özel tipteki bellekte depolayan kişisel bilgisayar
depolama aygıtıdır. Solid state deponun en çok kullanılan tipleri jump drives veya thumb drives;
Fash bellek kartları; ve güvenli sayısal (SD) bellek kartları olarak bilinen USB aygıtladır. Solid state
depo, mekanik depolama aygıtlarına benzemek için kalıcı bellek kullanır ancak solid state depoda
hareketli parça olmamasından dolayı mekanik depoya göre çok daha hızlı ve güvenilirdir.
Örnek:
Şekil 2-10:Solid State Depolama Aygıtları
Solid State ve Manyetik Depo Karşılaştırması
Depolama aygıtları veriyi genellikle solid state veya manyetik formda depolarlar. Flash sürücüler
gibi solid state aygıtlarda hareketli parçalar bulunmaz ve manyetik sürücülere göre daha
güvenilirdir. Hard disk sürücüleri gibi manyetik sürücüler veriyi alt tarafında dönen bir
okuma/yazma kafasına sahip manyetik kaplamalı ortamda depolarlar.
Tak-Çıkar Aygıtlar
Tak-çıkar,bilgisayar açık iken bir bileşenin sökülüp, takılabildiği donanım değiştirme prosedürüdür.
Tak-çıkar, USB ve FireWire aygıtların bir özelliğidir. Harici sürücüyü, ağ bağdaştırıcısını ve diğer
çevrebirimlerini bilgisayarın gücünü kesmeden takabilmenizi sağlar. Tak-çıkar, ayrıca bir donanım
eklendiğinde veya kaldırıldığında sistemin bunu otomatik olarak tespit edebilme becerisini işaret
eder. Tak-çıkar olmayan aygıtlarda herhangi bir aygıtın takılması/çıkarılmasının sistem tarafından
tanınması için sistemin kapatılması ve yeniden başlatılması gerekir.
BİLGİSAYAR ÇEVRE BİRİMLERİ
Giriş
Şuana kadar bir bilgisayarın sistem birimi bileşenlerini tanıdınız. Şimdi bilgisayarın çalışmasını
sağlayan bileşenler için altyapı bilgisine sahipsiniz ve artık diğer çevrebirim bileşenleri öğrenme
vakti geldi. Bu derste yaygın olarak kullanılan bazı bilgisayar çevrebirim bileşenlerini tanıyacaksınız.
Üst düzey bilgisayar bilgisine sahip bir çalışan olarak, yapacağınız işlerin çoğu çeşitli donanım
bileşenlerinin montajı ve yapılandırılması ile ilgili olacak. Teknolojiye olan yüksek ilginizden ve
kişisel bilgisayar sistemleri hakkında bilginizi genişletme isteğinizden dolayı bir bilgisayar sisteminin
çeşitli çevrebirimlerini inceleyerek, bunların fonksiyonlarını anladığınızdan emin olmak
isteyeceksiniz.

Giriş Aygıtları

Görüntüleme Aygıtları

Harici Aygıtlar
Giriş Aygıtları
Bir bilgisayarda verinin nerede depolandığını biliyorsunuz. Verinin, bilgisayar belleğine aktarılması
için bir giriş aygıtına ihtiyacınız vardır. Bilgisayar sistemlerinde çeşitli giriş aygıtları mevcuttur. Her
giriş aygıtı bilginin iletimi için kendine özgü bir yola ve belirli uygun görevlere sahiptir. Bu konuda,
giriş aygıtlarının farkı tiplerini ve hizmet amaçlarını öğreneceksiniz.
En iyi, en etkili bilgisayar deneyimini kazanmak için ne tür bir iş yapacağınız ve hangi tipte bir
kullanıcı olduğunuz hakkında düşünmeniz ve ihtiyaçlarınıza en uygun giriş aygıtlarını seçmenizin
yardımı olacaktır. Neredeyse her kişisel bilgisayar kullanıcısı bir klavye ve fare kullanacaktır (her ne
kadar bazıları birisine diğerinden daha fazla güveniyor olsa da). Ancak bunların dışında da birçok
farklı seçenek var. Örneğin, bilgisayarda oyun oynamayı seviyorsanız bir gamepad (oyun tablası)
seçebilirsiniz. İşin püf noktası, çevrebirim cihazları olarak nelerin olduğunu bilmek ve daha sonra
bilgisayar kullanma tarzınıza en uygun olan araçları seçmektir.
Tanım:
Giriş aygıtı, kullanıcıların bir bilgisayarda veri veya komutları girmesini sağlayan kişisel bilgisayar
bileşenidir.
Klavye ve fare en genel giriş aygıtlarından iki tanesidir. Bir giriş aygıtı, kablo ile veya kablosuz
bağlantı yoluyla sisteme bağlanabilir.
Şekil 3-1:Birçok giriş aygıtı ile bağlanmış bir kişisel bilgisayar sistemi.
Klavye
Tanım:
Klavye, veri girmek için kullanılan yaygın bir giriş aygıtıdır. Harfleri ve sayıları girmek için gereken
tüm tuşları ve ayrıca komutların girilmesi ve ekran üzerinde ilerleme için ekstra tuşları içerir. Metin
tabanlı veri girişi ve komut seçimi için kullanılır.
Örnek:
Şekil 3-2:Klavye
Klavyenin Bölgeselleştirilmesi
Bir kullanıcı kendi ana dilinde yazı yazmak istediğinde, klavye düzenini değiştirmesi gerekir. Klavye
düzeni, standart bir klavye üzerindeki tuşlara göre, farklı bir dilin alfabelerinin görsel sunuşudur.
Kullanıcı, uygun bir yerelleştirilmiş yazılım yardımı ile düzene kullanılabilir ve kendi ana dilinde
yazabilir. Bu, bölgeselleştirme veya yerelleştirme olarak bilinir.
Şekil 3-3:Bölgeselleştirilmiş Çince düzen.
Klavye Tipleri
Klavyeler işlevlerine göre sınıflandırılırlar.
Klavye Tipi
Açıklama
Standart klavye
Standart klavyelerde dikdörtgen bir tasarımda olup, üzerinde 84, 101
veya 104 tuş bulunur.

İlk kişisel bilgisayar klavyesi, XT, 84 tuşa sahiptir. Alfabetik
tuşların yan tarafına sayısal bir tuş takımı yerleştirilmiştir.
Fonksiyon tuşları, klavyenin sol tarafta yer alır.

AT klavye de 84 tuşa sahiptir ve ilk kişisel bilgisayar klavyesine
çok benzer. Ancak, AT klavyede sayısal tuş takımı alfabetik
tuşlardan ayrıdır.

AT Enhanced klavyede 101 tuş bulunur. Fonksiyon tuşları üst
tarafta bulunur. Ok tuşları ve 6 tuş Insert, Delete, Home, End,
Page Up ve Page Down eklenmiştir. Ayrıca Esc ve Ctrl gibi ek
komut tuşları da bulunur.

Microsoft® Windows® 104-tuşlu klavye AT Enhanced klavyeye
benzer ancak iki Windows tuşuna ve bir Menu tuşuna sahiptir.
Windows tuşları Windows Başlat butonuna tıklama işlevi görür
ve Menu tuşu farenin sağ tıklama işlevi ile aynı şekilde çalışır.
Doğal veya ergonomik klavyeler genellikle klavyeyi ikiye ayırarak her elin
Doğal klavye
tuşları rahatlıkla kullanabilmesini sağlar. Yaygın olarak yerleşik bilek
dinlendirici de yerleştirilmiştir ve bazı ergonomik klavyeler ayrıca iz topu
veya touchpad gibi tümleşik gösterim aygıtına sahiptir.
Dvorak klavye
Dvorak klavyeler, alışmış kullanıcılar için yazma işlemini çok daha hızlı
hale getiren, daha etkili şekilde düzenlenmiş tuşlara sahip klavyelerdir.
Sayısal Tuş Takımı
Klavyenin sağ tarafındaki tuş takımına, sayısal tuş takımı denir ve bir hesap makinesi veya bir
toplama makinesi gibi çalışır. 0 ila 9 arasında sayılara ve toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi
aritmetik işlem tuşlarına sahiptir. Çok miktarda sayıdan oluşan listeleri girmek için hızlı ve kullanışlı
bir yol sağlar. Sayısal tuş takımının sol üst köşesinde üzerinde Num Lock yazılı bir tuş bulunur. Num
Lock açık olduğunda tuşun hemen yukarısında yanan bir ışık görülür ve sayısal tuş takımını sayıları
girmek için kullanabilirsiniz. Num Lock kapalı olduğunda sayısal tuş takımını ekran üzerinde hareket
etmek için kullanabilirsiniz.
Şekil 3-4:Sayısal Tuş Takımı
Fare
Tanım:
Fare, düz bir yüzey üzerinde çalışan, en az bir ancak genelde iki veya üç butona sahip olan ve
grafiksel kullanıcı arayüzüne (GUI) elektronik sinyaller gönderen küçük bir nesnedir. Fare ismi,
küçük görünümü ve uç tarafında bulunan kablodan dolayı türetilmiştir. Fareler işaretleme aygıtı
olarak kullanılır.
Örnek:
Şekil 3-5:Fare
Grafiksel Kullanıcı Arayüzü
Grafiksel Kullanıcı Arayüzü (GUI) kullanıcı ve uygulama arasında, metinsel ortamdan ziyade ağırlıklı
olarak grafiksel biçimde kolay etkileşim sağlamak için tasarlanır. Klavye yerine fare veya diğer
işaretleme aygıtlarının eylemleri gerçekleştirmek üzere kullanımını sağlar.
Fare Tipleri
Fareler, mekanik veya optik olabilir. Mekanik farede, mekanik silindirler topun yuvarlandığı yönü
tespit eder ve ekrandaki işaretçiyi buna göre hareket ettirir. Optik farede, farenin hareketi bir lazer
ile tespit edilir. Optik fare aygıtlarında mekanik hareketli parçalar yoktur ve bunlar diğer fare
tiplerine göre daha hızlı ve isabetli kullanım sağlar.
Yaygın İşaretleme Aygıtları
Grafiksel Kullanıcı Arayüzü ile etkileşimde kullanılan birkaç yaygın giriş aygıtı daha vardır.
İşaretleme
Açıklama
Aygıtı
İztopu, ters duran bir fare gibidir. Top, üst tarafta bulunur ve başparmağınızla veya avucunuzla topu döndürdüğünüzde topun
İztopu
hareketine göre bilgisayara sinyaller gönderilir. Fare gibi, iz topu da, bilgisayara elektronik sinyalleri göndermek için kullanılan en
az bir butona sahiptir.
Touchpad, parmağınızı üzerinde gezdirerek çalıştırdığınız ve ekran üzerindeki işaretçiyi kontrol etmesi için bilgisayara elektronik
Touchpad sinyaller gönderen dokunma duyarlı yüzeydir. Touchpadler de fare veya iztopu gibi butonlara sahip olabilirler veya yüzeyindeki
parmak dokunuşlarını algılayıp, bu sinyalleri butona tıklama gibi işleyecek şekilde tasarlanabilirler.
Trackpoint, veya işaretleme çubuğu genellikle laptoplarda bulunur. Klavyenin ortasında yerleştirilir. Trackpoint, kullanıcının ekran
Trackpoint
üzerindeki işaretçiyi hareket ettirmek için tüm yönlerdeki itişlerine yanıt veren küçük oyun çubuğu (joystick) tarzı butondur.
Dokunmatik Ekran
Modern bilgisayar sistemlerinin bazılarında dokunmatik ekranlar bulunur. Dokunmatik ekran,
monitörden farklı olarak bir giriş ve çıkış aygıtı gibi çalışabilir. Kullanıcılar ekran üzerindeki
tasarlanmış alanlara dokunarak komutları iletebilir. Dokunmatik ekran terminalleri bilköşklerde,
turizm bilgilendirme ekranlarında ve ticari sergilerde genel bilgileri görüntülemek için kullanılabilir.
Self-servis sistemini kullanarak yoğun yerlerde müşteri hizmetlerini gerçekleştirirler. Self-servis
istasyonlarının kullanıldığı bazı yerler olan ATM'ler ve havaalanı e-bilet terminallerinde dokunmatik
ekran girişinden faydalanılabilir. Dokunmatik ekranlar ayrıca bir fare veya klavye gibi, diğer giriş
aygıtlarını kullanmakta güçlük çeken insanlara yardımcı olur.
Gamepad (Oyun Tablası)
Tanım:
Gamepad çoğu oyun yazılımınlarında daha iyi kontrol sağlayan bir giriş aygıtıdır: Kontrol, bir klavye
veya fareye göre çok daha gerçekçidir. Bilgisayara bilgi iletmek için kolları hareket ettirmeniz
gerekir. Bir veya iki butonlu çoğu gamepad özel oyun fonksiyonları için kullanılır. Gamepadler, iş
uygulamaları için pek sık kullanılmaz.
Örnek:
Şekil 3-6:Gamepad
Görüntüleme Aygıtları
Giriş aygıtları ile bilgi ve komutları bilgisayarınıza iletebileceğinizi öğrendiniz. Diğer taraftan,
bilgisayarınızın size bilgiyi iletmesi gerektiğinde bunu bir çıkış aygıtı ile gerçekleştirir. Bu konuda,
görüntüleme aygıtlarının farklı tiplerini tanıyacaksınız.
Monitörler ve projektörler gibi farklı görüntüleme aygıtları vardır. Monitörlerde kullanılan
teknolojiler yıllardır önemli ölçüde gelişti. Bir kişisel bilgisayar kullanıcısı olarak, görüntüleme aygıtı
teknolojilerindeki değişikliklerden haberdar olmanız önemlidir.
Tanım:
Görüntüleme aygıtı, kullanıcıların bilgisayarın oluşturduğu metin veya grafiksel veri çıktısını
görmelerini sağlayan bir kişisel bilgisayar bileşenidir.
Görüntüleme aygıtları genellikle bir kablo ile sistem birimine bağlanır ve aygıt için ayarların
yapılmasını sağlamak üzere çeşitli kontrollere sahiptir. Görüntüleme aygıtları kullanıldıkları
teknolojiye göre farklı boyut ve şekildedirler.
Örnek:
Şekil 3-7:Görüntüleme aygıtı
Monitör
Tanım:
Monitör, bilgisayar tarafından oluşturulan bilgiyi görüntüleyen bir çıkış aygıtıdır. Ekran veya
bilgisayar ekranı olarak da adlandırılır. Bilgisayardaki açık programları, klavye ile girilen metinleri ve
farenin hareketine göre oluşturulan imleç hareketlerini gösterir. Monitördeki görüntüler, piksel
olarak adlandırılan küçük noktalar tarafından oluşturulur.
Örnek:
Şekil 3-8:Monitör
Görüntüleme Aygıtı Tipleri
CRT monitörler, LCD monitörler ve projeksiyon sistemleri yaygın olarak kullanılan görüntüleme
aygıtlarıdır.
Görüntüleme
Açıklama
Aygıtı
Katot ışınlı tüp (CRT) monitörleri geleneksel bilgisayar ekranı tipleridir. IBM®'in Video Graphics Array (VGA) standardında,
CRT monitör CRT'ler kırmızı, yeşil ve mavi için üç ardışık sinyali kullanan analog renkleri kullanır. Super VGA (SVGA) daha sonraki standarttır.
CRT monitörler eğik veya düz ekran şeklinde olabilir. Ancak, düz panel monitörler ile karıştırılmamalıdır.
Sıvı Kristal Ekran (LCD) biçimindeki düz panel monitörler geleneksel CRT monitörlere göre daha kompakt ve hafiftir. Günümüzde
en çok kullanılan monitör tipidir. LCD'ler yüksek ekran çözünürlüğüne ve yüksek renk derinliğine sahiptir ve 17 inç veya daha
LCD monitör büyük boyutlarda tasarlanırlar. Eski LCD'lerin iki dezavantajı vardır. Öncelikle CRT monitörler gibi parlak değillerdir ve ikinci
olarak LCD ekrana sahip kullanıcı, görüntüyü düzgün şekilde görebilmek için doğrudan ekranın önüne oturmalıdır. LCD'ler
CRT'lere göre daha az enerji tüketir ve CRT'ler gibi çok fazla elektromanyetik radyasyon yaymazlar.
Projeksiyon
Video projektörleri genellikle bilgisayarın video çıktısını bir beyaz yüzey üzerine yansıtarak çok sayıda izleyicinin bunu görmesi
sistemi
için kullanılır.
Harici Aygıtlar
Bir önceki konuda görüntüleme aygıtlarının farklı tiplerini ve bunların teknolojilerini öğrendiniz.
Bilgisayarlar, bazı harici aygıtlar bağlandığı zaman daha fonksiyonel hale gelir. Bu konuda, en genel
harici aygıtlardan bazılarını tanıyacaksınız.
Bir ev kullanıcısı veya deneyimli bir çalışan veya Bilgi Teknolojileri alanında kariyer yapan birisi
olsanız da, genelde kullanılan tüm bilgisayar çevre birimlerini bilmeniz gerekir. Bilgisayar bileşenleri
hakkında bilgilerinizi tamamlamak için çeşitli harici aygıtları tanımlayabilmeli ve
sınıflandırabilmelisiniz.
Dijital Kamera
Tanım:
Dijital kamera, fotoğraf veya video görüntülerini yakalamak ve kaydetmek için elektronik sinyaller
kullanan bir kameradır. Oluşturulan dosyalar genellikle gömülü bellek kartlarında, çıkartılabilir
bellek kartlarında veya optik disklerde saklanır. Dijital kameranın veya bunun çıkartılabilir bellek
kartının bir kişisel bilgisayara bağlanması, görüntüleri kaydetmenizi, başkalarına iletmenizi,
yazdırmanızı ve bazı düzenlemeler yapmanızı sağlar.
Örnek:
Şekil 3-9:Dijital kamera
Web Kamerası
Web kamerası veya webcam, periyodik görüntüleri veya ardışık çerçeveleri, görüntünlemesi için,
bir web sitesine göndermekte kullanılır. Webcam yazılımı görüntüleri genellikle JPEG veya MPEG
formatlarında yakalar ve bunları bir web sunucusuna yükler. Webcam görüntüleri ayrıca bazı anlık
mesajlaşma yazılımları ve bazı video uygulamaları tarafından da kullanılabilir. Bazı şirketler web
kameralarını bir güvenlik tedbiri olarak kullanırlar.
Bellek Kartı ve Kart Okuyucular
Bellek kartı, çeşitli aygıtlarda ve çevrebirimlerde, aygıtların bellek kapasitelerini artırmak amacıyla
kullanılabilen çıkartılabilir, taşınabilir elektronik veri depolama aygıtıdır. Dijital kamera ve müzik
çalar gibi aygıtlar bellek kartları için özel girişlere sahiplerdir. Bu bellek kartlarında depolanan veri
bilgisayara iletilebilir ve bilgisayardan bu kartlara veri aktarılabilir. Piyasada birkaç bellek kartı tipi
bulunur. Çoklu kart okuyucu, farklı bellek kartları için veriyi okuyabilir ve yazabilir.
Audio/Video Aygıtları
Piyasada birçok audio/video aygıtı bulunmaktadır. Bunlar çeşitli çokluortam işlerini gerçekleştirmek
amacıyla kullanılır.
Audio/Video
Aygıtları
Açıklama
Tuner
Hoparlörler ve
subwooferler
Mikrofon
TV tuner kartı, bir bilgisayarın televizyon sinyalini almasını sağlar ve dahili veya harici bir kart olabilir. TV tuner kartı bir
Çevrebirimleri Bağlantı Kartı (PCI) veya PCI Express (PCI-E) veya PCI eXtended (PCIx) gibi dahili kart tipi olabileceği gibi, bir PC
Card, Mini PC Express veya USB gibi harici de olabilir. Ayrıca TV tuner kartı, kullanıcıların televizyon sinyalini bir hard diske
kaydetmesine izin veren bir yakalama kartı olarak da kullanılır.
Hoparlörler ses çıkışı oluşturmak için kullanılan aygıtlardır. Bunlar ses kartı üzerindeki Line Out portuna bağlanır. Bazı çok
hoparlörlü setlerde hoparlörler birbirlerine sabit kablolarla bağlıdır. Bazı hoparlör setler de kullanıcı tarafından birbirlerine
veya bir subwoofera bağlanır. Her iki hoparlörü de bilgisayara bağlamak için hoparlörlerin birisinden Line Out portuna kablo
çekilir. Eğer kart üzerinde renkle kodlanmış çıkışlar var ise, hoparlör portu genellikle yeşil renkli olandır. Ses çıkış portu, "Line
Out," "Spkr," "Speaker," gibi yazılarından birisi ile veya sesin çıktığını gösteren bir işaret ile etiketlenmiş olabilir.
Mikrofon, bilgisayara ses girişi yapmak için kullanılan bir aygıttır. Herhangi bir ses kartının MIC portuna bağlanabilir. Kart için
renk kodlaması yapılmış ise, mikrofon girişi pembe renkte olandır. Renk kodları yoksa mikrofon çıkışı "MIC" yazısı ile veya bir
mikrofon resmi ile işaretlenmiş olacaktır.
Yazıcılar
Tanım:
Yazıcı, bir bilgisayara bağlanan ve belgeleri yazdıran makinedir. Belgeler resim veya metin içeriyor
olabilir. Yazıcı, kağıt gibi bir fiziksel ortamın üzerine içeriği yazdırmak için, toner veya mürekkep gibi
maddeleri kullanır. Yazıcılar, kullandıkları teknolojiye göre birçok kategoride sınıflandırılabilir.
Nokta matris, mürekkep püskürtmeli ve lazer yazıcılar yaygın olarak kullanılan çeşitleridir.
Örnek:
Şekil 3-10:Yazıcı
Mürekkep Kartuşu
Mürekkep kartuşu, yazdırma işleminde kullanılan mürekkebin bulunduğu değiştirilebilir birimdir.
Mürekkebi tutan bir hazneye sahiptir. Bazı mürekkep kartuşlarında baskı kafası bulunur. Bir yazıcı
için tasarlanan kartuşlar normalde diğer yazıcılar için uyumlu değillerdir. Bir mürekkep püskürtmeli
yazıcıda genellikle iki kartuş bulunur. Bunlar, siyah mürekkep içeren siyah kartuş ve gök mavisi,
mor ve sarı renkte mürekkepleri farklı bölümlerde tutan renkli bir kartuştur. Yeni mürekkep
püskürtmeli yazıcılardan bazıları mavi, mor, sarı ve siyah renklerin her birisi için ayrı kartuş kullanır.
Yazıcı Bağlanabilirliği
Normalde yazıcılar bilgisayarlara paralel konnektörler kullanarak bağlanırlar. USB konektörlerin
geliştirilmesiyle birlikte paralel konnektörler yazıcıların bilgisayarlara bağlantısında daha seyrek
kullanılmaya başlamıştır.
SOHO Yazdırma Aygıtları
Küçük ofis / ev ofis (SOHO) yazdırma aygıtları özellikle küçük ve ev ofisler için tasarlanan orta
ölçekli, çok fonksiyonlu yazdırma aygıtlarıdır. Bunlar bir ağa bağlanabilir ve tümü bir arada (AIO)
yazıcılara göre daha hızlı şekilde görevleri yerine getirebilirler. Bunlar genellikle gelişmiş faks
gönderme kabiliyetine sahiptir ve bazı yeni modeller otomatik belge besleyici, çift yönlü tarama,
ekstra kağıt tepsileri ve zımbalama gibi zaman tasarrufu sağlayan ek özelliklere sahiptir.
Kablosuz Yazıcılar
Bazı gelişmiş yazıcı modelleri kablosuz yazdırma kabiliyetine sahiptir. Bunların yazdırma işlemi için
bir bilgisayara bağlanmalarına gerek yoktur. Bluetooth ve kızıl ötesi (IR) gibi kablosuz iletişim
yollarını kullanarak bilgisayarlar ile iletişim kurabilirler.
Yazıcı Tipleri
Yazıcılar, sahip oldukları teknoloji ve çalışma prensiplerine göre sınıflandırılabilirler.
Yazıcı Tipi
Papatya çarklı
yazıcı
Nokta matrisli
yazıcı
Mürekkep
püskürtmeli
yazıcı
Lazerli yazıcı
LED
Açıklama
Bu yazıcı tipinin fonksiyonu bir daktiloya benzer. Bu yazıcılar metal telli bir tekere sahiptir. Her telin ucunda bir karakter vardır.
Bu teller kâğıt üzerinde karakterleri yazdırmak için ,mürekkep kaplı şeride vuruş yaparlar. Bunlar genellikle mektup ve notları
yazmak için kullanıldığından dolayı mektup kalitesinde yazıcılar olarak adlandırılır.
Bu yazıcı tipi karakterleri, bir mürekkep şeridi kullanarak noktalar ile yazdırır. Baskı kafası kağıt üzerinde hareket eder ve
karakterleri oluşturmak için bir veya daha fazla iğne ile şeride vuruş yapar. Hızlı nokta matrisli yazıcı yaklaşık olarak saniyede
1,550 karakter yazabilir. Her ne kadar bunlar artık genellikle ofislerde kullanılmasa da, makbuz veya fatura gibi çok sayfalı
formları yazdırmak için hala kullanılmaktadır.
Bu yazıcı tipi ortam üzerinde bir veya daha fazla mürekkep damlasını püskürtür.Bu yazıcı tipindeki en büyük geliştirme canlı
renklerdeki görüntüleri yazdırabilme becerisidir. Bu yazıcılar kompakt boyutu ve düşük fiyatlarından dolayı genellikle evlerde
kullanılırlar.
Bu yazıcı tipi bir görüntüyü yazdırmak için lazer ışını kullanır. Mürekkep kullanan diğer yazıcı tiplerinden farklı olarak lazerli
yazıcılar toner adı verilen bir maddeyi kullanır. Lazerli yazıcılar diğer yazıcılara göre daha hızlıdır. Bu yazıcıların kalitesi
diğerlerine kıyaslandığında daha üstündür.
Bu yazıcı tipi lazerli yazıcılara benzer ancak Işık Yayan Diyotlar (LED'ler) adı verilen en son yazdırma teknolojisini kullanarak
lazer ışını yerine bir LED çubuğu ile yazdırır. Bazı LED yazıcılar dakikada 420 sayfa yazabilir.
Satır Yazıcılar
Bir satır yazıcı, tam bir satırı bir kerede yazabilen yazıcıdır. Hızlı bir satır yazıcı dakikada yaklaşık
3,000 satır yazabilir.
Ağ Yazıcısı
Ağ yazıcısı, bir ağ üzerinde birden çok kullanıcı tarafından, aynı anda kullanılan bir paylaşımlı yazıcı
aygıtıdır. Bazı ağ yazıcıları ağ üzerinde doğrudan yüklenip ayarlanabilirler.
Örnek:
Şekil 3-11:Ağ yazıcısı, bir ağ üzerinde birden çok kullanıcı tarafından aynı anda kullanılabilir.
Tarayıcılar
Tanım:
Tarayıcılar bir fiziksel nesnenin iki boyutlu sayısallaştırılmış görüntüsünü oluşturan aygıtlardır.
Görüntü, disklere dosya olarak kaydedilebilir ve daha sonradan görüntülenebilir, düzenlenebilir
veya yazdırılabilir. Oluşturulan görüntünün boyutu ve kalitesi tarayıcının çözünürlüğüne ve renk
derinliğine bağlıdır. Düz yataklı bir tarayıcı, fotokopi makinesine benzer; taranacak olan belgeyi
tarayıcının cam yüzeyi üzerine yerleştirmeniz gerekir. Avuç içi, kağıt beslemeli, fotoğraf ve film
tarayıcı gibi farklı tarayıcı tipleri vardır.
Örnek:
Şekil 3-12:Tarayıcı
Metin Tarama
Normal bir tarayıcı, yazı içeren bir sayfayı tek bir grafiksel resim olarak aktaracaktır. Taranan
dosyayı doğrudan bir kelime işlem veya metin düzenleme programında düzenleyemezsiniz.
Tarayıcının bu resimden bir metin çıkışı oluşturması için, Optik Karakter Tanıma (OCR) yazılımı
gerekir. Çoğu tarayıcı, aygıtla birlikte gelen bir OCR yazılımına sahiptir; eğer böyle bir yazılım yoksa
üreticinin web sitesi gibi başka bir kaynaktan bunu elde etmeniz gerekir.
TAŞINABİLİR BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ ve MEDYA
YÜRÜTÜCÜLER
Giriş
Önceki dersimizde çeşitli bilgisayarlar tiplerini ve kişisel bilgisayar sistemlerinin bileşenlerini
öğrendiniz. Teknolojideki ilerleme ve taşınabilirlik gereksinimleriyle birlikte, taşınabilir bilgisayar
sistemleri ve ortam yürütücüler daha çok talep edilmekte ve ev kullanıcıları ve uzmanlar için uygun
fiyatlı seçenekler haline gelmektedir. Bu derste taşınabilir bilgisayar sistemlerinin ve ortam
yürütücülerin özelliklerini öğreneceksiniz.
Bilgisayar piyasasında, kullanıcıların farklı ihtiyaçlarını gidermek için bilgisayar sistemleri ve ortam
yürütücü çeşitlerinde bir patlama yaşanmıştır. Sizin için doğru olanı nasıl seçeceksiniz? İşiniz için bu
aygıtları nasıl etkin bir şekilde kullanacaksınız? Taşınabilir aygıtların özelliklerini bilmek, bu aygıtlar
ile çalışmak için size iyi bir başlangıç noktası sağlamış olacaktır.

Taşınabilir Bilgisayar Sistemleri

Ortam Yürütücüler
Taşınabilir Bilgisayar Sistemleri
Taşınabilir bilgisayar sistemlerinin özelliklerini bilmeden kişisel bilgisayar sistemleri hakkındaki
bilginiz tam sayılmaz. Taşınabilir bilgisayar sistemlerinin özelleştirilmiş bileşenleri, taşınabilirlik ve
kullanılabilirlik gibi özellikleri masaüstü sistemlerinden farklıdır. Bu konuda, taşınabilir bilgisayar
sistemlerinin ve bu sistemlerin bileşenlerinin farklı tiplerini tanıyacaksınız.
Seyahat sırasında bilgisayar kullanarak acil bir işinizi tamamlamak istediğinizi düşünün. Uygun bir
aygıtı yanınızda taşımak, seyahat sırasında işlerinizi gerçekleştirmenize yardımcı olacaktır.
Taşınabilir bilgisayar sistemleri nerede olursanız olun, işlerinizi tamamlamanıza yardımcı olacaktır.
Taşınabilir bilgisayar sistemlerini düzgün şekilde kullanmanız ve bakımını yapmanız için bu aygıtlar
hakkında tam bir bilgiye sahip olmanız gerekir.
Tanım:
Taşınabilir bilgisayar sistemi, bir yerden başka bir yere kolayca taşınabilen ve bazı hesaplama
kabiliyetlerine sahip birçok aygıt için kullanılan genel bir ifadedir.
Taşınabilir bilgisayar sistemleri küçük ve hafiftir. Dahili güç kaynağına sahiptirler ve diğer aygıtlara
veya sistemlere bağlı olsalar da, olmasalar da çalışabilirler. Güç kaynağı, genellikle şarj edilebilir bir
batarya paketidir ancak standart tüketici pilleri de olabilir. Taşınabilir bilgisayar sistemleri tam
fonksiyonlu dizüstü sistemlerinden, daha küçük notebook boyutlu bilgisayarlara ve Kişisel Dijital
Yardımcılar (PDA'lar), Cep bilgisayarları ve akıllı telefonlar gibi daha küçük, özelleştirilmiş aygıtlara
kadar geniş bir yelpazeye sahiptir.
Örnek:
Şekil 4-1:Taşınabilir bilgisayar sistemleri küçük ve hafiflerdir ve şarj edilebilir batarya paketine
sahiptirler.
Dizüstü Bilgisayarlar
Tanım:
Dizüstü bilgisayar küçük, hafif ve taşınabilir bir bilgisayar sistemidir. Tüm dizüstü bilgisayarlar
taşınabilir bir sistemde kullanılmak üzere tasarlanmış özel donanımlara sahiplerdir, standart işletim
sistemlerini kullanırlar, batarya veya AC gücü ile çalışabilirler ve diğer aygıtlara bağlanabilirler.
Dizüstü bilgisayarların, cihaz boyutuna, tümleşik bileşenlere ve harici bileşen bağlantılarına göre
değişik tipleri mevcuttur.
Örnek:
Şekil 4-2:Tümleşik klavye ve işaretleme aygıtına sahip bir dizüstü
Dizüstü Bilgisayar Değişkenleri
Dizüstü bilgisayarlar ve bunların bileşenleri aşağıdaki etkenlere göre değişir:

Cihazın boyutu. Daha küçük modellere notebook veya sub-notebook adı verilir ve genellikle
daha az özelliğe sahiptirler.

Ekran boyutu, kalitesi ve teknolojisi.

Klavye boyutu, tuş sayısı ve ilave seçenekler.

Kullanılan işaretleme aygıtı.

Güç kaynağı tipi.

Kullanılan batarya tipi.

Batarya ömrü.

Bataryanın şarj olma süresi.

Güç kablosu bağlantısı.

Harici çevrebirimler için bağlantılar.

Güç butonu, kasanın içerisine veya dışına yerleştirilmiş olabilir. Genellikle iç tarafta
yerleştirilir. Bu sayede kullanıcının çantasındayken veya başka bir çantada taşınırken
yanlışlıkla butona basılıp aygıtın açılması engellenmiş olur.

Disket sürücü, CD, Blu-ray veya DVD sürücüler gibi ek sürücüler için yuvalar veya bağlantılar.

Dizüstü bilgisayarların çalınması daha kolay olduğundan, genellikle bir güvenlik kablosu girişi
bulunur.

Alternatif güç kaynağı. Dizüstü bilgisayarlar araçlardaki ve bazı uçaklardaki sigara çakmağı
çıkışı gibi bir yuvaya bağlanan DC güç adaptörü vasıtasıyla çalışabilir.
Dizüstü bilgisayar Donanım Bileşenleri
Dizüstü bilgisayarlar ve bunların bileşenleri çeşitli etkenlere göre değişir.
Bileşen
CPU
Hard disk
Batarya
Bellek
Tümleşik
çevrebirimler
Açıklama
Dizüstü bilgisayar, merkezi işlem birimleri (CPU'lar) genellikle yüzey-montaj aygıtlardır, ana karta doğrudan lehimlidir ve
soketin oluşturduğu ekstra ağırlıkları ortadan kaldırır. Bunlar, masaüstü bilgisayar CPU'larına göre daha az güç kullanmak ve
daha az ısı üretmek üzere tasarlanır. Genellikle CPU fanı olmadan kullanılmak üzere tasarlanırlar. Bu sayede boyut ve ağırlık
açısından tasarruf sağlanır ve güç tüketimi düşürülerek batarya ömrünü uzatılır.
Hard diskler, özellikle taşınabilir bilgisayarlarda kullanılmak üzere tasarlanır. Üreticiye bağlı olarak, kolayca çıkartılabilir ve
değiştirilebilir şekilde tasarlanabilir. Birçoğu çarpma ve düşmeye karşı dayanıklı şekilde tasarlanır.
Dizüstü bilgisayarlar için tasarlanan batarya paketleri genellikle kolay bir şekilde çıkartılabilir ve değiştirilebilir. Bazı dizüstü
bilgisayarlar, CD/DVD sürücüleri gibi çıkartılabilir aygıtların yerine takılabilen ekstra batarya paketleri sunarak, seyahat
esnasında kullanıcıların kendi dizüstü bilgisayarlarını kolayca yeniden yapılandırmalarına izin veren bir tasarım içerebilir.
Taşınabilir bilgisayarlar için tasarlanan bellekler Small Outline Dual Inline Memory Modules (SODIMM'ler) veya kişiye özel
bellek biçimindedir. Bunlar genellikle masaüstü sistemlerde kullanılan rastgele erişimli bellek (RAM) modüllerine göre daha
küçüktür.
Monitör, klavye ve işaretleme aygıtı tümleşik çevrebirimlerdir. Monitör, normalde alt taraftan asılı olan ve dizüstü bilgisayarı
kapatmak için aşağı indirilen bir LCD'dir. Taşıma sırasında emniyet sağlamak için bilgisayarın gövdesine kilitlenir.
Notebooklar
Tanım:
Notebook bir dizüstü bilgisayar gibi tam özellikli bilgisayardır ancak dizüstü bilgisayarlara göre biraz
daha küçük ve hafiftir. "Dizüstü bilgisayar" ve "notebook" terimleri sık sık değiştirilerek kullanılır.
Notebooklar küçük alanlarda taşımaya ve kullanmaya uygun olacak şekilde tasarlanır.
Örnek:
Şekil 4-3:Notebook, Dizüstü bilgisayarın daha küçük versiyonudur.
Tablet Bilgisayarlar
Tanım:
Tablet bilgisayar, boyut ve fonksiyon açısından bir dizüstü bilgisayara benzer ancak tümleşik bir
klavyeye sahip değildir. Kullanıcılar, bir PDA'ya benzer şekilde kalem veya dokunmatik ekranı
kullanarak tablet bilgisayar ile iletişim kurabilir.
Örnek:
Şekil 4-4:Dokunmatik ekran ve kalemli tablet bilgisayar.
PDA'lar
Tanım:
Kişisel Dijital Yardımcı (PDA), avucunuza veya cebinize sığan küçük bir bilgisayardır. PDA'lar
genellikle veri girişi için bir dokunmatik ekrana sahiptir; ancak, birçoğu başparmak klavyesi,
kablosuz klavye veya bir kalem gibi farklı giriş çevrebirimleri sunarlar. PDA'lar Bluetooth ve Wi-Fi
gibi birçok bağlantı yöntemine sahiptir. Popüler PDA işletim sistemleri Microsoft® Windows
Mobile®, Windows® CE, Garnet- OS, ve Palm OS® dir; ancak bunların dışında çok sayıda tescilli
işletim sistemi mevcuttur.
Örnek:
Şekil 4-5:PDA'lar veri girişi için bir dokunmatik ekran ve kaleme sahiplerdir.
Netbooklar
Tanım:
Netbook, kablosuz bağlantı yoluyla web taraması ve e-posta yönetimi için tasarlanmış bir dizüstü
bilgisayar tipidir. Netbooklar, web tabanlı uygulamalar için Internet'i kullanırlar. Bu sistemler
genellikle Windows veya Linux işletim sistemlerini kullanırlar.
Örnek:
Şekil 4-6:Web taraması ve e-posta yönetimi için tasarlanmış bir netbook.
Akıllı telefonlar
Tanım:
Akıllı telefon, gelişmiş hesaplama kabiliyetlerine sahip bir mobil aygıttır. Bazı akıllı telefonlar bir
işletim sistemi üzerinde çalışırlar ve kullanıcıların tam boyutlu bilgisayar sisteminde
yapabileceklerine benzer işleri gerçekleştirmelerine izin veren mini bilgisayarlar gibi çalışırlar.
Birçok akıllı telefon e-posta, Internet ve diğer gelişmiş kullanım özelliklerine sahiptir. Bazıları kelime
işlemci, elektronik tablolama ve hatta sunum ve muhasebe programları gibi yazılımları sunarlar.
Örnek:
Şekil 4-7:Gelişmiş hesaplama kabiliyetlerine sahip bir akıllı telefon.
Ortam Yürütücüler
Önceki konumuzda taşınabilir bilgisayar sistemlerinin özelliklerini öğrendiniz. Bazı taşınabilir
bilgisayar sistemleri ses ve video dosyalarının yürütülmesi gibi özelleştirilmiş fonksiyonlar için
tasarlanmıştır. Ortam yürütücü (media player) ismi verilen bu aygıtlar, özel donanım ve yazılım
bileşenlerine sahiplerdir. Bu konuda, ortam yürütücülerin özelliklerini öğreneceksiniz.
Ortam yürütücüler taşınabilirlik sağlamanın yanı sıra ortamın kolayca saklanmasını ve geri
yüklenmesini sağlarlar. Piyasada birçok medya yürütücü bulunduğu için, doğru seçimi yapmak biraz
zor olabilir. Taşınabilir ortam yürütücülerin özelliklerini bilmeniz, ev veya iş yerinde bunların seçimi
ve bakımı konusunda size doğru altyapıyı sağlar.
Taşınabilir Ortam Yürütücüler
Tanım:
Taşınabilir ortam yürütücüler dijital ortamları depolayabilen ve oynatabilen taşınabilir sayısal
aygıtlardır. Ses, video ve grafik görüntüleri biçimindeki bu dijital ortamlar, taşınabilir ortam
yürütücüde, hard diski veya flash bellek gibi depolama aygıtlarında dosyalar halinde depolanabilir.
Bazı taşınabilir ortam yürütücüler ayrıca ses ve video kaydının yanı sıra, ortam dosyalarını indirmek
için bir bilgisayar aracılığıyla bir web sitesine bağlanabilme özelliklerine sahiplerdir.
!Taşınabilir ortam yürütücülere ayrıca PMP'ler denir.
Örnek:
Şekil 4-8:Ses ve video dosyalarını yürüten taşınabilir ortam yürütücü.
MP3 Çalarlar
Tanım:
MP3 çalar, ses dosyalarını depolayabilen ve çalabilen taşınabilir avuç içi dijital aygıttır. Ses dosyaları
bir minyatür hard diskte veya aygıt içerisindeki tümleşik flash bellekte depolanır. MP3 çalar
genellikle MP3 formatını ve Microsoft® Windows Media® Ses (WMA) gibi formatları çalar. MP3
çaları bir bilgisayarın Evrensel Seri Veriyolu (USB) portuna bağlayarak download yapabilir ve aygıt
üzerinde depolanan ortam dosyalarını güncelleyebilirsiniz.
!MP3 çaların yerine Moving Picture Experts Group Layer 4 (MP4) formatındaki dosyaları oynatan
MP4 çalar geçmiştir.
Örnek:
Şekil 4-9:Ses dosyalarını yürüten bir MP3 çalar.
MP3 Formatı
MP3 formatı dijital ses çalarlarda, ses dosyalarını depolamak ve çalmak için kullanılan standart bir
formattır. Moving Picture Experts Group Layer 3 Ses (MP3) formatı dijital ses ve video sıkıştırması
ve iletimi için standartları belirlemek amacıyla Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) tarafından
kurulan Moving Picture Experts Group (MPEG) komitesi tarafından geliştirilmiştir.
Apple® iPod®
iPod, Apple Inc. tarafından geliştirilmiş, dijital ses dosyalarını oynatabileceğiniz bir taşınabilir ortam
yürütücüdür. Apple iTunes® tarafından geliştirilen özel bir yazılım bilgisayarlara bağlanmak ve
iTunes Store web sitesinden ses dosyalarını indirmek için kullanılır. Yeni nesil iPod çalarlar ayrıca
video dosyalarını da oynatabilir.
Medya yürütücü Yazılımı
Tanım:
Medya yürütücü yazılımı herhangi bir multimedia dosyasını oynatmanızı sağlayan yazılım
uygulamasıdır. Çoğu medya yürütücü ses ve video dosyaları da dahil olmak üzere bir çok ortam
formatını destekler. Bazı ortam yürütücüler ayrıca kullanıcıların ses dosyalarından müziği
riplemelerine, bunları CD-ROM'lara yazdırmalarına ve görsel efektler oluşturmalarına izin veren
özellikleri sunarlar. En popüler ortam yürütücülerden biri olan Microsoft® Windows Media® Player
(WPM), Microsoft® Windows® işletim sisteminde standart olarak bulunur.
Örnek:
Şekil 4-10:Popüler medya yürütücü yazılımı, Windows Media Player.
Ripleme
Ripleme, ses ve video dosyalarından içeriğin çıkartılması ve bunun bir bilgisayarda yürütülebilmesi
için uygun dosya biçimine dönüştürülmesi işlemidir.
BİR TEMEL PC İŞ İSTASYONUNUN KURULMASI
Giriş
Önceki derslerimizde bir bilgisayarın çeşitli bileşenlerini öğrendiniz. Tüm bileşenleri bir bilgisayara
bağlamak ve bunları çalıştırabilmek için belirli bir deneyim ve genel bilgi gereklidir. Bu derste, bir iş
istasyonunu kuracaksınız.
Klavyenin bağlandığı port, aynı farenin bağlanacağı porta benzer. Ancak, bir klavyenin konektörünü
fare portuna takarsanız, klavye çalışmayacaktır. Bir bilgisayarın tüm bileşenlerinin bağlanması ve
temel bir iş istasyonunun kurulması, tüm konektör tipleri ve bunların gireceği portlar hakkında
eksiksiz bilgi gerektirir. İleri düzey bilgisayar kullanıcısı olarak konektörler ve portlar arasında doğru
şekilde bağlantı kurabilmeniz gerekir.

Kişisel Bilgisayar Bağlantı Yöntemleri

Görüntüleme Aygıtlarını Bağlama

Giriş Aygıtlarını Bağlama

Harici Aygıtları Bağlama

Bilgisayarı Çalıştırma

İşletim Sistemini Yapılandırma
Kişisel Bilgisayar Bağlantı Yöntemleri
Şu anda bir bilgisayarın başlıca bileşenlerini biliyorsunuz. Şimdi bu bileşenlerin ve diğer bazı
bileşenlerin, bir kişisel bilgisayar sistemi oluşturmak için birlikte bağlanma yollarını öğrenmeniz
gerekecek. Bu konuda, kişisel bilgisayar bağlantı yöntemlerini öğreneceksiniz.
Bir kişisel bilgisayar birçok farklı bileşenden oluşur. Bunları birlikte etkin bir şekilde çalıştırabilmek
ve kullanıcılara ihtiyaç duydukları bilgiişlem gücünü sağlamak için bu bileşenlerin birbirleri ile
iletişim kurabilmeleri gerekir. Kişisel bilgisayar sistemleri yıllar süresince büyük gelişmeler
göstermiştir. Bilgisayar bileşenleri arasında iletişim sağlamak amacıyla farklı bağlantı teknolojileri
geliştirilmiştir. Farklı bağlantı teknolojileri, kişisel bilgisayar bileşenleri hızlı ve geçerli bir biçimde
bağlamanızı mümkün kılacaktır.
Portlar
Tanım:
Port, ,aygıtları bir bilgisayara bağlayabildiğiniz donanım arayüzüdür. Port, aygıt ve sistem birimi
arasında elektronik sinyalleri iletir. Port, elektriksel olarak bağlantılı bir soket veya fiş ya da bir
kablosuz iletim aygıtı olabilir. Portlar, renk kodlaması standartlarına göre rengine veya şekline göre
çeşitlilik gösterir. Ayrıca port içerisindeki pinlerin veya konektörlerin sayısı ve yerleşimi, portun
taşıdığı sinyaller ve portun bulunduğu yer de türlere göre değişmektedir.. Dahili ve harici aygıtlar
için çeşitli farklı portlar bulunur.
Örnek:
Şekil 5-1:Portlar, aygıtların kişisel bilgisayara bağlanmasını sağlar.
Port Adaptör Çeşitleri
Çoğu portun ve bunlara bağlanan kabloların cinsiyetinden söz edilebilir. Örneğin, en çok kullanılan
bilgisayar portlarından biri olan jaklar, birbirleriyle eşleşen kablo fişlerine bağlanır. Bilgisayar jakları
genellikle dişi konektörlerdir ve kablonun ucundaki fiş genellikle erkek konektördür.
Konektörlerdeki en içteki elektriksel bağlantılara bakarak adaptör cinsiyetini belirleyebilirsiniz. Dışa
doğru olan pinler erkektir ve pinleri içeri kabul eden deliklere sahip olanı da dişidir.
Port Şekilleri
Portlar, erkek, dişi, yuvarlak, dikdörtgen ve kare gibi farklı fiziksel şekillere sahiplerdir. Portların
fiziksel özellikleri ve fonksiyonları ile ilgili bazı standartlar bulunur. Örneğin, çoğu bilgisayar bir
klavyenin bağlanabildiği PS/2 klavye portuna (yuvarlak) sahiptir.
Kişisel Bilgisayar Bağlantıları
Tanım:
Kişisel bilgisayar bağlantısı, bilgisayarın dahili veya harici aygıtlar ile iletişim kurmasını sağlayan
donanım bileşenlerinin derlemesidir. Kişisel bilgisayar bağlantıları, bilgisayar ve çevrebirim
aygıtlarda bulunan portlardan ve her bir ucunda konektör bulunan kablo veya kablosuz teknoloji ile
iletim ortamından oluşur. Kişisel bilgisayar bağlantıları aygıtları geliştirmek için kullanılan
teknolojiye veya standarda göre sınıflandırılır.
Örnek:
Şekil 5-2:Konektör takılı bir kişisel bilgisayar.
PS/2
Tanım:
PS/2, yuvarlak 6 pinli konektöre veya klavyelerin ve sistem kartı üzerindeki işaretleme aygıtlarının
bağlandığı arayüze sahip olan bir genel konektör tipidir. Birbirine benzer görünen klavye ve fare
portlarının arasında karışıklık yaşamamak için, PS/2 portları ve konektör uçları renkle kodlanır:
klavye için mor ve fare için yeşil renkle. Konektörlerin yanında bazen bir fare veya klavye resmi de
bulunabilir.
Şekil 5-3:Bilgisayara takılmış PS/2 konektörleri.
USB Bağlantıları
Tanım:
USB (Universal Serial Bus - Evrensel Seri Veri Yolu) bağlantısı, birçok çevrebirim aygıtını tek bir
porta bağlamanızı sağlayan, en az seviyede aygıt konfigürasyonu gereksinimi ile en yüksek
performanıs veren bir kişisel bilgisayar bağlantısıdır. USB bağlantıları çift yönlü iletişimi destekler.
Bugün tüm modern kişisel bilgisayar sistemleri birden çok USB portuna sahiptir ve USB hublar
sayesinde port başına 127 aygıta kadar destek verirler. USB kablolarının farklı uçlarında farklı
konektörler olabilir. Kablonun bilgisayar tarafındaki ucu A tipi konektörle sonlanır. Kablonun aygıt
tarafındaki ucu ise genelde bir B tipi konektörde sonlanır. Konektörün boyutu aygıta göre değişir.
USB bağlantıları veriyi seri olarak iletir ancak bu işlemi eski seri bağlantılara göre çok daha hızlı
gerçekleştirir.
Örnek:
Şekil 5-4:USB konektör tipleri.
USB Standartları
USB 2.0, en yaygın olarak kullanılan standarttır. Saniyede 480 Mbps (megabit per second)'e kadar
iletişim sağlayabilir. Orijinal USB 1.1 standardı aygıtlarda ve sistemlerde hala yaygın olarak bulunur.
12 Mbps'ye kadar iletişim sağlayabilir. USB 1.1 hub veya porta bağlanan bir USB 2.0 aygıtı, daha
hızlı iletişim kurma becerisine sahip olsa da sadece USB 1.1 hızında iletişim kuracaktır. Genellikle
aygıtı bağladığınız zaman işletim sistemi bununla ilgili olarak sizi uyaracaktır.
USB 3.0, diğer adıyla SuperSpeed USB, en son USB standart sürümüdür ve saniyede 5.0 gigabit
(Gbit/s) maksimum iletim hızını sunar. USB 3.0 standardı, USB 2.0 standardından 10 kat daha
hızlıdır, daha iyi güç verimine sahiptir ve halen kullanımda olan USB-etkin aygıtlar ile uyumludur.
USB Tak ve Çalıştır Kabiliyetleri
USB aygıtları, aygıtların bağlantısının yapılmasından hemen sonra kendi kendini yapılandırmasına
izin veren tak ve çalıştır teknolojisini desteklerler.
Kablosuz Bağlantılar
Tanım:
Kablosuz bağlantılar, herhangi bir fiziksel ağ ortamını kullanmadan sinyalleri ileten ağ
bağlantılarıdır. Sinyaller radyo dalgaları, uydu dalgaları ve kızılötesi ışınlar gibi elektromanyetik
enerji olarak iletilir. Çoğu işyeri kablosuz uygulamaları radyo dalgalarını kullanır. Kablosuz iletişim,
kullanıcıların ağ bağlantısı kesilmeden hareket edebilmelerini sağlar.
!Kablosuz iletişim, tehlikeli alanlar, uzun mesafeler veya tarihi binaların iç bölümleri gibi kablo
montajının zor veya imkânsız olduğu yerlerde bağlantı kurmanızı sağlar. Sağladığı hareketlilik ve
esneklik sayesinde, ayrıca ortamdan bağımsız kurulum kolaylığı gibi nedenlerden dolayı standart iş
yeri ve evlerde de son derece popülerdir.
Örnek:
Şekil 5-5:Çeşitli kablosuz bağlantı uygulamaları
Kablosuz Bağlantılarda Sinyal Gücü
Kablosuz ağ yoluyla iletişim kurabilmek, önemli ölçüde, yerel sinyal gücüne bağlıdır. Sinyal gücü,
elektromanyetik müdahale (EMI) ve kablosuz erişim noktasına olan uzaklık gibi birçok faktörden
dolayı değişebilir. WAP (Wireless Access Point - Kablosuz Erişim Noktası), kablosuz aygıtlar ve
kablolu ağlar arasında bağlantı sağlayan bir aygıttır. Çoğu kablosuz aygıt da mevcut kablosuz
sinyalin gücünü gösteren bir çeşit göstergeye sahiptir. Örneğin, Microsoft® Windows® da bir
kablosuz ağ kartı sinyal gücü düşük olduğunda ekran üzerinde bir mesaj görüntülenecektir ve
sonuç olarak bağlantı sınırlanmış olacaktır.
Bluetooth İletişim Teknolojisi
Bluetooth, genellikle 10 metreden daha kısa mesafeli küçük bir alanda, iki aygıt arasında iletişim
kurmak için kullanılan bir kablosuz radyo protokolüdür. Bluetooth, genellikle bir mobil telefon ve
kablosuz kulaklık arasında veya bir elektronik ajanda ile kişisel bilgisayar arasında gibi küçük kişisel
elektronik aygıtlar arasında iletişim sağlamak için kullanılır.
!Kişisel alan ağlarında en yaygın olarak Bluetooth teknolojisini kullanılır.
Şekil 5-6:Bluetooth kullanarak bir dizüstü bilgisayara bağlanan mobil aygıt.
Bluetooth Teknik Özellikleri
Bluetooth, 232 Kbps (Kbps) ses kanalı ve 768 Kbps veri kanalı için, iki aygıt arasında 1 Mbps
bağlantıda iletişim sağlamak amacıyla 2.4 gigahertz (GHz) spektrum kullanır.
IEEE 1394 ve FireWire Bağlantıları
Tanım:
FireWire bağlantısı, IEEE 1394 (Institute of Electrical and Electronics Engineering - Elektrik ve
Elektronik Mühendisleri Enstitüsü) standardına göre tasarlanan çevrebirim aygıtlar için yüksek hızlı
iletişim sağlayan bir kişisel bilgisayar bağlantısıdır. Bir FireWire portu 63 aygıta kadar
destekleyebilir. FireWire 400, 400 Mbps hızında iletimi destekler ve 6 pinli kurşun biçiminde güç
beslemeli konektör veya 4 pinli kare biçimli güç beslemesiz konektörden birisini kullanır. FireWire
800, 800 Mbps hızında iletimi destekler ve 9-pinli konektör kullanır.
Örnek:
Şekil 5-7:FireWire bağlantılı web kamerası.
FireWire Terminolojisi
Apple® IEEE 1394 standardını kullanan ilk üreticidir ve FireWire ismi IEEE 1394 uygulaması için bir
ticari isim olarak Macintosh® sistemlerinde ortaya çıkmıştır. Daha sonra FireWire terimi IEEE 1394
aygıtlarının hepsi için ortak kullanılır hale gelmiştir.
FireWire ve USB karşılaştırması
FireWire, USB'den daha eskidir ve orijinal USB 1.1 standardına göre daha hızlıdır. USB 2.0
standardı, artan hızı ile birlikte FireWire'ı geride bırakmıştır. Ancak teoride USB 2.0 FireWire'a göre
daha hızlı olmasına rağmen, FireWire pratikte çıkış açısından daha hızlıdır, bu yüzden video ve ses
dosyalarının aktarımı ve harici depolama aygıtları için idealdir. USB kullanarak 100 ayrı belgenin
transferi FireWire'a göre biraz daha hızlı olabilir ancak 2 GB (gigabyte) boyutundaki tek bir video
dosyasının transferinde FireWire çok daha hızlıdır. Ayrıca USB bir aygıtta 5 volta kadar güç
sağlarken, FireWire 12 volta kadar güç sağlar.
USB 3.0 sürümü ve en son FireWire standardı S3200 arasında hala çeşitli farklılıklar olacaktır. USB
3.0, USB 2.0'a göre 10 kat daha hızlıdır ve çoğu aygıt tarafından kullanılan popüler bir standart
olarak kalacak. En son FireWire S3200 standardı yine de USB'ye göre önemli avantajlara sahip
olacak. Örneğin, FireWire daha az merkezi işlem birimi (CPU) gücü kullanır ve tek bir kablo
bağlantısı üzerinden daha fazla güç sağlar.
Seri Bağlantılar
Tanım:
Seri bağlantı, tek bir kablo üzerinden aynı anda bir bit veri transferi yapılabilen kişisel bilgisayar
bağlantısıdır. Seri bağlantılar çift yönlü iletişimi destekler ve genellikle faks kartları ve harici modem
gibi aygıtlar için kullanılır. Eski seri portlar 9-pinli (DB-9) veya 25-pinli (DB-25) erkek konektörlere
sahiptir. Eski seri kabloların ucunda bir dişi konektör bulunur ve bu sistem birimi üzerindeki erkek
konektöre takılır. Renk kodlamalı portlara sahip olan sistem birimlerinde seri port donuk mavi
renktedir. Ethernet ve USB portları teknik olarak seri bağlantı tipleridir ve benzer şekilde çalışırlar
ancak eski sayılabilecek bu kategoriye dahil edilmezler.
Örnek:
Şekil 5-8:Bir bilgisayarın seri portuna takılı seri konektör.
Seri İletim
Seri iletimde veri tek bir kablo üzerinden bir kerede bir bit gönderir ve alır. Bunun sağlanması için
aşağıdaki seri iletişim işlem adımları izlenir:
1. Veriyi gönderen tarafta bytelar bitlere bölünür.
2. Bitleri iletişim kabloları üzerinden gönderilir.
3. Alıcı tarafında bitler tekrar bytelara dönüştürülür.
Seri Portlar
Seri portlar genellikle COM1, COM2, COM3 ve COM4 olarak adlandırılır. Burada "COM" "iletişim
portu " communucation port" için kısaltmadır. Bu portun yerine günümüzde genellikle USB portu
kullanılmaktadır ve bu yüzden bazı yeni sistemlerde seri portun olmadığını görebilirsiniz.
Seri Bağlantıların Kullanıldığı Diğer Yerler
Seri bağlantılar bilgisayardan bilgisayara doğrudan bağlantı için ve harici modemleri ve bazı eski
fare aygıtlarını, yazıcıları ve PDA'ları (Personal Digital Assistant - Kişisel Sayısal Yardımcıları)
bağlamak için kullanılabilir.
Çift Sarmal (Twisted Pair) Kablolar
Çift sarmal kablolar genellikle ağ ve telefon bağlantıları için kullanılır. Bunlar birbirine dolanmış tel
çiftlerine sahiplerdir. Bu dolama işlemi elektromanyetik indüksiyondan dolayı oluşacak gürültüleri
engellemek amacıyla yapılır. İki tip çift sarmal konektörü bulunur: RJ45 (Registered Jack 45-Kodlu
konektör fonksiyonu 45) ve RJ11 (Registered Jack 11-Kodlu konektör fonksiyonu 11). RJ45
konektörü çift sarmal kablo ile kullanılır. RJ45, dört çift teli kullanan sekiz konumlu bir konektördür.
RJ11'e göre daha büyük olan RJ45, genellikle ağ bağlantıları için kullanılır. Küçük olan RJ11
konektörü altı konumlu konektördür ve tek tel çifti kullanır. Bu konektör telefon sistemi
bağlantılarında kullanılır ve ağ bağlantıları için uygun değildir.
Şekil 5-9:Çift sarmal kablo ve çift sarmal kablo konektör tipleri
PC Kartları
PC Kartları, masaüstü sistemlerde kullanılan tam boyutlu genişletme kartları yerine taşınabilir
bilgisayarlarda kullanılan kredi kartı boyutlarındaki genişleme kartlarıdır. Dizüstü bilgisayarlardaki
"PC Kartı genişleme yuvaları" bu sistemlere ek işlevsellik sağlar. PC Kartı standardı PCMCIA
(Personal Computer Memory Card International Association - Kişisel Bilgisayar Bellek Kartı
Uluslararası Birliği) tarafından geliştirilmiştir. PC Kartlarına eskiden verilen isim "PCMCIA
Kartları"ydı.. PC Kartları 54 mm genişliğinde ve 85.6 mm uzunluğundadır. Bilgisayarın yan
tarafındaki bulunan yuvadaki 68 pinli erkek konektöre takılan, 68 pinli dişi konektöre sahiptir.
Şekil 5-10:PC Kartı ve dizüstü bilgisayarda takıldığı yuva
PC Kartı Tipleri
Aşağıdaki tabloda da gösterildiği gibi üç tip PC Kartı vardır.
Tip Kalınlık Kullanım Amacı
I 3.3 mm Bellek. (Eski bir teknolojidir , günümüzde kullanılmaz)
II 5.0 mm Bellek, modem, ağ bağdaştırıcıları, kablosuz ağ bağdaştırıcıları, USB, FireWire ve SCSI konektörleri.
III 10.5 mm Minyatür hard diskler.
CardBus
PC Kartları CardBus adı verilen veri yolu tipini kullanır. Bu, PC kartları tarafından kullanılan en genel
veri yoludur ve PC kartlarının ve hostların 32 bit veri yolu kontrolünü kullanmalarını ve 33
megahertz (MHz) hıza kadar çalışmalarını sağlarlar. Veri yolu kontrolü, PC kartının CPU dan
geçmeden diğer kartlar ile doğrudan iletişim kurmasını sağlar.
PC Kartı Kullanımı
Aşağıdaki tabloda PC Kartlarının bazı kullanım amaçlarını açıklanmıştır.
PC Kartı Kullanımı Açıklama
Yerleşik modemleri bulunmayan notebooklara modem kabiliyeti ekler. Alternatif olarak telefon kablosunu takmak için
Modem
dongle adı verilen bir güvenlik cihazını kullanmanız gerekebilir. Dongle'ın bir ucunda PC kartına takılan bir konektör bulunur
ve diğer ucunda telefon kablosuna takılan konektör bulunur.
Ağ bağdaştırıcısı Yerleşik ağ bağdaştırıcısı bulunmayan notebooklara ağ bağdaştırıcı kabiliyeti ekler. Modem kartı gibi, bu da bir dongle
(NIC)
kullanmanızı gerektirebilir.
Kablosuz ağ
Yerleşik kablosuz kabiliyetlerine sahip olmayan notebooklar için kablosuz ağa bağlanmayı sağlar. Genellikle kablosuz iletişim
bağdaştırıcısı
için dahili bir antene sahiptir.
Kullanıcıların yazıcı veya harici hard disk gibi SCSI aygıtlarını, yerleşik bir SCSI bağdaştırıcısına sahip olmayan bir notebooka
SCSI bağdaştırıcısı
bağlamalarına sağlar.
Kullanıcıların harici bellek aygıtları veya yazıcılar gibi USB aygıtlarını, yerleşik bir USB bağdaştırıcısına sahip olmayan bir
USB
notebooka bağlamalarına izin verir.
IEEE
Harici hard diskler gibi aygıtlar için bağlantı sağlar.
1394/FireWire
ExpressCard'lar
Tanım:
ExpressCard'lar PCMCIA tarafından üretilen ve geleneksel PC Kartlarının yerine geçen mobil
genişletme kartlarıdır. Mobil aygıtlardaki ExpressCard yuvası PCI (Peripheral Component
Interconnect - Çevrebirimleri Bağlantı Kartı) Express ve USB 2.0 bağlantısı sağlar. ExpressCard'lar
için ExpressCard/34 (34 mm genişliğinde) ve ExpressCard/54 (54 mm genişliğinde) olmak üzere iki
standart mevcuttur. ExpressCard yuvası, dizüstü bilgisayar üreticileri arasında popülerlik
kazanmaktadır. ExpressCard teknolojisi PC Kartına göre birçok avantaja sahiptir. Örneğin daha az
gerilim kullanımı, artırılmış bant genişliği ve PCI Express ile 2.0 Gbit/s ve USB 2.0 ile 480 Mbps
maksimum veri transferi.
Örnek:
Şekil 5-11:ExpressCard.
TRS Konektörleri
Tanım:
TRS konektörü, ses aygıtlarını bilgisayara bağlamak için kullanılan konektör tipidir. Bu konektörler
mikrofonlar ve hoparlörler gibi ses aygıtlarını bağlamak için kullanılır. Birkaç TRS konektörü tipi
mevcuttur ve bunlar kendi çaplarına göre sınıflandırılır. Bazı çok rastlanan TRS konektörleri 2.5
mm, 3.5 mm ve 6.5 mm jaklardır.
Örnek:
Şekil 5-12:Bir bilgisayara takılmış TRS konektörleri
Güç Konektörleri
Bir bilgisayardaki neredeyse her aygıt, bilgisayarın güç kaynağından elektriksel güç almak
zorundadır ve bu amaçla birkaç güç konektörü tipinden birisini kullanır.
Güç
Konektörü
Bunu Kullanan Aygıtlar
Berg
Berg konektörleri disket sürücülere ve bazı teyp sürücülere güç sağlamak için kullanılır.
Molex
Molex konektörleri PATA (Parallel Advanced Technology Attachment - Paralel İleri Teknoloji Eklenti) sürücülerine,
optik sürücülere ve SCSI sürücülerine güç sağlamak için kullanılır.
SATA güç
konektörü
Seri ATA (SATA) güç konektörleri SATA sürücülerine güç sağlamak için kullanılır.
Görüntü Aygıtı Konektörleri
Görüntü aygıtları birkaç farklı konektör tipini kullanılırlar.
Konektör Tipi
Açıklama
VGA
DB 15 yüksek yoğunluklu VGA (Video Graphics Array - Video Grafik Dizisi) konektörü LCD (Liquid Crystal Display Sıvı Kristal Ekran) monitörler için en yaygın kullanılan konektördür. 4, 11, 12 ve 15 pinleri monitörden bilgiyi
alırken 1, 2, 3, 13 ve 14 pinleri monitöre bilgi gönderir.
DVI (Digital Video Interface - Sayısal Görüntü Arayüzü) kablosu veriyi bilgisayardan monitöre iletirken, sayısal
formda iletir. Veriyi sayısal bilgiden, analog bilgiye dönüştürmeye gerek yoktur. LCD monitörler sayısal modda
DVI
çalışır ve DVI formatını desteklerler.
- DVI-D (DVI Digital - DVI-sayısal), digital bir formattır. DVI-D bağlantılı bir video adaptörü ve DVI-D girişli bir
monitöre ihtiyaç duyar. Konektör, ortadaki düz bir bıçak üzerinde ve altında 3 sütunda 8'erli sırada toplam 24
pin/yuvaya ve çift-bağlantı desteği için bir topraklama yuvasına sahiptir. Konektör, tek-link desteği için 18
pin/yuvaya sahiptir.
- DVI-I (DVI Integrated-DVI tümleşik) sayısal ve analog iletimlerin ikisini de destekler. Bu sayede monitor ister
digital girişli, isterse analog girişli olsun, bağlantı sağlayabilirsiniz. Digital destek için DVI-D konektörü üzerinde
bulunan pinler/yuvalara ek olarak, DVI-D konektörü analog sinyali taşımak için dört ilave pin/yuvaya sahiptir.
HDMI
HDMi (High Definition Media Interface - Yüksek Netlikte Ortam Arayüzü) endüstri destekli ilk sıkıştırılmamış, tam
ses /video arayüzüdür. HDMI set top-box, DVD oynatıcı, bir AV/alıcısı, dijital televizyon (DTV) gibi bir ses ve/veya
video monitörü gibi ses/video kaynakları arasında bağlantı sağlamak için tek kablo kullanır.
S-Video
S-Video (Seperate Video - Ayrık Video) video verisini iki ayrı sinyal halinde (parlaklık ve renk) taşıyan bir analog
video sinyalidir. S-Video 480i veya 576i çözünürlükte çalışır.
Komponent/RGB
Komponent video iki veya daha fazla ayrık sinyal olarak iletilen veya saklanan analog video bilgisi tipidir. Analog
video sinyalleri (komponent olarak da adlandırılır) bir görüntüyü oluşturmak için kırmız, yeşil ve mavi renk miktarı
hakkında bilgi sağlamalıdır. En basit tip olan RGB üç koaksiyal kablo ile gönderilen üç farklı kırmızı, yeşil ve mavi
sinyalden oluşur.
Kompozit video
Kompozit video, bir ses sinyali ile birleştirilmeden ve bir radyo frekansı (RF) taşıyıcıda ayarlanmadan önceki
analog (sadece resim) sinya formatıdır.
Görüntüleme Aygıtlarını Bağlayın
Bir bilgisayarın kurulumundaki ilk adım, görüntüleme aygıtlarının bağlanmasıdır. Genelde
bağlayacağımız en basit çevrebirimlerden birisi görüntüleme aygıtıdır. Bu konuda, görüntüleme
aygıtlarını bağlayacak ve düzenleyeceksiniz.
Görüntüleme aygıtı, bir kullanıcının bilgisayar sistemindeki penceresidir. Görüntüleme aygıtı
olmadan bilgisayar arayüzünün komutları aldığını ve elde ettiğiniz sonuçları göremezsiniz.
Görüntüleme aygıtının doğru şekilde bağlamanız ve ayarlamanız bu temel kullanım gereksinimlerini
karşılayabilmenizi sağlar. Bu konuda anlatılan bilgiler farklı görüntüleme aygıtlarını doğru şekilde
bağlamanızı sağlayacaktır.
Görüntüleme Aygıtlarının Bağlanması
Prosedür Kaynağı: Monitörü Bağlayın
Bir monitörü bağlamak için:
1. Bilgisayarı kapatın, monitörün bilgisayarla olan bağlantısını kesin ve güç kaynağını kapatın.
2. Bilgisayar üzerinde monitör portunu bulun. Bu 15-pinli VGA adaptörü, 29-pin DVI adaptörü veya
bir USB portu olabilir.
3. Monitör kablo konektörü üzerindeki pinleri, adaptör portundaki delikler ile hizalayın ve monitöre
takın.
!Pinler kolayca bükülebilir. Bu yüzden dikkatli bir şekilde hizalayın. Bükülmüş pinler bozuk video
görüntüsüne veya videonun hiç görüntülenmemesine neden olur.
4. Konektörün yan taraflarındaki vidaları sıkarak monitör kablosunu porta sabitleyin.
5. Monitör güç kablosunu prize takın.
6. Bilgisayarı açın.
7. Monitörü açın.
8. Monitörün çalışıp çalışmadığını kontrol edin.

Güç ışığının açık olduğunu ve yeşil yandığını, yanıp sönmediğini kontrol edin.

Renklerin doğru gösterildiğinden emin olun (donuk veya yanlış olmadığından emin olun).

Monitörde gösterilen görüntü üzerinde çizgiler veya bozukluklar olmadığından ve ekran
üzerinde dalgalanmalar olmadığından emin olun.
Prosedür Kaynağı: Video Çıkış Ayarlarını Yapın
Bir monitörün video çıkış ayarlarını yapmak için:
1. Görüntü boyutu ve yerini ayarlamak için monitör üzerindeki kontrol butonlarını kullanın. Bu
butonlar ile ekrandaki görüntünün pozisyonunu yatay veya dikeyde değiştirebilir, yükseklik ve
genişliği ayarlayabilirsiniz.
2. Parlaklık ve kontrastı ayarlamak için monitör üzerindeki kontrol butonlarını kullanın.
Giriş Aygıtlarını Bağlayın
Önceki konuda görüntüleme aygıtını bağladınız. Şimdi görsel olarak bilgisayardan bilgi alabilirsiniz.
Bilgisayara bilgiyi iletmek için giriş aygıtlarını bağlamanız gerekir. Bu konuda, giriş aygıtlarını
bağlayacaksınız.
Bilgisayarlar, kullanıcı tarafından bir şey girildiğinde kullanışlı olabilirler. Eski bilgisayarlarda veri
girişi, bilgisayardaki kabloların yeniden düzenlenmesiyle sağlanmaktaydı.. Daha sonraki
bilgisayarlar, kartlar veya kağıt şeritlerdeki girdiyi kabul etmeye başladılar. Günümüzde ise artık
klavyeler ve işaretleme aygıtları, kişisel bilgisayarlar için standart giriş aygıtlarıdır ancak
bilgisayarlara girdi sağlama işlemini kolaylaştıran başka aygıtlar da vardır. Bilgisayara bilgi girişi
yapmak için giriş aygıtlarını bağlamanız gerekmektedir.
Aygıt Sürücüleri
Tanım:
Aygıt sürücüsü, işletim sisteminin ve çevrebirim aygıtının birbirleri ile iletişim kurmasını sağlayan
yazılımdır.
Ayrıca bazen Sürücü olarak da ifade edilen aygıt sürücüsü, sistem yazılımı veya bir uygulamadan
genelleştirilmiş komutları alır ve bunları aygıtın anlayabileceği özel programlama komutlarına
çevirir. Ayrıca aygıtın işletim sistemi ile birlikte çalışmasına izin veren bir kod sağlar ve bu genellikle
yeni bir donanım parçası için yükleme işleminin bir kısmı gibi yüklenir. Aygıt sürücüleri bir aygıt
sınıfı için genel veya belirli bir aygıt için özel olabilir.
Örnek:
Şekil 5-13:Sürücü, işletim sisteminin ve bir çevrebirim aygıtın birbirleri ile iletişim kurmasını
sağlayan yazılımdır.
Aygıt Sürücüleri Nerede Bulunur?

İşletim sistemi ile bütünleştirilmiştir. Yeni işletim sistemleri, mevcut ve popüler aygıtlar ile
çalışmalarını sağlayan binlerce sürücüye sahiptir. İşletim sistemi piyasaya sürüldükten sonra
tasarlanan çevrebirimler, kendi sürücülerine sahip olmak zorundadır.

Donanımı satın aldığınızda bir CD-ROM da aygıt ile birlikte verilir.

Windows Güncellemesi ile Internet üzerinden veya donanım imalatçısının web sitesinden
indirilebilir.
Giriş Aygıtı Bağlantısında Dikkat Edilmesi
Gerekenler
Bir giriş aygıtını bağlamaya başlamadan önce, aşağıdaki tabloda listelenen noktalara dikkat etmeniz
gerekir.
Etken
Sürücüler
Portlar
İmalatçının
talimatları
Dikkat edilecekler
Bilgisayarda, işletim sisteminize göre, giriş aygıtı için en yeni sürücülere sahip olduğunuzdan emin olun. Eğer bir USB klavyeyi
bağlıyorsanız bir HID (Human Input Device - İnsan Arayüz Aygıtı) mesajı alabilirsiniz. Kişisel bilgisayarın doğru sürücüyü bulmasına
izin verin veya bilgisayarı yeniden başlatarak durumun kendi kendine çözülüp çözülmediğine bakın. Eğer bu işe yaramıyorsa,
klavye için bir sürücü bulmanız gerekebilir.
Bilgisayarda aygıtı bağlayabileceğiniz uygun bir port bulunduğundan emin olun. Giriş aygıtları PS/2, seri, paralel, USB, kızılötesi,
ve FireWire/IEEE 1394 gibi çeşitli portları kullanabilir.
Aygıt ile birlikte gelen kullanım kılavuzu veya hızlı başlangıç kılavuzunu inceleyin. Bazı durumlarda, aygıtı bilgisayara bağlamadan
önce aygıt sürücüsünü yüklemeniz gerekebilir.
Özelleştirilmiş Giriş Aygıtı Tipleri
Özel amaçlar için kullanılan bazı giriş aygıtları vardır.
Özelleştirilmiş
Giriş Aygıtı
Barkod
Biyometrik
Veriler
Açıklama
Bir nesne üzerine eklenmiş, makine tarafından okunabilen, özel verileri temsil eden çeşitli kalınlıktaki siyah çizgiler ve beyaz
boşluklardan oluşan yapıyı kullanır. Barkod okuyucular olarak adlandırılan özel aygıtlar, bir lazer ışınını barkod üzerinde
odaklayarak yansıyan ışığı elektrik sinyallerine dönüştürür. Siyah çizgilerin ışığı soğurmasından ve beyaz boşlukların ışığı
yansıtmasından dolayı yansıyan ışık bir barkodun özel örüntüsünü aktarır ve daha sonra nesne kategorisi hakkında bilgi
edinmek için bu bilgi deşifre edilir. CCD (Charge Coupled Device - Yüksek Bağlaşımlı Aygıt) okuyucular olarak adlandırılan en
yeni barkot okuyucular barkot görüntüsünü yakalamak için ışık sensörlerini kullanır ve bunları dijital olarak saklar. Barkod
teknolojisi kolay uygulanması ve düşük maliyetinden dolayı günümüzdeki en yaygın ve popüler olan tanımlama teknolojisidir.
İnsan vücudunun parmak izi, retina, DNA ve yüz gibi fiziksel karakteristiklerini veya imza ya da ses gibi davranışsal
karakteristikleri kullanarak kişiyi tanımlar. Bir biyometrik okuyucu, bir kişinin bilgisini yakalar, bunu filtreler ve kişiyi doğru
şekilde tanımak için veri tabanındaki mevcut bilgi ile eşleştirir Bu biyometrik bilgi ayrıca kişinin kimliğini doğrulamak amacıyla,
bir kullanıcı adı veya şifre ile de kullanılabilir. Bazı biyometrik veri tiplerinin kullanımı teknoloji geliştikçe ve maliyetler
azaldıkça daha yaygın hale gelmektedir.
Giriş Aygıtlarının Bağlanması
Prosedür Kaynağı: Bir Klavyeyi Bağlayın
Bir klavyeyi bağlamak için:
1. Sahip olduğunuz klavye tipini belirleyin. İki klavye tipi çeşidi vardır: PS/2 ve USB.
2. Sahip olduğunuz klavye tipine uygun portu belirleyin. Port, PS/2 kullanacaksanız bilgisayarınızın
arka kısmında veya USB kullanacaksanız ön tarafta veya arka tarafta olabilir.
3. Konektörü uygun porta takın (PS/2 veya USB).
4. Gerekirse, yeni giriş aygıtı için aygıt sürücüsünü yükleyin.
5. Bilgisayarda oturum açın.
6. Başlat a tıklayın.
7. Klavyenizdeki alfabetik veya sayısal tuşlara basarak Aramaya Başla metin kutusunda bastığınız
karakterlerin görünüp görünmediğini kontrol edin.
!Klavyelerin hemen hemen hepsi tak-çalıştır aygıtlardır. Windows Vista® tüm büyük klavye
markaları için önceden yüklenmiş sürücülere sahiptir.
Prosedür Kaynağı: Bir Fareyi Bağlayın
Bir fareyi bağlamak için:
1. Sahip olduğunuz fare tipini belirleyin. İki fare tipi bulunur: PS/2 ve USB.
2. Sahip olduğunuz fare tipine uygun portu belirleyin. Bazı bilgisayarların ön kısmında USB portları
bulunurken, bazılarında portlar arka tarafta bulunur.
4. Gerekirse, yeni giriş aygıtı için aygıt sürücüsünü yükleyin.
!Farelerin hemen hemen hepsi tak-çalıştır aygıtlardır. Windows Vista® tüm büyük fare markaları
için önceden yüklenmiş sürücülere sahiptir.
5. Fareyi hareket ettirerek düzgün şekilde çalıştığını kontrol edin.
Prosedür Kaynağı: Bir Barkod Okuyucuyu Bağlayın
Bir barkod okuyucuyu bağlamak için:
1. Sahip olduğunuz barkod okuyucu tipini belirleyin. İki barkod okuyucu tipi bulunur: PS/2 ve USB.
2. Sahip olduğunuz barkod okuyucu tipine uygun portu belirleyin. Bazı bilgisayarların ön kısmında
USB portları bulunurken, bazılarında portlar arka tarafta bulunur.
4. Yeni giriş aygıtı için aygıt sürücüsünü yükleyin. Ayrıca tarama yazılımını yükleyin. Yükleme
sırasında, imalatçı tarafından verilen etkileşimli yol gösterici adımlarını takip edin.
5. Yükleme işlemi tamamlandıktan sonra, bir barkodu tarayarak aygıtın düzgün şekilde çalıştığını
doğrulayın.
Prosedür Kaynağı: Bir Biyometrik Aygıtın Bağlanması
Bir biyometrik aygıtı bağlamak için:
1. Sahip olduğunuz biyometrik aygıt tipini belirleyin. Genelde, biyometrik aygıtlar USB bağlantısını
kullanırlar.
2. Sahip olduğunuz biyometrik aygıt tipine uygun portu belirleyin. Bazı bilgisayarların ön kısmında
USB portları bulunurken, bazılarında portlar arka tarafta bulunur.
3. Konektörü uygun porta takın.
4. Yeni aygıt için aygıt sürücüsünü yükleyin. Ayrıca aygıt ile birlikte gelen diğer tüm yazılımları
yükleyin. Yükleme sırasında, imalatçı tarafından verilen etkileşimli yol gösterici adımlarını takip
edin.
5. Yükleme işlemi tamamlandıktan sonra aygıtın düzgün şekilde çalıştığını doğrulayın.
Harici Aygıtları Bağlayın
Önceki konularda, giriş aygıtlarını ve görüntüleme aygıtlarını bağlamayı öğrendiniz. Bilgisayar
kullanıcıları, müzik çalmak veya belgeleri yazdırmak gibi farklı görevleri gerçekleştirmek için birçok
farklı aygıta ihtiyaç duyacaktır. Bu konuda, hoparlörler, mikrofonlar, yazıcılar ve tarayıcılar gibi
harici aygıtları bilgisayara bağlayacaksınız.
Hoparlörler, mikrofonlar, yazıcılar ve tarayıcılar gibi harici aygıtlar günümüzdeki modern kişisel
bilgisayarların tümleşik bir parçası olan çevrebirimlerdir. Nadiren, bir bilgisayarın bu aygıtlardan
birisine sahip olmadığı görülür. Tüm bu harici aygıtları bağlayabilmeniz ve yapılandırabilmeniz
gerekir.
Multimedia Konektörleri
Yaygın multimedia aygıtları ile kullanılan birkaç kablo ve konektör tipi bulunur. Bunlar aşağıdaki
tabloda açıklanmaktadır.
Multimedia
Aygıtı
Konektörler ve Kablolar
Dijital
Kameralar
Bir dijital kamerada çıkartılabilir bellek kartı bulunuyorsa, kartın kendisi bir kart okuyucu vasıtasıyla bilgisayara bağlanabilir.
Bunlar genellikle 5-in-1 veya 7-in-1 USB aygıtlardır. Çeşitli tip ve boyutlardaki bellek kartlarını bu cihazlar vasıtasıyla bilgisayar
tanıtabilirsiniz. Eğer dijital kamera optik disk kullanıyorsa, diskin kendisi bir bilgisayarın CD veya DVD sürücüsünde okunabilir.
Çoğu dijital kamera ayrıca USB ve FireWire kablolarını ve bağlantılarını destekler.
Web
kameraları
Videokonferans
sistemleri
TV tuner kartı
Mikrofonlar
Hoparlör
Web kameraları genellikle USB veya FireWire kablolarını ve konektörlerini kullanır.
Eğer video konferans sitemi S/PDIF (Sony/Philips Digital Interface Format) için tasarlanan bir kompozit görüntüleme aygıtı
kullanıyorsa, kablo küçük bir telefon jakı içeren koaksiyal kablo ya da optik jak içeren standart optik kablo olabilir.
TV tuner kartları genellikle USB kablosu ile bir kişisel bilgisayara bağlanır ve bir televizyona bağlanabilir.
Mikrofonlar genellikle kabloya eklenmiş bir 1/8 inç ses konektörüne sahiptir.
Hoparlörler genellikle kabloya eklenmiş bir 1/8 inç ses konektörüne sahiptir.
Ses Kartı
Ses kartı, dijital müziği analog sinyallere dönüştürmekle görevli olan aygıttır.
Multimedia Aygıt Yüklemesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Multimedia aygıtları yüklerken dikkat etmeniz gereken birkaç husus vardır. Bunlar aşağıdaki
Dikkat edilecek
Bağdaştırıcı kart
yuvaları
Aygıt Sürücüleri
Açıklama
Bir ses kartı yükleyeceksiniz, anakartınızda uygun bir yuva var mı? Ayrıca bu bağdaştırıcı kartını bilgisayardaki hava akımını
azaltmayacak şekilde yerleştirin.
Bilgisayardaki işletim sistemi için uygun aygıt sürücüleriniz var mı? Yoksa yüklemeye başlamadan önce bu sürücüleri indirin.
Hoparlör gibi aygıtları bağlamak için yeterli kablonuz (ve yeterli uzunluktaki kablonuz) var mı ve bunları kullanıcının istediği
Kablolar
yere yerleştirebilir misiniz?
Fotoğrafları yüklemek için bir dijital kamerayı bir bilgisayara doğrudan bağlayabileceğiniz gibi, bir bellek kartı okuyucuyu da
Kameralar ve kart
kullanabilirsiniz. Kullanıcı ayrıca bir bellek kartı okuyucuyu kullanarak fotoğrafları yüklediğinde bunun daha hızlı olduğunu
okuyucular
görecektir.
!Yükleme öncesinde herhangi bir yazılımın gerekli olup olmadığını belirlemek için aygıta ait
yükleme talimatlarını okuyun. Başarısız olmanız, yükleme hatasına veya aygıt ve sistemin kararsız
davranışlarda bulunmasına neden olabilir.
Yazıcı Sürücüleri
Tüm donanım aygıtları gibi yazıcılar da bilgisayar sistemi ile iletişim kurmak ve düzgün şekilde
çalışmak için uygun sürücülere ihtiyaç duyar. Sürücü, aygıta özel tüm fonksiyonları, baskı
çözünürlüğü ve kalite tercihleri, renk gösterme, kontrast ve parlaklık ve çift taraflı baskı,
harmanlama, zımbalama vb seçeneklerini kontrol eder. Bir aygıtın özellikler sayfasını açarsanız,
Advanced (Gelişmiş) sekmesinde sürücü fonksiyonlarını görebilirsiniz. Yazıcılar, ayrıca alt düzey
sürücü arayüzünün yanında, aygıt ayarları ve fonksiyonları için daha çok seçeneği kontrol etmenizi
sağlayan bir yönetim yazılımına sahip olabilir.
Şekil 5-14:Yazıcı sürücüleri yazıcının bilgisayar sistemi ile iletişimini sağlar.
!Yazıcı tarafından kullanılan sürücü dosyalarını görmek için, yazıcının özellikler penceresini açabilir
ve sisteminizdeki yüklü olan yazıcının sürücü dosyalarını görebilirsiniz.
Yazıcı Sürücüsü Uyumluluğu
Bir yazıcıya yazdırma görevleri göndermeye başlamadan önce yazıcı sürücüsünün yüklendiğinden
emin olmalısınız. Yazıcı sürücüleri, bilgisayarınızda çalışan işletim sistemi ve yüklediğiniz yazıcı tipi
ile uyumlu olmak zorundadır. Yazıcı sürücüleri genellikle yazıcı ile birlikte verilen bir yükleme
diskinde bulunur. Güncel yazıcı sürücüleri genellikle yazıcı imalatçısının web sitesinden indirilebilir.
Ancak, çoğu durumda, yazıcı sürücülerinin büyük bir kısmı işletim sisteminin bir parçası gibi
bulunmaktadır.
Harici Aygıtların Bağlanması
Prosedür Kaynağı: Ses Aygıtlarının Bağlanması
Ses aygıtlarını bağlamak için:
1. Gerekirse, bir ses kartını takın.

Bilgisayarı kapatın, güç kablosunu çıkartın ve bilgisayarın kasasını açın.

Uygun bir genişletme kartı yuvasını bulun.

Yuvanın arka tarafındaki kapağı çıkartın.

Ses kartını açık yuvaya yerleştirin.

Vida veya klips ile ses kartını sistem birimine sabitleyin.

Bilgisayarı yeniden başlatın ve istenilirse aygıt sürücüsünü yükleyin.
2. Hoparlörleri, ses kartı üzerinde hoparlörler için işaretlenmiş yuvaya takın. Bazı hoparlörler güç
için harici bir AC adaptöre sahipken, bazıları bilgisayardan güç alır, bazıları bataryaları kullanırken,
bazıları standart elektrik fişine sahiptir. Gerekirse, hoparlörleri kendi güç kaynağına takın.
3. Harici giriş aygıtlarını "Line In" işaretli yuvaya takın.
4. Mikrofonu "MIC" işaretli yuvaya takın.
5. Sistemi açın ve her bir aygıtı kullanarak bileşenleri test edin. Ses Karıştırıcı'da, "Sessiz" in
işaretlenmediğinden emin olun.

Başlat - Denetim Masası'na girin.

Ses ikonunun altında, Sistem sesini ayarla bağlantısına tıklayın.

Sessiz seçeneğinin seçili olmadığını doğrulayın. Eğer seçilmiş ise, işaretini kaldırın.

Ses Karıştırıcı ayar penceresini kapatın.
6. Ses ikonunun altında, Ses aygıtlarını yönet bağlantısına tıklayın.
7. Playback sekmesinde, bir playback aygıtını seçebilirsiniz ve Özellikler butonuna tıklayarak
seçtiğiniz aygıtın özelliklerini görebilirsiniz.
8. Kayıt sekmesinde, mikrofonunuzun özelliklerini görüntüleyebilir ve ayarlayabilirsiniz.
9. Sesler sekmesinde, farklı Windows işlemleri için çeşitli sesler atayabilirsiniz.
Prosedür Kaynağı: Bir Web veya Dijital Kamerayı Bağlayın
Web kameralarını ve diğer dijital kameraları bağlamak için:
1. Kameranızın desteklediği port tipini belirleyin. Web kameraları ve diğer dijital kameralar üç farklı
standartta üretilir: USB, Ethernet veya Wi-Fi.
2. Kablonun konektörünü, kameranızdaki uygun olan porta takın.
3. Kablonun diğer ucunu bilgisayar veya ağ aygıtında gösterilen uygun porta takın.
4. İmalatçı tarafından sağlanan sürücü ve yazılımı yükleyin.
5. Sürücünün çalıştığını doğrulayın.
Prosedür Kaynağı: Bir Tak-Çalıştır Yazıcı/Tarayıcıyı Bağlayın.
Bir tak-çalıştır yazıcı/tarayıcıyı bağlamak için:
1. Yazıcı/tarayıcıyı bilgisayara yakın ve uygun bir pozisyonda yerleştirin.
!Lazer yazıcılar bilgisayardan biraz uzağa yerleştirilmelidir. Lazer yazıcılar tarafından oluşturulan ısı
bilgisayarın dahili bileşenlerine zarar verebilir.
2. Bilgisayarı kapatın.
3. Yazıcı/tarayıcı kablosunun her iki ucundaki konektörleri inceleyin.
4. Kablonun doğru ucunu bilgisayardaki ilgili porta takın.
!Konektörü zorlamayın. Konektör sadece tek bir yönde yerleşecektir. Eğer konektör porta
girmiyorsa, pinlerin doğru hizalandığını kontrol edin ve daha sonra takın.
5. Konektörün yanındaki vidaları sıkıştırın. Aşırı sıkmayın.
6. Kablonun diğer ucunu yazıcının/tarayıcının portuna takın.
7. Güç adaptörü kablosunun uygun ucunu yazıcı/tarayıcıdaki uygun porta takın ve diğer ucu
elektrik prizine takın.
!Bazı yazıcılar ve tarayıcılar kablonun dağınık durmasını engellemek için tutma klipslerine sahiptir.
8. Kartuşlar dahil olmak üzere tüm yazıcı/tarayıcı aksesuarlarını yerleştirin.
!Kartuşları ve diğer aksesuarları yerleştirirken kullanım kılavuzunda verilen talimatları takip edin.
9. Bilgisayarı açın.
10. Yazıcı/tarayıcıyı açın.
!Microsoft® Windows® ve Mac OS® gibi birçok insan tarafından kullanılan işletim sistemlerinde
sürücüler yerleşik haldedir. Bu sistemlerde çoğu popüler yazıcı/tarayıcı modeli için sürücüler
otomatik olarak yüklenecektir. Eğer yazıcı modeli, işletim sistemi piyasaya sürüldükten sonra
üretilmiş ise, o işletim sisteminin yazıcı/tarayıcıyı tanımaması mümkündür. Bu tür durumlarda
kullanıcı sürücüleri yüklemek için imalatçının verdiği CD-ROM'u kullanmak zorunda kalabilir.
11. Yazıcı/tarayıcı üzerindeki güç LED'inin yandığından emin olun.
12. Aygıt sürücüsünün otomatik olarak yüklendiğinden emin olmak için, bilgisayar işletim
sistemindeki yazıcı arayüzünü kullanın. Örneğin, çoğu Windows versiyonunda aygıtın Yazıcılar
klasöründe görünüp görünmediğini kontrol edebilirsiniz.
13. Bir yazdırma testi veya tarama testi gerçekleştirin.
Prosedür Kaynağı: Bir Yerel Yazıcı Yükleyin
İmalatçının önerdiği yükleme prosedürlerine uyabilmek için, yazıcınız ile birlikte gelen
dokümantasyonu her zaman kontrol edin. Genelde, Windows Vista'da yerel bilgisayara bağlanmış
bir yazıcıyı yüklemek için:
1. Seçtiğiniz yazıcının işletim sisteminiz ve uygulamalarınız ile uyumlu olduğundan emin olun.
2. Fiziksel olarak bir yazıcı eklemeden de Windows'ta yazıcı yazılımını yüklemek mümkündür.
Ancak, bir yazıcı aygıtına sahipseniz, aygıtı yüklemeyebilmek için hazırlayın.

Aygıtı bağlamadan önce üreticinin önerdiği en son aygıt sürücülerini yüklediğinizden emin
olmak için yazıcı üreticisinin dokümantasyonunu kontrol edin. Böylece tak-çalıştır otomatik
algılama fonksiyonu en son aygıt tanımlamaları ile çalışır.

Yazıcının doğru şekilde bağlandığından, yapılandırıldığından ve yazıcının gücünün açık
olduğundan emin olun.
3. Bilgisayarda oturum açın.
4. Sistem yazıcıyı tespit ettiğinde ve otomatik olarak Yeni Donanım sihirbazını çalıştırdığında,
yazıcıyı yüklemek için sihirbazdaki adımları takip edin.
5. Sistem yazıcıyı algılamadığında veya bir yazıcı bağlı olmadığında, eğer sürücüleri indirdiyseniz
veya yazıcı üreticisinin verdiği kurulum diskine sahipseniz, yükleme dosyalarından yazıcıyı
yüklemek için üreticinin talimatlarını takip edin.
6. Alternatif olarak Başlat menüsünden Denetim Masası'nı seçin.
7. Yazıcılar'ı açın.
8. Yazıcı ekle butonuna tıklayarak Yazıcı Ekle sihirbazını çalıştırın.
9. Bir yerel yazıcı ekle'yi seçin.
10. Mevcut bir portu kullan listesinden yazıcınızın bağlı olduğu portu seçin.
11. İleri'ye tıklayın.
12. Yazıcı sürücüsü yükle sayfasında:

Üretici altında yazıcı üreticisini seçin.

Yazıcılar altında, yazıcı modelini seçin.

İleri'ye tıklayın.
13. Yazıcı adı metin kutusunda, yazıcınızın ismini yazın ve Varsayılan yazıcı olarak ayarla işaret
kutusunun işaretlenmiş olduğundan emin olun.
14. İleri'ye tıklayın.
15. Bir test sayfası yazdır butonuna tıklayarak bir test sayfası yazdırın.
16. Bilgi kutusunu kapatmak için Kapat'a tıklayın.
17. Son'a tıklayın.
18. Yazıcılar penceresini kapatın.
Prosedür Kaynağı: Mevcut Yerel Yazıcıyı Paylaşın
Windows Vista'da mevcut yerel yazıcıyı paylaşıma açmak için:
1. Başlat - Denetim Masası'na girin.
2. Ağ ve Paylaşım Merkezi'ni açın.
3. Paylaşma ve Bulma bölümünde, Yazıcı Paylaşımı'nın yanındaki oka tıklayın
4. Yazıcı paylaşımını aç seçeneğini seçin.
5. Uygula'ya tıklayın.
6. Ağ ve Paylaşım Merkezi penceresini kapatın.
Prosedür Kaynağı: Bir Ağ Yazıcısı Yükleyin
Windows Vista'da ağ üzerinde paylaşılan bir yazıcıyı yüklemek için:
1. Yazıcı Ekle sihirbazını çalıştırın.
2. Bir yerel veya ağ yazıcısı seçin sayfasında, Bir ağ, kablosuz veya Bluetooth yazıcısı ekleyin
seçeneğini seçin.
3. Windows, kullanılabilir yazıcıları arayacaktır.
4. Yüklemek istediğiniz yazıcıyı seçin ve İleri'ye tıklayın.
5. Yazıcı ismi metin kutusunda, yazıcı için bir isim girin ve İleri'ye tıklayın.
6. Son'a tıklayın.
Bilgisayarı Çalıştırın
Önceki konularda, çeşitli aygıtları bilgisayarınıza bağlamayı öğrendiniz. Aygıtları kullanmadan önce
yapmanız gereken birkaç iş daha var. Bu konuda, kişisel bilgisayarı başlatacak ve aygıtları
yapılandıracaksınız.
Bilgisayarın başlatılması, bağladığınız aygıtların çalıştırılması için önemlidir. Tüm aygıtların kişisel
bilgisayarınıza bağlanması bunları tamamen işlevsel yapmamaktadır. Her ne kadar bazı aygıtlar
herhangi bir ayarlama yapmadan çalışıyor olsa da, genellikle aygıtları yapılandırmanız önemle
tavsiye edilir.
Fare Kontrolleri
Bir bilgisayarda çalışırken, fareyi kullanmak zorunda kalacaksınız. Fareyi kaldırdığınızda ve altına
baktığınızda küçük bir top göreceksiniz. Fareyi düz, temiz bir yüzeyde hareket ettirdiğinizde top
yuvarlanır ve farenin kasasındaki silindir seti ile temas kurar.
Silindirler CPU'ya sinyaller gönderir. CPU bu sinyalleri yorumlar ve ekran üzerinde fare işaretçisi
olarak adlandırılan küçük bir ikonu hareket ettirir. Optik veya dijital farede küçük top ve silindirler
bulunmaz. Bu tip fareler, fare işaretçisinin hareketini hesaplamak için dijital sinyalleri kullanırlar.
Ancak, temelde bir optik farenin kullanımı, standart bir farenin kullanımı ile aynıdır.
Şekil 5-15:Kişisel Bilgisayar faresi ve bunun bileşenleri.
Fare işaretçisinin üzerinde durduğu yere göre, fare işaretleyicisi değişik biçimlerde olabilir: sola
işaretleme oku, sağa işaretleme oku, işaret parmağı veya bir I-imleci gibi. Sistem herhangi bir işlem
yaparken veya yanıt veremediğinde, ikon kum saati şekline dönüşür. Farenizi, küçük bir kauçuk
veya plastik fare altlığı gibi temiz ve düz bir yüzey ğzerşnde kullanmalısınız. Yüzeyin temiz olması,
fareyi daha duyarlı yapacaktır. Bir fare altlığı kullandığınızda, fare elinizin hareketlerine daha
duyarlı olacaktır.
Fare Eylemleri
Standart Kişisel Bilgisayar faresinde iki buton bulunur. Varsayılan olarak, sol buton birincil ve sağ
buton ikincil olandır. Fare ile çeşitli işlevleri yerine getirmek için gerçekleştirebileceğiniz beş genel
eylem vardır. Bunlar aşağıdaki tabloda açıklanmaktadır.
Eylem Açıklama
Hedefle Fare işaretçisini bir nesne üzerinde konumlandırın.
Fareyi sabit tutun ve daha sonra sol (birincil) fare butonuna basın ve serbest bırakın. Bu şekilde fare işaretçisi istenilen bir yere getirilir,
Tıkla
bir nesne seçilir veya bir komut başlatılır.
Çift
Sol (birincil) fare butonuna hızlı bir biçimde iki kez basın ve serbest bırakın. Bu şekilde bir nesne seçilir veya açılır ya da bir komut
tıkla
başlatılır.
Sağ
Fareyi sabit tutun ve daha sonra sağ (ikincil) fare butonuna basın ve serbest bırakın. Bu şekilde birçok ortak eylemi gerçekleştirmek için
tıkla
bir kısa yol menüsü görüntülenir.
Sol fare butonuna basın ve parmağınızı kaldırmadan fareyi hareket ettirin. Bu şekilde ekran üzerinde seçilen bir nesne hareket ettirilir
Sürükle
veya içerik seçilir.
!Bazı fare tiplerinde tekerlek, işaretçinin hızlı hareketi için kullanılabilir. Bazı özel fare tipleri üç
butona sahiptir. Bazen solak kullanıcılar için fare butonlarını değiştirilebilir ve böylece sağ buton
birincil ve sol buton ikincil olur.
!Tıklarken elinizi sabit tutmak önemlidir. Çift tıklamalarda hızlı olun. İki kez tek tıklama, bir çift
tıklama yerine geçmez. İki kez yavaşça tıkladığınızda bir nesneyi iki kez seçmiş olursunuz.
Kullanıcı Hesapları
Kullanıcı hesabı, bir bilgisayarda bir kullanıcıyı özel olarak tanımlayan bilgi profilidir. Bir
bilgisayardaki her kullanıcı hesabının özel bir kullanıcı adı ve şifresine ihtiyacı vardır. Kullanıcılar
kendi şifrelerini ayarlayabilirler. Aynı bilgisayar üzerindeki farklı kullanıcılar, yazdırma veya yeni
uygulamaların yüklenmesi gibi belirli görevleri gerçekleştirmelerini ve kaynaklara erişim
kazanmalarını sağlayan farklı haklara ve izinlere sahip olabilirler.
Kullanıcı Hesabı Bilgisi
Aşağıdaki tablo kullanıcı hesaplarının önemli karakteristikleri hakkında bilgi sağlamaktadır.
Kullanıcı Hesabı
Karakteristikleri
Kullanıcı adı
Şifre
İzinler ve haklar
Açıklama
Kullanıcı adı, bir bilgisayardaki kullanıcıyı tanımlar.
Kullanıcının bilgisayarı kullanabilmek için erişim kazanabilmesinden önce yazılması gereken büyük-küçük harf duyarlı alfa
sayısal karakterler dizisidir. Şifre, bilgisayarınızda oturum açmak için bir parola gibi işler. Güçlü bir şifre, büyük ve küçük
harfler, sayılar ve özel karakterlerin kombinasyonundan oluşur.
Kullanıcının bir bilgisayarda neleri yapabileceğini ve hangi kaynaklara erişebileceğini belirlemek amacıyla birtakım
kurallar vardır. Bir kullanıcının izinlerini ve haklarını sınırlayarak, kullanıcının dosyaları açmasını, istenmeyen yazılımları
yüklemesini veya bilgisayarın belirli ayarlarını değiştirmesini engellemiş olursunuz.
Masaüstü
Masaüstü ana Windows ekranıdır. Burası haberleşme kutularının, pencerelerin, ikonların ve
menülerin görüldüğü çalışma alanıdır. Bir ofis masası gibi, Windows masaüstü de işinizi yapmak için
kullanacağınız nesneleri içerir. Örneğin, masaüstünüzden dosya yönetimi işlemlerini
gerçekleştirebilirsiniz ve çeşitli yazılım uygulamalarını çalıştırabilirsiniz. Tercihlerinize göre
masaüstünün görünümünü değiştirebilirsiniz.
Şekil 5-16:Windows masaüstü.
Kapat Butonu
Kapat butonu Başlat menüsünde yer alır. Kapatma Seçenekleri menüsü Yeniden Başlat, Uyku ve
Kapat gibi ek seçenekler sağlar. Bunlar aşağıdaki tabloda açıklanmaktadır.
Kapat
Menüsü
Seçeneği
Kullanıcı
Değiştir
Oturumu
Kapat
Kilitle
Yeniden
Başlat
Bilgisayarı
Kapat
Açıklama
Kullanıcı Değiştir seçeneği, birden çok kullanıcının kendi sistemlerinde aynı anda oturum açmalarını sağlar. Kullanıcı Değiştir'e
Başlat menüsünden ulaşabilirsiniz. Kişisel bilgisayarınızda başka bir kullanıcının hesabı varsa ve bunu kullanması gerekiyorsa,
Kullanıcı Değiştir kendi işlerinizi açık bırakarak, diğer kişinin bilgisayarda oturum açmasına ve bilgisayarı kullanmasına izin verir.
Bu sayede kullandığınız bilgisayar neredeyse iki ayrı kişisel bilgisayar gibi olur. Her kullanıcı hesabı, kendi depolama yerlerine ve
kişisel ayarlara sahiptir. İkinci kullanıcı işini bitirdiğinde, kendi işinize devam etmek için oturumunuza geri dönebilirsiniz.
Oturumu Kapat seçeneği bilgisayarı kapatmadan oturumunuzu sonlandırmanızı sağlar. Bu seçenek, sisteminiz ve kişisel
verilerinizi korur. Oturum kapatıldığında tüm açık pencereler kapanır ve Karşılama ekranı görülür. Tekrar oturum açmak için
kullanıcı hesabınızı seçin ve şifrenizi girin.
Kilitle seçeneği bilgisayarınızın başından kısa bir süreliğine ayrılmanız gerektiğinde, oturumunuzu korumanızı sağlar. Bir sistem
kilitlendiğinde, tüm açık programlar ve dokümanlar kendi çalışma durumunda kalır ancak sadece Karşılama ekranı görülür.
Bilgisayarla işinize devam etmek için şifrenizi tekrar girerek sistemin kilidini kaldırabilirsiniz.
Yeniden Başlat seçeneği, Windows'u yeniden yüklemenizi ve bilgisayarın gücünü kesip, tekrar açmadan sistem belleğini
yenilemenizi sağlar. Yeniden Başlat, programlar yanıt vermediğinde veya bilgisayarın bellekte yavaş çalışmasından dolayı garip
davranışlar sergilediğinde yardımcı olabilir. Bazen bir programın yüklenmesinden sonra veya kaldırılmasından sonra sistemin
yeniden başlatılması gerekebilir.
Bilgisayarı Kapat seçeneği sisteminizi güvenli bir şekilde kapatmanıza izin verir. Bilgisayarı Kapat komutu çalıştırıldığında, işletim
sistemi sistemle ilişkili tüm programları ve güç tüketimini sonlandırır. Bu, tüm sistem dosyalarının ve donanımın bütünlüğünü ve
açık pencerelerin otomatik olarak kapanmasını sağlar. Daha da önemlisi, pencereler kapatılmadan önce herhangi bir
programdaki kayıt edilmemiş bilgiyi kaydetmeniz istenecektir.
Bilgisayarın Başlatılması
Prosedür Kaynağı: Bir Bilgisayarda Oturum Açın
Bir bilgisayarda oturum açmak için:
1. Bilgisayarı başlatmak için güç düğmesine basın.
2. Windows Vista Karşılama ekranında, fare işaretçisini kullanıcı hesabı adı üzerine getirin ve sol
fare butonuna tıklayın.
!Farklı bir kullanıcı hesabı seçmeniz gerektiğinde Kullanıcı Değiştir butonuna tıklayın.
3. Gerekirse, Şifre kutusuna şifrenizi girin.
4. Oturum açma işlemini başlatın.

Oturum açmak için klavyede Enter tuşuna basın.

Veya fare işaretçisini sağ işaretleme oku üzerine getirin ve tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Klavyeyi Yapılandırın
Klavyeyi yapılandırmak için:
1. Gerekirse, Windows'ta oturum açın.
3. Klavye'ye tıklayın.
4. Hız sekmesinde Yineleme gecikmesi ve Yineleme hızı'nı kaydırıcıları kullanarak istediğiniz şekilde
ayarlayın.
5. Yineleme hızını test etmek için kaydırıcıların altındaki metin kutusunu kullanın.
6. Kaydırma çubuğunu kullanarak İmleç yanıp sönme hızı'nı ayarlayın. Kaydırıcının sol tarafındaki
örnek imleç, imlecin yanıp söneceği hızı gösterir.
7. Donanım sekmesinde, klavyenin özelliklerini görüntülemek için Özellikler'e tıklayın.
8. Sürücü sekmesinde, aygıt sürücüsünü görüntülemek, güncellemek, değiştirmek veya kaldırmak
için butonları kullanın.
9. Uygula ve ardından Tamam'a tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Fareyi Yapılandırın
Fareyi yapılandırmak için:
1. Gerekirse, Windows'ta oturum açın.
3. Fare'ye tıklayarak Fare Özellikleri penceresini görüntüleyin. Bu pencerede beş sekme bulunur:
Butonlar, İşaretçiler, İşaretçi Seçenekleri, Tekerlek ve Donanım
4. Fareyi Yapılandırın

Butonlar sekmesinde kontrolleri kullanarak birincil fare butonunu, çift tıklama hızını ve
Tıklama Kilidi özelliğini değiştirebilirsiniz.

İşaretçiler sekmesinde, bir işaretçi şeması seçebilir ve tercihinize göre bunu
düzenleyebilirsiniz. Ayrıca işaretçi için gölgeyi etkinleştirebilir veya devre dışı bırakabilirsiniz
ve işaretçinin varsayılan görüntüsünü değiştirebilirsiniz.

İşaretçi Seçenekleri sekmesinde, işaretçinin ekran üzerindeki hareket hızını ayarlayabilir,
Varsayılan Düğmeye Git özelliğini etkinleştirebilir ve işaretçinin ekran üzerinde nasıl
görüneceğini ayarlayabilirsiniz

Tekerlek sekmesinde, fare tekerleğinin yatay ve dikey kaydırma hızını ayarlayabilirsiniz.

Donanım sekmesinde, fare özelliklerine ulaşmak için Özellikler butonuna tıklayabilirsiniz. Bu
pencerede gelişmiş ayarları düzenleyebilir ve aygıt sürücüsü ile çalışabilirsiniz. Fare Özellikleri
penceresine geri dönmek için Tamam'a tıklayın.
5. Tamam'a tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Bilgisayarı Kapatın.
Sistemi kapatmak için:
1. Başlat'a tıklayın.
2. Fare işaretçisini sağ ok butonu üzerine getirin.
3. Bilgisayarı Kapat'ı seçin.
Prosedür Kaynağı: Oturumu Kapatın
Sistemde oturumu kapatmak için:
1. Başlat menüsünü açın.
2. Bilgisayarı Kapat -Oturumu Kapat seçin.
İşletim Sistemini Yapılandırın
Önceki konularda, tüm çevrebirim bileşenleri bilgisayara bağladınız. Bir bilgisayar kurulumunun son
kısmı, bilgisayarı bir kullanıcıya göre uyarlamaktır. Bu konuda, işletim sisteminizi gereksinimlerinize
göre nasıl yapılandıracağınızı öğreneceksiniz.
Bir bilgisayar kurulduktan sonra tamamıyla kullanıcının kullanımına hazır olmaz. İşletim sisteminin
tamamen kullanıcı dostu olması için yapılandırılması gereken birkaç şey vardır. Ekran çözünürlüğü,
tarih ve zaman ve ses kontrolü gibi kişisel ayarlar kullanıcının tercihlerine göre uyarlanmalıdır.
Kişisel Ayarlar
İşletim sistemini birçok şekilde kişiselleştirebilirsiniz. Bu yollardan bazıları aşağıdaki tabloda
açıklanmaktadır.
Kişisel Ayar Açıklama
Ses
Sistem tepsisindeki Ses ikonunu kullanarak ses seviyesini ayarlayabilirsiniz. Sistem tepsisi, masaüstünde sağ alt köşede bulunur.
Karıştırıcı Hoparlör sesi, kaydırıcıyı yukarı veya aşağı kaydırarak ayarlanabilir. Ses ayarı kullanıcı hesabına özgüdür.
Tarih ve zaman, sistem tepsisindeki Saat programını kullanarak ayarlanabilir. Bu programı kullanarak farklı kullanıcı hesapları için
Tarih ve
saat dilimi ayarlanabilir. Farklı yerlerdeki saat dilimlerini göstermek için, çoklu saatleri de kullanabilirsiniz. Bu program ayrıca
Zaman
bilgisayarınızdaki saati "time.windows.com" adresindeki Internet saati ile senkronize etmenize izin verir.
Bilgisayarınız için bir ekran koruyucu seçebilirsiniz ve ayrıca ekran koruyucunun ne zaman görüntüleneceğini de belirleyebilirsiniz.
Ekran
Ekran koruyucu, bilgisayar ayarlanan bir süre için kullanılmadığında otomatik olarak başlatılan ve gösterilen bir animasyondur.
Koruyucu Ekran koruyucu grafik veya metinlerden oluşabilir. Ekran koruyucunuz için başlama zamanı, metin ve metnin diğer özellikleri ve
ekran koruyucu etkin hale geldikten sonra bilgisayarın kilitlenip kilitlenmeyeceği gibi ayarları belirleyebilirsiniz.
Bilgisayarınızdaki resimlerden veya Windows tarafından sağlanan birkaç duvar kâğıdından birisini seçerek masaüstü arka planını
değiştirebilirsiniz. Ayrıca duvar kağıdı olarak da bilinen masaüstü arka planı, masaüstünüzde görüntüleyebileceğiniz bir resimdir.
Masaüstü
Masaüstü arka planı için bir renk de belirleyebilirsiniz. Resmi ekrana sığdırabilirsiniz, masaüstünüzde ortalayabilirsiniz veya bunu
Arka Planı
döşeli bir şekilde görüntüleyebilirsiniz. Bir web sayfasındaki bir resmi masaüstü arka planınız olarak ayarlamak isterseniz, resme
sağ tıklayın ve Arka Plan resmi olarak ayarla seçin.
Ekran Çözünürlüğü
Çözünürlük, bir bilgisayar ekranında görüntülenebilen bilgi miktarını kontrol eden ayardır. Bu piksel
ile ölçülür. Windows'ta varsayılan çözünürlük 1024 x 768 pikseldir. Ancak bu ayar Görüntü Ayarları
penceresindeki Çözünürlük kaydırıcısını kullanarak artırılabilir veya azaltılabilir. Bu pencereyi
görüntülemek için Kişiselleştirme penceresinde Görüntü Ayarları seçeneğine tıklayın. Çözünürlük
ayarı düşük olduğunda sadece birkaç nesne ekrana sığabilir ve bu nesneler daha büyük görünür,
hatta bazen kenarlardan taşabilir. Çözünürlük ayarı arttırıldığında, ekrandaki bu nesneler daha
küçük ve keskin görünür.
Şekil 5-17:Görüntü Ayarları penceresi.
Güç Ayarları
Windows'ta güç tasarrufu yapmak için birçok güç yönetimi seçenekleri var.
Güç Seçeneği Açıklama
Hazırda beklet, ayrıca Askıya al modu olarak da bilinir ve bellekteki her şeyin hard diskinize kaydedildikten sonra bilgisayarınızın
kapandığı durumdur. Bilgisayarınızı hazırda beklet modundan çıkarttığınızda, açık olan tüm programlar ve belgeler hard diskten
Hazırda beklet
belleğe geri yüklenir. Hazırda bekletme Güç Seçenekleri penceresinde etkinleştirilmelidir; bu etkinleştirildikten sonra Bilgisayarı
Kapat menüsünde bir seçim olarak bulunur.
Uyku modu, diğer adıyla Beklemede modu, bilgisayarınız bir süre kullanılmadığında daha az güç tükettiği ancak anında kullanıma
hazır olduğu durumdur. Bilgisayarınız Uyku modundayken bilgisayar belleğindeki bilgi hard diskinize kaydedilmez. Bu sırada bir
Uyku
güç kesintisi yaşanırsa, bellekteki bilgi kaybolur. Uyku seçeneği genellikle Bilgisayarı Kapat menüsünden ulaşılabilir; sistemin
belirli koşullar altında otomatik olarak uyuması için Güç Seçenekleri'ni kullanarak yapılandırabilirsiniz.
WoL (Wake on Lan - LAN'dan Uyan), bilgisayarın uyku veya hazırda beklet modundan, bir ağ bağlantısıyla uzaktan
LAN'dan uyan
uyandırılmasına izin veren bir ağ standardıdır. Bu işlevsellik sadece sistem kartı uyumlu olduğunda kullanılabilir.
Uyku
Uyku zamanlayıcısı sistemin ne zaman uyku moduna geçeceğini kontrol eder. Windows kapanış zamanlayıcısı, sisteminizin
zamanlayıcısı otomatik olarak kapatılacağı bir ön ayarlı kapanış planını ayarlamınıza izin verir.
!Güç kombinasyonları işletim sisteminin versiyonuna ve çalıştırdığınız donanıma göre değişir.
!Diğer işletim sistemleri bu modlar için farklı terimler veya açıklamalar kullanabilir. Örneğin, bazı
işletim sistemleri "Bekleme" için "Askıya al" ifadesini kullanırlar. Hangi güç yönetim modlarının
kullanılabildiğini belirlemek için sisteme özel dokümantasyonu kontrol edin.
!Uyku ve Hazırda beklet modları enerji tasarrufu için kullanabileceğiniz seçeneklerdir. Ancak, bu
ikisi arasında küçük bir fark vardır. Bilgisayarı Uyku modundan, Hazırda beklet moduna göre daha
hızlı uyandırırsınız. Hazırda beklet modu güç kaybı durumunda hiber-l.sys adındaki dosyada veriyi
kaydetmektedir. Bilgisayar Uyku modunda ise, güç kesintisi durumunda kaydedilmemiş tüm veri
kaybolacaktır.
İşletim Sisteminin Yapılandırılması
Prosedür Kaynağı: Yeni Kullanıcı Hesabı Oluşturun
Windows Vista'da Denetim Masasındaki Kullanıcı Hesapları ile bir kullanıcı hesabı oluşturmak için:
1. Başlat menüsünden Denetim Masası'nı seçin ve Kullanıcı Hesapları'nı açın.
2. Kullanıcı Hesapları altında, Kullanıcı hesapları ekle veya kaldır'a tıklayın.
3. Yönetim Hesapları penceresinde, Yeni bir hesap oluştur bağlantısına tıklayın.
4. Hesap adı girin.
5. Hesap tipi seçin. Administrator (Yönetici) seçimi, varsayılan Yöneticiler grubuna üye bir hesap
oluşturacaktır. Standart kullanıcı seçimi, varsayılan Kullanıcılar grubuna üye bir hesap
oluşturacaktır.
6. Hesap Oluştur bağlantısına tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Yerel Kullanıcılar ve Gruplar ile Kullanıcı Hesabı Oluşturun
Yerel Kullanıcılar ve Gruplar ile kullanıcı hesabı oluşturmak için:
1. Bilgisayar Yönetimi'ni açın.
2. Sistem Araçları altında, Yerel Kullanıcılar ve Gruplar'ı genişletin ve Kullanıcılar klasörünü seçin.
3. Eylem -Yeni Kullanıcı tıklayın veya Kullanıcılar klasörüne sağ tıklayarak Yeni Kullanıcı'yı seçin.
4. Yeni Kullanıcı penceresinde kullanıcı adı girin. Bu isim özel olarak hesabı tanımlar.
5. İsterseniz, bir kullanıcı için tam ismini girin. Bu kullanıcının giriş adından daha uzun bir açıklayıcı
isim olabilir. Tam isim, Karşılama ekranında görüntülenecektir. Eğer tam isim girerseniz, bu tam
isim kullanıcı adını eşleştirmek için ayarlanacaktır.
6. İsterseniz, Yerel Kullanıcılar ve Gruplar'da kullanıcı hesabı yanında görüntülenecek bir açıklama
girin.
7. İsterseniz, kullanıcı için bir şifre girin ve onaylayın. Girmezseniz, şifre varsayılan şekilde boş
olacaktır.
8. Aşağıdaki hesap ayarlarından uygun olanı seçin.

Kullanıcı sonraki girişte şifreyi değiştirmeli.

Kullanıcı şifreyi değiştiremez.

Şifre asla eskimez (değiştirilmesi gerekmez).

Hesap devre dışı
9. Oluştur'a tıklayın ve daha sonra Kapat'a tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Masaüstü Arka Planını Değiştirin
Masaüstü arka planını değiştirmek için:
1. Masaüstünde sağ tıklayın ve Kişiselleştirme seçeneğini seçin.
2. Kişiselleştirme penceresinde Masaüstü Arka Planı bağlantısına tıklayın.
3. Bir masaüstü arka planını seçin bölümünde bir görüntü seçin.
!Resim Bul (Göz at) listesinden bir resminizi seçerek bunu masaüstü arka planı olarak
ayarlayabilirsiniz.
4. Bir resmin pozisyonunu seçin.

Resmin tüm pencereye sığdırılması için Ekrana Sığdır seçeneğini seçin.

Görüntünün, masaüstü arka planında döşeli şekilde gösterilmesi için Döşe seçeneğini seçin.

Resmin, masaüstünüzün ortasında yerleşmesi için Ortala seçeneğini seçin.
5. Resmi uygulamak için Tamam'a tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Ekran Koruyucuyu Ayarlayın
Bir ekran koruyucu ayarlamak için:
1. Masaüstünde sağ tıklayın ve Kişiselleştirme seçeneğini seçin.
2. Kişiselleştirme penceresinde Ekran Koruyucu bağlantısına tıklayın.
3. Ekran Koruyucu Ayarları penceresinde, Ekran Koruyucu listesinden bir stil seçin.
4. İsterseniz, ekran koruyucuyu izlemek için Önizleme butonuna tıklayın.
5. Önizlemeden çıkmak için herhangi bir tuşa basın veya fareyi hareket ettirin.
6. İsterseniz, ekran koruyucu için ayarları değiştirmek için Ayarlar butonuna tıklayabilirsiniz.
7. İsterseniz, Bekleme süresi metin kutusunda ekran koruyucu gecikme süresini girebilirsiniz.
8. Bilgisayarın, ekran koruyucu etkinleştiğinde kilitlenmesini istiyorsanız Devam edildiğinde,
oturum açma ekranını görüntüle işaret kutusunu işaretleyin.
9. Yeni ayarları geçerli kılmak için Uygula butonuna tıklayın.
10. Değişiklikleri kabul etmek için Tamam butonuna tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Tarih ve Zaman Ayarlarını Değiştirin
Tarih ve zaman ayarlarını değiştirmek için:
1. Sistem tepsisinde Saat programına tıklayın.
2. Tarih ve zaman ayarlarını değiştirmek için Tarih ve zaman ayarlarını değiştir bağlantısına tıklayın.
3. Tarih ve Zaman penceresinde Tarih ve zamanı değiştir butonuna tıklayın.
4. Tarih bölümü altında, tarihi seçin ve Zaman bölümü altında zamanı ayarlamak için yukarı ve
aşağı ok butonlarını kullanın.
5. Tarih ve zamanı kaydetmek için Tamam butonuna tıklayın.
6. Saat dilimini değiştir butonuna tıklayın.
7. Saat dilimi listesinden bir saat dilimi seçin.
8. Değişiklikleri kaydetmek için Tamam butonuna tıklayın.
9. Tarih ve Zaman penceresini kapatmak için Tamam butonuna tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Görüntü Ayarlarını Ayarlayın
Görüntü ayarlarını düzenlemek için:
1. Görüntü Ayarları penceresinden ekran çözünürlüğünü ayarlayın.

Masaüstünde sağ tıklayın ve Kişiselleştirme seçeneğini seçerek Kişiselleştirme penceresini
görüntüleyin.

Görüntü Ayarları'na tıklayın.

Ayarlamak için Çözünürlük kaydırıcısını sürükleyin. Video kartınız ve monitörünüz tek
çözünürlüğü destekliyorsa bunu değiştiremezsiniz. Video kartınız sadece iki çözünürlüğü
destekliyorsa, işaretçiyi sürüklemek yerine istenilen çözünürlüğün üzerine tıklayarak
değiştirebilirsiniz.

Uygula ve ardından Tamam butonuna tıklayın.

Ayarları kaydetmeniz sorulduğunda Evet seçeneğine tıklayın. Belirli bir süre içerisinde
tıklamazsanız, ayarlar önceki haline geri dönecektir; bu desteklenmeyen bir modu seçmeniz
durumunda emniyet özelliğidir.
2. Görüntü Ayarları penceresinden yazı boyutunu ayarlayın.

Masaüstünde sağ tıklayın ve Kişiselleştirme seçeneğini seçerek Kişiselleştirme penceresini
görüntüleyin.

Pencere Rengi ve Görünüm'e tıklayın.

Görünüm Ayarları penceresine Gelişmiş butonuna tıklayın.

Önizleme alanında, Font listesini etkinleştirmek için mesaj kutusunun başlık çubuğuna
tıklayın.

Font listesini görüntüleyin ve bir font seçin.

Font boyutu, rengi ve biçimini seçebilirsiniz.

Ayrıca Gelişmiş Görünüm penceresini kullanarak ikonlar, kaydırma çubukları, menüler ve aktif
başlık çubukları gibi çeşitli masaüstü öğelerini kişiselleştirebilirsiniz.

Tamam butonuna tıklayın.
DOSYA VE KLASÖRLERLE ÇALIŞMA
Giriş
Son dersimizde, temel PC iş istasyonu kurulumunu gerçekleştirdiniz. Bir bilgisayarı
yapılandırıldıktan sonra, bilgisayara bilgileri dosyalar ve klasörler biçiminde kaydetmeniz ve erişim
sağlamanız gerekecek. Bu derste, dosyalar ve klasörler ile çalışacaksınız.
Geçen hafta hazırladığınız bir sunumu bulmak için, 20 dakikanızı ofisinizde kağıt yığınları arasında
geçirdiğinizi düşünün. Beş dakika sonra başlayacak olan bir toplantı için bu sunuma ihtiyacınız var.
Eğer tüm kâğıtlarınız bir dosya dolabında, bir klasör içerisinde organize edilmiş olsaydı, bu
karışıklığı yaşamayacaktınız. Bilgisayarınız, masanızdan çok farklı değildir. Bilgisayarınızdaki
dosyaların düzenli bir şekilde tutulması benzer durumları yaşamamanız için çok önemlidir.
Bu ders, aşağıdaki CompTIA® Strata Temel Prensipler: Bilgi Teknolojileri sınav hedeflerinin tümünü

Dosya Oluşturma

Windows Explorer'ı Kullanarak Dosyaların Bulunduğu Konumları Görme

Dosyaları ve Klasörleri Yönetin

Dosyaları Sıkıştırın ve Çıkartın
Dosya Oluşturma
Sisteminize bileşenleri bağladınız ve ihtiyaçlarınıza göre işletim sisteminizi yapılandırdınız. Bir
bilgisayar sisteminde yapacağınız temel işlemlerden birisi de dosya oluşturmak ve bunları gelecekte
kullanmak üzere kaydetmektir. Bu konuda, bir belge dosyası oluşturacak ve kaydedeceksiniz.
Belgelerin bir daktilo ile hazırlanması hantal ve zaman alan bir işlem olacaktır. Daktiloya kağıt
yüklemeniz, hizalamanız ve yazıları yazmanız gerekirdi; kolay bir şekilde bir dosyanın kopyasını
oluşturamazdınız. Kişisel bilgisayarların ve kelime işlem yazılımının geliştirilmesi ile birlikte bir
belgenin oluşturulması ve bunun kaydedilmesi eskisine göre oldukça kolay hale geldi. Her işletim
sistemi öğrenmesi oldukça kolay yerleşik, basit uygulamalara sahiptir. İşletim sisteminizdeki bu
yazılımlardan olan kelime işleme uygulaması ile herhangi bir ek yazılım satın almadan veya
yüklemeden mektuplar veya notlar oluşturabilirsiniz.
Dosyalar
Tanım:
Dosya bir bilgisayarda bilgiyi saklı tutan öğedir. Belge tipi dosyalarda kullanıcı verileri olabilir veya
uygulama dosyalarında program kodları yer alabilir. Her dosyanın bir ismi ve genellikle bir de
uzantısı vardır. Dosyaların yapısı ilişkili oldukları uygulamalara bağlı olarak farklılık gösterebilir.
Dosyalar, sistem dosyaları ve kullanıcı dosyaları olarak sınıflandırılır. İşletim sistemi ve diğer
uygulamalar sistem dosyalarını kullanarak çalışırlar; kullanıcı dosyaları kullanıcılar tarafından
oluşturulur ve yönetilir.
!Kullanıcı dosyaları silinebilir veya değiştirilebilir; ancak, bir herhangi bir uygulamanın sistem
dosyalarının silinmesi veya değiştirilmesi bu uygulamanın işlevselliğini etkileyeceğinden dolayı,
sistem dosyalarını silmeyin veya değiştirmeyin.
Şekil 6-1:Bir dosya örneği.
Dosya Uzantıları
Dosya uzantıları dosyanın tipini belirtir. Microsoft® Windows® bir dosyayi herhangi bir programla
ilişkilendirme için, dosya uzantısını kullanır. Bir dosyayı açmaya çalıştığınızda kendisiyle ilişkili
uygulamada açılır. Dosya uzantılarını uygulamalarda veya Windows Vista ®.hizmet programlarında
her zaman göremeyebilirsiniz. Çeşitli ayarları düzenleyerek dosya uzantılarını görünür hale
getirebilirsiniz.
Klasörler
Tanım:
Klasör dosyalarınızı düzenli bir biçimde saklayabileceğiniz kapsayıcı öğedir. Varsayılan olarak, klasör
bir klasör ikonu ile gösterilir. Klasörler farklı tiplerde olabilir ve resimler, müzik, videolar, belgeler
veya tüm bunların bir karışımını içeren diğer klasör ve dosyaları içerebilir. Klasör, ayrıca dizin olarak
da ifade edilir.
Örnek:
Şekil 6-2:Klasör
Alt klasörler ve bunların özellikleri
Bir klasörün içindeki klasöre alt klasör denir. Hiyerarşik klasör gösteriminde, alt klasörlere sahip
olan klasörlerin yan tarafında sağ tarafı gösteren bir ok görülebilir. Bu oka tıklandığında o klasör
içerisindeki dizin yapısı genişletilir veya toplanır.
Klasör ve Dosya Adlandırma Kuralları
Bir belgeyi dosya olarak kaydederken, uygun bir isim verilmesi önemlidir. Bir klasörün veya bir
dosyanın mantıksal bir yapıya göre adlandırılması, verinizi düzgün şekilde organize etmenizi sağlar.
Bir klasör veya dosyayı adlandırırken şunlara dikkat edin:

Belgenin, projenin veya bununla ilişkili görevin içerik veya amacını gösteren bir isim kullanın.

İsmin uzunluğunu sınırlayın; 260 karaktere kadar kullanılabilir. Daha uzun dosya isimleri
pratikte kullanılabilir değildir.

Özel karakterler kullanmaktan kaçının. Ters eğik çizgi ( \ ), eğik çizgi ( / ), dikey çubuk ( | ), iki
nokta üst üste ( : ), yıldız ( * ), soru işareti ( ? ), tırnak işareti ( " ), -den küçük ( < ) ve -den
büyük ( > ) karakterleri kullanılamaz.
Dosya ve Klasör İzinleri
Kullanıcıların bir bilgisayardaki dosya ve klasörlere erişimlerini, kullanıcı izinlerini değiştirerek
ayarlayabilirsiniz. İzin seviyelerini, klasör veya dosya seviyesinde belirleyebilirsiniz.
Pencere Bileşenleri
Herhangi bir uygulamayı çalıştırdığınızda bir pencere açılır. Pencere, bir program ile etkileşiminiz
için bir arabirim sağlar. Pencerelerin yaygın uygulamalar arasında yer almasından dolayı, neredeyse
her program penceresi benzer bileşenler ve kontroller setine sahiptir. Pencere bileşenlerinin ve
kontrollerinin nasıl kullanılacağını öğrendiğinizde, uygulamaları düzgün şekilde kullanabileceksiniz.
Pencere
Bileşeni
Başlık
çubuğu
Menü
çubuğu
Araç
çubuğu
Durum
çubuğu
Kaydırma
çubuğu
Yer ve Açıklama
Bir pencerenin üst kısmında görüntülenir. Programın adını ve o anda açık olan dosyanın adını gösterir.
Başlık çubuğunun altında görüntülenir. Yazılımın kendi komutlarını göstermek için birkaç menü içerir.
Menü çubuğunun altında görüntülenir. Sık olarak kullanılan komutları temsil eden ikonları içerir.
Pencerenin alt kısmında görüntülenir. Penceredeki işlemler, butonlar ve komutlar hakkında ilave bilgi sağlar.
Pencere sınırları içerisine sığmayan bilgiye sahip pencerelerde yer alır. Pencereye sığmayan bilgiyi görüntülemenizi sağlar.
Pencerenin farklı bölümlerini görmek için kullanabilirsiniz. Yukarı ve aşağı ilerlemek için pencerenin sağ tarafındaki dikey kaydırma
çubuğunu kullanabilirsiniz. Sola veya sağa ilerlemek için pencerenin alt kısmında bulunan yatay kaydırma çubuğunu
kullanabilirsiniz.
Şekil 6-3:Pencere bileşenleri
Pencere Kontrol Butonları
Pencereler, pencere durumuna göre değişen kontrol butonlarına sahiptir. Bu butonlar aşağıdaki
Kontrol Butonu Açıklama
Başlık çubuğunda, bu kontrol butonu bir alt çizgi şeklinde ( _ ) görülür ve Ekranı kapla / Aşağı geri getir butonunun sol
tarafında yer alır. Simge durumuna küçült butonunu kullanarak bir pencereyi görev çubuğundaki bir butona
Simge durumuna
dönüştürebilirsiniz. Yeniden kullanmaya hazır oluncaya kadar, simge durumuna küçültülmüş pencereyi görev çubuğu üzerinde
küçült
tutabilirsiniz. Görev çubuğunda simge durumuna küçültülmüş pencereye tıklandığında pencere küçültülmeden önceki
boyutuna geri döner.
Masaüstünde bir pencereyi açtığınızda ekranı kaplamıyor olabilir. Ekranı kapla butonuna tıklandığında pencere masaüstü
boyutuna genişletilir. Ekranı kapla butonu Başlık çubuğunda bir kare şeklinde görünür ve Simge durumuna küçült butonunun
Ekranı kapla /
sağ tarafında yer alır. Bir pencere ekranı kapladıktan sonra Ekranı kapla butonu Aşağı geri getir butonu ile yer değiştirir. Aşağı
Aşağı geri getir
geri getir butonuna tıklandığında pencere önceki boyutuna geri döner. Bir pencere normal boyutuna geri döndürüldüğünde,
butonu
bunun kenarlarına tıklayarak ve sürükleyerek boyutunu değiştirebilirsiniz. Aşağı geri getir butonu Başlık çubuğundaki üst üste
iki kare şeklinde görünür.
Kapat butonu Başlık çubuğunda X işareti ile görünür ve Ekranı kapla / Aşağı geri getir butonunun sağ tarafında yer alır. Bir
Kapat butonu
pencereyi kapatmak için Kapat butonuna tıklayın.
Şekil 6-4:Pencere kontrol butonları.
Dosya Oluşturma
Prosedür Kaynağı: Windows'ta bir dosya oluşturun ve kaydedin
Bir dosya oluşturmak ve kaydetmek için:
1. İstediğiniz bir uygulamayı açın.
2. Veri girin. Örneğin, bir kelime işleme uygulamasında veriyi ekleyeceğiniz yeri belirlemek için
tıklayın ve yazmaya başlayın. Bir paragrafı sonlandırmanız gerektiğinde, sonraki satıra geçmek için
Enter'a basın.
3. Metin girişini tamamladığınızda Dosya - Farklı Kaydet seçeneği ile belgeyi kaydedin.
4. Dosyayı daha önceden kaydetmediyseniz, Farklı Kaydet penceresi açılacaktır. Farklı Kaydet
penceresinde dosyayı kaydetmek istediğiniz yeri seçin.
5. Dosya Adı metin kutusunda, dosyaya vermek istediğiniz ismi yazın.
6. Kaydet butonuna tıklayın.
7. Gerekirse, Menü çubuğundan Dosya - Farklı Kaydet seçeneği ile dosyayı farklı bir isimde
kaydedebilirsiniz.
8. İşiniz bittiğinde uygulama penceresini kapatın.
Windows Explorer'ı Kullanarak Dosyaların
Bulunduğu Konumları Görme
Bir dosya oluşturdunuz ve kaydettiniz. Normal çalışma düzeninde birçok dosya oluşturacak ve
bunları farklı klasörlerde kaydedeceksiniz. Sisteminizdeki veriye ulaşmak ve saklamak için dosyaları
ve klasörleri görüntülemenizi ve yönetmenizi sağlayan bir araca ihtiyacınız olacak. Bu konuda,
Windows Explorer bileşenlerini kullanarak klasörlerde gezineceksiniz.
Bir bilgisayarda bulunan tüm bilgi dosyalar veya klasörlerde saklanır. Normal çalışma rutininde
farklı klasörlerdeki dosyalar üzerinde çalışmanız gerekecek. Windows Explorer sisteminizin klasör
ve dosya düzenine bir kuş bakışı görüntüleme sağlar ve hiyerarşik bir yapıda gezinmenizi sağlar; bu
yüzden Windows Explorer ile nasıl etkin şekilde çalışılacağını öğrenmek tüm bilgisayar sisteminizin
bakımını yaparken veya düzenlerken önemli bir gereksinimdir.
Windows Explorer
Windows Explorer bir bilgisayardan ulaşabileceğiniz tüm kaynakların ve bilginin bir arada
görünümünü sunan araçtır. Bir bilgisayarın ve bağlı olduğu herhangi bir ağın hiyerarşik yapısını
görüntüler. Bu öğeler hiyerarşik yapıda düzenlenir; bir aile ağacında gösterilecek bir ailenin üyesi
gibi birbirleri ile ilişkisi gösterilir. Ayrıca Windows Explorer'ı kullanarak bilgisayarınızdaki bilgiyi
kopyalayarak ve taşıyarak yönetebilirsiniz.
Şekil 6-5:Windows Explorer penceresi.
Windows Explorer bileşenleri Windows hiyerarşisini anlamınıza ve aşağıdaki tabloda açıklandığı gibi
veri ile çalışmanıza yardımcı olur.
Bileşen
Adres çubuğu
Gezinti
bölümü
Komut
çubuğu
Dosya Listesi
bölümü
Önizleme
bölümü
Ayrıntılar
bölümü
Açıklama
Adres çubuğu bir nesnenin adresini gösterir. Pencerenin Başlık çubuğu altında bulunur.
Gezinti bölümü pencerenin sol tarafında bulunur; bu kaydırmanızı ve klasörlere doğrudan erişmenizi sağlar.
Komut çubuğu Adres çubuğunun altında görünür. Seçilen nesneye veya nesnelere göre ortak görevler listesi görüntüleyebilir.
Dosya Listesi bölümü, bir klasör içerisindeki dosyaların ve alt klasörlerin listesini görüntüler. İçerikleri isim, boyut ve dosya tipi
gibi çeşitli kategorilerde düzenlemeye yardımcı olan sütun başlıklarından oluşur.
Önizleme bölümü Dosya Listesi bölümünün sağ tarafında bulunur. Belgeler, slaytlar ve görüntüler gibi dosyaları, bir uygulama ile
açmadan görebilmenizi sağlar. Bir küçük resim veya ikon yerine gerçek dosya içeriklerini görüntüler.
Ayrıntılar bölümü, pencerenin alt tarafında bulunur. Dosya adı, dosya tipi, yazar, son değiştirme tarihi, boyut ve diğer özellikler
gibi dosya özelliklerini görüntüler. Ayrıntılar bölümünde, ayrıca bir dosyanın özellikleri üzerinde ekleme veya değişiklik yapabilir
ve bu dosyayı kaydedebilirsiniz.
Gezinti ve Yenileme Butonları
Gezinti butonu dosyaların görünüm sırasında arasında ileri ve geri gitmenize izin verir. Yenile
butonu klasör penceresindeki en son değişiklikleri görmenize izin verir. Windows Explorer dışında
klasör veya dosya yapısında yapılan herhangi bir değişiklik Yenile butonuna tıklanarak
görüntülenecektir.
Önizleme Bölümü ve Menü Çubuğu
Windows Explorer'da varsayılan olarak görüntülenmeyen iki diğer bölüm Önizleme bölümü ve
Menü çubuğudur. Gerektiğinde bunları etkinleştirebilirsiniz. Önizleme bölümü dosyaların
önizlemesini gerçekleştirmenize izin verir ve Menü çubuğu ortak görevleri gerçekleştirmeniz için
ilave menüler sağlar.
Adres Çubuğunda Görüntüleme Tipleri
Adres çubuğunda, bir klasörün veya dosyanın yolu Breadcrumb görünümü veya Adres Yolu
görünümünde görüntülenebilir. Breadcrumb görünümü varsayılan görünümdür ve dosyalar ve
klasörler arasında gezintiyi kolaylaştırır. Bir klasörün yanındaki küçük oka tıklayarak bunun
içerisindeki alt klasörleri listeleyebilirsiniz. Bunlara tıklayarak herhangi bir alt klasöre gidebilirsiniz.
Adres Yolu görünümü bir nesnenin adresini yazarak buna ulaşmanızı sağlar. Adres çubuğuna
tıklayarak Breadcrumb görünümünden Adres Yolu görünümüne geçebilirsiniz. Başka bir nesne
seçtiğinizde yeniden Breadcrumb görünümüne geri dönecektir.
Windows Hiyerarşik Yapısının Genişletilmesi ve Daraltılması
Ayırıcı çubuğu düzenlemeye ilaveten, Windows hiyerarşik yapısını genişleterek ve daraltarak da
gezinebilirsiniz. Klasörler listesinde bir klasörün ön tarafında bulunan sağ ok o klasörün alt
klasörlere sahip olduğunu gösterir. Ok işareti sağ alt yönde işaret ettiği zaman bu klasör zaten
genişletilmiş veya daha fazla genişletilemez demektir. Eğer herhangi bir işaret yoksa, bu klasörün
içerisinde başka klasörler yoktur ve klasörün içerikleri sağ bölümde gösterilir.
Bir klasörü genişletmek için o klasörün ok işaretine tıklayın. Bir klasörü toplamak için sağ alt yönü
gösteren oka tıklayın. Sol bölümde nesnenin kendisine de tıklayabilirsiniz. Bunu yaparak daraltılmış
bir nesneyi genişletebilir veya genişletilmiş bir nesneyi daraltabilirsiniz. Ek olarak, nesnenin
kendisine tıkladığınız zaman sağ bölümde bunun içerikleri görüntülenir.
Windows Explorer Özellikleri
Windows Explorer yazılımını Donatılar menüsünden veya Başlat butonu gibi bir nesneye sağ
tıklayarak başlatabilirsiniz ve ardından Araştır butonuna tıklayarak bir penceresindeki nesnenin
içeriklerini açabilirsiniz. Sol bölüm klasör hiyerarşisini gösterir ve sağ bölüm sol bölümde seçilmiş
olan nesnenin içeriklerini gösterir. Örneğin, sol bölümde Masaüstü'nü seçerseniz sağ bölümde
Masaüstü nesnelerinin bir listesi görüntülenir. Sol bölümden farklı olarak, sağ bölümde gösterilen
nesnelerin kapsayıcı olması şart değildir. Fakat, sol bölümde seçilmiş olan nesnenin içinde saklanan
herhangi dosya, klasör veya diğer nesneler olabilir.
Bir Windows Explorer Penceresini Açma Yolları
Bir Windows Explorer penceresini açmak için aşağıdaki yollardan herhangi birisini kullanabilirsiniz:

Belgeler, Bilgisayar ve Resimler gibi Başlat menüsü nesnelerine çift tıklayarak bunları bir
Windows Explorer penceresinde açın.

Klavye üzerinde Windows+E tuş kombinasyonuna basarak bir Windows Explorer penceresi
açabilirsiniz.

Başka yerlere gitmek için Adres çubuğu ile herhangi bir pencereyi kullanabilirsiniz.
Şekil 6-6:Windows Explorer özellikleri.
Dosyaları ve Klasörleri Yönetin
Önceki konuda, Windows Explorer'ın bileşenlerini incelediniz ve bir hiyerarşik sistemde gezinti için
bunu nasıl kullanabileceğinizi öğrendiniz. Şimdi Windows Explorer'da gezinebilirsiniz. Klasör ve
dosyaların yönetimini daha iyi gerçekleştirebilirsiniz. Bu konuda, klasörleri ve dosyaları
yöneteceksiniz.
Dosyalar oluşturmanız, düzenlemeniz, kopyalamanız veya silmeniz gerekebilir. Her ne kadar
Windows Explorer penceresi oldukça sezgisel bir biçimde düzenlenmiş olsa da nesne oluşturma,
kesme, kopyalama ve yapıştırma temel tekniklerini öğrendiğinizde işinizi daha kolay yapacaksınız.
Temel Klasör ve Dosya Yönetimi
Temel klasör ve dosya yönetim eylemleri herhangi bir Windows Explorer penceresinde
gerçekleştirilebilir.
Eylem
Açıklama
Bir klasör veya dosya oluştururken bunun Windows hiyerarşisinde nereye kaydedileceğine karar vermeniz gerekir.
Masaüstünde veya herhangi bir sürücüde klasörler ve dosyalar oluşturabilirsiniz. Ancak verinizi Belgeler klasöründe tutmanız
tavsiye edilir. Ayrıca mevcut klasörler içerisinde yeni klasörler ve dosyalar oluşturabilirsiniz. Buna iç içe klasörler denir.
Windows Explorer'da aynı konumda olmaları şartıyla aynı anda birden çok nesne seçebilirsiniz. Birden çok dosyayı seçmek,
örneğin bir kerede birden çok dosyayı yeniden adlandırmak, kopyalamak veya taşımak istediğinizde kullanışlıdır. Bu nesneler
birbirlerinin yanında yer alabilir (bitişik) veya aralarında seçmek istemediğiniz nesneler yer alabilir (bitişik olmayan).
Nesne
oluşturma

Çoklu nesneler
seçme.
Bitişik nesneleri seçmek için ilk önce bir tanesine tıklayın ve daha sonra Shift tuşuna basılı tutarak en
sonuncu nesneye tıklayın.

Bitişik olmayan nesneleri seçmek için Ctrl tuşuna basılı tutarak her bir nesneye tıklayabilirsiniz.

Belirli bir yerdeki herşeyi seçmek için Düzen - Tümünü Seç'i seçin veya Ctrl+A tuş kombinasyonuna basın.
Klasörler ve dosyaları oluşturup ve yönetirken bunlara yeni isimler vermek isteyebilirsiniz. Dosya -Yeniden adlandır
menüsünden bir dosya veya klasöre yeni isim verebilirsiniz. Ayrıca bu şekilde aynı anda birden çok klasöre yeni isim
verebilirsiniz. Dosya tiplerini karıştırabilirsiniz (kelime işleme dosyalarını ve resim dosyalarını aynı anda yeniden
adlandırabilirsiniz), aynı anda dosyaları ve klasörleri yeniden adlandırabilirsiniz ve ayrıca aynı anda birden çok klasörü yeniden
adlandırabilirsiniz.
Bazen bir dosya veya bir klasörü ve bunun içeriklerini orijinal haliyle kopyalamak isteyebilirsiniz. Belki de önemli bir dosyayı
düzenlerken herhangi bir yanlış yapılmasının söz konusu olacağı durumlarda, bu dosyanın bir kopyasını farklı bir yerde
Nesneleri
bulundurmak isteyebilirsiniz. Bir klasör veya dosyanın kopyasını oluşturabilir ve bunu farklı bir yerde saklayabilirsiniz veya
kopyalama
orijinal dosya veya klasör ile aynı konumda farklı isimde saklayabilirsiniz. Eğer aynı konumda bir kopya oluşturuyorsanız, kopya
dosyanın sonunda "-kopyası" uzantısı eklenir.
Nesneleri
Eğer yanlışlıkla yanlış bir yerde bir nesne oluşturursanız veya klasörlerinizi yeniden düzenlemek isterseniz, nesneleri veya
taşıma
klasörleri istediğiniz başka bir yere kolaylıkla taşıyabilirsiniz.
Bir dosyaya, klasöre veya bir nesneye daha fazla ihtiyacınız olmadığında bunları kalıcı olarak silebilir veya geçici olarak Geri
Dönüşüm Kutusu'na gönderebilirsiniz. Bu yöntem, dağınıklığı azaltmanıza ve sadece ihtiyacınız olan ve kullanacağınız dosyaları
Nesneleri silme
saklamanıza imkan verir. Silme sırasında sadece sizin oluşturduğunuz dosyaları sildiğinizden ve herhangi bir sistem veya
program dosyasını silmediğinizden emin olun.
Windows Vista ve çoğu Windows tabanlı programda klasörlerin, dosyaların veya bir metnin taşınması, silinmesi, kesilmesi,
kopyalanması veya biçimlendirilmesi sırasında, gerçekleştirilen en son eylemi geri alma şansınız vardır. Örneğin, bir dosyayı
Geri alma
yanlış bir konuma taşıdığınızda ve bunu hemen fark ettiğinizde, Düzen - Geri Al seçeneğini seçebilirsiniz. Geri al komutu
eylemi
kendisini en son gerçekleştirilen eylemi iptal edecek şekilde düzenler. Örneğin son yaptığınız işlem bir klasörü silmek ise, Geri
al komutu "Geri al - Silme" haline gelir.
Nesneleri
yeniden
adlandırma.
Varsayılan Klasör ve Dosya Adları
Windows Explorer'da yeni bir klasör veya dosya oluşturuyorsanız, varsayılan olarak nesnenin
yapısına göre bir isim verilecektir. Örneğin, yeni bir klasörün ismi, eğer siz farklı bir isim
belirtmezseniz "Yeni Klasör" olacaktır. Bir konumdaki her bir dosyanın adı farklı olmalıdır, bu
yüzden aynı konumda oluşturacağınız yeni klasörler -Yeni Klasör (2)," "Yeni Klasör (3)," vb şekilde
adlandırılacaktır. Bu varsayılan diğer dosya adları için de geçerlidir.
Geri Dönüşüm Kutusu
Geri Dönüşüm Kutusu geçici olarak silinen dosyaları saklayan, masaüstündeki bir nesnedir. Buna
Geri Dönüşüm Kutusu denilmesinin nedeni silinen dosyaları geri yükleyebilmenizi sağlamasıdır.
Ancak, bilinçli olarak geri dönüşüm kutusunu boşalttığınızda veya Windows varsayılan kapasiteye
ulaşılması sebebiyle otomatik olarak geri dönüşüm kutusunu boşalttığında, geri yükleme
yapamazsınız.
Geri Dönüşüm Kutusu USB sürücüler veya ağ sürücüleri gibi çıkartılabilir ortamlardan silinen
dosyaları saklayamaz. Bunlar her zaman kalıcı olarak silinmiş olur. Geri Dönüşüm Kutusu sadece
hard diskinizden doğrudan silinmiş olan dosyaları ve klasörleri saklayabilir. Geri Dönüşüm
Kutusunun içinde silinen dosyalar bulunduğunda, görüntüsü boş kutu görünümünden içerisinde
"kağıt parçaları" bulunan bir kutu görünümüne değişir.
Şekil 6-7:Dosyalar ve klasörler gibi silinen nesneler için bir depo olan Geri Dönüşüm Kutusu
!Geri Dönüşüm Kutusunda sadece bir dosya dahi bulunsa, genellikle "dolu" olarak ifade edilir
çünkü ikon dolu görünür.
Silme Kuralları
Sadece sizin oluşturduğunuz klasörlerdeki veya Belgeler klasöründeki dosyaları silmelisiniz. Diğer
dosyaları veya klasörleri silmemelisiniz. Program Files ve Windows klasörleri kesinlikle silmemeniz
gereken iki klasördür. Program Files klasörü Windows'un yazılımınızı yüklediği ve Windows klasörü
de Windows işletim sisteminizin bulunduğu yerdir. Bu klasörlerden herhangi birisindeki dosyaların
değiştirilmesi veya silinmesi programlarınıza veya bilgisayarınıza zarar verebilir. Bu yüzden şu kuralı
izleyin: Gerekmedikçe bu iki klasöre asla gitmeyin.
Dosyaların ve Klasörlerin Yönetilmesi
Prosedür Kaynağı: Windows Explorer'da Klasör veya Dosya Oluşturun
Windows Explorer'da bir klasör veya dosya oluşturmak için:
1. Windows Explorer'ı açın ve yeni klasör veya dosyayı oluşturmak istediğiniz konuma gidin.
2. Yeni bir nesne oluşturun.

Dosya - Yeni menüsünü seçin ve alt menüden nesne tipini seçin.

Alternatif olarak, o konumdaki boş bir alanda sağ tıklayın, Yeni seçeneğini seçin ve alt
menüden nesne tipini seçin.
3. Nesne için bir isim girin.
4. Enter'a basın veya Windows Explorer penceresindeki boş alana tıklayarak nesne adını onaylayın.
Prosedür Kaynağı: Bir Klasör veya Dosyayı Yeniden Adlandırın
Bir klasör veya dosyayı yeniden adlandırmak için:
1. Yeniden adlandırmak istediğiniz klasör veya dosyayı bulun ve seçin.
2. Üzerine yazılacak olan mevcut adı seçin. Daha sonra aşağıdaki yollardan birini kullanın:

Dosya - Yeniden Adlandır seçeneğini seçin.

Nesneye sağ tıklayın ve Yeniden Adlandır seçeneğini seçin.

veya F2 tuşuna basın.
3. Yeni isim yazın.
4. Enter'a basın veya Windows Explorer penceresindeki boş alana tıklayarak yeni adı onaylayın.
Prosedür Kaynağı: Bir Klasör veya Dosyayı Kopyalayın ve Yapıştırın
Bir klasör veya dosyayı kopyalamak ve yapıştırmak için:
1. Kopyalamak istediğiniz klasör veya dosyayı bulun ve seçin.
2. Nesneyi kopyalayın.

Menü çubuğundan Düzen - Kopyala seçeneğini seçin.

Menü çubuğundan Düzen - Klasöre Kopyala seçeneğini seçin, kopyalamak istediğiniz yeri
seçin ve Kopyala'ya tıklayın.

Nesneye sağ tıklayın ve Kopyala seçeneğini seçin.

veya Ctrl+C tuş kombinasyonuna basın.
3. Nesneyi yeni bir yere yapıştırın.

İstediğiniz konuma gidin ve Menü çubuğundan Düzen - Yapıştır seçeneğini seçin.

Dosya Listesi bölümünde istediğiniz konuma gidin, boş alanda sağ tıklayın ve Yapıştır
seçeneğini seçin.

veya istenilen konumda Ctrl+V tuş kombinasyonuna basın.
Prosedür Kaynağı: Bir Klasör veya Dosyayı Taşıyın
Bir klasör veya dosyayı taşımak için:
1. Taşımak istediğiniz klasör veya dosyayı bulun ve seçin.
2. Nesneyi yeni konumuna taşıyın.

Nesneyi mevcut konumundan yeni konumuna sürükleyin ve bırakın.

Menü çubuğundan Düzen - Klasöre Taşı seçeneğini seçin. Nesneleri Taşı penceresinde
nesneyi taşımak istediğiniz bir konum seçin ve Taşı seçeneğini seçin.

Orijinal nesneye tıklayın, sağ fare butonuna basılı turun ve fare işaretçisini yeni konuma
sürükleyin. Fare butonunu serbest bıraktığınızda Buraya Taşı seçeneğini seçin.

veya nesneyi kesin ve yeni konumunda yapıştırın.
3. Gerekirse nesneyi yeniden adlandırın.
Prosedür Kaynağı: Geri Dönüşüm Kutusunu Kullanın
Klasörleri veya dosyaları silmek ya da geri yüklemek amacıyla Geri Dönüşüm Kutusunu kullanmak
için:
1. Silmek istediğiniz nesneleri bulun ve seçin.
2. Nesneleri Geri Dönüşüm Kutusuna taşıyın.

Sil seçeneğine basın ve Evet seçeneğine tıklayarak nesneleri Geri Dönüşüm Kutusuna
gönderin.

Nesnelere sağ tıklayın, Sil seçeneğini seçin ve Evet seçeneğine tıklayarak nesneleri Geri
Dönüşüm Kutusuna gönderin.

veya nesneleri Geri Dönüşüm Kutusu ikonu üzerine sürükleyin ve bırakın.
!İsterseniz seçilen nesneleri kalıcı olarak silebilirsiniz. Shift tuşuna basılı tutun ve Delete tuşuna
basın. Daha sonra Evet seçeneğine tıklayarak nesneleri silin. Seçilen nesneler Geri Dönüşüm
Kutusuna gönderilmez; kalıcı olarak silinir.
3. Silinen bir nesneyi geri yüklemek için Geri Dönüşüm Kutusunu açın, nesneyi seçin ve Dosya - Geri
Yükle seçeneğini seçin veya nesneye sağ tıklayın ve Geri Yükle seçeneğini seçin. Ayrıca nesneyi
istediğiniz bir konuma sürükleyebilirsiniz.
!Silinen nesneleri geri yüklemek için Geri Al komutunu da kullanabilirsiniz.
4. Nesneleri Geri Dönüşüm Kutusundan kalıcı olarak silin.

Geri Dönüşüm Kutusuna sağ tıklayın ve Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt seçeneğini seçin.

Geri Dönüşüm Kutusunu açın ve Dosya - Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt seçeneğini seçin.

veya Geri Dönüşüm Kutusunu açın, sağ bölümdeki boş bir alanda sağ tıklayın ve kısayol
menüsünden Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt seçeneğini seçin.
5. Silme işlemini onaylamak için Evet seçeneğine tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Bir Dosya Yazdırın
Bir dosyayı yazdırmak için:
1. Windows Explorer'da yazdırmak istediğiniz nesneyi bulun ve seçin.
2. Menü çubuğundan Dosya - Yazdır seçeneğini seçin.
3. İsim listesinden istediğiniz yazıcı ismini seçin.
4. Sayfa Aralığı bölümünde yazdırılacak olan sayfaları seçin.

Sadece seçilen metni yazdırmak için Seçim seçeneğini seçin.

Belgenin aktif sayfasını yazdırmak için Geçerli Sayfa seçeneğini seçin.

Belirli sayfaları yazdırmak için Sayfalar seçeneğini seçin. İstediğiniz sayfaları numaralarını
virgül ile ayırarak veya ilk sayfa numarasını ve son sayfa numarasını belirleyerek ve araya kısa
çizgi koyarak belirlediğiniz sayfaları yazdırabilirsiniz.
5. Gerekirse, yazdırma işlemi için ilave ayarları yapmak amacıyla Tercihler seçeneğine tıklayın.

Yerleşim sekmesinde Oryantasyon, Sayfa Sırası ve Sayfa Biçimini belirleyebilirsiniz.

Kağıt/Kalite sekmesinde, Kağıt Kaynağını ve Ortamı belirleyebilirsiniz.
6. Gerekirse, Yazıcı Tercihleri penceresinde Gelişmiş seçeneğine tıklayarak yazdırma için gelişmiş
belge ayarlarını belirleyebilirsiniz.
7. Dosyayı yazdırmak için Yazdır seçeneğine tıklayın.
Dosyaları Sıkıştırın ve Çıkartın
Klasörleri ve dosyaları yönetmeyi öğrendiniz ve Windows Explorer'ın özelliklerini incelediniz.
Bunları daha kolay transfer edebilmek için dosyaların boyutunu düşürmeniz gerekebilir. Bu konuda,
dosyaları sıkıştırmayı ve çıkartmayı öğreneceksiniz.
Resim dosyaları ve sunum dosyaları gibi dosyaların boyutları büyüktür. Dosyanın içeriğini
bozmadan boyutunu düşürebilirseniz, daha az bellek alanı kullanırsınız ve dosyaları daha kısa
sürede aktarabilirsiniz. Ayrıca, birçok dosyanın tek bir dosyada sıkıştırılarak aktarımı daha kolaydır.
Dosyaların nasıl sıkıştırılacağı ve çıkartılacağını bilmeniz, dosyalar ile çalışırken işinize yarayacaktır.
Dosya Sıkıştırma ve Çıkartma Araçları
Bir dosyanın sıkıştırılması o dosyanın boyutunun düşürülmesi işlemidir. Sıkıştırılmış bir dosyanın en
büyük avantajı, bir yerden başka bir yere aktarımda kolaylık sağlamasıdır.
En yaygın olarak kullanılan sıkıştırma programı WinZip® dir.. Bu program ile sıkıştırılan dosyalar .zip
uzantısı alırlar. Sıkıştırılmış bir dosyanın orijinal boyutuna geri döndürülmesi işlemine çıkartma
denir. WinZip uygulamasını sıkıştırılmış bir dosyayı çıkartmak için de kullanabilirsiniz.
Windows Explorer dosyaları ve klasörleri sıkıştırmak için varsayılan bir komut kullanır. Bir dosyayı
veya klasörü sıkıştırmak için, o dosya veya klasör üzerinde sağ tıklayın ve Gönder -Sıkıştırılmış (zipli)
Klasör seçeneğini seçin. Bir klasör veya dosyayı çıkartmak için, sıkıştırılmış klasör üzerinde çift
tıklayın ve Komut çubuğunda Tüm dosyaları çıkart seçeneğine tıklayın. Ayrıca hard diskinizdeki
dosya boyutunu düşürmek için NTFS (NT File System - Yeni Teknoloji Dosya Sistemi) dosyalarındaki
sıkıştırma özelliğini kullanabilirsiniz. Bu yöntemle dosya veya klasörlerinizi çıkartma işlemi
yapmadan da kullanabilirsiniz.
Şekil 6-8:Sıkıştırma ve çıkartma işlemleri
Dosyaları Sıkıştırma ve Çıkartma
Prosedür Kaynağı: Dosyaları ve Klasörleri Sıkıştırın
Dosyaları ve klasörleri sıkıştırmak için:
1. Sıkıştırmak istediğiniz nesneleri seçin.
2. Seçilen nesnelere sağ tıklayın ve Gönder -Sıkıştırılmış (zipli) Klasör seçeneğini seçin.
3. Sıkıştırılmış dosya için yeni bir isim yazın ve Enter tuşuna basın.
Prosedür Kaynağı: Sıkıştırılmış Dosyaları Çıkartın
Sıkıştırılmış dosyaları çıkartmak için:
1. Sıkıştırılmış nesne üzerinde çift tıklayın.
2. Windows Explorer penceresinde, Komut çubuğunda Tüm dosyaları çıkart seçeneğine tıklayın.
3. Çıkartılmış dosyaları depolayacağınız klasörü seçin.

Dosyalar şu klasöre çıkartılacak metin kutusunda dosyaların çıkartılmasını istediğiniz bir
konum girin.

veya Göz at butonuna tıklayarak klasör seçin.
4. Çıkart seçeneğine tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Sıkıştırma Özniteliğini Kullanarak NTFS Dosyalarını ve Klasörlerini Sıkıştırın
Sıkıştırma özniteliğini kullanarak NTFS dosyalarını ve klasörlerini sıkıştırmak için:
1. Sıkıştırmak istediğiniz nesneleri seçin.
2. Seçilen nesnelere sağ tıklayın ve Özellikler seçeneğini seçin.
3. Öznitelikler bölümünde Gelişmiş butonuna tıklayın.
4. Sıkıştırma veya Şifreleme öznitelikleri bölümünde Disk alanından kazanmak için içeriği sıkıştır
seçeneğini işaretleyin ve Tamam butonuna tıklayın.
5. Özellikler penceresinde Uygula butonuna tıklayın.
6. Öznitelik Değişikliklerini Onayla penceresinde Bu klasördeki değişiklikleri, alt klasörler ve
dosyalar için uygula seçeneğinin seçildiğinden emin olun ve Tamam butonuna tıklayın.
7. Öznitelikler uygulandıktan sonra Tamam butonuna tıklayın.
YAZILIMLAR İLE ÇALIŞMAK
Giriş
Önceki derslerde bilgisayar donanımını bağlamayı öğrendiniz. Ancak bir kullanıcı istediği işlemleri
gerçekleştirmek için bilgisayar donanımını doğrudan kullanamaz; doğru yazılım gerekir. Bu derste,
yazılımlar ile çalışacaksınız.
İşiniz sırasında, kendi bilgisayarlarında bir işin çabucak ve etkili biçimde yapılmasına ihtiyaç duyan
kişiler ile karşılaşabilirsiniz. Bu işler bir resmin düzenlenmesinden, bir belgenin biçimlendirilmesine
kadar çok çeşitli olabilir. Bu işleri yerine getirmek için kullanabileceğiniz çok fazla sayıda yazılım
uygulaması vardır. Bir bilgisayar kullanıcısı olarak yazılım uygulamaları konusunda deneyimli
olmanız ve bunların sunduğu sayısız özellikten yararlanmak için nasıl yükleyeceğinizi bilmeniz
gerekir.

Yükleme Gereksinimlerini Öğrenin

Yazılım Yükleme
Yükleme Gereksinimlerini Öğrenin
Dosyalar ve klasörler ile çalışmaya alıştınız. Her ne kadar Microsoft® Windows® günlük işlerinizin
çoğunu yerine getirmek için gerekli programlara sahip olsa da, bilgisayarınızda yüklenmiş ek
programlara ihtiyacınız olacak. Bu konuda, bir yazılım uygulamasını yüklemek için nelere ihtiyacınız
olduğunu öğreneceksiniz.
Bilgisayarınızda bir yazılım uygulamasını yüklemeye çalışıyorsunuz. Ancak, bilgisayar bazı
nedenlerden dolayı programı yüklemenize izin vermiyor. Bilgisayarı düzenli olarak kullanan bir kişi
olarak bir yazılım programını yüklemek için gereken her şeyi bilmelisiniz. Böylece bu tür
problemleri başarıyla çözebilirsiniz.
Yönetimsel Haklar
Çoğu işletim sisteminde, varsayılan olarak sistem üzerinde tam kontrole sahip olan, kullanıcı
hesapları oluşturma ve diğer yönetimsel fonksiyonları gerçekleştirme iznine sahip yönetici
düzeyinde bir kullanıcı hesabı bulunur.
Yönetici, sistemdeki diğer kullanıcıların erişim seviyelerini ve izinlerini belirler ve diğer kullanıcılar
için yönetimsel haklara izin verir. Yönetici tarafından verilen izin olmadan, sınırlı bir erişimli hesaba
sahip kullanıcı ağ ayarlarının değiştirilmesi, CD-ROM yazdırılması ve yazılım uygulamalarının
yüklenmesi veya kaldırılması gibi belirli görevleri gerçekleştiremez.
Donanım Gereksinimleri
Neredeyse her yazılımın, düzgün çalışmak için minimum donanım gereksinimleri söz konusudur.
Bunlara bazen sistem gereksinimleri denir. Genelde, donanım gereksinimleri iki tipte sınıflandırılır:
minimum gereksinimler ve önerilen gereksinimler. Minimum donanım gereksinimleri bir programın
çalışması için yazılım satıcısının belirttiği donanım gereksinimleridir. Önerilen gereksinimler ise
yazılımın en uygun performansta çalışması için belirtilen gereksinimlerdir. Yazılımın yüklenmesi için
minimum gereksinimler gereklidir.
Güvenlik Duvarı
Güvenlik duvarı ağlar arasında bağlanan ve erişimi kontrol eden bir aygıt veya aygıtlar grubudur.
Güvenlik duvarları bir donanım aygıtı veya bir yazılım uygulaması olabilir. Ayrıca güvenlik duvarları
bazen yazılım programlarını yüklenmeden önce engeller. Bu tür durumlarda, kullanıcı yazılım
yüklemesi tamamlanıncaya kadar, geçici olarak güvenlik duvarını devre dışı bırakmalıdır.
Örnek:
Şekil 7-1:Güvenlik duvarı sistemi
Yazılım Lisansları
Yazılım lisansı bir yazılım uygulamasının dağıtım ve kullanımını kontrol etmek için kullanılan yasal
dokümandır. Beş ana tipte yazılım lisansı bulunur.
Lisans Tipi
Açık
Kaynak
Freeware
Açıklama
Açık kaynak yazılımı kullanıcıların yazılımın kaynak koduna ulaşabilmelerini sağlar ve kodları değiştirmelerine izin verir. Açık kaynak
lisanslaması yazılımların ücretsiz ve yasal olarak dağıtımını mümkün kılar.
Freeware (Ücretsiz yazılım) uygulamaları doğudan Internet'ten indirilebilir ve herhangi bir kısıtlama olmadan kullanılabilir.
Ticari yazılım uygulaması kullanıcılara ücret karşılığında satılır. İsminden de anlaşıldığı gibi ticari gereksinimleri karşılamak
Ticari
amacındadır. Çoğu ticari yazılım yayınlayıcısı kullanıcıların belirli bir zaman içerisinde kendi kopya sürümlerini kayıt ettirmelerini
ister. Bu yazılım tipi kullanıcıların kaynak koduna ulaşmasına veya değiştirmesine izin vermez.
Copyleft (Telif müsaadeli) tüm orijinal işin ve türevsel işlerin serbest bırakılmasını sağlayan yöntemdir. "copyleft" (Telif müsaadeli)
ifadesi temelde "copyright" (Telif hakkı) için zıt bir konsepti tanımlamakta kullanılır. Yazılım geliştirici Richard Stallman bu konsept
Copyleft ile yazılımın serbest bir şekilde kullanılabileceği, değiştirilebileceği ve kopyalanabileceği bir lisans sözleşmesi oluşturmayı
hedeflemiştir. Özgür Yazılım Vakfı (FSF) tüm ücretsiz yazılımların Genel Kamu Lisansı (GPL) altında telif müsaadeli olmasını ve
yayınlanmasını önermektedir.
Shareware (Kopyalanır yazılım) uygulamaları bir kullanıcının doğrudan Internet'ten indirebileceği uygulamalardır. Freeware ve
shareware uygulamaları arasındaki tek fark, shareware uygulamaların genellikle belirli bir süre deneme amaçlı ücretsiz olmasıdır.
Shareware
Kullanıcı, deneme süresi sona erdiğinde yazılımın tam versiyonunu satın almak durumundadır. Bazı shareware uygulamalarda bazı
yazılım özellikleri kısıtlanmıştır. Kullanıcılar bu özellikleri sadece tam versiyonu satın aldıklarında kullanabilirler.
Yazılım Kaydı
Kullandığınız yazılımı kayıt ettirmek, her zaman dsoğru bir uygulamadır. Yazılım uygulamanızın
kopyasını kayıt ettirmeniz yazılım korsanlığını önlemeye yardımcı olur. Kullanıcı, yazılımı kayıt
ettirerek güncellemeleri düzenli yükleyebilir ve teknik destek alabilir.
Sayısal Haklar Yönetimi
DRM (Digital Rights Management - Sayısal haklar yönetimi) dijital ortam yayınlayıcıları tarafından
kendi ortam içeriklerinin kullanımını kısıtlamaya yönelik alınan tedbirleri ifade eder. Bu kısıtlamalar
ortamın kaç kez yürütülebileceği veya içeriğin kopyalanıp kopyalanamayacağına göre olabilir. DRM
başlıca yaratıcı ortamlara (ses veya video gibi) yöneliktir ancak yakın gelecekte tescilli yazılımı
genişletmek için de hedeflenebilir.
Yazılım Yükleme
Önceki konuda, bir yazılım uygulamasını yükleme gereksinimlerini öğrendiniz. Bu gereksinimleri
karşılarsanız, yazılımı yüklemeye hazır hale gelirsiniz. Bir yazılım uygulamasını yüklemek için bazı
adımları sırasıyla takip etmeniz gerekir. Bu konuda, bir yazılım uygulamasını yüklemeyi
öğreneceksiniz.
Belirli bir dosya tipini açabilen bir yazılım uygulamasına sahip olmamanızdan dolayı, bir dosyayı
açamamanız gibi durumlar söz konusu olacaktır. Bu problemi çözmek için gerekli yazılım
uygulamasını yüklemeniz gerekecektir.
Yazılım Yüklemesi
Yazılım uygulaması, dosyaların ve klasörlerin bir kaynak konumdan bilgisayarınıza kopyalanması
gibi kolay bir şekilde olmaz. Yazılım uygulamaları bilgisayara özel bir şekilde yüklenmiş olmalıdır.
Yükleme çıkartılabilir bir dosyanın paketinden çıkartılması, dosyaların kullanıcı tarafından
belirlenen bir dizine kopyalanması ve sistem ayarlarının düzenlenmesini içeren bir prosedürdür.
Benzer şekilde bir yazılım uygulamasını silmek için, yazılımı içeren klasörü silmek yerine
kaldırmalısınız.
Şekil 7-2:Yükleme, dosyaların kopyalanması ve sistem ayarlarının değiştirilmesini içeren bir
prosedürdür.
Temiz Yükleme
Daha önceki yüklemeden kalan dosyalar gibi durumlar söz konusu olmadan bir yazılım
uygulamasının yüklenmesi işlemine temiz yükleme denir. Genellikle bir işletim sistemini yüklerken
önceki yüklemeden kalan dosyalar hard diski biçimlendirerek kaldırılmalıdır çünkü bunların varlığı
yükleme işlemini aksatabilir. Bir işletim sistemini yüklemeden önce her zaman hard diskin
biçimlendirilmesi önerilir.
Klasör Atama
Bir yazılım uygulamasını yüklemek istediğiniz yeri, klasörü belirleyebilirsiniz. Varsayılan olarak
birçok uygulama C sürücüsündeki Program Files klasörüne yüklenecektir. İsterseniz bunu
değiştirebilirsiniz.
Yazılım Güncellemesi
Yazılım güncellemesi mevcut yazılım uygulamasının yeni bir versiyonu ile değiştirilmesi işlemidir.
Bu iki şekilde yapılabilir: Sadece birkaç seçilmiş dosyayı değiştirerek veya tamamıyla yazılımın
üzerine yazarak. Yazılım üreticileri kendi yazılımlarının daha iyi çalışmasını sağlamak için yeni
yazılım güncellemeleri yayınlarlar. Bazen yeni özellikler yeni bir sürümde dahil edilir. Yazılım
uygulamaları genellikle yazılım üreticisinin web sitesinden gerekli dosyaları indirerek online olarak
güncellenir. Bir işletim sisteminin, ofis araçlarının veya başka araçların versiyon değişimi yazılım
güncellemelerine örnek olarak verilebilir.
Şekil 6-3:Bir yazılımın daha yeni bir versiyonu ile değiştirilme işlemi
Yazılımın Yüklenmesi
Prosedür Kaynağı: Bir Optik Diskten Yazılım Uygulamasını Yükleyin
Bir optik diskten yazılım uygulamasını yüklemek için:
1. Yazılım paketinde belirtilen minimum donanım gereksinimlerini kontrol edin ve bilgisayarınızın
donanımı ile karşılaştırın. Yazılım paketinde belirtilen minimum gereksinimler bilgisayarınızın
donanımından daha yüksek ise bilgisayarınızın donanımını güncellemeniz gerekecektir.
2. Çalıştırılabilir dosyanın bulunduğu konuma gidin.

CD-ROM/DVD'yi sürücüye takın ve CD-ROM/DVD sürücüsüne giderek içerikleri araştırın ve
çalıştırılabilir dosyayı çalıştırın.

Alternatif olarak, çalıştırılabilir dosyanın bulunduğu konuma gidin ve çalıştırılabilir dosyayı
çalıştırın.
!Birçok yükleme CD-ROM/DVD'leri otomatik çalıştır özelliği ile birlikte gelir. CD-ROM/DVD sürücüye
takıldıktan sonra sistem kullanıcının çalıştırılabilir dosyayı açması için harekete geçirir. Bazen
çalıştırılabilir dosya otomatik olarak açılır.
3. Yükleme sihirbazında gösterilen talimatları takip edin. Yükleme sihirbazı yazılım yükleme
işlemindeki adımlar boyunca size rehberlik edecektir.
!Bazı CD-ROM/DVD'ler bir help (yardım) veya read me (beni oku) metin dosyasını içerebilir. Bu
dosyalar, yazılım uygulamasını yüklemek için belirli adımları gösterir.
4. Yükleme işlemi tamamlandıktan sonra eğer sorulursa bilgisayarı yeniden başlatın.
5. Uygulamayı, Başlat menüsünden veya yüklediğiniz dizinden başlatın.
Prosedür Kaynağı: Bir Yazılım Uygulamasını Kaldırın veya Değiştirin
Bir yazılım uygulamasını kaldırmak veya değiştirmek için:
1. Denetim Masası'na girin, Programlar ve Özellikler penceresini açın.

Başlat - Denetim Masası'nı seçin.

Programlar altında Programı kaldır bağlantısına tıklayın.
2. Kaldırmak istediğiniz yazılım uygulamasını listeden seçin.
3. Kaldır butonuna tıklayarak yazılım uygulamasını bilgisayarınızdan tamamen kaldırın.
4. Kaldırma işlemini onaylamanız istenirse Evet seçeneğine tıklayın.
5. Gerekirse, değiştirmek, onarmak veya güncellemek istediğiniz yazılımı seçin ve Değiştir
butonuna tıklayın.
6. İşlemi tamamlamak için sihirbazda gösterilen adımları takip edin.
!Değiştir özelliği her yazılım uygulaması için kullanılamayabilir.
AĞ TEKNOLOJİLERİ
Giriş
Şu ana kadar bilgisayar donanımı ve yazılımını ve bunların bir bilgisayara işlevsellik sağlamak için
nasıl ortaklaşa çalıştıklarını öğrendiniz. Bu derste, bilgisayarların birbirlerine bağlanmalarını ve
birbirleri ile iletişim kurmalarını sağlayan ağ oluşturma teknolojilerini yakından inceleyeceksiniz.
Günümüzde, neredeyse her kişisel bilgisayar bazen küçük ev ağı ile, bazen ofis ağı ile bazen de
Internet gibi bir global ağ ile dış kaynaklara bağlıdır. Bağlanma, paylaşım ve iletişim kabiliyeti kişisel
bilgisayarlarda ağ teknolojilerinin kullanımındaki ana nedenlerdendir. Farklı ağ oluşturma
teknolojilerini biliyor olmanız, doğru ağ türünü belirlemenize, bunu uygulamak ve ayarlamak için ağ
oluşturma donanımını tanımanıza yardımcı olacaktır.

Ağ tipleri

Ethernet teknolojileri

Kablosuz ağların karakteristik özellikleri
Ağ Tipleri
Bu derste, ağ teknolojilerini inceleyeceksiniz. Dünya üzerinde bilgisayarların bir araya gelmesiyle
oluşan sayısız ağ vardır. Bu konuda, bilgisayar ağlarının farklı tiplerini tanıyacaksınız.
Her ne kadar bilgisayar ağlarının asıl oluşturulma sebebi bilgisayarların birbirleri ile iletişimini
sağlamak olsa da, bilgisayar ağlarının boyutları ve teknolojileri çok çeşitlidir. Ayrıca her bir ağ
tipinde kullanılan donanım ve yazılım da farklıdır. Ağ oluşturma teknolojilerini daha iyi
anlayabilmek için farklı ağ tiplerini ve bilgisayar ağlarında kullanılan ortak donanım aygıtlarını
öğrenmek iyi bir başlangıç noktası olacaktır.
Veri Aktarımı
Veri aktarımı, verinin, bir yerden başka bir yere iletilmesidir. Ağ oluşturma terminolojisinde bu, bir
bilgisayardan başka bir bilgisayara, bitlerin veya byteların iletimi olarak ifade edilir. Bilgi, 0'lar ve
1'ler gibi dijital sinyaller olarak veya sürekli, değişken elektrik akımları ve gerilimler biçiminde
analog sinyaller olarak aktarılabilir. Veri aktarım hızları saniyedeki bit (bps), saniyedeki kilobit
(Kbps) veya saniyedeki megabit (Mbps) ile ölçülür.
Şekil 8-2:Dijital sinyaller ve analog sinyaller.
Veri Yüklenmesi ve İndirilmesi
"Yükleme" (upload) ve "indirme" (download) terimleri iki bilgisayar veya bir bilgisayar ve bir başka
aygıt arasında veri aktarım işlemini açıklamak için kullanılır. Veri yükleme, bilgisayarınızdan başka
bir bilgisayara veya aygıta veri aktarımını ifade eder. Veri indirme, başka bir bilgisayar veya
aygıttan, kendi bilgisayarınıza veri aktarımını ifade eder.
Aktarım Hızı
Verinin bir ağ üzerinden aktarım hızı saniyedeki iletilen bit (bps) ile ölçülür. Aktarım hızı için
kullanılan bazı diğer birimler de saniyedeki kilobit (Kbps) ve saniyedeki megabit (Mbps) dir. Bir
Kbps 1,000 bps'yi ve 1 Mbps 1,000,000 bps'yi işaret eder.
İstemci-Sunucu Ağları
İstemci-sunucu ağları, bir ağ işletim sistemini çalıştıran özelleştirilmiş bilgisayarlar veya sunucular
tarafından oluşturulur. Sunucular, diğer ağ bileşenlere hizmet ederler ve paylaşılan bilgi veya
kaynakları içerirler. Bir sunucu kurulduktan sonra, iş istasyonları veya normal kişisel bilgisayar
işletim sistemini çalıştıran istemciler, sunucuda depolanan bilgiye veya sunucuya eklenen
kaynaklara erişim sağlayabilir. Bu kaynaklar disk alanı, paylaşılan dosyalar, yazıcılar, modemler veya
başka özelleştirilmiş bir donanım olabilir. Bir istemci-sunucu ağında tüm iş istasyonları sunucu
kaynaklarını paylaşır.
Şekil 8-3:Sunucu ve paylaşılan kaynaklara erişim sağlayan istemciler.
Bilgisayar Ağları
Tanım:
Bilgisayar ağı, bir bilgisayar grubundaki bilgisayarların birbirleri ile iletişim kurmasını sağlayan
donanım ve yazılımların toplamıdır. Ağ, iki veya daha fazla bilgisayar birbirine bağlandığında oluşur.
Bir bilgisayar ağı üzerinde, başka bir bilgisayar ile iletişim kuran bilgisayar ve diğer aygıtlara
düğümler veya iş istasyonları denir. Ağ trafiği, ağ boyunca gönderilen veriye verilen addır. Ağlar, ağ
verisini taşımak için bir kablo gibi ağ ortamını; bilgisayar ve bir ağ ortamı arasında verinin
aktarılabilmesi için ağ bağdaştırıcı donanımını; bilgisayarın ağı tanımasını sağlamak için bir ağ
işletim sistemini; ve ağ iletişimlerini kontrol etmek için bir ağ protokolünü içerir.
Örnek:
Şekil 5-1:Bir bilgisayar ağı.
Bir Ağın Kullanımı
Ağ kullanmak için iki önemli neden vardır: Bilgi paylaşımı ve kaynak paylaşımı.

Bilgi paylaşımı: Ağlar, bilgiyi diğer kullanıcılar ile kolayca paylaşmanızı sağlar.

Kaynak paylaşımı: Ağlar; dosyalar, uygulamalar veya bazı donanımlar gibi diğer kaynaklara
erişiminize izin verir.
o
Dosyalar: Dosyaların bir ağ üzerinde, diğer kullanıcılar ile paylaşımı disk
alanından tasarruf etmenizi sağlar. Dosyaların bir ağ üzerinde depolanması,
kullanıcıların izinli bir ağ bağlantısına sahip sistemden, bu dosyalara
ulaşmalarını sağlar.
o
Uygulama programları: Bir ağ kullanarak uygulama programlarının paylaşımı,
birden çok kullanıcının her birisi için ayrı bir lisansa gerek kalmadan, aynı
uygulamaya erişim sağlamalarına izin verir. Sistemdeki bellek alanında kazanç
sağlar ve uygulama satın alma masraflarını azaltır.
o
Donanım: Birçok bilgisayar arasında yazıcı vb. bir donanımın paylaşılması,
masrafları azaltır. Yüksek işleme kapasitesine sahip bir sunucu, ağ kullanarak
birçok makine arasında paylaşılabilir.
Bilgisayar Ağları tipleri
Birçok farklı tipte ağ vardır. Yerel Alan Ağı (LAN-Local Area Network), küçük bir coğrafik alandaki
sunucunun veya tek bir işlemcinin kaynaklarını paylaşan bilgisayarlar ve ilişkili aygıtlar grubudur.
LAN, iki, üç kullanıcıdan, binlerce kullanıcıya hizmet edebilecek kapasitede olabilir. Bir evdeki
bilgisayarlar arasındaki ağ LAN'a örnek olarak verilebilir. Kablosuz Yerel Alan Ağı (WLAN-Wireless
Local Area Network), bilgisayarların kablo kullanmadan, bilgisayara bağlanmış bir kablosuz aygıt
vasıtasıyla, sunucu ile iletişim kurduğu LAN'dır.
Geniş Alan Ağı (WAN-Wide Area Network), büyük bir coğrafik alana yayılmış olan bilgisayarların
oluşturduğu ağdır. Farklı şehirlerde veya ülkelerde ofisleri bulunan bir şirketin ağı WAN'a örnek
olarak verilebilir; şirketin bilgisayarları WAN yoluyla bağlanır.
Şekil 8-4:Ağ oluşturma tiplerinden en yaygın olarak kullanılan LAN ve WAN
Ağ Aygıtları Tipleri
Bir ağa bağlı olan bilgisayarlar, çeşitli ağ aygıtları vasıtasıyla verilerini iletirler. Birkaç çeşit ağ aygıtı
bulunur.
Ağ Aygıtı
Açıklama
Hub LAN oluşturmak için birden çok bilgisayarı bağlayan ağ oluşturma aygıtıdır. Hub, kendisine iletilen veriyi, bağlı tüm
Hub
bilgisayarlara sinyaller biçiminde gönderir. Hublar 10 Mbps ve 100 Mbps aktarım hızlarını destekler.
Switch, aynı LAN'da bulunan birden çok bilgisayarı birleştiren küçük bir ağ donanım aygıtıdır. Hublar gibi switchler de birden çok
Switch
porta sahiptir ve bir kaynaktan direk hedefe veri iletimini sağlar. switchler veri paketlerini düğümlere veya segmentlere iletir.
Bu adresleme sayesinde, veri paketleri arasındaki çarpışma ihtimali azaltılmıştır.
Router, aynı protokolü kullanan birden çok ağ arasında veri göndermek için kullanılan bir ağ oluşturma aygıtıdır. Protokol, bir ağ
Router
üzerindeki iki bilgisayar arasında iletişim sağlamak için kullanılan bir takım kurallardır. Routerlar işledikleri paketlerdeki ağ
(Yönlendirici) adreslerini inceleyerek veriyi ağlar arasında iletir. Bir routerın fonksiyonu bir switchin fonksiyonuna benzese de, router nispeten
daha yüksek veri işleme kapasitesine sahiptir ve genellikle WAN'larda kullanılır.
Şekil 8-5:Ağ Aygıtları
Veri Paketleri
Veri paketi, ağ boyunca gönderilen özerk veri birimidir. Ağ boyunca gönderilen veriden farklı
olarak, veri paketi verinin doğru hedefe aktarılmasına yardımcı olan ilave bilgiyi içerir. İlave bilgi,
verinin gönderimi için kullanılan protokole göre değişir.
Ethernet Teknolojileri
Önceki konumuda farklı ağ tiplerini öğrendiniz. Kablolu ağlar, Ethernet adı verilen bir teknolojiyi
kullanırlar. Bu konuda, aygıtların ve kaynakların Ethernet teknolojisini kullanarak nasıl
bağlandıklarını öğreneceksiniz.
Ethernet teknolojisi, günümüzde kullanılan en popüler ağ teknolojisidir. Büyük ve küçük ağlar ağ
omurgasını oluşturmak ve son kullanıcı hizmetlerini sağlamak için Ethernet'i kullanırlar. Ethernet
teknolojisinin çoğalmasından ve çeşitlenmesinden dolayı, farklı Ethernet teknolojileri hakkında bilgi
sahibi olmanız ev veya ofisinizde karşılaşabileceğiniz kablolu bir ağın çeşitli bileşenlerini anlamanızı
ve tanımlamanızı kolaylaştıracaktır.
Ethernet
Ethernet, LAN'ları oluşturmak için kullanılan, çeşitli ağ oluşturma teknolojileri ve ortam erişimi
yöntemlerinin bir bileşenidir. Ortam erişimi yöntemleri verinin bir ağ üzerinden gönderildiği farklı
yollarla ilgilidir.
Ethernet, bilgisayarların fiziksel bir ortam vasıtasıyla, kısa mesafeler üzerinden iletişim kurmalarını
sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Ethernet, kablolu LAN'lar için en yaygın olarak kullanılan
teknoloji olarak göze çarpmaktadır. Ethernet, aynı bina veya yerleşke içerisindeki bilgisayarları,
yazıcıları ve sunucuları birbirine bağlamak için kullanılır. Ethernet ağları ağ arayüz kartları (NIC'ler)
ve bükümlü tel çiftleri gibi fiziksel bileşenleri kullanır.
Şekil 8-6:Bir bina içerisindeki Ethernet ağı.
NIC'ler
Ethernet ağları bilgisayarların bir ağ üzerinden iletişim kurmasını sağlamak amacıyla NIC'leri
(Network Interface Card - ağ arayüz kartlarını) kullanır. Bir ağ arayüz kartı, bilgisayar ve ağ ortamı
arasında verinin iletilmesini sağlar. Bu kart bazen anakarta gömülü olarak bulunabilir , bazen de bir
genişleme portuna veya yuvasına bir bağdaştırıcı kart olarak takılabilir. Ağ arayüz kartları, ağ
kablosu tiplerinden birini bağlanak için yapılandırılmış bir veya daha fazla porta sahiptir. Her ağ
arayüz kartı, kart üreticisi tarafından kartın üzerine yazdırılmış, karta özel bir fiziksel adrese
sahiptir.
!Fiziksel adres, MAC (Media Access Control - Ortam Erişim Kontrolü) adresi olarak da adlandırılır.
CAT5 Kablolar
CAT5, dört çift bakır telden oluşan ve 100 Mbps'e kadar Fast Ethernet hızını destekleyen bir
bükümlü çift kablo tipidir. CAT5 kablolarının iki ana tipi vardır: Solid (tek damarlı) ve stranded (çok
damarlı) CAT5 kablolar. Solid CAT5 kablo, daha uzun mesafeleri desteklediği ve sabit kablo
bağlantılı ortamlarda çalışma açısından uygun olduğu için, genellikle ofis binalarında kullanılır.
Stranded CAT5 kablolar daha esnektir ve kısa mesafeler ve kablonun taşınabilir olması gerektiği
durumlar için en uygun olanıdır.
Şekil 8-7:Dört çift konektörlü CAT5 kabloları.
Standart ve Kros (Crossover) kablolar
Standart saplama kablo bir ağa bağlanmış bir bilgisayara, yazıcıya veya başka bir aygıta takılan
kablodur. Kros kablo bir ucundaki bağlantının, diğer uçta da alınmasını sağlayacak şekilde iletim
kondüktörlerine sahip bir Ethernet kablosudur. Bu tip kablolar bilgisayardan bilgisayara veya
switchden switche gibi benzer aygıtları birbirlerine bağlamak için kullanılabilir.
Şekil 8-8:Standart saplama kablo ve kros kablo.
Otomatik anlaşma
Otomatik anlaşma, bir ağ üzerinde bağlı bulunan iki aygıt arasında ağ hızı, iletişim modu, aktarım
hızı ve diğer iletişim parametrelerinin belirlenmesini sağlayan bir Ethernet prosedürüdür. Ethernet,
temel olarak üç standart hızda çalışır: 10 Mbps, 100 Mbps ve 1,000 Mbps. Kullanılan kablo veya tel
tipine ve çalıştıkları koşullara bağlı olarak bir Ethernet ağındaki hızlarda farklılıklar olabilir.
Otomatik anlaşma, ağ üzerindeki aygıtlar tarafından, ortalama bir hıza ulaşmak için kullanılır.
Otomatik anlaşma işlemi bir aygıtın olası çalışma modları hakkında diğer aygıtı bilgilendirmesi ile
başlar ve daha sonra bu iki aygıt, aygıtlar tarafından paylaşılan ortak bir parametreye göre en iyi
olası çalışma modunu kararlaştırırlar. Otomatik anlaşma kabiliyetine sahip bir aygıtın, bu kabiliyete
sahip olmayan bir aygıta bağlanması durumunda otomatik anlaşma kabiliyetine sahip olan aygıt,
bağlı olan aygıtın hızına karar verecek ve eşleştirmek için hızını değiştirecektir.
Çift Yönlü Mod Tipleri
Çift yönlü modlar, birbirleri ile her iki yönde iletişim kurabilen iki aygıtın arasındaki iletişim
modudur. Yarım çift yönlü mod, bir kerede sadece bir yönün kullanılması şartıyla çift yönlü
iletişime izin veren bir iletişim modudur. Tam çift yönlü mod aynı anda iki yönde de iletişim
sağlanmasına izin verir.
HomePlug®
HomePlug® mevcut elektrik sistemi üzerinden Ethernet'i çalıştırmak ve bağlantı noktaları olarak AC
prizlerini kullanmak üzere tasarlanmış bir güç hattı ağıdır. Bu ağ tipi bir evdeki tüm odalara ağ
kabloları çekmeye gerek kalmadan, kablosuz bağlantı sağlar. Kablolu Ethernet ağı ile farklı bir
odadaki bir bilgisayarı kablosuz olarak bağlamak için yaygın olarak kullanılır. Tüm bilgisayarlar,
router ve switch gibi ağ aygıtları "HomePlug köprüleri" olarak bilinen ve duvar çıkışlarına bağlanan
HomePlug adaptörlerine takılır.
Şekil 8-9: Bir HomePlug ağı.
Kablosuz Ağlar
Önceki konumuzda, kablolu ağların ardındaki yatan teknolojileri öğrendiniz. Kurumlar,
çalışanlarının mümkün olan en etkili şekilde iletişim sağlamayabilmelerine izin verecek olan ağları
tercih ederler. Hareketlilik ve kolay kullanım için kablosuz ağlar, kablolu ağlara göre daha çok tercih
edilir. Bu konuda, kablosuz ağlarda kullanılan aygıtları ve bunların özelliklerini öğreneceksiniz.
Kablosuz ağlar, günümüzde insanların işlerini yapmak için bilgiye her zaman bağlanabilme
taleplerinden dolayı, gereklilik haline gelmektedir. Çeşitli kablosuz aygıt tiplerini kullanabilme
beceriniz şirketinizdeki herkesin her zaman ağa bağlı kalmalarına yardımcı olmanızı sağlayacaktır.
Kablosuz bilgisayar ağı bilgisayarların, diğer bilgisayarlara bağlanabilmek için kablosuz bağlantıları
kullandığı bir ağdır. Kablosuz bağlantılar radyo frekans dalgalarını kullanarak veriyi iletirler.
Kablosuz ağlar, bir ev veya bir ofis gibi yakın mesafelerde bulunan birkaç aygıtı bağlamak veya
Internet üzerinden uzak mesafelerdeki bilgisayarları bağlamak için kullanılabilir. Kablosuz ağlar,
kullanıcılara uygun maliyet, kolay kullanım ve daha iyi hareketlilik sunar.
Şekil 8-10:Radyo dalgalarını kullanarak aygıtları bağlayan kablosuz ağ
Kablosuz Ağın Bileşenleri
Bir kablosuz ağda her bilgisayar bir kablosuz bağdaştırıcı aygıtına sahiptir. Bu aygıt dijital veriyi
radyo dalgalarına dönüştürür ve ayrıca aldığı radyo dalgalarını da dijital veriye dönüştürür. Diğer
kablosuz veya kablolu aygıtları bağlamak için Kablosuz Erişim Noktaları (WAP'lar) adı verilen
kablosuz aygıtlar veya kablosuz routerlar gereklidir.
RF (Radio Frequency-Radyo Frekansı)
Radyo frekansı (RF), yaklaşık 3 hertz (Hz) ila 300 gigahertz (GHz) aralığındaki frekansa verilen
isimdir. Radyo frekansı aralığındaki elektromanyetik dalgalara radyo dalgaları denir. Radyo
dalgaları düşük frekansa ve uzun dalga boylarına sahiptir. Bu dalgalar birbirinden ayrılamayan
elektrik ve manyetik bileşenlerden oluşur. Radyo dalgası bir bakır iletkenden geçen yüksek frekanslı
dalgalı akım tarafından oluşturulur ve daha sonradan bir anten ile havaya yayılır.
Her ne kadar frekansın temel birimi Hz olsa da yüksek değerleri basit bir biçimde yazmak için
kullanılan başka frekans birimleri de vardır.
Frekans Birimi Değer
Kilohertz (kHz) 1,000 Hz veya 103 Hz.
Megahertz (MHz) 1,000,000 Hz veya 106 Hz.
Gigahertz (GHz) 1,000,000,000 Hz veya 109 Hz.
Şekil 8-11:Elektrikli ve manyetik bileşenlerden oluşan bir RF dalgası
WAP
Bir WAP (Wireless Access Point - Kablosuz Erişim Noktası), kablosuz aygıtlar arasında bir kablosuz
ağ oluşturmak için bağlantı sağlayan aygıttır. Bu cihaz ayrıca bir kablosuz ağı, kablolu ağa da
bağlayabilir. Kablolu ağı bağlamak için bir porta sahiptir. Aynı zamanda anten veya kızılötesi alıcıyı
kablosuz sinyalleri almak ve göndermek için kontrol eden bir ağ arayüzüne sahiptir. WAP'lar
kablosuz aygıtların, kablolu ağlarla bağlantı kurabilmelerini sağlayan ayarlayabileceğiniz güvenlik
özeliklerine sahiptir.
Şekil 8-12:Bir kablolu ağı ve kablosuz aygıtları bağlayan WAP.
Kablosuz Router
Kablosuz router bir bilgisayarı kablosuz bağlantı ile birden çok ağa bağlar. Bir WAP ve bir routerın
işlerini gerçekleştirir. Kablolu ve kablosuz bilgisayarların Internet'e bağlanmasını sağlar. Birden çok
kullanıcının aynı anda bir ağa bağlanmasına izin verir. Bazı kablosuz routerlarda güvenlik duvarı
bulunur.
Şekil 8-13:Bir bilgisayarı birden çok ağa bağlayan kablosuz router.
SSID
SSID (Service Set Identifier - Hizmet Kümesi Tanımlayıcı), WAP ve buna bağlanan tüm aygıtları
tanımlayan 32 bitlik alfasayısal dizgidir. WAP, SSID'yi genellikle metin olarak yayınlar. Bir SSID'yi,
WAP ve buna bağlı olan aygıtlar grubu için geçerli bir ağ adı olarak düşünmek uygundur. WAP veya
kablosuz routerlar gibi kablosuz bağlanabilirlik aygıtları, varsayılan SSID'ye sahiptir. Yönetici bir
aygıtın varsayılan SSID'sini kabul edebilir veya aygıtı daha net şekilde tanımlamak için bir SSID
belirleyebilir.
Şekil 8-14:WAP ve buna bağlı aygıtları tanımlayan SSID.
Bluetooth
Bluetooth, kişisel bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar, cep telefonları ve oyun kumandaları gibi
aygıtlar arasında, kısa mesafede kablosuz iletişim imkânı sağlayan kablosuz bir teknolojidir. Bu
aygıtlar arasında, ses ve veri bilgisi yaklaşık 10 metrelik menzilde 2.4 GHz de iletilir. Aynı anda
maksimum sekiz Bluetooth aygıtı birbirine bağlanabilir. İkiden sekize kadar Bluetooth-etkin aygıtın
oluşturduğu bağlantıya piconet denir.
Şekil 8-15:Bluetooth kısa mesafede kablosuz iletişim sağlar.
RFI
RFI (Radio Frequency Interference - Radyo frekansı karışıklığı), EMI (Electromagnetic Interference elektromanyetik müdahale) olarak da bilinir ve istenmeyen elektromanyetik yayılmanın
oluşturduğu rahatsızlığı ifade eder. Bu istenmeyen yayılma, herhangi bir elektronik devrede hızlı
sinyal değişimlerine neden olabilir. RFI, cep telefonları, kablosuz ağlar ve radyolar gibi kablosuz
cihazların performansını etkiler. RFI'den dolayı kablosuz sinyallerde kesilme veya zayıflama olabilir.
Kablosuz Ağ Protokolleri
IEEE 802.11 standardı, IEEE tarafından kablosuz LAN teknolojisi için geliştirilmiş standartlar
toplamıdır. 802.11 protokol standartları kablosuz aygıtlar arasındaki kablosuz iletişim için kuralları
ve teknolojileri belirler. Her standart farklı frekans aralıklarında, farklı iletişim hızları sağlar. Bir
kablosuz ağ gereksinimine göre bir kullanıcı standart ve ilgili ağ oluşturma donanımını seçebilir.
Standart Açıklama
802.11, orijinal IEEE kablosuz çalışma grubudur ve standart olandır. 2.4 GHZ frekans bandında 2 Mbps'ye kadar kablosuz veri transferi
802.11
hızını belirtir.
802.11a hızlı ve güvenli olduğu onaylanmış ancak nispeten daha pahalı olan kablosuz protokolüdür. 5 GHz frekans bandında 54
802.11a Mbps'e kadar transfer hızını destekler. Ne yazık ki bu hız, erişim noktasını nasıl düzenlediğinize bağlı olarak 20 metre menzili ile
sınırlıdır ve kullanıcı hareketliliğini de sınırlamaktadır.
802.11b, Wi-Fi olarak da bilinir ve muhtemelen en yaygın olan ve kesinlikle en uygun fiyatlı WLAN protokolüdür. 2.4 GHz frekans
bandında 11 Mbps veri transfer hızı sağlar. Bazı satıcılar kendi ürettikleri aygıtlarda bu hızı arttırmışlardır. 802.11b açık alanda 300
802.11b
metre menzile ve kapalı alanda (duvarların sinyalli engellediği) 60 ila 120 metre menzile sahiptir. 802.11 ile geriye dönük uyumluluğa
sahiptir ancak 802.11a ile birlikte çalışamaz.
802.11e ev ve iş yeri uygulamaları için bir kablosuz standarttır. 802.11a ve 802.11b için çokluortam desteği verir ve bu standartlar ile
802.11e
uyumludur.
2.4 GHz frekans bandında 54 Mbps'e kadar veri transfer hızına sahiptir. Daha yüksek hızlardan dolayı 802.11g ile değiştirilebilen,
802.11g
802.11b ile uyumludur.
802.11n kablosuz veri üretimi için 2010 yılında onaylanması beklenen bir protokoldur. Her ne kadar birçok "Draft N" veya "Pre-N"
802.11n ürünleri zaten üretilmiş ve satılmış olsa da protokol ile uyum sağlamaktadır. Protokol, 2.4 GHz veya 5 GHz aralıklarında 600 Mbps'e
kadar veri üretimi ile hızları çarpıcı bir biçimde artıracaktır.
!IEEE 802.11 standartlarına bağlı bir kablosuz yerel alan ağına ayrıca Wi-Fi ağı denir. Wi-Fi, kablosuz
ekipman üreticileri örgütü, Wi-Fi Alliance tarafından sahiplenilen bir tescilli ticari markadır.
İNTERNET İLE ÇALIŞMAK
Giriş
Önceki derste, çeşitli ağ oluşturma teknolojilerini ve bilgisayarların başka bir bilgisayara bağlanma
ve iletişim kurma yollarını öğrendiniz. Bu derste, Internet adı verilen global ağ ile ilgili teknolojileri,
Internet'te gezinmek için kullanılan araçları ve kullanıcıların Internet'e girdikleri zaman
kullanabilecekleri güvenlik özelliklerinin neler olduklarını öğreneceksiniz.
Muhtemelen "online," "sanal gerçeklik" veya "bilgi otoyolu" terimlerini daha önce
duymuşsunuzdur. Bu terimler Internet adı verilen büyük bir global ağ için kullanılır. Internet,
herhangi bir konuda bilgi edinmenizi, mesajlar göndermenizi ve almanızı, müzik dinlemenizi,
yazılım uygulaması indirmenizi, online alışveriş yapmanızı ve herhangi bir yerdeki başka insanlar ile
irtibat kurabilmenizi sağlar. Internet'in kişisel ve ticari gereksinimler için her yerde bulunan ve
güçlü bir araç olmasından dolayı bugün her bilgisayar kullanıcısı Internet'te gezinebilmeli ve
buradaki kaynakları etkin bir biçimde kullanabilmelidir.

Bilgi Ağları

Web Tarayıcısı

Internet protokolleri

E-posta protokolleri

Internet adresleme özellikleri
Bilgi Ağları
Çeşitli bilgisayar ağlarını ve ağ oluşturma teknolojilerini öğrendiniz. Ağların kendi erişilebilirliklerine
ve erişime izin verdikleri bilgi tipine bağlı olarak farklı sınıflara ayrıldığını öğrendiniz. Bu konuda,
bilgi ağlarının ana tiplerini ve bir bilgisayarı Internet'e bağlamak için hangi araçların kullanıldığını
öğreneceksiniz.
Eğer daha önce World Wide Web'de gezindiyseniz dünyanın en büyük ağına, Internet'e
bağlanmışınız demektir. Ayrıca evinizde, okulunuzda veya iş yerinizde bir yerel bilgisayar ağına
bağlanmış olabilirsiniz. Bilgi ağlarının nasıl çalıştığını ve gördüğünüz içeriklerin aslında size nasıl
ulaştırıldığını bilmek önemlidir.
Internet
Internet, dünya çapında bilgisayarların ve ağların birbirine bağlanmasıyla oluşan bir çok büyük bir
bilgisayar ağıdır. Bu, dünyadaki en büyük genel ağdır ve kullanıcıların herhangi bir yerden sohbet
etmelerine, e-posta göndermelerine ve almalarına ve bilgi paylaşmalarına izin verir. Internet
tartışma forumları, haber grupları ve online alışveriş gibi hizmetler sağlar. Internet'e girmek için bir
Internet bağlantınız, web tarayıcı adı verilen kullanıcı dostu bir yazılım uygulaması arayüzüne ve
modem gibi bir donanıma sahip olmanız gerekir.
Şekil 9-1:Internet, çok miktarda bilgisayarın bir araya gelip oluşturdukları ağdır.
Internet ve Web
Her ne kadar insanlar bu terimleri karıştırsa da Internet ve WEB'in aslında farklı şeyleri ifade
ettiklerini bilmeniz gerekir. Yaklaşık 40 yıldız bir şekilde hayatımızda olan Internet çeşitli hizmetler
sağlayan global bir kamusal ağdır.(Internet'i birbirine bağlı büyük bir donanım derlemesi gibi
düşünün.) Web, Internet hizmetlerinin özel bir kategorisidir ve Internet üzerinde depolanan veri
için kataloglama sistemi sağlamak amacıyla 1980'lerde geliştirilmiştir. Internet'ten farklı olarak,
web'in öncelikli işlevi ağları bağlamak değildir. Belirli yazılım teknolojileri kullanarak ilgili bilgi için
bağlantı oluşturur. (Web'i birbirine bağlı büyük bir bilgi derlemesi gibi düşünün.) "Online" ve "sanal
gerçeklik", Internet'ten bahsederken sıkça kullanılan terimlerdir.
Modemler
Tanım:
Modem, bir bilgisayarın telefon hatları veya kablo TV hatları gibi standart telekomünikasyon hatları
üzerinden veri göndermesini veya almasını sağlayan bir iletişim aygıtıdır. Dijital veriyi okuma, analiz
etme ve analog sinyallere dönüştürebilme kabiliyetine sahiptir ve genellikle bilgisayarları Internet'e
bağlamak için kullanılır. Ayrıca gelen analog sinyalleri, dijital sinyallere dönüştürür ve böylece bu
sinyaller bir bilgisayar tarafından işlenebilir. "Modem" MOdulator/DEModulator (Kipleyici/Kip
Çözücü) ifadesinin kısaltmasıdır. Çünkü gelen ve giden sinyallerde kipleme ve kip çözme yapar.
Örnek:
Şekil 9-2:Modem, bir bilgisayarın standart telekomünikasyon hatları üzerinden veri iletimini sağlar.
PSTN
PSTN (Public Switched Telephone Network - Kamu Anahtarlamalı Telefon Şebekesi), birbirine bağlı
ses oryantasyonlu kamusal telefon şebekelerinin bütününü ifade eder. Internet, telefon şebekesi
sistemi tarafından oluşturulan bir alt yapı üzerinde kurulmuştur. Başlangıçta, çoğu Internet
bağlantısı bir telefon hattı kullanarak Internet Hizmet Sağlayıcısında (ISP) hat arayan bir modem
kullanıyordu.
Internet Bağlantısı Seçenekleri
Bir bilgisayarı Internet'e bağlamak için birçok yol vardır. Veri aktarım hızı, donanım gereksinimleri
ve donanım maliyetleri bağlantı tipine göre değişiklik gösterir.
Internet Bağlantısı Tipi
Özellikleri
Bir bilgisayarın telefon kablosu veya modem kullanarak telefon şebekesine bağlandığı bağlantı tipidir. Bir telefon
bağlantısı sağlandıktan sonra, bilgisayardan gelen veri modem tarafından analog sinyallere dönüştürülür ve telefon
Telefon hattı
şebekesi üzerinden diğer bilgisayara iletilir. Diğer tarafta analog sinyal modem tarafından tekrar dijital biçime
dönüştürülür. Bu bağlantı türü artık çok nadir görülmektedir ve genellikle yedek olarak kullanılmaktadır.
Kablosuz bağlantı, kablosuz bir modemin kullandığı bağlantı tipidir. Bir kablo veya telefon şebekesi kullanmaz.
Kablosuz
Kablosuz bağlantıda bir kablosuz modem bilgisayardan gelen dijital veriyi radyo dalgalarına dönüştürür. Kablosuz
bağlantılar seyahat sırasında veya ev ya da iş yerinden uzakta iken Internet'e bağlanmak için kullanışlıdır.
Bir cep telefonunun veri kablosu kullanarak bir bilgisayara bağlandığı bağlantıdır. Cep telefonu bir modem gibi
çalışabilir veya telefon hizmet sağlayıcısı tarafından sağlanan servis vasıtasıyla Internet'e doğrudan erişim
Cep Telefonu
sağlayabilir. Seyahat eden ve ofisinden uzaktayken Internet erişimine ihtiyaç duyan insanlar için kullanışlı bir
özelliktir. WAP (Wireless Access Protocol -Kablosuz Uygulama Protokolü) bir cep telefonundan veya PDA'dan
Internet'e erişim sağlamak için kullanılan protokoldür.
Bir bilgisayarın, DSL telefon hattına bağlandığı bağlantıdır. Veri hızları saniyede yüzlerce kilobitten (Kbps), saniyede
megabitlere (Mbps) kadar değişiklik gösterir. Bu bağlantı tipi DSL modem adı verilen özel bir modem aygıtına
DSL (Digital Subscriber
gereksinim duyar. DSL modem, bir bilgisayar veya routerı sayısal sinyallere erişmek amacıyla DSL telefon hattına
Line -Sayısal Abone Hattı) bağlar. DSL modemlerin çoğunluğu harici aygıtlardır ve bilgisayarın Ethernet portuna bağlanır. 25 kilohertz (kHz) den
1 megahertz (MHz) üstüne kadar olan frekansları kullanır. Veri hızları saniyede yüzlerce kilobitten (Kbps), saniyede
megabitlere (Mbps) kadar değişiklik gösterir.
Verinin, genelde televizyon sinyallerinin aktarımı için kullanılan bir kablo şebekesi vasıtasıyla transfer edildiği kablo
bağlantısıdır. Kablo modem bir bilgisayarı bir kabloya bağlamak için kullanılır. Bilgisayara bağlanmış özel bir kablo
Internet'e 24 saat erişim sağlar. Kablo erişimi, kullanıcıları kablo tedarikçisi tarafında televizyon ve veri sinyallerini
Kablo
ayıran düğümler etrafında gruplara ayırır. Ağın hızı her bir düğümde grubun nasıl yerleştirildiğine bağlı olarak değişir.
İndirme hızları farklı alanlarda 1 Mbps den daha fazla değişiklik gösterebilir. Birçok kablo şirketi en az 768 Kbps
indirme hızının güvencesini vermeye çalışırlar; ancak 1.5 ila 3.0 Mbps arasındaki hızlar yaygındır ve 30 Mbps veya
daha üstü hızlar da mümkündür.
Uydu
Bir bilgisayarın bir çanak antene bağlandığı uydu bağlantısıdır. Veri, dünya yörüngesinde ilerleyen bir iletişim uydusu
yoluyla, çanak anten üzerinden transfer edilir. Bu bağlantı tipi uzak alanlarda tercih edilir.
ISDN ı (Integrated
Services Digital Network - Bir analog telefon şebekesinin, analog ve dijital veriyi iletmesini sağlayan, optik fiber ağ kullanan bağlantıdır. Bir
Tümleşik Hizmetler
modem yerine ISDN kartını takan kullanıcılar, genellikle daha yüksek aktarım hızlarını elde ederler.
Sayısal Ağ)
Şekil 9-3:Internet bağlantısı seçenekleri.
DSL
DSL, yüksek hızda veri aramalarıyla çalışmak için, PSTN gerekliliğini ortadan kaldıran bir
teknolojidir. DSL ile veri aramaları, dijital veriyi iletebilen telefon hatları üzerinden şirket ağına veya
doğrudan servis sağlayıcıya yönlendirilir. Asimetrik Sayısal Abone Hattı (ADSL) 8 Mbps'den daha
büyük yukarı akım veya aşağı akım veri hızlarına ve bükümlü tel çifti üzerinden 1 Mbps'e kadar tam
çift yönlü hıza ulaşabilir.
Bu, ev ve küçük iş yeri kullanıcılarının en alışık oldukları DSL tipidir.
Genişbant Router
Genişbant router (yönlendiricisi) birden çok bilgisayarın Internet'e erişimine izin veren ağ
oluşturma aygıtıdır. Bir ağın parçası olarak bu aygıt bir bilgisayar ve bir modem arasında Internet
trafiğini ve makineler arasında Internet olmayan trafiği yönlendirir. Genişbant router genellikle bir
router, dört veya daha fazla Ethernet portuna sahip bir ağ switchi ve bir DHCP (Dynamic Host
Configuration Protocol - dinamik host yapılanırma protokolü) sunucusuna sahiptir. DHCP sunucusu
her bilgisayara özel bir Internet adresi atayarak, birkaç kullanıcının aynı anda Internet'e
bağlanmasına izin verir.
Genişbant Karakteristikleri
Kablo, DSL, uydu ve ISDN bağlantılarına genişbant bağlantıları denir. Genişbant hizmetlerinin ortak
özellikleri yüksek hız ve yüksek veri kapasiteleridir. Özel bir kablo bilgisayara bağlı olduğunda, bu
hizmetler her zaman "açık" tır. Genişbant hizmetlerini kullanan kullanıcılar, kullanım zamanına
bakılmaksızın sabit ücretlerle ödeme yaparlar. Hizmet her zaman açık olduğu için saldırı tehlikesi
vardır ve virüs saldırılarını ve bilgisayara izinsiz erişimleri engellemek için önleyici tedbirler
alınmalıdır.
Web Tarayıcısı ile Çalışmak
Internet'in karakteristiklerini ve Internet'e bağlanmak için kullanılan çeşitli yöntemleri öğrendiniz.
Internet'i kullanmadan önce, Internet'e erişim sağlamak için kullanılan ana aracı tanımanız gerekir.
Bu konuda, Internet'e girmek için bir web tarayıcısı ile çalışacaksınız.
E-ticaret, online işlemler ve evde yapılan işlerin gelişmesi ile Internet herhangi bir kurumda işleri
yönetmek için ve birçok kişisel görevi başarıyla gerçekleştirmek için tercih edilen bir yol haline
gelmiştir. İnsanoğlu için bilinen neredeyse her konu hakkındaki sınırsız bilgiye ulaşmaktan, online
bankacılık ve online seyahat rezervasyonları gibi hizmetlere kadar Internet günlük yaşantımızın
vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Internet'e erişmenin faydalarından maksimum seviyede
yararlanmak için bir web tarayıcısının kullanım esaslarını iyi biliyor olmanız gerekir.
Web Tarayıcısı
Tanım:
Web tarayıcısı, web sayfalarını görüntülemek için kullanılan bir yazılım uygulamasıdır. Çoğu web
tarayıcısı metin, grafikler, çokluortam elemanları ve butonlar veya formlar gibi etkileşimli
elemanları görüntüleyebilir. Bazı web sayfası fonksiyonları için plug-in veya add-on olarak
adlandırılan eklenti yazılımlar gerekebilir. Web tarayıcıları istemci ve web sunucusu arasında
iletişim sağlamak için Internet protokollerini kullanır. Tipik bir web tarayıcısı bir kullanıcının web
sayfaları arasında gezinmesini, favori sayfa adreslerini kolay erişim amacıyla kaydedebilmesini,
önceden ziyaret edilen sayfalara geri dönebilmesini ve tarayıcıda görünümü ve işlevsellik
seçeneklerini ayarlayabilmesini sağlar.
Örnek:
Şekil 9-4:Internet Explorer bir web tarayıcısıdır.
Popüler Web Tarayıcıları
Microsoft® Internet Explorer® piyasadaki en yaygın olarak kullanılan web tarayıcısıdır, bunun en
büyük nedeni Microsoft® Windows® işletim sistemleri ile birlikte ücretsiz olarak yüklenmesidir.
Piyasadaki diğer bazı web tarayıcıları:

Mozilla® Firefox®

Opera Software'den Opera

Apple® Safari®, Mac OS® X de varsayılandır.

Google Chrome
Internet Explorer Versiyonları
Microsoft, Internet Explorer'ı Windows işletim sisteminden bağımsız olarak günceller. Bu,
tarayıcınızı Windows'unuz ile beraber geldiği versiyondan farklı bir versiyona güncelleyebileceğiniz
anlamına gelir. Eğer Internet Explorer 7.0'dan Internet Explorer 8.0'a güncelleme yapıyorsanız
Microsoft'tan yükleme dosyalarını indirmek için Windows'un geçerli, lisanslı ve aktifleştirilmiş bir
kopyasına sahip olmanız gerekecektir.
Web siteleri
Web sitesi metin, resim ve grafiklerden oluşan, birbiri ile ilişkili web sayfalarının derlemesidir. Web
sayfaları HTML (Hypertext Markup Language - Hipermetin İşaretleme Dili) gibi özel programlama
dilleri ile yazılan dosyalardır. Bir web sitesi çeşitli konularda bilgi içeriyor olabilir. Bir web sitenin
varsayılan (ilk açılan) sayfasına ana sayfa denir. Genellikle bir web sitesindeki tüm sayfalara sitenin
ana sayfasından ulaşılabilir. Web sayfaları köprü adı verilen özel metinler ile birbirine bağlanır. Bu
metinlere tıkladığınızda farklı sayfalara veya web üzerinde farklı kaynaklara ulaşabilirsiniz. Çoğu
köprünün altı çizilidir veya farklı bir renge sahiptir. Genellikle mavi renktedir. Ayrıca bu köprüler
resimler içerisinde de yer alabilir. Fare işaretçinizi bir köprünün üzerine getirdiğinizde fare işaretçisi
bir el işaretine dönüşür. Metin veya resimdeki bir köprüye tıklandığında sizi köprünün işaret ettiği
sayfaya götürür.
HTML
HTML, içeriğin gösterimini açıklamak için tag adı verilen özel bir kod kullanan programlama dilidir.
Tag'ın tipine bağlı olarak tarayıcı içeriği görüntüleyecektir. Örneğin <b> ve </b> tag'ları arasındaki
bir metin bold (kalın) biçimde görünecektir. Tag'lar ayrıca metnin diğer web sitelerindeki metinler
veya aynı web sitesindeki belgeler ile birbirine bağlanmasına izin verir.
Şekil 9-5:Web sitesi, metin ve grafiklerden oluşan sayfaların bir derlemesidir.
Web Sunucusu
Tanım:
Web sunucusu web içeriğini ve diğer kaynakları depolayan ve bunları web istemcilerine dağıtan,
Internet üzerindeki sunucu bilgisayardır. Bu bilgisayarlar sunucu yazılımını çalıştırmak için
yapılandırılır ve web istemcilerinden gelen talepleri dinleme ve yanıtlama kabiliyetine sahiptir. Bir
web sunucusu, web sitelerinin sayfalarını, web sayfalarının dinamik elemanlarının istenildiği şekilde
çalışmasını sağlayan grafikler, animasyonlar ve komut dosyalarının tümünü depolar. Sunucu daha
sonra web sitesinin içeriğini talep üzerine web istemcisine gönderir. Böylece bu dinamik elemanlar
web istemcisinin yazılımı tarafından işlenerek içerik görüntülenebilir.
Örnek:
Şekil 9-6:Bir web sunucusunun rolü
Çerezler (Cookies)
Çerez bir web sitesi tarafından oluşturulan ve kullanıcıyı tanımak için kullanılan bilginin kaydedildiği
bilgisayarın hard diskindeki bir metin dosyasıdır. Bu bilgi kullanıcı daha sonra siteye tekrar
girdiğinde özelleştirilmiş web sayfaları hazırlanması için kullanılır. Çerez, kullanıcının bir web
sitesindeki eylemleri, örneğin kullanıcının tıkladığı bağlantılar hakkında teknik bilgiyi depolayabilir.
Ayrıca kişisel bilgiyi de depolayabilir ancak kullanıcı bir formu doldurmadığı veya butonlara
tıklamadığı sürece bunu gerçekleştiremez.
Şekil 9-7:Kullanıcı bilgisini içeren bir çerez dosyası.
Çerezler geçici veya kalıcı olabilir. Geçici çerezler, oturum çerezleri olarak da ifade edilir ve sadece
web oturumu süresi için bilgisayarda depolanır. Web oturumu sonlandırıldığında bunlar silinir.
Kalıcı çerezler hard diskte kaydedilir ve web oturumu sonlandıktan sonra da korunur. Bir web
sitesinin kalıcı çerezi bir bilgisayarda saklandıktan sonra tarayıcı çerezleri sonraki ziyaretlerde veya
web sitesinden gelen taleplere bağlı olarak yeniden okunması veya güncellenmesi için web sitesine
geri gönderir.
!Çerezler ayrıca ilk parti veya üçüncü parti çerezler olabilir. İlk parti çerezler o anda görüntülenen
web sitesinde başlatılır veya o web sitesine gönderilir. Üçüncü parti çerezler o anda görüntülenen
web sitesi yerine bir reklam veya pazarlama sitesi gibi başka bir sitede başlatılır veya gönderilir.
Internet Önbelleği
Internet önbelleği bir web sayfasının yeniden yüklenmesi için geçen süreyi azaltmak amacıyla, web
tarayıcısı tarafından kaydedilen dosyaları saklı tutan yerel depolama alanıdır. Tarayıcı önbelleği, bir
web sayfasını oluşturmak için ve ilk defa giriş yaptığınızda görüntülemek için gerekli olan tüm
metin, resim ve komut dosyalarını içerir.
Önbelleğe alınmış bir web sayfası değiştiğinde önbelleği temizlemeden veya sayfayı
yenilemediğiniz sürece en güncel bilgiyi göremeyebilirsiniz. Ayrıca, örneğin bankaların web siteleri
gibi bazı güvenli web siteleri verdiğiniz kişisel bilgiyi önbelleğe alabilir.
Şekil 9-8:Bir yerel klasörde depolanan web sayfaları.
Tarayıcı Önbelleği ve Güvenlik
Eğer birden çok kişinin kullandığı bir bilgisayarda güvenli web sitelerini ziyaret ederseniz, tarayıcı
önbelleğini temizlemeniz kişisel bilginizi korumanıza yardımcı olacaktır. Internet Explorer'da
tarayıcı önbelleği Temporary Internet Files klasöründe depolanır.
Web Tarayıcısının Özellikleri
Internet Explorer 7.0'ın kullanıcı arayüzü web taraması yaparken size yardımcı olan çeşitli
bileşenlere sahiptir. Aşağıdaki tablo Internet Explorer 7.0 arayüzünün bileşenlerini açıklamaktadır.
Şekil 9-9:Internet Explorer 7.0 kullanıcı arayüzü.
Bileşen
Geri butonu
İleri butonu
Adres çubuğu
Git butonu/Yenile
butonu
Durdur butonu
Live Search metin
kutusu
Ara butonu
Komut çubuğu
Açıklama
Ziyaret ettiğiniz bir önceki sayfaya götürür.
Ziyaret ettiğiniz bir sonraki sayfaya götürür.
Web adresi girmenizi sağlar.
Adres çubuğunda yazdığınız bir adrese bağlanmanızı sağlar. Bir web sayfasına bağlıysanız, Git butonu Yenile butonu ile
değişir. Yenile butonu, o anda görüntülenen web sayfasındaki bilgileri sunucudan yeniden yükler.
Mevcut web sayfasının yüklenmesini veya yeniden yüklenmesini durdurur.
Bir arama motoru. Web sayfasını açmanıza gerek kalmadan herhangi bir bilgiye ulaşmak için bu alanda sözcük girmenizi
sağlar.
Girilen sözcük için Internet üzerinde arama başlatır.
En sık kullanılan butonları içerir.
Komut Çubuğu Butonları
Internet Explorer 7.0'da Komut çubuğu tarama sırasında farklı görevleri gerçekleştirmenize
yardımcı olan ilave butonları içerir.
Şekil 9-10:Komut çubuğu butonları
Aşağıdaki tablo Komut çubuğu butonlarını açıklamaktadır.
Buton
Sık Kullanılanlar
butonu
Sık Kullanılanlara
Ekle butonu
Hızlı Sekmeler
butonu
Sekme Listesi
butonu
Yeni Sekme
butonu
Ana Sayfa butonu
Özet Akışları
butonu
Yazdır butonu
Sayfa butonu
Araçlar butonu
Açıklama
Yer imi olarak kaydettiğiniz web adreslerini gösterir.
Sık Kullanılanlar listesine bir web adresi eklemenizi sağlar.
Tüm açık sekmeleri küçük resimler şeklinde görüntülemenizi sağlar. Ancak bu buton sadece iki veya daha fazla sayfa açık
olduğunda görünür.
Açık olan sekmeleri bir menü listesi şeklinde görüntüler.
Yeni bir sekme açar.
Tarayıcının varsayılan ana sayfasını görüntüler.
Bir web sitesinin içerik güncelleme özet akışlarını tespit eder. Özet akışları haberler veya Internet'te ilgi çeken özel alanlarla
ilgili düzenli güncellemelerdir. Bir web sitesinin özet akışlarına abone olabilirsiniz ve web sitesini ziyaret etmeden en son
bilgileri doğrudan alabilirsiniz. Özet Akışları butonu sadece bir web sayfası özet akışları sunduğu zaman etkinleşir.
Yazdırma ile ilgili ayarları yapılandırmanızı ve bir web sayfasını yazdırmanızı sağlar.
Metin boyutu veya yakınlaştırma gibi sayfa ile ilgili eylemleri gerçekleştirmenizi sağlar.
Internet Explorer 7.0'ın açılır pencere engelleyicisi ve dolandırıcılık filtresi gibi araçlarına ulaşmanızı sağlar.
Tarayıcının Düzenlemesi
Web tarayıcıları, web tarayıcısının görünümünü düzenlemek için çeşitli seçenekler sunar. Araç
çubuklarındaki ikonların boyutunu ve tarayıcı penceresinde web sayfasındaki görüntülenen metnin
boyutunu düzenleyebilirsiniz. Ayrıca web sayfalarında görüntülenen ve belirli bir koda sahip
olmayan metnin biçimini ve rengini değiştirebilirsiniz. Ziyaret edilen ve ziyaret edilmeyen
bağlantıların rengini ve arkaplan rengini değiştirebilirsiniz. Internet Explorer 7.0'da Araçlar
menüsünden Internet Seçenekleri penceresini açarak tarayıcıyı düzenleyebilirsiniz.
Şekil 9-11:Internet Seçenekleri penceresi
Sekmeli Tarama
Şekil 9-12:Sekmeler halinde görünen çoklu web sayfaları
Tarayıcının Güvenlik Özellikleri
Internet Explorer saldırganların tehditlerine karşı tarayıcınızın güvenliğini sağlamanıza yardımcı
olan çeşitli araçlara sahiptir.
Güvenlik Aracı
Güvenli bölgeler
İçerik Danışmanı
Gelişmiş ayarlar
Internet Explorer
Gelişmiş Güvenlik
Konfigürasyonu
Açılır pencere
engelleyici
Dolandırıcılık filtreleri
ActiveX seçenekleri
JavaScript seçenekleri
Açıklama
Internet Explorer dört bölge tanımlamaktadır: Yerel İntranet (güvenilen intranet siteleri), Güvenilen Siteler (güvenilen
Internet siteleri), Yasaklı Siteler (güvenilmeyen, zararlı siteler) ve Internet (sınıflandırılmamış siteler). Her bir bölge
Internet Explorer'ın o bölge içerisindeki siteleri nasıl görüntüleyeceğini ve bunlara nasıl erişeceğini belirten varsayılan
ayarlara sahiptir. Her bölgeye özgü ayarlar düzenlenebilir.
İçerik Danışmanı Internet Content Rating Association (ICRA) tarafından derecelendirildiği şekilde web sitelerinin
içeriklerine erişimi kısıtlamak için kullanılan bir araçtır. Derecelendirme sistemine ek olarak belirli siteleri içeriklerine
bakmaksızın kısıtlayabilirsiniz. Ayrıca kısıtlanmış siteleri görüntülemek için bir yönetici şifresi ayarlayabilirsiniz.
AutoComplete özelliğini kapatarak kullanıcı adları ve özel bilginin web formlarında girilmesini engelleyebilirsiniz.
Internet Seçenekleri penceresinin Gelişmiş sayfasında bulunan güvenlikle ilgili ayarlar, hangi uygulama tiplerinin
çalışabileceği ve sistemin dijital imzaları kontrol edip etmeyeceği gibi çeşitli tarayıcı davranışlarını kontrol eder.
Windows Server 2003 Service Pack 1 ve Windows XP Service Pack 2 ve sonrakilerde otomatik olarak yüklenir. Güvenli
bölge ayarları ve gelişmiş güvenlik ayarlarının konfigürasyonu gibi birçok güvenlik ayarını otomatik olarak ayarlar.
Ayrıca kullanıcı izni olmadan, bazı web sitelerine ve bazı web içeriklerine erişimi kısıtlar. Bileşeni eklemek veya
kaldırmak için Denetim Masası'ndaki Program Ekle/Kaldır aracını kullanabilirsiniz.
Windows Server 2003 Service Pack 1 ve Windows XP Service Pack 2 ve sonraki işletim sistemlerinde otomatik olarak
yüklenir. Web sitelerinin, kullanıcının izni olmadan açılır pencereleri göstermesini engeller.
E-dolandırıcılık, saldırganın örneğin bir banka gibi gizli bir kaynaktan e-postalar göndererek kurbanın özel bilgilerini ele
geçirmeye çalıştığı e-posta tabanlı bir saldırı tipidir. Zararlı sitelerden gelen e-dolandırıcılık saldırılarına karşı
kullanıcıları korumak ve bu web sitelerini ve bağlantılarını tanımlamak ve engellemek için e-dolandırıcılık filtrelerini
kullanabilirsiniz.
ActiveX, programcıların bir web sayfasında veya uygulamada animasyonlar, formlar, raporlar ve veri erişim sayfaları,
sayaçlar ve hatta gerçek yazılım uygulaması gibi dinamik bileşenleri eklemesini sağlayan bir Microsoft programlama
teknolojisidir. Saldırganlar, masum kullanıcı sistemlerinde indirilebilen ve çalıştırılabilen zararlı ActiveX scriptlerini
(komut dosyalarını) yazabilir. Bir saldırgan bir web sayfasına ActiveX scripti yerleştirebilir ve eğer kullanıcının sistemi
doğru şekilde korunmamışsa bu scripti herhangi bir amaçla kullanabilir. Internet Seçenekleri penceresinin Güvenlik
sayfasında ActiveX kontrolleri için ayarları düzenleyebilirsiniz.
JavaScript web sayfalarına etkileşim katmak için geliştirilmiş güçlü bir programlama dilidir. Saldırganlar kendi kötü
niyetli kodlarını çalıştırmak veya hedef dosya sistemine erişim kazanmak için JavaScript kodundaki açıklıkları kötüye
kullanabilir. Güvenlik sayfasındaki seçenekleri ayarlayarak JavaScript kodunu tespit edebilir ve engelleyebilirsiniz.
Web Tarayıcısı ile Çalışmak
Prosedür Kaynağı: Web'de tarama yapın
Web'de tarama yapmak için:
1. Internet'e bağlı olduğunuzdan emin olun.
2. Internet Explorer 7.0'ı çalıştırın.

Başlat -Internet'i seçin.

Görev çubuğundaki Hızlı Başlatma aracında yer alan Internet Explorer ikonuna tıklayın.

veya Başlat menüsünden Tüm Programlar - Internet Explorer'ı seçin.
3. Adres çubuğunda bir adres yazın ve Enter tuşuna basarak veya Git butonuna tıklayarak web
sitesine gidin.
4. Web sayfasını inceleyin.
5. Gezinti bölümünde, web sayfaları arasında gezinmek için seçeneği kullanın.

Önceki ziyaret ettiğiniz sayfaya geri dönmek için Geri butonuna tıklayın.

Sonraki ziyaret ettiğiniz sayfaya tekrar gitmek için İleri butonuna tıklayın.

Bir sayfayı yeniden yüklemek için Yenile butonuna tıklayın.

Bilgi aktarımını durdurmak için Durdur butonuna tıklayın.
6. İsterseniz, bir web sayfasındaki bağlantıya tıklayarak ilişkili kaynağa erişim sağlayabilirsiniz.
7. İsterseniz, Komut çubuğundaki Ana Sayfa butonuna tıklayarak tarayıcınızın varsayılan ana
sayfasına geri dönebilirsiniz.
8. Taramayı tamamladıktan sonra Internet Explorer penceresini kapatın.
9. Eğer sekmeli tarama özelliği etkinleştirilmiş ise, Internet Explorer penceresini kapatmak için
Internet Explorer penceresinde Sekmeleri Kapat'a tıklayın.
Prosedür Kaynağı: Çoklu Sekmelerde Web Sayfalarını Ziyaret Edin
Çoklu sekmelerde web sayfalarını ziyaret etmek için:
1. Yeni bir sekme açın.

Yeni bir sekme açmak için Komut çubuğunda boş bir alana çift tıklayın.

veya Komut çubuğunda Yeni Sekme butonuna tıklayın.
2. Adres çubuğunda web sayfasının adresini yazın ve Enter tuşuna basın.
3. İsterseniz, bir bağlantıya sağ tıklayabilir ve ilişkili kaynakları yeni bir sekmede görüntülemek için
Yeni Sekmede Aç seçeneğini seçebilirsiniz.
4. İsterseniz, açık olan sekmeleri Hızlı Sekmeler görünümünde görüntüleyebilirsiniz.

Komut çubuğunda Hızlı Sekmeler butonuna tıklayarak açık sekmeleri Küçük resim
görünümünde görüntüleyin.

Bir web sayfasının ilgili içeriğini görüntülemek için istediğiniz küçük resim görüntüsünü
seçebilirsiniz.
Prosedür Kaynağı: Web Tarayıcısını Düzenleyin
Bir web tarayıcısını düzenlemek için:
1. Internet Explorer penceresinde Araçlar - Internet Seçenekleri'ni seçin.
2. Genel sekmesinde, Görünüm bölümünde Renkler seçeneğine tıklayın.
3. Windows renklerini kullan seçeneğindeki işareti kaldırın, metin, arkaplan ve bağlantılar için
istediğiniz rengi seçin ve Tamam butonuna tıklayın.
4. Görünüm bölümünde Yazı Tipleri butonuna tıklayın.
5. İstediğiniz yazı tipini seçin ve Tamam butonuna tıklayın.
6. Dil ayarlarını değiştirmek için Diller butonuna tıklayın.
7. Erişebilirlik ayarlarını yapılandırmak için Erişebilirlik butonuna tıklayın.
8. Internet Seçenekleri penceresini kapatmak için Tamam butonuna tıklayın.
Internet Protokolleri
Internet, diğer ağlar gibi bilgisayarların iletişim kurması ve bilgi paylaşımını sağlamak için çeşitli
protokolleri kullanır. Bu konuda, Internet üzerinden iletişim kurmak için yaygın olarak kullanılan
bazı ağ protokollerini öğreneceksiniz.
Bazı ağ protokolleri Internet üzerinden iletişim sağlamada kullanılır. Bilgisayarların iletişim kurması
ve bilgi gönderip almasına izin vermek için bu protokollerin düzgün şekilde çalışması gerekir. Temel
Internet protokollerin fonksiyonlarını anladığınız zaman bunlarla ilgili herhangi bir sorunu
tanımlamaya hazır hale geleceksiniz.
IP (Internet Protocol - Internet Protokolü) bir ağ üzerinde veri iletişimi için kullanılan protokoldür
ve ağ üzerinden veri paketlerini göndermekle sorumludur.
Internet üzerinden veri aktarım işleminden ayrı olarak IP veri paketlerini bir router tarafından
seçilen yol üzerinde kaynaktan hedefe gönderir. IP ağı paketlerin teslim edileceği, verinin
bozulmayacağı veya paketlerin kaybolmayacağı konusunda garanti vermez. IP genellikle kaynak ve
hedef arasında bir bağlantı sağlayan TCP (Transmission Control Protocol - İletim Denetimi
Protokolü) ile çalışır. Bu iki protokol birlikte çalıştığı için genellikle TCP/IP olarak adlandırılır.
Şekil 9-13:IP, veri paketlerinin bir ağ üzerinden gönderiminden sorumludur.
!TCP/IP, birbiri ile alakalı birçok protokol ve aracı içeren bir takımdır.
HTTP
HTTP bir web tarayıcısı uygulaması gibi istemcilerin bağlanmasını ve web siteleri ile etkileşimde
olmasını sağlayan TCP/IP servisidir. Bu protokol mesajların nasıl oluşturulacağını ve aktarılacağını
tanımlar. Web sunucularının ve bir istemcinin tarayıcısının farklı komutlara nasıl yanıt vereceğini
belirler. Bir HTTP isteği, çağırılan web sayfasının adresini, istemci bilgisayarında depolanacak
verinin nasıl ve nerede depolanacağı hakkında bilgileri, tarayıcı tarafından desteklenen
protokolleri, yapılan istek tipini, tarayıcı tarafından desteklenen HTTP versiyonu vb içerir.
Şekil 9-14:HTTP bir web tarayıcısının bir web sitesine bağlanmasını sağlar.
FTP
FTP (File Transfer Protocol - Dosya Aktarım Protokolü) Internet gibi bir TCP/IP ağı üzerinden dosya
aktarımı için kullanılır. FTP, işletim sisteminden bağımsız olarak dosya aktarımını sağlamak için
geliştirilmiştir. Ancak, ağ üzerindeki bilgisayarlarda FTP yazılımı yüklenmiş olmalıdır. TCP/IP
protokolünü destekleyen işletim sistemleri her zaman bazı FTP formlarını içerir. FTP, web
geliştiricilerin web sayfalarını bir uzak sunucuya yüklemek için kullandığı protokoldür. Fotoğraf
sitelerine resimlerin yüklenmesi ve medya sitelerine ses ve video dosyalarının yüklenmesinde FTP
yaygın olarak kullanılır.
Şekil 9-15:FTP, bir ağ üzerinden dosyaları aktarmak için kullanılır.
SSL
SSL (Secure Sockets Layer - Güvenli Yuva Katmanı) Internet üzerinden güvenli iletişim sağlayan
güvenlik protokolüdür. Ortak anahtar veri şifrelemesini kullanarak veriyi şifreler. SSL protokolü bir
web sitesinin sertifikasyon otoritesi tarafından yayınlanan geçerli bir dijital sertifikaya sahip
olmasını gerektirir. Eğer bir web sitesinde geçerli sertifikaya sahip değilse, tarayıcı bir hata mesajı
veya uyarı gösterir ve o web sitesi ile daha fazla iletişim kurulmasını engeller. SSL, sunucu
tarafından yürütülen bir işlemdir. Tüm mevcut web tarayıcıları dahil olmak üzere, SSL destekleyen
herhangi bir web istemcisi uygulamasının, SSL etkinleştirilmiş bir sunucuya güvenle bağlanabileceği
anlamına gelir.
Şekil 9-16:SSL, güvenli iletişim sağlar.
HTTPS
HTTPS (Hypertext Transfer Control Protocol over Secure Sockets Layer - Güvenli Yuva Katmanı
Üzerinden Hipermetin Aktarım Protokolü) web tarayıcıları ve sunucular arasında güvenli bir
bağlantı sağlayarak, web ticaretini destekleyen HTTP'nin güvenli versiyonudur. HTTPS, veriyi
şifrelemek için SSL kullanır. Bugün neredeyse her web tarayıcısı ve sunucu HTTPS'i destekler. SSLetkin web adresi https:// protokol tanımlayıcısı ile başlar.
Şekil 9-17:HTTPS, bir web tarayıcısı ve sunucu arasında güvenli bağlantı sağlar.
!HTTPS için ayrıca SSL üzerinden HTTP denir.
E-posta Protokolleri
Önceki konuda, Internet protokollerini ve bunların ağınızı geliştirmek ve güvenliğini sağlamak için
nasıl kullanıldıklarını öğrendiniz. E-posta, Internet ile çalışmak ve bir yerden başka bir yere bilgi
göndermek için kullanılan önemli bir teknolojidir. Bu konuda, E-posta protokollerini
öğreneceksiniz.
E-posta çoğu iş adamının hızlı bir biçimde bilgiyi göndermek ve almak için günlük olarak kullandığı
bir şeydir. Doğru bir e-posta sistemine sahip olmak daha hızlı yanıt süresini sağlayacaktır.
Tanım:
E-posta, intranet veya Internet üzerinden standart e-posta uygulaması ve protokolünü kullanarak
gönderilen elektronik mesajdır. Tipik bir e-posta uygulaması e-posta mesajları oluşturmanıza,
göndermenize ve almanıza izin verir, mesajlarınızı düzenlemenize yardımcı olur. E-posta mesajları
ayrıca cep telefonları ve diğer taşınabilir aygıtlar üzerinden de gönderilebilir ve alınabilir. Bir eposta mesajı genellikle metin içerir ancak resimler, linkler veya ek şeklinde dosyalar da içerebilir.
Ekler metin, ses veya video dosyaları gibi farklı formatlarda olabilir. E-postayı kullanabilmek için bir
e-posta uygulamasına veya web tabanlı hizmete ihtiyacınız vardır.
Örnek:
Şekil 9-18:E-posta, elektronik bir mesajdır.
Posta Sunucusu
Tanım:
Posta sunucusu, gelen postaları kullanıcılara dağıtmak üzere saklayarak ve uygun kanallar
vasıtasıyla giden postayı ileterek "posta ofisi" gibi hizmet sağlayan sunucu bir bilgisayardır. Bugün
çoğu posta sunucusu belge işbirliği, gerçek zamanlı sohbet, web erişimi ve dosya depolaması gibi
başka hizmetleri de sağlamaktadır.
Örnek:
Şekil 9-19:Posta sunucusu.
POP3
POP3 (Post Office Protocol - Posta İletişim Kuralı versiyon 3) e-posta istemci uygulamasının, posta
sunucusundaki bir posta kutusu üzerinden e-posta mesajlarını almasını sağlayan bir protokoldür.
POP3 ile e-posta mesajları bir istemci bunları alıncaya kadar sunucu üzerinde bir posta kutusunda
bekler. Mesajlar alındıktan veya kullanıcı tarafından indirildikten sonra genellikle sunucudan silinir.
İstemci daha sonra e-posta mesajlarını saklar ve bunlar ile yerel olarak çalışır.
Şekil 9-20:POP3, talep edildiğinde istemciye mesajları aktarır.
POP3 ve Birden Çok Bilgisayardan Ulaşmak
POP3'ün varsayılan olarak mesajları bir yerel bilgisayara indirmek ve daha sonra bunları e-posta
sunucusundan silmek üzere tasarlandığı için, kullanıcıların kendi e-postalarına birden çok
bilgisayardan ulaşması gerektiği zaman kullanışlı olmayan bir e-posta protokolüdür. Kullanıcılar
POP3 kullanarak farklı bilgisayarlardan kendi e-postalarına ulaştıklarında e-posta mesajlarının
indirilmesi durur ve mesajlar tek bir bilgisayar yerine kullanıcıların kullandıkları bilgisayarlar
arasında ayrılır.
Eğer POP3 server sunucusu izin verirse, POP3 posta istemcisi üzerindeki seçenekleri posta
mesajlarının sunucuda kalacağı şekilde yapılandırmak mümkündür. Bu durumda kullanıcıların mail
kutusu boyut limitlerini aşmamak için manüel olarak eski mesajları sunucudan silmesi gerekecektir.
SMTP
SMTP (Simple Mail Transfer Protocol - Basit Posta Aktarım Protokolü) bir istemciden sunucuya veya
sunucular arasında e-posta göndermek için kullanılır. Gönderenin aktarımı başlattıktan sonra,
depola ve ilet ilkesine göre çalışır. SMTP sunucusu, alıcı aygıt online oluncaya kadar mesajı saklı
tutar. Bu noktada, aygıt ile irtibat kurar ve mesajı iletir. Eğer tüm aygıtlar online olursa, mesaj
çabucak gönderilir.
Şekil 9-21:SMTP, bir istemciden sunucuya ve sunucular arasında e-posta gönderir.
IMAP4
IMAP4 (Internet Mail Access Protocol 4 - Internet Posta Erişim Protokolü 4) bir istemcinin bir posta
sunucusundan mesajları almasını sağlayan protokoldür. IMAP4 ile genellikle istemci mesajlarla
çalışırken, bunlar sunucuda kalır. IMAP4, kullanıcıların anahtar kelimeler ile mesajlar arasında
arama yapmasını ve hangi mesajların yerel olarak indirileceğini seçmelerini sağlar. Kullanıcının
posta kutusundaki mesajlar silinmiş veya yanıtlanmış olarak farklı durum bayrakları ile işaretlenir.
Mesajlar ve bunların durum bayrakları kullanıcı tarafından kaldırılıncaya kadar posta kutusunda
durur. POP3 sunucusundan farklı olarak IMAP4 kullanıcıların kendi posta kutularından farklı
klasörlere de erişmelerini sağlar.
Şekil 9-22:IMAP4, istemcilerin bir sunucudan mesajları almasına izin verir.
Internet Adresleri
Internet ve e-posta protokollerini tanıyorsunuz ve bunların kullanıcıların bilgi göndermesi ve
almasına izin vermek için nasıl kullanıldıklarını biliyorsunuz. Şimdi Internet adreslemesinin
temellerini öğrenmeye hazırsınız. Bu konuda, Internet adreslemesinin karakteristiklerini
öğreneceksiniz.
Dünya üzerinde milyonlarca insan Internet'i kullanarak bir yerden başka bir yere bilgi gönderiyor.
Bilginin doğru yere gönderilmesi ve ulaşması son derece önemlidir. Bilginin kendi hedef noktasına
başarıyla ulaşmasını sağlamak için kullanılması gereken araçlar vardır. Internet adreslemesi,
Internet'e bağlanan her aygıt için eşsiz bir tanımlayıcı sağlamaktadır. Internet adreslemesinin nasıl
çalıştığını anladığınız zaman Internet'i daha etkili biçimde kullanabileceksiniz.
Web Adresi Esasları
Web adresi, Internet üzerindeki bir kaynağın adresidir; ayrıca URL (Uniform Resource Locator Tekbiçimli Kaynak Konumlayıcı) olarak da adlandırılır. Web üzerindeki her kaynak kendi URL'sine
sahiptir. URL'ler protokol://alanadı/yol/dosyaadı şeklinde yapılandırılır. Protokol (genellikle HTTP),
bilgiye ulaşmak için gerekli olan uygulama tipini belirler. Alan adı genellikle ulaşmak istediğiniz
bilgiye ev sahipliği yapan şirket veya kurumun adıdır. Yol, bilgiyi içeren dosyanın ana bilgisayarda
nerede bulunduğunu gösteren dizindir. Dosya adı, ulaşmak istediğiniz dosyanın gerçek adı ve dosya
uzantısıdır.
Şekil 9-23:Bir web adresinin bileşenleri.
Alan Adları
Alan adları, alan adını kullanan kurum tipini belirten iki veya üç harfli uzantı ile sonlanır. .com ve
.org örnek olarak verilebilir. Farklı alan adları da bulunmaktadır.
!Bazı alan adları bir ülkenin adını belirten iki harfli uzantı ile sonlanır. Bu alan adları bir ülke veya
ülkeler grubu için ayrılmıştır. Örneğin .uk Büyük Britanya için, .us Birleşik Devletler için ve .eu
Avrupa Birliği için ayrılmıştır.
Alan Adı Kategorisi Kullanıldığı Yer
INT (uluslararası) Uluslararası örgütler, uluslararası anlaşmalara göre oluşturulmuş örgütler.
GOV (Devlet)
Devlet kurumları
MIL (Ordu)
Askeri kurumlar
COM (Ticari)
Şirketler
EDU (Eğitim)
Eğitim kurumları
NET (Network)
Ağ şirketleri veya Internet Hizmet Sağlayıcıları (ISP'ler)
ORG (Örgütler)
Kart amacı gütmeyen ve dini örgütler gibi çeşitli örgütler.
TCP/IP Adresleri
IP adresi bir bilgisayara atanan eşsiz 32-bitlik veya 128-bitlik ikili adrestir. Bu adres ile bir bilgisayar,
diğer bilgisayarlar ile veya bir TCP/IP ağı üzerindeki aygıtlar ile iletişim kurabilir. IP adresi iki
bölümden oluşur: Ağ adresi bölümü fiziksel ağ üzerindeki tüm bilgisayarlar ve aygıtlar için ortaktır
ve ana bilgisayar adresi bölümü ağ bilgisayarı için özeldir. Bilgisayarlar, routerlar ve yazıcılar gibi bir
TCP/IP ağı üzerindeki tüm aygıtlar eşsiz IP adreslerine sahiptir. 32 bit uzunluğundaki IP adreslerine
Internet Protokolü versiyon 4 (IPv4) adresler denirken 128 bit uzunluğundaki IP adreslerine
Internet Protokolü versiyon 6 (IPv6) adresleri denir.
Şekil 9-24:IP adresi, bir bilgisayarın diğer aygıtlar ile iletişim kurmasını sağlar.
Noktalı ondalık gösterimi ile bir IP adresini kolaylıkla tanıyabilirsiniz. Bu örnekte gösterilen IP adresi
noktalar ile ayrılmış dört sekizli içerir ve her bir sekizli 0 ila 255 arasında bir ondalık değere
dönüştürülür. Ancak ilk sekizli asla 0 olmamalıdır. Komut İstemi penceresinde ipconfig komutunu
kullanarak sisteminizin IP adresinizi öğrenebilirsiniz.
!Komut İstemi penceresi işletim sisteminin komutlarını çalıştırmak için kullanılır. Komut İstemi
penceresini Başlat menüsünde Tüm Programlar - Donatılar - Komut İstemi ile seçebilirsiniz.
Şekil 9-25:Bir IP adresinin ondalık gösterimi.
*IP adreslerinin atanması tekniğine IP adreslemesi denir.
Noktalı Ondalık Gösterim
TCP/IP adresleri genellikle ikili gösterim yerine noktalı ondalık gösterimde gösterilir. Noktalı ondalık
gösteri üç tane nokta ile ayrılmış dört tane ondalık sayıdan oluşur. Her ondalık sayıya bir sekizli
denir ve sekiz adet ikili biti temsil eder. Bir noktalı ondalık sayıyı söylerken, ayırıcı noktalar da
söylenir. Örneğin 208.123.45.18 IP adresi -iki yüz sekiz nokta yüz yirmi üç nokta kırk beş nokta on
sekiz- şeklinde ifade edilir.
IPv4 ve IPv6
TCP/IP'nin geçerli versiyonu IPv4'dür. Her ne kadar teorik olarak IPv4'ün adres alanı büyük olsa da,
bunun 32 bitlik adres uzunluğu ve adreslerin kategorilere ayrılması doğal olarak mevcut gerçek
adreslerin sayısını sınırlamaktadır. Nihai çözüm daha büyük bir IP adresi alanı oluşturmaktı.
IPv6, 128 bitlik ikili adres alanını uygulayarak IP adresleri havuzunu büyüten bir Internet
standardıdır. IPv6 ayrıca basitleştirilmiş adres başlıkları, sıradüzensel adresleme, zaman duyarlı ağ
trafiği desteği ve adresleme için yeni yapı gibi yeni özelliklere sahiptir. IPv6, IPv4 ile geriye dönük
uyumlu değildir. Bu yüzden IPv6 standardının tam olarak kabul edilmesi birlikte çalışabilirlik için IP
routerlarının dönüşümünü gerektirecektir.
DNS
Internet adresleri, kullanıcıların yazmaları ve hatırlamalarını kolaylaştırmak amacıyla, farklı bir dil
kullanırlar. Ancak bilgisayar ağları sadece ikili formdaki IP adreslerini tanır. Alan adının IP adresine
dönüştürülmesi işlemi bir ad çözüm hizmeti olan DNS (Domain Name System - Alan Adı Sistemi)
tarafından gerçekleştirilir. DNS, internete bağlı olan tüm ağlardaki ayrı DNS sunucularında saklanan
veritabanları sisteminden oluşur. Bu sunucuların hepsi, alan adları için IP adreslerini almak
amacıyla birlikte çalışır.
!İç ağlarda, yerel bir DNS hizmeti bilgisayar isimlerini çözebilir ve kullanıcılar kaynakları çabucak
bulabilir. Bu durumda dış DNS sunucularına gerek yoktur.
Şekil 9-26:DNS.
DHCP
DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol - Dinamik Bilgisayar Yapılandırma Protokolü) ağ
üzerinde DHCP istemcileri olarak yapılandırılan bilgisayarlara, IP adreslerinin ve TCP/IP
konfigürasyon bilgisinin otomatik olarak atanmasını sağlayan bir ağ hizmetidir. DHCP, en az bir
DHCP kapsamı ile yapılandırılmış bir DHCP sunucusuna ihtiyaç duyar. Kapsam, DHCP sunucusunun
DHCP istemcilerine atadığı adreslerden IP adresleri aralığını içerir. Kapsam etkin olduğunda,
belirlenen bir kiralama süresi için TCP/IP bilgisini otomatik olarak DHCP istemcilerine kiralar. DHCP
hizmeti herhangi bir karışıklık olmadan bir ağın her bir bilgisayarına el ile statik IP adresleri atama
zorunluluğunu ortadan kaldırır.
Şekil 9-27:DHCP
KİŞİSEL BİLGİSAYAR GÜVENLİK KONSEPTLERİ
Giriş
Şu anda rahatlıkla Internet'te gezinebilir durumdasınız. Internet'i mesaj göndermek ve almak,
müzik indirmek ve online alışveriş yapmak için kullanabilirsiniz. Ancak, Internet'ten bilgi indirme ile
alakalı tehlikelerden haberdar olmanız gerekir. Tehlikeler, bir saldırganın giriş şifrelerinize erişmeyi
çalışması şeklinde olabilir veya bir solucan gibi kötü niyetli kod parçasından kaynaklanabilir.
Bilgisayarınızdaki önemli ve gizli bilgiyi koruyabilmeniz gerekir. Bu derste kişisel bilgisayar güvenlik
konseptlerini uygulamayı öğreneceksiniz.
Güvenlik tehlikeleri birçok farklı kaynaktan gelebilir. Tehdit, kendini bir başkası gibi veya bir kurum
gibi gösteren kişi tarafından gerçekleştirilebilir veya tehlike Internet'ten farkında olmadan kötü
niyetli kodun indirilmesini sonucu gerçekleşebilecek yazılım tabanlı bir saldırı olabilir. Online
saldırılar en iyi ihtimalle bir bilgisayarı etkilerler veya daha da kötüsü kurumdaki tüm bilgisayarları
etkileyebilir. Potansiyel sosyal mühendislik saldırılarını tanıyarak ve uygun önlemleri alarak ve
online çalışma sırasındaki tehlikelerin farkında olarak sisteminizi ve örgütsel ağınızın tüm alt
yapısını koruyabilirsiniz.

Sosyal mühendislik saldırıları

Kötü niyetli yazılım tipleri

Çeşitli sistem açıkları

Bilgisayar güvenliğini sağlamak için kullanılan en iyi uygulamalar
Sosyal Mühendislik Saldırıları
Online iletişim gittikçe yaygın hale gelirken, kişisel bilgilerin güvenliği de büyük bir endişe konusu
olmaktadır. Bazı güvenlik tehlikeleri gerçek zamanlı oluşabilir ve bunların ne olduğunu ve nasıl başa
çıkabileceğinizi bilmeniz gerekir. Bu konuda, uygun tedbirleri almak için yaygın sosyal mühendislik
istismarlarını öğreneceksiniz.
Ali, piyangodan deniz gezisi kazandığını belirten bir e-posta aldı. Ödülünü alması için küçük
harcamaları karşılayan bir çek göndermesi isteniyor. Ali, o gün çeki gönderiyor ve gönderdiği çek
bir hafta içerisinde bozdurulmasına rağmen, altı aydır hala deniz seyahati için bekliyor. Bu tür
sosyal mühendislik saldırılarının farkına varabilmeniz, tüm örgütünüzün güvenliğini sağlamanıza
yardımcı olacaktır.
Sosyal mühendislik saldırısı masum kurbanlardan, hile veya sahtekarlık ile hassas bilginin elde
edilmesini sağlayan saldırı tipidir. Sosyal mühendislik saldırıları bilgisayar donanımı veya yazılımına
yönelik değil, insanlara yöneliktir. Bu saldırılar bir kişi tarafından, bir telefon araması ile, e-posta
mesajı veya mektup ile, hatta bir yazılım uygulaması ile başlatılabilir. Saldırı sırasında, saldırgan,
kurbanın talep edilen bilgiyi/nesneyi vermesine yönelik psikolojik taktikler kullanarak bilgiye
erişmek ister.
Şekil 10-1:Sosyal mühendislik istismarlarının başlatılma biçimleri
Psikolojik tetikleyiciler
Sosyal mühendislik saldırılarında yaygın olarak kullanılan psikolojik tetikleyiciler şunlardır:

Göz korkutucu davranış.

Ünlülerden bahsetme

Kurbanın bilgilerini vermesine neden olacak öfke, korku, heyecan veya panik gibi duygusal
tetikleyiciler.

Arkadaşlıklar

Kurbana erişim talebini karşılaması için yardımcı olmayı teklif etmek

Ses ve görünümlerin değiştirilmesi, hatta üniforma ve yanlış bilgiler kullanılması ve bir yetkili
veya bir teknik destek mühendisi gibi görünmek.
Sosyal Mühendislik İşaretleri
Bunlar bir saldırganı tanıyabileceğiniz genel işaretlerdir.

İrtibat bilgisini vermeyi reddetmek.

Acelesi var veya meşgul gibi davranmak.

Yazım hataları ve yanlış telaffuzlar gibi küçük yanlışlıklar yapmak.

Tuhaf bir kişi izlenimi uyandıracak sorular sormak.

Yasak veya kısıtlı bilgileri talep etmek.
Hesap Bilgisinin Elektronik Olarak İstenmesi
Sosyal mühendislik yoluyla hesap bilgisinin elde edilmesine bir örnek olarak; bir saldırganın
kullanıcıların kendi giriş bilgilerini veya diğer bilgilerini kullanmasını sağlayan bir uygulama
oluşturması verilebilir. Saldırgan daha sonra bir e-posta eki ile uygulamayı gönderir ve alıcının bu
eki açmasını ve devam etmekte olan sorunu gidermek için giriş yapmasını talep eder.
Bu tip bir saldırı çok tehlikeli olabilir. Sahte bir form veya bir web sitesi, yasal bir forma veya web
sitesine oldukça benzer görünebilir. Finansal kuruluşlar gibi birçok kurumun kişisel bilgilerinizi eposta yoluyla asla talep etmeyeceğini unutmayın! Gerekirse, hassas bilgiyi Internet üzerinden
göndermeden önce, kuruluş ile irtibat kurarak bu bilgi talebinin yasal olup olmadığını öğrenin.
Telefon ile Hesap Bilgisi Talebi
Sosyal mühendislik saldırılarına bir diğer yaygın örnek; ağ hesap bilgisinin telefon üzerinden talep
edilmesidir. Örneğin, Jale iş yerine ulaştıktan kısa bir süre sonra, kendini teknik destek bölümünden
Ahmet olarak tanıtan birisi tarafından telefonla aranıyor. Ahmet, hesabın sıfırlanması gerektiğini
söylüyor ve eğer Jale telefonda kendi kullanıcı adı ve şifresini verirse hesabın hemen sıfırlanacağını
söylüyor.
Jale talep edilen bilgiyi veriyor ve telefon görüşmesi sonlanıyor. Birkaç dakika sonra Jale hiçbir
problem yaşamadan ağda oturum açıyor. Bu yüzden hesap sıfırlama işleminin düzgün şekilde
yapıldığına inanıyor ve kendi işine devam ediyor. Bu arada Ahmet, Jale'nin hesabına giriş yapıyor ve
tüm çalışmalarını ve kişisel dosyalarını kendi bilgisayarına kopyalıyor. Ahmet daha sonra bu
dosyalara ne zaman isterse bakabilir, finansal hesap numaralarını ve gizli kurumsal bilgileri
öğrenebilir. Bu bilgiler Jale'nin kişisel ve örgütsel kaynaklarına erişim kazanmak için de
kullanılabilir.
Kılık değiştirenler
Bir saldırgan yardım masasını arayabilir ve kendini uzaktan ağ erişimi kurulumunda desteğe ihtiyaç
duyan, yeni işe girmiş bir satış temsilcisi olarak gösterebilir. Eğer yardım masası bilgiyi verirse,
saldırgan iç ağa ve bunun tüm içeriklerine erişim kazanabilir.
Bazen saldırganlar aldatıcı üniformalar giyerler ve bir ofis alanına fiziksel olarak giriş yapmayı
denerler. İçeri girdikten sonra bir telefon teknisyeni, teknik satıcı veya bir bakım personeli
olduklarını iddia edebilirler. Fiziksel erişimleri sayesinde belge, kişisel nesne ve bilgisayar ekipmanı
gibi şeyleri çalma fırsatı elde ederler. Ayrıca telefonları ve diğer dahili hizmetleri kendi işleri için
kullanabilirler.
E-dolandırıcılık
E-dolandırıcılık kişilerin kredi kartı, şifre, Sosyal Güvenlik numarası ve diğer kişisel bilgileri girmesini
sağlayarak, daha sonra bunları kendi amaçları için kullanacak olan dolandırıcılar tarafından
tasarlanan hileli Internet dolandırıcılığıdır. E-dolandırıcılık iletişim işlemleri, tanıdığınız, iş yaptığınız,
kullandığınız kurumlar tarafından geliyor gibi görünebilir.
Bu e-posta mesajları, genellikle kurbanların bilgilerinin güncellenmesi gerektiği isteği ile kişilerin,
kendi hesap bilgilerini doğrulaması veya güncellemesi talimatını içerirler veya alıcıya bir link
gönderilerek yeni bilgileri girebileceği bir web sitesine yönlendirirler. Bu tür e-posta mesajları göz
ardı edilmeli ve yanıt verilmemelidir. Herhangi bir linke tıklanmamalıdır.
Şekil 10-2:Kişisel bilgiyi elde etmeye yönelik e-dolandırıcılık denemesi.
Kimlik Hırsızlığı
Kimlik hırsızlığı, izin olmadan kişisel bilginin elde edilmesidir. Kimlik hırsızlığı genellikle kimlik hırsızı
tarafından yapılır ve e-dolandırıcılık gibi sahtekarlıklar ile gerçekleştirilir. Kimlik hırsızının kurbanları
kredi kartı numaraları, ehliyet numaraları, Sosyal Güvenlik numaraları, ATM kartları, telefon kartları
ve kişisel kimliğin başka anahtar parçaları gibi önemli kimlik bilgilerini farkında olmadan verirler. Bu
bilgi ile suçlu kimlik hırsızlığını üstlenir ve kurbanın müdahalesinden önce mümkün olduğu kadar
çok şey satın almayı dener.
Kimlik Hırsızını Tanımak
Bir kimlik hırsızının kurbanı olduğunuzu düşündüğünüz zaman hemen bankanızı bilgilendirmeniz
önemlidir. Olası kimlik hırsızlarını teşhis edebilmeniz için bazı işaretler vardır. Şu durumlarda kimlik
hırsızını tanıyabilirsiniz.

Satın almadığınız ürünler için fatura geldiğinde.

Faturalarınıza sizin yapmadığınız harcamalar yansıdığında

Faturalarınızı veya postalarınızı düzenli olarak almadığınızda
Bilgisayar Korsanları ve Saldırganlar
Tanım:
Bilgisayar Korsanları (Hacker) ve saldırganlar izinsiz veya onaysız bir şekilde bilgisayar sistemlerine
erişim kazanma becerisine sahip olan kişiler için kullanılan sıfatlardır. Normalde hacker deyimi
bilgisayar programlamasında ve bilgisayar sistemi yönetiminde uzmanlaşmış kullanıcılar için
kullanılırdı. Bir sistemi "Hackleme", yasadışı veya kötü niyetli sistem işgalcileri ile ilişkilendirilmiş
olan teknik beceri ve yaratıcılığın bir işaretiydi. "Saldırgan" kötü niyetli bir sistem işgalcisini ifade
eden bir sıfattır.
!"Cracker" terimi şifrelenmiş kodları kıran, yazılım kopyası korumalarını etkisiz kılan veya
sistemlere giriş konusunda uzmanlaşan bir kişiyi tanımlar. "Cracker" bazen bir bilgisayar korsanı
veya saldırganı tanımlamak için kullanılır.
Örnek:
Şekil 10-3:Bir bilgisayar korsanı bilgisayar sistemini ele geçiriyor.
İyi Niyetli ve Kötü Niyetli Korsanlar
İyi niyetli bir bilgisayar korsanı, uygulamalardaki ve işletim sistemlerindeki güvenlik açıklarını bulan
ve bunları üreticilere bildirerek, bunların derhal düzeltmelerini sağlayan bilgisayar korsanıdır. İyi
niyetli korsan bunun profesyonel bir esasa göre yapar ve genellikle bir güvenlik kuruluşu veya bir
sistem üreticisi için çalışır.
Kötü niyetli bilgisayar korsanı, finansal kazanç ve diğer kötü niyetli amaçlar için güvenlik açıklarını
bulur ve herkese açıklar. Kötü niyetli korsanlar saldırganların yaptığı gibi sistemlere doğrudan giriş
yapmayabilirler, daha çok güvenlik açıklarını kamuya bildirerek potansiyel olarak kuruma yönelik
finansal veya başka türlü zararlar verir.
Kendilerini iyi niyetli bilgisayar korsanı olarak nitelendiren bazı kişiler, herhangi bir kuruluşun bilgisi
ve izni olmadan güvenlik sorunlarını bulur ve halka duyurur. Bu durumda iyi niyetli ve kötü niyetli
bilgisayar korsanı arasındaki tek fark amaçlarıdır. Bu şekilde güvenlik sorunlarının izinsiz olarak
açığa çıkarılmasının halk için gerçekten iyi mi yoksa saldırıya yönlendirici mi olduğu konusunda
tartışmalar yapılmaktadır.
Kötü Niyetli Yazılım
Kişisel bilginizi vermeniz için sizi ikna etmeye çalışan sosyal mühendislik saldırılarına karşı tetikte
olmanız gerekir. Ayrıca sanal dünyada, bilgisayarınızdaki dosyaları tehlikeye atan birçok tehdit
bulunur. Bu konuda, e-posta kullanımının kişisel ve örgütsel kaynakların güvenliğini nasıl etkilediği
üzerinde odaklanacaksınız.
Genel e-posta güvenliği tehditlerini biliyor olmak, bilgisayarınızı ve bilgilerinizi korumak için yeterli
değildir. Bir kurbanın e-posta saldırısına maruz kalmasının olası etkileri hakkında düşünün. Çeşitli
malware ve spyware tipleri kişisel ve örgütsel kaynakları tehdit edebilir ve daha fazla izinsiz
saldırılara yol açabilir. Örgütsel e-postanın yanlış kullanımı bile önemli bilginin izinsiz kişiler için
erişilebilir hale gelmesine neden olabilir veya işinizi riske atabilir. Bu tür tehlikelere karşı somut bir
savunma planına sahip olmak ve e-postaları doğru şekilde kullanmak bilgisayar sistemleri ortamını
korumanıza yardımcı olur.
Malware
Tanım:
Malware, kendini kurbana belli etmeden, istenmeyen sonuçlara neden olabilecek eylemleri
gerçekleştiren bir bilgisayar kodu tipidir. Özellikle bir sisteme veya sistemdeki veriye zarar vermek
amacıyla veya sistemin normal şekilde kullanımını engellemek amacıyla tasarlanır. Malware, bir
programda veya tüm sistemde hasara yol açar ve veri kaybına neden olabilir. Bir saldırganın
bilgisayarın kontrolünü ele geçirmesine ve bilgisayara, bilgisayarın içindekilere izinsiz erişim
sağlamasını mümkün kılar. Ayrıca bir web tarayıcıyı istenmeyen web sitelerine yönlendirmenin yanı
sıra, kullanıcıların önemli bilgileri toplamasını sağlayan, arka planda çalışan bir programdır.
Örnek:
Malware, genellikle dört kategoriye ayrılır. Virüsler, Truva atları, spyware/adware ve solucanlar.
Bunların her birisi farklı karakteristiklere sahiptir. Ancak birçok insan ve kuruluş tüm bu malware
kategorilerinin hepsine birden "virüs" diyorlar.
Şekil 10-4:Malware'nin neden olduğu olası tehlikeler.
Virüsler
Virüsler sürücülere veya diğer dosyalara eklenebilen ve kullanıcının bilgisi veya izni olmadan
kendini çoğaltabilen bilgisayar programlarıdır. Dosyalara eklenen bazı virüsler siz dosyayı
açtığınızda çalışırken, bazıları da bilgisayarın belleğinde gizlenir ve oluşturulan, açılan veya
değiştirilen dosyalara bulaşır. Virüslerin hepsi belirti göstermeyebilir veya dosyalara ve bilgisayar
sistemlerine zarar vermeyebilir. Ancak, virüslerin genellikle BAT, COM, EXE, SCR ve SHS uzantılarına
sahip çalıştırılabilir dosyalar ile birlikte bulunduğunu bilmeniz önemlidir.
Şekil 10-5:Kendini çoğaltabilen bir bilgisayar programı
!Zotob, Microsoft® işletim sistemlerindeki güvenlik açıklarını ifşa eden bir bilgisayar virüsüdür.
Zotob kötü niyetli yazılımı yükler ve daha sonra zarar vereceği diğer bilgisayarları aramaya başlar.
Solucanlar
Solucanlar zarar vericidir ve genellikle virüsler gibi kendilerini çoğaltabilen yıkıcı programlardır.
Solucanlar bilgisayarın dosya aktarım kabiliyetini açığa çıkarmak üzere tasarlanır. Ancak,
virüslerden farklı olarak solucanlar, etkiledikleri bilgisayardaki diğer dosyalara bulaşmazlar; aynı
bilgisayarda kopyalar oluşturabilirler veya e-posta ve sohbet mesajları dahil olmak üzere bir ağ
bağlantısı yoluyla diğer bilgisayarlara kopyaları gönderebilirler. Çoğalmaya ilaveten solucan, bir ana
bilgisayar sistemindeki dosyaları silmek ve e-posta yoluyla belgeleri göndermek için tasarlanabilir.
Trojanlar (Truva Atları)
Trojanlar, kendilerini zararsız uygulamalar gibi göstererek gizleyen ve kullanıcıların beklemediği
şeyleri yapma eğiliminde olan kötü niyetli programlardır. Trojanlar, bir diğer adı ile Truva Atları,
virüslerden farklı olarak kendilerini çoğaltmazlar; ancak, virüsler gibi yıkıcı olabilirler ve her tarafa
yayılabilirler.
Trojanlar şifre bilgilerini tespit etmek, sistemi sonraki girişler için daha korunmasız hale getirmek
veya programlara ya da hard disk üzerindeki verilere zarar vermek için kullanılabilir. Trojanlar
genellikle ücretsiz bir oyun veya program içine ek dosyalar olarak gizlenirler.
Şekil 10-6:Trojanlar, kendilerini zararsız uygulamalar gibi gösteren kötü niyetli programlardır.
Spyware
Tanım:
Spyware, kullanıcının izni olmadan bir bilgisayarın çalışmasını durdurmak veya kontrol altına almak
için tasarlanan kötü niyetli yazılımdır. Spyware, virüsler veya solucanlardan farklıdır; ancak, ticari
kazanç için bulaştıkları bilgisayarları istismar ederler.
Bir bilgisayara bulaştığı zaman Internet kullanıldığında veya kullanılmadığında otomatik olarak
reklamlar açılmaya başlar. Web tarayıcısının açtığı ilk sayfa, yani açılış sayfası, kullanıcı herhangi bir
değişiklik yapmadığı halde, farklı bir sayfa olarak ayarlanır. Kullanıcılar ayrıca yeni araç çubukların
yüklendiğini fark ederler ve bunların kaldırılması zor hatta neredeyse imkânsızdır. Bilgisayar belirli
görevleri yerine getirmek için normalde harcayacağı zamandan daha uzun bir zamana ihtiyaç
duyabilir. Bazı spyware'ler bu belirtilerin herhangi birisini göstermeyebilir. Spyware sadece
bilgisayarda yerleşir ve kullanıcı aktiviteleri hakkında casusluk yaparlar.
!Spyware programları, Internet, web sayfaları ve BitTorrent gibi dosya paylaşım programları
vasıtasıyla kullanılabilen yardımcı programlar ve indirilebilir yazılımlar yoluyla sisteme giriş
yaparlar.
Örnek:
Şekil 10-7:Bir bilgisayar korsanı tarafından kullanılan spyware.
Adware
Adware, bazı yazılım uygulamalarını yüklerken bilgisayar sistemlerine giriş yapan kötü niyetli bir
koddur ve genelikle ücretsiz yazılımlar ile dağıtılır. Adware programı çalışmaya başladığında yazılım
arayüzünün küçük bir bölümünde veya masaüstünde, açılır pencereler içerisinde reklamlar
görüntülenir. Reklamların amacı yazılımı oluşturan taraf için maddi gelir sağlamaktır.
Adware ve spyware arasındaki fark, adware ana bilgisayarda reklamları görüntüler, kullanıcının
aktivitelerini izlemez ve bunları bir başka kişiye raporlamaz. Eğer yazılım kötü niyetli ise ve
klavyeden yaptığınız girişleri izler, ziyaret ettiğiniz web sayfalarını takip eder veya hard diskinizdeki
dosyaları tararsa o zaman bu program bir spyware olarak değerlendirilebilir.
Spam
Spam, dünya genelinde birçok insana, ayrıcalık gözetmeden gönderilen mesaj veya e-postadır.
Spam genellikle ticari içerikler ve reklamları içerir. Spam, özel anti-spam yazılım uygulamaları
kullanarak engellenebilir. E-posta hizmeti sunan bazı sistemlerde spam filtreleri bulunur. Filtre,
spam (gereksiz) e-posta mesajlarını kullanıcının görebileceği ve silebileceği özel bir klasöre
gönderir.
Sistem Açıkları
Virüsler, spyware ve diğer kötü niyetli yazılım tipleri, bilgisayarınızı ve diğer bilgisayarları tehlikeye
sokabilir. Bu tehlikeler saldırının başarıyla yapılması amacıyla bir ağa giriş noktasına ihtiyaç duyar.
Bu konuda, bir bilgisayarı saldırılara karşı savunmasız bırakan farklı sistem açıklarını öğreneceksiniz.
Sanal dünyada gizlenmiş farklı tehlikeler hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir ancak bunlara karşı
nasıl koruma sağlanacağı konusunda yeterli değildir. Bu tehlikelerin bilgisayar sisteminize nasıl giriş
yaptığını anlamak da bir o kadar önemlidir. Bilgisayardaki ve ağdaki açıkları tanıyarak, bu
tehlikelere maruz kalma riskini azaltabilirsiniz.
Web Tarayıcısı İle İlgili Riskler
Internet üzerinden bilgi göndermek veya almak üzere bir web tarayıcısını kullandığınızda, Internet
trafiği ile ilişkili ana güvenlik açıklarının farkında değilseniz, tehlikede olabilirsiniz.
Güvenlik
açığı
Tarayıcı
önbelleği
Çerezler
Açılır
pencereler
Açıklama
Eğer birden çok kişinin kullandığı bir bilgisayarda güvenli web sitelerini (kullanıcı adı ve şifre ile girilenleri) ziyaret ederseniz,
tarayıcı önbelleğini temizlemeniz kişisel bilginizi korumanıza yardımcı olacaktır. Internet Explorer'da tarayıcı önbelleği Temporary
Internet Files klasöründe depolanır.
Farklı kişilerin kullandığı bilgisayarları kullanıyorsanız, çerezleri silmeniz iyi bir önlem olacaktır. Çerezler, bilgisayarı kullanan kişinin
ziyaret ettiği web siteleri ve kullandığı şifreler gibi kişisel ve teknik bilgileri içeren metin dosyalarıdır. Çerezler çalınabilir ve bu
dosyaların içerikleri kötü niyetli kişilerin eline geçtiğinde yanlış şekilde kullanılabilir.
Açılır pencereler, genellikle bir kullanıcı belirli bir web sitesini ziyaret ettiğinde ortaya çıkar. Ancak bilgisayarda bulunan bir
malware de açılır pencereleri çalıştırabilir. Bazı açılır pencereler belirli bir web sitesine yönelik trafiği arttırma niyetindeyken,
bazıları kullanıcıyı tuzağa düşürerek zararlı bir programı indirmesine ve yüklemesine çalışırlar.
Ağ Açıkları
Kablosuz ağlar veya Wi-Fi ağlar çoğu işyerinde ve çeşitli kamusal alanlarda yaygın olarak kullanılır.
Ağ korumasız olduğunda, ücretsiz veya açık kablosuz ağın kullanımı tehlikeli olabilir.
Korunmasız bir ağ herkese açıktır ve erişim noktasının kapsama alanı içerisinde bulunan herhangi
bir kişinin ağ üzerinden gerçekleştirilen iletişimleri dinleyebileceği anlamına gelir. Kablosuz ağlar
genellikle kablolu ağlar için ağ geçitleri olarak hizmet ederler ve bu da bir bilgisayar korsanının, bir
şirketin dahili ağına erişim sağlamasına izin verir. Bilgisayar korsanları hizmet engelleme (DoS)
saldırısı olarak bilinen eylemi gerçekleştirebilirler ve çok sayıda iletişim talebi göndererek bir ağa
zarar verebilir. Bu, ağın gerçek kullanıcılar tarafından kullanılamaz hale gelmesine neden olur.
Şekil 10-8:DoS saldırısını gerçekleştiren bir bilgisayar korsanı.
Bilgi Hırsızlığı
Tanım:
Bilgi hırsızlığı izinsiz erişimin, korumalı ağ bilgilerini elde etmek amacıyla kullanıldığı bir saldırı
tipidir. Saldırgan, bir sunucuda, daha önce kimlik doğrulaması için çaldığı bilgileri kullanabilir ve
dosyalarda saklanan verileri okuyabilir. Saldırgan, ağ iletişimlerini izleyen ve veriyi yakalayan bir
aygıt veya program olan, donanım veya yazılım tabanlı paket yoklayıcı kullanarak ağ ortamında
geçiş halindeki veriyi çalabilir.
Örnek:
Şekil 10-9:Geçiş halindeki veriyi ele geçiren bir saldırgan.
Fiziksel Hırsızlık
Bilgi hırsızlığında illa bir ağ bağlantısı kullanılarak verinin çalınması şart değildir. Bilgi hırsızlığı ayrıca
dizüstü bilgisayarların, çevrebirimlerinin veya önemli bilgileri içeren taşınabilir hard disklerin
fiziksel olarak çalınmasıyla da gerçekleşebilir. Bugün piyasadaki birçok taşınabilir hard disk aygıt
arasında uyumluluk sağlayan USB gibi evrensel konektörlere sahiptir. Hard diskler ve teyp
yedekleme aygıtları gibi donanımların gözetimsiz olarak bırakılması tehlikelidir. Çalınan bilginin
değeri aygıtın maddi değerinden çok daha önemli olabilir.
Paylaşım
Paylaşım bir ağ üzerinden dosyaların ve klasörlerin birden fazla kullanıcı için kullanılabilir hale
getirilmesi işlemidir. Kullanıcılara çeşitli erişim sınırlamaları koyarak, dosyalarınıza ve klasörlerinize
erişimini kontrol edebilirsiniz. Sadece izinli kişilerin içeriğe erişmesini sağlayarak, bunların
değiştirilmesi engellenebilir.
Şekil 10-10:Windows Vista'da paylaşılan klasör
Yerel Sürücüler ve Ağ Paylaşımları
Disk bölümlendirme bir diskin ayrı bir bölümünün farklı bir fiziksel aygıt gibi çalışmasıdır. Bölümler,
hard diskinizi düzenlemek amacıyla bir mantıksal disk yapısını oluşturmanızı sağlar. Bir hard diskin
bölümlendirilmesi genellikle işletim sisteminin yüklenmesi sırasında yapılır.
Her bir bölüm C ve D gibi harfler ile gösterilir. Flash sürücüler, bellek kartları ve diğer harici bellek
aygıtları genellikle hard disk sürücüsünün son harfini takip eden bir sürücü harfi ile otomatik olarak
adlandırılırlar. Örneğin, bilgisayarınızda en son hard disk sürücüsünün ismi D ise, takacağınız ilk
harici bellek aygıtının ismi E olacaktır. Bazı sürücüler bir yerel hard diskin parçası olmayabilir;
bunlar Z gibi atanmış bir harf ile paylaşımlı ağ klasörleri olabilirler. Bir ağ sürücüsüne bağlanmak
için Araçlar - Ağ Sürücüsüne Bağlan seçebilirsiniz.
Şekil 10-11:Ağ Sürücüsüne Bağlan penceresi.
Kişisel Bilgisayar Güvenlik Önlemleri
Mevcut güvenlik tehlikeleri tiplerini ve sistemin bu tehlikeler için açık olabilecek giriş noktalarını
gördünüz. Şimdi bu saldırıların nasıl meydana geldiğini biliyorsunuz ve bunlara karşı korunmak için
stratejiler geliştirebilirsiniz. Bu konuda, bilgisayar korsanlarına ve kötü niyetli yazılımlara karşı iyi bir
savunma sağlamak amacıyla alabileceğiniz birkaç güvenlik tedbirini öğreneceksiniz.
Kurumsal bir ortamda güvenlik ayarları binaların ve tesislerin korunmasından, bireysel dosyaların
korunmasına kadar birçok seviyede sağlanabilir. Masaüstünüzün güvenliğini sağlamak,
bilgisayarınızda depoladığınız bilginin kötü niyetli kişilere karşı korunmasını sağlayacaktır. Bu
güvenlik düzeyi birilerinin doğrudan bilgisayarınıza giriş yapmasını ve depolanan bilgiye erişim
sağlamasını engelleyecektir.
Şifre Oluşturma
Başkaları tarafından kolaylıkla tahmin edilemeyecek güçlü bir şifreye sahip olmanız, bilgisayarınızda
bulunan bilgiyi korumanıza yardımcı olacaktır.
Ana esaslar
Güçlü bir şifre oluşturmak için:

En az yedi karakter kullanın.

Büyük harfler, küçük harfler, sayılar ve sembollerden bir kombinasyon oluşturun.

İlk karakterden sonra bir sembol kullanmaya çalışın.

Daha önceden oluşturduğunuz bir şifreyi değiştiriyorsanız, yeni şifrenizin öncekinden çok
farklı olmasına özen gösterin.

Genel sözcükler, isminiz, kullanıcı adınız veya evcil hayvanınızın ismi gibi insanların kolayca
tahmin edebileceği sözcükler kullanmayın.
Örnek: Güçlü Şifreler
Mehmet'in güçlü bir şifre oluşturması gerekiyor. Antik Mitoloji ile ilgili bir kursu tamamladı ve yeni
şifresi için Daedelus ismini kullanmak istiyor. Her ne kadar bu çok yaygın kullanılan bir sözcük
olmasa da sözlükte bulunabilir ve olduğu gibi kullanılmamalıdır. Kelimeyi bir yere yazıyor ve bir
bakışta anlaşılamayacak şekilde değişiklikler yapıyor.

"D" harfini 1] ile değiştiriyor.

"a" harfini @ ile değiştiriyor.

"e" harfini olduğu gibi bırakıyor.

"del" hecesini X ile değiştiriyor.

"us" hecesini w3 ile değiştiriyor.
Şimdi Mehmet'in yeni şifresi 1]@eXw3. Ayrıca "Icarus" veya "fallen angel" gibi şifre hatırlatıcılar
kullanmaya karar veriyor.
Şifrelerin Hatırlanması
Güçlü şifreleri hatırlamak için aşağıdaki ipuçlarını dikkate alın:

Gerçek sözcüklere veya sözcüklerin kısımlarına benzer olabilecek şifre parçalarını hatırlatıcı
kelimeler kullanın.

Şifrenizi hatırlamak için başkalarının anlamayacağı ve kırmalarını veya tahmin etmelerini
kolaylaştırmayan bir ipucu oluşturun.

Şifreler için kullanılan kelimelerde bazı harfleri sayılar ve semboller ile değiştirin. Örneğin 3
sayısı ters E harfi gibi görünür ve artı ( + ) işareti küçük t harfini işaret eder.
Kullanılmaması Gereken Şifreler
Kullanmamanız gereken şifreler şunlardır:

Adınız, unvanınız veya bunların baş harfleri.

Çocuklarınızın isimleri veya unvanları.

Kimlik numaranız.

Doğum tarihiniz

Arabanızın plakası.

Klavye üzerindeki ardışık tuşlar. QWERTY veya FGHJKL gibi.

Sosyal Güvenlik numaranız.
Zayıf Şifreler
Suat büyük bir futbol fanatiği ve tuttuğu takım Beşiktaş. Odasında son sezonun takımının imzalı
posteri gibi Beşiktaş ile ilgili hatırlanmaya değer birçok şey var. Takımının adını iş yerindeki kullanıcı
adının şifresi olarak "besiktas" kullandığında takımını onurlandıracağını düşünüyor.
Bu zayıf bir şifre olur, çünkü:

Tuttuğu takımın adı oldukça bilinen bir sözcüktür.

Suat'ın odasındaki Beşiktaş'a ait dekorasyonu gören herhangi bir kişi bu şifreyi tahmin
edebilir.

Ayrıca şifre herhangi bir büyük harf, sembol veya sayı içermiyor.
Şifre Koruması
Şifre, bilgisayarınıza erişimde kullandığınız anahtardır ve bilgisayarınızdaki bilginin güvenliği ve
başkaları tarafından ulaşılamaması için bu anahtar iyi korunmalıdır.
Ana esaslar
Şifrenizi korumak için şunları yaptığınızdan emin olun:

Bir yere yazmayın veya başkaları ile paylaşmayın.

Ağ şifrenizi başka amaçlar için kullanmayın.

Eğer bir bilgisayar yöneticisiyseniz, güvenlik için normalde giriş yaptığınız hesaptan farklı bir
yeni yönetici hesabı oluşturun.

Sürekli aynı şifreleri kullanmayın.

En az 2-3 ayda bir şifrenizi değiştirin.

Şifre koruması ile koruyabileceğiniz bir şey varsa, koruyun.

Gizliliğinin ihlal edildiğinden şüphe duyduğunuz anda şifrenizi değişirin.

Şifrenizi bilgisayarınıza kaydetmeyin.
Örnek: Şifre Koruması
Ertuğrul bilgisayar açılış şifresi olan "@n1maLf@Rm,"ın başkaları tarafından öğrenildiğinden
şüpheleniyor. Bu yüzden şifresini "!9840Rwe1L" olarak değiştiriyor ama "Big Brother" olan gizli
soru cevabını değiştirmiyor. Bu şekilde Ertuğrul yeni şifresini kolayca hatırlayabileceği şekilde
belirliyor. Aynı zamanda gizli soru cevabı sayesinde şifreleri tekrar kolayca hatırlayabilir. (ilk şifre
aslında animal farm romanını ifade ediyor, yazarı George Orwell, başka bir ünlü kitabı 1984, big
brother bu kitapta geçiyor)
Önerilmeyen Örnek: Kötü Şifre Koruması
Ali, "Bulls23" olarak kullandığı şifresini "BuLL$23" olarak değiştiriyor ve güvenlik sorusunu "Michael
Jordan" olarak koruyor. Her ne kadar karakterler değişmiş olsa da, bu şifre koruması için zayıf bir
yöntemdir çünkü yeni şifre hala tahmin edilebilir ve güvenlik sorusu seçenekleri aza indiriyor.
Şifre Korumalı Ekran Koruyucular
Ekran koruyucunuz için bir şifre ayarlamanız, gizli bilgilere ve kullanıcı hesabınız ile ilişkilendirilmiş
şifrelere izinsiz olarak erişimi engelleyici bir güvenlik tedbiridir. Bu seçenek Ekran Koruyucu Ayarları
penceresinde Devam edildiğinde, oturum açma ekranını görüntüle işaret kutusunu işaretleyerek
etkinleştirilebilir.
Şekil 10-12:Ekran koruyucular gizli bilgi ve şifrelere izinsiz erişimi engelleyebilir.
Yan Gözle Şifre Çalmak
Yan Gözle Şifre Çalmak kullanıcının girdiği bilgiyi görerek, kolay bir şekilde öğrenme yöntemidir.
Yan gözle şifre çalma genellikle ATM'lerde ve diğer kamusal alanlarda gerçekleşir. Gizli bilgilerinizi
girerken etrafınızdaki kişilere karşı dikkatli olmanız önerilir.
Dosya Şifreleme
Dosya şifreleme bir dosya veya mesaj içerisindeki veriyi gizleyen bir dosya koruma yöntemidir.
Dosya şifreleme ile bir dosya veya mesaj içerisindeki özel bilgi izinsiz kişiler tarafından okunamaz
veya anlaşılamaz. Veriyi şifrelemek için bir anahtar kullanılır ve dosya veya içerikler bu anahtara
sahip olmayan birisi tarafından okunamaz. Dosya şifreleme, bir dosyanın korumalı bir disk üzerinde
bulunduğu yerde yerel olarak yapılabilir veya bir dosya ağ bağlantısı üzerinden aktarılmaya
başlandığında kullanılabilir.
Şekil 10-13:Bir mesajın şifrelenmesi
!Bazı durumlarda örgütsel planlar dosya şifrelemesini kısıtlayabilir veya gerektirebilir.
Harf İkamesi
Alfabedeki her bir harf için belirli bir sıra uzaklıktaki başka bir harf ile yer değiştirilmesi şeklindeki
bir kod dosya şifrelemeye örnek olarak verilebilir. Bu kural aşağıdaki örnekte kullanılmıştır:
Grubç ülhtğoğöğ
Bu şifreli mesajı çözmek için her harf alfabedeki kendinden üç önceki harf ile değiştirildiğinde
Dosya Şifreleme olarak çözülecektir.
Güvenlik Duvarları
Güvenlik duvarları, bir veya birkaç ev bilgisayarını korumaya yardımcı olmak için evlerde veya
yüzlerce bilgisayarın bulunduğu ağları korumak için bir kuruluşta kullanılabilir. Güvenlik duvarları
sistem yöneticisi tarafından özellikle izin verilmiş olan trafiğin gelmesine veya gitmesine ve ayrıca
dahili bilgisayarlardan gelen taleplere yanıt olarak gelen trafiğe izin verir. Güvenlik duvarları, gelen
paketleri alıcı ve gönderen adreslerine, port numaralarına ve veri tipine göre analiz eden karışık
filtreleme algoritmalarını kullanır.
Şekil 10-14:Bir güvenlik duvarı izinsiz trafiği engelliyor.
Antivirus
Antivirus, bir bilgisayarda zararlı yazılımı tespit edip kaldırmanızı sağlayan bilgisayar programı
tipidir. Antivirus yazılımı iki bileşenden oluşur: Yazılım çekirdeği ve virüs tanıma dosyaları. Virüs
tanıma dosyaları sürekli olarak güncellenir ancak yeni keşfedilen tehlikelere karşı korunmak için bu
güncellemeleri yazılım çekirdeğine eklemeniz gerekir. Virüs koruma yazılımınızı güncellemelerin
otomatik olarak kontrol edilmesi ve indirilmesi için yapılandırabilirsiniz. Virüs koruma yazılımınızda
manüel olarak güncellemeleri kontrol edebilir ve bunları bilgisayarınıza indirebilirsiniz. Bazı
durumlarda antivirus yazılımları kötü niyetli bir kod yüzünden oluşan hasarı onarabilir.
Şekil 10-15:Antivirus yazılımı.
Güvenli Ortamı Devam Ettirici Adımlar
Üst düzeyde korunan bir ortamın korumasını sürdürmek için birkaç prosedürü uygulamanız gerekir.
Tanınmış bir antivirus/malware tarama yazılımı kullanarak bilgisayarınızı düzenli aralıklarla
taratabilirsiniz. İşletim sistemlerini ve yüklü uygulamaları güncelleyerek ortamın güvenliğini devam
ettirebilirsiniz.
Karantina
Bazı virüs koruma yazılımları kullanıcıların malware'yi karantinaya almasını sağlar. Karantina,
malware'nin yayılamadığı ve diğer dosyalara kolayca bulaşamadığı güvenli bir yerdir. Kullanıcı daha
sonra malware'yi analiz etmesi için antivirus üreticisine gönderebilir.
Virüs ve Spyware
Virüs bir spyware'ye göre daha kolay tespit edilebilir. Spyware yazılımları genelde gizlenir ve
görevlerini belirli bir süre sonra gerçekleştirilebilir. Virüsler de bazen yaptıklarının, kabiliyetlerinin
bilinmesini isteyen kişiler tarafından yazılabilir.
Spyware İçin Çözümler
Anti-spyware programlarını ve açılır pencere engelleyicileri kullanarak ve güvenlik ayarlarını
yapılandırarak sanal dünyadaki spyware'lere karşı koyabilirsiniz.
Ana esaslar
Spyware tehlikesi şunları yaptığınızda önlenebilir:

Bir açılır pencere engelleyici veya Mozilla® Firefox® gibi bir tarayıcı kullanın ya da Internet
Explorer güvenlik ayarlarını düzenleyin.

Anti-spyware uygulamalarını çalıştırın ve tarama yaparak spyware'leri tamamen temizleyin.
Kaldırma işleminden sonra sistemi yeniden başlatın ve silinen uygulamalarda spyware'yi
yeniden yüklemek için özellikle tasarlanmış olan hatırlatıcıların olmadığından emin olmak için
tekrar tarama yapın.

Dosya paylaşım hizmetlerine dikkat edin; bu tür hizmetler kendi yükleme işlemleri sırasında
spyware içerebilir.

Tam olarak ne olduğu bilmediğiniz hiçbir şeyi yüklemeyin. Son kullanıcı lisans sözleşmesini
(EULA) dikkatli bir şekilde okuyun; bazı EULA'lar bahsi geçen uygulamayı yüklemeniz
durumunda yazılım ile birlikte gelen spyware'yi de yüklemeye karar verdiğinizi belirtir.

Belgelerinizi ve diğer kullanıcı verilerinizi yedekleyin ve işletim sistemini yeniden kurun. Bu
işlem sadece büyük bir spyware uygulaması bilgisayarınıza bulaştığında çare olarak
kullanılabilir.

Spyware hakkındaki haberleri takip edin. Yeni tehlikeleri biliyor olmanız bunlara karşı
savunmanıza yardımcı olacaktır.
Örnek: Spyware'yi tanıma
Betül, bilgisayarına spyware bulaştığını düşünüyor. Betül'ün bilgisayarı normalde daha yavaş
çalışıyor ve ne zaman Internet'e girse açılır pencerelerin ortaya çıktığını görüyor. Bir virüs taraması
yapıyor ve bir açılır pencere engelleyici yüklüyor. Yine de problem devam ediyor. Betül,
bilgisayarındaki tüm
belgelerinin yedeklerini alıyor ve işletim sistemini yeniden yüklüyor.
Güvenlik Güncellemeleri
Tanım:
Güvenlik güncellemesi bir yazılımdaki bilinen açıkları kapatmak için hazırlanan indirilebilir bir
dosyadır. Güvenlik güncellemeleri, kullanıcının kurban olmasını engellemek için bir yazılım
güncellemesi gerektiğinde gerçekleşebilir. Bu güncellemeler genellikle yeni keşfedilen güvenlik
tehditleri ortaya çıktıktan sonra oluşturulur ve yayınlanır. Windows işletim sistemi gibi bir yazılım,
kullanıcıya yeni güncellemelerin bulunduğunu hatırlatır. Windows Güncellemesi güncellemelerin
otomatik olarak yüklenmesi için ayarlanabilir. Bu sayede bilgisayar sürekli güncel kalır ve bilgisayar
solucanları ve diğer kötü niyetli yazılımlara karşı savunmasız kalmaz.
Örnek:
Şekil 10-16:Windows Güncelleme penceresi.
Tanılayıcı İşlem
Bir virüsü teşhis etmek için aşağıdaki adımları takip etmeniz gerekir:
1. Görev Yöneticisi'ni kullanarak sistem işlemlerini kontrol edin.
2. Çalışır durumdaki istenmeyen bir işlem olup olmadığını belirleyin.
3. Bu bir tehlike olarak gözüküyorsa, işlemi sonlandırın.
4. Internet'te işletim sistemi yamaları ve antivirus yamalarını arayın. Gerekirse, işletim sisteminiz
için otomatik güncelleme seçeneğini açık duruma getirin.
5. Virüsü kaldırmak için yamaları çalıştırın. Gerekirse, virüsü karantinaya alın.
6. Durumu yetkili kişilere bildirin.
Yamalar
Yama, bir bilgisayar programında hata ayıklama için tasarlanan yazılım parçasıdır. Geçici olarak
işlevsel verimliliğin korunmasına yardımcı olur. Yama, tam bir çözüm olmaktan ziyade düzeltme
yapmaya yöneliktir.
Fiziksel Sorunlar
Fiziksel sorunlar bir örgütün bilgi güvenliğini tehlikeye sokacak dokümantasyonun depolanması ve
imha edilmesi ile ilgilidir. Aşağıdaki güvenlik önlemleri bilginizi korumaya yardımcı olabilir:

Bilgisayarınızın üzerine şifrelerin yazılı olduğu notlar yapıştırmayın.

Önemli belgelerin bulunduğu çalışma alanınızı temiz tutun.

Belgeleri yazıcıda veya faks makinesinde bırakmayın. Çünkü izinsiz kişiler tarafından kolayca
ulaşılabilir.

Gizli, yazılı belgelerin küçük parçalara ayrılarak imha edilmesi gerekirken disketler, kasetler ve
hard disklerin içerisindeki tüm bilgiler "manyetik siliciler" ile silinmelidir.

CD-ROM'lar atılmadan önce kesilmeli veya kırılmalıdır.
Şekil 10-17:Güvenliği tehlikeye atan belgelerin dikkatli bir şekilde elden çıkartılması
Çöp Karıştırma
Bu, bir ofis veya teknik alandaki atılan malzemeleri kurcalayarak gizli bilgileri, özellikle güvenliği
riske atacak bilgileri elde etmeye yönelik bir uygulamadır.
Çevresel Sorunlar
Çevresel sorunlar kurumsal veya kişisel bilgiyi, bilgisayar donanımını veya bir fiziksel tesisin
güvenliğini tehlikeye sokan fiziksel güvenlik sorunlarıdır. Depolama ortamını ve bilgiyi etkileyen
etkenler aşırı sıcaklıklar, toz ve kir olabilir. Depolama aygıtlarının zarar görmesi içerisindeki bilginin
kaybına neden olacaktır.
Aşırı sıcaklıklar bilgisayarın hard disklerini ve içerisinde bilginin saklandığı başka depolama
ortamlarını olumsuz etkileyebilir. Bilgisayarlar ve diğer elektronik ekipmanlar nemli koşullar altında
zarar görebilir. Toz ve kir, bilgisayar bileşenlerinin içerisinde birikir ve arızalara neden olabilir. Bu
yüzden bileşenler düzenli olarak temizlenmelidir.
Şekil 10-18:Tozlu bir bilgisayar bileşeni arızalara neden olabilir.
Fiziksel Güvenlik Kontrolleri
Fiziksel kontrollerin nasıl yapılacağını belirten planlar uygulanmalıdır. Fiziksel güvenlik kontrolleri
bilgisayar araç gereçlerinin ve kaynaklarının casusluk, sabotaj, hasar ve hırsızlığa karşı korunması
için önemlidir. Bu kontroller bilgisayar kaynaklarına fiziksel erişimi kısıtlar. Genellikle kaynakların
yer aldığı binalara ve odalara erişimi sınırlayarak ve düzenli aralıklarla erişimin uygun ölçütlere göre
devam etmesini sağlayan erişim haklarını inceleyerek kullanılır. Fiziksel erişim kontrol önlemleri,
korumalar, kimlik kartları ve kilitler gibi ayrı ayrı veya kombine biçimde iç ve dış tehlikelere karşı
bilgisayar kaynaklarının ve önemli bilginin korunması açısından önemlidir.
Şekil 10-19:Bazı fiziksel güvenlik kontrolleri
Donanım Kilitleri
Donanım kilidi bilgisayar donanımını hırsızlık veya izinsiz erişime karşı fiziksel olarak kilitleyen bir
mekanizma tipidir. Bir fiziksel anahtar veya alfasayısal kombinasyon ile açılabilir. Bilgisayar
donanımının bütünleşmiş bir parçası veya ayrı bir ekipman parçası olabilir.
Şekil 10-20:Fiziksel olarak bilgisayar donanımını koruyan mekanizma tipi.
Donanım Kilidi Tipleri
Farklı tiplerde donanım kilitleri vardır. Bunlardan bazıları:

Kasa koruması: Kasa koruması, kasanın açılmasını veya yerleştirildiği yerden uzaklaştırılmasını
engeller.

Sürücü kilidi: Sürücü kilidi, korumalı bir bilgisayara disketlerin, CD-ROM'ların takılmasını
engeller.

Laptop veya masaüstü kabloları: Kilitleme kablosu bir taşınabilir veya masaüstü bilgisayarı
sabit bir eşyaya kilitleyebilir.
Hırsızlık Kurtarma Yazılımı
Hırsızlık kurtarma yazılımı yasal kullanıcılarının çalınan bilgisayarlarını geri almalarına yardımcı olur.
Çalınan bir bilgisayar Internet'e bağlandığında, hırsız kurtarma yazılımı merkezi sunucuya gizli bir eposta mesajı gönderir. Bu mesaj hırsız tarafından kullanılan IP adresini içerir ve daha sonra çalınan
bilgisayarın fiziksel konumu takip edilerek bulunur.
Kullanıcı Sorumlulukları
Kullanıcılar, özellikle bir kurumda bulunanlar, kendilerine emanet edilen bilgiyi sadece hedeflenen
ticari amaçlar için kullanmaları konusunda sorumludurlar. Bu kişiler tüm kurumsal planlar, ilgili
kanunlar ve bilgisayarlar, ağlar, yazılım ve bilgisayar bilgisi ile ilgili yapısal sözleşmeler ile uyum
sağlamakla yükümlüdür.
Kurumsal planlar ve kontroller sorumluluk sağlar ve hata yapılmasını önlemeye yardımcı olur.
Yapılacaklar ve yapılmayacaklar konusundaki politikalar, dürüst kullanıcıları istemeden bir hata
yaptıkları zaman haksız yere şüphelenmeye karşı korumaktadır. Kontroller, hataları engellemeye
yardımcı olur. Yardıma ihtiyacı olan kullanıcıları belirler ve yaptıkları yanlışlıkların neden olduğu
hasarları sınırlarlar. Bu tür planların ve kontrollerin eksikliği yetersiz güvenlik ile sonuçlanacaktır.
Haklar ve İzin Kontrolleri
Kurumsal planlar ve prosedürler önemli bilgiye erişim haklarının ve izinlerin sağlanmasına yardımcı
olur.
Bilgisayar sistemlerinin ve verilerin korunmasına yönelik temel bir prensip, en az ayrıcalık
konseptidir. Bu, kullanıcıların sadece kendi resmi görevlerini gerçekleştirmek için ihtiyaç
duyacakları erişim haklarına ve izinlere sahip olmaları anlamına gelir. Kullanıcıların kendi işleri için
belirli programlara ve dosyalara erişimini kısıtlar. Kullanıcı hakları kullanıcılara veya gruplara
atanmış izin verilebilir eylemlerdir. Dosya ve dizin izinleri hangi kullanıcıların erişebileceğini ve ne
şekilde erişebileceğini düzenleyen bir dosya veya dizin ile ilişkili kurallardır. Haklar ve izinlerin
atanması, kullanıcılara önemli dosyalara ve dizinlere istenmeyen ve gereksiz erişim sağlamaktan
kaçınacak şekilde dikkatli bir şekilde gerçekleştirilmelidir.
Kimlik Doğrulaması
Kimlik Doğrulaması kimliğin kanıtlanmasını sağlayan bir tanımlama şemasıdır. Tanımlama genellikle
eşsiz bir isim veya bir bireyin kimliğini belirleyen açıklamayı içerirken, kimlik doğrulaması bir adım
ileriye giderek mevcut bilgi ile sağlanan kimlik bilgilerinin eşleştirilmesini yapar. Bilgi güvenliği için
bütünleyici olarak tanınan üç seviyede kimlik doğrulaması yapılır. Bunlar:

Neye sahip olduğunuz.

Neyi bildiğiniz.

Kim olduğunuzla ilgilidir.
Şekil 10-21:Kimlik doğrulaması veri koruması sağlar.
İki Seviyeli Kimlik Doğrulaması
Windows'ta oturum açmak tek seviyeli kimlik doğrulamasına örnek olarak verilebilir. Ayrıca giriş
yaptıktan sonra bir donanım aygıtı veya başka bir eşsiz numara ile başka bir kimlik doğrulamasının
daha gerçekleştiği iki seviyeli kimlik doğrulaması mevcuttur.
ATM Sistemi
Muhtemelen aşina olduğunuz bir diğer kimlik doğrulaması tipi de bir ATM kartının ve bir kişisel
tanımlama numarasının (PIN) kullanılarak banka hesabına erişilmesidir. Bu, iki seviyeli kimlik
doğrulamasına örnektir. Sahip olduğunuz şey bir ATM kartı ve bildiğiniz şey PIN numarasıdır. Bu,
kimliğinizi ispatlayan ve gerekli bilgi için size erişim sağlayan kombinasyondur.
OTP (One time Password - Tek Seferlik Şifre)
Tek Seferlik Şifre (OTP) sadece bir kez kullanılabilen bir şifredir. Eğer kullanıcı aynı şifreyi tekrar
girerse, sistem erişim izni vermeyecektir. Tek seferlik şifre kullanan sistem bir önceki şifreyi
ortadan kaldıracak ve sonraki erişim denemeleri için yeni bir şifre oluşturacaktır. Tek seferlik
şifreler genellikle matematiksel algoritmalara göre oluşturulur. Tek seferlik şifrelerin kullanılması,
normal şifrelere göre kırılması daha zor olduğu için daha iyi bir güvenlik sağlar.
Diğer Kimlik Doğrulama Sistemleri
Yaygın olarak kullanılan başka kimlik doğrulama sistemleri de vardır.
Kimlik Doğrulama
Sistemi
Biyometrikler
Akıllı Kartlar
Kart ve şifrematik
sistemleri
Açıklama
Bu kimlik doğrulama sistemi retina taraması veya parmak izleri gibi gerçek fiziksel karakteristikleri içerir. Bu tip kimlik
doğrulaması -kim olduğunuz- grubunda üçüncü seviye olabilir.
Bu, bellek ve sayısal kabiliyetlerin her ikisini de sağlayan tümleşik devre çiplerine sahip bir kimlik doğrulama sistemidir.
Akıllı kartlar, kart sahibine özel biyometrikler, kişisel tıbbi geçmiş ve şifreler gibi belirli bilgiyi bulundurabilirler.
Bu kimlik doğrulama sistemi bildiğiniz bir şey (bir şifre veya PIN numarası) ve sahip olduğunuz bir şeye (bir kimlik
belirleyici) göre gerçekleşir.
Kablosuz Şifrelemesi
Kablosuz ağlar fiziksel kablolar yerine radyo dalgaları üzerinden çalıştıkları için kablolu ağlar kadar
güvenli değillerdir. Bir kablosuz ağın güvenliğini artırmak için birçok kablosuz şifreleme protokolü
geliştirilmiştir.
Kablosuz
Şifreleme
Yöntemi
WEP
WPA
IEEE 802.11i
Açıklama
WEP (Wired Equivalent Privacy - Kabloluya Eşdeğer Gizlilik), Kablosuz Yerel Alan Ağları (WLAN'lar) için bir güvenlik
protokolüdür. WEP, normal insanlara karşı iyi bir savunma sağlar ancak bilgisayar korsanları bir WEP korumalı ağa izinsiz olarak
giriş yapabilirler. WEP, güçlü bir şifreleme yöntemi değildir çünkü WEP anahtarı ağ üzerinden gönderilen paketlerin
incelenmesiyle belirlenebilir.
WPA (Wi-fi Protected Access - Wi-Fi Korumalı Erişim) WEP'e göre daha güçlü bir şifreleme yöntemi sağlar ve her bir kullanıcıya
özel olan paylaşımlı özel anahtar kullanır.
(IEEE 802.11i standardı popüler 802.11a, 802.11b ve 802.11g standartlarını kullanan ağlar için gelişmiş şifreleme sağlayan en
yeni şifreleme standardıdır. 802.11i standardı Geçici Anahtar Bütünlüğü Protokolü (TKIP) ve Gelişmiş Şifreleme standardı (AES)
olarak bilinen yeni şifreleme anahtar protokollerine ihtiyaç duyar. 802.11i şifrelemesi kablosuz güvenliğinde en güçlü yöntem
olarak dikkate alınır.
Sayısal Sertifikalar
Tanım:
Sayısal sertifika, bir ağ üzerinden bilginin güvenli şekilde iletimini sağlayan elektronik belgedir.
Sertifika bir web sitenin geçerliliğini, bir kişinin kimliğini veya bir dosyanın bütünlüğünü
doğrulayabilir. Sertifikalar, sertifikayı veren otorite tarafından dijital olarak imzalanır ve
kullanıcılara, bilgisayarlara, hizmetlere veya dosyalara iletilebilir. Birçok durumda dijital sertifikalar
arka planda çalışır ancak bazen indirdiğiniz programların veya dosyaların sertifikalarını kabul edip,
etmemeye karar vermek zorunda kalırsınız. Eğer sertifikayı kabul etmezseniz, muhtemelen dosya
veya hizmeti elde edemezsiniz.
Örnek:
Şekil 10-22:Sertifikalar bilgi değişiminin güvenliğini sağlar.
Ebeveyn Kontrolü
Ebeveyn kontrolü işletim sistemlerinde ve web tarayıcılarında bulunan ve ebeveynlerin kendi
çocuklarının bilgisayarda neler yapabileceklerine karar vermelerini sağlayan bir özelliktir. Ebeveyn
kontrol araçları çocuklarının Internet üzerinde görüntüleyebilecekleri içerik tiplerini ve online
olarak ne tür oyunları oynayabileceklerini sınırlamaya yardımcı olur. Bazı gelişmiş ebeveyn kontrol
araçları, ebeveynlerin çocuklarının bilgisayarda yaptıkları her şeyi takip etmelerine izin verir.
Şekil 10-23:İzin verilen ve engellenen web sitelerinin bir listesi.
Kişisel Bilgisayar Güvenlik Önlemleri
Bilgisayar güvenlik önlemlerini seçtiğinizde ve uyguladığınızda, sistemin yasal kullanıcılar için uygun
şekilde çalışmasını sağlayarak sistemi ve uygulamaları ve kapsanan veriyi koruyan güvenlik
düzenlemelerini yapmanız gerekir.
Ana esaslar
Güvenlik önlemlerini uygulamak için şu adımları izleyebilirsiniz:

En son işletim sistemi servis paketlerini ve güvenlik güncelleme yamalarını yükleyin.

İşletim sisteminde, web tarayıcılarında ve üçüncü parti uygulama yazılımlarında dahiL edilen
araçlar için en son uygulama yamalarını yükleyin.

Denetim Masası'ndan işletim sistemi otomatik güncellemesini etkinleştirin.

Donanım ve yazılım üreticinizin güvenlik hatırlatmalarına dikkat edin.

Tüm kullanıcıları güçlü ve zor tahmin edilen şifreler kullanmaları ve kendi şifrelerini
başkalarından gizli tutmaları konusunda uyarın.

Üst düzeyde güvenlikli ortamlarda, akıllı kartlar veya biyometrik kimlik doğrulama
sistemlerinin yer aldığı kimlik doğrulama tekniklerini uygulayın.

Kötü niyetli yazılımlara karşı korunmak için antivirus yazılımı kullanın.

Web tarayıcınızdaki açılır pencereleri engelleyin.

Bir güvenlik duvarı yükleyin ve uygun açık ve kapalı portları ve program filtreleme ayarlarını
yapılandırın.

Misafir hesaplarını veya diğer gereksiz hesapları devre dışı bırakmak ya da kaldırmak için
kullanıcı ayarlarını kullanın ve varsayılan hesapları yeniden adlandırın, böylece saldırganlar
sisteme erişmek için bilinen hesap isimlerini kullanamazlar.

Erişim izinlerini sadece kesinlikle erişim sağlaması gereken kullanıcıların sistemde izinli
olacağı şekilde kısıtlayın.

Kullanıcıların sistem ile etkileşimini kontrol etmek, sınırlamak veya kısıtlamaya yönelik
güvenlik politikaları uygulayın.

Tüm ilgili güvenlik planlarını yayınlayarak, kullanıcıların bunlara ulaşabilmelerini sağlayın.

E-dolandırıcılık saldırıları ve olası kötü niyetli yazılım kaynaklarını tanımak ve bunlardan
sakınmak gibi en iyi güvenlik uygulamaları konusunda kullanıcıları eğitin.

Bir kullanıcının oturum açması sırasında sadece yetkilendirilmiş olan kullanıcıların izinli
olduğunu belirten uyarı mesajları veya bannerlar uygulayın. Bu bannerlar kamu davalarında
veya cezai davalarda önem kazanacaktır ve bunlar tüm kullanıcıları kendi aktivitelerinin
izlendiğine dair bilgilendirebilecektir. Tüm uyarı bannerları yargının yasal gereksinimleri ile
uyumlu olmak zorundadır.

Sistemi hırsızlık veya fiziksel hasara karşı korumak için fiziksel güvenlik önlemleri kullanın.

Sistem boşta iken sistemleri kilitlemek için yazılım önlemleri kullanın.

Önemli bilgiyi korumak ve bir saldırı durumunda bunu kurtarmak için yedekleme stratejilerini
planlayın. Yedek ortam başka bir yerde (binada) saklanmalı ve fiziksel hasar ve izinsiz
erişimden korunmalıdır. Sadece yetkili kişiler yedek veriyi sisteme geri yüklemeye izinli
olmalıdır.

Bir sistemde paylaşılan kaynakların sayısını sınırlayın. Bir dosya veya yazıcı kaynaklarına
erişimi kısıtlamak için paylaşım ve dosya sistemi izinlerini kullanın.

Güvenliği sağladıktan sonra sistemlerin işlevselliğini test ederek, yasal kullanıcılar için düzgün
şekilde çalıştıklarından emin olun.

Yaptığınız değişiklikleri belgeleyin.
Örnek: Güvenli Laptop Kullanımı
Nalan'a, iş yerinde kullanması için bir laptop tahsis edilmiştir. Şirket güvenlik planları ve Nalan'ın
kişisel kullanıcı deneyimleri bir araya geldiğinde, bu önemli kaynağı korumaya yardımcı oluyor.
Nalan şirket ağına bağlı olmadığı zaman dahi laptopunda oturum açabilmek için bir kullanıcı adı ve
şifre girmek zorunda. Sistem yöneticisinin hazırladığı planlara göre Nalan'ın şifresi gerekli uzunluk
ve karmaşıklığa sahip olmalı ve bunu düzenli aralıklarla değiştirmek zorunda. Oturum açtığında bir
uyarı bannerı görünüyor ve izinsiz sistem kullanımının olabileceği uyarısı veriyor.
Yönetici bir antivirus yazılımı ve yapılandırılmış planların kurulumunu yapmış. Bu yüzden sistem
otomatik olarak işletim sistemi, üreticinin yayınladığı tüm güvenlik yamalarını indiriyor ve yüklüyor.
Nalan'ın web tarayıcısı açılır pencere reklamlarını engelleyecek şekilde yapılandırılmış.
Nalan, e-posta konusunda uzman ve bilinmeyen kaynaklardan gelen e-postaları veya şüpheli ekleri
içeren e-postaları siliyor. Zincirleme postalara, ticari veya gereksiz e-postalara ya da başka yığın eposta mesajlarına yanıt vermiyor ve iletmiyor. Çalışırken sisteminde belirli bir süre için herhangi bir
aktivite olmaması durumunda ekran koruyucusunu çalışacak ve sistemi otomatik olarak kilitleyecek
şekilde yapılandırıyor.
Nalan iş yerinde olmadığı zaman laptopunu masasının çekmecesinde kilitliyor ve laptopunu evine
götürdüğü zaman güvenli bir yerde saklıyor. Şirket dışındaki kullanıcıların, kendi aile bireyleri de
dahil olmak üzere, laptopta oturum açmalarına veya kullanmalarına izin vermiyor.
SİSTEM GÜNCELLEMELERİNDEKİ RİSKLERİN
BELİRLENMESİ
Giriş
Bir temel kişisel bilgisayar işistasyonunu korumak için, güvenlik risklerini ve uygulanması gereken
önlemleri öğrendiniz. İleriki zamanlarda sisteminizin verimliliğini artırmak ve problemlerin mevcut
yazılımlar ile çözülmesini sağlamak için güncelleme yapmanız gerekecek. Bu derste, yazılım ve
donanım güncellemesi ile ilgili riskleri öğreneceksiniz.
Üst düzey bir bilgisayar kullanıcısı olarak sisteminizi en yeni yazılım ve donanım bileşenleri ile
güncel tutmanız gerekecek. Bir sistemi güncellerken, tüm sistemin çalışmasını etkileyecek olan
sistem parçalarında değişiklik yaparsınız. Güncelleme ile ilgili riskleri öğrendiğinizde sisteminizi
güncellemeden önce neleri dikkate almanız gerektiğini bileceksiniz.

Yazılım güncellemesi ile ilgili riskler

Donanım güncellemesi ile ilgili riskler
Yazılım güncellemesi ile ilgili riskleri belirleyin
Yazılım güncellemesi bir kişisel bilgisayar sistemini piyasadaki en yeni teknoloji ile güncel tutmak ve
yazılım üreticilerinden destek sağlamak için önemlidir. Bu konuda, yazılım güncellemesi ile ilgili
riskleri öğreneceksiniz.
Bir işletim sistemini daha yeni bir versiyona güncellemeniz ve ondan sonra birçok uygulamanızın
yeni işletim sistemi ile düzgün şekilde çalışmadığını görmeniz normaldir. Ayrıca yeni bir yazılım
satın aldıktan sonra, bunun sisteminiz ile uyumlu çalışmaması gibi durumlarla da karşılaşabilirsiniz.
Yazılım güncellemesi ile ilgili riskleri öğrendiğinizde paranızdan ve zamanınızdan tasarruf
edeceksiniz ve sisteminizin yeniden yapılandırılmasına gerek kalmayacak.
Yazılım Güncellemeleri
Yazılım güncellemeleri mevcut yazılım versiyonundaki güvenlik açıklarını ve performans sorunlarını
düzeltmek için tasarlanan yazılım programları veya kodlardır. Yazılım güncellemeleri genellikle
ücretsizdir.
Yazılım güncellemeleri bir işletim sistemi veya bir yazılım uygulaması için yayınlanabilir.
Yazılım Versiyonları
Versiyonlama, kullandığınız yazılımın gelişimi hakkında bilgi sağlar. Yazılım versiyonları, yazılım
güncellendiğinde veya yeni bir özellik eklendiğinde değişir.
İşletim Sistemi Güncelleme Tipleri
İşletim sistemi güncellemeleri dört kategoride sınıflandırılabilir.
İşletim Sistemi
Güncelleme Kategorisi
Yama (Patch)
Hot'x
Service Pack
Rollup
Açıklama
Yamalar bir yazılım paketinde veya işletim sistemindeki güvenlik problemi veya işlevsellik kusurunu düzelten küçük
tamamlayıcı kod birimleridir.
Hot'x belirli bir güvenlik açığını düzeltmeye yönelik, acil durumlarda yayınlanan bir yamadır.
Service Pack, Service Pack'in yayınlandığı tarihe kadar ki tüm işlevsellik geliştirmeleri, yeni özellikler, yamalar,
güncellemeler ve hotfixleri içeren büyük bir sistem güncellemesi derlemesidir.
Rollup daha önceden yayınlanan yamaların ve hotfixlerin bir derlemesidir. Genellikle web tarayıcısı veya belirli bir
hizmet gibi bir sistem bileşenine uygulanır.
Otomatik Güncellemeler
Otomatik güncelleme bir işletim sisteminin veya bir yazılım uygulamasının planlanan zamanda,
güncellemeleri otomatik olarak indirmesini ve yüklenmesini sağlayan özelliktir. Üretici bir
güncellemeyi yayınladıktan sonra, Internet'e bağlandığınızda bu sisteminize indirilir ve yüklenir.
Güncellemelerin bilgisayarınıza indirildiği anda otomatik olarak yüklenmesine veya indirilen
güncellemenin daha sonra yüklenmesi konusunda size bildirilmesi için gerekli ayarları
yapılandırabilirsiniz. Ayrıca otomatik güncellemeleri devre dışı bırakabilirsiniz.
Güncellemelerin İndirilmesi
Güncellemeler üreticilerin web sitelerinden indirilebilir. Otomatik güncellemeler üretici tarafından
yayınlandıktan sonra, bunlara ücretsiz olarak başka web sitelerinden de ulaşılabilir ve kolaylıkla
indirilebilir. Güncellemeleri başka web sitelerinden indirdiğinizde kötü niyetli gizlenmiş yazılımların,
güncelleme ile birlikte sisteminizi giriş yapmasına izin vermiş olabilirsiniz.
Otomatik Güncelleme Riskleri
Her ne kadar otomatik güncellemeler bir sistemin güvenliğini geliştirse de, otomatik
güncellemelerle ilgili tehlikeler de bulunmaktadır.
Tehlike
Açıklama
Mevcut bir güvenlik açığını düzeltmek amacıyla yüklenen bir güncelleme, istemsiz olarak yeni güvenlik risklerine neden
Kötü güncelleme
olabilir. Ayrıca güncellemenin kendisi birçok açığa ve hataya neden olabilir ve bu da sistemin performansını kötü etkileyebilir.
Gizli
Otomatik güncellemeler, otomatik olarak indirildiği için, izinsiz kullanıcılar kötü niyetli yazılımları güncelleme gibi göstererek
güncellemeler
bu özelliği istismar edebilirler.
İstenmeyen
Otomatik güncellemeler otomatik olarak yüklendikte sonra, işletim sistemi yükleme işlemini tamamlamak için kendini
kesintiler
yeniden başlatır. Bu kapatıp-açma durumu siz önemli bir iş yaparken meydana gelebilir.
Otomatik Güncellemeleri Kullanmama Riskleri
Otomatik güncellemeleri etkinleştirmediğinizde sisteminizin saldırılara karşı savunmasız kalmasına
neden olursunuz. Otomatik güncellemeler, üretici tarafından bulunan sistem açıklarını derhal
düzeltmeye yönelik olarak tasarlanır. Sisteminize saldırılırken kullanılan en son yöntemlere karşı
önleyici aşılar gibi davranırlar. Otomatik güncellemeleri etkinleştirmediğinizde sisteminizi
korumasız hale getirirsiniz, ayrıca yeni özelliklerin ve işlevselliklerin sisteminize eklenmesini
engellemiş olursunuz.
İşletim Sistemleri Uyumluluk Sorunları
Eğer mevcut bir bilgisayarı Microsoft® Windows®'un farklı bir versiyonuna güncelliyorsanız, mevcut
bilgisayar donanımının yeni işletim sistemi ile uyumlu olacağından emin olmanız gerekir. Bunu
örneğin, Windows XP için Test Edilmiş Ürün Listesini kontrol ederek yapabilirsin. Bunu yapmak için
Windows XP Professional ürün diskinden Güncelleme Danışmanı'nı çalıştırabilirsiniz veya
bilgisayarınızı tarayacak ve bir uyumluluk raporu oluşturacak olan bir yardımcı hizmet programını
indirebilirsiniz. Windows XP veya Windows Vista® için Kurulum programı ayrıca güncelleme işlemi
sırasında uyumluluk kontrolü yapacaktır.
İşletim Sistemlerini Güncellerken Riskleri En
Aza İndirmek için Ana Esaslar
Bir işletim sistemini güncellemeden önce herhangi bir uyumluluk sorunu olmadığından emin olmak
için uygun adımları izleyin.
Ana esaslar
Bir işletim sistemini güncellerken uyumluluk sorunlarını engellemek için:

Yeni işletim sistemi için minimum donanım gereksinimlerini kontrol edin. Bilgisayar sistemi
donanımının, minimum gereksinimleri karşıladığından emin olun. Minimum donanım
gereksinimleri CPU özellikleri, RAM miktarı ve boş hard disk sürücüsü ihtiyaç miktarını
içerecektir.

Mevcut bir işletim sistemini yeniden yükleyeceğinize mi yoksa daha yeni bir versiyon ile
güncelleyeceğinize mi karar verin. Bir işletim sistemini yeni versiyona güncelleyerek en az
seviyede veri kaybı sağlamış olursunuz. Sadece üretici tarafından izin verilen işletim sistemine
güncelleme yapabilirsiniz.

Bir işletim sisteminin yeniden yüklenmesi sistemdeki tüm veriyi silecektir. Veri kaybını
önlemek için düzgün şekilde veri yedeklemesi yapılması gerekir. İşletim sistemi yüklendikten
sonra veriyi sisteme geri yükleyebilirsiniz.

Sistemi başka bir işletim sistemine taşımak için, üretici tarafından sağlanan yazılım araçlarını
kullanabilirsiniz.

Yeni işletim sistemi yüklendikten sonra üreticinin web sitesinden yeni güncellemeleri kontrol
edin ve işletim sisteminin en son güvenlik güncellemeleri ve yamaları ile çalıştığından emin
olun.
Örnek:
Canan'ın bilgisayarında Windows XP Professional işletim sistemi yüklenmiş. İşletim sistemini
Windows Vista Business versiyonuna güncellemek istiyor. Yeni işletim sistemine güncellemeden
önce sistem güncellemesi sırasında oluşabilecek riskleri en aza indirmek için, bir uyumluluk
kontrolü yapmaya karar veriyor. İlk önce yeni işletim sistemi için minimum donanım
gereksinimlerini kontrol ediyor ve kendi sisteminin gereksinimleri karşıladığından emin oluyor.
Microsoft web sitesinden, Windows XP Professional versiyonundan, Windows Vista Business
versiyonuna güncelleme yapabileceğini öğreniyor ve veri kaybını en aza indirmek için Windows
Vista'yı yüklemek yerine Windows Vista'ya güncelleme yapıyor. Windows Vista Business
versiyonuna güncelledikten sonra en son güvenlik güncellemeleri ve yamalar ile işletim sistemini
güncelliyor.
Uygulama Uyumluluk Sorunları
Bir işletim sistemini güncellemeden önce, mevcut uygulamaların yeni işletim sistemi versiyonunda
da düzgün çalışacağından emin olmanız gerekir. Bir işletim sisteminin daha eski versiyonları için
yazılmış olan uygulamalar her zaman yeni işletim sistemi versiyonları ile çalışmayabilir ancak
işletim sisteminizi güncelledikten sonra uygulama için bir uyumluluk modunu seçebilirsiniz.
Örneğin bu Windows XP için, Test Edilmiş Ürünler Listesi'nin kontrol edilmesi veya Microsoft
Windows Güncelleme Danışmanı'nın çalıştırılması anlamına gelir.
Bir uygulamayı yüklemeden önce o uygulamanın doğru şekilde çalışmasını sağlamak için uyumluluk
bildirilerini dikkate almanız gerekir.
Uyumluluk
Bildirisi
Açıklama
Donanım
gereksinimleri
İşletim sistemi
uyumluluğu
Donanım gereksinimleri her yazılım uygulamasına göre değişir. Minimum donanım gereksinimlerini karşılamadan
uygulamaların düzgün şekilde çalıştırılması mümkün değildir. Donanım gereksinimleri CPU özellikleri, RAM ve hard disk alanı,
ekran kartları ve çevrebirimler ile ilgilidir.
Yazılım uygulamaları kendi görevlerini gerçekleştirmek için işletim sistemi ile etkileşimde bulunurlar. Bir işletim sisteminin
daha eski versiyonları için yazılmış olan uygulamalar her zaman yeni işletim sistemi versiyonları ile çalışmayabilir ancak
işletim sisteminizi güncelledikten sonra uygulama için bir uyumluluk modunu seçebilirsiniz.
Donanım Güncellemesi ile İlgili Riskleri Öğrenin
Kişisel bilgisayar sistemlerinde yazılım güncellemesi ile ilgili riskleri öğrendiniz. Daha iyi performans
ve ilave işlevsellik için donanım güncellemesine ihtiyaç duyarsınız. Bu konuda, donanım
güncellemesi ile ilgili riskleri öğreneceksiniz.
Bir bilgisayar sisteminin performansı sahip olduğu her bir bileşenin performansı ile alakalıdır.
Donanım bileşenlerinizden birisini piyasadaki en son teknoloji ile güncellemeye karar verdiğinizi
düşünün. Donanımı yükledikten sonra bazen bunun düzgün şekilde çalışmadığını görebilirsiniz.
Performansın sizin beklentilerinizi karşılamadığını düşünebilirsiniz. Donanım güncellemesi ile ilgili
riskleri öğrendiğinizde, başarılı bir şekilde donanım güncellemesi yapabileceksiniz.
Donanım Uyumluluğu Sorunları
Donanım uyumluluğu sorunları, mevcut bir bilgisayar sistemi donanımını, yeni bir donanım ile
değiştirdiğinizde ortaya çıkar. Güncellenen donanım, eğer yüklenen donanım için en son aygıt
sürücüleri yüklenmemiş ise düzgün şekilde çalışmayacaktır.
Donanım uyumluluğu sorunlarını yaşamamak için çoğu işletim sistemi, piyasadaki birçok donanım
için en son aygıt sürücüleri ile birlikte gelir.
Şekil 11-1:Bir harici aygıt ile donanım uyumluluğu sorunu.
Ağ Uyumluluğunda Dikkat Edilecekler
Donanım uyumluluğu kontrolünün bir parçası olarak mevcut ağ bağdaştırıcı kartları için sürücülerin
güncellediğiniz yeni işletim sistemi ile uyumlu olduğundan emin olmanız gerekir.
Sistem Birimi Bileşenlerinin Güncellenmesi
Sistem birimi bileşenlerini güncellerken sistemin performansını artıracak etkenleri göz önünde
bulundurmanız gerekir.
Donanım
Bileşeni
CPU
Depolama
kapasitesi
Sistem veri
yolu
Anakart
bileşenleri
Etkenler
Bir merkezi işlem biriminin (CPU) güncellenmesinde genellikle CPU hızındaki artış hesaba katılır. CPU hızı megahertz (MHz) veya
gigahertz (GHz) ile ölçülür ve bu sistem performansının bir göstergesidir. Yüksek hızlara sahip CPU'lar daha az zamanda, daha
çok iş yapabilir.
Bir sistemin güncellenmesi genellikle bellek kapasitesinin artırılmasını içerir. Bellek kapasitesini artırmak, sistemin
performansında artışa neden olacaktır. RAM miktarını ve hard disk büyüklüğünü artırabilirsiniz. RAM miktarının artırılması,
CPU'nın veriye daha kolay ulaşmasını sağlar.
Sistem veri yolu CPU'yu sistem belleğine bağlar. Daha hızlı veri yolu, daha hızlı veri aktarımı ve daha iyi performans demektir.
CPU'nun, sistem veri yolu değiştirilmeden güncellenmesi, performanstaki artışı sınırlayabilir.
Genellikle bir anakartın donanımsal bileşenler ile yaşadığı problemler, anakartın değiştirilmesi ile giderilebilir. Çünkü bu
bileşenler anakart üzerine gömülüdür.
Ağ Bant Genişliği
Tanım:
Bant genişliği, belirli bir zamanda, bir ağ ortamının ne kadar çok veriyi taşıyabileceğinin ölçümüdür.
Bant genişliği saniyedeki devir sayısı veya hertz (Hz), ya da saniyedeki bit sayısı (bps) ile ölçülür.
Genellikle daha yüksek bant genişlikleri daha fazla verinin aktarılabileceğini gösterir.
Örnek:
Şekil 11-2:Yüksek bant genişliği ve düşük bant genişliği
Üretilen İş ve Bant Genişliği
Bant genişliği teorik olarak bir ağ kanalının kapasitesinin derecelendirilmesi iken, üretilen iş ne
kadar verinin verilen süre içerisinde kanaldan geçebileceğinin ölçümüdür. Bant genişliğini bir
otobandaki şeritler olarak düşünebilirsiniz ve üretilen iş veya veri hızını otobanda, belirli bir sürede
belirli bir noktadan geçen maksimum araba sayısı olarak düşünebilirsiniz. Eğer yolda çok fazla araç
olursa, trafik yavaş ilerler ve üretilen iş düşer. Şeritler ekleyerek veya bant genişliğini artırarak
üretilen işi artırabilirsiniz.
Ağ Hizmetleri
Internet, ev ve ofis kullanıcıları için, gelişmiş iletişim hizmetleri sunar. Bu tür hizmetlerin
performansı, sistem ve ağ donanımı tarafından sağlanan bant genişliğine bağlıdır.
Hizmet
Açıklama
VoIP (Voice Over IP - IP üzerinden Sesli İletişim) bilgisayar kullanıcıları arasındaki iletişimi kolaylaştırmak için, sesli aramaların
Internet üzerinden iletilme yöntemidir. Bu yöntemde ses verisi dijital forma dönüştürülür ve Internet üzerinden paketler halinde
VoIP
gönderilir. VoIP hizmeti yüksek bant genişliğine ihtiyaç duyar. VoIP, ses sinyallerinin etkin bir biçimde aktarımını gerektirdiği gibi
Hizmet Kalitesi (QoS) uygulaması ile ses verisine ağ üzerindeki başka veri trafiği biçimlerine göre ayrıcalık tanınabilir.
Duraksız işlem, medya dosyalarının bir yayın sağlayıcı tarafından ağ üzerinden aktarıldığı ve gerçek zamanlı olarak son kullanıcı
Duraksız
tarafından görüntülendiği hizmet biçimidir. Veri eş zamanlı olarak aktarıldığı ve görüntülendiği için yüksek bant genişliği ve
(akıcı) işlem
aktarım hızları, daha az gecikme süresi ve daha iyi performans sağlayacaktır.
Web
Web kaynaklı hizmetler, Web sunucuları üzerine yüklenen ve Internet üzerinden kullanıcılara gönderilen yazılım uygulamalarıdır.
kaynaklı
Bu hizmet kullanıcıların uygulamaları kendi sistemlerinde yüklemelerine gerek kalmadan kullanmalarına izin verir. Bu tür
hizmetler
hizmetler gerçek zamanda veri aktarımının oluşması gibi, etkin şekilde kullanılabilmesi için ağ bant genişliğine bağlıdır.
Şekil 11-3:Web kaynaklı hizmetler web üzerinden uygulamaları gönderir.
Şekil 11-4:Gerçek zamanda veri aktarımı
Bant Genişliği Sorunları
Bant genişliği sorunları, çeşitli ağ hizmetlerini güncellerken ortaya çıkar. Genellikle routerlar ve
kablolar gibi ağ donanım aygıtları özel bir bant genişliğine göre önceden yapılandırılır. Kullanılacak
ağ hizmeti tipine bağlı olarak bant genişliği ve sistemin işleme kapasitesine destek sağlamak
önemlidir. Bu da daha yüksek bant genişliği sağlamak için ağ donanımının güncellenmesi ve hizmet
gereksinimlerini karşılamak amacıyla sistem donanımının güncellenmesi anlamına gelir.
Hizmet
VoIP
Duraksız
işlem
Web
kaynaklı
hizmetler
Sistem Gereksinimleri
Ses dosyaları, metin dosyalarına kıyaslandığında daha büyük boyutlara sahiptir. Bu yüzden VoIP hizmetinin kullanılabilmesi için
bant genişliğinin artırılmasını gerektirir. VoIP hizmeti için geniş bantlı bağlantılar, telefon bağlantılarına kıyasla daha uygundur.
Geniş bant saniyede 1 megabit (Mbps) hız sağlar ve bu VoIP hizmetleri için yeterli bir hızdır. VoIP için ek desteği ayrıca Internet
bağlantınızda Hizmet Kalitesi'ni yapılandırarak sağlayabilirsiniz. Böylece ses verisi, ağ trafiğindeki diğer biçimlerine göre ayrıcalıklı
hale gelecektir. Hizmet Kalitesi, genellikle routerlar veya switchler üzerinde uygulanır. Hizmet Kalitesi'ni yapılandırarak ağ
üzerinden gönderilen ses verisinin kalitesini artırabilirsiniz.
VoIP gibi, duraksız işlem de, medya dosyalarının daha büyük boyutlara sahip olmalarından dolayı, yüksek bant genişliğine ihtiyaç
duyarlar. Video dosyalarının yayını sırasında daha yüksek performans elde etmek için Hizmet Kalitesi duraksız işlem hizmetinin
performansını artıracak şekilde yapılandırılabilir. Ayrıca sistemde daha yüksek işleme kapasitesinin bulunması, duraksız işlemde
daha iyi sonuçları ortaya çıkacaktır.
Web kaynaklı hizmetlerde istemci ve sunucu arasında verinin gerçek zamanlı olarak aktarımına ihtiyaç duyulduğuiçin, ağ bant
genişliği de yüksek olmalıdır. Internet bağlantısı daha yüksek bant genişliğini ve daha az gecikme süresini desteklemelidir.
KORUYUCU BAKIM TEKNİKLERİ
Giriş
Önceki derste, yazılım ve donanım güncellemesi ile ilgili riskleri öğrendiniz. Ancak, bilgisayar
donanım aygıtlarının doğal etkenlerden ve kullanımdan kaynaklanan sorunlardan dolayı
korunmaya ihtiyaçları vardır. Ofisinizde veya evinizde kullandığınız donanımın düzenli olarak
bakımının yapılması aygıtların ömrünü uzatır, bu sayede onarım veya değiştirme masraflarını
düşürür.
Kullandığınız hemen hemen tüm donanım aygıtları teknik problemlere, arızalanmalara ve aşınma
ve yıpranmalara karşı son derece savunmasız ve yatkındır. Donanımın bakımının düzenli olarak
yapılması düzgün şekilde çalışmalarını sağlayacak ve ömrünü uzatacaktır. Eğer bir bilgisayar destek
teknisyeni olarak Bilgi Teknolojileri alanında kariyer yapmayı düşünüyorsanız, temizleme araçlarını
ve ürünlerini bilmeniz, donanımınızı düzgün çalışır vaziyette tutmanıza yardımcı olacaktır.

Bilgisayar bileşenlerinin bakımını yapmak için kullanılan araçlar

Güvenlik prosedürleri

Genel koruyucu bakım teknikleri
Bakım Araçları
Bu derste, çeşitli donanımların bakımını nasıl gerçekleştireceğinizi öğreneceksiniz. Başlamadan
önce bakım işlerini gerçekleştirmek için kullanılacak araçları bilmeniz gerekir. Bu konuda, kişisel
bilgisayarların, yazıcıların, tarayıcıların ve çevrebirimlerin bakımını yapmak için kullanılan araçların
neler olduğunu öğreneceksiniz.
Araçlar, genellikle bir görevi daha kolay ve doğru şekilde gerçekleştirmenize yardımcı olur. Rutin
bakım işlemleri, ekipmanı en uygun şekilde çalışır vaziyette tutmak ve yenileme masraflarını
engellemek amacıyla gerçekleştirebileceğiniz birkaç basit işi içerir. Bakım işlerini gerçekleştirmenize
yardımcı olacak çeşitli araçları öğrendiğinizde işinizi daha etkili ve güvenli şekilde yapacaksınız.
Öğrendikleriniz, bir ev kullanıcısı için veya Bilgi Teknolojileri alanında kariyer yapmayı düşünen bir
bilgisayar destek teknisyeni için yararlı olacaktır.
Temel Araçlar
Kişisel bilgisayarların, yazıcıların, tarayıcıların ve diğer donanım aygıtlarının bakımı için bazı temel
araçlar gerekir.
Araç
Açıklama
Tornavida
Bir aygıtı bir arada tutan veya bir donanım parçasını yerine sabitleyen vidaları takmak, çıkartmak, sıkmak veya
gevşetmek için kullanılan bir alettir. Bir aygıtta vidalarla çalışırken, vida tipi ve boyutuna uygun olan bir tornavida
kullanılmalıdır.
Uç mıknatısı
Ucuna bir mıknatıs eklenmiş iç içe geçmeli çubuk, bir aygıt içerisine düşen vidaları veya başka metal parçaları
yakalamak için kullanılır. Genellikle yazıcıların kağıt besleme mekanizmasının içerisine düşürülen metal ataçları
yakalamak için kullanılabilir. Tehlikeli ve yüksek gerilimli elektronik bileşenlere sahip olan lazer yazıcılarda dikkatli
şekilde kullanılmalıdır.
Çip çekici
Bir çip çekici veya EEPROM (electrically erasable programmable read-only memory - elektrikli silinir programlanabilir
salt okunur bellek) çekici, gömülü devre çiplerini ve EEPROM çiplerini karttan çıkarmak için kullanılan V biçimli bir
alettir. Tornavidalar veya penseler gibi araçlar ile veya elinizle, çipleri yuvalarından çekip çıkartmaya çalıştığınızda,
genellikle pinlerin kırılmasına veya çiplerin hasar görmesine neden olursunuz. Çip çekici bu işler için uygun ve güvenli
bir seçenektir.
Kulak
temizleme
çubukları
Kulak temizleme çubukları bir bez ile ulaşılamayan parçaların temizlenmesi için kullanılabilir.
Ölçüm ve Test Aletleri
Yazıcı ve belge işleme aygıtlarında bakım işlerini gerçekleştirirken kullanılan, üç tane ölçüm ve test
aleti vardır.
Şekil 12-1:Dijital ve analog multimetreler
Alet
Açıklama
Gerilim, akım ve direnç ölçümünde kullanılan elektronik cihazdır. Genellikle bir kırmızı ve bir siyah olmak üzere iki kabloya
sahiptir ve bunlar cihaz üzerindeki yuvalara takılıdır. Kabloları takacağınız yuva, neyi ölçmek istediğinize göre değişir. Dijital
Multimetre ölçüm cihazları ölçtüğünüz şeyin dijital değerini gösteren bir ekrana sahiptir. Analog ölçüm cihazları bir yayda salınan ince iğneye
sahiptir ve ölçtüğünüz şeyin değerini gösterir. Mümkün olduğunca dijital bir multimetre kullanın. Analog multimetreyi doğru
şekilde okumak ve yorumlamak zordur.
Belirli bir noktadaki polaritenin pozitif mi yoksa negatif mi olduğunu belirlemek için kullanılan ölçüm aletidir. Polarite, akımın
Polarite ölçer
hangi yönde aktığının belirlenmesine yardımcı olur.
AC hattı
AC hattından geçen gücü izlemek için kullanılan aygıttır. Bir elektrik prizine takılır.
gözetim aygıtı
Temizlik Bileşenleri ve Malzemeleri
Bilgisayarlarda kullanılan temizlik malzemeleri, standart ev temizleyici malzemelerden, özellikle
bilgisayarlar ve elektronik parçalar için tasarlanmış malzemelere kadar çok çeşitlidir.
Temizlik
Malzemesi
Açıklama
Monitörleri, klavyeleri ve diğer ekipmanları temizlemek için kullanılan farklı bez ve kumaş tipleri vardır.

Monitör temizleme bezleri alkol esaslıdır, tiftiksizdir ve monitörlerin temizlenmesi için önceden
nemlendirilmiş bezlerdir. Bunlar sadece CRT veya TV ekranları üzerinde kullanılmalıdır ve plastik
kaplamalı LCD üzerinde kullanılmamalıdır.
Bezler ve
kumaşlar

Klavye temizleme bezleri, klavyelerin temizliği için önceden nemlendirilmiştir.

Eğer önceden nemlendirilmiş bezleri kullanmak istemiyorsanız, ekranları ve klavyeleri temizlemek için
tuvalet ispirtosu uygulanmış bir tiftiksiz kumaşı kullanabilirsiniz. Bunlar ayrıca diğer bileşenleri
temizlemek için de kullanılabilir.

Toner kumaşı, yazıcıda veya yazıcının etrafındaki toner parçacıklarını temizlemek için kullanılabilen özel
bir kumaştır. Kumaşı yazıcı içerisinde kullanırken herhangi bir bileşene takılmamasına ve arkasında
kumaş parçaları bırakmamasına dikkat edin.

Aygıtların dış yüzeyindeki tozu silmek için eski bir kumaş parçası kullanılabilir. Bu kumaşın, yüzeyi çizecek
kadar sert olmadığından emin olun.
Küçük pamuk parçaları veya tiftiksiz kumaşlar üzerine tuvalet ispirtosu uygulayarak birçok bileşeni
temizleyebilirsiniz.
Bilgisayar bileşenlerinin dış kısmını temizlemek için ev temizleyicilerini kullanabilirsiniz. Bu, ekipmanın içerisinde
kir ve döküntülerin girmesini engellemeye yardımcı olur. Temizleyicileri asla doğrudan ekipmana püskürtmeyin.
Lazer yazıcılarda amonyak esaslı temizleyicileri kullanmaktan kaçının. Amonyak toner ile kimyasal tepkimeye
girebilir.
Temizlik
solüsyonları
Özellikle plastik monitörler için üreticinin tavsiye ettiği temizlik yöntemini uygulamak üzere cihazın kullanım
kılavuzunu okuyun. Genellikle su veya izopropil alkol (IPA) kullanılması önerilmektedir. Heksan veya benzin gibi
uçucu kimyasallar, yumuşak bulaşık deterjanı ve su kullanımı da uygun olabilir. Sabunlu su kullanmayın ve sert
kumaşlar ile temizlemeyin. Yukarıdan aşağıya doğru veya dairesel şekildeki silme hareketleri önerilir.
Bazı durumlarda bir standart cam temizleyiciyi, ilk önce bir tiftiksiz kumaş üzerine püskürterek çeşitli bileşenler
üzerinde kullanabilirsiniz. Bunu, optik diskler üzerindeki lekeleri temizlemek için kullanabilirsiniz. Plastik
monitör ekranlarında ve cam ekranlarda cam temizleyicileri asla kullanmayın. Cam temizleyiciler parlama
önleyici katmanı çıkartabilir. Nemli, temiz, su veya monitörler için özellikle üretilmiş (veya monitörler için
kullanımının güvenli olduğu bildirilen) bir temizleyici ile ıslatılmış yumuşak kumaşı kullanmak en iyi seçenektir.
Parlama önleyici katmana zarar verilmemiş olur.
Temizlik araçları
Dar alanlarda temizlik solüsyonunu uygulayabilmek için, sıkıca sarılmış pamuk çubuklar kullanılabilir. Bunlar
ayrıca tuşlar ve butonlar arasında veya başka dar alanlarda biriken kir ve döküntüleri temizlemek için kuru
olarak da kullanılabilir.
Tuşlar, butonlar veya diğer dar alanlardan kirleri uzaklaştırmak için kürdanlar kullanılabilir. Bunlar ayrıca bir
farenin silindirleri içerisinde biriken kiri çıkartmak için de kullanılabilir.
Bir klavyenin tuşları arasındaki tozu temizlemek için küçük bir suluboya fırçası kullanılabilir. Eğer fırça uzun
kıllara sahipse, bunlar diğer temizlik malzemelerinin ulaşamayacağı yerlere, tuşların altına ulaşabilir.
Kabın ağızlık kısmı bileşenlere doğru yöneltildikten sonra, toz üfletilerek uzaklaştırılabilir. Bu genellikle bir
bilgisayarın iç kısmındaki tozları uzaklaştırmak için kullanılır. Güç kaynağı ve sürücülerdeki tozları üflettiğinizden
emin olun. Ayrıca güç kaynağı fanı, klavyeler ve diğer çevrebirimlerdeki havalandırma deliklerinden tozu dışarı
üfletmek için kullanılabilir. Basınçlı hava ile çalışırken dikkatli olun. Talimatları okuyun ve bunları dikkatli şekilde
Basınçlı hava
kutuları
uygulayın. Kutu aşırı derece boşaldığında, kutuyu hareket ettirmeye çalışmanız itici gazın sıvı forma geçmesine
ve sıcaklığın aşırı düşmesine neden olabilir. Meydana gelecek donma, özellikle hala sıcak olan bileşenlere
kolaylıkla zarar verebilir. Ayrıca basınçlı hava kimyasallarının aşındırıcılığının bileşenlere sonrada zarar vermesi
mümkündür. Basınçlı hava anakart üzerindeki bazı hassas bileşenlere çok yakından uygulandığında bunların
zarar görmesine neden olabilir. Eğer basınçlı hava kullanıyorsanız, ekipmanı farklı bir yere, tercihen dışarıya alın.
Böylece üfletilen toz çalışma alanında dağılmaz ve bilgisayar ekipmanına veya başka aygıtlara tekrar yerleşmez.
Kasalar, güç kaynakları, fanlar ve yazıcılarda statik olmayan vakum kullanılabilir. (Normal vakumlu temizleyiciler
statik oluşturarak bilgisayar ekipmanının zarar görmesine neden olabilir.) Vakum, bir filtreye ve toner
parçacıklarını tutacak incelikte bir çantaya sahip olduğundan, lazerli yazıcılardan veya fotokopi makinelerinden
Bilgisayar ve
toner lekelerini temizlemek için kullanabilirsiniz. Bu vakumlar emme işlemi yapabildiği gibi üfleme de yapabilir.
elektronikler için
vakum
Bu yüzden makinelerdeki tozları üfletmek için basınçlı hava kutularının gerektiği durumlarda da kullanılabilir.
Tozun emilmesi daha iyidir çünkü tozu üflettiğiniz zaman başka bileşenlere yerleşmesi mümkündür. Tozun bir
vakumlu temizleyici çantasında toplanması ile başka bir ekipmana yerleşme şansını ortadan kaldırarak
sistemden uzaklaştırılabilir.
Maske
Maske, basınçlı hava kutusunu kullanırken veya toner parçaları üzerinde çalışırken ağzınızı ve burnunuzu
kapatacak şekilde giyilmesi gereken bir araçtır. Maske, tozu ve diğer parçacıkları yutmanızı engelleyecektir.
Lateks eldivenler Bir toner lekesini temizlerken lateks eldivenleri giymeniz gerekir.
Havalandırma Bileşenleri
Havalandırma bileşenleri herhangi bir elektronik aygıtı ısı ve toza karşı korumak için gereklidir.
Havalandırma Bileşeni Kullanım Amacı
Fanlar
Bir bilgisayarın dahili bileşenlerini soğutur.
Ozon filtreleri
Yazdırma işlemleri sırasında yazıcıların içerisinde oluşan ozonu filtreler.
Toz filtreleri
Bir bilgisayarın önemli bileşenlerine toz girişini engeller.
Çevresel Hususlar
Çevresel hususlar, çalışma ortamınızda çalıştığınız aygıtlara etki edebilecek, dikkat edilmesi
gereken konulardır.
Çevresel
Tehlikeler
Sıcaklık
Nem
Toz
Güneş ışığı
Açıklama
Aşırı sıcaklık bileşenlerin arızalanmasına veya bozulmasına neden olabilir. Bilgisayarları normal sıcaklık koşulları altında tutmak
gerekir.
Çok fazla nem olması ekipmanın fiziksel olarak hasar görmesine neden olabilir ve düşük nem koşulları da havada daha fazla
elektrostatik yük oluşmasına neden olur.
Toz, nem veya sıcaklığa kıyaslandığında çok daha büyük bir tehlikeye neden olabilir. Tozun birikmesi zaman içerisinde farklı
ekipman tiplerinde problemlere neden olabilir. Havadaki metalik olarak iletken olan parçaların çok olması, güç kaynaklarının ve
diğer elektronik bileşenlerin kapanmasına neden olabilir. Ekipmanın tozunu almak bu tür sorunları engelleyebilir.
Güneş ışığına doğrudan maruz kalan bazı bilgisayar bileşenleri zarar görebilir ve çalışması kötü etkilenebilir. Ekipmanı, doğrudan
güneş ışığına maruz kalmayacak bir yerde tutmanız önerilir.
Servis Dokümantasyonu
Servis dokümantasyonu bir aygıtın bakımı ve servisi sırasında kullanılması gerekenlerin bulunduğu
yazılı kaynaktır. Genellikle beş ana bölüm içerir.
Şekil 12-2:Dokümantasyon servis teknisyenleri tarafından kaynak olarak kullanılır.
!Servis dokümantasyonu genellikle bir aygıtın üreticisi tarafından hazırlanır ve temin edilir. Ancak,
kullanıcılar, teknisyenler ve uzmanlar tarafından hazırlanan dokümantasyonlarda online olarak
veya kitap halinde elde edilebilir.
Bölüm
Çalışma
teorisi
Açıklama
Çalışma teorisi bölümü aygıtın nasıl çalıştığının teorik olarak açıklamasıdır. Aygıt mekanizmasında kapsanan prensip ve işlemler
hakkında bilgi içerir. Kullanıcıların veya servis teknisyenlerinin aygıttaki problemleri tanımlamasına yardımcı olur.
Blok diyagramı bölümü aygıtın sistem yapısını gösterir. Aygıtın ana bileşenleri ve bunların fonksiyonları bloklar ile gösterilir.
Blok
Bileşenler ve iş akışı arasındaki ilişki, blokları birbirine bağlayan çizgiler ile gösterilir. Kullanıcıların veya servis teknisyenlerinin
diyagramı
aygıttaki bileşenleri tanımalarına yardımcı olur.
Devre şeması bölümü aygıtın elektrik devresinin şematik gösterimidir. Devre bileşenleri ve güç kaynakları standart semboller ile
Devre
gösterilir. Kullanıcıların, bileşenlerin yerleşim planını anlamalarına ve aygıttaki elektriğin akışını anlamalarına yardımcı olur. Ayrıca
şeması
bir elektrik şeması veya bağlantı şeması olarak da ifade edilir.
Genel
Genel bakım bölümü aygıtın bakımı için izlenmesi gereken genel prosedürleri listeler. Bu bölüm kullanıcılar ve servis teknisyenleri
bakım
tarafından bakım görevleri gerçekleştirilmeden önce okunmalıdır.
Önlemler bölümü aygıtı kullanırken ve bakımını yaparken dikkate alınması gereken çeşitli önlemleri listelemektedir. Bu bölüm çok
Önlemler
önemlidir ve tüm kullanıcılar ve servis teknisyenler tarafından dikkatli bir şekilde okunmalıdır.
Online Kaynaklar
Birçok aygıt üreticisi yazıcı veya tarayıcılarda sorun giderme ve süregelen bakım işleri ile ilgili teknik
bilgiyi kendi web sitelerinde bulundururlar. İmalatçının web sitesinden güncel yazıcı veya tarayıcı
sürücülerini ya da tanılayıcı yazılım araçlarını indirebilir veya bir problemi tanılamanıza yardımcı
olacak web tabanlı araçları kullanabilirsiniz. Bunların dışında yazıcı ve tarayıcı teknisyenleri için,
belirli bakım ve sorun giderme konuları hakkında diğer teknisyenler ile tartıştıkları çeşitli online
forumlar bulunmaktadır.
Elektriksel Tehlikeleri Önleyin
Bilgisayarlar ile çalışırken en yaygın ve en tehlikeli durumlar elektrik ile alakalı olacaktır. Yazdırma
ve doküman görüntüleme aygıtlarının bakımının yapıldığı birçok çalışma ortamında son derece
yüksek elektriksel tehlikeler bulunur. Bu konuda, çalışma ortamınızdaki elektriksel tehlikeleri nasıl
önleyeceğinizi öğreneceksiniz.
Yazdırma ve doküman görüntüleme aygıtlarının elektrikle çalıştığının farkındasınız. Bu aygıtların
bakımı sırasında meydana gelen kazaların büyük bir bölümü elektrikten kaynaklanır. Elektriksel
tehlikeler bir aygıtın ciddi şekilde hasar görmesine ve aygıt ile çalışan kişilerin yaralanmalarına
neden olabilir. Elektrikten kaynaklanan olası tehlikelerin farkında olarak ve önleyici tedbirleri alarak
aygıtları ve insan hayatını koruyabilirsiniz.
Elektrostatik Boşalma
Tanım:
Elektrostatik boşalma (ESD) elektronlar statik olarak yüklenmiş bir cisimden, eşit olmayan biçimde
yüklenmiş başka bir cisme geçtiğinde oluşur.
Statik boşalmalar iletkenlerde, yalıtkanlarda ve hatta insanlar üzerinde bile gerçekleşebilir. Yük,
kıvılcımlar biçiminde elektriği serbest bırakır. Yük en az direncin olduğu yolu izler; bu yüzden kapı
tokmağı veya bir bilgisayar kasası gibi bir elektrik devresi topraklaması ve insan vücudu gibi
elektriksel olarak yüklenmiş bir cisim arasında oluşur. Elektrostatik boşalma entegre devrelerin en
büyük düşmanıdır. 10 volt civarındaki düşük yükler bile hassas elektronik devrelerde ve bilgisayar
ekipmanında hasara yol açabilir.
Örnek:
Şekil 12-3:Elektrostatik Boşalma bir kişiden başka bir kişiye geçiyor.
ESD Araç Takımı
Bazı insanlar bilgisayar üzerinde çalışırken hiçbir ESD güvenlik ekipmanını kullanmıyor. Bilgisayarın
içerisindeki herhangi bir bileşene dokunmadan önce aygıtın kapağındaki boyasız metal kısma
dokunarak üzerlerindeki statik elektriği boşaltıyorlar. Bazı durumlarda ise kurum kuralları, doğru
şekilde donatılmış elektrostatik boşalmanın engellendiği çalışma alanlarını kullanmanızı gerektirir.
Şekil 12-4:Antistatik bileklik
Antistatik araçlar, elektronik cihazlar üzerinde çalışan bir kişiyi güvenli şekilde topraklayarak,
Elektrostatik Boşalma oluşmasını engeller.
ESD Aracı Açıklama
Anti-statik bileklikler genellikle bir paslanmaz çelik tokaya sahip olan esnek kumaşlardan yapılmış bilekliklerdir. Bir sarmal, kablo
Anti-statik
bilekliği topraklamaya bağlar. Anti-statik bileklikler teknisyenler tarafından kendilerini topraklamak amacıyla giyilebilir. Özellikle
bileklik
bacaklara giyilmek üzere tasarlanan anti-statik bantlar da bulunur. Hatta anti-statik elbiseler de vardır.
Anti-statik paspas, bir elektrik aygıtındaki statik yükleri zemine taşımak için tasarlanır. Topraklanmış paspaslar genellikle çalışma
Anti statik
alanının yüzeyini kaplamak ve teknisyenin bunun üzerinde durması için kullanılır. Paspaslar bir bileklik veya bacak bandına bağlanan
paspas
bir parçaya sahiptir. Kullanıcıları ve ekipmanı şok tehlikelerine karşı korumak için oldukça kullanışlıdır.
Anti-statik
Anti-statik çantalar bileşenlerin saklanması için kullanılır.
çanta
ESD
ESD önlüğü vücudun ön tarafını kaplar ve teknisyenin elbisesinin potansiyel olarak statik elektrik üretmesi durumunda kullanışlı
önlüğü
olabilir.
ESD Ekipman Testi
ESD ekipmanının çalışır durumda olduğundan emin olmak için sık sık test etmeniz gerekir.
Hissedemeyeceğiniz küçük bir şok ESD güvenlik ekipmanı tehlikeye sokabilir.
ESD Koruyucu Önlemler
Bilgisayarlar, yazıcılar, tarayıcılar veya diğer donanımlar ile çalışırken elektrostatik boşalmaya karşı
korunma adımlarını uygulamanız gerekir. Aşağıdakileri yaparak çalışma ortamınızı elektrostatik
boşalmaya karşı koruyabilirsiniz:

Statik yük oluşturan gereksiz aktiviteleri ortadan kaldırarak.

Yük üreticiler olarak bilinen gereksiz malzemeleri ortadan kaldırarak.

Aygıt bileşenlerini temizlerken anti-statik vakumlar kullanarak.

Statik-duyarlı bileşenlere dokunurken anti-statik bileklikler veya paspaslar gibi anti-statik
malzemeler ve araçlar kullanmak.

Elektrostatik boşalmaya karşı özellikle hassas olan bilgisayar bileşenlerini saklamak için antistatik çantalar kullanmak.

İletken malzemeleri topraklama.

Elektronik ekipman parçalarına dokunmadan önce kendinizi topraklamak.

Havadaki negatif iyonları serbest bırakan bir hava iyonikleştirici kullanarak. Bu iyonlar pozitif
yüklü parçaları çekerler ve nötr yüklü parçalar haline getirerek bir elektrostatik boşalma
olasılığını düşürürler.

Yalıtıcılardan statik boşalmayı hızlandırmak için havayı nemlendirerek. Aşırı kuru hava
genellikle statik boşalmaya neden olur. Yüzde 50 ila 60 nem oranı idealdir.
!Bileşenlerin nakliyesinde kullanılan Anti-statik çantalar aslında elektriği iletirler; bu yüzden
ekipman çalıştırıldığında bu çantaları uzaklaştırın.
Statik Şoktan Kaçınmak
Statik şoktan sakınmak için polimer gibi bir yitirgen malzemeden imal edilen topraklanmış nesneye
dokunun. Yitirgen malzeme yüksek dirençli bir iletkendir. Kendi elektrik yükünü yavaşça kaybeder;
bu yüzden dokunduğunuzda elektron akışı zamana yayılır ve siz şok hissetmezsiniz.
Elektriksel Güvenlik Tehlikeleri
Aygıtlar elektrik ile beslenir: Ekipmanın bakımını yaparken olası elektriksel tehlikelere karşı dikkatli
olmalısınız.
Elektriksel
Tehlike
Açıklama
Bu bir bedenin öldürücü miktardaki elektrik enerjisine maruz kalmasıyla oluşur. Ölüm, sinir sisteminin aşırı uyarılması veya iç
organların zarar görmesine yol açabilecek bir aktif elektrik devresi ile temas ettiği zaman gerçekleşir. Yaralanmalar, akımın
büyüklüğüne (amper ile ölçülür), beden içerisinden geçeceği yola ve akışın süresine göre değişir. İnsan vücudunda hasara neden
olur ve acil tıbbi tedavi gerektirir.
Eğer bir yüksek gerilim kaynağına yaklaşırsanız, elektronlar bir arkı oluşturarak veya kıvılcımlar şeklinde vücudunuza geçer.
Düşük seviyeli bir elektriksel gerilim kaynağına doğrudan temas ettiğinizde veya metal tornavida gibi bir iletken ile
Elektrik
dokunduğunuzda düşük gerilimli akımın size akışının başlayacağı nokta için direnci düşürmüş olursunuz. Su, hava veya kuru cilde
çarpması
göre daha iyi bir iletkendir; bu yüzden ıslak ellerle bir elektrik kontağına dokunduğunuzda direnç düşer ve akım akışı artar.
Bedeniniz toprak veya bir düşük gerilim noktası için tek yol olduğunda elektrik bedeninizden geçecektir.
Elektrik, siz çok dikkatli olsanız ve bir elektriksel topraklama devresinin parçası olmaktan kaçınsanız dahi sizi yaralayabilir. Bir
Yangın
elektrik arkından veya elektrikli ekipman tarafından oluşan ısı cildinizin veya elbiselerinizin yanmasına neden olabilir.
Bir elektrik enerjisi kaynağı ile temas edildiğinde iç ve dış yanıklar oluşabilir. Yüksek gerilimlere maruz kalındığında, elektrik
akımının girdiği ve vücuttan çıktığı alanlarda yanıklar oluşur. Yüksek gerilimle temas sonucu oluşan yanıklar küçük bir yüzeysel
Yanıklar
yaralanma gibi görünebilir; ancak içteki derin yanıklar iç dokuyu parçalayabilir. Sıcak bir ampulün yuvasından çıkarmaya çalışan
birisi, elektrikten kaynaklanan termal yanıkların şiddetini bilir.
İkincil yaralanmalar, elektriksel şok yüzünden düz kasların istemsiz kasılması sebebiyle, bedenin keskin kenarlar ya da üzerinde
İkincil
elektrik taşıyan parçalar üzerine düşmesine, temas kurmasına neden olur. Örneğin, bir kapı kolundan statik şok aldığınızda
yaralanmalar elinizi istemsiz olarak geri çekersiniz. Bedeninizden geçen elektrik akışı bazen kaslarınızın kontrol edilemez şekilde seğirmesine
neden olabilir. Bu hareketlerden dolayı kendinizi etrafınızdaki başka nesnelere çarparak yaralayabilirsiniz.
Ölümcül
elektrik
ESD Korunma Önlemleri ve Yüksek Gerilim Tehlikeleri
Elektrostatik boşalmayı önlemek için alınan önlemler aslında yüksek gerilimlere yakın yerlerde
çalıştığınızda tehlikeli olabilir. Bir anti-statik bilek bandı özellikle elektriğin toprağa geçişinde düşük
dirençli bir yol sağlamak üzere tasarlanır. Elektrik çarpması tehlikesinden dolayı anti-statik aygıtları
elektrikli sistemlere bağlamamanız önerilir. Elektrikli sistemin doğru şekilde bağlandığından veya
devreler üzerinde kısa devre yaptıracak aygıtlar bulunmadığından, topraklama sistemi üzerinden
güç göndermediğinden emin olamazsınız. Eğer bir topraklama veya kısa devre problemi varsa,
bedeniniz ve statik korunma ekipmanınız problemli aygıttan topraklamaya bir yol sağlamış olabilir.
Devre bedeniniz üzerinden tamamlanır ve elektrik çarpması sonucu ölüm meydana gelir. Aynı
nedenlerden dolayı bakımını yaptığınız aygıtların elektrik bağlantısını kesmeniz gerekir. Her ne
kadar siz aygıtın gücünü kapatsanız da, çoğu aygıtta bulunan güç kaynakları eğer aygıt hala bir prize
takılı ise gerilim üretmeye devam edecektir. Siz ve anti-statik aygıtlarınız aygıtın bağlantısından
daha iyi bir yol sağlamış olabilirsiniz ve bu da ölümle sonuçlanır.
Elektriksel Tehlikeler Nasıl Önlenir?
Uygun tedbirleri alarak kendinizi potansiyel tehlikelere karşı koruduğunuzda, bilgisayar donanım
aygıtları üzerinde güvenli ve etkili bir biçimde çalışabilirsiniz.
Ana esaslar
Elektrik tehlikelerine karşı güvenlik sağlamak için:

Bakım işlemine başlamadan önce aygıtın fişini prizden çekin. Aygıt kapalı dahi olsa, eğer fiş
prizde takılı ise güç kaynaklarında hala yüksek gerilim bulunur. Aygıtın iç kısmında çalışmaya
başlamadan önce fişi çekin ve güç butonuna basarak sistem devresinde birikmiş olan gücü
dağıtın. Birimin bakım işlemini tamamlayıncaya kadar gücü kapalı tutun.

Sadece yeterli eğitim aldığınız işleri gerçekleştirin.

Yorgun olduğunuzda tamir işlerine kalkışmayın; dikkatsizlik sonucu hata yapabilirsiniz ve
birincil tanılama aracınız, tümdengelimli usavurma (beyniniz-düşünme sisteminiz), tam
kapasiteyle çalışmayacaktır.

Herhangi bir şeyi kontrol etmeden, varsayarak geçiştirmeyin.

Takı veya benzer şeyler takınmayın. Bunlar yanlışlıkla devre ile temas edebilir ve akımı
iletebilir.

Kabloları ve konektörleri uygun yuvalara takın.

Güç kapalı iken mümkün olduğunca çok test yapın.

Şimşekli havalarda çalışmayı askıya alın.

Elleriniz veya ayaklarınız ıslakken ya da ıslak bir yüzey üzerinde dururken elektrikli ekipmana
dokunmayın.

Topraklamaya giden yolun direncini artırmak ve kendiniz için güvenlik sağlamak amacıyla
tamamen yalıtılmış kauçuk paspas üzerinde durun. Bazı durumlarda atölyelerde topraklamalı
zeminler ve çalışma tezgahları bulunur. Böylece statik elektrik düşük dirençli ve topraklama
için yıkıcı olmayan bir yola sahip olur.

Doğru elektrostatik boşalma tedbirlerini uygulayın.

Aygıt tamamen kuruduktan sonra gücü açın.

Çıkarttığınız kabloları ve konektörleri işaretleyin ve bunları geri takarken doğru yerlerine
taktığınızdan emin olun.

Aygıtın kapağını yerine takarken tüm kabloların içeride olduğundan emin olun. Kapağın
kenarları keskin olabilir ve açıkta kalan kabloları kesebilir.

Uygun güç kaynağı ve güç korumasının kullanıldığından emin olun. Bununla ilgili bilgi aygıtın
dokümantasyonunda yer alacaktır.

Güç kabloları ve şebeke bağlantılarının düzgün şekilde takıldığından emin olun.

Tüm hatalı, hasarlı ve soyulmuş kabloları değiştirin.

Aygıtı aşırı yüklü bir devreden beslemekten kaçının.

Yüksek gerilimli bileşenlere dokunurken özellikle dikkatli olun.

Kuru bir çalışma ortamı sağlayın.
Örnek:
Canan, dört çalışanı ile birlikte yazıcı bakım teknisyeni olarak hizmet veriyor. Kendi çalışanlarının
güvenliğine ve müşterilerinin aygıtlarına son derece özen gösteriyor. İşyerinde bir güvenli çalışma
prosedürü takip ediliyor. Çalışanlarının hepsi olası tüm elektriksel tehlikeler konusunda bilgili olan
iyi eğitimli kişiler. Çalışanlarına, kendilerini elektrostatik boşalma ve elektrik akımından
korumalarına yardımcı olmak için en yeni araçları kullandırtıyor.
Atölyede kullanılan tüm paspaslar, halılar ve vakumlu temizleyiciler anti-statik. Çalışma sırasında
sürekli olarak güvenliğin önemini hatırlatmak amacıyla atölyenin her yerinde güvenlik tedbirleri ile
ilgili planlar asıyor. Hatta atölyede yeme ve içme yasağı bulunuyor. Bu önlemler takım için iyi
sonuçlar sağlıyor. Elektrostatik boşalma veya elektrik tehlikelerinden dolayı birkaç aygıt hasar
görürken, elektrik akımı nedeniyle atölyede herhangi bir kaza oluşmuyor.
Koruyucu Bakım İşlerini Gerçekleştirin
Önceki konuda, çevresel güvenlik ve malzemelerin doğru şekilde kullanılması için en iyi
uygulamaları öğrendiniz. En iyi uygulamalar ayrıca olası problemleri önlemek için koruyucu bakımın
kullanılmasını da içerir. Bu konuda, genel koruyucu bakım tekniklerini öğrenecek ve
uygulayacaksınız.
Bilgisayarların ve bileşenlerinin bir şekilde onarım veya değiştirmeye ihtiyaç duyması kaçınılmazdır.
Ancak, bu süreyi uzatmaya yönelik, bir bilgisayar kullanıcısının veya teknisyenin
gerçekleştirebileceği birkaç basit prosedür bulunmaktadır. Genel koruyucu bakım tekniklerinin
sağlanması, problemlerin meydana gelmeden önce çözülmelerini sağlar ve bir bilgisayarın veya
bilgisayar bileşenlerinin ömrünün uzamasına yardımcı olur.
Koruyucu Bakım Teorisi
Her ne kadar farklı bilgisayar bileşenleri farklı seviyelerde koruyucu bakıma ihtiyaç duysa da,
neredeyse tüm bilgisayarlar için geçerli olan bazı genel hususlar vardır.
Görev
Görsel/işitsel inceleme
Fiziksel inceleme
Sürücü/Bellenim
güncellemeleri
Koruyucu bakımın
planlaması
Açıklama
Çalışır durumdaki bir bilgisayara bakarak ve dinleyerek bir problemin oluşmak üzere olduğunu anlayabilirsiniz. Görsel
inceleme sırasında hasarlı veya kırılmış bileşenlere bakın, iç ve dış bağlantıların doğru şekilde yapıldığından emin olun
ve kablolarda soyulma olmadığını kontrol edin. İşitsel inceleme sırasında bilgisayarın kasasından alışılmadık sesler
gelip gelmediğine bakın.
Bir fiziksel incelemeyi tamamladığınızda, tüm donanım bileşenlerinin, kabloların ve bağlantıların kontrol edildiğinden
emin olun. Hasarlı veya kırılmış bileşenler olup olmadığına bakmalısınız. Kabloları kontrol ederek, güvenli şekilde
bağlandığından ve hasarlı olmadıklarından emin olun. Ayrıca bilgisayar ekipmanının etrafındaki çalışma alanının
düzenli ve temiz olduğundan emin olun.
Sürücü ve bellenim üreticileri genellikle bilinen işlevsellik sorunlarını çözümlemek için güncellemeler geliştirirler. Aygıt
sürücülerini ve bellenimini güncelleyerek olası işlevsel problemlerden sakınabilirsiniz.
Tüm bileşenler için en temel koruyucu bakım tekniği bu bileşenleri temiz tutmaktır. Bir kişisel bilgisayarın
temizlenmesi aşırı ısınmayı (ve bu yüzden dahili bileşenlerin zarar görmesini) ve elektrostatik boşalma problemlerini
önler. Açıkça görüldüğü gibi bunun etkili olabilmesi için düzenli aralıklarla yapılması gerekir. Bu yüzden eğer
şirketinizde bakım aralığını belirleyen bir plan bulunmuyorsa, kendi sorumluluğunuzdaki bilgisayarların temizliği
konusunda bir plan oluşturmanız gerekir.
Uygun araçların ve
Koruyucu bakım ve hizmet sırasında doğru araçları ve malzemeleri kullanmanız zorunludur. Yanlış bir aletin veya
temizlik malzemelerinin
malzemenin kullanımı ekstra problemlere neden olabilir ve tehlikeli olabilir.
kullanımı
Bilgisayarlar uygun havalandırma, toz bulunmayan ve göreceli olarak nemli havanın olduğu ortamlarda en iyi şekilde
çalışırlar.
- Bir bilgisayarın ve harici aygıtlarının etrafındaki hava akımı, oluşturulan ısının dağıtılmasına yardımcı olur. Bu yüzden
aşırı ısınma problemlerini önlemek için bileşenlerin etrafında yeterli boş alan olduğundan emin olun.
Düzgün ortam
- Sistemi soğutmak için çalışan fan tozları bilgisayarın içine doğru çeker. Aşırı toz biriktiğinde kısa devrelere ve diğer
sağlanması
elektriksel hasarlara neden olabilir.
- Bilgisayarlar en iyi yüzde 50 ila 60 bağıl nemli ortamda çalışır. Daha kuru koşullar elektrostatik boşalma
problemlerine neden olabilir ve daha nemli koşullar performansı olumsuz etkileyebilir. Nemlendiriciler, klimalar ve
nem gidericiler kullanarak hava kalitesini kontrol edin.
Bilgisayar Bileşeni Bakım Teknikleri
Kişisel bilgisayar bileşenlerinin bakımında uygulayabileceğiniz birçok koruyucu bakım tekniği
bulunur. İlk önce doğru güç aygıtlarını kullanın. Bir aşırı gerilim koruyucu veya UPS (Unirreptuble
Power Supply - kesintisiz güç kaynağı) bilgisayarı değişken güç dalgalarından, elektromanyetik
darbelerden (EMP'ler), voltaj düşmelerinden ve elektrik kesintilerinden koruyabilir. Toz birikmesini
kaynaklanan problemleri önlemek amacıyla çevrebirim bileşenlerin temiz olduğundan emin olun.
Ayrıca basınçlı hava, pamuklu çubuklar veya bir yumuşak kumaş ile bilgisayarın iç bileşenlerini
temizleyebilirsiniz.
Şekil 12-5:Bir UPS'e takılmış güç konektörleri
Aşırı Gerilim Koruyucular
Aşırı gerilim koruyucu, bileşenleri ani güç artışlarından korur. Bileşenleri ani güç düşüşlerinden
korumaz ve sabit bir elektrik beslemesi sağlamaz. Ayrıca elektrik kesintisi durumunda bileşenlere
güç sağlamaz.
Koruyucu Bakım Nasıl Gerçekleştirilmeli?
Prosedür Kaynağı: Çevrebirimleri Temizleyin
Çevrebirimleri temizlemek için:
1. Bilgisayarı kapatın ve temizlenecek çevrebirimlerin elektrik bağlantısını kesin.
2. Basınçlı hava, suluboya fırçası veya bir kartvizit, kürdan ve bez kullanarak klavyeyi temizleyin.
3. Fareyi temizleyin.

Fareyi temizlemeden önce sistemi kapatın ve farenin güç bağlantısını kesin.

Mekanik bir fareyi temizlemek için:
o
Topu çıkartın ve tuvalet ispirtosu ve kürdan ile silindirleri temizleyin.
o
Basınçlı hava ile farenin iç kısmını temizleyin.
o
Gücü açın ve fareyi test edin.
!Bir optik farede mekanik fare gibi çıkartılabilir parçalar bulunmaz. Bu yüzden optik fareler için
belirli bir temizleme prosedürü yoktur.
4. Monitörü temizleyin

Monitörü temizlemeden önce sistemi kapatın, monitörü kapatın ve monitörün kablosunu ve
güç kablosunu prizden çıkartın.

Bir CRT monitör için, tiftiksiz bir kumaş üzerinde cam temizleyiciyi püskürtün ve daha sonra
camı silin.

Bir LCD monitör için cam temizleyici kullanmayın. Bunun yerine özellikle LCD ekranlar için
imal edilen özel bileşenleri kullanın. Tiftiksiz kumaş kullanın.

Küçük bir vakum ile havalandırma deliklerini temizleyin.

Gücü açın ve monitörü test edin.
!LCD monitörler son derece hassastır. Cam monitörlerden farklı olarak LCD monitörler temizleme
sırasında uygulanan kuvvete, basınca karşı çok hassastır. Plastiğin çizilmesi veya daha kötüsü
ekranın kırılması mümkün olabilir.
5. Tiftiksiz kumaş ve bir suluboya fırçası ile tüm kontakları ve bağlantıları temizleyin.
Prosedür Kaynağı: İç Sistem Bileşenlerini Temizleyin
Sistemin dahili bileşenlerini temizlemek için:
1. Bilgisayarı kapatın ve güç kablosunu prizden çıkartın.
2. Kasayı nemli, tiftiksiz bir kumaş ile silin.
3. Kasa kapağını çıkartın.
4. Basınçlı hava kutusu ve bilgisayar vakumu kullanarak sistem kartını temizleyin.

Kasayı arka köşesi ile açılı şekilde tutmaya çalışın.

Havayı üfleterek sürücülerdeki ve güç kaynağındaki tozun uzaklaşmasını sağlayın.

Aşırı tozlanma varsa, ağzınızı ve burnunuzu kapatacak şekilde bir maske giymeniz basınçlı
hava sonucunda uçuşan tozu yutmanızı engeller.
5. Bir CD-ROM temizleme aracı kullanarak ve yönergeleri takip ederek CD-ROM sürücüsünü
temizleyin.
6. Gerekirse, diskleri de temizleyin.

Bir diskin medya yüzeyindeki tozu gidermek için yumuşak bir kumaş kullanın.

Medya yüzeyini ılık su ile yıkayın.

Etanol gibi alkol esaslı çözücüler kullanarak diskin medya yüzeyini temizleyin.

Asla benzin gibi ürünler ile diskin medya yüzeyini temizlemeyin.
7. Disket sürücüsüne sahip eski sistemler için bir disket sürücü temizleme aracını kullanarak ve ilgili
yönergeleri takip ederek disket sürücüyü temizleyin.
8. Sürücü ile uyumlu temizlik araçlarını kullanarak ve ilgili yönergeleri takip ederek çıkartılabilir
ortam sürücülerini temizleyin.
!Eski Iomega® Zip® ve Jaz® sürücüleri temizlenmemelidir. Temizlik işlemi, sürücülere zarar
verecektir. Imation SuperDisk sürücüleri temizlenebilir. Eğer bir çıkartılabilir sürücü
temizlenebiliyorsa, üretici bunun için uygun bir temizleme aracı satacaktır.
KİŞİSEL BİLGİSAYAR İŞİSTASYONUNUN TEMEL
BAKIMI ve SORUN GİDERME
Giriş
Bilgisayar bileşenlerinin koruyucu bakımını öğrendiniz. Sistem çalışmaya başladıktan sonra, devamlı
bir şekilde çalışır durumda tutmanız ve oluşabilecek herhangi bir problemi düzeltmeniz gerekecek.
Bu derste, kişisel bilgisayar iş istasyonu temel bakımını ve sorun gidermeyi öğreneceksiniz.
Eğer bir sistemi kurduktan, yapılandırdıktan ve doğruladıktan sonra bu şekilde bırakıp
gidebilseydiniz güzel olurdu. Ancak gerçek dünyada sistemler, sürekli olarak bakım görevlerinin
gerçekleştirilmesine ve olası problemlerin çözülmesine ihtiyaç duyarlar. Eğer bir bilgisayar destek
teknisyeni olarak Bilgi Teknolojileri alanında kariyer yapmayı planlıyorsanız, bazı ince ayarlara
ihtiyaç duyan istemci sistemlerinin ve problemlerin çözümü için bir uzmana ihtiyaç duyan
müşterilerin irtibat noktası olacaksınız. Bu derste öğreneceğiniz bilgi, bir bilgisayar teknisyeni
olarak bu tür sorunları çabucak çözmek için gereken araçlar, bilgi ve deneyimleri anlamanıza
yardımcı olacak.

Dosyaları yedekleme

Sistem hizmet programlarını kullanma

Genel donanım ve yazılım sorunları
Dosyaları Yedekleme ve Geri Yükleme
Bir bilgisayar sistemindeki, en önemli öğe içerisinde saklanan bilgidir. Bilgisayar bakım görevlerinin
bir parçası da veri güvenliğinin sağlanmasıdır. Bu konuda, bilginin neden yedeklenmesi gerektiğini
ve çeşitli yedekleme ve geri yükleme prosedürleri öğreneceksiniz.
Veri kaybının sonuçları çok kötü olabilir. Her ne kadar veriyi geri yüklemek için birçok yol bulunsa
da, yedek dosyaları kullanarak yüklemek en iyi seçenektir. Veri yedekleme ve geri yükleme, orijinal
veri kaybı gerçekleşmiş olsa bile tüm bilginin bozulmadan kalmasını sağlar.
Veri Yedeklemesi
Veri yedeklemesi önemli dosyaların ve klasörlerin kopyalarını güvenlik için başka bir ortamda
saklamanızı sağlayan bir bilgi koruma şeması tipidir. Veri yedeklemeleri yerel olabilir veya bir ağ
yöneticisinin ağ dosya sunucularındaki veya diğer ağ bilgisayarlarındaki veriyi yedeklediği şekilde ağ
tabanlı olabilir.
Şekil 13-1:Veri yedeklemesi, dosyaların kopyalarını başka bir depolama ortamında saklar.
Veri Yedekleme Yöntemleri
Veri yedeklemesi birkaç farklı yöntemde gerçekleştirilebilir. Dosyaların ve klasörlerin el ile başka bir
ortama, örneğin bir CD-ROM'a kopyalanarak veya verinizi yedeklemenizde size yardımcı olmak için
özel olarak tasarlanmış yazılımları kullanarak yapılabilir. Yedeklediğiniz bilgi statiktir. Bu yüzden
yedekleme sonrasında, bir dosyada yapılan değişiklikler, oluşturulan yedek dosyada geçerli
olmayacaktır.
Yedeklemenin Önemi
Yedekleme, dosya bozulmaları veya donanım arızası gibi sorunlardan dolayı veri kaybını önler.
Dosyalarınızı yedeklerseniz, bir hard disk arızası veya veri kaybı durumunda, örneğin bir virüs
saldırısı sonrasında dahi tüm verilerinize bozulmamış şekilde ulaşabilirsiniz. Dosyaları yeniden
oluşturmadan onarabilirsiniz ve bu sayede harcayacağınız zaman ve emekten tasarruf edersiniz.
Bilgi yedeklemeleri, orijinal kaynak kullanılamaz duruma geldiğinde, gereklidir.
Yedekleme Esasları
Veriyi ne zaman ve nasıl yedekleyeceğinize karar vermek için aşağıdaki esasları takip edin:

Hangi dosyaların yedekleneceğine ve bunları ne sıklıkta yedekleyeceğinize karar verirken,
bilgiyi yeniden oluşturma veya değiştirme masraflarını dikkate alın ve bu masrafları veri
yedekleme masrafları ile kıyaslayın.

Yeni bir donanım veya yazılım yüklemeden önce verinizi veya tüm sistemi yedekleyin. Bazen
yükleme işlemi planlandığı gibi gerçekleşmeyebilir.

Yedeklemelerle ilgili kurallar veya ana esaslar olup olmadığına karar vermek için kurumsal
planlarınıza başvurun.

Dosyalarınızı korumak için düzenli bir yedekleme çizelgesi oluşturun.
Yedekleme Prosedürleri
Düzenli olarak yedekleme yapmak, bir sistem arızası muazzam bir sıkıntıya neden olabileceği
mümkün olduğu için çok önemlidir. Yedeklemeler bilginin güvenliğini sağlar; ofiste yaşanacak
herhangi bir soruna karşı bir ekstra kopyayı ofis dışında bulundurun. Eğer bilgi yeni bir kopya
oluşturmak için yeterince değiştirilmiş, farklılaşmış ise yeni bir yedek oluşturun ve her zaman
oluşturduğunuz kopyalardan bilginin geri yüklenebileceğini test edin.
Yedekleme Ortamı
Yedeklenen veriyi depolayabileceğiniz çeşitli yedekleme ortamı tipleri vardır. Bunlar yazılabilir CDROM'lar, DVD'ler, teyp sürücüleri veya harici hard diskler olabilir.
Verinin Geri Yüklenmesi
Verinin geri yüklenmesi, başka bir ortamda saklanan önemli dosyaların ve klasörlerin kopyalarını
geri yüklemenizi sağlayan bir bilgi koruma şeması tipidir. Geri yükleme, belirli sorunlardan dolayı
veri kaybına karşı koruma sağlar ve veri yedeklemeleri ile birlikte yararlanılır. Geri yüklenen bilgi,
eğer dosyanın yedeği oluşturulduktan sonra herhangi bir değişiklik yapılmış ise, bunu
içermeyecektir. Veri geri yüklemesi yerel veya ağ tabanlı olabilir.
Şekil 13-2:Veri geri yüklemesi, yedek dosyaları geri yükler.
Geri Yükleme Yöntemleri
Veri geri yüklemesi birkaç farklı yöntemle yapılabilir. Örneğin bir CD-ROM gibi başka bir ortamda
yedeklenen dosyaların ve klasörlerin el ile geri yüklemesi yapılabilir veya verinin geri
yüklenmesinde size yardımcı olmak için özel olarak tasarlanmış yazılımlarından faydalanılabilir.
Diğer Geri Yükleme Araçları
Microsoft® Windows® işletim sistemleri çeşitli geri yükleme araçları sağlarlar. Örneğin, Windows
Vista® da Sistem Geri Yükleme, Geri Yükleme Konsolu ve Otomatik Sistem Geri Yükleme bulunur.
Bunlardan her birisi Windows Vista için Yardım ve Destek Merkezi'nde ayrıntılarla açıklanır.
Dosyalar Nasıl Yedeklenir ve Geri Yüklenir
Prosedür Kaynağı: Dosyaları ve Klasörleri Yedekleyin
Windows Vista'da dosyaları ve klasörleri yedeklemek için:
1. Yedekleme ve Geri Yükleme Merkezi'ni açın.

Başlat - Denetim Masası -Sistem ve Bakım'ı seçin.

Yedekleme ve Geri Yükleme Merkezi bölümünde Bilgisayarınızı yedekleyin butonuna tıklayın.
!Eğer Denetim Masası klasik görünümde görüntüleniyorsa Yedekleme ve Geri Yükleme Merkezi'ni
seçin.
!Dosyaları ve klasörleri yedeklemek için yönetimsel yetkilere sahip olmanız gerekmektedir.
2. Dosyalarınızı veya bilgisayarınızı yedekleyin bölümünde, Dosyaları Yedekle sihirbazını çalıştırmak
için Dosyaları yedekle butonuna tıklayın.
3. Kullanıcı Hesabı Denetimi mesaj kutusunda Devam et butonuna tıklayın.
4. Yedeğinizi nereye kaydetmek istiyorsunuz sayfasında istediğiniz konumu seçin.


Yedeğinizi istediğiniz yerel ortamda kaydedin.
o
Hard diskte, CD veya DVD seçeneğini seçin.
o
Hard diskte, CD veya DVD seçeneğinin altında görüntülenen listeden
istediğiniz depolama konumunu seçin ve İleri butonuna tıklayın.
Yedeğinizi ağ üzerinde kaydedin.
o
Ağ üzerinde seçeneğini seçin ağ yolunu yazın.
o
İleri butonuna tıklayın.
o
Belirtilen ağ konumuna erişim ayrıcalığına sahip bir hesabın kullanıcı adını ve
şifresini girin.
!Ayrıca ağ konumunu seçmek için göz atabilirsiniz. Bu durumda İleri butonuna tıklamadan önce ağ
bilgilerinizi girmeniz gerekecek.
5. Hangi diskin yedeğini almak istiyorsanız onu seçin sayfasında yedeklemek istediğiniz diskleri
seçin ve İleri butonuna tıklayın.
6. Hangi dosya tiplerini yedeklemek istiyorsunuz sayfasında dosya tiplerini seçin ve İleri butonuna
tıklayın.
7. Ne sıklıkta bir yedek oluşturmak istiyorsunuz sayfasında istediğiniz planlama seçeneklerini
ayarlayın.

Ne sıklıkta listesinden istediğiniz yedekleme zaman aralığını seçin.

Gerekirse Hangi gün listesinden istediğiniz gün veya tarihi seçin.

veya ne zaman listesinden istediğiniz zamanı seçin.
8. Ayarları kaydet ve yedeklemeyi başlat butonuna tıklayın.
9. Dosyaları Yedekle mesaj kutusunda Kapat butonuna tıklayın.
Dosya Yedekleme Sihirbazı
Dosya Yedekleme sihirbazı sadece siz dosyalarınızı yedeklediğiniz ilk seferde görüntülenir. İlk
yedeklemenizi yaptıktan sonra Dosyaları yedekle butonuna tıklarsanız, sihirbaz daha önceden
belirlediğiniz ayarlara göre dosyaları ve klasörleri otomatik olarak yedekleyecektir. Yedekleme
ayarlarını değiştirmek veya yeni ve tam bir yedekleme oluşturmak için Dosyaları Yedekle
butonunun altında görülen Ayarları Değiştir bağlantısına tıklayın ve daha sonra Yedekleme
ayarlarını değiştir bağlantısına tıklayın.
Desteklenen Yedekleme Konumları
Belirli bir sürücüdeki dosyalarınızı yedeklemek istediğinizde, yedekleme konumu olarak aynı
sürücüyü seçemezsiniz. Farklı bir sürücüyü, bir yerel depolama aygıtını veya bir ağ konumunu
seçmeniz gerekir. Varsayılan olarak Windows Vista'yı yüklediğiniz sürücü her zaman yedeklemede
dahil edilecektir. Bunu yedekten kaldıramaz veya yedekleme konumu olarak seçemezsiniz.
Örneğin, üç sürücünüz olduğunu düşünün. C, D ve E sürücüleri; ve Windows Vista işletim sisteminiz
C sürücüsünde yüklenmiş. D sürücüsündeki dosyaları yedeklemek istediğinizde yedekleme konumu
olarak E sürücüsünü seçmeniz gerekir. Windows Vista'nın C sürücünüzde yüklendiğinden dolayı bu
sürücüyü yedekleme konumu olarak seçemezsiniz. Ayrıca D sürücüsünü de yedekleme konumu
olarak seçemezsiniz çünkü yedeklediğiniz dosyalar zaten bu sürücüdedir.
!Windows Vista'da Yedekleme ve Geri Yükleme Merkezi teyp sürücülerle yapılacak yedekleme
işlemlerini desteklemez.
Prosedür Kaynağı: Dosyaları ve Klasörleri Geri Yükleyin
Windows Vista'da dosyaları ve klasörleri geri yüklemek için:
1. Yedekleme ve Geri Yükleme Merkezi'ni açın.
2. Dosyalarınızı veya bilgisayarınızı geri yükleyin bölümünde, Dosyaları Geri Yükleme sihirbazını
çalıştırmak için Dosyaları geri yükle butonuna tıklayın.
3. Neyi geri yüklemek istiyorsunuz sayfasında istediğiniz seçeneği seçin.


Dosyaları en son yedeklemenizden geri yükleyin.
o
En son yedekteki dosyalar seçeneğini seçin.
o
İleri butonuna tıklayın.
veya eski bir yedekteki dosyaları geri yükleyin.
o
Eski bir yedekteki dosyalar seçeneğini seçin ve İleri butonuna tıklayın.
o
Geri yükleme tarihini seç sayfasında istediğiniz tarihi seçin ve İleri butonuna
tıklayın.
4. Geri yüklenecek dosyaları ve klasörleri seç sayfasında seçilen yedekten istediğiniz dosyaları ve
klasörleri ekleyin.

İsterseniz, Bu yedekteki her şeyi geri yükle seçeneğini işaretleyerek seçilen yedekteki tüm
dosyaları ve klasörleri geri yükleyebilirsiniz.

Dosya ekle butonuna tıklayın ve Geri yüklenecek dosyaları ekle penceresinde istediğiniz
dosyayı seçin ve Ekle butonuna tıklayın.

Klasör ekle butonuna tıklayın ve Geri yüklenecek klasörleri ekle penceresinde istediğiniz
klasörü seçin ve Ekle butonuna tıklayın.

İsterseniz dosya ve klasörleri arayabilirsiniz.

o
Göz at butonuna tıklayarak Geri yüklenecek dosyaları bul penceresini açın.
o
Ara metin kutusunda istediğiniz terimi yazın ve Ara butonuna tıklayın.
o
Görüntülenen arama sonuçlarında istediğiniz dosyaları ve klasörleri seçin ve
Ekle butonuna tıklayın.
veya, geri yüklemek istemediğiniz dosyaları ve klasörleri listeden kaldırabilirsiniz.
o
İstediğiniz dosyaları ve klasörleri seçin ve Kaldır butonuna tıklayın.
o
veya, Tümünü kaldır butonuna tıklayarak tüm dosya ve klasörleri listeden
silebilirsiniz.
5. İleri butonuna tıklayın.
6. Geri yükleme dosyalarını nereye kaydetmek istiyorsunuz sayfasında istediğiniz konumu seçin.

Orijinal konum seçeneğini seçerek dosyaları kendi orijinal konumlarına geri yükleyin.

veya, Şu konumda seçeneğini seçerek dosyaların geri yükleneceği bir konumu belirleyin.
7. Geri Yüklemeyi Başlat butonuna tıklayın.
8. Dosyaları geri yükledikten sonra "Dosyalar başarıyla geri yüklendi" mesajı görülecektir. Bitir
butonuna tıklayın.
İşletim Sistemi Hizmet Programları
Bir kişisel bilgisayardaki problemler donanım veya yazılımda meydana gelebilir. Bazı donanım
problemleri işletim sisteminin sağladığı yazılım araçlarını kullanarak düzeltilebilir. Bu konuda,
işletim sistemi hizmet programlarını kullanarak, bir kişisel bilgisayar işistasyonunun bakımını
gerçekleştirmeyi ve sorun gidermeyi öğreneceksiniz.
Her işletim sisteminde problemleri tanılamanız ve düzeltmeniz için ve görevleri basitleştirmeniz
için size yardımcı olmak üzere tasarlanan hizmet programları bulunur. Eğer bir bilgisayar destek
teknisyeni olarak Bilgi Teknolojileri alanında kariyer yapmayı planlıyorsanız, bu araçları bilmeniz
işletim sistemlerinin bakımında ve sorunları gidermede size yardımcı olacaktır.
Performans ve Hata Düzeltme Araçları
Windows bilgisayarların performansını yönetmek ve hataları düzeltmek için kullanabileceğiniz
birkaç hizmet programı bulunur. Aşağıdaki tablo bu hizmet programlarını ve açıklamalarını
listelemektedir.
Sistem Yönetimi Aracı
Açıklama
Aygıt Yöneticisi sistem aygıtlarını yönetebileceğiniz ve yapılandırabileceğiniz ana araçtır. Varsayılan Aygıt
Yöneticisi listesi, sistemde bulunan tüm aygıtların listesini gösterir. Aygıt Yöneticisini şu amaçla
kullanabilirsiniz:
- Bir aygıtını durumunu görüntülemek. Bir aygıtın yanındaki ünlem işareti, problem olduğunu belirtir; sarı soru
işareti aygıtın tespit edildiğini ancak sürücünün yüklenmediğini veya bir kaynak çakışması olduğunu belirtir.
- Bir aygıtı etkinleştirmek veya devre dışı bırakmak. Devre dışı bırakılan bir aygıtın yanında kırmızı X işareti
Aygıt Yöneticisi (devmgmt.msc)
görünür.
- Aygıtın kullandığı aygıt sürücüsü belirlemek; aygıt sürücüsünü güncellemek; aygıt sürücüsünü önceki bir
versiyona değiştirmek.
- Aygıtları kaldırmak veya yeniden yüklemek.
Başlat menüsünde Bilgisayar'a sağ tıklayarak Aygıt Yöneticisi'ni açın ve Yönet'i seçin. Bilgisayar Yönetimi
penceresinde sol tarafta Aygıt Yöneticisi'ni seçin.
Performans İzleyicisi bir sistemdeki hizmetlerin veya işlemlerin ve kaynakların durumunu izleyen bir yazılım
Güvenilirlik ve performans
aracıdır. Performans İzleyicisi bir veya daha fazla sayacı takip edebilir. Bunlar yazılım işlemleri ve donanım
izleyicisi (perfmon.exe)
bileşenleri gibi sistem üzerindeki farklı nesnelerin çalışması hakkında istatistiklerdir. Bu sayaçlar sistem bilgisi
için bir grafiksel arayüz sağlar ve gerçek zamanda raporlar ve grafikler oluşturur.
Görev Yöneticisi Windows XP ve Windows Vista işletim sistemlerinde bulunan temel sistem tanılama ve
performans izleme aracıdır. Görev Yöneticisini uygulamaları ve işlemleri izlemek veya sonlandırmak; mevcut
CPU ve bellek kullanımı istatistiklerini görüntülemek; ağ bağlantısı kullanımını izlemek; programlar kaynakları
Görev Yöneticisi (taskmgr.exe)
paylaşıyorsa öncelik atamak ve oturum açan yerel kullanıcıları yönetmek için kullanabilirsiniz. Görev
Yöneticisini görev çubuğunda sağ tıklayarak ve Ctrl+Alt+Del tuş kombinasyonuna basıp Görev Yöneticisini
seçerek açabilirsiniz. Görev Yöneticisi, varsayılan olarak her zaman diğer uygulamaların üstünde görünecektir.
Sistem Bilgisi aracı, Yardım ve Destek Merkezinde Araçlar grubundan ve ayrıca Başlat Menüsünden Sistem
Sistem Bilgisi aracı
Araçları bölümünden ulaşılabilir. Sistem bileşenlerinin genel bir özeti, yüklü donanım aygıtları, yazılım ortamı ve
(msinfo32.exe)
Internet Explorer® ayarları gibi geçerli sistem konfigürasyonu hakkında ayrıntılı bilgiyi gösterir.
Bilgisayarınızda gerçekleşen önemli olaylar hakkında bilgi içeren dosyaları, olay günlüklerinin içeriklerini
Olay Görüntüleyicisi
görüntülemek için Olay Görüntüleyicisini kullanabilirsiniz. Olay Görüntüleyicisine ulaşmak için komut satırında
(eventvwr.exe)
şunu girin eventvwr.exe
Bilgisayar Yönetimi konsolu esas bilgisayar yönetimi ve bilgi araçlarının konusunda çok yönlü bir İsveç Çakısı
Bilgisayar
gibi hizmet eder. Başlat menüsünde Bilgisayar'a sağ tıklayarak ve Yönet'i seçerek Bilgisayar Yönetimi konsoluna
Yönetimi(compmgmt.msc)
ulaşabilirsiniz.
Disk Yönetim Araçları
Windows'ta disk yönetim görevlerini gerçekleştirmek için kullanabileceğiniz birkaç komut satırı ve
grafiksel araç bulunmaktadır. Aşağıdaki tablo Windows'ta kullanılan her bir disk yönetim aracını ve
açıklamasını listelemektedir.
Disk Yönetim
Aracı
Açıklama
Sürücüleri ve sürücülerdeki bölümleri yönetir. Disk Yönetimi ile şunları yapabilirsiniz:
- Sistemdeki sürücüleri görüntüleyebilirsiniz.
- Sürücülerdeki bölümleri görüntüleyebilir, yeni bölümler oluşturabilir veya kaldırabilirsiniz.
Disk Yönetimi - Bölümlere sürücü harfleri atayabilirsiniz.
- Bir bölümdeki boş alan miktarını görebilirsiniz.
- Bölümleri yeniden biçimlendirebilirsiniz.
- Bölümleri FAT veya FAT32 dosya sisteminden NTFS'e(NT File System-Yeni Teknoloji Dosya Sistemi) dönüştürebilirsiniz.
Bir dosya sisteminin mantıksal yapısını kontrol eder. /f anahtarı ile, chkdsk, dosya sistemindeki hataları onarabilir. Çalıştır
chkdsk.exe
kutusunda veya komut satırında chkdsk -sürücü harfi- /f girin. /r anahtarı ile, chkdsk disk üzerindeki bozuk bölümleri bulur ve
okunabilir bilgiyi kurtarır.
Seçilen dosya sistemini bölümlere ayırır. Komut satırında format komutunu girebilirsiniz veya Windows Explorer'da bir sürücü
format.exe
harfine sağ tıklayarak Biçimlendir seçeneğini seçebilirsiniz.
Bir diskte bulunan veriyi komşu bloklar halinde düzenler. Disklerde depolanan ayrı dosyaların çoklu bloklar oluşturmasından
dolayı, bir disk üzerindeki kullanılan ve boş depolama alanları parçalanmış veya dağılmış olabilir. Bu da disk performansını
Disk Birleştiricisi
olumsuz etkileyebilir. Windows, depolanan dosyaların yeniden düzenlenmesi için Disk Birleştiricisi aracını sunar. Tüm
(defrag.exe)
Programlar - Donatılar - Sistem Araçları'ndan Bilgisayar Yönetimi konsolunu seçerek veya Çalıştır kutusunda veya komut
satırında defrag.exe komutunu girerek Disk Birleştiricisini çalıştırabilirsiniz.
FAT ve NTFS
Windows'un yeni versiyonları, Windows XP ve Windows Vista disk sürücülerinde veri depolamak
için NTFS adı verilen bir dosya sistemini kullanır. NTFS, dosya sıkıştırma ve şifreleme gibi gelişmiş
özellikler sunar. Windows 2000 ve Windows 9x gibi eski Windows versiyonları, FAT adı verilen bir
dosya sistemini kullanır. FAT, NTFS'nin güvenlik özelliklerine sahip olmayan eski bir dosya
sistemidir. DOS ve Windows NT gibi eski işletim sistemlerinde kullanılırdı ve hala disket sürücülerin
biçimlendirilmesinde kullanılabilir.
Olay Günlükleri
Olay günlükleri bir sistemde veya programda oluşan ve kullanıcının bilmesi gereken önemli olaylar
hakkında bilgiyi kaydeden dosyalardır. Olay günlükleri, kaydedilen bilgiye göre iki farklı tiptedir. Bir
bilgisayar sistemindeki problemleri tanılamak ve nedenlerini bulmak ve olayları izlemek için
kullanılır. Windows Vista'da olay günlüklerini görüntülemek için Olay Görüntüleyicisi aracı
kullanılır.
Windows 2000 Professional ve Windows XP bilgisayarlarda üç varsayılan olay görüntüleyici vardır:

Uygulama günlüğü belirli uygulamalar tarafından ve bazı Windows hizmetleri tarafından
oluşturulan Bilgi, Uyarı ve Hata mesajlarını kaydeder. Uygulama geliştiricisi bir uygulamanın
girişleri günlüğe gönderip göndermeyeceğini belirler.

Güvenlik günlüğü bir yönetici sistem üzerinde yapılandırılmış güvenlik denetimine sahip
olduğunda, Başarılı Denetim veya Hatalı Denetim olaylarını kaydeder. Eğer bir denetim
planını yapılandırmadıysanız bu günlük boş olacaktır.

Sistem günlüğü sistem bileşenleri tarafından oluşturulan Bilgi, Uyarı ve Hata mesajlarını
kaydeder. Örneğin, bu günlük bir sürücü veya hizmet yüklenemediğinde size gösterir.
Windows Vista'da iki yeni olay günlüğü eklenmiştir:

Kurulum günlüğü yeni uygulamaların yüklenmesi ile ilgili olayları kaydeder.

Aktarılan Olaylar günlüğü başka bilgisayarlardan gelen olay kimliklerini kaydeder.
Olay Görüntüleyicisinde Hata ve Uyarı
Mesajları
Sistem veya Uygulama olay günlüklerindeki uyarı ve hata mesajları illa sisteminizdeki büyük bir
problemi göstermek zorunda değildir. Çoğu uyarı ve hata mesajları iyi niyetlidir ve bir problemi
işaret etmezler. Eğer sisteminizin günlüklerindeki içerikleri düzenli olarak incelerseniz, normal
sistem çalışmaları tarafından kayıt edilen bu olaylara alışırsınız ve nelerin gerçekten bir problem
olduğunu ayırt ederek gerekli eylemi gerçekleştirebilirsiniz.
Şekil 13-3:Olay Görüntüleyicisinde Hata ve Uyarı Mesajları
Olay Günlüğü Girişlerinin Yapısı
Olay günlüğü girişlerinin yapısı işletim sistemine göre değişir ancak genelde bazı ortak bilgileri
paylaşırlar; örneğin günlük tipi, olayın oluşma zamanı, olay oluştuğunda oturumu açık olan kişinin
(veya olaya sebep olan kişinin) kullanıcı adı, anahtar sözcükleri, tanımlama numaraları ve olayların
hangi kategoriye (veya kategorilere) ait oldukları gibi bilgileri paylaşırlar.
Windows Hata Raporu
Ciddi bir hata olduğunda Windows bir Hata Raporu penceresini görüntüler ve bir rapor verisi
oluşturur. Bu pencere rapor verisini analiz için Microsoft'a gönderme seçeneği sunar.
İşletim Sistemi Hizmet Programlarının Kullanımı
Prosedür Kaynağı: Olay Günlüklerini Görüntüleyin
Olay günlüklerini görüntülemek için:
1. Başlat'a tıklayın.
2. Bilgisayar'a sağ tıklayın ve Yönet'i seçin.
3. Sistem Araçları altında Olay Görüntüleyicisi'ne tıklayın.
4. Günlük Özeti listesini görüntülemek için Genel Bakış ve Özet bölümünde aşağıya doğru inin.
5. Gerekli günlük girişine çift tıklayın.
6. Olay Özellikleri penceresinde olay günlüğü girişini görüntülemek için gerekli mesaj tipine çift
tıklayın.
7. Kapat butonuna tıklayarak Olay Özellikleri penceresini kapatın.
Genel Donanım ve Yazılım Sorunlarını Giderin
Sisteminizin durumunu kontrol etmek ve düzenli çalışmasını sağlamak için kullanılan işletim sistemi
hizmet programlarını öğrendiniz. Ancak çevrebirim aygıtlar veya yazılımla ilgili problemlerin
oluştuğu zamanlar da olabilir. Bu konuda, genel donanım ve yazılım sorunlarını gidereceksiniz.
Bilgisayar sistemlerindeki problemler en beklenmedik zamanlarda oluşabilir. Bir bilgisayar sistemi
çalışmayı reddetmesi veya uygulamaların düzgün şekilde çalışmaması, kullanıcılar için sinir bozucu
bir durumdur. Eğer bir bilgisayar destek teknisyeni olarak Bilgi Teknolojileri alanında kariyer
yapmayı planlıyorsanız, bu tür problemleri çabucak ve etkili biçimde çözme beceriniz,
kullanıcılarınıza kendi işlerini tamamlayabilmeleri için bilgisayarlarının sorunlarını gidermede
gerekecektir.
Windows Genel Sorun Giderme İpuçları
Bir problemi çözmeye kalkıştığınızda bazı genel hususları aklınızda tutmanız gerekir. Bir aygıt
problemi ile karşılaştığınızda neredeyse her zaman izleyeceğiniz temel sorun giderme adımları
vardır.
İpucu
Sağduyulu olun
Fiziksel bağlantıları
kontrol edin.
Bağdaştırıcının hangi
aygıta bağlandığını
kontrol edin.
Aygıt Yöneticisi'ni
kontrol edin.
Yardım ve Destek
Merkezini kullanın.
Açıklama
Bazı çözümler ekipmanı incelediğinizde çok açık şekilde görülebilir. Örneğin, bir kablo çıkmış veya gevşemiş olabilir.
Sorun giderme adımlarında derine inmeden önce bu tür problemleri kontrol edin.
Aygıtın prize takılı ve bilgisayara bağlı olduğundan, doğru porta takıldığından ve bağdaştırıcı kartının yuvada tam
oturduğundan emin olun.
Eğer bir aygıtta sorunlar varsa, bu arıza aygıtta olmayabilir. Bağdaştırıcı veya bunun bağlandığı bağdaştırıcı kartında bir
problem olabilir. Kart, port, kablo ve aygıt dahil olmak üzere tüm arayüzü olası sorunlar açısından incelediğinizden
emin olun.
Bir ünlem işareti ( ! ) veya kırmızı ya da sarı X işareti aygıtta bir problem olduğunu gösterir. Bir aygıtın Özellikler sayfası
aygıtın düzgün şekilde çalışıp çalışmadığını gösteren bir Aygıt Durumu kutusuna sahiptir. Bu kutu ayrıca Yardım ve
Destek Merkezindeki konulara ulaşan bir Sorun Giderme butonuna sahiptir.
Bu Windows programı özel bir aygıt probleminde sorun giderirken kontrol etmeniz gereken seçenekleri gösterir.
Çoğu kez bir problemi çözerken, o probleme yol açan birden fazla neden olduğunu göreceksiniz. Bu durumda problemi
çözmek için birkaç sorun giderme stratejisini birleştirmeniz gerekebilir. Genellikle problemi düzeltme denemenizin işe
Olası nedenleri kontrol
yarayıp yaramadığını test etmek amacıyla yeniden başlatma gerekecektir. Eğer problem çözülmüş ise, harika!
edin.
Çözülmemiş ise kalan olası çözüm yollarını deneyerek devam edin. Eğer problemi hiçbir şekilde çözemiyorsanız yardım
için bir iş arkadaşınıza başvurun. Bazen sizin göremediğiniz bir çözüm bir başkası tarafından fark edilebilir.
Donanım Uyumluluğu Sorunları
Donanım uyumluluğu bir bilgisayar sisteminin çalışması için önemlidir. Eğer sistem içerisindeki
bileşenler birbirleri ile uyumlu değillerse, bilgisayarın performansı olumsuz etkilenir, ayrıca
bileşenlerin düzgün çalışması engellenebilir. Donanım uyumluluğu sorunları, genellikle farklı
aygıtların farklı standartlara sahip olmasından ve bileşenlerin yeni versiyonlarında, eski
versiyonlarına göre yapılan değişikliklerinden kaynaklanır.
Donanım Aygıtı
Uyumluluk Sorunları
Kategorisi
RAM
DDRAM bulunan sistem anakartları SDRAM kullanamaz.
USB 2.0, USB'nin en son versiyonudur. USB 1.1'e kıyaslandığında daha yüksek hızlarla çalışmaya izin verir. USB 2.0, geriye
USB
dönük olarak USB 1.1 ile uyumludur. Bu yüzden, USB 1.1 her ne kadar USB 2.0'ın özelliklerini kullanamasa da USB 2.0
portlarında çalışacaktır.
FireWire'ın son versiyonu " FireWire 800 " eski versiyon olan FireWire 400'den çok daha yüksek hız sağlar. FireWire 800,
FireWire
geriye dönük olarak FireWire 400 ile uyumludur.
PS/2 konektörleri klavyelerin ve fare aygıtlarının kişisel bilgisayar sistemlerine bağlanması için kullanılır. PS/2 yerine
PS/2
günümüzde USB konektörleri kullanılmaktadır. USB bir klavye PS/2 portuna takılamaz. Bu yüzden port ve klavye konektörü
arasında uyumluluk sağlamak önemlidir.
Sistem Kilitlenmesi Hataları
Tanım:
Kilitlenme hatası, sistemin veya bir uygulamanın kullanıcı girişine yanıt vermeyi durdurmasına
neden olan hata durumudur. Sistem donmuş görünür veya bir pencerenin içerikleri bazen boş
görünebilir. Sistem diğer işlemlerin yapılması için kısa bir süre geçtikten sonra normale dönebilir
veya yanıt vermeyen işlemi sonlandırmak gerekebilir. Uygulama kilitlenme hataları sistem
kilitlenmelerinden daha sık yaşanır.
Örnek:
Şekil 13-4:Kilitlenme hataları.
Kilitlenme Hatalarına Yanıt
Eğer sisteminiz veya bir uygulama kilitleniyorsa, sistemin kaynakları kurtarması ve yanıt vermeye
başlaması için bazen birkaç dakika beklemeniz yeterli olabilir. Diğer durumlarda Görev Yöneticisini
çalıştırarak yanıt vermeyen işlemi belirleyebilirsiniz. Uygulamalar sekmesinde Yanıt Vermiyor
durumundaki uygulamayı arayın. Daha sonra bunu sonlandırmak için İşlemi Sonlandır butonuna
tıklayabilirsiniz. Bazen sistemin yeniden başlatılması gerekebilir.
Yine de uygulamaların ara sıra herhangi bir ciddi problem göstermeden kilitlenmesi veya sistem
kilitlenmesinin tekrarlanması bir sorun olduğunu işaret eder ve temelde bir donanım problemi olup
olmadığını veya bu sorunun bir bilgisayar virüsü gibi kötü niyetli yazılım tarafından meydana gelip
gelmediğini anlamak için incelemeniz gerekir. Sistem veya uygulama kilitlenmeleri donanım hatası
veya kötü niyetli yazılıma ek olarak ayrıca stabil olmayan veya uyumsuz sürücülerden, birbiri ile
çakışan uygulamalardan, kaynak ayırma sorunlarından (birden fazla video yoğunluklu uygulamanın
aynı kaynağa ulaşmaya çalışması), bellek sınırlamalarından (yetersiz bellek veya aynı zamanda çok
fazla uygulama çalışması) vb nedenlerden kaynaklanabilir.
Uygulama Hataları
Uygulamalardaki problemleri gösteren bazı ortak hata mesajları bulunur.
Belirti
Uygulanma yüklenmeyecek
Uygulama
çalışmayacak/yüklenmeyecek
Uygulama bulunamadı
Yasadışı işlem
Geçersiz çalışma dizini
Şüphe Duyulan Problem
Bilgisayarda kullanımda olan bir dosyanın üzerine yazmayı gerektiren bir uygulamayı yüklemeye
çalışıyorsunuz.
Uygulama daha önceden yanlış şekilde yüklenmiş. Yeni uygulama ve mevcut uygulamalar arasında çakışma
var veya bilgisayar bellek erişimi hataları ile karşılaşıyor.
Uygulama dosyalarından bir veya birkaçı silinmiş, taşınış veya bozulmuş.
Bir uygulama işletim sisteminin izin vermediği bir eylemi gerçekleştirmeye çalışıyor. İşletim sistemi
uygulamayı kapatmaya çalışır.
Uygulama, kendi geçici dosyalarını depolamak için dizini bulamıyor (genellikle \Temp). Bu durum,
uygulamanın kendi geçici dosyalarını depolamak için kullandığı klasörü sildiyseniz gerçekleşir.
Giriş/Çıkış Aygıtı Sorunları
Giriş/çıkış aygıtı sorunlarından bazıları Windows'un çalışmasını olumsuz etkileyebilir:

Yanlış veya eksik fare veya klavye bağlantısı.

Kablosuz aygıtlar için sinyallerin engellenmesi

Özel bir giriş veya çıkış aygıtı için yanlış veya eksik sürücü.

Anormallikler ile sonuçlanan yanlış yapılandırılmış monitör ayarları
Ekran Yapılandırma Sorunları
Genellikle aygıtın kendisi üzerindeki kontrol butonlarını kullanarak monitör için bazı ayarları
düzenleyebilirsiniz. Örneğin, kontrast, parlaklık, ekran boyutu ve ekran dönüşünü ayarlayabilirsiniz.
Eğer bunlardan herhangi birisi yanlış ayarlanırsa görüntü istenildiği şekilde olmayabilir.
Ayrıca Windows'ta çıkış ayarlarını yapılandırabilirsiniz. Başlat -> Denetim Masası -> Görünüm seçin
veya masaüstünde sağ tıkladıktan sonra Görünüm seçeneğini seçin.
Genel İşlevsellik Problemleri
Kişisel bilgisayar donanımında sorun giderirken karşılaşabileceğiniz birçok problem bulunur.
Semptomlar
Olası Problemler
Olası Çözümler
Bağlantıları fiziksel olarak kontrol edin ve gerekirse yeniden
gerçekleştirin. Bir PS/2 klavyesinin PS/2 fare portunda
Klavyenin bağlantısı çıkmış. Klavye, fare portuna takılmadığından emin olun. Kablosuz klavyeler için bağlantı sorunları,
Klavye üzerindeki
takılmış. Klavye arayüzündeki pinler bükülmüş veya karışmalar veya cep telefonları gibi yakında bulunan aygıtlardan
tuşlara basıldığında
kırılmış. Kullanıcı klavye üzerindeki PS/2-den-USB dolayı frekans çalışmaları olabilir. Kablosuz aygıtlar ayrıca pillere
herhangi bir giriş
ye bağdaştırıcısını kullanarak klavyeyi bağlamaya ihtiyaç duyarlar ve bu yüzden pilleri değiştirmeniz gerekebilir. Bir
gönderilmiyor.
çalışıyor. Bilgisayardaki klavye portu hasar görmüş. hubdaki USB aygıtları için, hubun prize takıldığından ve güç
sağladığından emin olun. Eğer diğer aygıtlar çok fazla güç kullanıyorsa,
USB hubu veya portu kapanabilir.
Fare takılı değil. Fare, klavye portuna takılmış.
İşaretleme aygıtı bağlantısını fiziksel olarak kontrol edin. Sürücünün
Fare, bilgisayar açıldıktan sonra takılmış. Bazı
doğru yüklendiğini onaylamak için Aygıt Yöneticisini kullanın.
işaretleme aygıtları özel sürücülere ve düzgün
İşaretleme aygıtının düzgün şekilde çalışması için herhangi bir ek
Fare çalışmıyor.
şekilde çalışması için ek yazılımlara ihtiyaç
yazılımın gerekli olup olmadığını kontrol etmek amacıyla aygıtın
duyarlar. İşaretleme aygıtları işletim sistemi
dokümantasyonunu okuyun. Yeni sürücülerin yayınlanıp,
tarafından desteklenmiyor. İşaretleme aygıtının
yayınlanmadığını kontrol etmek için aygıt üreticisinin web sitesini
sürücüsü bozulmuş veya çok eski.
ziyaret edin.
Yerel iletişim var
Varsayılan ağ geçidi adresi yanlış ayarlanmış
Varsayılan ağ geçidi adresini kontrol edin. Varsayılan ağ geçidinin
ancak Internet
olabilir, ağ geçidi arızalı olabilir veya Internet Servis düzgün şekilde çalıştığını doğrulayın ve herhangi bir problem varsa
bağlantısı yok.
Sağlayıcısı (ISP) ile ilgili bir problem olabilir.
bunu bulmak için Internet Servis Sağlayıcınız ile irtibat kurun.
Bu, bir gevşek kablo veya arızalı ağ bağdaştırıcısı
Kabloları, bağlantıları ve ağ bağdaştırıcısındaki bağlantı ışıklarını
Ağ bağlantısı yok
gibi fiziksel bir problemden kaynaklanabilir. IP
kontrol edin. Bağlantıları tekrar yapın, kabloları değiştirin veya
veya bağlantı kayıp. ağlarında, eksik veya yanlış IP adresleri için kontrol
gerekirse bağdaştırıcıyı yeniden yükleyin/değiştirin.
edin.
Donanım aygıtı
Aygıt sürücüsü donanım ile uyumlu değil. Aygıt için Aygıt Yöneticisini açın ve aygıtın durumunu kontrol edin. Aygıt
düzgün şekilde
aygıt yazılımı yüklenmemiş. En yeni aygıtın
sürücüsünü yeniden yükleyin ve üreticinin web sitesinden en son
çalışmıyor.
sürücüsü yüklenmemiş.
aygıt sürücüsünü indirin.
Genel Donanım ve Yazılım Sorunlarının
Giderilmesi
Prosedür Kaynağı: Klavye ve İşaretleme Aygıtlarının Problemlerini Çözün
Klavyeler ve işaretleme aygıtları ile yaşanan en genel problemlerden bazılarını çözmek için:
1. Eğer bir klavye hiçbir şekilde çalışmıyorsa:

Num Lock, Scroll Lock, ve Caps Lock tuşlarının ışıklarını yakmaya çalışın. Yanmıyorlarsa
bilgisayar çökmüş veya donmuş olabilir.

Klavyenin, klavye portuna takılı olduğunu doğrulayın.

Klavye kablosunun doğru şekilde bağlandığından emin olun. Bazı klavye kablolarının da
klavyeye ve sistemin klavye portuna takılması gerekir.

Eğer klavye hala çalışmıyorsa, çalıştığını bildiğiniz bir klavye ile değiştirin. Konektörü pinleri
bükmeden, porttan düz bir şekilde çekin.

Eğer klavye hala çalışmıyorsa, CMOS'un klavyeyi tanıyacak şekilde yapılandırıldığını
doğrulayın.

Eğer klavye hala çalışmıyorsa, bir multimetre ile klavye portunu test edin. Pin 4, +5 volt
değeri okuyabilmeli ve pin 3 topraklama olmalıdır. Eğer port hasar görmüşse, sistem kartını
değiştirmeniz gerekecektir.
2. Kullanıcı yazı yazdığında klavye yanlış karakterler oluşturuyorsa:

Scroll Lock veya başka bir fonksiyon tuşunun etkinleştirilmediğinden veya basılı olmadığından
emin olun.

Doğru sürücülerin kullanıldığını onaylayın.

Eğer bunlardan hiçbirisinde problem yoksa, çalıştığından emin olduğunuz bir klavye ile
değiştirin. Klavyeyi çıkartın ve yedek klavyeyi takın.
3. Eğer klavyeye sıvı dökülmüş ise, muhtemelen kalıcı olarak hasar almıştır. Kullanıcılara bilgisayar
ekipmanının yanında içecek bulundurmamalarını hatırlatın. Ancak, şunu deneyebilirsiniz:

Klavyeyi çıkartın ve bir çöp kutusu üzerinde ters çevirin.

Klavyeyi kendi etrafında hareket ettirerek mümkün olduğunca çok sıvının çıkmasını sağlayın.

Eğer yapışkan bir sıvı dökülmüş ise klavyeyi durulayın.

Birkaç gün kurumaya bırakın.

Klavyeyi bir başka klavye ile değiştirin ve böylece kullanıcı orijinal klavyesini tekrar kullanıma
hazır oluncaya kadar işine devam edebilir.
4. Eğer fare işaretçisi ekranda sıçramalar yapıyorsa:

Farenin içerisindeki silindirleri temizleyin.

Fareyi değiştirin. Fareyi çıkartın ve yeni bir fare takın.
5. Eğer bir kablosuz fare kullanıyorsanız ve ekran üzerinde fare işaretçisi hareket etmiyorsa:

Alıcı ve verici arasında bir engel olmadığını doğrulayın.

Fare ve alıcı aygıttaki Reset veya Bağlan butonlarına basarak yeni bir bağlantı kurmaya çalışın.
Faredeki bataryaları değiştirin. Reset veya Bağlan butonlarına tekrar basın.

Alıcı aygıtın porta bağlandığını doğrulayın.

Kablolu bir fareyi porta takın. Eğer bu fare çalışıyorsa kablosuz fareyi kablolu bir fare ile veya
başka bir kablosuz fare ile değiştirin.
YEŞİL BİLİŞİM TEMELLERİ
Giriş
İşyerlerindeki enerji talebi arttığı gibi, yeşili korumaya yönelik yöntemlere olan ihtiyaç da
artmaktadır. Bu ilk başta doğru ve denemeye değer bir girişim gibi görünse de, bazı planlamaların
ve hazırlıkların yapılması gerekir. Bu derste Yeşil Bilişim'in temel kavramlarını ve modern dünyada
yeşili korumaya yönelik uygulamalarının etkilerini öğreneceksiniz.
Dünyadaki birçok örgüt daha fazla yeşilci olmanın yollarını bulma hususunda, kararlı bir şekilde
çalışıyorlar. Etkili Yeşil Bilişim stratejisinin geliştirilmesi ve hayata geçirilmesi konusundaki işler
genellikle operasyon yöneticilerinin ve Bilişim profesyonellerinin omuzlarına yüklenmektedir. Bu
kişiler genellikle şirketin teknik alt yapısının ve günlük işlerinin merkezinde yer alırlar. Yeşil Bilişim
prensiplerini tanımlayarak, örneğin dünyadaki çeşitli yeşilci örgütleri araştırarak ve yeşil etkinliğini
ölçmek amacıyla kullanılan ölçü birimlerini öğrenerek, kurumunuzun yeşili korumaya yönelik
uygulamalar konusunda şu anda hangi konumda bulunduğuna karar verebilirsiniz.
Bu ders, aşağıdaki CompTIA® Strata Yeşil Bilişim (Green IT) sertifikasyon
hedeflerinin tümünü veya bir kısmını kapsamaktadır:

Yeşil Bilişim İlişkisi

Yeşil Girişimler

Çevreye Etkinizi Değerlendirin
Yeşil Bilişim İlişkisi
Yeşil Bilişim ile ilgili teknolojilere ve uygulamalara girmeden önce, "yeşil" konseptleri anlamak
gerekir. Her ne kadar temel prensiplerin anlaşılması çok zor olmasa da, Bilişim profesyonelleri
bunun şirkette kendi rollerini nasıl etkileyeceğini merak edebilirler. Bu konuda, Yeşil Bilişim
kavramlarını inceleyecek ve Yeşil Bilişim'in Bilişim profesyonelleri ile ilişkisini tanımlayacaksınız.
Yeşil uygulamalarında doğrudan yer almış veya almamış birçok insan "yeşil" kelimesi ile aşinadır
ancak bunun ne olduğunu veya neleri gerektirdiğini bilmeyebilir. Yeşil enerji ve Yeşil Bilişim'in
temel konseptlerinden birkaçını incelediğinizde, bir Bilişim profesyoneli olarak bunun günlük
hayatınızı nasıl etkilediğini daha iyi anlayabilirsiniz.
Yeşil nedir?
Tanım:
Yeşil renk, doğa ile ilişkilendirilmiş ve çevreciliğin simgesi olmuştur. Bu bağlamda yeşil, çevre
dostluğunu ifade eden bir sıfat olarak kullanılmaktadır. Yeşil, ayrıca çevreyi korumaya ve
geliştirmeye yönelik uygulamaları ve politikaları ifade etmektedir.
Yeşil özneldir ve aslında bireyler, işyerleri ve devlet kurumları yeşilin ne olduğuna dair kendi
kıstaslarına sahiplerdir. Yeşilin kabul edilen tek bir ölçümü yoktur. Ancak, birçok kurum üyelik hakkı
kazanabilmek için veya uyumluluk amaçları için, yerine getirilmesi gereken, kendi yeşil performans
standartlarını oluşturmuşlardır.
Örnek: Yeşil Girişimler
Kompakt floresan ışığı (CFL) kullanım süresi boyunca yaklaşık 30 dolar tasarruf sağlayan ve altı aylık
bir sürede kendi maliyetini karşılayan bir ampuldür. Akkor lambalara kıyasla 75% daha az enerji
harcar ve 10 kat daha uzun ömre sahiptir.
Willis Tower, eski adıyla Sears Tower, 350 milyon dolarlık yeşil değişimi projesi yürütmektedir.
Gökdelenin yeni sahipleri, bunu çevresel sürdürebilirliğin sembolü haline getirmek istemektedirler.
Rüzgar santralleri dünyanın her yerinde sayıca artış göstermektedir ve geleneksel fosil yakıt tabanlı
enerji kaynaklarına göre daha az karbon emisyonuna sahip, alternatif yenilenebilir enerji kaynağı
sağlamaktadır.
Yeşil Bilişim
Tanım:
Yeşil Bilişim bilgisayarlar, sunucular, depolama aygıtları ve yazıcılar gibi Bilişim kaynaklarının
çevreye karşı sorumlu biçimde kullanılmasıdır. Bilişim kaynaklarının çevreye minimal etki yaparak
temin edilmesi, yönetilmesi ve elden çıkartılması ve aynı zamanda ekonomik faydalar ile
sürdürülebilir Bilişim mükemmelliğine ulaşmak için temel çerçeveyi oluşturur. Yeşil Bilişim
çerçevesi, kurumların enerji tüketimlerini azaltmasına yardımcı olacak teknikler ve girişimler
hakkında çeşitli projelere başlamasına yol açar.
Örnek: Genel Yeşil Bilişim Uygulamaları
Bilgisayarlarda enerji tasarrufu ayarlarının benimsenmesine teşvik etmek bir Yeşil Bilişim
girişimidir. Çeşitli diğer Yeşil Bilişim tekniklerine, elektrikli ve elektronik aygıtların kullanılmadıkları
zaman kapatılması, Bilişim kaynaklarının geri dönüşümü veya yeniden kullanımı ve kullanılmış
Bilişim kaynaklarının doğru şekillerde elden çıkartılması örnek olarak verilebilir.
Yeşil Bilişim İhtiyacı
Bilişim, genelde büyüklüğü ne olursa olsun bir ticari kuruluşun merkezinde bulunur. Her ne kadar
Bilişim hizmetlerinin hayata geçirilmesi birçok yönden yararlı olsa da, çevreyi önemli ölçüde
etkilemektedir. Bilişim'in fosil yakıtlara, büyük enerji tüketimine ve toksinleri ve sera gazlarını
üretimine olan bağlılığı, küresel ısınmaya ciddi bir şekilde katkıda bulunur. Bunun yanında, bu
dezavantajlar Bilişim sektörü için ağır ekonomik etkilere de sahiptir.
Bu dezavantajların üstesinden gelmek ve Bilişim'in çevre üzerindeki etkisini büyük ölçüde azaltmak
için, enerji verimliliği açısından etkili çevre dostu teknikleri uygulamak, kurumlar arasında rekabet
üstünlüğü sağlamak açısından da önemlidir. Yeşil Bilişim girişimleri kaynakların daha az tüketimini
teşvik eder. Bu durum da maddi tasarruf ile sonuçlanır ve ayrıca gelecekte sürdürülebilir olacak
çeşitli işlemleri garanti eder.
Şekil 1-1:İşyerlerinde Bilişim kullanımı, çevresel sorunların artmasını sağlamaktadır.
Yeşil Teknoloji
Tanım:
Yeşil Teknoloji çevre dostu olan, doğal kaynakların korunmasına katkıda bulunan ve Bilişim
birimlerinin çalıştırılmasının oluşturduğu negatif etkiyi ortadan kaldırmaya yardımcı olan teknolojiyi
ifade eder. Bu teknoloji ekonomik olarak yaşatılabilir ve çevre dostu olan çözümlerin
geliştirilmesini destekler. Bu tür bir teknoloji ayrıca kompakt ve enerji tasarruflu olmak zorundadır.
Yeşil teknoloji, eski donanımların yeniden kullanımı ve geri dönüşümünü savunur.
Örnek: Yeşil Teknoloji
Daha yeşil teknoloji geliştirme çabaları artarak sürmektedir. Gittikçe popüler olan yeşil teknoloji
çözümlerinden birkaçı şunlardır:

Güç tasarrufu sağlamak üzere yerleşik enerji tasarrufu özelliklerine sahip yeşil masaüstü
bilgisayarlar.

Tüketilen güç miktarını azaltan yeşil hard diskler.

Bir veri merkezinde kullanılan fiziksel sunucuların sayısını azaltan sunucu birleştirme
teknolojisi.
Sürdürülebilirlik
Tanım:
Dünya Çevre ve Gelişme Komisyonunun Raporuna (1987) göre sürdürülebilirliğin en genel olarak
kabul gören tanımı, kendi ihtiyaçlarını karşılama konusunda gelecek nesilleri riske atmadan, şimdiki
gereksinimleri karşılayabilme yeteneğidir. Sürdürülebilirlik, insanların ve doğanın uyumlu şekilde
yaşayabildiği ve bugünün ve yarının insanlarının sosyal ve ekonomik gereksinimlerini karşılayan
koşulların oluşturulmasını ve korunmasını gerektirir.
Örnek: Yeniden Kullanılabilir Çantalar
Birçok süpermarket yeniden kullanılabilir düşük maliyetli çantalar satmaktadır. Müşteriler bu
çantaları saklarlar ve alışveriş yapacakları zaman yanlarında taşırlar. Bu sayede genelde tek bir
kullanımdan sonra atılan plastik ve kâğıt çantaları üretme ihtiyacı azalmaktadır. Bu yöntem birçok
insanın katılabileceği kolay ve pahalı olmayan bir uygulamadır.
Sürdürülebilir Bilişim
Tanım:
Sürdürülebilir Bilişim, Bilişim alt yapısının ve donanımının çevresel, ekonomik ve sosyal yönden
sorumlu şekilde üretimi, yönetimi, kullanımı ve elden çıkartılmasıdır. Çevre dostudur çünkü
kurumların enerji kullanımında ve atıkları azaltmada daha verimli olmalarına yardımcı olur.
Ekonomik açıdan kurumlar kazançlı çıkarlar; sürdürülebilir Bilişim işletme maliyetlerini
düşürmelerine ve rekabet üstünlüğü yakalamalarına yardımcı olacaktır. Sosyal açıdan çalışanların
ve ortakların, sürdürülebilirliği destekleyen uygulamalara dâhil edilmesi sürdürülebilir örgütsel
kültürün geliştirilmesini sağlar.
Örnek: Hewlett-Packard'ın Geri Dönüşümlü Yazıcı Kartuşları
HP'nin çevresel sorumluluk adına gösterdiği çabalar, şirketin kullanılmış yazıcı kartuşlarının geri
dönüşümü konusunda büyük bir girişim göstermesini sağlamıştır. HP şu anda kullanılmış
kartuşlardan, su şişelerinden ve diğer plastik malzemelerden mürekkep püskürtmeli yazıcı
kartuşları üretmektedir. 2005 ve 2007 yılları arasında geri dönüştürülen malzemelerden 200 milyon
mürekkep kartuşu ürettiler. Bu girişim sayesinde şirket, geri dönüştürülebilir plastikten 8.8 milyon
pound kazanç elde etti.
Üçlü Sorumluluk
Üçlü sorumluluk (triple bottom line) ekonomik fayda ve yaşatılabilirlik endişelerinin ötesine geçen
bir yeşil hesaplama prensibidir. İşyerleri genellikle üçlü sorumluluk bileşenleri ile daha iyi uyum
sağlamaya çalışmaktadırlar. Üçlü sorumluluk bileşenleri sosyal sorumluluk, çevresel etki ve
ekonomik faktörlerdir: kısaca insanlar, gezegen ve kârdır. "İnsanlar" işgücü ve toplum açısından
adaletli ticari uygulamalar ile ilgilidir. "Gezegen" enerji tasarrufu ve atıkların azaltılması ile çevreye
olan etkileri sınırlayan sürdürülebilir uygulamaların harekete geçirilmesini kapsar. "Kâr"
gerçekleştirilen yeşilci uygulamalar tarafından oluşturulan ekonomik değeri açıklar. Üçlü
sorumluluğa bağlanmak şirketlerin kendilerini sadece hisse sahibi olarak görmek yerine paydaş
olarak görmeye başlamasını gerektirir.
Şekil 1-2:Üçlü Sorumluluk
Bilişim Profesyonelleri ile İlişkisi
Bilişim mesleği, Yeşil Bilişim için daha aktif bir duruş gerektiren belirli roller ve sorumlulukları içerir.
Fakat pratikte tüm Bilişim profesyonelleri yeşilci organizasyona katkıda bulunmak için basit de olsa
bazı rollere sahiptirler. İşyeri için varlıkların temini, donanım ve yazılım ayarlarının konfigürasyonu,
tesislerin yönetimi veya işgücü politikalarının desteklenmesi gibi günlük görevleriniz sırasında
gerçekleştirdiğiniz eylemleriniz, işyerindeki enerji tasarrufunda bir etki oluşturabilir. Üst yönetim,
enerji masraflarını aşağı çekmek ve çevresel düzenlemeler ile uyumluluk hususunda politikalar
geliştirmek, izlemek ve uygulamak için Bilişim personelinin katkısına ihtiyaç duyar. Dünya
genelindeki örgütlerin birleşen çabaları ve uygulamaları, çevre için çok büyük birpozitif etkiye
sahiptir.
Yeşil Girişimler
Önceki konuda Yeşil Bilişim'in bazı temel kavramlarını öğrendiniz. Bu prensipler son yıllarda
geliştirilmiş olan birçok Yeşil Bilişim girişimlerinin alt yapısını oluşturmaktadır. Bu konuda, bazı
ulusal ve uluslararası yeşil örgütlerin amaç ve hedeflerini öğreneceksiniz.
Modern iş hayatında "düzenleyici uyumluluk" (bazı sınırlamalara ve standartlara uyma
zorunluluğu) rolü Bilişim'in kendisi ile birlikte gelişmiştir. Başlangıçta, iş yerleri enerji standartlarına
uyabilmek ve cezai hukuk davasından kaçınmak amacıyla mevcut politikalarla uyum sağlamak
zorundaydılar. Ancak günümüzdeki bazı yeşil girişimler, onaylanmış enerji tasarruflu teknolojileri
kullanan işyerleri için finansal teşvik kapılarını açtı. Yeşil kurumları öğrenmek ve bunların güç
standartlarını karşılayan ekipmanı seçmeyi bilmek, işyeriniz enerji masraflarından tasarruf etmenin
yanı sıra, belirli organizasyonlardaki üyeliklerde şirketinizin imajını önemli ölçüde geliştirecektir.
EPA
A.B.D. Çevre Koruma Kurumu (EPA) insan sağlığını ve çevreyi korumayı amaçlayan devlet
kurumudur. EPA, öncelikli olarak ulusal ve yerel idarelerin uygulaması gereken çeşitli çevresel
yasalar olarak belirlenen zorlayıcı standartlar ile ilgilenir.
EPA'nın çeşitli alt bölümleri hava, su, arazi, nesli tükenen türler ve tehlikeli atıklara mahsus
düzinelerce kanun ortaya çıkarmıştır. EPA'nın bütçesinin neredeyse yarısı çevresel programları,
eğitim kurumlarını, bilimsel çalışmaları ve kar amacı gütmeyen örgütleri destekleyici ödenekler için
kullanılmaktadır.
!EPA hakkında daha fazla bilgi için www.epa.gov adresini ziyaret edin.
ENERGY STAR
ENERGY STAR, A.B.D. Enerji Bakanlığı ve EPA'nın ortak programıdır. ENERGY STAR, evde kullanılan
enerji ve elektrik santrallerinden kaynaklanan hava kirliliği arasındaki bağlantının farkında olan kişi
sayısını artırmak amacıyla kurulmuştur ve enerji tasarrufu konusunda uluslararası bir standart
haline gelmiştir. Küçük ev aletleri, ofis ekipmanları, aydınlatma ve ev elektronikleri gibi neredeyse
50.000 ürün ENERGY STAR etiketini taşıyarak, tüketicilerin bu ürünleri kullanarak enerji tasarrufu
yapabilecekleri belirtir.
Bilgisayarlar için ENERGY STAR standartları ilk defa 2007 yılında kullanılmaya başlandı. Ancak
bağımsız sunucular, blade serverlar ve hataya dayanıklı aygıtlar için ek standartların 2010 yılında
hayata geçirilmesi bekleniyor.
Şekil 1-3:ENERGY STAR etiketi.
!ENERGY STAR hakkında daha fazla bilgi için www.energystar.gov adresini ziyaret edin.
ENERGY STAR İstatistikleri
ENERGY STAR evlerde ve işyerlerinde gerçekleştirilebilecek enerji tasarruflarını göstermek amacıyla
çeşitli istatistikler yayınlamıştır.
Enerji
Kullanımı
Kategorisi
Potansiyel Tasarruf Miktarı
Eğer Amerika'daki evlerden her birinde sadece bir lambayı ENERGY STAR etiketli lamba ile değiştirilirse, yıllık $600 milyondan
daha fazla tasarruf edilmiş olacaktır. Yılda yaklaşık 9 milyar poundluk sera gazı emisyonu önlenmiş olacaktır. Bu da ortalama
800.000 otomobil tarafından yayılan ile eşdeğerdir.
Eğer Amerika'daki ev ve işyerleri kendi ısıtma ve soğutma sistemlerinin bakımını yaptırırsa, hava filtrelerini değiştirirse, sızıntılar
Isıtma ve
için kanalları incelerse ve enerji tasarrufu için termostatları programlarsa (evde olunmadığında veya işyerinde çalışılmadığında),
soğutma
yılda $14 milyondan fazla enerji masrafı önlenmiş olur. Yılda yaklaşık 160 milyar poundluk sera gazı emisyonu önlenmiş
olacaktır. Bu da ortalama 14 milyon otomobil tarafından yayılan ile eşdeğerdir.
Kapatma ve
Eğer Amerika'daki evlerin hepsi tavan arasının yalıtımını güçlendirirse, yıllık yaklaşık $1.5 milyarlık enerji tasarrufu yapılmış olur.
yalıtım
İşyerleri doğru şekilde yalıtım konusunda kendilerine düşeni gerçekleştirdiklerinde bu oran artar.
Eğer bir yıl içerisindeki satın alınan her ev-ofis ürünü ENERGY STAR etiketini taşıyor olsaydı, yıllık kabaca $200 milyon civarında
Ofis ekipmanı enerji tasarrufu sağlanmış olurdu. Yılda yaklaşık 3 milyar poundluk sera gazı emisyonu önlenmiş olacaktır. Bu da ortalama
250.000 otomobil tarafından yayılan ile eşdeğerdir.
Eğer bu sene satın alınan her buzdolabı, bulaşık makinesi ve çamaşır makinesi ENERGY STAR standartlarına uygun olsaydı, yıllık
Küçük ev
$200 milyon civarında enerji tasarrufu sağlanmış olurdu. Yılda yaklaşık 4.5 milyar poundluk sera gazı emisyonu önlenmiş
aletleri
olacaktır. Bu da ortalama 370,000 otomobil tarafından yayılan ile eşdeğerdir.
Aydınlatma
EPEAT ®
EPEAT ®, orijinal ismiyle Electronic Product Environmental Assessment Tool (Elektronik Ürün
Çevresel Değerlendirme Aracı) ENERGY STAR'ı tamamlayıcı bir programıdır. EPEAT masaüstlerini,
laptopları ve monitörleri 25 farklı çevresel performans kriterine göre derecelendirerek,
bilgisayarlar için çevresel etki skorunu oluşturan sistemdir. Bu 28 kriterden kaç tanesinin
karşılandığına bağlı olarak altın, gümüş ve bronz derecelerinde ödüller verir.
Şekil 1-4:EPEAT bronz, gümüş ve altın derecelendirmeler.
!EPEAT hakkında daha fazla bilgi için www.epeat.gov adresini ziyaret edin.
80 PLUS
80 PLUS® özellikle bilgisayar güç kaynaklarının enerji tasarrufu konusuyla ilgilenen bir diğer
tamamlayıcı ENERGY STAR girişimidir. Bir güç kaynağının 80 PLUS sertifikalı olabilmesi için en az 0.9
gerçek güç çarpanını korurken, yüzde 20, yüzde 50 ve yüzde 100 iş yükünde, yüzde 80 enerji
tasarrufu göstermesi gerekir. Güç kaynağının verimliliği, gerçekten sağladığı enerjinin (vat
cinsinden) prizden çekilen güç miktarına bölünmesiyle ölçülür.
Örneğin 600 vat çeken 400 vatlık güç kaynağı yüzde 67 verimlilikte çalışırken 200 vat ısı olarak
harcanır. Sadece 500 vat kullanarak aynı 400 vatı sağlayan bir güç kaynağı diğer taraftan yüzde 80
verimlilikte çalışacaktır ve diğer kriterlerin karşılandığı varsayıldığında 80 PLUS sertifikasına sahip
olacaktır.
!80 PLUS hakkında daha fazla bilgi için www.80plus.orgwww.80plus.org adresini ziyaret edin.
Gerçek Güç Çarpanı
Gerçek güç çarpanı gerçek gücün (vat cinsinden) görünen güce (amp ile çarpılan volt veya VA)
bölünme oranıdır. Standart güç kaynağı 0.70-0.75 güç çarpanına sahipken, aktif güç çarpanı
düzeltmesine sahip bir güç kaynağı 0.90-0.99 güç çarpanına sahiptir. Güç çarpanı düzeltmesine
sahip güç kaynağı akımı güce dönüştürmede daha etkilidir. Bu durum daha düşük tepe akımı ve
daha düşük harmonik akım ile sonuçlanır. Kablolara, devre kesicilere ve transformatörlere daha az
gerilim verilir.
Green Grid
The Green Grid veri merkezi etkinliğini ve global bilgisayar ekosistemlerini geliştirme yollarını
arayan Bilişim şirketlerinin oluşturduğu global bir konsorsiyumdur. Veri merkezinin rolü, Bilişim'in
gelişimi ile birlikte, büyümeye devam eden, daha hızlı ve daha güçlü ekipman talebi şeklinde
değişir. Sonuç olarak veri merkezi teknolojisine artan talep güç, soğutma ve depolama konularında
sınırlamalar getirmektedir. Veri merkezlerinin enerji tasarrufları Green Grid'in ilgilendiği noktadır.
Günümüzde Green Grid küçük bir yönetici kadrosuna sahiptir. Ancak yüzlerce katılımcı üye, genel
üye ve ilişkili üye bulunmaktadır.
Şekil 1-5:Green Grid yönetici üyeleri.
!The Green Grid hakkında daha fazla bilgi için www.thegreengrid.org adresini ziyaret edin.
Veri Merkezi Enerji Tüketimi
2006 yılında ENERGY STAR tarafından açıklanan bir çalışmaya göre, yaklaşık $4.5 milyon
değerindeki elektrik ulusal sunuculara ve veri merkezlerine güç sağlamak için kullanılmıştır. Bu
miktar tüm Amerika'da renkli televizyonlar tarafından kullanılandan daha büyüktür. 2006 yılında
veri merkezleri tarafından kullanılan elektriğin, 2000 yılında aynı amaçla kullanılan güçten iki kat
daha fazla olduğu düşünülmektedir. 2010 yılında bu rakamın yine ikiye katlanması beklenmektedir.
CSCI
Climate Savers Computing Initiative (CSCI) 2007 yılında Google ve Intel tarafından, tüketiciler,
işyerleri ve koruma örgütlerinin kar amacı gütmeyen bir girişim altında birleştirilmesiyle
oluşturulan yapıdır. Örgüt, bilgisayarların güç dağıtımının verimliliğini geliştiren ve aynı zamanda
bilgisayar aktif olmadığında kullanılan enerji miktarını azaltan akıllı teknolojilerin geliştirilmesi,
uygulamaya alınması ve uyarlanması konuları ile ilgilenir. CSCI'nin misyonu 2010 yılında tüketilen
bilgisayar gücünde yüzde 50 azalma sağlamaktır. Bu oran 11 milyon arabayı trafikten kaldırmaya
eşdeğerdir.
CSCI, PC'ler ve sunucuların güç kaynakları için altın, gümüşi ve bronz derecelendirme sistemi
kullanır. Girişim 2007 yılındaki ENERGY STAR 5.0 stabdartları ile uyumluluğu gerektirir ve gelecek
dört yıl içerisinde üretim verimliliği gereksinimlerini kademeli olarak artıracaktır.
!CSCI hakkında daha fazla bilgi için www.climatesaverscomputing.gov adresini ziyaret edin.
GCIO
Green Computing Impact Organization (GCIO) bilgisayar ürünleri tüketicilerine çevresel sorumluluk
konusunda yol gösteren, 2008 yılında kurulmuş kar amacı gütmeyen bir örgüttür. GCIO, şirketlerin
maddi tasarruf yapmalarına yardımcı olmak ve şirket imajlarını geliştirmek için işyerleri ve ürün
çözümü satıcıları için işbirliği fırsatları, eğitimsel bilgi ve süreç modelleme ile ilgili fırsatlar arar.
Örgüt, üyelerin tasarruf kalemleri konusunda daha gerçekçi (dolar ve watt cinsinden) tasarruf
ölçüleri oluşturmasına, böylece yeşil yatırımlarda olumlu geri dönüşlerin farkına varmalarına
yardımcı olur.
!GCIO hakkında daha fazla bilgi için www.gcio.org adresini ziyaret edin.
TCO Sertifikasyonu
TCO sertifikasyonu, İsveç'te TCO Development tarafından belirlenen, Bilişim ve ofis ekipmanı için
ürün sertifikasyonları serisidir. TCO sertifikasyonunun hedefi, satın alanların ve kullanıcıların,
kullanıcı ve ortama yarar sağlamak için tasarlanan ergonomik olarak uygun Bilişim ekipmanını
seçmelerini kolaylaştırmaktır. Her ne kadar kurum öncelikle bilgisayar monitörlerine odaklanmış
olsa da, sonraki TCO revizyonları bilgisayarlar, klavyeler, yazıcılar,mobil telefonlar ve ofis
mobilyaları için standartlar getirmiştir.
1992 yılından sonra, TCO sertifikasyonları ilan ediliş yılıyla adlandırılmaktadır.
Şekil 1-6:TCO Sertifikasyonları
!TCO sertifikasyonu hakkında daha fazla bilgi
için www.tcodevelopment.com www.tcodevelopment.com adresini ziyaret edin.
Diğer Örgütler
Yeşil Bilişim girişimlerini destekleyen başka örgütler de bulunmaktadır.
Örgüt Açıklama
(United Nations Environment Programme.) UNEP, çevreci politikalar ve uygulamaların oluşturulmasında ülkelerin gelişimine yardımcı
olmak üzere geliştirilmiştir. Bu örgütün amacı "gelecek nesiller için herhangi bir risk oluşturmadan yaşam kalitesini artırıcı yönde
UNEP ulusları ve insanları motive ederek ve bilgilendirerek çevrenin korunmasında liderlik sağlamak ve işbirliği için cesaretlendirmektir."
1972 yılında kurulmuştur ve merkezi Nairobi, Kenya da bulunmaktadır.UNEP hakkında daha fazla bilgiye www.unep.orgadresinden
ulaşabilirsiniz.
(United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change.) IPCC, UNEP ve Dünya Meteoroloji Örgütünün (WMO) 1988 yılında bir
araya gelmesi ile oluşturulmuş hükümetler arası bilimsel bir yapıdır. IPCC'nin amacı insan aktivitelerinin küresel iklim değişikliğindeki
IPCC
etkisini belirlemektir. Örgüt kendi araştırmalarını yürütmüyor olsa da dünya çapında iklim değişikliği ile ilgili bilimsel ve teknik bilgileri
inceler, değerlendirir ve yayınlar. IPCC'ye bulgular sağlayan binlerce gönüllü bilim adamı vardır. IPCC hakkında daha fazla
bilgiye www.ipcc.chadresinden ulaşabilirsiniz.
Agenda 21, insanların çevre üzerinde etkisinin bulunduğu her alanda, örgütler tarafından küresel, ulusal ve yerel olarak
Agenda gerçekleştirilmesi gereken kapsamlı bir eylem planıdır. Program, 1992 yılında Rio de Janerio, Brezilya'da gerçekleştirilen Birleşmiş
21
Milletler Çevre ve Gelişim Konferansına (UNCED) katılan 178 devlet tarafından kabul edilmiştir. "21" sayısı 21. yy için planları ifade
etmektedir. Agenda 21 hakkında daha fazla bilgiye www.un.org/esa/dsd/agenda21/res_agenda21_00.shtml adresinden ulaşılabilir.
(The Green Electronics Council.) GEC, A.B.D. Oregon eyaletinin Portland kentinde bulunan Uluslararası Sürdürülebilir Kalkınma
Kuruluşunun kar amacı gütmeyen programıdır. Elektronik alanında sürdürülebilirlik çabalarını artırmak için kurulmuştur. GEC, 2005
GEC
yılında kurulduktan sonra "EPEAT yeşil elektronik cihazlar" sertifikasyonunu yönetmek üzere seçilmiştir. Bu sertifikasyon tasarruf ve
sürdürülebilirliğe göre 28 farklı performans kriteri temel alınarak bilgisayar ekipmanını derecelendirir. GEC hakkında daha fazla
bilgiye www.greenelectronicscouncil.orgadresinden ulaşılabilir.
(The International Professional Practice Partnership.) IP3, Bilişim'i genelde global olarak tanınan ve paylaşılan bir meslek haline
getirmeyi hedefleyen global girişimdir. IP3'ün amacı "bu görüşün desteklenmesi ve etkinleştirilmesinde bilgi, beceri, anlayış, bütünlük,
IP3
gayret ve yaratıcılığa sahip Bilişim profesyonellerinin uluslararası heyetini oluşturmaktır". Yeşil Bilişim gelişimine doğrudan katılmıyor
olsa da, IP3 yeşilci Bilişim uygulamalarına yol gösterebilecek Bilişim profesyonellerinin daha fazla yetki ve yükümlülüğe sahip olmalarını
hedeflemektedir. IP3 hakkında daha fazla bilgiye www.ipthree.org adresinden ulaşabilirsiniz.
Çevreye Etkinizi Değerlendirin
Önceki konuda, son yıllarda geliştirilmiş olan ana yeşil girişimlerden birçoğunu öğrendiniz. Dünya
çapında diğer örgütler tarafından gösterilen çabaların ne olduklarını öğrenerek kendi işinizin yeşil
durumunu değerlendirmeye ilgi duyabilirsiniz. Bu konuda, bir bireyin veya örgütün çevreye karşı
etkisini belirlemek amacıyla kullanacağınız faktörleri öğreneceksiniz.
Bir Bilişim profesyoneli olarak kurumunuzun yeşil stratejisinin gelişimine iştirak etmeniz istenebilir.
Ancak ne konumda olduğunuzu belirlemeden, şuanda olduğunuz yer ile olmak istediğiniz yer
arasında köprü kurmak zordur. Karbon ayak izinin -- düşürülmesi ve güç tasarrufunun artırılması
çoğu işyerinin evrensel öncelikleri arasında yer alır ancak hangi eylemlerin gerçekleştirileceğini
belirleme işi, bu tür bir işin ne kadar etkiye sahip olduğuna bağlı olacaktır. Karbon ayak izini ve
eneri tasarrufunu ölçmek için kullanılan faktörleri anladığınızda, gelecekte ölçülebilecek işlemler
için bir kalite testi oluşturabilirsiniz.
Karbon Emisyonları
Karbon emisyonları, karbon döngüsü veya insan aktivitelerinden dolayı karbon dioksit (CO2) ve
diğer sera gazlarının serbest kalmasıyla oluşur. Bu gazlar atmosferde birikir ve yeryüzünden yayılan
ısıyı tutarak dünyanın sıcak kalmasını sağlar. Atmosferdeki karbon konsantrasyonu seviyesi
okyanuslar, ağaçlar ve diğer doğal kaynaklar tarafından dengelenir. Çoğu uzman fosil yakıtların
kullanımı, endüstrileşme ve ormanları tahrip etme gibi insan aktivitelerinin karbon konsantrasyonu
seviyesindeki artış ve dünyanın ısınmasında ana sebepler olduğunu kabul ediyor. Modern
işyerlerinde Bilişim'in gittikçe artan rolü karbon emisyonu çıkış seviyesinin yükselmesine katkıda
bulunmaktadır.
Karbon Ayak İzi
Tanım:
Karbon ayak izi birey, kurum, doğa, olay hatta bir ürün tarafından doğrudan veya dolaylı yoldan
yayılan sera gazları toplam miktarıdır. Karbon ayak izi genellikle ton olarak karbon dioksite eşdeğeri
şeklinde ifade edilir ve sera gazları emisyonlarını değerlendirerek ölçülür. Ölçüm birimi karbon
dioksit eşdeğeri kısaca CO2e dir. Karbon ayak izi hesaplamaları yıllık emisyonlar temel alınarak
yapılır. Bir karbon ayak izinin büyüklüğü bilindikten sonra bunu düşürmeye yönelik bir strateji
geliştirilebilir.
Örnek: Kişisel Karbon Ayak İzleri
Modern toplumda bir kişinin ardında karbon ayak izi bırakmadan yaşaması çok güçtür. Örneğin,
arabanızı kullanırken motor yakıt yakarak, belirli miktarda karbon dioksiti atmosferde serbest
bırakırsınız. Evinizi sıcak tutmak amacıyla kullandığınız yağ, gaz veya kömür hatta elektrik
kullanmak da karbon dioksit açığa çıkaracaktır. Yiyecek ve diğer tüketim mallarının tüketimi ile dahi
karbon dioksitin emisyonuna katkıda bulunmuş olursunuz.
Karbon Ayak İzleri Tipleri
İki tip karbon ayak izi bulunur: birincil ve ikincil.
Karbon
Ayak İzi
Tipi
Birincil
İkincil
Açıklama
Enerji tüketimi ve ulaştırma için fosil yakıtların yakılmasıyla ortaya çıkan sera gazlarının doğrudan emisyonunun toplamıdır. Seyahat
veya malların nakliyesi için gaz, yağ, elektrik ve diğer yakıtların kullanılması birincil karbon ayak izi için örnek olarak verilebilir.
Dolaylı yoldan bir birey veya kurum tarafından kullanılan ürünlerin yaşam döngüsü sırasında oluşan sera gazlarının toplam
emisyonudur. Örneğin, bilgisayar ekipmanını üretimi ve ekipmanın paketlenmesi sırasında yayılan gazlar ikincil karbon ayak izleri
sınıfına girer. Nakliye malzemelerine gereksinim duyan ürünler genellikle daha büyük ikincil ayak izine sahiplerdir.
Karbon Dengesi ve Karbon Tarafsızlığı
Tanım:
Bir Bilişim kuruluşunda takip edilen süreçlerin çoğu karbon emisyonuna neden olur. Karbon
tarafsızlığı bu emisyonun etkisinin azaltılmasına yönelik bir fikirdir. Bu fikir karbon dengesine
yatırım yaparak başarıya ulaşabilir. Bunlar bir şirketin karbon ayak izini azaltmasına yardımcı olmak
üzere satın alabileceği kredilerdir. Bir karbon dengesi atmosferde serbest bırakılan bir ton karbon
dioksitin indirgenmesini ifade eder. Bunlar genellikle rüzgar türbinleri veya güneş enerjisi gibi
yenilenebilir enerji projeleriyle sağlanır. Karbon dengelerinin sayısı bir şirketin karbon ayak izine
eşit olduğunda, o şirket karbon tarafsız olarak dikkate alınır.
Örnek: Yeniden Ağaçlandırma ile Karbon Dengesi
Örneğin bir işyeri, kendi işlerini yürütmek amacıyla kullandığı elektriği dengelemek amacıyla dünya
üzerinde farklı yerlerde ağaçlar dikilmesini öngören bir yeniden ağaçlandırma projesine katılarak
karbon kredileri kazanabilir. Bu seçenek yakıt ve malzeme tüketiminde azalma sağlayarak karbon
ayak izlerini düşürme konusunda sıkıntı çeken şirketle için ilgi çekici bir seçenektir.
Karbon Ayak İzi Hesaplayıcılar
Karbon ayak izi hesaplayıcılar, sizin veya şirketiniz tarafından ne kadar karbon dioksit eşdeğerinin
üretildiği konusunda, sera gazlarının miktarını tahmin edebilmenizi sağlar. Bunlar elektrik, ısıtma,
soğutma ve ulaştırma için kullanılan yakıtları hesaplarlar. Web'de birkaç karbon hesaplayıcı
bulunmaktadır ve bunlardan bazıları ayrıca ayak izinin düşürülmesine yönelik ipuçları vermektedir.
Hesaplayıcı tarafından belirlenen CO2e miktarı bireyin veya şirketin dengelemesi gereken miktar
olacaktır.
Şekil 1-7:Karbon ayak izi hesaplayıcısının örnek soruları
Karbon Ayak İzinin Hesaplanması
Karbon ayak izi hesaplaması iki aşamada gerçekleşir; karbon ayak izinin tanımlanması ve daha
sonra bunun CO2e'lere dönüştürülmesi. İlk aşamada bir bireyin veya bir şirketin doğrudan ve
dolaylı emisyonlarını belirlemek için bir takım sorular sorulur. Bu sorular şirkette çalışan sayısı,
yüzölçümü, ulaştırma için şirketin sahip olduğu araçları kullanan çalışanların sayısı veya şirket
envanteri ile ilgili olabilir. Cevaplara dayanarak CO2e'yi hesaplamak için karmaşık algoritmalar
kullanılır.
Güç Artıklığı
Tanım:
Bilgisayar dünyasında artıklık, sistemin kullanılabilirliğini artırmaya yönelik olarak bir sistem
bileşeninin bir kopyasının da yedek olarak sistemde bulunmasıdır. Güç artıklığına bazen, sisteme
güç verilmesinde herhangi bir aksaklığa karşı garanti sağlayan kesintisiz güç kaynağı (UPS) ile
ulaşılabilir. Her ne kadar kesintisiz güç kaynağı sadece kısa bir süre için yedek güç sağlıyor olsa da,
bir sunucunun düzgün şekilde kapatılması için yeterli zaman sağlar. Artıklık, çoğu Bilişim
mimarisinin zorunlu parçasıdır. Ekipman arızası durumunda veya önemli sistem kaynaklarının
ulaşılamama durumunu engellemeye yönelik anında bir yedek seçenek sağlar.
Örnek: İkincil Güç Kaynağı
Güç artıklığı sistemin kendi başına çalışmasını sağlayan ikincil güç kaynağında görülebilir. Yedek güç
kaynağı genellikle bekleme modunda durur ve birincil güç kaynağında herhangi bir arıza tespit
edilinceye kadar bu şekilde kalır. İkincil güç kaynağının bulunması ana güç kaynağında herhangi bir
arıza olması durumunda makinenin kullanılamaz hale gelme riskini azaltmaya yardımcı olur.
UPS Konumlandırması
Bir şirket her UPS'i kendi özel devresine yerleştirerek, UPS aygıtlarının etkinliğini artırabilir.
Böylelikle belirli bir devredeki kesinti en fazla birkaç aygıtı etkilemiş olacaktır.
Artıklığın Maliyet Etkinliği
Güç artıklığı Bilişim altyapısında önemli varlıkların kullanılabilirliğini en üst seviyeye çıkarmaya
yardımcı olan iyi bir seçenektir. Ancak bunun bir bedeli vardır. Uygun maliyetli artıklık çözümünü
elde etmek amacıyla uygun bir dengeye ulaşılmalıdır. Sistemde çok küçük bir artıklık bulunuyorsa,
bileşenlerin kullanılamaz hale gelmesine neden olabilecek bir donanım veya güç arızası için daha
fazla risk bulunur ve bu da şirket için daha büyük masraflara neden olur. Diğer taraftan aşırı
derecede fazlalık bulunduğunda, örneğin yedek aygıtlar kullanımda olmadıklarında dahi hala güç
çekecekleri için yüksek enerji masraflarına neden olacaktır. Uygun maliyetli strateji geliştirmek
amacıyla varlığın ne sıklıkta ulaşılması gerektiğini (örneğin 7/24 kullanılması gerektiği veya sadece
çalışma saatlerinde kullanılması gerektiği) hesaba katın.
Enerji Kullanımının Ölçümü
Kullandığınız güç miktarını düşürmeye yönelik kullanabileceğiniz bir güç tüketimi taban çizgisinin
oluşturulması şirketinizin öncelikli stratejisi olmalıdır. Bunu yapmak için güç tüketimi
değerlendirmelerini belirlemelisiniz.
Adım
Açıklama
Varlıkların
İlk olarak şirketteki güç tüketen varlıkların envanterini çıkarmaya çalışın. Doğal olarak bilişimle ilgili özel aygıtlara daha çok
envanterini çıkarın odaklanacaksınız ancak lambalar ve başka küçük aygıtlar gibi diğer demirbaşları atlamayın.
Bilgisayarlar, monitörler ve ağ donanımları gibi ekipman parçaları veya demirbaşlar için çekilen ortalama gücü hesaplayın.
Çekilen gücü
Bu amaçla bir güç ölçer veya elektrik kullanım monitörü oldukça kullanışlı olacaktır. Daha doğru bir temel tüketim çizgisi
belirleyin
için, kullanılacak olan farklı modeldeki her varlığın okunmasında tek tek bu işlemi gerçekleştirebilirsiniz.
Belirli bir zamanda Belirli bir süre için her bir aygıt tipi tarafından çekilen gücü hesaplayın. Buradan günlük, haftalık veya yıllık olarak o aygıt
gücü hesaplayın. tarafından tüketilen ortalama gücü hesaplayabilirsiniz.
Aygıtların sayısı ile Her bir sonucu kullanımdaki aynı aygıt tiplerinin sayısı ile çarpın. Bu yöntem güç tüketiminin daha doğru şekilde
çarpın
resmedilmesini sağlar. Sonraki işlemlerin ölçümü için bir barometre gibi kullanabilirsiniz.
PUE ve DCiE
Güç tüketimi taban çizgisi oluşturma sürecine yardımcı olmak amacıyla The Green Grid bir tesisin
güç tasarrufunun global olarak kabul görmüş ölçüler haline gelen iki belirli metriği tanımlamıştır.
Güç kullanımı etkinlikleri (PUE) toplam tesis gücünün Bilişim ekipmanının gerçek gücüne bölünmesi
formülüdür. Bu değer 1.0'a yakın olduğunda tesis daha etkin demektir. Veri merkezi altyapı
etkinliği (DCiE) PUE'nin tersi değerdir ve bilişim ekipmanı gücünün toplam tesis gücüne
bölünmesiyle elde edilen sonuçtur. Bu değerin yüzde 100'e yaklaşması daha büyük etkinliği işaret
eder. Her ne kadar bu formüller veri merkezlerinin güç tasarrufunu değerlendirmeye yönelik olarak
kullanılıyor olsa da çoğu işyeri bunları kendi enerji tasarruflarının durumunu belirlemek amacıyla
kullanabilir.
Örneğin bir şirketin toplam 200,000 kilovat (kW) güç kullandığını ve Bilişim ekipmanına güç vermek
için 150,000 kW kullandığını varsayalım. 200,000 kW'ı 150,000 kW'a bölerek 1.33 PUE kazancı
bulunur. DCiE Bilişim ekipmanı için kullanılan 150,000 kW gücünün kullanılan toplam güce 200,000
kW bölünmesiyle elde edilir. Bu örnekte yüzde 75'dir.
Etkinlik Seviyeleri
The Green Grid işyerlerinin güç tasarrufu spektrumunda nerede yer aldıklarını belirlemelerine
yardımcı olan bir ölçek sunar.
PUE DCiE Etkinlik Seviyesi
3.0 33% Çok etkisiz
2.5 40% Etkisiz
2.0 50% Ortalama
1.5 67% Etkin
1.2 83% Çok etkin
YEŞİL BİLİŞİM ALTYAPISI
Giriş
Bu kursun ilk dersinde Yeşil Bilişim'le ilgili tanımları öğrendiniz ve kurumunuzun benimsemesi
gereken efektif stratejiyi geliştirmek amacıyla nelerin yapılması gerektiğini belirlediniz. Şimdi
şirketinizin nerede olduğu ve nerede olmasını istediğiniz konusunda fikriniz var ve
kullanabileceğiniz birçok güç tasarruflu bileşeni incelemek isteyeceksiniz. Bu derste fiziksel
donanım ve sanallaştırma teknolojilerini de içeren Yeşil Bilişim altyapısının birçok öğesini
öğreneceksiniz.
Yeşil Bilişim altyapısının oluşturulması, hangi donanım güncellemelerinin yapılacağı ve hangi
yazılım ve sanallaştırma tekniklerinin hayata geçirileceği gibi konularda uygun kararlar vermeyi
içerir. Yeşil dostu olmak nadiren, tüm IT varlıklarının değiştirilmesini gerektirir. IT profesyonelleri,
mevcut donanım ve sanallaştırma tekniklerine yatırım yaparak, kendi kurumları için hangi
teknolojilerin güç kullanımını azaltmaya ve ekipmanı güçlendirmeye yönelik en etkili olacağı
konusunda önerilerde bulunabilirler.
Bu ders, aşağıdaki CompTIA® Strata Yeşil Bilişim sertifikasyon hedeflerinin tümünü veya bir kısmını
kapsamaktadır:

Ofis ekipmanının güçlendirilmesi (Çok fonksiyonlu aygıtlar; Güç yönetimi PC'leri ve büyük
masaüstü sistemleri enerji tasarruflu laptoplar ve küçük istemciler ile değiştiren düşük güç
sunucuları); Video kartsız paylaşımlı terminallerin ve küçük istemcilerin kullanımı; LED
monitörleri ve LED ışıkları; Kablosuz AP Otomatik Güç İletimi veya Manüel Güç İletimi;
Routerlarda ve/veya ağ donanımlarında ışık/güç zamanlayıcı.

Çift yönlü baskı ve sayfa başına düşük maliyetli ağ yazıcılarının kullanımı; Terminal
Sunucularının kullanımı; Blade serverlar; dosya sunucuları yerine düşük güçlü NAS (ağa bağlı
depolama) kullanımı; Solid State sürücülerin kullanımı; Online işbirliği teknolojileri; tek bir PC
veya tek bir monitörün paylaşmak için KVM switchleri; Şarj edilebilir piller.
Kullanılacak Donanımı Seçin
Bu noktada enerji hedefleri ve kurumunuz için belirli amaçlar hakkında fikirleriniz olabilir ancak
bunları gerçekleştirebilmek için hangi donanıma ihtiyacınız olduğunu tam olarak bilemezsiniz. IT
altyapısında, güç tasarrufu yapabilmenizi ve bu sayede uzun dönemde maddi açıdan tasarruf
etmenizi sağlayacak birçok nokta vardır. Bu konuda, yeşilci bir kuruma katkıda bulunmak için
kullanılabilecek uygun donanım cihazlarını seçmeyi öğreneceksiniz.
Sonsuz parasal kaynak sağlansaydı, Yeşil Bilişim altyapısını geliştirmek kolay olurdu. En yeni ve en
iyi bileşenlerin hepsini satın alabilirdiniz. Ancak bu pratik olmayan bir yaklaşımdır ve birçok
durumda hiçbir anlam ifade etmemektedir. Şirketinizin büyüklüğüne ve hangi tipte donanıma
ihtiyaç duyduğuna bağlı olarak, bazı donanım güncellemeleri diğerlerine nazaran daha anlamlı
olacaktır. En son yenilikçi yeşil teknolojisini araştırarak ödenen paraya ve fiziksel kısıtlamalara göre
şirketiniz için hangi bileşenlerin daha doğru seçim olacağına karar verebilirsiniz.
Yeşil Bilişim Yaşam Döngüsü
Yeşil Bilişim yaşam döngüsü, herhangi bir IT donanım parçasının montajından, elden çıkartılıncaya
kadar geçen kullanım ömrünü ifade etmektedir. Yaşam döngüsü, ürünün mümkün olduğunca az
miktarda atık ürün oluşturacak ve kaynak kullanacak şekilde imal edilmesi ile başlar. Ürün,
işyerlerine ve tüketicilere etkin bir teslimat biçimiyle, basitçe paketlenmiş halde dağıtılır. Bileşenler
mümkün olduğunda güç tasarrufunu artıracak ve ayrıca kullanım ömrünü uzatacak şekilde
yapılandırılır ve optimize edilir. Ürünler daha sonra, işe yaramaz hale gelinceye kadar kullanılırlar.
Bu noktada ürün, mümkün olduğunca çok bileşeni kurtarmak amacıyla, geri dönüştürülür. Geri
dönüştürülemeyen bileşenler güvenilir bir şekilde imha edilir.
Bazı kurumlar/kuruluşlar tüm Yeşil Bilişim yaşam döngüsü üzerinde kontrol sahibiyken, bazıları da
en az birkaç aşamada rol oynar. Donanım seçimi ve konfigürasyonu gibi, yaşam döngüsünün
başında yapılan akıllı tercihler yeşil bir altyapı oluşturulması için önemlidir.
Şekil 2-1:Yeşil Bilişim Yaşam Döngüsü
Yeşil Ağ Donanımları
İşyerlerinin büyük bir çoğunluğu, IT altyapılarının bir parçası olarak, farklı büyüklüklerdeki ağlara
sahiptirler. Hızla gelişen kablosuz teknolojiler sayesinde kablosuz routerların ve erişim noktalarının
şirket ağları arasında kullanımı da oldukça yaygın hale gelmiştir. Bugünün "yeşilci" ağ aygıtları,
yöneticilerin donanım üzerinde bir butona basarak veya bir yazılım arayüzü kullanarak erişim
noktası sinyallerini açmalarına ve kapamalarına izin vermektedir. Kablosuz hizmetin gerekli
olmadığı zaman kablosuz aygıttaki sinyalin etkisiz hale getirilmesi, ağ güvenliğini artırmanın yanı
sıra tüketilen gücü ortalama %30 civarında düşürmektedir.
Ayrıca birçok ağ aygıtı zamanlayıcıların kullanımıyla açılabilir veya kapatılabilir. Aygıtın gücünü
kontrol eden zamanlayıcı, bir anahtarlı uzatma kablosuyla veya desteklenen aygıtların arayüzleri ile
yönetilebilir.
Blade Serverlar
Tanım:
Blade server bir veya birden fazla server blade'e sahip bir kasadır. Server blade'ler işlemci, bellek ve
ağ bağlantıları gibi genellikle çoklu kartlarda bulunan bileşenleri, tek bir devre kartında birleştiren
yapılardır. Server blade'ler, bir blade server kasasında yan yana ve birbirine bağlı şekilde kümelenir.
Kasa, bağlı blade'lere güç ve soğutma sağlar.
Örnek:
Şekil 2-2:Çoklu server blade içeren bir blade server.
U Boyutu veya Raf Birimi
Raf birimi veya U boyutu bir rafın yüksekliğini tanımlamak için kullanılan ölçü birimidir. Bir raf
birimi 1.75 inç (44.45 milimetre) yüksekliğindedir ve genelikle 1U ile gösterilir. Benzer şekilde iki raf
birimi 2U şeklinde gösterilir ve bu şekilde devam eder. Çoğu sunucu rafının standart genişliği 19 inç
veya 23 inçtir. Standart sunucu rafı maksimum 42 raf birimini destekleyebilir.
Soğutma Gereksinimleri
İmalatçının öncelikli sorumluluğu, bir sunucunun bileşenlerini soğutma gereksinimlerini
karşılayacak şekilde tasarlamaktır. En çok endişe duyulan bileşenler, işlemciler ve güç kaynaklarıdır.
Genellikle raf montajında veya blade serverlarda bulunan daha küçük bileşenler, standart bir kule
tipi sunucudaki bileşenlere göre daha yüksek sıcaklıkta çalışırlar. Bu sorun, bileşenleri serin tutan
fanlar ve soğutucuların da küçük olduğunu düşündüğünüzde, kendiliğinden çözülür. Ek olarak,
küçük bir sunucuda hava dolaşımı için yeterli boşluk bulunmaz. Blade serverların güç tasarrufunu
doğru şekilde belirleyebilmek için, soğutma masraflarını alt seviyede tutan doğru fiziksel
düzenlemelere sahip olduğunuzdan emin olmalısınız.
Blade Serverın Faydaları
Blade serverlar, server yönetimi ve kullanılabilirlik konusunda eşsiz avantajlar sunar:

Blade serverlar, raf montaj serverlara kıyasla daha fazla fiziksel alan tasarrufu sağlar ve
montajı ve kaldırılması daha kolaydır.

Ortak bir kasadaki server blade'ler, ortak bir fan ve güç kaynağını paylaşırlar. Bu güç kaynağı
ayrı ayrı güç alan ve soğuyan geleneksel server serilerine göre daha az güç tüketir.

Blade'ler ayrıca hava dolaşımına yardımcı olacak şekilde dikey olarak hizalanabilir. Her bir
blade tarafından üretilen ısı yukarı doğru çıkar ve bu sayede komşu blade'lerde ısı etkisi en
aza indirgenmiş olur.
Raf Montaj Sunucular
Raf montaj sunucu, bir masaüstü veya kule tipi kasa gibi bağımsız bir kasa yerine, özel bir kasada
gömülü olan bilgisayardır. Bireysel sunucular 19 inçlik endüstri standardı donanım rafına
yerleştirilir. Raf montaj sunucular aşırı miktarda alanı veya raf malzemesi gerektirmeden, yoğun
donanım konfigürasyonlarına izin verir ancak önemli güç ve soğutma gereksinimlerine ihtiyaç
duyarlar.
Küçük İstemciler
Tanım:
Küçük istemci bir masaüstü makineden farklı olarak kendi hesaplama becerilerine sahip olmayan
bilgisayardır. Hesaplama konusunda bir sunucuya bağlanır ve genellikle sunucu ve istemci aygıt
arasında giriş ve çıkış fonksiyonları için kullanılır. Küçük istemci bilgisayar olarak bilinen bu
uygulama donanım masraflarının ve güç tüketiminin azaltılması konusunda işyerleri için bir
seçenek sağlar. Küçük istemci donanımı, genellikle büyük istemci olarak da adlandırılan geleneksel
masaüstlerine göre çok daha uygun fiyatlıdır. Her ne kadar tüm istemcileri ve veri yedeklemesini
desteklemek için yeterli güce sahip sunucu alt yapısını oluşturmak büyük bir maliyet gibi gözükse
de, bu masraf küçük istemciler tarafından kullanılan daha az güç ile dengelenir. Küçük istemciler,
normal bir işistasyonunun kullandığı enerji miktarının sekizde biri kadar güce ihtiyaç duyar.
Küçük istemciler ayrıca grafik işleme için de sunucuya güvenirler. Bu yüzden bir ekran kartı
olmadan çalışırlar. Bu durum kasadaki ekstra bir bileşen gereksinimini ve o bileşene güç sağlama
gereksinimini ortadan kaldırır. Küçük istemciler, güç tasarruflu PC'lerin ve düşük güç tüketen son
kullanıcı aygıtlarının, büyük masaüstleri ve normalde gerekenden daha fazla güç sağlayan
sunucuların yerine geçtiği trendde yer almaktadır.
Örnek:
Şekil 2-3:Küçük istemci ve normal bir masaüstü arasında boyut karşılaştırması
Terminal Sunucular
Tanım:
Terminal sunucu, ağ veya uygulama sunucusu için PC'ler ve yazıcılar gibi ortak bir bağlantı noktalı
terminaller sağlayan bir sunucu veya donanım aygıtıdır. Her ne kadar bu teknoloji kısa bir süredir
kullanılıyor olsa da, yeşil bilgisayar yöntemlerinde önemli bir faktör haline gelmiştir. Kullanıcılar,
terminal sunucularını kullanırken bir merkezi sunucuya bağlanırlar. Uygulama işleminin hepsi
sunucu düzeyinde tamamlanırken, istemci aygıtlar sadece işletim sistemi için sorumludurlar.
Terminal sunucular küçük istemciler ile birleştirildiğinde, enerji masraflarında ve tüketiminde
tasarruf sağlarlar.
Örnek:
Şekil 2-4:Bir terminal sunucusuna bağlanan küçük istemciler
Arttırılmış Güvenlik ve Yönetilebilirlik
Terminal sunucuların başka faydalarından da bahsedilebilir. Terminal sunucular ile bilgisayarın güç
ve erişim hakları veri merkezinden yönetilir. Kullanıcılar yazılım yüklemesi yapamazlar veya
virüsleri, spyware veya diğer kötü niyetli yazılımların içeri girmesine yol açacak eylemleri
gerçekleştiremezler. Benzer şekilde küçük istemciler, IT personelinin yazılımlara yama yükleme ve
sistemleri yapılandırma için harcadıkları zaman ve sabit gereksinimlerden tasarruf etmelerini
sağlar.
Ağa Bağlı Depolama
Tanım:
Ağa bağlı depolama (NAS) aygıtı, depolama için uygun hale getirilmiş ve ağa doğrudan bağlanmış
olan özel bir dosya sunucusudur. Bu aygıtlar modern işletim sisteminde çalışırlar ve genellikle kendi
klavye ve farelerine sahiplerdir. Bir NAS aygıtı, ağdaki diğer bilgisayarlar için dosya tabanlı veri
depolama hizmetleri sağlamak amacıyla kullanılır. Dosya sunma hizmetinin, diğer işlemlerden de
sorumlu bir dosya sunucusu yerine, NAS aygıtı tarafından yapılması toplam verimliliği artırabilir.
Sonuç olarak toplam güç tüketiminde bir azalış elde edilir.
Örnek:
Şekil 2-5:Ağa bağlı bir NAS sistemi
Solid State Sürücüler
Tanım:
Solid state sürücü veri depolama için solid state bellek kullanan bir depolama aygıtıdır ve bir
bilgisayarda hard disk sürücüsü yerine kullanılabilecek bir alternatiftir. Hard disk sürücüleri
hareketli parçalara sahiptir; içerisinde yüksek hızla dönen bir disk bulunur. Bu dönüş sırasında kafa
kısmı hareket ederek disk üzerinde okunacak veya yazılacak doğru bölümü arar. Solid state sürücü
büyük bir rastgele erişimli bellek (RAM) çipi gibidir ve hiçbir hareketli parçaya sahip değildir. Veriye
anında ulaşılabilir. Bu da işlemler için daha az zamana ihtiyaç duyulduğu ve daha az güç tüketildiği
anlamına gelir.
Ek olarak, solid state sürücüde hareketli parçaların olmamasından dolayı mekanik arızalanma veya
disk değiştirme gibi durumlar daha az söz konusudur.
Örnek:
Şekil 2-6:Solid state sürücü.
Yeşil Hard Diskler
Birçok şirket solid state sürücülerin yüksek masrafını karşılayamadıkları için, normal hard disklere
göre daha az güç tüketen yeşil Paralel Gelişmiş Teknoloji Eklemesi (PATA) hard diskler
geliştirilmiştir. Gelişmiş yeşil hard diskler, kullanıma göre, dinamik olarak çalışma hızlarını
değiştirebilirler ve verinin gönderilmediği veya alınmadığı zamanlarda sürücünün bazı
bölümlerindeki gücü kesebilirler.
Çok Fonksiyonlu Aygıtlar
Tanım:
Çok fonksiyonlu aygıt (MFD) birçok makinenin sahip olduğu fonksiyonları, tek bir makinede
birleştiren ofis donanımıdır. Bu aygıtlar çeşitli fonksiyonları yerine getirme becerisine sahiptirler
ancak genellikle birçoğu yazdırma, tarama, kopyalama, faks ve e-posta işlevlerini tek cihazda
sağlamaktadır. Çok fonksiyonlu aygıtlar birden fazla sayıda aygıtın yerine kullanılırlar. Bu durum
daha az sayıda donanımın satın alınması, donanımın ömrü sona erdiğinde daha az donanımın elden
çıkartılması ve birden çok aygıt yerine tek bir aygıtın güç almasıyla daha az gücün tüketilmesi
anlamına gelmektedir. Bu faktörlerin hepsi karbon ayak izini azaltmaya yardımcı olur.
Örnek:
Şekil 2-7:Yazdırma, tarama ve faks kabiliyetlerine sahip çok fonksiyonlu aygıt
KVM Anahtarları
Tanım:
Klavye, Video ve Mouse için kısaltma olan bir KVM anahtarı, kullanıcının tek bir giriş aygıtları
setinden, birkaç bilgisayarı kontrol etmesine izin veren bir aygıttır. İlk önce klavye, monitör ve
farenin kabloları KVM'ye takılır. Daha sonra kablolar, anahtar ile kontrol edilecek olan her bir
bilgisayara bağlanır. Hangi bilgisayarın o anda aktif olduğunu kontrol etme işlemi anahtar
üzerindeki bir butona basarak veya özel bir klavye komutunu kullanılarak belirlenir. KVM anahtarı
daha az sayıda monitör ile aynı sayıdaki bilgisayarı yönetebilmenize izin verir. Bu da donanım
masraflarında ve güç kullanımında azalma sağlamasını sağlar.
Örnek:
Şekil 2-8:KVM anahtarı.
USB ve Ses Paylaşımı
Modern KVM aygıtları ayrıca tek Evrensel Seri Veriyolu (USB) aygıtını ve tek bir hoparlör setini
birkaç bilgisayar arasında paylaştırabilme yeteneğine sahiplerdir.
LED Monitörler
Tanım:
Işık yayan diyot (LED) monitör küçük LED'ler tarafından arka aydınlatması gerçekleştirilen ince
ekrandır. LED monitörler sık sık sıvı kristal ekran (LCD) monitörleri ile karıştırılır. İkisi arasındaki en
önemli fark, ekranın nasıl aydınlandığıdır. Geleneksel LCD monitörlerinde soğut katot floresan
lamba (CCFL) ile aydınlatma sağlanırken, LED monitörlerde birkaç LED ile aydınlatma sağlanır.
LED monitörler, floresan tüpü aydınlatmalı LCD ekranlarına göre birkaç avantaja sahiptir.
Geleneksel LCD ekranların ısınması için bazen belirli bir süre geçmesi gerekirken, LED monitörler
milisaniyeler içerisinde kapalı konumdan maksimum parlaklığa ulaşabilme yeteneğine sahiplerdir.
Bunlar sigorta yanması veya ani kesintilere karşı daha az hassastır ve daha uzun yaşam süresine
sahiplerdir. Daha da önemlisi, LED monitörler normal LCD monitörlere göre yaklaşık %25 daha az
enerji kullanırlar ve ayrıca monitörler elden çıkartıldığında çevre için olumsuz etkileri olan zararlı
bir toksin olan civa içermezler.
Örnek:
Şekil 2-9:LED monitörler LCD monitörler ile benzer görünümdedir ancak farklı şekilde aydınlatılırlar.
Daha Fazla Renk Seçeneği
LED monitörlerin bir diğer avantajı da, renkleri doğru şekilde gösterebilmesidir. LCD monitörler
NTSC standardının (görüntüleme aygıtları, yayın ekipmanı ve video sinyali seviyeleri için televizyon
sistemi standardı) yaklaşık %82'sini üretebilir. LED monitörler NTSC standardının yaklaşık %114'ünü
üretebilirler. Böylece daha önce görüntülenmesi imkânsız olan renklerin görüntülenmesine izin
verecek şekilde, tüm renk spektrumunu kapsar.
Çift Yönlü Yazıcılar
Tanım:
Çift yönlü yazıcı, bir kâğıdın her iki tarafına da yazdırabilme yeteneğine sahip yazıcıdır. Çift yönlü
yazdırma becerisine sahip makinelerin büyük bir çoğunluğunu oluşturan otomatik çift yönlü
yazıcılar, herhangi bir kullanıcı müdahalesi olmaksızın, kâğıdın her iki tarafına da yazdırabilir. Ayrıca
manüel çift yönlü yazıcılar da vardır. Bu tip yazıcılar yazdırma işlemi sırasında durur ve kağıdın diğer
tarafının da yazdırılmasını sağlamak için kullanıcının kağıtları manüel olarak tekrar yerleştirmesine
izin verir. Çift yönlü yazıcılar, tek yönlü emsallerine göre daha pahalıdır ancak doğru şekilde
kullanıldıklarında kâğıt tüketiminde %50'ye kadar tasarruf sağlarlar.
Örnek:
Şekil 2-10:Çift yönlü yazıcı ve tek yönlü yazıcı
Şarj Edilebilir Piller
Tanım:
Şarj edilebilir pil, içindeki parçaların yükünün, kullanımdan sonra geri döndürülebildiği ve bu
şekilde tekrardan kullanılabilen pil tipidir. Piller yüklü parçacıkların negatif elektrottan, pozitif
elektroda doğru hareket etmesiyle çalışır. Elektrotlar dengelendiği zaman, tek kullanımlık pillerin
atılması gerekir. Şarj edilebilir pillerde ise, bir dış elektrik yükü, yüklü parçacıkların gücünü tersine
çevirerek pilin yeniden kullanılmasını sağlar. Şarj edilebilir piller, atıldıklarında içerdikleri
kimyasalları toprağa sızdıran tek kullanımlık pillerin tüketilme sayısını azaltır.
Örnek:
Şekil 2-11:Şarj Edilebilir Piller
Şarj Edilemeyen Piller
Şarj edilemeyen pilleri toplamanız ve bir geri dönüşüm tesisine götürmeniz önerilmektedir. Birçok
şehirde geri dönüşüm merkezleri bulunmaktadır. Bu merkezde piller düzgün şekilde işlenerek,
içerdikleri zehirli bileşenler uygun şekilde imha edilir.
Şarj Edilebilir Pil Tipleri
Şarj edilebilir pillerin farklı tipleri bulunmaktadır.
Pil Tipi
Açıklama
NiCd piller katot olarak nikel oksit hidroksiti ve anot olarak da metalik kadmiyumu kullanırlar. Güvenilir olmasına rağmen, bu
Nikelpillerde bulunan kadmiyum çevre için tehlike oluşturabilir. Ek olarak NiCd piller "bellek etkisi" sıkıntısı çekerler yani bu pilleri
kadmiyum
tamamen boşalmadan önce şarj ederseniz, sadece en son şarj edildikleri noktadan boşalmaya başlayacaktır ve bu da enerji
(NiCd)
kaybına neden olacaktır. Bu yüzden bu pilleri yeniden kullanmadan önce mevcut şarjlarının tamamen kullanılması gerekir.
NiMH piller NiCd pillerin sahip olduğu problemi içermezler. Bu piller anot olarak kadmiyum yerine hidrojen kullanırlar.
Hidrojen, çevre için çok daha güvenlidir. Ek olarak, NiMH pilleri standart NiCd pillerinin kapasitesinin iki katını sunar ve bu
Nikel metal
şarjlar arasında daha uzun süreli kullanım ve daha uzun ömür sağlar. NiMH pilleri bellek etkisinden etkilenmezler. Bu durum bu
hidrit(NiMH)
tip pilleri tamamen boşalmasını beklemeden, herhangi bir zamanda yeniden şarj edebileceğiniz anlamına gelir. Bu piller pratik
olarak NiCd emsallerinin yerine yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Li-ion piller en gelişmiş yeniden şarj edilebilir pil tipleridir. Bunlar nikel esaslı pillere göre daha yüksek enerji yoğunluğuna
sahiplerdir. Kendi boyut ve ağırlıklarına göre çok fazla enerji saklayabilirler. Nikel esaslı pillere nazaran daha yüksek
gerilimlerde çalışırlar (yaklaşık üç kat daha yüksek). Tek bir Li-ion hücresi, birden fazla NiCd veya NiHm hücresinin yerine
Lityum-iyon (Ligeçebilir. Li-ion pillerin bir diğer büyük avantajı da şarj tutma süreleridir. Bu pillerin kullanımda olmadıklarında zaman,
ion)
içerisindeki yüklerinin boşalma hızı, diğer tiplere göre çok daha yavaştır. Yüksek enerji yoğunluğuna sahip olmaları, daha hafif
olmaları ve yüksek şarj tutabilme özelliklerinden dolayı Li-ion piller yeniden şarj edilebilir laptop pili üreticileri tarafından tercih
edilen en popüler pil tipidir.
Video Konferans Donanımı
Tanım:
Video konferansı farklı yerlerde bulunan kişilerin çift yönlü video ve ses yoluyla, aynı anda birbirleri
ile iletişim kurmalarını sağlayan bir teknoloji setidir. Bu şekildeki çift yönlü, uzak iletişim tipini
sağlayan donanım, basit bir web kamerası ve mikrofondan oluşabileceği gibi, birden fazla kamera
ve büyük LCD ekranları kullanan daha yüksek çözünürlüklü setler de olabilir. Video konferans farklı
bölgeler arasında canlı toplantılar yapmak için yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem
ulaşım masraflarını ve seyahat ile ilişkili karbon ayak izini ortadan kaldırmaktadır.
Örnek:
Şekil 2-12:Video konferansı kurulumu
Donanım Seçimi
Yeşilci bilgisayar alt yapısını oluştururken genellikle, eski donanımın yenisi ile yani daha fazla
enerji tasarrufu sağlayan donanım ile değiştirilmesi gerekir. Bunu yapmak için sisteminize bir
bütün olarak bakmanız ve hangi teknolojileri edinmenin en mantıklı seçim olacağına karar
vermeniz gerekir.
Ana esaslar
Yeşilci bir bilgisayar ortamı oluşturmak için şu noktalara dikkat edin:

Eski kablosuz ağ aygıtlarını, kendi sinyallerini devre dışı bırakabilme yeteneğine sahip olan
aygıtlar ile değiştirin.

Büyük hacimli sunucuları ve masaüstlerini, blade serverlar ile ve mümkünse küçük istemciler
ile değiştirin.

Eski yazıcıları, tarayıcıları, faks makinelerini ve fotokopi makinelerini çok fonksiyonlu aygıtlar
ile değiştirin.

KVM anahtarıyla ihtiyaç duyulan donanım miktarını düşürün.

Eski CRT monitörleri, LCD monitörler ile veya cıvasız LED monitörler ile değiştirin.

Çift yönlü modda yazdırabilme yeteneği olan yazıcıları tercih edin.

Toplantılar için yolculuk etmek yerine, video konferansı sistemlerini kullanın.
Örnek:
Bir yerel kütüphanenin müdürü, bütçesi gittikçe daraldığı için tasarruf etme yolları araştırıyor.
Kütüphanede tümü bir yazıcıya bağlanmış 20 masaüstü bilgisayarın bulunduğu bir bilgisayar
laboratuarı bulunuyor. Burada ayrıca kullanıma hazır bir tarayıcı ve fotokopi makinesi var.
Müdür ilk olarak tüm CRT monitörleri LCD monitörler ile değiştiriyor. Bütçesi izin vermediği için LED
monitörleri tercih edemiyor. Kullanıcıların çoğu masaüstü bilgisayarları web araştırmaları, kelime
işleme ve belgelerin yazdırılması gibi işler için kullandıklarından, müdür masaüstü bilgisayarları
küçük istemciler ile değiştirme olasılığını araştırıyor ve küçük istemciler sayesinde aynı işlemler için
daha az güç gerekeceğine karar veriyor.
Daha sonra yazıcı, tarayıcı ve fotokopi makinesini tüm bu fonksiyonları gerçekleştirebilme
becerisine sahip tek bir çok fonksiyonlu aygıt ile değiştirmeye karar veriyor. Kâğıt kullanımından
tasarruf sağlamak için yazıcının çift yönlü modda yazdırabilmesini uygun buluyor. Bunu hayata
geçirmek için sunucuyu herhangi bir baskı görevinin bu aygıta gideceği ve varsayılan olarak kağıdın
her iki tarafında yazdırılacağı şekilde ayarlıyor.
Sanallaştırma Teknolojisi
Önceki konuda, yeşilci bir örgüte katkıda bulunmak amacıyla, genel olarak kullanılan enerji
tasarruflu donanımı öğrendiniz. Ancak, alt yapının tüm parçaları sadece donanıma
dayanmamaktadır. Ayrıca özel programlar ve sanallaştırma kullanılarak güç tüketimini azaltıcı ve
ekipman etkinliğini arttırıcı yollar vardır. Bu konuda, sanallaştırmayı hayata geçirirken
karşılaşacağınız sorunları ve bunların IT altyapısındaki etkilerini öğreneceksiniz.
Her evin eşit çıkışa sahip olan hususi bir güç jeneratörüne sahip olduğu hizmet altyapısını düşünün.
Bazı günlerde, güç gereksiniminiz sağlanan güç miktarından daha fazla ve yeterli kaynağa sahip
değilsiniz. Evde hiç kimse olmadığında jeneratör boşta bekliyor, oysa ki ihtiyacı olan diğer alanlara
güç sağlayabilirdi. Bu oldukça verimsiz bir sistemdir ve bu yüzden elektrik şirketleri belirli bir
bölgedeki herkese gücü paylaştırmak için bir grid kullanmaktadır. Sanallaştırma konsepti bununla
paraleldir ve IT dünyasında benzer bir etkisi vardır. Sanallaştırma tekniklerini harekete geçirerek
eksik kullanımı büyük oranda ortadan kaldırabilir ve kaynaklarınızı kullanıcı bazında bir araya
getirebilirsiniz.
Sunucu Birleştirme
Tanım:
Sunucu birleştirme bir kurumun ihtiyaç duyduğu toplam sistemlerin sayısını azaltarak, verimliliği
artırmak amacıyla bilgisayar sunucusu kaynaklarının yönetilmesi yaklaşımıdır. Birçok kurum
kullanım sıklığına göre gereksiz bir şekilde, çok daha fazla kaynağın sağlanması gibi kullanım
eksikliğinden kaynaklanan sıkıntılar yaşarlar. Bu problem, fiziksel sunucuların sayısını azaltırken,
kullanım oranını artırmak amacıyla sunucu kaynaklarını bir araya getirerek çözülür. Bu yöntemle
doğrudan daha fazla güç ve alan tasarrufu sağlanır.
Örnek:
Şekil 2-13:Birleştirilmiş sunucular
Fazla Tedarik
Eksik kullanım problemi, fazla tedarikten kaynaklanan bir durumdur. Örneğin, IT departmanları ve
veri merkezleri en yoğun zamanlar ve beklenmeyen aşırı taleplere hazır olmak amacıyla
gerekenden daha fazla donanıma yatırım yaptıklarında, böyle bir durumla karşılaşılabilir. Bazı
donanım kaynakları, daha sonradan büyük ölçüde eksik kullanıma maruz kalırlar ve yoğun olmayan
zamanlarda boşa dururlar.
Sanallaştırma
Tanım:
Sanallaştırma, bir IT varlığının fiziksel olanlar yerine çoklu sanal versiyonlarının oluşturulmasıdır.
Bu, bir sanal sunucu, depolama aygıtı, ağ kaynağı veya işletim sistemi biçiminde olabilir.
Sanallaştırma, istenilen bir aktiviteye göre kendini yönetebilen IT ortamına ulaşma hedefinde olan
şirketler için gözde bir trenddir. Ayrıca, IT'nin bilgisayar işleme gücünü ücret karşılığında veya
gerekli olduğunda sunma hizmeti olarak algılanan, "hizmet bilgisayarı" mantığının önemli bir
bileşenidir. Sanallaştırma, yönetici görevlerini merkezileştirirken, aynı zamanda kaynak
kullanımının artırılmasına da yardımcı olur.
Örnek:
Şekil 2-14:Birkaç mantıksal sunucu görünümü oluşturan fiziksel sunucu
Bulut Teknolojisi
"Hizmet bilgisayarı" genellikle bulut teknolojisi ile ilişkilendirilir. Bulut teknolojisi, paylaşılan
kaynakların, yazılımın ve bilginin, bilgisayarlara talebe göre, anında Internet üzerinden sağlandığı
bilişim modelidir.
Sunucu Sanallaştırma
Tanım:
Sunucu sanallaştırma bir fiziksel sunucunun, kendi üzerinde birden çok sanal sunucuyu
çalıştırmasına izin veren kaynak yönetimi özelliğidir. Her sanal sunucu birbirinden farklıdır ve her
sanal sunucu bir işletim sisteminin farklı örneklerini hatta farklı işletim sistemlerini çalıştırabilir.
Donanım kaynakları, aynı anda sanal makineler arasında çalıştırılabilir ve paylaştırılabilir. Çoğu
durumda tek bir fiziksel sunucu, kendi tam kapasitesinde kullanılmayan pahalı donanım
kaynaklarının daha iyi şekilde kullanılmalarını sağlar.
Örnek:
Şekil 2-15:Tek bir fiziksel sunucu üzerinde farklı işletim sistemlerini çalıştıran çoklu sanal sunucular.
Sanallaştırma Üreticileri/ Satıcıları
Bazı büyük sanallaştırma yazılımı satıcıları şunlardır:

VMware®

Microsoft (Azure?)

IBM

Cisco
Sunucu Sanallaştırmanın Faydaları
Tek bir fiziksel sunucu kullanarak sanallaştırma birçok fayda sağlamaktadır. Örneğin:

Fiziksel olarak alan tasarrufu sağlar.

Kurulumu kolaydır ve yükleme ve bakım masraflarını düşürür.

Veri işleme ve aygıtlarını soğutma için gerekli olan gücü azaltır.

Sunucu sanallaştırmasındaki daha yeni teknolojiler, sanal makinelerin ana sunucuda herhangi
bir arıza olması durumunda farklı bilgisayar sunucularında otomatik olarak yeniden
başlatılmalarına izin verir. Bu işlem sanal makineleri tüm fiziksel sunucular tarafından
paylaşılabilen bir depolama sunucusunda çalıştırarak sağlanır. Daha iyi hizmet artıklığı sağlar.

Tek bir sunucudaki sanal makinelerin birbirinden bağımsız olmalarından dolayı, bir fiziksel
sunucuda aynı anda birden fazla uygulamanın test edilmesi için sandboxlar gibi
kullanılabilirler.
Depo Sanallaştırma
Tanım:
Depo sanallaştırma çoklu ağ depolama aygıtlarındaki fiziksel depoların, tek bir depolama aygıtı gibi
görünecek şekilde bir araya getirilmesi ve daha sonra merkezi konsol tarafından yönetilmesidir.
Depo sanallaştırma mantıksal depo ve fiziksel depo arasında soyutlama ile neticelenir.
Sanallaştırılan sistem kullanıcının veri depolaması için mantıksal bir alan sunar ve verinin gerçek
fiziksel konuma eşlenmesi işlemiyle uğraşır.
Örnek:
Şekil 2-16:Depo sanallaştırmasının sonucu olarak bir araya getirilmiş kaynaklar
Depo Sanallaştırmanın Faydaları
Depo sanallaştırma, depolama aygıtlarının kullanımının büyük oranda artması ile yeşilci IT
mimarisine katkıda bulunur. Geleneksel veri depolaması tüm diskin bir ana bilgisayara eşlenmesini
içerir. Bu tür diskler genellikle değişiklik sağlamak veya gerçekten gerekli olan alanın belirsizliği gibi
nedenlerden dolayı, gerekenden daha büyüktür. Sanallaştırılmış depo, yöneticilere mantıksal
diskler için ihtiyaç duydukları alanları yeniden tahsis etme esnekliği sağlayarak, varsayıma dayalı iş
yapmayı ortadan kaldırır. Sonuç olarak ihtiyaç duyulan toplam depolama aygıtlarının sayısında,
yoğun kullanımda ve bozucu olmayan veri göçünde düşüş sağlanır.
Uygulama Sanallaştırma
Tanım:
Uygulama sanallaştırması, uygulamaların yerel bilgisayar yerine, uzak bir sunucudan
çalıştırılmasıdır. Bir uygulamaya uzaktan erişim sağlandığında, yazılım sanal bir kutuda çalıştırılır ve
yerel bilgisayarın işletim sisteminde, dosya sisteminde veya kayıt defterinde herhangi bir değişiklik
yapılmaz. Uygulamaların sanal olarak çalıştırılması birçok fayda sağlamaktadır:

Uygulamaların işletim sisteminden ayrılmasıyla, artan güvenlik

Masaüstü bilgisayarlar için hızlı uygulama provizyonu

Donanım, yazılım ve lisanslarda maddi tasarruf

Büyük ve değişken iş hacmiyle uğraşabilme becerisi

Mevcut donanımın en uygun şekilde kullanımını sağlamak.
Örnek:
Şekil 2-17:Uzaktan yönetilen sanallaştırılmış uygulamalar.
VDI
Tanım:
Sanal masaüstü altyapısı (VDI), sanallaştırılmış bir ortamı desteklemek için gerekli olan donanım ve
yazılım sistemlerinin kurulmasıyla, masaüstü sanallaştırmasını sağlayan bir sunucu bilgisayar
modelidir. İstemci aygıtlar kullanılması istenilen masaüstü ortamdan tamamen farklı bir donanım
mimarisine sahip olabilirler ve ayrıca tamamen farklı bir işletim sistemini kullanabilirler.
VDI, son kullanıcıya tamamıyla normal PC gibi görünen ve çalışan sanal bir PC sağlar. Kullanıcının
profili ve dosyaları merkezi olarak depolandığından, kullanıcının ev veya ofisten çalışmasına
bakılmaksızın elde edilen kullanım şekli aynıdır. Bu sistem, birleşmiş sunucuların masaüstü
bilgisayarları desteklemesine, donanım ve faaliyet masraflarında tasarruf edilmesine izin verir.
Örnek:
Şekil 2-18:VDI, kullanıcı profillerini merkezi olarak depolar.
Sanal Laboratuarlar
Tanım:
Sanal laboratuar kullanıcıların herhangi bir şey yüklemeden, web arayüzü vasıtasıyla belirli
uygulamalara erişim sağlamasına izin veren simule edilmiş bir ortamdır. Sanal laboratuarlar oturum
tabanlıdır ve genellikle abonelik ücretiyle kullanılır. Ekonomik olarak uygun eğitim ve alıştırma
fırsatı sunarlar. Kullanıcılar oturumun sonunda orijinal konumuna geri dönen bir uzak sunucuya
bağlanarak, gerçek uygulamaları çalıştırabilirler. Bu sayede işyerleri özel bir donanım veya yazılım
lisansını satın almaya gerek kalmadan ve ekipman gereksinimlerini azaltarak yeni uygulamaları
deneme ve öğrenme şansı bulurlar.
Örnek:
Örneğin, bir şirket seçtiği kendi IT personelini, bir başka şirketin ev sahipliği yaptığı sanal laboratuar
kataloğuna erişim hakkı vererek geliştirmek istiyor. Bu katalog özel bir şekilde önceden
yapılandırılmış çeşitli laboratuarlara sahiptir. Personel bu sanal laboratuarları çalıştırabilir ve yeni
becerilerin pratiğini kazanmak amacıyla, belirli bir zaman diliminde, bir takım görevleri yerine
getirebilir. Uzak makineler her laboratuar ortamının sonunda kendi orijinal konfigürasyonlarına
geri dönecek şekilde ayarlandıklarından, makinelerdeki veri ve dosya yapıları için herhangi bir risk
söz konusu değildir.
Talep Üzerine Hazırlanan Laboratuarlar ve Uygulamalar
Talep üzerine hazırlanan laboratuarlar, kullanılabilirlik konusunda daha büyük esneklik sağlayan,
sanal laboratuarlardır. Genel konuşmak gerekirse, sanal laboratuarlar önceden tanımlanmış belirli
görevleri öğrenmek için yapılandırılır ve ayarlanır. Talep üzerine hazırlanan laboratuarlar istemci
tarafından yapılandırılabilir ve genel sanal laboratuarlar ile aynı şekilde odaklanmamıştır.
Sanallaştırmanın Avantajları ve Dezavantajları
Sanallaştırma, bir şirkete muazzam avantajlar sunar ancak bu herkes için kullanılabilecek bir çözüm
değildir.
Kategori
Açıklama

Tek bir aygıtta birden çok aygıtın işi yapıldığı için, güç ve soğutma masraflarında azalma.

Azaltılan altyapı masrafları. Bilgisayar kaynakları merkezileşmiş olduğu için sadece birkaç fiziksel aygıtın
yönetilmesi gerekir.

Küçük istemciler tam işistasyonları yerine kullanılabilir.

Lisanslama masraflarında azalma. Talep üzerine laboratuarlara ve uygulamalara Internet üzerinden erişilir ve
Avantajlar
herhangi bir yüklemeye veya lisanslamaya gerek duyulmaz.

Daha hızlı kaynak tedariki.

Büyük ölçüde arttırılmış donanım kullanımı

Fiziksel aygıtlar tek arıza noktası oluşmasına sebep olur.

Artan yönetim karmaşıklığı ve genel giderler.
Dezavantajlar 
Kişisel eğitim gibi yüksek masraflı başlangıç yatırımları

Tek bir düğümde artan ağ trafiği

Kaynakların kullanımı için yaşanabilecek olası tartışmalar.
En İyi Sanallaştırma Uygulamaları
Sanallaştırılmış IT varlıkların altyapıda başarıyla kullanımı için yani düzgün bir şekilde çalıştırılması
için, mükemmel bir planlama ve görevlendirme gerekir. Gözden alınması gereken herhangi bir
önlemin kaçmaması için, aşamalı bir yaklaşım önerilir.
Aşama
En İyi Uygulamalar
Sanallaştırılmış ortamın yapılandırılmasında doğru adımı atmadan önce şunları yapın:

Donanım, uygulamalar ve işletim sistemini değerlendirerek mevcut IT ortamınızı değerlendirin.

Sanallaştırılmış ortamın tasarımı, hayata geçirilmesi ve çalıştırılmasının parçası olan kişiler için eğitim
Ön
sanallaştırma
seviyesini belirleyin. Bu, sistemde görevli herhangi bir birisine ulaşılamadığında, bilginin kaybolma riskini
sınırlanır. Ayrıca tek bir sanallaştırma uzmanınız olmaması için, çapraz eğitim programı uygulayın.

Sanallaştırmanın size özel yapınız için uygun olup olmadığına karar verin. Sanallaştırılmış ortam
oluşturmanın eski sistemler üzerindeki etkilerini ve uygulamaları veya donanım kaynaklarını güncellemek
için hangi düzeyde destek gerekeceğini hesaplayın.
Sanallaştırılmış çözümü tasarlarken şunlardan emin olun:

Çözümü uygun şekilde değerlendirin. Kaynakları en muhtemel kullanımlarına göre ilişkilendirmek veya
bölüştürmek için en iyi yola karar verin. Gelecekte yeniden tahsis etme konusunda esnekliğe sahip
olmalısınız.
Tasarım

Uygulamalar, web sunucuları ve veritabanları gibi öğeler arasında uyumluluk sağlayın. Yedekleme
hizmetleri, veri göçü araçları ve güvenlik yazılımının çalışır durumda olduklarını mutlaka doğrulayın.

Kapasite güncellemelerine izin veren bir sunucuya sahip olarak, büyümenin modelini oluşturun. Bu sayede
gelecekteki güncellemelerde daha az sıkıntı yaşarsınız.

Sanallaştırılmış ortamın hayata geçirilmesi için ayrıntılı bir plan oluşturun.
Sanallaştırılmış ortamınızı hayata geçirmek için şunlara ihtiyaç duyarsınız:
Hayata
geçirme

Sanallaştırılmış çözümün etkileyeceği her şeyi, disk alt sistemlerini,ağ ve bağlanabilirliği belgeleyin.

Yapılandırılacak varlığın aksaklık süresini en aza indirecek şekilde, sanal ortamı yükleyin ve harekete geçirin.

Gerçek yerleştirme ve tasarım arasındaki değişiklikleri kaydedin. Hayata geçirme sırasında düzenlemeler
yapılması sık rastlanan bir durumdur ancak bu tür değişikliklerin belgelenmesi gerekir.

Yönetim
Ortamı kullanıma sunmadan önce işlevselliği ve uyumluluğu açısından tam bir teste tabi tutun.
Sanallaştırılmış sistem hayata geçirildikten sonra ve kullanım esnasında şu önerileri dikkate alın:

Sanal yazılımı güncel tutun. Sunucu yazılımı için yeni sürümleri ve yamaları kontrol edin ve herhangi bir
bellenim güncellemesinin gerekli olup olmadığına dikkat edin.

Sanallaştırılmış sistemi farklı şekilde kullanımlara ve ihtiyaçlara göre gerektiği şekilde izleyin ve ayarlayın.
!En iyi sanallaştırma uygulamaları hakkında daha ayrıntılı bilgiye IBM'in web sitesinden
ulaşabilirsiniz;www.ibm.com/developerworks/wikis/display/virtualization/Virtualization+Best+Pra
ctice
AZALTMA GİRİŞİMLERİ
Giriş
Bu kursun ilk dersinde kurumuzun çevreye olan etkisini belirlemenize yardımcı olacak faktörleri
öğrendiniz. Daha sonra şuanda bulunduğunuz yer ve ileride bulunmak istediğiniz yer arasında
köprü kurmanıza yardımcı olacak tüm etkenleri (belirli donanım ve sanallaştırma bileşenleri) içeren
bir yeşilci çözümü teknik açıdan nasıl yapabileceğinizi öğrendiniz. Şimdi bu donanımı en uygun hale
getirerek, çalışır duruma getirmeniz gerekiyor. Bu derste, mevcut teknolojinizi en iyi şekilde
kullanmayı, güç kullanımını ve atık miktarını azaltmaya yönelik gerçekleştirebileceğiniz çeşitli
girişimleri öğreneceksiniz.
Bir kurumun kendi varlıkları ile yapmayı planladığı işler, varlıkların kendisi kadar önemlidir. Etkin
donanım, yazılım tarafından yapılandırılmadığında ve yönetilmediğinde yeterince etkili
olmayacaktır. Enerji tasarruflu demirbaş eşyalar, günün sonunda, mesai bittikten sonra bile hala
enerji tüketiyor olacaklardır. Geri dönüştürülebilir malzemeler, doğru şekilde elden
çıkartılmadıklarında yeniden işlenme fırsatı bulamayacaklardır. Optimizasyon tekniklerini
geliştirerek ve kurumdaki herkesi enerji politikaları konusunda bilgilendirerek, bu politikaları
kurumunuzdaki insanların büyük bir kısmının uygulamasını sağlayabilirsiniz.
Bu ders, aşağıdaki CompTIA® Strata Yeşil Bilişim sertifikasyon hedeflerinin tümünü veya bir kısmını
kapsamaktadır:

Donanım ile Enerji Tüketimini Azaltma

Yazılım ile Enerji Tüketimini Azaltma

Yeşil Tesisler ve Yenilenebilir Enerji

Malzeme Tasarrufu Uygulamaları

Yeşil İşgücü Politikalarının Hayata Geçirilmesi

Geri Dönüşüm ve Elden Çıkarma Tekniklerinin Uygulanması
Donanım ile Enerji Tüketimini Azaltın
Yüksek tasarruf sağlayan donanımlara sahip olmak, yeşilci bir kurum olma ve güç ve kaynakların
tüketimini azaltmaya yönelik global bir girişimin parçası olma yolunda ilk adımdır. Ancak, bu
parçaları kendi altyapınızda birleştirdiğinizde, kurumunuzun belirli ihtiyaçlarına daha iyi uyum
sağlaması için bazı düzenlemeler yapmanız gerekecektir. Bu konuda, altyapınızı oluşturan
donanımın enerji kullanımını uygun hale getirmek için düzenlemeler yapacaksınız.
Bir IT donanım parçasını kutusundan çıkarttığınız ve bunun kullanıma hazır olduğu en son anı
hatırlıyor musunuz? Tasarruf sağlamayan donanımın, yeni ve yeşilci donanımlarla değiştirerek
doğru bir iş yapıyor olmanıza rağmen, mevcut kurulumunuz, talep seviyesi ve çalışma saatleri gibi
bazı faktörlere göre bazı ayarlamalar yapmanız gerekecek. Donanımınızı uygun hale getirerek aşırı
ve gereksiz güç tüketimi yapmadan, kullanıcılarınızın ihtiyaçlarını karşılayabildiğinizden emin
olabilirsiniz.
CPU Durumları
Merkezi İşlem Birimi (CPU) durumu belirli bir andaki işlemci tarafından gerçekleştirilen
aktivitelerinin tümünün görüntüsüdür. CPU'nun durumu, bilgisayarın çalışması sırasında, özellikle
işlemcinin, sistem belleği gibi anakart bileşenleriyle ve depolama aygıtlarıyla iletişim kurması ve
yazılım uygulamalarını çalıştırması sırasında değişir. İşlemciler, bilgisayarların gereksinimlerine ayak
uydurabilmek amacıyla daha hızlı ve daha güçlü olacak şekilde geliştirilmektedirler. Ancak daha
yeni ve daha güçlü işlemcilerin, çalışırken daha fazla enerjiye ihtiyaç duymaları gibi bir problem söz
konusudur. Sonuç olarak CPU'ların boştayken ve düşük yoğunlukta çalışırken tükettikleri gücü
azaltmalarını sağlayan bir teknolojiye ihtiyaç vardır.
Şekil 3-1:CPU ve CPU aktivitesinin görüntüsü.
CPU Güç Yönetimi ile İlgilenen Şirketler
Birkaç işlemci üreticisi, işlemcilerin düşük aktivite durumlarında kendi gerilim ve güç kullanımlarını
dinamik olarak değiştirebileceği teknolojiler üzerine çalışmaktadır.
CPU Üreticisi Teknoloji
Enhanced Intel SpeedStep®Technology (EIST) sistemin işlemci gerilimi ve çekirdek frekansını dinamik olarak
Intel
ayarlamasına izin vererek ortalama güç tüketiminde ve ortalama ısı oluşumunda azalma sağlar. Geliştirilen
uygulama yazılımı bu ayarları mümkün kılar. Bu özellik gerekli olduğunda güç sağlanması ve gerekli olmadığında
gücün korunması arasında bir denge oluşturur.
Cool'n'Quiet™ Technology, AMD’nin yeni nesil güç tasarrufu teknolojisidir. Bu teknoloji toplam güç tasarrufunu
artırır, sorunsuz çoklu göreve izin verir ve enerji tasarrufu sağlar. Bu teknolojinin sağladığı özelliklerden bazıları
şunlardır:
-PowerNow!™, dört çekirdek arasında gelişmiş güç yönetimi sağlayan doğal bir quad core teknolojisidir.
AMD
-Independent Dynamic Core Technology, belirli uygulama gereksinimlerine göre, her bir çekirdeğin kendi
frekansını değiştirmesine izin verir. Bu teknoloji daha doğru güç yönetimi sağlayarak, veri merkezi enerji
tüketiminin düşmesini sağlar.
-AMD CoolCore™ Technology, çalışmakta olan uygulamaları desteklemek için gereken çekirdek parçalarını, belleği
veya ikisini birden değerlendirme kabiliyetine sahiptir. Güç tüketimini ve ısı üretimini düşürmek amacıyla
kullanılmayan transistör alanlarına sağlanan gücü keser.
LongHaul™ CPU hızını kısma ve güç tasarrufu teknolojisidir. Veriyolundan çekirdeğe frekans oranını ve CPU
çekirdek gerilimini çok iyi şekilde kontrol etmeye izin verir. Sistem ilk olarak varsayılan oran ve gerilim ile
VIA
önyüklemeye başlar ancak daha sonra bir CPU sürücüsü, ne kadar yükün CPU'da olacağına göre kısma işlemini
Technologies kontrol eder.
Bu kontrol, sadece iki CPU durumuna (hızlı ancak güç tüketen, yavaş ancak güç tasarrufu yapan) izin veren
teknolojiler ile kıyaslandığında eşsizdir.
Transmeta
LongRun, saat frekansını ve işlemciye verilen gerilimi düşürerek tasarrufu arttırmak amacıyla geliştirilen bir güç
yönetimi teknolojisidir. LongRun2 versiyonu Fujitsu, NEC, Sony, Toshiba ve NVIDIA tarafından lisanslanmıştır.
LAN'dan uyanma (Wake on LAN)
LAN'dan uyanma bir bilgisayarın ağ üzerinden gönderilen bir paket ile açılabildiği Ethernet ağ
standardıdır. Ağ üzerindeki kaynaklar, herhangi birisi tarafından erişilmediği zaman dahi, güç
tüketmeye devam ederler. LAN'dan uyanma mimarisinde bu kaynaklar kapatılabilir veya ihtiyaç
duyulacakları ana kadar hazırda beklet modunda kalabilirler. Sistemde sadece Ortam Erişim
Kontrolü (MAC) adresine sahip olan bir yayın çerçevesini dinleyen ağ kartına güç beslemesi yapılır.
Sihirli paket olarak adlandırılan bu paket, bilgisayarı hazırda beklet veya beklemede modundan
uyandırır. LAN'dan uyanma özelliği, kullanımda olmadıklarında minimum seviyede güç çekmelerini
sağlayarak, uzak bilgisayarlar tarafından tüketilen gücü düşürmeye yardımcı olur.
Şekil 3-2:LAN'dan uyanma
LAN'dan Uyanma Gereksinimleri
LAN'dan uyanma özelliğini kullanmak için bu özelliği destekleyen bir anakarta ve ağ arayüzüne
sahip olmanız gerekir. Ayrıca bilgisayarınızın önyükleme seçeneklerini ayarlamanız da gerekir. Bu
PC veya Mac kullanmanıza göre değişir. Bir PC için çeşitli BIOS ayarları yapılandırılmalıdır. Bunlar
genellikle Güç (Power) menüsünde bulunur. Ayrıca arayüz kartını yapılandırmak gerekli olabilir.
Mac OS® X çalıştıran MAC donanımı tümleşik LAN'dan uyanma özelliğine sahiptir. Bu Mac işletim
sisteminin Sistem Tercihleri Enerji Koruyucu panelinde etkinleştirilir.
Wi-Fi Desteği
LAN'dan uyanma desteğinin ilk uygulamaları kablosuz bağlantı vasıtasıyla uyanmayı
desteklemiyordu. Modern donanım ve işletim sistemi ayarları, bilgisayarların kablosuz bir sinyal ile
aktifleştirilmesine izin verir. Sihirli paket, Kablosuz Multimedia Eklentileri (WMM) vasıtasıyla
gönderilir.
Ethernet üzerinden Güç
Ethernet üzerinden Güç (PoE) mevcut Ethernet standartlarını genişleten uluslararası bir standarttır
ve normal Cat5E Ethernet kabloları vasıtasıyla, verinin yanı sıra elektrik gücünün de iletilmesini
sağlayan bir yöntemdir. Güç, PoE özelliğine sahip ağ aygıtından bir güç kaynağı yoluyla RJ45
konektörü üzerinden veya bir prizden Ethernet kablosuna gücü çeviren splitter (ayırıcı) vasıtasıyla
sağlanır. PoE, özellikle IP telefonlarına, kablosuz yerel alan ağı (LAN) erişim noktalarına, Ethernet
anahtarlarına ve küçük istemcilere güç sağlamak için oldukça kullanışlıdır. Bu aygıtların her birisi
USB bağlantı noktasından sağlanandan daha fazla güce ve genellikle USB tarafından izin verilmeyen
daha uzun kablolara ihtiyaç duyarlar.
PoE Faydaları
Her ne kadar PoE, aygıtlara güç sağlamada alternatif bir yöntem sunuyor gibi görünse de, birkaç
önemli faydası bulunmaktadır:

Cat5E kablosu USB yineleyicilerinden daha ucuzdur ve bunun kullanılmasıyla alternatif akım
(AC) kablo gücünü çalıştırmak için gereksinimlerini karşılama masraflarını ortadan kaldırır.

PoE saniyede bir gigabit veri akışına izin verir. Bu hız USB ve AC kapasitelerinin üzerindedir.

Global olarak yani dünya çağında kullanılabilir. RJ45 konektörü tüm dünyada standart olarak
kullanıldığından, farklı ülkelerdeki güç standartları, prizleri ve fiş tiplerini düşünmeniz
gerekmez.

Merkezi olarak yönetilmeyen, ani dalgalanmalara karşı hassas olan ve enerji tasarrufu
sağlamayan AC adaptörlerinin yerine kullanılabilir.
Şekil 3-3:PoE adaptörü
GPU
Bilgisayarda büyük miktarda güç çeken tek bileşen CPU, değildir. Gelişmiş 3D grafik performansına
gereksinim duyan makineler, bilgisayar grafiklerini hızlandırmak, CPU'yu bu görevden kurtarmak
için bir grafik işleme birimi (GPU) kullanır. GPU, video kartının üzerinde veya anakartın üzerinde
gömülü halde olabilir. Yeni masaüstü ve laptop bilgisayarların %90'dan fazlası anakarta gömülü
olan bir GPU'ya sahiptir ancak bunlar video kartlarında kullanılanlara göre daha az güçlüdür.
Yeşil Grafik Kartı Uygulamaları
GPU'lar önemli ölçüde güç tüketebilmektedirler ve bu yüzden ihtiyaçlara göre yönetilmesi gerekir.
Genel güç yönetimi pratikleri şunları içerir:

Düşük 3D performanslı, anakarta gömülü GPU kullanımı

Ortalama vat miktarına veya vat başına performansa sahip bir GPU seçimi

Ekran kartına sahip olmayan ortak terminallerin ve küçük istemcilerin kullanımı
Güçlü grafik performansına ihtiyaç duyan, gelişmiş bilgisayarlara sahip kullanıcılar e-postaları
kontrol etmek veya kelime işlem uygulamalarını kullanmak gibi daha az grafiksel yoğunluklu
görevleri gerçekleştirirken, düşük enerji modlarına geçebilme kabiliyetine sahip video kartlarını
kullanmayı düşünebilirler.
Şekil 3-4:Ekran kartı ve yerleşik video kabiliyetine sahip anakart.
Yeşil Monitör Performansı
Bir monitör tarafından tüketilen güç miktarı, monitöre güç sağlayan teknoloji ve monitörün görsel
ayarları tarafından belirlenir. Büyük katot ışını tüplü (CRT) monitörler, sıvı kristal ekranların (LCD)
kullandığından neredeyse üç kat daha fazla güç kullanmaktadır. Bu problem ekranın parlaklık ayarı
ile çözülebilir. CRT monitörler ekranda beyaz renk görüntülendiğinde daha fazla güç tüketirler. LCD
monitörler veya ışık yayan diyot (LED) monitörler ise tüm renkleri göstermek için hemen hemen
aynı gücü kullanmaktadır. Ekran parlaklılığının azaltılması, laptopların batarya ömrünü
uzatmaktadır. Dolayısıyla bu sayede bataryanın daha az sıklıkta şarj edilmesi, daha az sıklıkta
batarya değişimi ve daha az enerji tüketimi sağlanır.
Daha yeni monitörler herhangi bir sinyal tespit edilmediğinde veya belirli bir süre monitöre sinyal
gelmediğinde otomatik olarak güç koruma durumunu başlatan yerleşik bir özelliğe sahiptir.
Ekran Koruyucu
Düşünülenin aksine monitörler ekran koruyucu aktif olduğunda, normal kullanımda tükettikleri
kadar enerji tüketirler ve bu yüzden karbon ayak izini azaltmaya çalışan şirketler açısından bir işe
yaramamaktadır. Koyu renkli ekran koruyucular, CRT monitörler tarafından tüketilen gücün
azaltılmasına yardımcı olabilir. Koyu renkli pikseller üretilirken, beyaz renkli piksellere göre daha az
güç harcanır ancak kısa bir süreliğine bilgisayardan uzaklaşmanız gerektiğinde monitörü eliniz ile
kapatmak veya belirli bir boşta kalma süresinden sonra monitörü otomatik olarak kapatan bir güç
koruma modunu etkinleştirmek, ekran koruyucuya göre çok daha iyi bir seçenektir.
Güç Zamanlayıcıları
Tanım:
Güç zamanlayıcısı, bağlı olan aygıtların günün belirli zamanlarında açılması ve kapanması için
programlanabilen bir aygıttır. Bazı aygıtların günün 24 saati veya haftanın 7 günü kullanılması
gerekmez. Güç zamanlayıcılar günün belirli zamanlarında aygıtları otomatik olarak kapatabilirler.
Örneğin mesai saatleri dışında kullanılmayan ofis donanımları gibi. Güç zamanlayıcıları, aygıtları
kapatacak herhangi bir personelin etrafta bulunmadığı saatlerde, aygıtları kapatmak için bir
kolaylık sağlar ve aygıtların gece boyunca açık kalmasını önler. Bazı güç zamanlayıcıları daha fazla
esneklik sağlamak amacıyla sürekli çalışacak donanımların bağlanabileceği bir iki tane de "her
zaman açık" soketi içermektedir.
Örnek:
Şekil 3-5:Zamanlayıcılı anahtarlı uzatma kablosu
Akıllı Anahtarlı Uzatma Kabloları
Geleneksel anahtarlı uzama kabloları birçok aygıtın tek bir prizden güç almasını sağlar ancak prize
takılı aygıtların kapalı olduklarında dahi tükettikleri enerjiye, "vampir gücüne", karşı herhangi bir
koruma sağlamaz. Kullanılmayan aygıtlara enerji akışını kesmek için tek yol fişi prizden çıkartmaktır
ancak bu her zaman için kullanılabilecek bir yaklaşım değildir. Akıllı anahtarlı uzatma kabloları güç
tüketimini algılamak ve aygıtların ne zaman açık veya kapalı olduğunu belirlemek için eşsiz bir
kabiliyete sahiplerdir. Örneğin, bir bilgisayarın ve çevrebirimlerinin kapalı olduğunu tespit
ettiğinde, bunların takılı olduğu prizlere güç akışını kesen ve kullanımda olan aygıtların takılı olduğu
prizlere güç sağlamaya devam eden donanımlar geliştirilmiştir..
Donanım Soğutma Gereksinimleri
İşlemciler, bellek çipleri ve diğer anakart bileşenleri, teknoloji geliştikçe saat hızını ve güç
gereksinimlerini arttırır dolayısıyla bu bileşenler tarafından yayılan ısı miktarı da artar. CPU, GPU,
chipset ve diğer kartlar gibi bileşenler düzgün şekilde soğutulmadıkları zaman arızalanma ve
ömürlerinin kısalması riski taşırlar. Uygun maliyetli soğutma çözümünün bulunması, sunucuların
performanslarının her iki yılda bir ikiye katlanan trendi takip ettiği veri merkezleri için önemli bir
durumdur. İşyerleri donanım için yeterli soğutma sağlama ve güç tüketimini kabul edilebilir sınırlar
içerisinde tutma arasında uygun bir denge bulmak zorundadırlar.
Blade Server Soğutması
Blade serverların yerleştirilmesinin avantajlarından birisi de blade'lerin aynı güç ve soğutma
mekanizmalarını paylaşıyor olmalarıdır. Bu durum geleneksel sunucular tarafından oluşturulan ısıya
göre daha az ısı oluşturulduğu ve bu yüzden daha az soğutma gücü gerektiği anlamına gelir. Daha
yeni blade server tasarımlarında, sistemin değişken gereksinimlerine göre soğutmayı ayarlayabilen
kontrol mantığına sahip yüksek hızlı fanlar tasarlanmıştır.
Donanım Soğutma Yöntemleri
Çoğu kurum bilgisayarların ve sunucuların soğutulması konusunda çeşitli yöntemleri içeren
kombinasyonlar kullanırlar.
Soğutma
Yöntemi
Açıklama
Pasif soğutma, önemli bileşenlerden ısıyı uzaklaştırmak için bir soğutucu kullanarak, ısının dağıtılmasında doğal ısı
naklini kullanan bir yaklaşımdır. Soğutucu kanatları ile temas eden hava ısınır ve ısı soğutucudan dışarıya iletilir. Pasif
Pasif
soğutma
ve nakil soğutma ile oluşturulan hava akımı genellikle çok az seviyededir. Bu yüzden pasif soğutucuların büyük bir
yüzeye sahip olması gerekir. Pasif soğutma, hareketli parçaların bulunmayışı ve sessiz çalışması yönünden
avantajlıdır. Ancak bileşenler tarafından oluşturulan ısı arttıkça, daha etkili soğutma yapılabilmesi için soğutucunun
yüzeyi büyük olmalıdır. Sonuç olarak küçük boyutu korumak ve soğutucunun üzerinden geçen hava akımını artırarak,
"aktif soğutucu" haline getirmek amacıyla, genellikle bir fan, soğutucu ile birleştirilir.
Aktif soğutma, ısının hava veya suyun dolaşımı ile bileşenlerden uzaklaştırıldığı soğutma yaklaşımıdır. Fanlar, yaygın
olarak bilinen aktif soğutma yöntemleridir ve bileşenleri soğutmak için doğrudan bileşenler üzerinde yerleştirilebilir
Aktif
soğutma
veya kasaya eklenebilir. Genelde bir fan kasanın içerisine serin hava çekerken, diğer fan kasanın içerisinde oluşan
sıcak havayı dışarı aktarır. Suyla soğutma sistemleri aktif soğutma yöntemleri arasında yer alır ancak daha detaylı ve
pahalıdır. Bu teknik bir su tıkacı, su pompası ve ısıyı dağıtmak amacıyla ısı değiştiricisini gerektirir. Suyla soğutma,
daha sessiz soğutmaya ve daha yüksek ısılarda çalışabilme kabiliyetlerine sahiptir ancak hala niş (lüks, pahalı)
pazardır.
Bilgisayar çalıştığı sürece, yalıtıcı işlevi gördüğü ve ısıyı tuttuğu için tozlar için bir liman haline gelir. Düzenli aralıklarla
Koruyucu
bakım
kasayı açmak ve basınçlı hava kullanarak tozları temizlemek gerekir. Tüm fanların çalışır durumda olduğundan,
kasanın içerisindeki ve dışarısındaki hava akımının yeterli olduğundan emin olun. Kasayı tamamen temizledikten
sonra dahi ısı ile ilgili sorunlar yaşarsanız, işlemciyi çıkartmak, temizlemek ve yerine takmadan önce yüksek kalitede
termal macun uygulamak bu sorunun çözülmesine yardımcı olabilir.
Fan Hızları
Fanlar hava tabanlı soğutma yöntemlerinden en yaygın olarak kullanılanlardır ve iç bileşenlerin aşırı
ısınmasını ve kalıcı hasarlar oluşmasını önlemek amacıyla, kasadan ısıyı uzaklaştırmak için kullanılır.
Daha hızlı ve daha güçlü makineler, yeterli soğutmanın sağlanması için daha güçlü fanlara ihtiyaç
duyarlar. Bazı fanlar PC veya sunucunun iş yüküne bağlı olarak daha yüksek ve daha düşük hızlarda
çalışabilme kabiliyetine sahiplerdir. Genellikle çok ısı üretmeyen makineler düşürülmüş faz
hızlarında çalışabilirler. Bu seçenek genellikle sistemi soğutmak için harcanın gücü azaltmak
amacıyla ayarlanır.
Şekil 3-6:Kasa fanı ve mini fan hız kontrolörü
Donanım ile Gücün Düşürülmesi
Daha yeni, enerji tasarruflu donanımlar, enerji tasarrufunu tam olarak sağlayabilmek için
donanımın üzerinde bazı değişiklikler yapılmasına ihtiyaç duyabilirler. Donanımınızın uygun hale
getirilmesi, gereksiz güç çekmedenü kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamanıza yardımcı olur.
Ana esaslar
Donanım ile güç tüketimini azaltmak için:

İşlemcinizi kullanılmayan zamanlarda güç koruma moduna geçecek şekilde yapılandırın.

Anakart ve ağ arayüzünün LAN'dan uyanma özelliğini desteklediğinden emin olun.

Kurumunuzda çok miktarda IP telefonlar, kablosuz erişim noktaları ve Ethernet switchleri
varsa PoE kullanmaya özen gösterin.


Kurumunuzda ekran kartlarını belirleme konusunda en çok enerji tasarrufu sağlayan yöntemi
belirleyin.
o
Yüksek kaliteli grafik kartlarını sadece birçok video kabiliyetine ihtiyaç duyan
makinelerde kullanın.
o
GPU kullanımı düşük seviyede olduğunda, grafik kartlarında düşük enerji
modunu etkinleştirin.
o
Mümkün olduğunda on-board ekran kartlarını kullanın.
Eski anahtarlı uzatma kabloları için alternatifleri düşünün:
o
Planlanan bir zamanda aygıtların otomatik olarak kapatılması için güç
zamanlayıcıları kullanın.
o
Kullanımda olmayan aygıtların tükettiği vampir enerjiyi düşürmek için akıllı
anahtarlı uzatma kabloları kulanın.

Birden çok server blade'i aynı güç kaynağını ve soğutma mekanizmasını kullanan tek bir
kasada birleştirin.

Düşük soğutma gereksinimleri olan makineler için fan hızı ayarlarını azaltın.
Örnek: Yeşil Ortam Geliştirme
Bir şirketteki, yüksek kalitede online grafiklerin geliştirilmesi konusunda uzmanlaşmış IT personeli,
gelecek birkaç ay içerisinde yeni kiralanan bir donanımı kullanmayı planlıyor. Güçlü video kartları
sadece animasyon oluşturma uygulamalarına ihtiyaç duyan kişiler ve bunların işlendiği sunucular
için sipariş ediliyor. Şirketteki diğer tüm son kullanıcı makineleri anakartın on-board video
kabiliyetlerini kullanacak ve grafik kartlarına sahip olmayacak.
Yüksek kaliteli bilgisayarlar makinelerin açık veya kapalı olduğunu tespit etme becerisine sahip akıllı
anahtarlı uzatma kablolarına bağlanıyor. Her ne kadar bu anahtarlar fiyat açısından pahalı olsalar
da işyeri kullanılmayan bilgisayarlar tarafından çekilen elektriği önleyerek sağlanan enerji
tasarrufunun bu masrafa değeceğini düşünüyor.
Animasyonları oluşturan sunucular, ayrıca şirketin kalite kontrol departmanı ve müşteriler
tarafından incelenmek üzere bunları saklı tutacaklardır. Bu sunucular ara sıra kullanılmaktadır ve
hiç kimsenin bunlara ulaşmadığı zamanlar söz konusudur. IT personeli sunucuların ağ arayüzünde
LAN'dan uyanma özelliğini etkinleştirerek, gerekli bildirim alınıncaya kadar düşük güç durumunda
durmalarına izin veriyor.
Yazılım ile Enerji Tüketimini Azaltın
Önceki konuda yeşil altyapınızın fiziksel bileşenlerini uygun hale getirmek için bazı teknikleri
incelediniz. Şimdi donanımınız yerleştirildi ve maksimum verimlilik için yapılandırıldı. Bu aşamadan
sonra, donanımınızın sadece gerektiğinde kullanımda olmasını sağlamak amacıyla yapabileceğiniz
birçok yazılım tabanlı düzenleme bulunmaktadır. Bu konuda, kullanılmayan kaynaklar tarafından
boşa harcanan gücü minimize etmek için uygun yazılım ayarlarını yapılandıracaksınız.
Donanım ayarlarınızın düzenlenmesi kurumunuzun ihtiyaçlarına uygun güç seviyelerinin
kullanılmasını sağlamaya yardımcı olur. Ancak donanımın doğru şekilde yönetilmesi için genellikle
yazılıma ihtiyaç duyulur. İşletim sistemiyle veya başka bir şekilde düzenlenen yazılım ayarları, güç
yönetiminde bir adım ileriye gitmenizi sağlar. Yapılandırmanızın mümkün olduğu ayarları
inceleyerek güç kullanım seviyelerini ayarlamak ve ayrıca aygıtların sadece gerektiğinde aktif
olacağını kontrol etmek amacıyla yazılımı kullanabilirsiniz.
Güç Yönetimi Seçenekleri
Masaüstü bilgisayarlarda ve laptoplarda güç tüketimini azaltmanın en kolay ve en etkili yollarından
birisi de, güç yönetimi seçeneklerini düzenlemektir. Pratikte tüm işletim sistemleri bilgisayarınızda
güç koruma özelliklerini etkinleştirmenize izin veren güç seçenekleri ayarlarını değiştirmenize izin
vermektedir..
Bir bilgisayarın herhangi bir güç koruma özelliğini başlatacağı zamanı belirlemenize izin veren en
yaygın seçeneklerden bazıları şunlardır:

Monitörün kapatılması.

Hard diskin kapatılması.

Bekleme moduna geçiş.

Hazırda beklet moduna geçiş.
Ayrıca masaüstü bilgisayar veya laptop kullanmanıza bağlı olarak veya laptopun batarya gücünden
ya da elektrik ile çalıştığına bağlı olarak yönetebileceğiniz birçok farklı ayar bulunmaktadır.
Güç Yönetimi Yerleri
Windows işletim sistemlerinde güç yönetimi ayarları Denetim Masasına girerek ve Güç Seçenekleri
penceresini açarak bulunabilir.
Macintosh işletim sistemlerinde güç yönetimi ayarları Sistem Tercihlerine girerek ve Enerji
Tasarrufu penceresini açarak bulunabilir.
Şekil 3-7:Windows Güç Seçenekleri ve Macintosh Enerji Tasarrufu pencereleri
Güç Profilleri
Tanım:
Güç profili bir güç yönetim şemasını çabucak uygulamak için kullanılan ayarların önceden
yapılandırılmış toplamasıdır. Çoğu işletim sisteminde, her biri çeşitli güç tasarrufu seviyelerine
sahip, önceden tanımlanmış güç profilleri bulunmaktadır. Bir kurumdaki bilgisayarlar farklı amaçlar
için kullanıldıkları ve farklı kapasitelerde olduklarından dolayı, bir makineye uygun olan güç profili
başka bir makine için uygun olmayabilir. IT personeli güç yönetimi ayarlamalarını yapmadan önce
makinenin ne amaçla kullanıldığını dikkate almalıdır.
Örnek:
Şekil 3-8:Windows 7 de önceden tanımlanmış güç profilleri.
Uyku ve Hazırda Beklet
Modern bilgisayarlar, makine kullanımda olmadığı zaman tüketilen güç miktarını düşürmeye
yönelik uyku veya hazırda beklet moduna geçme kabiliyetine sahiplerdir.
Mod
Açıklama
Uyku modu hard diskler, fanlar, monitör ve diğer çevrebirim aygıtlar gibi güç tüketen aygıtları kapatarak, bilgisayar
tarafından harcanan gücü azaltır. Ama bu sırada bilgisayarlar, kullanılan uygulamalar ve dosyalar hakkında bilgileri
Beklemede bellekte silinmeden tutmak için güç kullanırlar. Bu yüzden bekleme modundan çıktığınız zaman bilgisayar hızlı bir
(uyku)
şekilde normal çalışma şekline geri döner. Uyku modu, işletim sisteminin güç yönetim ayarlarında bir boşta kalma
zamanını ayarlayarak otomatik olarak başlatılabilir veya laptopun kapağını el ile kapatarak ya da güç veya uyku
butonuna basarak manüel olarak başlatılabilir.
Hazırda beklet modu uyku modunun bir sonraki aşamasıdır. Çevrebirimlerin ve hard disk, fanlar ve monitör gibi
bileşenlerin gücünü kesmenin dışında, bilgisayar kendi gücünü de tamamen keser. Hazırda beklet modu açık olan
tüm dosyaları ve uygulamaları içerecek şekilde masaüstünüzün bir görüntüsünü kaydeder ve daha sonra
bilgisayarın gücünü keser. Bilgisayara güç sağlamaya tekrar başladığınızda, masaüstü durumu ve çalışmalarını en
Hazırda
son bıraktığınız şekilde hazır halde olacaktır. Hazırda beklet modu bazen bir laptopun günlerce batarya gücüyle
beklet
çalışmasına sağlayabilir ve uyku moduna göre daha fazla enerji tasarrufu sağlar. Ancak bilgisayarın geçici bir
görüntü dosyasından veriyi yeniden yüklemesi için geçen zaman, uyku modundan uyanmaya göre daha uzundur. Bu
dosya hard diskin kök düzeyinde yazıldığından, sabit diskte belirli bir miktarda boş disk alanının bulunmasını
gerektirir.
BIOS
Temel Giriş/Çıkış Sistemi (BIOS), salt okunur bellekte (ROM) depolanan komutlar setidir ve bir
bilgisayar sisteminin en temel hizmetlerini çalıştırmak için kullanılır. Her bilgisayar, sistem
açıldığında bilgisayarın konfigürasyonunu ve ortamı ayarlayan bir sistem BIOS'una sahiptir. BIOS
bellek ve hard diskler gibi sistem aygıtlarını ve diğer donanımları tanımlar, test eder ve başlatır.
BIOS Güç Ayarları
Birkaç BIOS üreticisi bulunmaktadır ve BIOS makinelere göre farklılık gösterebilir. BIOS'da fan
hızlarının kontrolü, iç ısının izlenmesi ve güç yönetiminin ayarlanması için seçenekler
bulunmaktadır. Yapılandırabileceğiniz genel güç ayarlarından bazıları şunlardır:

ACPI (Gelişmiş Yapılandırma ve Güç Arayüzü) askıya al modu.

Güç butonuna basarak uyku modunun etkinleştirilmesi

“LAN'dan veya modemden uyan” özelliğinin etkinleştirilmesi

İç fanların çalışma hızı
ACPI
Gelişmiş Yapılandırma ve Güç Arayüzü (ACPI) bilgisayarların güç ve termal yönetimi için standartlar
sağlayan bir açık endüstri standardıdır. ACPI, işletim sisteminin bilgisayarın BIOS'u ile iletişim
kurmasına ve BIOS'a talimat vererek çevrebirimlerin gücünü kesmesine izin verir. Örneğin,
bilgisayarınız hazırda beklet moduna geçtiğinde işletim sistemi dahili bileşenler için ne kadar gücün
sağlanması gerektiğini belirlemek amacıyla, ACPI özelliğini kullanır.
Şekil 3-9:Sistem BIOS'unda ACPI etkinleştirilmiş.
ACPI Güç Durumları
ACPI uyumlu sistemde belirli güç durumları için kodlar tanımlanarak güç yönetiminde bir standart
sağlanır.
Güç
Durumu
Açıklama
-G0: Aygıt tamamen fonksiyonel.
-G1: Beklemede/uyku modu.
Global
-G2: Yazılımsal kapatma. Bilgisayar kapalıdır ancak klavye, fare, modem, LAN veya USB aygıtından herhangi bir giriş
yapıldığında uyanabilir.
-G3: Mekanik kapanma. Güç tüketimi neredeyse sıfırdır ve aygıt sökülmek veya fişin çıkartılması için güvenli
durumdadır.
-S0: Çalışıyor. CPU çalışır durumda.
-S1: Uyku. CPU durdurulmuş ve RAM yenilenmiş.
-S2: Uyku. S1'e benzer ancak CPU ve sistem önbelleğinin gücü yoktur. İşletim sistemi önbellek ve CPU içeriklerinin
korunmasından sorumludur.
Uyku
-S3: Uyku/beklemede. CPU'da güç yoktur, rastgele erişimli bellek (RAM) yavaş yenileme modundadır ve güç kaynağı
azaltılmış güç modundadır. S3 genellikle “Save To RAM” (STR) olarak ifade edilir.
-S4: Hazırda beklet. Donanım tamamen kapalı ancak dosyalar ve uygulamalar hard diskte geçici dosya olarak
kaydedilmiştir. S4 ayrıca “Save To Disk” olarak adlandırılır.
-S5: Yazılımsal kapatma. Çok az güç kullanılır ve sistem uyandığında tam bir önyükleme gerekir. Bellekteki hiçbir şey
kaydedilmez.
-D0: Aygıt tamamen açık ve çalışır durumdadır.
-D1: Bu durum her bir aygıt sınıfına göre farklı anlam taşır. Azaltılmış güç yönetimi mevcuttur ancak aygıt D2'den daha
Aygıt
fazla aygıt bilgisini tutabilir. D1, D2'ye kıyasla daha az enerji tasarrufu yapar.
-D2: Bu durum her bir aygıt sınıfına göre farklı anlam taşır. Veriyolu güç yönetiminde bazı kontrollere sahip olabilir.
Veriyolunda gücün azaltılması aygıtı kendi fonksiyonlarından bazılarını kapatmasına zorlar.
-D3: Aygıt kapalı ve veriyoluna yanıt vermez.
-C0: İşlemci çalışır durumda.
-C1: “mola” olarak da bilinir. İşlemci talimatları yerine getirmez ancak anında işlemeye devam edebilir.
CPU
-C2: “stop-clock” olarak da bilinir. İşlemci tüm yazılımlar tarafından görünür -- durumunu korur ancak uyanması daha
uzun sürer.
-C3: “uyku” olarak da bilinir. İşlemci kendi belleğini etkinleştirmeye ihtiyaç duymaz; işletim sistemi önbelleğin
tutarlılığını sağlamakla sorumludur. Bazı işlemciler farklı C3 durumlarına sahiptir. Bu uyku seviyesine göre değişir.
PCI Express
PCI express (PCIe), sunucu ve istemci sistemi bağlantıları için yüksek hızlı seri bağlantı teknolojisini
kullanan PCI'ın devamı niteliğindeki bir standarttır.. Öncekiler ile kıyaslandığında PCIe şunları sunar:

Ölçeklenebilir performans için seri teknoloji.

Daha yüksek bant genişliği.

Sunucu mimarilerinde daha az gecikme süresi.

Daha küçük konektörler.

Hizmet Kalitesi (QoS) gibi gelişmiş özellikler.
PCIe Güç Yönetimi
PCIe güç kullanımıyla ilgili bazı sorunlara yol açabilir. PCI'ın paralel arayüzü, verinin gönderilmesi
gereken zaman gelinceye kadar, arayüz üzerinden veri aktarımı olmamasını sağlar. Bunun aksine,
PCIe gibi yüksek hızlı bir seri arayüz hiçbir veri gönderilmeyeceği zaman dahi aktif olmaktadır. Bu
işlem güç tüketimini arttırır ve batarya ömrünü kısaltabilir.
PCIe standardı, iki düşük güçlü bağlantı durumu sağlar ve aktif durumlu güç yönetimi (ASPM)
protokolü bu problemi belirler. Bu durumlar etkinleştirildiğinde, arayüz bağlantısı boşta olduğunda
güç harcaması düşürülür ancak alıcı ve vericiyi yeniden senkronize etmek için bir kurtarma zamanı
geçmesi gerekir. Kurumunuzdaki aygıtlara göre güç tasarrufu ve kurtarma zamanı arasında uygun
bir denge seçebilirsiniz.
Şekil 3-10:PCIe arayüzü herhangi bir aktarım olmadığında dahi her zaman aktiftir.
LAN ve NIC Güç Ayarları
"LAN'dan uyanma" özelliği ağa bağlı bir kaynağı, gerekli an gelinceye kadar bekleme durumunda
kalması şeklinde yapılandırmanıza izin verir. İlk önce ağ kartının ve anakartın LAN'dan uyan
kabiliyetine sahip olduğundan emin olmalısınız. Bu şartlar sağlanıyorsa, bilgisayarın BIOS'unda
LAN'dan uyanma özelliğini etkinleştirebilirsiniz. Ayrıca Aygıt Yöneticisinde gelişmiş ağ bağdaştırıcısı
ayarlarını düzenleyebilirsiniz.
Bazen bir sunucuyu Internet üzerinden gönderilen paket vasıtasıyla uyanacak şekilde
yapılandırmak isteyebilirsiniz. Bu işleme WAN'dan uyanma adı verilmektedir. Sunucuyu uyandıran
sihirli paket, bir ağın içinden değil de, Internet üzerinden geldiği için yayını iletmek için bir routeri
yapılandırmanız gerekmektedir.
Şekil 3-11: LAN'dan uyanma ve NIC güç yönetimi ayarları.
NIC'i Otomatik Etkisizleştirme
Bir ağ arayüzü, herhangi bir bağlantı olmadığında dahi küçük miktarda güç çekmektedir.
Bilgisayarınız, ağ portunu herhangi bir kablo takılı olmadığında otomatik olarak devre dışı bırakacak
ayara sahip olabilir. Kablosuz özelliklere sahip bilgisayarlar genellikle, bilgisayar kabloyla bir ağa
bağlı olduğunda, kablosuz bağlantının devre dışı bırakılması için gerekli ayara sahiptir. Bu özellik
güç tasarrufu sağlamanın yanı sıra, güvenliği de arttırmaktadır.
USB Seçmeli Askıya Alma Ayarları
Bir bilgisayardaki USB portları, herhangi bir aygıt takılı olmadığında dahi belirli miktarlarda güç
tüketebilirler. Bu sebeple yeni işletim sistemleri, kullanımda olmayan USB portu için gücü askıya
almanıza izin verir. USB seçmeli askıya alma özelliği isminden de anlaşıldığı gibi, sadece seçilen
portları etkisizleştirirken, diğer portların çalışmasında herhangi bir etkide bulunmaz.
USB seçmeli askıya alma özelliği laptoplar için faydalı bir özelliktir. Batarya ömrünün korunmasına
yardımcı olur. Parmak izi tarayıcılar gibi birçok çevrebirim aygıtın, sadece arada sırada güç alması
gerekir ve bu tür portların ve aygıtların askıya alınması ile güç tasarrufu sağlanabilir. Bazı
durumlarda da, USB aygıtı güç aldığı sürece, bilgisayar derin uyku modlarına giremeyebilir. Bu da
güç tasarrufu gerçekleştirilmesini engelleyebilir.
Şekil 3-12:Güç Seçeneklerinde USB seçmeli askıya alma ayarı
Arama İndeksleme Ayarı
Windows işletim sistemleri, varsayılan olarak, sistem dosyaları hakkında bilgiyi indeksleyen ve
kaydeden bir özelliğe sahiptirler. Bu hizmet sayesinde, bir dosyada, dosya isminde, dosyanın
oluşturulma tarihinde ve diğer özelliklerde, herhangi bir bilginin veya metnin daha hızlı bulunması
sağlanabilir. Ancak, bu işlem bilgisayar kaynaklarından bazılarına ihtiyaç duyduğu için, güç tüketim
miktarı artabilir. Arama İndeksleme özelliğinin devre dışı bırakılması, gerçekleştireceğiniz herhangi
bir dosya arama işlemi süresini uzatacaktır ancak bilgisayarın hızını fark edilecek şekilde arttıracak
ve hard diskteki çalışma yoğunluğunu azaltacaktır.
Şekil 3-13:Windows 7'de Arama İndeksleme seçeneği.
Çokluortam Güç Ayarları
Çokluortam güç seçenekleri, bilgisayarın güç seçeneklerinde olan ekran ayarlarını içerir. Birçok
bilgisayar ikinci ekran kartı sayesinde, on-board ekran kartına ek olarak bir ekran kartı kullanarak
veya başka bir çıkış biçimi şeklinde çoklu monitör kullanımına izin verecek şekilde ayarlanabilir.
İdeal güç konfigürasyonu, sistemde kullanılan medya aygıtlarının sayısı ile çarpıldığından dolayı,
çoklu monitör veya video projektörleri gibi çokluortam aygıtlarının kullanımı sırasında, güç tasarruf
ayarlarının daha dikkatli yapılması gerekir
Windows Vista DreamScene
Microsoft® Windows® DreamScene® , Windows Vista® Ultimate ‘de kullanılan bir eklentidir.
Videoların ve diğer uygun hale getirilmiş animasyonların masaüstü duvar kağıtları olarak
kullanılmasına sağlar. DreamScene, statik bir görüntünün duvar kağıdı olarak kullanılması yerine,
videoların arka planda oynatılmasına izin verir. DreamScene'in diğer masaüstü animasyon
yöntemlerine göre avantajı, CPU yerine GPU'dan tarafından destekleniyor olmasıdır. Ancak buna
rağmen, bu özellik daha fazla işleme kabiliyetine ve dolayısıyla daha fazla güç tüketimine ihtiyaç
duyduğu için bilgisayara ekstra iş yükü ekler ve laptopların batarya ömrünü olumsuz etkiler. duyar.
Bu özellik için belirli bir ticari amaçla kullanılmadığı sürece önerilmemektedir.
Kapatma Scriptleri (Betikleri)
Tanım:
Bir ofiste en büyük enerji savurganlıklarından birisi de, yanlışlıkla veya ertesi sabah zamandan
kazanmak amacıyla, donanımın gece boyunca çalışır durumda bırakılmasıdır. IT departmanı
kapama scriptlerini kullanarak bu problemi çözebilir. Kapatma scripti bir makineyi kapatmak için
kullanılan komutlar serisidir. Tek bir bilgisayar, Görev Zamanlayıcısı yazılımı kullanılarak, bir script
ile yerel olarak kapatılabilir veya birden fazla bilgisayar bir yığın dosya ile uzaktan kapatılabilir. Bu
scriptler günün belirli bir zamanında otomatik olarak çalıştırılmak üzere ayarlanabilir veya manüel
olarak kullanılabilir. Kapatma scriptini kullanırken seçilen zamana ve hedef makineye dikkat
edilmelidir. Yanlışlıkla kullanımdaki bilgisayarların kapatılması çalışanların veri kaybetmesine neden
olabilir.
Örnek: Cuma Akşamı Kapanış
Özel bir şirketin IT departmanı bazı kullanıcıların düzenli olarak kendi makinelerini gece açık
bıraktıklarını farkediyor. Personel mümkün olduğunca enerji tasarrufu yapmaya çalışıyor ancak
çalışanlardan bazılarının geç saatlere kadar çalıştıkları için bilgisayarlarını kapatmayı istemediklerini
biliyor. Bunun üzerine IT personeli, her Cuma akşamı 18:00 da çalışmaya başlayan bir kapatma
scripti kullanmaya karar veriyor. Bu script sayesinde, makinelerin tüm hafta sonu açık kalması
önlenebilir. Bu plan, şirketin iç ağında ulaşılabilir hale getiriliyor ve tüm çalışanlar konudan
haberdar edilerek, çalışanların herhangi bir kötü sürpriz ile karşılaşmaması sağlanıyor.
Şekil 3-14:Kapatma scripti uzaktan bilgisayarları kapatıyor.
Grup Politikası
Özellikle büyük şirketlerde güç yönetimi planının oluşturulması, izlenmesi ve yönetimi zor olabilir.
Yönetilmesi gereken bilgisayarların sayısı arttığında Grup Politikasının faydası, güç yönetimi
planlarının kontrolünü basitleştirmesiyle daha net anlaşılır hale gelir. Grup Politikası, yöneticilerin
belirli bir güç yönetimi standartları oluşturmalarına ve daha sonra kullanıcı gruplarını bu belirli
plana atamalarına izin veren, bilgisayar hesapları ve kullanıcı hesapları ve ortamını kontrol eden
Windows tabanlı kurallar toplamıdır.
Bu sistem, ayrıca kapatma scriptlerini çalıştırmak için kullanılabilir. Yönetilecek donanım tipine ve
grup üyelerinin görevlerine bağlı olarak farklı planlar gerekebilir.
Grup Politikası ayrıca yöneticilere, kullanıcıların kendi güç ayarlarını değiştirmelerini kısıtlama hakkı
vererek, güç yönetimi planlarına bağlılığı arttırır. Kullanıcılar “Dengeli” ve “Enerji Tasarrufu”
planları gibi, planlar arasında geçiş yapabilir ancak uyku modu, hazırda beklet modu veya hard disk
uyku modu için kontrolleri devre dışı bırakamayacaklardır.
Harcanan Gücün Yazılım ile Düşürülmesi
En tasarruflu bilgisayar donanımının bile optimum bir şekilde çalışması için belirli bir konfigürasyon
gerekir. Yazılım arayüzleri ile gücün yönetilmesi, aygıtlarınızın enerji tasarrufu potansiyelini
arttırmanızı sağlayacaktır.
Ana esaslar
Harcanan gücü yazılım ile azaltmak için:




Bilgisayarın güç seçeneklerini ayarlayın:
o
Aygıtlar için 10 veya 15 dakikalık boşta geçen zamandan sonra uyku moduna
geçişi etkinleştirin.
o
Uyku durumundan uyanma zamanı çok önemli olmadığında, aygıtlar için
hazırda beklet modunu etkinleştirin.
o
Bilgisayar boşta olduğunda monitörün otomatik olarak kapanmasını sağlayın.
o
Bilgisayar boşta olduğunda hard diski otomatik olarak kapanacak şekilde
ayarlayın.
Şirkette güç yönetimi işlemlerinin uygulanması için bir yöntem geliştirin:
o
Her işistasyonunu ayrı ayrı yapılandırmamak için, güç yönetiminde
kullanılacak grup politikaları oluşturun.
o
Belirli kullanıcı grupları için varsayılan güç yönetimi profili seçin veya profilleri
düzenleyin.
o
Kullanıcıların güç ayarlarında, şirket politikasına uygun olmayan değişiklikler
yapmamaları için, çeşitli kısıtlamalar getirin.
o
Ticari hedefleri olumsuz etkilemeyecek şekilde, kurum bünyesinde bir
kapatma planı veya kapatma scripti başlatmayı düşünün.
Sistem BIOS'unda güçle alakalı ayarları uygun hale getirin:
o
Bilgisayarı uyku veya hazırda beklet modlarına geçirmeye izin vermek için
ACPI ayarlarını yapılandırın.
o
Ağa bağlı kaynakların kullanılmadıklarında güç tasarrufu sağlamalarına izin
vermek için LAN'dan uyanma ayarlarını etkinleştirin.
Portların ve çevrebirimlerin enerji performansını uygun hale getirin:
o
PCIe genişletme kartları için düşük güçlü link durumunu etkinleştirin.
o
Kablolu bağlantı tespit edildiğinde, Wi-Fi adaptörleri, kendi sinyallerini devre
dışı bırakacak şekilde yapılandırın.
o
USB seçmeli askıya alma özelliğinden yararlanarak, kullanımda olmayan USB
portlarını, diğerlerini etkilemeden devre dışı bırakın.
o

İlave monitör veya projektör gibi aygıtlar için çıkışı kontrol etmek amacıyla,
multimedia güç seçeneklerini yapılandırın.
Dosya aramalarının sık sık gerçekleştirilmediği bilgisayarlarda, arama indeksleme özelliğini
devre dışı bırakın.
Örnek: Plana Göre Güç Yönetimi
Birkaç ay önce orta ölçekli bir şirketin IT personeli, eski son kullanıcı masaüstü bilgisayarları daha
hızlı ve tasarruflu laptoplar ile değiştirerek yıllık bütçesinin büyük bir bölümünü yatırım amaçlı
kullandı. Ancak şirket, oluşan tasarrufların sadece elektrik faturalarında gerçekleştiğini fark etti. IT
personeli durumu inceledi ve aygıtlar için daha hassas ayarlamların gerekli olabileceğine karar
verdi.
İlk önce özel bir güç yönetim profili oluşturuldu. Bu profil kullanıcı işistasyonlarının 10 dakikalık
boşta kalma süresinden sonra uyku moduna geçişi sağlıyordu. Aynı profil, daha sonra tüm
kullanıcılar dahil edilerek şirket için grup politikası içerisinde yer aldı. Kullanıcılara, IT
departmanından izin almadan, kendi güç profillerini değiştirebilme yetkisi verilmedi. Ek olarak, ağa
bağlı tüm bilgisayarları 19:00'da kapatan bir kapatma scripti oluşturuldu.Kapatma işlemi
gerçekleşmeden 10 dakika önce kullanıcıları kendi işlerini kaydetmeleri konusunda uyaran bir uyarı
mesajı görüntülenmekteydi. Kapatma scripti makinelerin gece boyunca açık kalmasını engellemeye
başladı.
Yeşil Tesisler ve Yenilenebilir Enerji
Bu dersin ilk iki konusunda donanımınızı ve donanımı yöneten yazılımınızı doğru şekilde
yapılandırarak, enerji tüketiminde tasarruf sağlamak için çeşitli yolları öğrendiniz. Şirketinizde
tüketilen enerjinin miktarını düşürmek için bir diğer yol da, tesisinizin doğru şekilde yönetilmesidir.
Bu da, yenilenebilir enerji kaynaklarının mümkün olduğunca doğru şekilde kullanılmasıyla
gerçekleştirilebilir.
Bu konuda, yeşil tesislerin ve yenilenebilir enerji kaynaklarının özelliklerini öğreneceksiniz.
Binanızın fiziksel mimarisi ile yapabileceğiniz hiçbir şey olmadığı varsayımına dayanarak, yeşilci bir
tesis olma konusunda herhangi bir araştırma yapmamanı ve girişim gerçekleştirmemeniz, tesislerin
görünümü konusunda bazı hususların atlanmasına yol açabilir. Buna rağmen, sizin de kurumunuzla
ilgili yapabileceğiniz bir iki girişim olabilir. Modern yeşil tesislerin bazı özelliklerini öğrenerek, tesis
yöneticileri güç üretimi, yerleşim ve soğutma hakkında akıllıca kararlar verebilirken, kullanıcılar da
işyerinde akıllı aydınlatma uygulamaları konusunda girişimde bulunabilirler. Yeşil bir tesisin
kurulması, IT yöneticisi olarak doğrudan sizin sorumluluğunuzda olmasa bile, bu konseptler ve
sorunlarla ilgili tutumunuz, şirketinizde yeşil girişimleri arttırmaya yönelik olarak sizi ve
meslektaşlarınıza yol gösterebilir.
Yeşil Mimari
Tanım:
Yeşil mimari, mimarlık alanında çevresel olarak bilinçli uygulamaları belirten genel bir terimdir.
Yeşil mimari, tesisin çalışmasının çevreye olan etkisini en aza indirmek amacıyla malzemelerin,
enerjinin ve geliştirme alanının kullanımını dikkate alır. Bir binanın enerji tasarrufuna birçok faktör
katkıda bulunmaktadır. Bu faktörlerden bazıları duvarların ve pencerelerin yönleri, ofislerin ve
odaların fiziksel yerleşimi, inşaatta kullanılan malzemeler ve sürdürülebilir enerji kaynaklarının
kullanımı olarak belirtilebilir.
Örnek: Yeşil Ozalit Baskılar
Örneğin yeni bir tesisin yerleşim planı yapılırken, IT çalışmaları için önemli olan odaların
yerleşimine dikkat edilmelidir. Soğutma, sunucu odaları için önemli bir konudur ve bu odalar
güneşin etkisini en aza indirmek için binanın kenarlarında olmamalıdır. Bunun yerine ısı ve
aydınlatmaya daha fazla ihtiyaç duyan ofisler ve odalar, güneşin doğrudan enerji kaynağı olarak
kullanılabileceği yönlerde yerleştirilmelidir.
Yalıtım
Binalardaki yalıtım öncelikle istenmeyen ısı kaybı veya aşırı ısınmayı azaltma ile ilgilidir. Bu yüzden
ısıtma ve soğutma sistemlerine olan ihtiyacı azaltır. Ancak yalıtım kavramı, alev yalıtımı, akustik
yalıtım ve darbe yalıtımı hususlarında da karşımıza çıkmaktadır. Çoğu endüstriyel yalıtım yaklaşımı
bu gereksinimlerin birkaçını tek bir seferde karşılamayı hedeflemektedir.
Yalıtım Tipleri
Isı yalıtımı konusunda, cam elyaflarından oluşan pembe şeritler en yaygın olanlardır. Ancak birçok
tesis yöneticisi sağlık açısından tehlikeli olduğu söylenen cam elyaflarına, çevre dostu alternatifler
aramaktadır. Yeşil yalıtım seçeneklerinden bazıları:

Selüloz yalıtım, 80% oranında geri dönüştürülmüş gazete kâğıtlarından imal edilir. Ürünün
güvenli olması için yangın geciktirici kimyasallar kullanılmaktadır.

Geri kazanılmış kumaş 100% kot kumaşlarından imal edilen organik bir yalıtımdır. Etkili ve
kolay montajlıdır. Pamuktan üretilmiş olması, herhangi bir tehlikeli kimyasal içermediği
anlamına gelir.

Maden yünü, taş yünü veya curuf yünü biçiminde olabilir. Ortalama % 75endüstri sonrası geri
dönüştürülmüş malzeme içerir ve yangın geciktirici kimyasallara gereksinim duymaz.

Koyun yünü mükemmel yalıtım kalitesine sahiptir ancak pahalı bir seçenektir.
Yapısal Yalıtımlı Paneller
Yapısal Yalıtımlı Paneller (SIP'ler) iki lifli levhanın arasında bulunan ezilmiş polisitren levhalardır.
Her ne kadar bunlar uygun maliyetli ve daha dayanıklı olsalar da, yönlendirilmiş lifli levhanın
üretiminde reçine kullanılmaktadır. Düşük formaldehit seviyelerinin yayılması sebebiyle bunlar en
çok tercih edilen seçenekler arasında yer almamaktadır.
CFL Ampulleri
kompakt floresan ışığı (CFL) yumuşak ışık kaynağı sağlamak amacıyla, küçük sarımlı floresan tüpünü
kullanan bir lambadır. CFL'ler yavaş yavaş geleneksel akkor lambaların yerine kullanılmakta ve
birkaç avantaj sunmaktadır.

CFL'ler akkor lambalara göre %60-80 civarında daha az elektrik kullanırlar. 22 vatlık CFL 100
vatlık bir akkor lamba ile aynı ışığı üretir.

CFL'ler ilk başta daha pahalı gözükebilirler ancak kullanım sürelerince sağladıkları enerji
tasarrufu göz önüne alındığında, büyük ölçüde karlıdır. Ortalama olarak akkor lambalara göre
10 kat daha uzun süre kullanılmakta ve $30 ila $40 tutarında elektrik tasarrufu
sağlamaktadırlar.

Akkor lamba yerine kullanılan her CFL, yarım ton karbon dioksitin (CO2) atmosfere
karışmasını önlemektedir.

CFL'ler çok yönlüdür ve bir akkor lambanın kullanılabileceği hemen hemen her yerde
kullanılabilirler.
Şekil 3-15:CFL lamba ve akkor lamba
LED Lambalar
Işık Yayan Diyotlar (LED'ler) küçük, dayanıklı ve enerji tasarruflu açısından başarılı lambalar
olduklarından, akkor lambalar yerine kullanılabilecek bir diğer alternatiftir. Geleneksel olarak
LED'ler elektronik cihazlarda enstrüman panellerinde ve klavyeler veya routerler gibi donanım
göstergelerinde yani tek lambalı uygulamalarda kullanılıyordu. Son zamanlarda çeşitli üreticiler
LED'leri aydınlatma amaçları için bir araya getirmişlerdir.
LED'ler inanılmaz verimlilikte çalışırlar ve CFL'lere göre 10 kat daha uzun ömürlüdür. Bir diğer ifade
ile, akkor lambalara göre 100 kat daha uzun ömürlüdür. LED lambalar ayrıca sadece 2-10 vat
elektrik kullanırlar. Bu oran CFL'nin üçte biri ve akkor lambaların otuzda biridir. LED lambalar
cıvasızdır ve lamba teli bulunmadığından fiziksel olarak daha dayanıklıdırlar ve çok az ısı
oluşturduklarından tesisin soğutma gereksinimlerinde de tasarruf sağlarlar.
Şekil 3-16:LED lamba
Akıllı Lamba Anahtarları
Tanım:
Akıllı lamba anahtarı, gerekli olmadığında kendini kapatabilen bir lamba anahtarıdır. Akıllı lamba
anahtarlarının çalışma şekline göre çeşitli mekanizmalar mevcuttur ancak bunlardan en yaygın
olarak bilinen iki tipi; belirli bir süre sonunda kendini kapatmak için zamanlayıcı kullanan tip ve bir
odada herhangi birisinin varlığını tespit etmek amacıyla hareket sensörü kullanan tiptir.
Zamanlamalı akıllı lamba anahtarları belirli bir süre için ışık sağlanması gerektiğinde kullanışlıdır.
Diğer taraftan, hareket sensörlü lamba anahtarları, bir odadaki ışık ihtiyacı süresi sürekli değişiyor
ise, kullanışlıdır. Bunlar toplantı odaları için idealdir. Örneğin odada kimse kalmadığı zaman
kendilerini kapatırlar.
Şekil 3-17:Akıllı lamba anahtarı
Ekipmanın Etrafında Boşluk Bırakma
Soğutma, IT alanındaki önemli bir konudur ve özellikle veri merkezleri için sıkıntı verici bir
meseledir. Fanlar, soğutucular ve su dolaşımı gibi aktif ve pasif soğutma teknikleri, kasalar ve
içerisindeki donanımlar için faydalı ve gereklidir. Ancak ekipmanlarınızı nasıl yerleştirdiğiniz de,
aynı derecede önemlidir.
Örneğin, IT soğutmasındaki en verimli uygulamalardan birisi, sunucu odasında soğuk koridor/sıcak
koridor girişini kullanmaktır. Bu teknik sunucu raflarının değişen sıralarda dizilerek, soğuk havanın
bir yönden girişini ve sıcak havanın farklı bir yönden çıkışını içermektedir. Rafların ön kısımlarından
oluşan sıralara soğuk hava koridorları denir ve genellikle havalandırma çıkış kanallarına doğru
yönelirler. Sıcak havanın dışarı çıktığı sıralara sıcak koridorlar denir ve genellikle havalandırmanın
geri dönüş kanallarına doğru yönelirler.
Boşluk Bırakma Esasları
Daha etkili soğutma sağlamak için aşağıdaki ana esaslardan yararlanın:

Havanın, ekipman etrafında, her yöne dağılmasına izin verecek bir zemin planı oluşturun.

En üstteki kabin ile tavan arasında en az 10 cm boşluk bırakın.

Mümkünse soğuk koridor/sıcak koridor düzenlemesini uygulayın.

Soğutma birimlerini ekipman sıralarının sonuna, sıcak koridorlar ile hizalayarak yerleştirin.

Soğutma birimlerinin aynı yöne bakmasını sağlayın.

Hava akımı kısıtlamalarını en aza indirmek amacıyla güç kablolarını alt döşemede, soğuk
koridor altından geçirin.
Şekil 3-18:Sıcak koridor/soğuk koridor düzenlemesi
!Sıcak koridor / soğuk koridor hakkında daha fazla bilgiye şu adresten ulaşabilirsiniz;
www.42u.com/cooling/hot-aisle-cold-aisle.htm.
HVAC Zorlukları
Isıtma, havalandırma ve iklimleme kısaca HVAC olarak ifade edilir. Bu terim, bir tesisi ısıtılmasını ve
soğutulmasını sağlayan ekipmanı işaret eder. Klimalar, ocaklar, termostatlar, filtreler ve hava
kanalları örnek olarak verilebilir. Bir tesiste ideal sıcaklıkların korunması birçok nedenden dolayı zor
olabilir. Örneğin tesisin farklı alanlarında, farklı ısıtma ve soğutma gereksinimleri söz konusu
olabilir. Ofisler ve odalar kış mevsiminde ısıtmaya ihtiyaç duyarken, sunucu odaları mevsimin ne
olduğuna bakılmaksızın soğutmaya ihtiyaç duyarlar. Veri merkezleri gibi çoğu IT ağırlıklı tesisin
karşılaştığı bir diğer zorluk da, günün 24 saati çalışıyor olmaları ve tesisin yönetim personeli
tarafından her zaman kontrol edilememesidir.
HVAC Çözümleri
Isıtma ve soğutma gereksinimleri bir veya daha fazla farklı teknik ile çözülebilir.
HVAC Çözümleri Açıklama
IT departmanı tesisteki sıcaklığı ve kullanılan HVAC mekanizmalarını gözlemlemelidir. Eğer bir işyeri ısıtma ve
HVAC zamanlama soğutmayı kendisi gözlemlemek istiyorsa, özel bir yazılım kullanmayı tercih eder, veya bu işi uzaktan bakım
ve gözetim
sağlayacak şekilde özel bir ekipman kullanabilir. Kablosuz ekipmanlar ısıtma ve soğutma bilgisini web
yazılımı
üzerinden üçüncü bir şirkete gönderebilir ve gerçek zamanlı sıcaklık ve donanım istatistikleri gözlemlenebilir
ve bunlara uygun müdahalelerde bulunulabilir.
Isıyı tutan vantilatör (HRV) gelen temiz havayı ve giden eski havayı hareket ettirmek için ayrı üfleyiciler
Isıyı tutan
kullanır. Vantilatör, hava akımını karıştırmadan ısıyı taze havaya aktarır. Yalıtımdan kaynaklanan olası
vantilatör
problemleri çözer. Efektif yalıtım hava kaçaklarını önler ayrıca dışarıdan binaya giren havayı temiz tutar. Isı,
sıcak ve eski havadan taze ve serin havaya iletilir.
Isı değiştirici bir ortamdan, başka bir ortama etkili ısı transferi sağlamak için kullanılan aygıttır. İki ortam bir
duvar ile birbirinden ayrılabilir. Bu yüzden asla birbirlerine karışmazlar veya doğrudan temas kurmazlar.
Isı değiştiriciler
Sunucu odaları gibi IT yoğunluklu alanlar, uzaklaştırılması gereken aşırı miktarda ısı üretirler. Isı değiştiriciler
bu ısıyı alıp, tesisin farklı bir bölgesinin ısı ihtiyacını karşılamak üzere kullanabilirler. Bu pratik dönüşümler ısı
ve maddi tasarruf sağlarlar. Çünkü bu sistem olmazsa, diğer odalardaki ısıtma ihtiyacı harici bir kaynak
tarafından karşılanmak zorundadır.
Güneş Panelleri
Güneş enerjisi, güneş ışığının elektrik üretmek amacıyla yakalandığı yenilenebilir enerji biçimidir.
Güneş paneli güneş enerjisini kullanarak güç sağlanması amacıyla kullanılan bir armatürdür. Bu
paneller stratejik olarak çatılarda, binaların üst kısımlarında veya bağımsız alanlarda kurulurlar ve
güneş ışınlarını maksimum miktarda toplayabilirler. Bazı solar paneller, günün belirli saatlerinde
güneşin pozisyonundaki değişikliklere göre veya yıllık gidişata göre açıyı değiştirebilecek şekilde
ayarlanabilir.
Şekil 3-19:Güneş Panelleri
Aktif Güneş Enerjisi ve Pasif Güneş Enerjisi
Güneş enerjisinin iki temel tipi; aktif güneş enerjisi ve pasif güneş enerjisi olarak bilinmektedir.
Aktif güneş enerjisi, güneş enerjisinin doğrudan kullanılabilir elektriğe dönüştürülmesidir. Güneş
ışınımı büyük panellerde toplanır ve fotovoltaik enerji biçiminde elektrik akımına dönüştürülür.
Örneğin güneş enerjili hesap makinesi bu prensibe göre çalışmaktadır.
Pasif güneş enerjisi, güneşin termal enerjisinin fotovoltaik hücreler olmadan kullanılmasıdır.
Burada güneş ışığı, kullanılabilir ısıya dönüştürülür. Pasif güneş enerjisinin kullanımındaki en yaygın
olarak bilinen yöntem, kış aylarında iç ortamları ısıtmak için mümkün olduğunca çok güneş ışığının
ortama girişini sağlamaktır. Termal enerji ayrıca su ısıtmada kullanılabilir. Bu daha sonra başka bir
şekilde enerji kaynağı olarak kullanılabilir.
Rüzgar Gücü
Rüzgar gücü aslında güneş enerjisinin bir başka yan ürünüdür. Güneş ışını hava, yeryüzü ve su
tarafından farklı kapasitelerde emilerek, dünyanın her tarafını ısıtmış olur. Bu dengesizlik sıcaklık ve
basınçta farklılıklar oluşturur ve bu sayede rüzgar oluşur. Büyük rüzgar türbinleri rüzgarın mekanik
enerjisini elektrik enerjisine dönüştürmektedirler.
Rüzgar gücü mükemmel bir enerji kaynağıdır:

Rüzgar türbinleri, herhangi bir yenilenebilir olmayan enerji kaynağına ihtiyaç duymadığından
ve herhangi bir gaz veya atık oluşturmadığından en temiz enerji kaynaklarından birisidir.

Ayrıca uygun maliyetli bir enerji kaynağıdır. Yapılan yatırım başlangıçta yüksek gibi görünse
de, güç kaynağı tamamen ücretsizdir ve sıfır karbon ayak izine sahiptir.

Etkili olduğu ispatlanmıştır. Dünya üzerinde 68,000 den fazla rüzgar türbini çalışmaktadır ve
bu sayı hızlı bir şekilde artmaktadır.
Şekil 3-20:Rüzgar türbinleri
Çevresel Borç
Her ne kadar güneş panelleri ve rüzgar türbinleri temiz ve yenilenebilir enerji kaynakları olsalar da,
tüm enerji kaynakları üretim aşamaları ve çalışmaları sırasında çevresel borç oluştururlar. Örneğin
rüzgar gücü temiz bir şekilde çalıştırılır ancak yerel komiteler gürültü, erozyon ve kuşlar ile yaşanan
sıkıntılar konusundaki olumsuz etkilere karşı dikkatli olmalıdırlar.
Alternatif Enerji Kaynakları
Kendi gücünüzü üretmek için satın alacağınız ekipmana ek olarak, alternatif çevre dostu
yöntemlerle de güç üretme fırsatınız vardır.
Alternatif
Enerji
Açıklama
Hidroelektrik, düşmekte veya akmakta olan suyun çekim kuvvetini kullanarak elektrik üretilmesidir. Genellikle
Hidroelektrik yenilenebilir enerji şeklinde kullanılır ve fosil yakıtla beslenen elektrik santrallerine göre daha az çevresel etkiye
sahiptir.
Jeotermal
Jeotermal enerji yer altındaki ısıdan elde edilen enerjidir. Jeotermal enerji minerallerin radyoaktif bozunumundan
enerji
ve yeryüzünde emilen güneş enerjisinden meydana gelir. Enerjiyi açığa çıkartmak için çeşitli teknikler kullanılır.
Örneğin; radyatörler, kuyu dibi ısı değiştiriciler ve jeotermal ısı pompaları.
Biyoyakıtlar, canlı veya yakın zamanda canlı olan materyalden elde edilen katı, sıvı veya gaz yakıtlardır. Fosil
yakıtlar ise tam tersine, uzun süre önce ölmüş biyolojik materyallerden türetilir. Biyoyakıt örnekleri: Bitkisel yağ
(insanların tükettiğinden daha düşük kalitede); biyodizel (fosil dizel ile kıyaslandığında benzer olan yağlardan
Biyoyakıtlar üretilmiş sıvı); etanol, propanol ve butanol gibi biyoalkoller (şeker, nişasta veya selüloz fermantasyonu ile
mikroorganizmaların ve enzimlerin biyolojik olarak işlenmesiyle elde edilen alkoller); biyogaz (mikroorganizmaların
çöplüklerde organik malzemeyi parçalayarak ürettikleri, enerji olarak kullanılan gaz) Biyoyakıtlar genellikle araçlara
güç vermek, ev veya tesisleri ısıtmak amacıyla kullanılır.
Çevresel Düzenlemeler
Tesisler ile ilgili alınan kararlar, ayrıca birçok çevresel düzenleme tarafından etkilenir.
Çevresel
Düzenlemeler
Açıklama
Müşavir Mühendisler Uluslararası Federasyonu (FIDIC) global olarak müşavir mühendislik endüstrisini temsil
etmektedir. FIDIC’nin misyon beyanı "Ticaret ortamını artırmak ve global ve yerel olarak, toplum ve çevrenin
FIDIC PSM
yararına kaliteli hizmetler sağlama sorumluluğunda kararlılık göstererek müşavir mühendislik firmalarına olan
ilgili arttırmak." FIDIC Proje Sürdürülebilirliği Yönetimi (PSM) bir kurumun proje sürdürülebilirliği sorunlarına etki
eden aktivitelerinin tanımlanması ve yönetilmesi hususunda bir rehber sağlamak amacıyla sistem oluşturulması
yaklaşımıdır.
Investment Property Databank (IPD) gayrimenkul analizinin gerçekleştirilmesinde rehberlik eden bir kurumdur.
IPD Çevre
IPD, binaların çevresel performansını ölçmek amacıyla global standart oluşturmak için, 2008 yılında Çevre
Kanunu
Kanununu yürürlüğe koymuştur. Bu kanun, işyerlerinin tesislerinin çevresel performansını değerlendirmeleri ve
bunları diğer işyerleri ve endüstriler ile karşılaştırmaları için uluslararası kabul görmektedir.
Uluslararası Standartlaştırma Örgütüne göre ISO 21931 binaların çevresel performansını değerlendirmek için
kalite ve karşılaştırılabilirlik yöntemlerinin geliştirilmesi amacıyla genel bir sistem oluşturmaktadır. ISO 21931,
ISO 21931
yeni veya mevcut bina özelliklerinin tasarım, yapım, çalışma, onarım ve yapı çözüm aşamalarında çevresel
performanslarının değerlendirilmesine yönelik yöntemleri kullanırken dikkate alınması gereken sorunları
tanımlamakta ve açıklamaktadır. Uluslararası Standartlar ISO 14000 serisi ile birlikte kullanılmak üzere
geliştirilmiştir.
Bu derste şimdiye kadar donanım veya yazılım yoluyla enerji tasarrufu sağlama konusunda çeşitli
yolları öğrendiniz.
Fakat, yeşilci bir kurum olmak, şirketteki enerji kullanımını azaltmaktan daha fazlasını içerir. Bu
konuda, şirketinizde tüketilen fiziksel malzemelerin miktarını önemli ölçüde azaltmanızı sağlayacak
yöntemleri öğreneceksiniz.
Ne yazık ki işyerlerinin çoğu temelden, güç tasarrufu yaparak yeşilci olma konusunda
odaklanmaktadır. Çöplükler, yenilenebilir ürün kaynağı değildir ve her yıl milyonlarca ton atık
biriktirmeye devam edilmektedir. Kağıt, mürekkep ve paketleme malzemeleri gibi kullanılan sarf
malzemelerin miktarını düşürme yollarını öğrenmek, kaynak masraflarında tasarruf sağlamaya
yardımcı olacağı gibi, atıkların arazileri doldurmasını engelleyecek ve çevrenin korunmasına
yardımcı olacaktır.
Çift Yönlü Baskı
Çift yönü baskı, yazıcıların ve çok fonksiyonlu donanımların, kağıdın iki tarafına da otomatik olarak
yazdırmasına izin veren özelliğidir. Kâğıdın tek tarafının yazdırıldığı tek yönlü baskı ile
kıyaslandığında, kâğıt tasarrufu sağlamaktadır.
Maksimum çift yönlü baskı sağlamak için yapılaması gerekenler şöyledir:

Çift yönlü baskı özelliğine sahip olmayan aygıtların, bu özelliğe sahip olanlar ile değiştirilmesi.

Tüm işistasyonlarında çift yönlü modda yazdırmak için gerekli tüm yazıcı sürücülerinin
yüklenmesi.

Kullanıcı işistasyonlarının aksi belirtilmediği sürece, varsayılan olarak çift yönlü baskı
modunda yazdıracak şekilde yapılandırılması. Bazı kullanıcılar bu seçeneği tercih
etmeyebilirler veya nereden ayarlandığını bilmiyor olabilirler.
Şekil 3-21:Çift yönlü mod seçilmiş.
Tek Yönlü Yazıcılar için Çift Yönlü Mod
Yeni tek yönlü yazıcılar, çift yönlü modda yazdırabilme kabiliyetine sahiplerdir ancak yazdırma
sırasında kullanıcının müdahale etmesi gereken anlar vardır. Çoğu durumda yazıcı, kullanıcının
sayfayı ters çevirerek yazıcıya tekrar yerleştirmesini gerektirir. Bu sayede kâğıdın diğer tarafına
yazdırılabilir. Her ne kadar sıkıntı verici bir durum olsa da, bu ekstra çaba ile önemli miktarda kâğıt
tasarrufu sağlayabilirsiniz.
Taslak Baskı Ayarları
Kullanıcı bir belgeyi yazdırırken yazdırma sırasında kullanılan mürekkep miktarını azaltmak için
kullanabileceği birçok seçenek bulunmaktadır. Bir belgeyi yazıcıya göndermeden önce, nerede
tasarruf yapabileceğinizi görmek için baskı seçeneklerini kontrol edin.

Belge profesyonel olarak sunulmayacaksa, taslak kalite ayarını seçin. Belge normalde
olacağından daha açık renkte görüntülenecektir ancak yazdırma işlemi sırasında daha az
mürekkep harcanmış olacaktır.

Eğer belgenin renkli olması şart değilse, siyah veya grilik skalası ayarlarını seçebilirsiniz. Renkli
mürekkepler pahalıdır ve gruplar halinde yerleştirilmesi gerekir. Birden fazla renge sahip
kartuş yerleştirildiğinde, kullanılmayan mürekkep atık haline gelecektir.
Bazı lazerli yazıcılar ve büyük çok fonksiyonlu aygıtlar aygıtın üzerinde yapılandırılabilen mürekkep
ve toner tasarrufu ayarlarına sahiplerdir. Bu özellik IT departmanının yazıcı için varsayılan yazdırma
ve kalite ayarlarını daha fazla kontrol edebilmesine ve kullanıcıların gerektiğinde daha yüksek kalite
ayarlarını seçebilmelerine izin verir.
Şekil 3-22:Taslak baskı kalitesi seçeneği
Sayfa Boşluğu Ayarları
Sayfa boşluğu, gerçek sayfa içeriğini kuşatan boş alan miktarıdır. Sayfa boşlukları kullanıcıların
yazdırma işlemi sırasında tüketilen kâğıt miktarında kolayca tasarruf yapmasını sağlayan
mükemmel bir seçenektir. Genel konuşacak olursak, yaygın olarak kullanılan ofis uygulamaları için
varsayılan sayfa boşlukları, sayfada boşa harcanan değerli alanlardır. Bu boşluklar için basit
düzenlemeler yaparak, yazdırılacak belge başına bir veya iki sayfa tasarruf edilebilir.
Belgeyi yazıcıya yerleştirmeden önce, baskı ayarları penceresinde sayfa boşluklarını
ayarlayabilirsiniz. Ya da yazdırma öncesinde belgenin kendisinde bu boşlukları manüel olarak
düzenleyebilirsiniz. Bu teknik, belgenizi diğer insanlara gönderdiğinizde ve bastırıldığında zaten
çevre dostu bir şekilde bulunduğu için, elektronik olarak başkalarına gönderilecek olan belgeler için
de mükemmel bir tekniktir.
Şekil 3-23:Sayfa Boşlukları.
Sayfa Aralığı
Varsayılan olarak bir kullanıcı yazıcıya belge gönderdiğinde, tüm belge yazdırılır. Ancak belgenin
gerçekten ihtiyaç duyulan, belirli bir kısmını yazdırmak da mümkündür. Baskı Seçenekleri penceresi
kullanıcıların tüm belgenin değil de, belirli bir bölümünün yazdırılması gereken durumda, sayfa
aralıklarını belirlemelerine izin vermektedir.
Şekil 3-24:Sayfa aralığı belirtilmiş.
Baskı Ön izleme
Baskı ön izleme, gerçek belgenin yazdırılmadan önce son halini görmenize izin veren ve neredeyse
tüm uygulamalar ve web tarayıcılarında kullanılabilen bir özelliktir. Belgenizin ön izlemesini
yapmak, sayfa için diğer tüm ayarlamaları ve mürekkep ayarlarını yaptıktan sonra, belgenizin ne
kadar verimli bir şekilde yazdırılacağını görme fırsatı verir. Baskı ön izleme özelliği bir belgeyi
yazıcıya göndermeden önce son adım olarak kullanılmalıdır.
Malzeme Savurganları
Baskı ön izleme özeliği mürekkep ve kâğıtta tasarruf edebileceğiniz alanları çabucak tespit
etmenize yardımcı olabilir.
Malzeme Savurganları
Baskı ön izleme özeliği mürekkep
ve kâğıtta tasarruf edebileceğiniz
alanları çabucak tespit etmenize
yardımcı olabilir.
Açıklama
Yazdırdığınız belgeler gerekli olmayan görüntüleri içeriyor olabilir.Bu özellikle reklamlarla dolu
olan web sitelerinde karşınıza çıkabilir. Büyük grafiklere sahip sayfaları yazdırmaktan mümkün
olduğunca kaçının.
Birçok belge ve web sitesinin içerdiği renkli yazılar, belgenin ne derece önemli olduğuna ve
Gereksiz renkler
profesyonel olarak görüntülenip görüntülenmeyeceğine bağlı olarak gerekli olabilir veya
olmayabilir. Belgenin renkli olmasının zorunluluğu söz konusu olmadığında, sadece siyah
mürekkeple yazdırın.
E-postalar çoğu zaman referans olarak saklamak amacıyla yazdırılır ancak bu durumda sadece
gövde metnin yazdırıldığına dikkat edilmelidir. E-postanın imzasının veya e-posta hizmet
E-posta imzaları
sağlayıcısı tarafından otomatik olarak oluşturulan bir yazı satırının yazdırılması söz konusu
olabilir. E-postaların ön izlemesini gerçekleştirerek, yazdırılacak bir sayfanın sadece imza gibi
konu dışı metinlere tahsis edilmediğinden emin olun.
Bir e-postayı yazdırmanız gerektiğinde, varsayılan olarak tüm karşılıklı mesajlaşmaların
yazdırılacağına dikkat edin. Bazen mesajın sadece bir kısmının yazdırılması gerekebilir. Bu
Çok uzun karşılıklı yazışmalar
durumlarda ön izleme yaparak belgeyi inceleyin ve sadece sizin için önemli olan sayfaları
yazdırın. Genellikle alt kısımlarda orijinal mesaja ait sorular ve sorunlar yer alırken, cevaplar ve
çözümler üst tarafta yer alır.
Belgeleri malzemeden tasarruf etmek adına yeniden biçimlendirirken, bazen gerek
Beyaz boşluk
duyulmayan büyük boşluklar oluşturulabilir. İçeriğin kalanından ayrılmış kısa paragraflar veya
cümlelere göz atın ve aslında ayrı olması gerekmeyen ancak ayrı gibi görünen metinler
arasındaki boşlukları kaldırın.
Veri ve planlama bilgisini içeren elektronik sayfalar, genellikle referans olarak yazdırılır.
Dikkatli şekilde planlanmadığında, bazen sadece bir veri sütunu içeren veya herhangi bir veri
olmadan sadece başlık içeren bir sayfanın oluşması söz konusu olabilir. Çok az miktarda bilgi
Yetersiz sütun hizalama
içeren sayfaları ön izlemeyle araştırın ve daha sonra kenar boşluklarını yeniden ayarlayarak,
ayrık duran satırları tablonun diğer kısmıyla birleştirin. Ayrıca ekstra alan kazanmak için
sütunlar arasındaki boşlukları azaltabilirsiniz. Birkaç küçük çekme işlemi ile yazdırılacak kağıt
sayısı %50 azaltılabilir. Elektronik olarak yayınlamadan önce, tabloları ve elektronik sayfaları
hizalamak için harcayacağınız zaman bu tasarrufu arttırabilir.
Yeşil Baskı Yazılımı
Standart baskı ön izleme fonksiyonunu bir adım ileriye taşıyan bazı uygulamalar mevcuttur. Yeşil
baskı uygulamaları, belgenin tam ön izlemesini göstermenin yanı sıra, ayrıca yazdırmak istediğiniz
belirli alanları seçebilme konusunda daha fazla esneklik sağlamaktadırlar.
GreenPrint yaygın olarak kullanılan bir yeşil baskı uygulamasıdır. Belgenin ön izlemesini
görüntüledikten sonra, istenmeyen sayfaları, görüntüleri ve metinleri çıkartmak için kullanımı kolay
bir arayüz ve araçlar sağlamaktadır. Silinecek olan gereksiz sayfaları otomatik olarak işaretleme
kabiliyetine sahiptir. Program ayrıca, ön izlemesi yapılan belgelerden gereksiz içeriklerin
kaldırılmasıyla, ne kadar maddi tasarruf sağlandığını gösteren istatistikleri kaydetmektedir.
Şekil 3-25:GreenPrint arayüzü.
!GreenPrint World, ev kullanıcıları için uygun olan, ücretsiz temel versiyondur. Küçük ofis ve
şirketler için GreenPrint Home Premium ve GreenPrint Enterprise lisansları kullanılabilir. Uygulama
www.printgreener.com adresinden indirilebilir.
Elektronik Belgeler
Tanım:
Elektronik belge, bir belgenin fiziksel değil de dijital olarak saklandığı, elektronik versiyonudur.
Birçok işyeri, bilgiyi gerek duyulduğunda, elektronik olarak erişilebileceği merkezi bir yerde
depolamak için yöntemler geliştirir. Web tabanlı araçlar ve bilgisayar ağlarının gücünden
yararlanarak, tek bir belge aynı anda birkaç insan tarafından görüntülenebilir hatta değiştirilebilir.
Elektronik olarak işbirliği yaparak çalışma, ormansızlaştırma oranını, kağıt işleme ve dağıtımını,
mürekkep ve kağıt tüketimini ve atık miktarını azaltmaya yardımcı olur.
Örnek: Fizikselden Dijitale
Bir fiziksel belgeyi, PDF gibi bir dijital formata dönüştürmek için tarayıcı kullanabilir. Depolanan PDF
daha sonra, dokümanlarındaki karakterleri tanımlamak için kullanılan özel yazılımlarla arama
yapılabilir hale getirebilir. Bu programlar ayrıca bu dosyaları, ofis araçları tarafından tanınabilir
formatlara dönüştürebilme kabiliyetine sahiptirler.
Elektronik Belge Yönetimi
Elektronik belgelerin yönetiminde kullanılan uygulamalar işyerinden işyerine değişiklik gösterir
ancak aşağıda birkaç ana esas belirtilmektedir:

Tutarlı ve sezgisel bir belge adlandırma şeması kullanarak, fiziksel dosyalama dolabı gibi aynı
mantıksal düzeni takip eden bir çevrimiçi dosyalama sistemini oluşturun.

Elektronik belgeleri PDF gibi standart bir formatta oluşturun. Bu sayede dosyaların içerisinde
arama yapılabilir ve dosyalar diğer departmanlara veya kurumlara kolayca gönderilebilir.

Dosyalarınızı düzenli aralıklarda yedekleyin ve yedek dosyaları olası bir soruna karşı farklı bir
yerde tutun.

Belgelerinizin güvenliğini sağlayın ve sadece bu belgelere ulaşması gereken kişiler tarafından
ulaşılabilir olduklarından emin olun.

Dosyalarınızı düzenli aralıklarla inceleyin ve eski veya ihtiyaç duyulmayan belgeleri arşivleyin
ya da silin.
Satıcı Birleşimi
Satıcı birleşimi, birkaç potansiyel satıcının bir araya gelmesiyle oluşturulan, kaynakların
çoğunluğunu sağlayabilme özelliğine sahip satıcılar grubudur. Birçok farklı satıcıdan, az sayıda
materyalin alınması sonucu, nakliyat pahalı ve verimsiz bir işlem olabilir. Birleşim yaklaşımı bu
noktada tedarikçi ve satın alan taraf için bazı faydalar sunmaktadır:

Nakliye masrafları düşer. Küçük miktarlar bir araya getirilerek, tek bir nakliyatta teslim edilir.

Paket içerisinde daha fazla sayıda nesnenin bulunmasıyla, daha az paketleme malzemesi
harcanmış olur.

Büyük ürün aralığıyla organize nakliye planı envanter esnekliği sağlar -- ve bu sayede
depolama talepleri azalır.

Kısmen yüklenmiş çok sayıda tır yerine, tamamen dolu olan daha az sayıda tır yola çıkar. Bu
durum daha az emisyona ve karbon ayak izine neden olur.
Yeşilci malzeme tasarrufu uygulamalarının kullanılması bazen, belgeleri yazdırırken birkaç
varsayılan ayarın yönetilmesi kadar kolay olabilir. Bu teknikler duruma göre çok küçük kazançlar
sağlıyor gibi görünebilir ancak bu küçük kazançlar zaman içerisinde önemli bir boyuta ulaşır.
Ana esaslar
Ofisinizde tüketilen malzemelerin sayısını azaltmak için:

Eski tek yönlü yazıcıları, çift yönlü baskı kabiliyetine sahip, sayfa başına daha düşük maliyetle
yazdırabilen ağ yazıcıları ile değiştirin.

İşistasyonlarını ve yazıcıları aksi belirtilmediği sürece, varsayılan olarak çift yönlü modda
yazdıracak şekilde yapılandırın.

Yazdır ayar penceresindeki seçenekleri ayarlayarak, yazdırılan belgelerde tasarrufu arttırın:
o
Sayfanın yazdırılan bölgesinin boyutunu arttırmak amacıyla sayfa boşluklarını
mümkün olduğunca küçültün.
o
Renkli baskı şart olmadığı sürece Siyah mürekkep seçeneğini tercih edin.
o
Belgenin profesyonel sunumu söz konusu olmadığında En iyi seçeneği yerine
Taslak veya Normal kalite ayarını seçin.
o
Belgenin tamamına ihtiyacınız olmadığında yazdırmak istediğiniz sayfa
aralıklarını seçin.

Belgedeki olası malzeme savurganlıklarını belirlemek için baskı ön izleme fonksiyonunu
kullanın.

Yazdırmadan önce istenmeyen sayfa boşluklarını ve yazım hatalarını gidermek için belgeleri
dikkatli bir şekilde inceleyin. Bu sayede daha sonra eniden yazdırmaya gerek kalmaz.

Kullanıcıların belgelerini yazdırmadan önce en uygun hale getirmelerine izin veren yeşil baskı
yazılımını kullanmalarını sağlayın.

Mümkün olduğunca belgelerin basılı kopyaları yerine elektronik versiyonları ile çalışın.

Satıcıları birleştirerek navlun masraflarında, nakliye yakıt giderlerinde ve paketleme
malzemelerinde azalma sağlayın.

Kullanıcıların en iyi yazdırma uygulamaları hakkında bilgili olmalarını sağlayın:
o
Şirket sözlüğünde veya intranette en iyi uygulamaları içeren bir elektronik
belge yayınlayın.
o
Kullanıcıları bu belgenin varlığı ve yeri konusunda haberdar edin.
Örnek: Kağıt Kullanımında 95% Azalma
Jale bir web pazarlama ajansında işe başladı. Görevi, birkaç farklı uygulamayı kullanmasını
gerektiriyor ancak bunlardan birisini daha önce hiç kullanmadı. Şirketteki göreviyle ilgili tüm
uygulamaların yüklenmesi, konfigürasyonu ve kullanımı hakkında bir dokümantasyonun var olduğu
ve şirketin intranet sitesinde PDF formatında yayınlandığı konusunda bilgilendirildi. Daha önce
kullanmadığı uygulama hakkında bilgi sahibi olmak için bu belgeyi aradı ve buldu.
Jale belgeyi açıyor ve bunun 130 sayfa uzunluğunda bir dosya olduğunu fark ediyor. İçindekiler
kısmına bakıyor ve hakkında bilgi almak istediği uygulamanın 51-70 sayfaları arasında oldğunu fark
ediyor. Baskı ön izleme fonksiyonunu kullanıyor ve bu bölümün son dört sayfasının uygulamaya ait
ekran görüntüleri olduğunu fark ediyor ve bu görüntülerin yazdırılmasına gerek olmadığına karar
veriyor. Böylece yazdırılacak sayfa aralığı 51-66'ya düşüyor.
Daha sonra belgeyi yazdırıyor ancak hemen öncesinde Baskı Seçenekleri penceresinde birkaç
ayarda değişiklik yapıyor. İlk olarak sayfa boşluklarını 1.25 inçten 0.50 inçe düşürerek, yazdırılacak
toplam sayfa sayısının 16'dan 14'e düşmesini sağlıyor. Aralık seçeneğinde sadece ihtiyacı olan 14
sayfayı belirliyor. Belgeyi sadece bilgi almak amaçlı kullanacağından ve sunum yapmayacağından
dolayı Taslak ayarını seçerek mürekkep kullanımında tasarruf edilmesini sağlıyor. Son olarak çift
yönlü baskı modunun seçili olmasına dikkat ediyor ve neticede yazdırılacak sayfa sayısını yediye
düşürüyor. Tüm PDF'in yazdırılması yerine, uygun baskı ayarlarını tercih ederek 123 sayfalık
kağıttan tasarruf etmiş oluyor.
Yeşil İşgücü Politikalarının Hayata Geçirilmesi
Önceki konunda özellikle çoğu kurumda yaygın olarak tüketilen malzemelerden bazılarında tasarruf
sağlanmasına yönelik yöntemler üzerinde duruldu. Her ne kadar ticaret spektrumu günümüz
piyasasında çok çeşitli olsa da, tüm şirketler için bir bütün olarak kabul edilebilen bazı enerji
tasarrufu uygulamaları bulunmaktadır. Bu konuda, enerji tüketiminde daha fazla tasarruf
sağlamaya yönelik basit, günlük işgücü planlarından bazılarınının nasıl hayata geçirildiğini
göreceksiniz.
Yeşilci bir kurum olabilmek için, işyerlerinin dolaylı olarak enerji tüketimine katkıda bulunduğu
yolların gözden geçirilmesi gerekmektedir. Çalışan zamanlaması, ticari yolculuklar ve çalışanlar için
yeterli ofis alanının sağlanması gibi faktörlerin incelenmesi bu konuda göz önüne alınır. Bazı
seçeneklerin uygulanabilirliği her uzmanlık alanı için söz konusu olmasa da, iş planlarını
düzenleyerek seyahat giderlerinde, yakıt tüketiminde ve ofis düzenlemelerinde tasarruf sağlamak
mümkündür. Bun işlemler maddi tasarruf sağlamanın yanı sıra çevrenin korunmasına da yardımcı
olmaktadır. Bu politikaları öğrendiğinizde çalışanların işgücünün çevreye olan olumsuz etkisini
düşürmeleri için doğru fırsatları sağlayabilirsiniz.
Ortak Araba
Ortak araba, aynı yere seyahat eden birkaç kişinin aynı aracı paylaşmalarıdır. Ortak araba finansal
açıdan ve çevresel açıdan faydalıdır. Daha az yakıt tüketimi gerçekleşir ve daha az egzoz gazı
emisyonu gerçekleşir. Bu etki araçtaki fazladan her bir kişi için daha da artar.
Bu anında sağlanan faydalara ek olarak, bazı şirketler çalışanları mali destekleyici ödemelerle veya
otopark elverişliliği konusunu öne sürerek ortak araba programlarına katılmaya teşvik ederler. Bazı
şirketler kendi karbon dengeleme çabalarının bir parçası olarak, ortak araba programına katılımı
arttırmaya çalışırlar.
HOV Şeritleri
Amerika'daki bazı eyaletler ve bazı diğer ülkelerde high-occupancy vehicle (HOV) şeritleri (Toplu
taşıma; örneğin otobüs, minibüs vb için) sürücülerin toplu taşımaya katılmaları konusunda
cesaretlendirici ve artan trafik problemiyle mücadele etme adına etkili bir yöntemdir. HOV
şeritlerinde seyahat etme ayrıcalığı bölgeden bölgeye değişiklik göstermekle birlikte, bazen bir
araçta ikiden fazla insan bulunması gerekir. A.B.D. ve Kanada'daki çoğu alanlarda görülen elmas
işareti HOV sembolüdür.
Ortak Araba İstatistikleri
Ortak Araba, daha çok fosil yakıt kaynağının tüketilmesine karşı ve çevrenin korunmasına yönelik
zorunlu bir uygulamadır. Aşağıdaki istatistiklere dikkat edin:

Her araç yıllık olarak kendi ağırlığında CO2 yaymaktadır.

Mevcut durumda sayıca fazla olan arabaların ve kamyonlarının sayısının önümüzdeki 30 yıl
içerisinde iki katına çıkması beklenmektedir.

Amerika Birleşik Devletlerinde normal bir şehir aracının ilaveten bir kişi daha taşıdığını
varsaydığımızda, günde 33 milyon galon gaz tasarrufu sağlanacaktır.
Toplu Taşıma ve Alternatif Ulaşım
Toplu taşıma kamunun genel olarak yararlanabildiği seyahat yöntemlerini ifade etmektedir. Toplu
taşımanın en yaygın kullanılan biçimleri otobüs, tren, metro ve tramvaydır. Her ne kadar bazı
ülkelerin, bazı şehirlerinde ulaşım ücretsiz olsa da, ülkemizde bu hizmetler genellikle yolculardan
alınan küçük miktarlarda ücretlerle finanse edilir.
Alternatif ulaşım yakıt harcamadan gerçekleştirilen yolculuk yöntemlerini ifade der. En yaygın olan
yöntemler yürümek, bisiklet veya kaykay kullanmaktır. Alternatif ulaşımın birkaç faydası
bulunmaktadır. Seyahat ücreti gerekmez, karbon ayak izi oluşturulmaz, trafik karmaşasından
kaçınılır ve egzersiz yapılmasını sağlar.
İşe Gidiş Geliş Masrafları
Şaşırtıcı bir şekilde, ortalama bir kişinin işe gidiş geliş maliyeti yıllık $7500 civarındadır. Bu faktörler
yakıt masrafı, araç bakımı, araç amortisman payı ve sigortayı içerir. İnsanların büyük bir çoğunluğu
hala işe giderken yalnız başlarına araç kullanma taraftarıdır.
Aşağıdaki tablo A.B.D. Nüfus İdaresi tarafından yayınlanmıştır ve iş yerine ulaşım yöntemlerindeki
en son çalışmalarla ilgili bulguları göstermektedir.
Yöntem
Yüzde
Yalnız araç kullanımı 77%
Ortak Araba
10.7%
Toplu taşıma
4.7%
Evden çalışma
3.6%
Yürüyüş veya bisiklet 2.9%
Diğer yöntemler
1.1%
Evde Çalışma
Tanım:
Evde Çalışma, çalışanların çalışma saatleri ve çalışma yeri konusunda esnek oldukları çalışma
düzenidir. Evde çalışma, geleneksel çalışma ortamlarının çoğu, günlük işlerde şahsen katılmayı
gerektirdiğinden dolayı, nadir olarak karşılaşılan bir düzendi. Internet ve kablosuz teknolojilerdeki
hızlı gelişmeler evde çalışmayı daha genel bir uygulama haline getirdi. Yaklaşık bir tahminle 50
milyondan fazla Amerikalı çalışan en azından zamanının bir bölümünü evde çalışarak geçirebiliyor.
Evde çalışmanın avantajları:

İşverenler ve çalışanlar masa başında çalışarak enerji tüketmezler.

Çalışanlar seyahat masraflarında tasarruf ederler.

Ayrıca çalışanlar bir yere gitmek için yakıt harcamayacaklarından çevre için faydalıdır.
Örnek: Uzak Görev Fonksiyonları
Bazı görevler, örneğin danışmanlık, yazarlık veya tasarım çalışanın daha verimli olması için,
herhangi bir fiziksel devamlılık gerektirmezler. Birçok şirket, çalışanların haftanın bir veya birkaç
gününde, anlık mesajlaşma, e-posta veya telefon ile ulaşılabilir olmaları sayesinde, kendi
evlerinden çalışmalarına izin verir.
Evde Çalışmanın Çevreye Etkisi
Amerika Birleşik Devletleri’nde evde çalışan kişilerin sayesinde, gaz tüketiminde yıllık ortalama 840
milyon galon azalma meydana gelirken, CO2 emisyonlarınının yaklaşık olarak 14 milyon ton azaldığı
görülmüştür. Bu değer her yıl 2 milyon aracın yollardan uzaklaşmasına eşdeğerdir.
Uzak Güvenlik
Uzak güvenlik uzaktan çalışanların şirket kaynaklarını güvenli bir biçimde erişim sağlamalarına izin
veren uygulamalar setidir. Uzak güvenlik önlemlerine duyulan ihtiyaç, düzenli olarak veya arada
sırada evde çalışan kişilerin sayısındaki artış ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Evde çalışma, her
iki taraf için de fayda sağlamasına rağmen, güvenlik konusunda bir güvenlik duvarını gerektirir. IT
altyapısı, çalışanların önemli şirket kaynaklarına yeterli erişimine izin vermelidir. Bu sayede uzaktan
çalışanlar bunları kullanırken, yeterince güçlü koruma sağlanarak izinsiz kişilere müsaade
edilmemiş olur.
Şekil 3-26: Evde çalışan bir kişi şirket güvenlik duvarının ardındaki kaynaklara güvenle erişiyor.
Uzak Güvenliğin Bileşenleri
Elektronik varlıklara güvenli erişim sağlanması bir veya daha fazla teknolojinin kombinasyonunu
gerektirir.

Wi-Fi Korumalı Erişim (WPA), Geçici Anahtar Bütünlüğü Protokolü (TKIP) algoritmasını kullanır
ve WEP'de karşılaşılan sorunlarını giderir.

Wi-Fi Korumalı Erişim 2 (WPA2), Gelişmiş Şifreleme Standardı (AES) esas alınarak Şifre Blok
Zincirlemesi Mesaj Kimlik Kodu Protokolü (CCMP) algoritmasını kullanır ve şuanda mevcut en
güçlü şifreleme standartlarından birisi olarak kullanılır.
Güvenlik
Yöntemi
Açıklama
Sanal özel ağ (VPN), Internet gibi bir genel ağ boyunca tünel oluşturarak yapılandırılan özel ağdır. VPN'ler, veriyi
VPN
sarmalamak ve şifrelemek için tünelleme yöntemini kullanarak routerlar, istemciler veya sunucular gibi uç noktalar
arasında güvenli bağlantılar sağlar. VPN tünellemesi, güvenlik ve veri şifreleme hizmetlerini sağlayabilmek için özel
VPN protokollerine ihtiyaç duyulur.
Uzak Masaüstü, bir kullanıcının ağ üzerinden uzaktaki bilgisayarda bulunan veri veya uygulamalara erişimine izin
Uzak
veren bir Microsoft Windows bileşenidir. İstemciye sadece bilgisayarın arayüzü gösterilir; gerçek işleme ve
Masaüstü
çalıştırma ana makinede gerçekleştirilir. Evde çalışan bir kişi, bu teknolojiyi kullanarak ofisteki kendi makinesine
veya ofiste erişmesine izin olan belirli ortak kaynaklara uzaktan erişim sağlayabilir.
Uzak Masaüstüne ek olarak çeşitli uzak masaüstü yazılım uygulamaları bulunmaktadır. Bu programlar yerleşik
Uzak üçüncü şifreleme, dosya aktarımı, audio desteği ve çoklu oturum desteği gibi özellikler sunarlar. Bu özelliklerden bazıları,
parti yazılımı özelliği kullanacak olan aygıta bağlı olarak diğerlerine göre daha fazla tercih edilebilir. Örneğin; Microsoft Windows
bilgisayarlar, Mac OS X bilgisayarlar, Linux bilgisayarlar, kişisel dijital yardımcılar (PDA'lar) ve akıllı telefonlar.
Bilgi kablosuz sinyal ile gönderildiğinde veya alındığında, izinsiz kişiler tarafından okunamayacak şekilde şifreleme
Kablosuz
önlemlerinin kullanılması önerilmektedir. Kabloluya Eşdeğer Gizliliği (WEP) şifreleme standardı kablosuz ağlar için
Şifreleme
oluşturulan ilk standartlardan birisidir ve ortak anahtarın kolaylıkla keşfedilebileceği ve kötüye
kullanılabileceğinden dolayı kullanılması önerilmemektedir. Daha güvenli şifreleme standartları şunlardır:
Uzaktan Görüşme
Uzaktan Görüşme sanal bir biçimde, katılımcılar ile uzaktan görüşme yapılması uygulamasıdır.
Görüşmelerin idare edilmesinde en yaygın olarak kullanılan ve en basit yöntem, bir telefon
görüşmesi kurulmasıdır. Masrafı düşüktür ve bir telefon hattından başka hiçbir özel ekipmana
gerek olmadığı gibi seyahat masraflarını ortadan kaldırır. Ancak birçok işveren vücut dillerini
ölçmek ve sözlü olmayan ipuçlarını toplamak amacıyla görüşmelerin görsel olarak idare edilmesini
tercih etmektedir. Bu yüzden web kameralar uygun bir seçenektir. Her ne kadar bu teknikler olası
bir aday ile canlı görüşme yapmak kadar faydalı olmasa da, birçok işyeri seyahat masraflarını
düşürdüğü için tercih etmektedir.
Uzak Sınıflar
Tanım:
Uzak sınıf bir eğitmenin video konferans teknolojisini kullanarak gerçek bir sınıf ortamına
benzetmeye çalıştığı sanal ortamdır. Uzak sınıflara katılan öğrenciler ofis, ev veya Wi-Fi etkin bir
noktada laptoplarından Internet bağlantısı sayesinde uzak sınıflara bağlanabilirler. Çift yönlü
görüşme için web kamerası ve mikrofon gerekli olabilir. Bu yaklaşım bir eğitmenin, dünyanın her
yerinden katılımcıların, herhangi bir seyahate gerek kalmadan aynı anda katıldıkları etkileşimli
sanal sınıf ortamına ev sahipliği yapmasına izin verir.
Örnek:
Şekil 3-27:AnyWare canlı uzak sınıf ortamı
Sıkıştırılmış İş Planları
Tanım:
Sıkıştırılmış iş planı bir çalışanın bir çok günde kısa saatler çalışması yerine, tek günde uzun saatler
çalışması konusunda yapılan iş düzenlemesidir. Birey esas alındığında bu yaklaşım seyahat ve yakıt
tüketimi masraflarını azaltmakta, en azından bir günlük seyahat ortadan kaldırılmaktadır. Ancak
büyük ölçekli bir şirkette bu durum, tesisin enerji masraflarında önemli ölçüde tasarruf sağlama
fırsatı sunmaktadır. Çalışmalarını beşinci günde durduran bir işyeri karbon ayak izinde büyük
ölçüde azalma sağlar. Aygıtlara güç sağlamak veya aydınlatma için elektrik kullanımında tasarruf
edilir ve boş ofislerin ve prize takılı olmayan aygıtların ısıtılması veya soğutulmasına gerek kalmaz.
Örnek: Örnek Sıkışık Plan
Aşağıdaki tablo bir sıkıştırılmış iş planının olası kombinasyonlarından birisini göstermektedir.
Haftanın dört günü için 10 saatlik işgünü söz konusudur.
Gün
Saatler
Pazartesi 07.00 .— 18.00
Salı
07.00 .— 18.00
Çarşamba 07.00 .— 18.00
Perşembe 07.00 .— 18.00
Cuma
Tatil
Esnek İş Planlamaları
Dört işgünü yaklaşımının desteklenmediği işyerleri için sıkışık iş planına bir diğer alternatif, esnek iş
planlamalarıdır. Birçok işyeri tüm çalışanların katılması beklenen bir "çekirdek saat" uygulamasına
sahiptir. Örneğin; 09.00'dan 15.00'a kadar. Günün kalan zamanları bu çerçeveden önce veya sonra
planlanabilir.
Örneğin; bir çalışan trafiğin yoğun olduğu saatlerde, kalabalığa takılmamak için ofisten ayrılma
zamanını 16.00 ve 18.00 saatleri arasında değiştirebilir. Çalışılan saatlerin net sonucu aynıdır ancak
bu yaklaşım trafiğin yoğun olduğu zamanlarda yollardan uzak durmaya, daha hızlı ve düşük yakıt
kullanımıyla yolculuk edebilmeyi sağlar.
Tesislerdeki Etki
Bir veya daha fazla yeşil işgücü planının uygulanması, bir tesis için gerçek parasal veya enerji
tasarrufu sağlayabilir. Daha fazla çalışan uzaktan çalıştığında:

Fiziksel olarak ofis alanı gereksinimi azalır. Bu da daha az ısıtma, soğutma ve aydınlatma
gereksinimini ifade etmektedir.

Ofis donanımı ve kaynaklara olan bağımlılık azalır. Fotokopi makineleri ve bilgisayarlar gibi
ekipmanların değeri daha yavaş düşer, daha az toner ve kâğıt tüketilir.

Seyahat masrafları önemli ölçüde düşer. Uzaktan görüşmelere veya sınıflara katılan çalışanlar
seyahat için herhangi bir bedel ödemek zorunda kalmaz.
Yeşil İşgücü Planlarının Uygulanması
Mevcut işgücü planınızda birkaç değişiklik yaparak daha fazla çalışan memnuniyeti sağlayabilir ve
çevre ve taban çizgisi için somut faydalar sağlayabilirsiniz.
Ana esaslar
Şirketinizde yeşilci işgücü uygulamaları oluşturmak için:

Özellikle şirket araçları kullanılıyorsa, çalışanları ortak araba konusunda teşvik edin.

Toplu taşıma ve kendi bölgenize özgü seyahat zamanlamaları hakkında bilgi toplayın ve bu
bilgiyi şirketin intranetinde elektronik olarak ulaşılabilir hale getirin.

Alternatif ulaşım yollarını kullanan çalışanlar için bisiklet park yerleri veya duş imkanları
sağlayın.

Mümkün olduğunca evde çalışmayı arttırmaya çalışın:
o
Üretkenliğe gölge düşürmeden uzaktan gerçekleştirilebilecek görevler
belirleyin.
o
Çalışanlara uzaktan çalışmaları için gerekecek ekipmanlarla beraber evde
çalışma imkânı sağlayın.
o
Şirketin dahili kaynaklarına uzaktan erişime izin verecek yazılım sağlayın.
o
Verinin kötü niyetli yazılımlara ve izinsiz erişimlere karşı korunması için
güvenlik tedbirleri hakkında bilgi verin.
o
Çalışma saatleri sırasında yerine bulunmamaya karşı bir politika oluşturun.

Çalışmaları etkilemeden sıkıştırılmış iş zamanlamasını oluşturabilecek rolleri tanımlayın.

Çalışanların seyahat ederek masraf ve karbon ayak izi oluşturmalarına fırsat vermeden
uzaktan çalışmalara katılmaları için fırsatlar araştırın.

Görüşmeleri uzaktan gerçekleştirebilmek için ilgili teknoloji ve insan kaynaklarını sağlayın.
Örnek: Evden Çalışmak
Bir yayıncılık şirketinin yönetimi, teknik yazarlık personelinin, işbirliğinin gerekli olmadığı günlerde
evlerinden çalışmalarını sağlamak üzere plan oluşturmaya karar veriyor. Bu departmandaki
yazarların yarısı laptop bilgisayarlar kullanırken, diğer yarısı masaüstü bilgisayarları kullanıyor.
Laptopları olan kullanıcılar için IT personeli VPN yazılımını yüklüyor. Bu yazılım şirketin iç
kaynaklarına güvenli şekilde uzaktan erişime izin veriyor. Bunlar virüsler ve diğer kötü niyetli
yazılımların ağa giriş yapmasını engelleyici mevcut antivirus yazılımı ile donatılmıştır. IT personeli
ayrıca diğer çalışanlar ile gerçek zamanlı işbirliğinin sağlanması amacıyla, şirketin onayladığı bir
anlık mesajlaşma programı yüklüyor.
IT personeli, masaüstü kullanıcılarının Uzak Masaüstü özelliğini nasıl kullanacakları konusunda
eğitilmesine karar veriyor. Uzak masaüstü özelliği yazarların evlerinde kendi kişisel bilgisayarlarını
kullanarak, bir arayüz vasıtasıyla işyerinde kullandıkları makinelere uzaktan erişmelerini sağlıyor.
Ancak bu yaklaşım, ofisteki ekipmanın erişilebilmesi için çalışır vaziyette tutulmasını gerektiriyor. IT
departmanı bu kullanıcıları yeni laptop kullanıcıları listesinde öncelikli sıraya alarak, eski masaüstü
bilgisayar modellerinin kullanımını durduruyor.
Son olarak IT departmanı diğer yönetim alanları ile birlikte çalışarak uzaktan katılım için bir politika
oluşturuyor. Uzaktan çalışan çalışanların gelecekte bir gün için kendi takımlarını bilgilendirmeleri
gerekir ve 09.00 ila 16.00 çekirdek çalışma saatleri arasında telefon, e-posta veya anlık mesajlaşma
programlarıyla ulaşılabilir olmaları bekleniyor. Günün kalan saatleri daha esnek bir şekilde
harcanabilir.
Geri Dönüşüm ve Elden Çıkarma Tekniklerinin
Uygulanması
Bu kursta şuana kadar öğrendiğiniz her şey enerji ve malzemelerin tasarrufu ve korunmasına
yönelik konulardı. Ancak neredeyse her kaynağın ömrü bir noktada sonlanmaktadır ve neticede
kullanılamaz hale geldiklerinde değiştirilmeleri veya elden çıkartılmaları gerekir. Bu konuda
ekipman ve sarf malzemeleri için doğru geri dönüşüm ve elden çıkartma yöntemlerinin nasıl
uygulanacağını öğreneceksiniz.
Bir şirketin kullanılmış ofis malzemelerini düzgün şekilde elden çıkarttığında çevre dostu bir şirket
olduğu zamanlar söz konusuydu. Bu günler geride kaldı. Artık bilgisayarlar veya monitörler veya
mürekkep kartuşları ve piller gibi eskiyen ekipmanların işlenmesinde sorumlu olunacak birçok
neden bulunmaktadır. Bu tehlikeli malzemelerin işlenmesine yönelik tekniklere yatırım yapmak,
şirketin çevreyle ilgili yasalarla uyum sağlamasının yanı sıra bazen gelecekteki satın alımlarda
indirimler olmasını da sağlar.
Bilgisayarların Geri Dönüştürülmesi
Ekipman yaşlandıkça bakım gerektiren zamanlar gelir veya ekipmanın kullanımı artık uygun
maliyetli olmaktan çıkar. Eski bir bilgisayarın atılmasına alternatif birçok çevre dostu yöntem vardır.
Elde Çıkarma
Seçeneği
Açıklama
Bilgisayarınızı elden çıkartmak yerine ihtiyaç duyulmayan bilgisayar ekipmanının doğru şekilde idare edilmesi
Bağış
için en iyi seçenek tüm kullanılabilir parçalarda malzeme geri kazanımıdır. Eğer ekipman hala çalışır
durumdaysa bunu yerel bir okula veya kar amacı gütmeyen bir kuruma bağışlayabilirsiniz.
Birçok şirket bilgisayarları atmak yerine kullanılmayan ekipman programını uygular. Bu programda şirket
tarafından ihtiyaç duyulmayan masaüstleri veya laptop bilgisayarlar çalışanlara satılır. Bağış yapmak gibi, bu
Satış
yöntemle de malzemelerin %100 yeniden kullanımı sağlanır ve tasarruf sağlanmış olur. Kişisel bir maldan
kurtulmak istiyorsanız, bunu garaj satışında satmayı veya online müzayede sitesinde satmayı düşünün. Düşük
donanım taleplerine ihtiyacı olan bir kullanıcıyla karşılaşma şansı söz konusudur.
Geri dönüşüm
merkezine
götürmek
Eski bilgisayarınız veya monitörünüzle ilgilenen herhangi bir şahıs veya şirket bulamadığınızda, bu ekipmanı
donanım geri dönüşümü konusunda yetkili olan bir yere götürmek en iyi seçenektir. Bu sayede tüm tehlikeli
bileşenler doğru şekilde işlenmiş olacaktır. Bazen de sistemdeki herhangi bir kullanışlı bileşen hala kullanılabilir
durumda olabilir.
Satıcılara
Birçok bilgisayar üreticisi ve bilgisayar donanımı üreticisi ayrıca kendi geri dönüşüm programlarına sahiptir. Bu
göndermek
bilgi büyük olasılıkla üreticinin web sitesinde verilecektir.
Pillerin Elden Çıkartılması
Eski laptop bilgisayarınızdan kurtulmayı ve yeni bir modeli satın almayı düşündüğünüzde, eski
laptop bataryasını doğru bir şekilde elden çıkartmalısınız. Piller tehlikeli malzemeler içerir ve çevre
için zararlıdır. Birçok büyük perakendeci pillerin elden çıkartılmasında kolaylık sağlamaktadır ve
bazı pil üreticileri yeniden şarj edilecek eski pilleri kabul etmektedir.
!Bazı Amerikalı perakendeciler eski laptop pillerini kabul etmektedir. Örneğin; Home Depot,
Staples, Best Buy ve Radio Shack.
Bir laptop pilinin ortalama ömrü dört yıl kadardır ancak doğru güç yönetimi teknikleriyle bu süre
uzatılabilir. Ayrıca Amerika Birleşik Devletlerinde 500'den fazla geri dönüşüm yasası bulunmaktadır
ve pillerin uygunsuz şekilde elden çıkartılması yasal cezalar doğurmaktadır.
Şekil 3-28:Laptop pili
Mürekkep ve Toner Kartuşunun Elden
Çıkartılması
Her yıl milyonlarca plastik yazıcı kartuşu atılıyor. Bu durum çöplüklerin büyümesine katkıda
bulunmasının yanı sıra, parasal tasarruf alternatiflerinden de yoksun bırakıyor. Neredeyse her boş
toner ve mürekkep kartuşu yeniden doldurularak tekrar kullanılabilir. Birçok perakendeci
mürekkep kartuşlarının doğru şekilde elde çıkartılması için depolar sağlamaktadır ve bazıları yeni
kartuş satın alınması durumunda indirim sunmaktadır.
Şekil 3-29:Boş mürekkep kartuşları yeniden kullanılabilir veya geri dönüştürülebilir.
Mürekkep Koruma
Kartuşların atılmasını önleyici bir diğer yol da akıllı kullanımdır. Ne kadar mürekkep kullanımına
ihtiyaç duyduğunuzu hesaplayın. Mürekkep püskürtmeli renkli yazıcı daha uygun bir fiyata satın
alınabilir ancak çok sıklıkta renkli baskılar yapmadığında mürekkep kuruyabilir ve kullanılamaz hale
gelebilir. Ayrıca uygun olduğu zaman taslak baskı kalitesi ayarının kullanılması, zaman içerisinde
büyük maddi tasarruflar sağlayacaktır. Daha açık renkteki belgeler daha az mürekkebe ihtiyaç
duyar ve bu durum mürekkep ve toner kartuşlarının ömürlerini uzatır.
Kağıt Geri Dönüşümü
Çift yönlü baskı ve akıllı baskı yönetimi sayesinde bir ev veya ofisteki kâğıt tüketiminde önemli
oranda azalma sağlanabilir ancak gerçekte çok az işyeri tamamen kâğıtsız (elektronik) olarak
çalışabilmektedir. Kâğıt, çoğu işyerinde birçok işlemde kullanılan önemli bir parçadır. A.B.D. Çevre
Koruma Örgütüne (EPA) göre Amerika Birleşik Devletlerinde ortalama ofis çalışanının yıllık kâğıt
kullanımı 10.000 sayfadır.
Atılacak kâğıdın geri dönüşüm kutularına atılması önemlidir. Bu sayede bu kâğıtlar toplanabilir ve
doğru bir geri dönüşüm tesisine gönderilebilir. Kâğıdın geri dönüştürülmesi ormansızlaştırma
miktarında doğrudan azalma sağlar, daha fazla kâğıt için kaynak oluşturur ve yeni kâğıt üretimiyle
ilişkili olarak karbon ayak izi oranını azaltır.
Kâğıt Geri Dönüştürme İstatistikleri
EPA, kendi web sitesinde kâğıt tüketimi ve geri dönüştürme istatistiklerini yayınlamaktadır.

Amerika Birleşik Devletlerinde yıllık 85 milyon ton kâğıt ve mukavva kullanılmaktadır.

Ortalama bir Amerikalı yılda 30 metre boyunda Kaliforniya Ladinini kâğıt ve odun ürünleri için
tüketmektedir.

Gazetelerin %86'sı geri dönüştürülürken ofis kâğıtlarının sadece %66'sı geri
dönüştürülür.Kağıt , ağırlık olarak, tüm ABD’de toplanan geri dönüşüm maddelerinden 3’te
1’inden fazlasını oluşturmaktadır.
Temizlik Malzemesinin Elden Çıkartılması
Çoğunlukla zehirli veya tehlikeli kimyasalları içeren temizlik ürünlerinin doğru şekilde elde
çıkartılması, insan sağlığı ve çevre için çok önemlidir. Çöplüklerdeki atıkların %1'ini tehlikeli ev
atıklarının oluşturduğu varsayılmaktadır. Bu kimyasallar çöp kutusunda yangın çıkmasına veya hava
ve civardaki su kaynaklarının kirlenmesine neden olabilir.
Donanımızın bakımına dikkat ettiğiniz gibi kullandığınız herhangi bir temizlik malzemesinin elden
çıkartılması konusunda doğru yolu izlediğinize dikkat edin. Ürünün önerilen elde çıkartma
yöntemini öğrenmek amacıyla ürün etiketini kontrol edebilir veya online web sitesini ziyaret
edebilirsiniz.
Şekil 3-30:Temizlik Malzemeleri
Malzeme Güvenliği Veri Sayfası
Malzeme Güvenliği Veri Sayfası (MSDS) kullanıcılara ve acil durum personeline tehlikeli bir
maddenin depolanması ve kullanılması için doğru prosedürler hakkında bilgi vermek amacıyla
yayınlanan teknik bültendir. Bir çalışanın normal kullanım koşulları altında veya bir acil durum
esnasında kimyasala maruz kalması gibi durumlarda da kullanılır. İmalatçılar, yeni müşteri için
ürünün ilk nakliyatında bu veri sayfasını gönderirler veya güvenlik tehlikeleri hakkında önemli ve
yeni bir bilgi ortaya çıktığında buna göre güncellenmiş veri sayfalarını nakliyat sonrasında gönderir.
Malzeme Güvenliği Veri Sayfalarına online olarak ulaşabilirsiniz; Internet'te her çeşit kaynağı
bulabilirsiniz. A.B.D. İş güvenliği ve Sağlık İdaresi (OSHA) düzenlemeleri malzeme güvenliği veri
sayfalarının kullanımı ve bir malzeme güvenliği veri sayfasının neleri içermesi gerektiği hakkında
bilgiyi yönetmektedir.
CRT Monitörlerin Elden Çıkartılması
Katot ışınlı tüpleri (CRT'ler) içeren bilgisayar monitörleri kabaca 5 pound kurşun içerir ve çevre için
zararlıdır. Milyonlarca bilgisayar eskidiğinde ve atıldığında bu rakam önemli bir miktara
çıkmaktadır.
Bir CRT monitörün elden çıkartılmasında en iyi yöntem bir geri dönüşüm tesisine götürülmesidir.
Bu hizmet için genellikle bir ücret söz konusudur ancak monitörün doğrudan çöpe atılmasından çok
daha iyidir. Eski monitörler daha büyük boyuttadır ve çöplüklerde daha fazla yer kaplamaktadır
veya daha da kötüsü bunlar parçalanarak içerdikleri zehirli bileşenleri çevreye saçabilirler.
Sıvı kristal ekran (LCD) monitörlerin ortaya çıkmasıyla CRT monitörlerin elden çıkartılma hızı daha
da artmıştır. Ancak LCD monitörler de doğru şekilde elden çıkartılmalıdır çünkü bunlar da cıva
içermektedir. Eğer eski monitörleri değiştirecekseniz, cıvasız ışık yayan diyot (LED) monitörleri
tercih edin.
Elden Çıkartma için Üçüncü Parti Onaylı
Satıcılar
Birçok işyeri malzemelerin ve bilginin yok edilmesi için onaylı olan üçüncü parti kurumları tercih
etmektedir.
Elden
Çıkartma
Açıklama
Hizmeti
Her ne kadar kâğıtların bir geri dönüşüm kutusunda toplanması, atılan kâğıtların ve kağıt esaslı ürünlerin yeniden
kullanımında büyük bir adım olsa da, bilgi güvenliği açısından potansiyel açıklar oluşturmaktadır. Çöplerin didik
Parçalama
didik aranmasıyla izinsiz kişilerin normalde yok etmeniz gereken önemli bilgiye ulaşması mümkündür. Üçüncü parti
şirketler genellikle belgelerin parçalanması konusunda hizmet verirler ve bu hizmet sayesinde belgelerdeki bilgiler
başka kişiler tarafından ele geçirilemez. Birçok satıcı ayrıca CD'ler ve DVD'ler gibi ortamların fiziksel olarak
imhasına yönelik hizmetler sunarlar.
Bazı satıcılar malzeme elden çıkartma hizmetini, malzemeler yakılarak tamamen kullanılamaz ve tanınamaz hale
Yakma
getirilmesi şeklinde sunmaktadır. Ancak bu yöntem çok nadir kullanılmaktadır çünkü yakılan malzemeler geri
dönüştürülemez veya yeniden kullanıma hazırlanamaz. Yakma yöntemiyle elden çıkartma işlemi çok fazla tercih
edilmemelidir.
Atılan bilgisayarlar hala bir hard disk içeriyor olabilir ve bilgi hırsızlarının saldırılarına karşı savunmasız durumda
Hard disk
silme
olurlar. Hatta kısmen zarar görmüş hard diskler bile, doğru araçlar kullanılarak geri kazanılabilir bilgi içerebilirler.
Onaylı üçüncü parti şirketler güvenli sürücü silme hizmetleri ve hard disk imha hizmetleri sunmaktadırlar. Bazıları
güçlü bir manyetik alan kullanarak, tüm veriyi kurtarılamaz hale getirerek manyetik depolama ortamlarını
silebilmektedirler.
RoHS Ana Esasları
Tehlikeli Bileşenlerin Kullanımında Kısıtlama (RoHS) elektronik aygıtlarda yaygın olarak kullanılan
belirli tehlikeli bileşenleri kısıtlamak amacıyla Avrupa Birliği tarafından 2006 yılında yürürlüğe
girmiş uyumluluk direktifidir. Bu düzenlemeler yeni elektronik ve elektrikli ekipmanda kurşun,
kadmiyum, cıva ve krom içeren belirli bileşenlerde sınırlama ve yasaklama getirmektedir.
İzin Verilebilen Malzeme Miktarları
Aşağıdaki tablo RoHS ana esasları ile kısıtlanan malzeme miktarlarını göstermektedir.
Malzeme
İzin Verilen Miktar
Cıva
Ham homojen malzeme seviyesinde ağırlığın 0.1%'i.
Kadmiyum
Ham homojen malzeme seviyesinde ağırlığın 0.01%'inden küçük.
Cıva
Milyonda 100 kısım veya daha az; istenmeden eklenmiş.
Altı değerlikli krom
Ham homojen malzeme seviyesinde ağırlığın 0.01%'inden küçük.
Polibromlu bifenil (PBB)
Ham homojen malzeme seviyesinde ağırlığın 0.1%'i.
Polibromlu difenil eterler (PBDE) Ham homojen malzeme seviyesinde ağırlığın 0.1%'i.
WEEE Gereksinimleri
Atık Elektrikli ve Elektronik Ekipman (WEEE) Avrupa'da 2003 yılında yürürlüğe girmiş olan ve RoHS
direktifiyle benzer amaçlara hizmet eden direktiftir. Atık elektrikli ve elektronik ekipmanın elden
çıkarılması ile ilgili sorumlulukları uygulamaya koyar. Ayrıca şirketlerin bu tür atıkların yenilenmesi
veya doğru şekilde elden çıkartılması yoluyla çevre dostu bir biçimde kullanılması için atık
toplamasını gerektirir.
Geri Dönüşüm ve Elden Çıkarma Tekniklerinin
Uygulanması
Birçok işyeri olası yasal sorunlara karşı geri dönüşüm standartları ve düzenlemeleri ile uyumluluk
konusunda harekete geçmiştir. Ancak ekipman ve malzemelerin doğru şekilde elden çıkartılması bir
şirket için çevreye pozitif etkiler sağlamanın yanı sıra maddi kazançlar sağlamaktadır.
Ana esaslar
Atık miktarını en aza indirebileceğiniz ve ekipman ve malzemelerin elden çıkartılması sırasında
çevreyi koruyabileceğiniz birçok yöntem vardır:

Çalışır durumdaki eski bilgisayarları kullanmamaya karar verdiğinizde bunlar için alternatifler
arayın:
o
Eski ekipmanın bileşenlerini mümkün olduğunca yeniden kullanın. Bazı
aygıtlar hala kullanışlı olabilir.
o
Eski ekipmanları yeniden formatlayarak ve açık arttırma ile satarak kendi
masraflarının küçük bir bölümünü geri kazanın.
o
Makinenin tamamen yeniden kullanımını sağlamak amacıyla ihtiyaç
duyulmayan ekipmanı bağışlayın.

Laptop pillerini elden çıkartırken bunları imalatçıya veya geri dönüşüm tesisine götürerek
yeniden şarj edilmesini veya doğru şekilde elden çıkartılmasını sağlayın.

Bir CRT monitörü elden çıkartmadan önce monitörü ihtiyacı olan birisine satma veya
bağışlama konusunu düşünün. Mümkün değilse, monitörü bir geri dönüşüm tesisine
götürerek içerdiği cıva ve diğer zehirli içeriklerin doğaya karışmamasını sağlayın.

Kullandığınız tüm temizlik malzemelerinin içeriklerine dikkat edin ve bu malzemeleri atarken
doğru yöntemleri uyguladığınıza dikkat edin.

Boş mürekkep veya toner kartuşlarını imalatçıya göndererek veya bunları kabul eden bir
perakendeciye götürerek geri dönüşümlerini sağlayın. Çoğu durumda geri döndürülen her
kartuş için küçük miktarda indirim elde edersiniz.

Atılan kâğıtlar ve kâğıt esaslı ürünler için yazıcıların yanında geri dönüşüm kutuları
bulundurun. Mümkün olursa bu katılımı arttırmak amacıyla, ofislerde ve çalışma masaları
altında geri dönüşüm kutuları bulundurun.

Donanım veya elektronik aygıtların elden çıkartılmasıyla ilgili federal veya bölgesel yasalarla
ilgili bilgi sahibi olun. Bu yasalar ile uyum sağlanamaması para cezaları ile sonuçlanabilir.
Örnek: Sorumlu Davranarak Para Kazanın
Bir yayıncılık şirketinin merkez ofisinde aylık yaklaşık olarak 100 mürekkep kartuşu kullanılıyor. Boş
mürekkep kartuşlarını çöpe atmak yerine şirket, bunları yetkili bir perakendeciye götürüyor ve
götürdüğü her kartuş başına $3 kazanıyor. Plandaki bu basit değişiklik tehlikeli atıklarda büyük
ölçüde azalma sağlıyor ve ayrıca şirkete ayda $300 kazanç sağlıyor.
Şirket ayrıca dört yıldan uzun süredir kullanımda olan bilgisayarları elden çıkartıyor. Kullanılmayan
ekipmanı atmak yerine bir üçüncü parti şirketin hizmetinden yararlanarak hard diskleri sildiriyor.
Bu bilgisayarlar daha sonra kendi orijinal bedellerinin %15'i fiyatla şirket çalışanlarına satılıyor. Bu
bilgisayarları alan çalışanlar bir işletim sisteminin ve diğer tüm yazılımların sağlanması ve
kurulmasından kendileri sorumludurlar. Satılmayan bilgisayarlar bireysel ekipmanlardan ayrılıyor
ve bilgisayarların onarımında yedek parçalar olarak kullanılıyor.
BİR YEŞİL BİLİŞİM STRATEJİSİ GELİŞTİRİN
Giriş
Kursun başında sürdürülebilir IT gereksinimlerini öğrendiniz ve modern IT altyapılarında kullanılan
donanım ve yazılım konfigürasyonlarındaki seçeneklerden bazılarını keşfettiniz. Daha sonra
ekipmanlarınızı nasıl uygun hale getireceğinize dair bazı yolları öğrendiniz ve güç yönetimi,
ekipmanın elden çıkartılması ve işgücünüz ile ilgili mevcut planlar geliştirdiniz. Şimdi bunların
hepsiyle ilgili bilgilerinizi birleştirmeye ve bir eylem planı oluşturmaya hazırsınız. Bu derste
şirketiniz için bir yeşil bilişim stratejisi geliştireceksiniz.
IT profesyoneli olarak, daha fazla sürdürülebilir ticari uygulamalar geliştirme fırsatları arayan
şirketinizde, sizin düşünceleriniz önemli olacaktır. Yeşil amaçların geliştirilmesinden veya sadece
teknik bilginize dayanarak girdi sağlanması için sorumlu olan panelin bir parçası olabilirsiniz. Bu
durumda yeşil çözüm yönetimine yol gösterici nitelikteki en iyi uygulamalardan haberdar olmanız
gerekir. Şirketinizde işlemlerin mevcut durumunu analiz ederek, nelerin karşılanması gerektiğini
daha iyi anlayabilir ve işyerinizin hedeflerine uygun bir strateji geliştirebilirsiniz.
Bu ders, aşağıdaki CompTIA® Strata™ Green IT sertifikasyon hedeflerinin tümünü veya bir kısmını
kapsamaktadır:

Bir Yeşil Strateji Geliştirme

Maliyet Etkinliklerini Değerlendirme
Bir Yeşil Strateji Geliştirin
İyi bir strateji, mevcut sorunlarınız ve istediğiniz sonuçlar arasındaki boşlukta köprü kurulmasını
sağlar. Yönetime sunacağınız çözüme finansal bilgileri eklemeden önce, şirketinizdeki büyük
oranda fırsat sunan alanları tanımlayabilmeniz ve daha sonra bu hedef alanlara göre olası
çözümleri geliştirmeniz gerekir. Bu konuda; amaç esaslı yeşil stratejinin oluşum süreçlerini
öğrenecek ve bir strateji oluşturacaksınız.
Yeşilci bir kurum olmak, kendi şirketinizde bu hususta şahsen ilgili olduğunuz bir konuysa doğru
fırsatları yakalayabilirsiniz. Çevresel düzenlemelere uyumlulukla ilgili olarak üst yönetime dışarıdan
baskılar gelmekle beraber ,enerji masraflarının taban çizgisindeki gelişimi görmek için içeriden
baskılar da gelebilir. Yönetim, daha yeşilci olabilmek için geçerli bir stratejiye ihtiyaç duyar.
Şirketiniz için amaçları ve bu amaçlara ulaşma sürecinin nasıl yönetileceğini tanımlayarak, şirketiniz
için etkili bir yeşil stratejisi sunabilir ve bunun takip edilmesini sağlayabilirsiniz.
Yeşil Bilişim Hedeflerinin Oluşturulmasında Üç
Aşama
Sürdürülebilir ticari uygulamaların geliştirilmesi, çoğu şirket için yüksek öncelik taşımaktadır. Her
şirketin amaçları ve yeşil hedefleri farklı olacaktır. Stratejiler giderlerde tasarruf sağlamak,
düzenleyici gereksinimlere uyum sağlamak veya daha fazla sosyal sorumluluk sahibi olmak için
geliştirilebilir. Ayrıca teknik altyapı ve sosyal çevre şirketlere göre farklılık gösterir ve bu yüzden her
işyerinin birbirinden farklı gereksinimlerini karşılayacak belirli bir yeşil bilişim çözümünün
bulunması gerekir. Ancak şirketler kendi özelleştirilmiş hedeflerini ve stratejilerini aşağıdaki üç
genel aşamaya göre geliştirebilirler:

Mevcut uygulamalar için bir taban çizgisi belirleyin.

İşyeri için yeşil hedeflerini tanımlayın.

En iyi yeşil uygulamaların hayata geçirilişini yönetin.
Bir Taban Çizgisi Belirleyin
Mevcut uygulamalarınız hakkında sahip olduğunuz anlayış, olası kazançlar ve maliyet dengelemesi
hakkındaki tartışmaları yönetebilmenize yardımcı olacak ve şirketiniz için makul yeşil hedeflerine
yönelik altyapı gibi hizmet edecektir. Performans taban çizgisi, geliştirilmesi gereken problemli
alanları tanımlamanın yanı sıra, sürecin ölçülmesi ve yeşil girişimlerin geri dönüşünün
değerlendirilmesi için zorunludur. Şirketinizin mevcut çevresel etkisinin somut bir taban çizgisini
belirlenmek için aşağıdaki önerileri dikkate alın:

Bir enerji tüketimi analizi gerçekleştirin. Bu analizde IT ve tesis varlıklarının envanteri, enerji
kullanımının ölçümü ve güç kullanımının hesaplanması olmalıdır.

Donanım ömürlerini inceleyin. Bu inceleme mevcut varlık satın alma uygulamalarının ve
donanım güncellemeleri ve revizyonların ne sıklıkta yapıldığının analiz edilmesini gerektirir.

Son olarak şirketinizde yürürlükte olan varlık elden çıkarma uygulamalarını inceleyin. Özellikle
geri dönüşüm, bağışlama ve tehlikeli malzemenin işlenmesi gibi konular.
Şekil 4-1:Kill-A-Watt ölçer çekilen gücü ölçmektedir.
Yeşil Hedefleri Tanımlayın
Şirketinizin çevreye olan mevcut etkisini belirleyin. Şirketiniz için hedefleri belirlerken, zayıf olan
uygulamaları iyileştirmeyi ve iyi olan uygulamaları mükemmel seviyeye getirmeyi hedefleyin.
Ölçülebilir "SMART" hedefler oluşturun ve bu hedeflerin zaman veya belirli zaman aralıkları ile
bağlantılı olduğundan emin olun.
Şirketin büyüklüğüne ve taban çizgisiyle keşfedilen eşsiz fırsatlara bağlı olarak, her şirket için yeşil
hedefler farklılık gösterecektir.
SMART Hedefler
Şirketiniz için yeşil hedefleri belirlerken, hedefleri aşağıdakiler gibi ayarlamaya çalışın:

Specific (Spesifik): Herhangi bir yön belirtmeyen, genel bir hedefe göre başarılı olma şansı
daha yüksek olan doğru bir hedef.

Measurable (Ölçülebilir): Belirli bir kriter oluşturulmalıdır. Böylece hedefe varış süreci ve
performans takip edilebilir.

Achievable (Başarılabilir): Önemli hedefler belirlenmelidir ve bu hedefler gerçekten
ulaşılabilir olmalıdır. %100 güç tasarrufu gibi imkânsız senaryolar oluşturulmamalıdır.

Realistic (Gerçekçi): Hedefler kaynak kullanılabilirliği, bilgi ve zamanın kısıtlı olacağı bir etki
için yeterince sürdürülebilir olmalıdır.

Time-based (Zaman esaslı): Eğer bir hedef belirli bir zaman dilimiyle bağlantılı değilse, hızlı
davranmanın bir anlamı kalmayacaktır.
Hedefleri Oluştururken Sorulması Gereken Sorular
İyi bir strateji, daha fazla sürdürülebilir uygulamaların geliştirilmesi için aşağıdaki soruları dikkate
almalıdır:

Teknik altyapının hangi alanları en fazla miktarda enerji tüketiyor?

Mevcut olarak kullanılan varlıklara alternatif olan uygun maliyetli ve enerji tasarruflu
seçenekler var mı?

Kullanımda olmayan aygıtların tükettiği gücü en az seviyeye indirmek için hangi politikalar
uygulanıyor?

Sağlanan varlıklar ve gerçekten ihtiyaç duyulanlar arasında uygun bir denge bulunuyor mu?

Evde çalışma ve esnek iş zamanlamaları gibi işgücü planlarını kullanarak karbon ayak izini
düşürmeye yönelik seçenekler bulunuyor mu?

Varlık geri dönüşümü ve elden çıkartma pratikleri için ne tür gelişmeler yapılabilir?
Yeşil Girişimlerin Hayata Geçirilişini Yönetin
İşyerinizdeki yeşil hedeflere ulaşmak amacıyla, bir takım ana esasları takip edebilirsiniz.
Ana esas
Açıklama
Şirketiniz için yeşil hedefleri geliştirdikten sonra, tüm hisse sahiplerinin ve katılımcıların bunları görmelerini
sağlamalısınız. Her ne kadar yeşil stratejilerin geliştirilmesi IT departmanının sorumluluğu olsa da, planın
Hedefleri açıklayın
başarısı kurumdaki herkesin tüketim davranışlarının bir yansıması olacaktır. Bu yüzden enerji tasarrufunu
arttırmaya yönelik yapılan girişimler, takımınızdaki her bir üyeye bildirilmelidir. Hedefler ve bunların önemi
hakkında yapılacak tartışmalar, herkesi kendi davranışlarında gayret göstermeye teşvik edecektir.
Yeşil stratejileri ticari
hedefler ile
uygunlaştırın.
Yeşil bilişim girişimlerinizin, işyerinin gereksinimlerini tamamlayıcı nitelikte olmasını sağlayın. Yeşil bilişim
destekleme çabaları, müşteri ve personel memnuniyetine gölge düşürmeden tüm ticari faaliyetlere uygun
olmalıdır. Eğer herhangi bir yeşil hedef, ticari faaliyetler ile ters düşüyors,a hedeflerinizde ticari faaliyetler
ile paralel olarak şekilde gerekli değişiklikleri yapın.
Yeşil komitesi
Şirket planlarının şirketteki herkes tarafından bağlayıcı olduğundan emin olmak ve süreci takip etmekle
oluşturun
sorumlu olan bir komite oluşturmanız önerilmektedir. Uyumluluğu güçlendirmek adına üst yönetim
üyelerinden birisini takıma dahil etmek faydalı olabilir. Komite süreçlerin hangi sıklıkta ölçüleceğini ve
herhangi bir sorunu belirlemek için hangi eylemlerin gerçekleştirileceğini açıklayan ayrıntılar oluşturmalıdır.
Yeşil komite enerji açısından süreci rutin bir şekilde ölçmeli ve sonuçları takip etmelidir. Analizlerin
Süreç ölçün
kapsamının son kullanıcı bilgisayarları ve sunucular gibi IT varlıklarından daha geniş kapsamlı olduğundan
emin olun. Aydınlatma, ısıtma, soğutma ve geri dönüşüm istatistikleri gibi faktörleri dahil edin.
Yeşil performans sonuçları şirketteki önceki performans sonuçları ile veya bir bütün olarak endüstriyle
Taban çizgilerine
kıyaslanmalıdır. Kalite testi göstergeleriniz Yeşil bilişim hedeflerinizi daha gerçekçi ve ulaşılabilir hale
kıyaslayın
getirmek için ayarlamalar yapmak üzere kullanılabilir. Ayrıca her yeni çözümü hayata geçirdiğinizde taban
çizginizi sürekli olarak güncellemeniz önemlidir.
Başarıyla ulaşılan veya yolunda giden Yeşil bilişim stratejinizdeki herhangi bir hedefe veya amaca dahil olan
Sürekli gelişim
herkesi tebrik edin. Ancak başarılarınızı arttırmayı ihmal etmeyin. Çevre dostu olabilecek fırsatları sunan
mimaride ilave alanlar bulmaya çalışın. Herkesi hedef süreciyle ilgili güncel bilgiye sahip olmasını sağlayın
ve bu hedeflere ulaşıldığında yeni hedefler belirleyin.
Bir Çözümün Çevresel Etkileri
Önerilen çözümün çevreye olan etkisini analiz etmek, herhangi bir yeşil stratejisinin zorunlu bakış
açısı olmalıdır. Birçok durumda varlıkları değiştirme veya yeni bir planı hayata geçirme kararları
verirken maliyet dengesi söz konusudur. Örneğin, düzinelerce katot ışın tüplü (CRT) monitörlerin
sıvı kristal ekran (LCD) monitörler ile değiştirilmesi sadece yeni monitörlerin masraflarıyla sınırlı
kalmaz aynı zamanda eski monitörlerin doğru şekilde elden çıkartılmasıyla ilgili, ilk bakışta
görülmeyen masrafları da içerir. Eğer yürürlükte herhangi bir geri dönüşüm planı yoksa, o halde
çözüm zararlı etkiler doğuracaktır.
Uzun dönemde maddi tasarruf yapmaya yönelik fırsatları değerlendirmeye geçmeden önce, varlık
değişiminin çevreye olan etkisi üzerinde düşünün. Kısaltılmış donanım ömrü donanım üretimindeki
talebin artmasına, dolayısıyla karbon ayak izinde artışa ve enerji tasarrufundan kısıtlı derecede
faydalanabilmeye neden olur. Varlık ömrünün uzatılması ve güncelleme arasında bir denge
bulmaya çalışın ve maliyet ödünleşmeyi en düşük seviyede tutarken faydaları en üst seviyeye
çıkaracak fırsatları araştırın.
Yeşil bilişim Stratejisinin Geliştirilmesi
Bir Yeşil bilişim stratejinin oluşturulması her şirketin kendi hedeflerine, kültürüne ve IT sistemine
göre adapte olması gereken bir süreçtir.
Ana esaslar
Bir Yeşil bilişim stratejisini hazırlamak için:




Mevcut çevresel etkilerinizi değerlendiren bir performans taban çizgisi oluşturun.
o
Mevcut faaliyetlerinizin ortalama karbon ayak izini belirleyin.
o
Şirketinizdeki aygıtların güç tüketimini ölçün ve yıllık enerji masraflarını
hesaplayın.
o
Donanım ömrünü ve masaüstü bilgisayarların, laptop bilgisayarların,
sunucuların, yazıcıların ve diğer aygıtların hizmet sürelerini değerlendirin.
o
Ekipman ve malzemeleriniz için geri dönüşüm ve elden çıkartma planlarınızı
değerlendirin.
Taban çizginizi analiz edin ve geliştirilecek alanları araştırın.
o
Yüksek miktarda enerji tüketen aygıtları belirleyin.
o
Enerji tasarrufunu arttırıcı işletim sistemi ve donanım ayarlarını belirleyin.
o
Grup planları, işgücü planları veya karbon dengeleme programları ile karbon
ayak izini düşürecek fırsatları belirleyin.
Şirketiniz için Yeşil bilişim hedefleri ve amaçları setini oluşturun.
o
Hedeflerin "SMART" kriterini karşıladığından emin olun.
o
Yeşil hedefleri ticari hedefler ile paralel tutun.
o
Herkesin mevcut hedefler hakkında bilgili olmalarını sağlayın.
Yeşil çözümlerinin hayata geçirilişini yönetmek için bir plan geliştirin.
o
Hayata geçirme sürecini gözlemlemek için proje yönetimi tekniklerini
kullanmayı düşünün.
o
Düzenli olarak çözüm performansını taban çizginiz ve endüstri standartları ile
kıyaslayarak ölçün.
o
Herkesi gidişat konusunda bilgili tutun.
o
Hedeflere ulaşıldıktan sonra dahi, sürekli gelişim için çabalayın.
Örnek: Hexa Web Hosting Şirketinin Green IT Stratejisi
Hexa Web Hosting, karbon ayak izini düşürerek ve enerji tasarrufunu arttırarak sürdürülebilirlik için
devlet destekli para iadesini hak edebilecek vasfa sahip olma yollarını araştırıyor. Mevcut varlıkların
faaliyetlerini değerlendirmek ve en yüksek kazanç fırsatlarının belirlenmesi amacıyla bir
danışmanla anlaşıyor.
Danışman geliştirilebilecek birkaç şey olduğunu fark ediyor. Birçok çalışan gün sonunda
donanımlarını açık bırakıyor. Çöp kutularının, tek tarafı yazdırılmış kağıtlar ile ve bazen sadece bir
satır veya bir e-posta imzasının yazdırıldığı kağıtlarla dolu olduğunu görüyor. Tesisin soğutma
giderleri, büyüklüğüne kıyaslandığında olması gerekenden çok fazla.
Bu bilgileri alan Hexa yönetimi gelecek yıl için yeşil hedefler belirlemeye başlıyor. Yılsonu itibariyle
enerji masraflarında 25% tasarruf ve sarf malzemelerin tüketiminde% 40 azalma sağlamayı
hedefliyor. Oluşturulan grup planları gün sonunda ekipmanların kapatılması ve sunucuların
LAN'dan uyanma özelliğinin etkinleştirilmesini içeriyor. Para kaynağı sınırlı olduğu için şirket CRT
monitörlerini yıl içerisinde değiştirmek üzere bütçe planlaması yapıyor. Malzemelerde tasarruf
sağlamak için IT departmanı tüm son kullanıcı makinelerinde yeşil baskı yazılımı yükleyerek,
kullanıcıların baskı görevlerini yazıcıya göndermeden önce ön izleme yapabilmelerini ve gerekli
düzenlemeleri yapabilmelerini sağlıyor. IT departmanı ayrıca her bir yazıcıyı ve işistasyonunu aksi
belirtilmediği sürece varsayılan olarak çift yönlü modda yazdıracak şekilde yapılandırıyor.
Şirket yıl boyunca süreci izlemek ve durumu yönetime raporlamak için iki kişiden oluşan küçük bir
grup oluşturuyor. Sonuçlar şirketteki hedeflere ulaşma hususunda katkıda bulunan herkese
bildiriliyor.
Maliyet Etkinliklerini Değerlendirin
Önceki konuda bir Yeşil bilişim stratejisi geliştirdiniz. Ancak yatırımla ilgili kararlar özellikle mali
verilere dayanır ve yeşil stratejinizi her açıdan doğrulayabilir olmanız gerekir. Bu konuda,
önerdiğiniz çözümün maliyet etkinliğini değerlendireceksiniz.
Bedava yemek yok. Yeşil stratejinizin hayata geçirilmesiyle belli masrafların ortaya çıkacağı
aşikardır. Örneğin; mevcut durum ve istenilen enerji hedefleri arasındaki farkın analizi, verimli
donanım alımı ve donanım ve yazılımın konfigürasyonu gibi konular dahil edilebilir. Bütçe
zayıfladıkça, bu masrafların uzun dönemde yeterli faydaları sağlayacağının ispatını yönetime
göstermek son derece önemli olacaktır. Yeşil bilişim stratejinizin finansal fizibilitesini sağlayarak,
önerinizdeki bazı masrafları karşılayabilir ve üst yönetimin desteğini kazanabilirsiniz.
Yaşam Dönemi Maliyetleme Süreci
Tanım:
Yaşam Dönemi Maliyetleme Süreci (LCC) yatırımınızın toplam masrafının mevcut değerini ortaya
çıkartan bir değerlendirme tekniğidir.
LCC, ekipmanınızın başlıca giderlerinin ve yıllık bakım ve enerji masraflarının toplamından,
varlıkların mevcut hurda değerlerinin çıkartılmasıyla hesaplanır. LCC, özel bir Yeşil bilişim
çözümünü hayata geçirmenin uygun maliyetli olup olmayacağını belirlemede kullanışlı bir teknik
olabilir.
LCC analizlerinin faydaları şunlardır:

Satın alım ve uygulamaya almada birkaç seçenek arasında kolayca değerlendirebilme

Bir çözümün sadece ön tedarik masraflarının değil toplam masrafından haberdar olma.

Maliyet profillerinin doğru tahmini.

Maliyet dengesine karşın arttırılmış performans görünümü
Örnek: Sunucuların LCC Analizi
Geleneksel sunucuları, kiralık blade serverlar ile değiştirmeyi düşünen bir şirket çözümün hayata
geçirilmesiyle oluşacak gerçek masrafı daha iyi anlamak için LCC tekniğinden yararlanabilir.
Donanımın üç yıl için yıllık $5,000 oranından kiralanmasıyla oluşacak masrafa ek olarak, personel
kurulum, konfigürasyon ve uygulama konusunda eğitimli olmalıdır. Ayrıca ekipmanın ömrü
boyunca bakım ve sorun giderme sözleşmeleriyle ilişkili masraflar söz konusu olabilir. LCC tekniği
ayrıca sonradan satılabilecek veya başka bir yerde tekrar kullanılabilecek eski serverların değerini
de içermelidir.
Geri Ödeme Süresi
Tanım:
Geri Ödeme Süresi bir proje için yatırılan paranın ne kadar zamanda kendini kurtaracağını ifade
eder. “Düz” geri ödeme süresi, hesaplaması en basit olandır ve yıllık tasarrufları veya oluşan geliri
yatırım amacıyla yapılan masrafa bölerek elde edilir. Bir projenin yatırım potansiyelini hızlı ve
kolayca anlaşılır bir yöntemle ifade etme biçimidir. Zaman ile ifade edilir ve yatırımın orijinal
masrafının kaç ay veya yılda kendini kurtaracağını gösterir. Geri ödeme süresi aynı anda birkaç
projeyi değerlendirirken oldukça işe yarayabilir.
Örnek: Donanım Yenileme
Örneğin bir şirket özel bir şube için donanım yenilenmesi ile ilgili masrafın $10,000 tutarında bir
yatırım olacağını hesaplıyor. Bu yatırımın yıllık olarak faaliyet ve enerji masraflarında $4,000
tutarında tasarruf sağlaması bekleniyor. Diğer faktörlere bakılmaksızın, donanım yenilemenin
$10,000 tutarının, $4,000 tasarruf tutarına bölünmesiyle elde edilecek olan düz geri ödeme süresi
2.5 yıldır.
Geri Ödeme Süresinin Kusurları
Düz geri ödeme süresi bir yatırımın kendi masrafını ne kadar zaman içerisinde kurtaracağını
belirlemek için kolay bir yol iken, bu yöntemin kullanımında birkaç kusur söz konusudur.

Yıllık masraf veya yıllık gelir sabit değil. Bu tür durumlarda birikimli masrafların bir sütunda
yer aldığı ve birikimli geri dönüşlerin bir başka sütunda yer aldığı tablo veya şema
oluşturmanız gerekir. Geri dönüşlerin masraflardan daha büyük olduğu noktalara bakın.

Formül paranın zaman değerini göz ardı ediyor. Paranın değer kaybından dolayı bir yol sonra
elinize geçecek $10,000 bugün elinizdeki $10,000'dan daha azdır. $10,000 değeri iki yıl
içerisinde daha da azalacak ve bu şekilde değer kaybetmeye devam edecektir. Bu yüzden
birçok finans profesyoneli net bugünkü değer (NPV) veya iç verim oranı (IRR) gibi daha doğru
araçları kullanmaktadır.
Yatırımın Getirisi
Tanım:
Yatırımın getirisi (ROI), yatırım masrafıyla bağlantılı olarak finansal kazanç veya getiriyi açıklayan,
yüzde ile ifade edilen muhasebe şeklidir. Yatırımın getirisi, getiriden masrafı çıkartarak ve elde
edilen sonucu yatırımın masrafına bölerek, daha sonra 100 ile çarparak elde edilir. Yatırımın getirisi
"Harcayacağım paranın bana getirisi ne olacak" sorusunu yanıtlamaya çalışır. Daha büyük ROI daha
faydalı bir projedir.
Her ne kadar yardımcı olsa da, bu yöntem bazen IT dünyasında uygulamaya kalkışıldığında bir tuzak
olabilir. Örneğin varlık yatırımının tüm faydaları sayısal olarak ifade edilmiyor olabilir. Enerji
masraflarında ve faaliyet giderlerinde tasarrufları hesaplamak mümkünken, aşağıdakiler gibi
manevi faydalar için bir değer belirlemek zordur:

Artan kullanılabilirlik.

Daha hızlı işleme.

Personel memnuniyeti.
Örnek: Bir Ana Esas Olarak ROI
Bir şirketin kalite güvende takımındaki her bir üye için laptop bilgisayarları güncelleme fırsatı
olduğunu varsayalım. Bu varlık satın alma ve yeni makinelerin yerleştirilmesi ve eski ekipmanın
elden çıkartılmasının toplam masrafı $2,800. Yeni bilgisayarlardan sağlanacak beklenen enerji
tasarrufları yıllık $500 ve ekipmanın beş yıl hizmet ömrüne sahip olması bekleniyor. Yatırımın ömrü
boyunca toplam $2,500 tutarında toplam tasarruf sağlaması bekleniyor. ROI (Yatırımın getirisi)
formülü uygulanıyor.
ROI = [($2500 – $2800) / $2800] * 100
ROI = [-$300 / $2800] * 100 = –10.71%
Bu durumda ROI negatif çıkıyor. Bu ilk bakışta istenmeyen bir proje gibi görünebilir. Departman
güncellemenin manevi faydalarını da işin içine katmalıdır. Yeni laptop bilgisayarlar daha kısa
sürede, daha fazla iş üretimine izin veriyor. Bu durum gelecek birkaç yıl boyunca ilave personel
çalıştırılması gereksinimini önlemiş oluyor. Laptop bilgisayarlar ayrıca çalışanların belirli günlerde
kendi evlerinden çalışabilmelerine izin veriyor ve bu sayede tasarruf konusunun en başında yer
alan seyahat ile ilgili olarak karbon ayak izinde azalma sağlanıyor. Ek olarak ekipman daha verimli
çalışıyor ve karbon ayak izinin düşürülmesinde fayda sağlıyor. Şirket ROI'nin negatif çıkmasına
rağmen finansal olmayan kazançların $300 tutarındaki kayıptan daha önemli olduğunu düşünerek,
yatırımı gerçekleştirmeye karar veriyor.
Maliyet Etkinliğinin Değerlendirilmesi
Kaynak Prosedür: Bir Yatırım için Yatırımın Getirisini Hesaplayın
ROI, olası bir Yeşil bilişim çözümünün maliyet etkinliğinin ölçülmesi için yaygın olarak kullanılan bir
yöntemdir. Potansiyel bir yatırımın getirisini hesaplamak için:
1. Yatırımın gerçek masrafını belirleyin.
o
Varlıkların kendi masraflarını belirleyin.
o
Varlıkların yapılandırılması, çalıştırılması ve bakımından doğan masrafları
hesaplayın.
o
Olası servis sözleşmelerinden doğacak masrafları hesaplayın.
2. Yatırımın ömrü boyunca sağlayacağı getiriyi (gelirdeki kazanç veya giderdeki tasarruf)
belirleyin.
3. Getiriden yatırım masrafını çıkartın.
4. Sonucu yatırım masrafına bölün.
5. Elde ettiğiniz sonucu 100 ile çarparak ROI yüzdesini hesaplayın.
o
Eğer değer pozitif bir sayı çıkarsa söz konusu yatırım getiri sağlıyor demektir.
o
Eğer değer negatif bir sayı çıkarsa yatırımın manevi faydalarını dikkate alın.
Eğer maddi olmayan faydalar önemli ise negatif olarak gösterilen orana denk
tutar çok büyük değilse bunu kabul edebilirsiniz.
o
Eğer değer çok büyük bir negatif sayı ise proje oldukça masraflı olacaktır.
Yatırımın masrafını peşini bırakılmasıyla karşılaştırın veya alternatifler arayın.

Strata Bilişim Teknolojileri Temelleri - TÜBİTAK ULAKBİM E

Transkript

Benzer belgeler

LCD Panel Teknolojileri Farklı nesillerin cam taban ve boyut durumu

3D Bilgisayar Grafikleri

spıderman örneğinde çizgi roman çevirisinde sorunlar

Ekran Kartı Hızaşırtma

DRAGON – EJDERHA Çizgi Dizi 78 bölüm, her bölüm

Dünyadan İşbirliği Teklifleri: Alım Teklifler

berkley logısım simülatörü ile bilgisayar mimarisi