42 Sumer, Babil, Assur Kanunları

Transkript

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı
1 / 42
1
4
SUMER, BABİL, ASSUR KANUNLARI
VE
AMMİ-ŞADUQA FERMANI
5
6
Bir ulusu tanımak istiyorsanız, o ulusun yasalarına bakınız. Yasalarında, o ulusla ilgili hemen her
şeyi bulabilirsiniz.
7
8
İster misiniz, yasalar içinde bir gezinti yapalım? Umarım siz kardeşlerime iyi eşlik ederim, gezimiz
hoşunuza gider.
9
10
11
Çoğu zaman tanıdık yerler göreceğiz, şaşıracağız, kimi zaman, bu kadarı da olmaz diyeceğiz,
şaşıracağız. Kimi zaman beklemediğimiz bir hoşgörüyle karşılaşacağız, kimi zaman da buna ne
gerek vardı, diyeceğiz, yine şaşıracağız!
12
Bu gezide şunu hiç unutmamalıyız, onlar bizim büyüklerimiz, onlar bizim atalarımız!
13
Bu çalışmam Kaderine Gidenler’ in anısına olsun.
2
3
Onlara Saygılarımla,
14
Cengiz Akyol
25.12.2011
15
16
17
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
2 / 42
1
Sunuş
2
Şu sorunun cevabını hep merak etmişimdir:
3
4
5
Sümerli bir aydınla bugünün bir aydını aynı gemide olsa, gemi batsa ve ikisi de yanlarında hiçbir
şey olmadan yüzerek bir adaya çıksalar, adada yaşarken çeşitli konularda tartışsalar, hangisi
tartışmada daha etkin olur?
6
7
8
9
10
11
Bir ulusu tanımak istiyorsak, o ulusun yasalarına bakmamız gerek; yasalarda, o ulusla ilgili hemen
her şeyi bulabiliriz, demiştim. Gerçekten yasa maddelerinde o toplumun resmini görebiliyoruz.
Onlarda da bugün olduğu gibi aile çok önemli, evleniyorlar, çocuk sahibi oluyorlar, miras
paylaşımları var, fahişeleri var, gayri meşru ilişkileri var, tecavüz ediyorlar, yalan söylüyorlar,
tanrıları var, tanrı üzerine yemin ediyorlar, yoğun ticaret ilişkisi içindeler, kredi alıyorlar, faiz
ödüyorlar vb.
12
13
14
15
Özellikle kadın açısından, 4000-5000 yıldır çok bir şeyin değişmediğini görüyoruz. Yasaların
hemen her maddesinin “Eğer bir adam, …” diye başlaması bile, erkeğin ve kadının toplum içindeki
yerini göstermektedir. Yalnız, Orta Assur Kanunları’ nı saymazsak tüm kanunlarda kadının hele de
doğuran kadının korunduğunu, evliliğin önemini görebiliyoruz.
16
17
18
19
Bugünün ilerisinde olan ne var? Sözleşme. Neredeyse, yaşamın her şeyi sözleşmeyle
düzenlenmiş. Evlilikten başlayan ve tüm ticari ilişkiler sözleşmelerle (tablet üstünde) düzenleniyor.
Sözleşme yoksa tanıklık çok önemli, bazen en az 5-6 kişinin tanıklığı isteniyor. İddianızı, sözleşme
ve tanıklarla kanıtlamalısınız. Eğer kanıtlayamazsanız, vay halinize!
20
21
22
Uzun zamandır yapmayı düşündüğüm bu çalışmayı bugün istediğim seviyede olmamakla birlikte
bitirebildiğim için çok mutluyum. Umarım okuyucular, sizler bu konuda çok daha ayrıntılı çalışmalar
yaparsınız.
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
3 / 42
1
2
3
4
Giriş
5
6
Eski Babil soyunun on bir kıralının altıncı kıralı ve bir kanun Codexi derlemiş olan Hammurabi, bu
hükümdarların en ünlüsüdür.
7
8
Hammurabi, Mezopotamya’ nın büyük küçük şehir devletlerini birer birer zapt ederek Sümer,
Sümer ve Akkad ülkelerini bir imparatorluk halinde birleştirip, merkezi bir hükümet kuran bir kıraldır.
9
10
Hammurabi, asıl ününü, ülkesinde geçer olan kanunları derleyip ve hatta kısmen de bunların
üzerinde reformlar yaparak, bir kanunname meydana getirmiş olmasıyla kazanmıştır.
11
12
Hammurabi’ nin kesin tarihi hala tartışma konusu olmakla beraber, Hammurabi’ nin 43 yıllık
saltanatını MÖ 1728 ile 1686 yılları arasına yerleştirebiliriz.
13
14
Hammurabi’ yi büyük bir fatih, devlet adamı ve kanuncu olarak belirtirken, merkezi bir devlet
kuruculuğu yanında merkezi bir din de meydana getirdiğini söylemek yerinde olur.
15
16
17
Elam’ ın başkenti olan Sus’ ta Hammurabi Kanunları’ nın çivi yazısı ile yazılı bulunduğu bir diorit
steli, bir kazıda üç büyük diorit parçası halinde meydana çıkarılmıştır. Bunların birleştirilmesiyle
koni şeklinde 2,25m. yüksekliğinde, 1,65m. çapında bir stel ortaya çıkmıştır.
18
19
Diorit: Birbirinden gözle kolayca ayrılabilen açık ve koyu renkli minerallerden oluşan iç püskürük
bir taştır.
20
21
22
Stel veya Stela: Dikilmiş, yüksekliği eninden uzun yekpare bir taştan oluşan bir yapıttır.
Sözcük Yunanca stele yani "(dikili) duran blok" tan gelir.
Çivi yazısının, dolayısıyla bu yazı ile yazılmış tabletlerin son yüz yıl içinde okunuşu, anlaşılması ve
incelenmesi Milattan önce dördüncü bin yıldan Milada kadar olan bu üç-dört bin yıl gibi uzun bir
zamanı kapsayan yeni bir dünyayı önümüze sermiş olmaktadır.
23
24
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
4 / 42
1
2
Hammurabi Kanunları
3
4
Hammurabi Kanunları başta Önsöz ve sonda da bir Sonsöz olmak üzere 282 kanun maddesinden
ibarettir. Kanunları sınıflandırabiliriz,
Elamlı’ lar Babil’ i istila ettikleri zaman MÖ 1207-1171, bu steli Sus kentine getirmiş olmalılar.
1. Adaletin yerine getirilmesine karşı işlenen suçlar:
1.1. Yalan suçlamalar
1.2. Yalancı şahitlik
2. Mülke Karşı işlenen suçlar:
2.1. Hırsızlık, yataklık
2.2. Çocuk kaçırma
2.3. Meskene taarruz, hırsızlık
2.4. Yanmakta olan bir evi yağma
3. Arazi ve ev:
3.1. Çiftçilerin borçları
3.2. Ağaç kesmek
3.3. Ev ile ilgili suçlar
4. Ticaret, alışveriş:
4.1. Tüccardan borç alma
4.2. Meyhanecilik
4.3. Nakliye suçlar
4.4. Haciz ve borç için insanların rehin edilmesi
4.5. Emanet veya depozito
5. Evlilik, aile ve mülkiyet:
5.1. Evli kadının tarifi
5.2. Zina
5.3. Boşanma
5.4. Hasta zevcenin bakımı
5.5. Kocayı öldürme
5.6. Yakın akraba arasında gayri meşru ilişkiler
5.7. Babanın hayatta iken mal bağışlaması
5.8. Erkek evladın mahrum edilmesi
5.9. Evlatlık edinme
5.10. Din kadınları
6. Taarruz ve kısas:
6.1. Babaya taarruz
6.2. Çocuk düşürtme
5
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
7. Meslek adamlarına ait suçlar
7.1. Cerrah
7.2. Baytar
7.3. Berber
7.4. Usta, mimar
7.5. Gemiz ustası, gemici
8. Tarım:
8.1. Öküzler, hacizleri kiralanmaları
8.2. Çobanların görevleri
8.3. Mevsim işçilerinin kirası
9. Ücretler ve tarifleri:
9.1. Sanatkarların ücret tarifleri
9.2. Gemi kiraları
10. Esirler ve köleler:
10.1. Esir satışı sözleşmeleri
10.2. Memleket dışında köle satışı
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
5 / 42
6 / 42
1
2
3
4
5
Hammurabi Kanunları İlk mi?
6
7
8
Hammurabi Kanunu’ ndan sonra bulunup, Hammurabi’ den önceki zamana ait olan kanunlar da
bize Hammurabi Kanunu’ nun dayandığı esasları vermiş ve bu suretle elimize mukayese
malzemesi geçmiştir.
9
10
11
12
Hammurabi Kanunları, Mezopotamya’ nın ilk kanunları değildir. Bu kanunlar, güneyde Sümer,
kuzeyde Akkad yani Sami halkın oturduğu ve hakim olduğu şehirlerin yerli kanunlarının bir karışımı,
bir ıslah edilmiş derlemesidir. Hammurabi öncesi Kanunlar hem Sümerce hem de Akkadca
yazılmıştır.
13
14
15
Gerek teamül hukuku yani örf ve adetlere dayanan hukuk, gerekse kanun yazma, Eski
Mezopotamya kavimlerinde çok eskiden beri, yani Sümer’ lerden beri gelişmiş ve görülmüş
kurumlardır.
16
17
18
19
20
Hammurabi Öncesi
21
22
Urukagina söze, “Örf ve adet eskiden beri vardı, böyle idi. Yani adet, gelenek, görenek böyle idi”
diye, başlar!
23
24
25
Urukagina’ dan 200 yıl sonra Sümerli’ liğin tekrar canlandığı Lagaş şehrinde GUDEA MÖ 2100 de
Lagaş kentini kalkındırırken Eninnu mabedinin inşası nedeniyle iki silindir şeklindeki yazılı
anıtından başka 10 adette heykel ve steli de mabede diktirmiştir.
26
27
Urukagina ve Gudea’ dan sonra Hammurabi Kanunlarından önce yazılmış hatta belki de ona
öncülük etmiş, diğer bir kanun parçası daha mevcuttur.
28
29
30
31
Hammurabi öncesi diğer bir Sümer Kanunu belgesi de kötü korunmuş bir başka tablettir. Fakat
okunabilen kısımlarına göre tablet önsöz -prolog- ve 6-7 kanun maddesinden ibarettir. Kanun
koyucusu III. Ur Sülalesinin ilk hükümdarı URNAMMU MÖ 2130- ‘ dur. Hammurabi Kanunlarının
prototipleri olarak tereddütsüz kabul edilebilir.
32
33
34
35
Hammurabi öncesi yazılmış kanunlara bir tanesini daha katarsak, bu da Hammurabi’ den 150 yıl
önce yaşamış olan Isin kıralı LİPİT-ISTAR’ a ait olan Sümerce kanunlardır. Bu kanunlarında
Hammurabi Kanunlarına prototiplik yaptığı aşikardır. Yegane fark Hammurabi Kanununun daha
ayrıntılı oluşudur.
36
37
38
Hammurabi öncesi kanunlardan biri de Akkadca yazılmış olan ESNUNNA kırallığı kanunudur. Bu
kanun, Hammurabi Kanunlarından önce ama pek az önce yazılmıştır ve elimizdeki ilk Akkadca
kanunudur.
Hammurabi Kanunları, Hammurabi İmparatorlu’ ğunda geçerli olan ve var olan kanunların tadil
edilmiş ve ıslah edilmiş şekilleri ile yeni ilave maddelerden oluşmuş olarak kabul edilir. Hatta P.
Kosckhaker’ e göre Hammurabi Kanunları, eski Sümer Kanunları’ ndan tadilli ve ıslahı bir
derlemedir.
En eski kanun koyucu adını verebileceğimiz kimse Lagaş Kıralı URUKAGİNA’ dır. MÖ 2350
yıllarında yaşadığı kabul edilen bu Sümer kıralının bıraktığı, Sümerce yazılmış bazılarına göre
talimatname mahiyetinde olan kanun parçaları daha doğrusu ıslahatından söz eden metin, başları
kırık ve eksik durumundan dolayı bu kısımları hakkında kesin bir çıkarmak mümkün değildir.
39
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
2
3
7 / 42
Demek ki, Eski Mezopotamya’ da Hammurabi’ den önce kanunlar vardı, hukuk ve adalet kavramı
vardı, fakat bu kadar ayrıntılı önsözü, uzun sonsözü 281 kanun maddesi ile yazılmış bir kanun
elimize geçmemiştir; buna karşın ilk kanun örneği değildi.
Kısa Kronoloji
URUKAGINA
MÖ 2380-2360
URNAMMU
MÖ 2100-2050
GUDEA
MÖ 2144-2124
LIPIT IŞTAR
MÖ 1870-1860
ESNUNNA
MÖ 1728-1866
HAMMURABİ
MÖ 1793-1750
AMMİ-ŞADUQA
MÖ 1646-1626
ORTA ASSUR
MÖ 1450-1250
1. TIGLAT PILESER
MÖ 1144-1076
Esnunna Yasa Steli
4
5
6
7
8
Hammurabi Sonrası
9
10
11
Yeni Babil Kanunları
12
13
14
Babil Kıralı Ammi-Şaduga’ nın Bir Fermanı
15
16
Ammi-Şaduga, Hammurabi soyunun sondan bir önceki kıralıdır; Hammurabi’ den aşağı yukarı 100
yıl sonra yaşamıştır.
Hammurabi Kanunlarından sonra Eski Mezopotamya’ nın en önemli en önemli hukuk belgesi Orta
Assur devrine ait, MÖ 1450-1250 Assur Kanunları’ dır. Tabletlerin yazılış tarihi I. TİGLAT-PİLESER
MÖ 1100 zamanına ait olmakla beraber kanunların daha eskiye MÖ 1470-1461, II. ASSUR-NİRARİ
ile I. TUKULTİ-NİNURTA MÖ 1260-1225 zamanlarına ait olması çok mümkün ve muhtemeldir.
Yazı, imla ve ifade bakımından Yeni Babil çağına MÖ625-539 tarihlenen tek bir tablet vardır; bu
kırık tablette okunabilen on paragraf evlilik ve veraset hukukuna aittir.
Fermanlar, halkın üzerinden zulmü gidermek, can ve malını emniyette bulundurmak, özellikle
kuvvetlinin zayıfı ezmesine meydan vermemek için memurlara yazılan bildirilerdir.
17
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
8 / 42
1
URUKAGINA REFORMLARI, MÖ 2380-2360
2
3
4
5
Kol. VII
26. Töre
27. o zamanlarda
28 vardı.
6
7
8
Töre (pi-lul-da) kelimesi, ilk defa yasa metinlerinde burada kullanılmıştır. Yasanın devam eden
maddelerinde günlük yaşam içinde gemi, eşek, koyun, çoban, balıkçı, buğday, bekçi, sepetin
olduğunu görüyoruz.
9
10
11
12
Kol. VIII
28. Besili beyaz koyunları,
29. besili göğüslü, karınlı kuzuları,
30. paraya koyduğu (çevirdiği sattığı) için
13
Bu yasa metinlerinden, koyun satışı yapıldığını ama besili koyunların satışı yapıldığı görülüyor.
14
15
16
17
18
19
20
Kol. IX
2. Rahiplerin vergisini
9. Tanrı Ningirsu’ yu
7. Ensi’ nin evlerinde
8. Ensi’ nin sulak tarlalarında
10. kıral
11. yaptı.
21
22
23
Kıral olmak için Tanrı’ nın onayı alınmak zorunda, daha ötesi kıralı Tanrı belirliyor; Tanrı Ningirsu.
Yasanın devam eden maddelerinde ölüm halinde her ölü için rahiplere verilecek vergiler ayrıntılı bir
şekilde anlatılır. Vergiler bira, ekmek, yatak, yastık, yağ şeklinde ödenir; vergiler içinde para yoktur.
24
25
27. 3 desti bira
33. 3/30 arpa Ludimme
26
Ölçü birimleri yok, günlük kullanılan malzemelerle ölçülendirme yapılıyor.
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
Kol. XI
20. kıralın altında bulunan bir görevlinin
21. iyi bir eşeği
22. doğarsa
23. onun amiri
24. onu satın alayım
25. derse
26. satın almak üzere iken
27. gönlümün istediği gümüşü
28-29. tart derse
30. (satın alacağı) gün satmayacağım derse
31. onun amiri, canı istediği gibi
32. onu zorlamasın.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
9 / 42
1
Satışın, bedeli ödense bile rızayla olması gerektiği vurgulanıyor; alıcı üst düzey amir bile olsa.
2
Tarihteki İlk Kamulaştırma -kamulaştıramama-!
3
4
5
6
7
8
9
Kol. XI
33. Bir büyük adamın evi
34. kıralın altında olan bir adamın evi ile
35. bitişikse
36. O büyük adam
37. onu satın alayım derse
38. vaktaki
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Kol. XII
1. (büyük adam) onu satın alayım
2. gönlümün istediği kadar para
3. tart
4. benim evimin
5. değeri kadar arpa (ver)
6. derse
7. satmadığı zaman
8. büyük adam (amir)
9. kıralın altındakini (küçük adamı)
10-11. zorlamayacaktır dedi.
21
22
Evet, büyük adam -önemli adam- değerini verse bile yanındaki evi alamıyor, günlük deyimle
kamulaştıramıyor!
23
Tarihteki İlk Genel Af
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
Kol. XII
14. Ödemedikleri borçtan dolayı
15. hapis olan
13. Lagaş’ lıları
16. (borçlu oldukları) arpadan
17. hırsızlıktan
18. öldürmeden dolayı hapis olan Lagaş’ lıları
19. memnun etti (ve)
20. yıkadı (affetti).
21-22. Özgürlüklerini koydu (verdi).
34
35
36
Bu borcun ticari mi yoksa vergi borcumu olduğunu anlayamıyoruz. “Borçlu oldukları arpadan”
sözü, borcun, vergi borcu olduğunu gösteriyor. Affetmek karşılığı olarak Sümerce’ de “yıkadı”
sözcüğünün kullanılması ilginç; bugün ki aklanmak, aklamak gibi.
37
38
39
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
10 / 42
1
UR-NAMMU KANUNLARI, MÖ 2100-2050
2
Kırallığın Tanrı Tarafından Verilmesi
3
4
5
6
7
Prolog
30. Vaktaki tanrı Anu
31. ve tanrı Enlil
32. Ur kırallığını
33. Tanrı Nanna’ ya verdiklerinde (Anu ve Enlil, Ur kırallığını Nanna’ ya verdikleri zaman)
8
9
Urukagina kanunlarında da olduğu gibi kırallık, Tanrı tarafından veriliyor, en azından öyle
gösterilmek zorunda.
10
11
90. ticaret nakliyesini (yapan)
91. büyük gemiciler
12
Gemilerle yapılan ticaret, denizaşırı bölgelere yapılan ticaret…
13
Tanrının Sözü
14
15
16
17
111. tanrı Utu’ nun
110. değişmez sözüyle
112. memlekette adaleti
113. tesis etti.
18
19
Kırallar konuşmalarında sürekli Tanrılardan ve onların sözlerinden söz ederler. Ülke, Tanrının
sözlerine -vahiylerine- göre yönetiliyor.
20
21
22
23
24
143. 1 sila bronzu
145. 1 mana’ yı
147. 1 segel gümüş ve taşı
148. 1 mana’ yı
149. tespit etti.
25
Bilinen ilk ölçüler.
26
Adalet
27
28
29
30
162. Öksüz, zengine
163. teslim edilmedi.
164. Dul kadın, kuvvetli adama
165. teslim edilmedi.
31
Bugün bile uygulanamayan bir adalet. Devlet, öksüzü, dulu, fakiri koruyor.
32
Köleyi Koruma
33
34
35
36
232. Eğer, bir adamın
233 bakire kölesinin (bikrini)
235. bir adam
234. düşmanca bozarsa
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
11 / 42
1
2
3
237. o adam
238. 5 şegel gümüş
239. tartacaktır (ödeyecektir.).
4
5
Bir adam düşmanca yani rızası olmadan kölesi bir kadınla cinsel bir ilişkiye giremez; girerse
parasal ceza ödeyecektir.
6
Nafaka
7
8
9
10
11
240. eğer
241. bir adam eşini (kız olarak aldığı)
242. boşarsa
243. 1 mana gümüş
244. tartacaktır.
12
Dul aldığı eşini boşarsa, nafaka olarak ½ mana ödeyecektir.
13
Evlilik Sözleşmesi
14
15
16
17
18
250. Eğer
251. bir sözleşme tableti
252. …… yoksa
253-254. (dulla) beraber (kucağında) yatan adam
255. para ödemeyecektir.
19
Evlilik sözleşmesi yapılmamış ise, koca, karısına, dul aldığı karısına nafaka ödemeyecektir.
20
Büyücülük
21
22
23
24
25
26
270. Eğer
272. bir adam, bir adamı
271. büyücülükle
273. (itham ederse)
274. nehir tanrısına (onun adaletine)
275. götürülür (nehre atılır).
27
28
Büyücülük büyük suç, cezası nehre atmaktır. Eğer yüzer çıkarsa, masum olduğu anlaşılır; bu
durumda suçlayan, o kişiye 3 şegel gümüş tazminat öder.
29
30
31
32
33
34
35
36
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
ANA ITTIŞU KANUNLARI
2
Aile Birliğinin Sağlanması
12 / 42
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kol. III
23. Eğer bir evlat, babasına babam değilsin derse, onu (babası) traş edecek ve ona kölelik
damgası vuracak, gümüş karşılığı onu verecektir (satacaktır)
29. Eğer bir evlat, anasına, sen benim anam değilsin derse, yarı kafasını traş edecekler, onun
şehrin etrafında dolaştıracaklar ve evden kovacaklardır.
34. Eğer bir baba, evladına sen benim evladım değilsin derse, evi ve duvarı kaybedecektir (evden
ve evin çevresinden mahrum olacaktır).
40. Eğer ana evladına, sen benim evladım değilsin derse, evi ve eşyayı kaybedecektir (evden ve
eşyadan mahrum olacaktır).
12
13
“babam değilsin”, “anam değilsin”, “evladım değilsin” derken, asıl söylenilmek istenilen babaya,
anneye, evlada karşı sorumlulukların yerine getirilmemesi, diye düşünüyorum.
14
15
16
17
Eğer bir evlat babasına karşı sorumluluklarını yerine getirmezse, evlada verilen ceza çok büyük,
baba isterse köle olarak satabilir. Ancak anneye karşı sorumluluklarını yerine getirmezse, evlada
verilecek ceza daha az, en azından köle olarak satılmıyor, evden kovuluyor. Aile yapısı büyük
olasılıkla ataerkil aile, erkek ağırlıklı bir aile yapısı; evlattan da kastedilen erkek çocuk olsa, gerek.
18
19
20
21
Kol. IV
1. Eğer bir kadın, kocasından nefret edip, sen benim kocam değilsin derse, onu (kadını) nehre
atacaklardır.
8. Eğer koca karısına, sen benim karım değilsin derse gümüşten 1/2 mana tartacaktır.
22
23
24
Öncelikle aynı suçlarda, cezaların erkek ve kadın için çok farklı ve kadının aleyhine olduğunu
görüyoruz. Gerçi nehre atmakla, kadına bir şans daha veriliyor. Eğer boğulmaz, kurtulursa cezadan
da kurtuluyor; hatta biraz kutsallık da kazanıyor.
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
13 / 42
1
LIPIT-ISTAR KANUNLARI, MÖ 1870-1860
2
3
4
5
6
7
Prolog
1. Vaktaki büyük Anum,
2. tanrıların atası (ve)
3. Enlil
4. memleketlerin kıralı
5. kesin hükümleri yapan bey,
8
9
Önceki yasalarda gördüğümüzü burada da görüyoruz, kanun önce tanrıya sunuluyor, yazılan
kanunun tanrının hükümleri olduğu vurgulanıyor.
10
Kıralın Tanrısallığı
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
20. Lipit-İştar,
24. tanrı Nunamnir (Enlil) tarafından
23. adı seçildiği (tayin edildiği) zaman
25-26. memlekete adaleti koymak için
27-28. ağızdan şikayetleri yok etmek için
29. düşmanlığı ve kötülüğü silahla geri çevirmek (karşı koymak) için
30-31. Sumer ve Akkad’ ların bedenlerini hoş etmek için
32. (huzur getirmek için)
33-34. Anu ve Enlil
36. memleketin prensliğine
35. Lipit-İştar’ ı
37. tayin ettiklerinde
23
24
25
Önceki kanunlarda var olan, kıralın tanrı tarafından belirlenmesi, görevlendirilmesini burada da
görüyoruz. Kıral olmanın olmazsa olmaz koşulu tanrı tarafından seçilmiş ve görevlendirilmiş
olmasıdır.
26
Kanun, Tanrısal Bir Söz
27
28
29
30
31
52. Enlil’ in sözüne
51. uygun olarak
54. Sumer ve Akkad’ da
53. adaleti
55. tesis ettim (koydum).
32
Kıral, ne yapıyorsa, ne söylüyorsa tanrının sözüne uygun olarak yaptığını söylüyor.
33
Memurlar
34
35
36
37
Kol VII
1. Valinin oğlu
2. saray memurunun oğlu
3. müfettişin oğlu
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
Kiralama
2
3
Kol VII
14. bir emi kiraladıysa
4
Ekonomik Suça Para Cezası
14 / 42
5
6
7
8
9
10
11
12
Kol XIII
8. Eğer
9. bir adam
10. bir adamın bahçesine
11. girerse
12. hırsızlıkla yakalanırsa
13. 10 şegel gümüş
14. tartacaktır.
13
Kölelikten Kurtulmanın Mümkünlüğü
14
15
16
17
18
19
20
21
Kol XIII
48. Eğer
49. bir adamın kölesi
50. efendisine
51. köleliğini
52. ödediyse,
53. efendisine
54. köleliğini
22
23
24
25
26
Kol XIV
1. iki misli (ödediği)
2. doğrulanırsa
3. o köle
4. serbest bırakılacaktır.
27
28
Köleliğin en yoğun olduğu yıllar ama bir köle bedelinin iki katını sahibine öderse, kölelikten
kurtulabiliyor, çok ilginç.
29
30
31
32
33
34
35
9. Eğer bir miqtum
10. kendi isteği ile
11. bir adama giderse
12. o adam
13. onu alıkoymayacaktır.
14. gönlünün istediği yere
15. gidebilir.
36
37
38
miqtum, borç yüzünden köleliğe giren bir kimse. O dönemlerde özgür insanlar da borçlarını
ödeyemezlerse köle olabiliyor. Bu köleliliğin savaş ya da benzer yollardan sahiplenilen, özelikle
satın alınarak sahiplenilen kölelerden farklı olduğunu düşünüyorum.
39
40
Şu ya da bu nedenle borcunu ödeyemeyen kişi borcunu çalışarak, ödüyor; işçi gibi. Ancak bu
kişiler, çalışacağı yer ve kişileri seçme özgürlüğüne sahipler.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
15 / 42
Ev Vergisi, Mortgage
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Kol XIV
25. Eğer
26. bir evin sahibi
27. veya sahibesi
28. evin vergisini
29. vermezse
30. ve bir yabancı adam onu verirse
31. üç sene için
32. (sahibini) oradan çıkaramayacaklar
33. evin vergisini
34. veren adam
35. evi üzerine alacak
36. evin sahibi (ise)
37. şikayette bulunamayacaktır.
16
17
18
19
20
Bu metinlerden öncelikle, erkekler gibi kadınların da evlere -mülke- sahip olabileceğini anlıyoruz.
Buradaki verginin emlak vergisi benzeri bir verginin olacağını düşünemiyorum. Yalnızca, bir
dönemin vergisini ödemedi diye, evin, sahibinin elinden alınabileceğini düşünemiyorum. O günden
sonra gelecek dönemlerdeki ödemelerin yapılamayacağı anlaşılıyorsa, bu uygulama olabilir. Bu
vergi mortgage benzeri bir ödeme olabilir.
21
22
23
Burada en önemli olan, satınalma durumunda da yeni sahip, eski sahibini evden çıkaramıyor; en az
üç yıl beklemesi gerektiği söyleniyor. Evin tapusunu üzerine alabiliyor ama üç yıl süresince
kullanım hakkı eski sahip üzerinde kalıyor.
24
Kocanın Varisliği
25
26
27
28
29
Kol XV
42. (kadına) hediye edilen
41. baba evinin hediyesini
43. varis olduğu için
44. (koca) olacaktır.
30
31
Kadına, babasından kalan mirasın bile sahibi, varisi kocadır; kadın evli ise kendi babasından bile
miras alma hakkı bulunmamaktadır.
32
Varisler, Miras Hukuku
33
34
35
36
37
Varislerin kimlerin olacağı, mirasın nasıl paylaşılacağı kanunda çok fazla yer tutar. Özellikle
kadınların ve ondan daha önemli olarak da çocukların varis olarak durumları çok ayrıntılı olarak
belirlenmiştir. Burada söz konusu olan babanın, erkeğin mirasıdır, kadından sonrası hiç anlatılmaz.
Çocuğun varis olup olamayacağı, ne olacağı meşru ya da gayri meşru doğumuyla ilgili değildir;
ancak annesinin kim olduğu önemlidir.
38
39
40
41
Kol XV
45. Eğer
46. baba hayatta ise
48. ister yüksek sınıftan bir rahibe (DUMU.SAL)
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
16 / 42
1
2
3
4
49. ister din sınıfından diğer bir rahibe (SAL.ME) olsun
41. kızı
50. varis gibi
51. kendi evinde oturacaktır.
5
6
Sanki kız çocuklarıyla erkek çocuklar varis olarak farklıdırlar. Kız çocuklar için “varis gibi” diye söz
ediliyor.
7
8
9
Burada iki farklı rahibeyle karşılaşıyoruz; yüksek sınıftan ve din sınıfından rahibeler. Yüksek
sınıftan kasıt, zengin sınıftan çok yönetici sınıfı kastediyor, olmalı. Ancak buradan da din sınıfı diye
bir sınıfın var olduğunu anlıyoruz.
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Kol XVI
23. Eğer
25. evlendiği
24. sonraki eş
26. ona çocuk doğurursa
28. (kadının) babasının evinden
29. getirdiği
30. başlık çocuklarına (dumu-na-ka)
31. önceki eşin çocuğu
32. ve sonraki eşin çocuğu (ise)
33. (yalnız) babalarının malını
34. eşit olarak aralarında
35. bölüşeceklerdir.
23
24
25
Kadınların önceki eşlerinden olan çocukları yalnızca kendi babalarının mallarını eşit olarak
paylaşıyorlar. Bu durumda kadın –anne- ne pay alıyor, belli değil. Başlık çocukları demekle evlilik
öncesi eşle geleceği kabul edilmiş çocuklar, kastediliyor, olmalı.
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
36. Eğer
37. bir adam
38. bir kadın alırsa (evlenirse)
39. (kadın) ona çocuk doğurursa
40. çocukları hayatta ise
41. ayrıca bir cariye, efendisine
42. çocuk doğurursa
43. baba, cariye
44. ve çocuklarına
45. özgürlüklerini verirse
47. cariyenin çocukları
48. efendisinin çocukları ile
49. evi bölüşemeyeceklerdir.
39
40
41
Erkeğin cariyle birlikte olması hatta ondan çocuklarının sahibi olması, olağan bir durum. Ancak
eşinden de çocuğu olmuşsa, cariyeden olan çocukları mirasçı olamıyor, özgür de doğmuş
sayılmıyorlar. Erkek, çocuklarına özgürlüğünü verse bile, mirasçı olamıyorlar.
42
43
50. Eğer
51. ilk karısı
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
2
3
17 / 42
52. ölürse
53. karısından sonra
54. cariyesini karılığa
4
5
6
7
8
9
10
11
Kol XVII
1. alırsa
2. ilk karısının çocukları
3. onun varisleridir (ibila)
5-6. cariyenin efendisine doğurduğu
4. çocuklar (dumu)
7. çocuk (dumu) gibidirler
8. evde yetişeceklerdir.
12
13
Erkek cariyeyi karı olarak alabiliyor, doğacak çocuklar yine varis olamıyorlar; evde büyüyebilirler.
Varis, ilk eşten olan çocuklardır.
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
9. Eğer
10. bir adamın karısı ona
11. çocuk doğurmasa
12. bir sokak kadını (fahişe) (kar-kid)
13. ona çocuk (dumu) doğurursa
15. bu sokak kadını için
16. arpa tayını, yağ tayınını
17. ve onun elbise tayınını
18. ona temin edecektir.
19. Sokak kadınının
20. ona doğurduğu çocuklar
21. onun varisidirler.
22. Fakat karısı
23. yaşadıkça
24. sokak kadını
25. ilk karısı ile birlikte
26. evde oturmayacaktır.
31
32
33
34
35
Tek eşlilik önemli gibi görünüyor, en azından ilk karının birçok konuda önemi ve önceliği var. En
önemli eş de çocuk doğuran eş. İlk karının doğuracağı çocuklar erkeğin, varisleridir. Cariyeden
olan çocuklara tanınmayan varislik hakları, erkeğin fahişeden olacak çocuklarına tanınıyor.
Fahişeden doğacak çocuklar erkeğin, varisledir ancak bir şartla: İlk karısının çocuğu olmamalıdır!
Bir şart daha vardır, çocuk doğursa bile fahişe ile ilk karısı aynı evde oturamaz.
36
37
38
39
40
Kol XVIII
6. babanın ölümünden sonra
7. varisler
8. baba evini bölüşeceklerdir.
9. (fakat) evin hissesini bölüşmeyeceklerdir.
41
Evin bölüşülmesi, hissenin bölüşülememesi ilginç, kanımca doğru bir uygulama.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
18 / 42
1
Yüz Çevirme, İkinci Evlilik
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Kol XVII
27. Eğer
28. bir adam
29. ilk karısından
30. yüzünü çevirdiyse
31. …
32. (kadın) evden çıkmadıysa
34-35. kıymetli eş olarak
35. evlendiği
33. karısı
36. ikinci karıdır,
37-38. ilk karısına bakacaktır.
14
15
16
17
Erkek, karısından yüz çevirince daha açıkçası artık karısını beğenmiyor, sevmiyor ise yeni bir
kadınla evlenebilir. İlk karısı isterse evi terk etmeyebilir, bu durumda erkek ilk karısına da evde
bakmak zorundadır; ancak yeni karısı kıymetli eşidir. Kıymetli eş olmakla birçok hakka sahip
olacaktır.
18
İçgüveysi, Düğün Hediyeleri
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Kol XVII
39. Eğer
40. damat
41. kayın pederinin evine girer
42. damatlık hediyesi yaparsa
43. sonra (evden) onu kovarlarsa
44. ve eşini düşmanına
45. verirlerse
46. götürdüğü damatlık (nişanlılık) hediyesini
47. ona (geri) verecekler
48. eşini düşmanı
49. alamayacaktır.
31
32
Tarihteki ilk içgüveysi metinleri olsa gerek. Daha önemli ve ilginç olanı damat evden kovulursa,
eşinden boşanmış sayılıyor -aksine bir hüküm görülmüyor- ama eşi düşmanına verilemiyor!
33
Öküzün Önemi
34
35
36
37
38
39
Kol XVIII
40. Eğer
41. bir adam
42. bir öküz kiralarsa
43. sırtını (boyunduruktan dolayı) zedelerse
44. fiyatının üç katını tartacaktır.
40
41
45. Eğer
46. bir adam
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
19 / 42
1
2
47. öküz kiralarsa, (onun) gözüne zarar verirse
48. fiyatının yarısı kadar tartacaktır.
3
4
5
6
49. Eğer
50. bir adam öküz kiralarsa
51. boynuzunu kırarsa
52. fiyatının 1/4 nü ödeyecektir.
7
8
9
10
11
53. Eğer
54. bir adam
55. öküz kiralarsa
56. kuyruğunu zedelerse
57. fiyatının 1/4 nü ödeyecektir.
12
13
14
15
16
Bu yasa maddeleriyle öküzün ekonomi için ne kadar öneli olduğunu bir kez daha anlıyoruz.
Özellikle öküzün çalışmasını doğrudan etkileyecek olan, hatta bir daha çalışamamasına sebep
olabilecek bir yaralanmanın cezası çok ağır; bedelinin üç katı parasal bir ceza ödemek zorunda
kalınıyor. Burada “sırtından (boyunduruktan dolayı) yaralanma sonucu sahibine değerinde bir öküz
verir” denmiyor. Bununla diğer öküz varlığının da korunması güdülüyor.
17
18
19
20
21
22
23
24
Epilogue
Kol XIX
7. Sumer ve Akkad’ da
6. tanrı Utu’ nun doğru sözlerinden (ona uygun olarak)
8. gerçek adalete bağlı olunsun
9. Enlil’ in ağzından çıkan (sözlere uyarak)
11. Ben Enlil’ in oğlu (dumu)
10. Lipit-İştar
25
26
27
Daha önceki yasalarda da sık sık gördüğümüz tanrıdan güç alma, tanrının ağzından çıkan sözlerin
önemi burada da kendini gösteriyor. Sözlerin tanrı sözü olduğu tekrar hatırlatılıyor. Tanrılar o
günlerde de kırallardan daha güçlü, daha sözü dinlenir.
28
29
11. Ben Enlil’ in oğlu (dumu)
10. Lipit-İştar
30
31
Bugüne ne kadar benzer, İsa’ nın Tanrının oğlu olması gibi! Buradaki oğlu (dumu) sözcüğü
herhangi bir adamdan, babadan doğmuş oğulla aynı. Vasi olabilen oğul!
32
33
34
35
36
37
38
39
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
20 / 42
1
ESNUNNA KANUNLARI, MÖ 1728-1866
2
3
Esnunna Kanunları, farklı konulara değinen, az sayıda maddeleri olan ama daha kapsamlı ve uzun
maddeleri olan kanunlardır.
4
5
6
Prolog
1. gün
1.
1 kur arpa
3 qa baş yağı (iyi yağ)
1 sut 2 qa bitki yağı
1 sut 5 qa domuz yağı
4 sat katran
6 mana yün
2 kur tuz
1 kur …
3 mana bakır
2 mana tasfiye edilmiş bakır
18
19
1 gümüşe karşılık gelecek çeşitli
malların miktarları belirlenmiş, fiyat ayarlaması gibi. Ağırlık ve hacım ölçülerinin olduğunu
görüyoruz.
1 karrum
1 şeqel
1 qa
1 sutum
1 sat
1 mana
20
7
1 şeqel gümüşe
8
1 şeqel gümüşe 9
1 şeqel gümüşe
11
1 şeqel gümüşe
12
1 şeqel gümüşe
16
300 litre
8 1/3 gr.
1 litre
10 litre
?
1/2 kg.
2.
1 qa bitki yağı - iskarta (olan)
1 qa domuz yağı - iskarta
1 qa katran - iskarta
5 sat arpaya 21
2 sat 5 qa arpaya22
23
8 qa arpaya
24
25
Burada da çeşitli malların karşılığı olan diğer mal miktarları veriliyor.
26
Kiralık İşçinin Ücreti
27
11. kiralık işçinin emeği 1 şeqel gümüş, onun yiyeceği 1 uttetum (gümüş), 1 ay çalışacaktır.
28
Ücret, gümüşle ödeniyor.
29
Ekonomik Zarar Yaratan Suçlara Para Cezaları Veriliyor
30
31
32
5. Eğer gemici ihmal ederse ve gemiyi batırırsa, bütün batırdıklarını ödeyecektir.
15. Bir tüccar ve bir meyhaneci kadın, bir erkek kölenin ve bir kadın kölenin elinden gümüşü,
arpayı, bitkisel yağı tüketinceye kadar almayacaktır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
21 / 42
1
2
Sumer’ de meyhaneler, bu meyhanelerin bira evleri olduğunu düşünüyorum, kadınlar tarafından
işletiliyor.
3
Faiz
4
5
6
7
8
9
18. Eğer (erkek) kadını alır (onunla evlenir) ve onun (kayınpederinin) evine girerse, daha sonra
gelin kaderine giderse (ölürse), (damat) bütün getirdiğini (evden) çıkarmayacaktır. (Yalnız) artanını
(tirhatum’ un dışında olanı) alacaktır. Buna 1 şeqel için 1/6 şeqel ve 6 dane faiz, 1 kur arpa için 1/6
şeqel ve 6 dane faiz, 1 kur arpa için 1 massiktum ve 4 sat faiz ilave edilecektir.
21. Eğer bir adam gümüşü gümüş değerine göre verirse, gümüşü ve faizini bir şeqele 1/6 ve 6
dane (gümüş ) faiz olarak alacaktır.
10
1 şeqele karşılık 1/6 şeqel ve 6 dane faiz sabit olarak, belirlenmiş gibi.
11
Haciz ve Tanrı Üzerine Yemin
12
13
14
22. Eğer bir adam bir adamdan hiç alacağı yoksa ve adamın kadın kölesine haciz korsa, kölenin
sahibi “senin benden hiç alacağın yok” diye tanrı yemini yapacak ve kadın kölenin değeri olan
gümüşü tartacaktır.
15
16
Tanrı üzerine yeminin önemi görülüyor. Mutlaka yalan yeminde de cezası çok ağır olmalı ki,
insanlar gelişigüzel, işine uygun şekilde yemini kullanmasın.
17
Haksız Haczi Engelleme
18
19
20
23. Eğer bir adamın bir adamdan hiç alacağı yoksa (buna rağmen) adamın kadın kölesine haciz
kor ve haczettiğini evinde alıkor ve ölümüne sebep olursa kölenin sahibine 2 kadın köle
ödeyecektir.
21
Ölüme Sebebiyet ve Kısas
22
23
24. Eğer hiçbir alacağı yoksa fakat muskenum’ un karısı veya oğlunu haczederse ve onu evinde
alıkor, ölümüne sebep olursa bu bir can davasıdır, haczi yapan kimse ölecektir.
24
Tecavüz ve Kısas
25
26
26. Eğer bir adam bir adamın kızına başlık (parası) verirse ve bir başkası anasına babasına
sormadan onu zorlayıp, bikrini giderirse, bir can davasıdır, ölecektir.
27
28
Başlık parası vermekle kızla nişanlanmış oluyor, bu durumda nişanlı bir kızla onun isteği dışında ve
anasının babasının onayı olmadan birlikte olursa, karşılığı ölüm!
29
Evlenmede Ana Baba Onayı, Evlilik Sözleşmesi
30
31
27. Eğer bir adam, bir adamın kızını anasına babasına sormaksızın ve anasına babasına sözleşme
özeti ve sözleşme yapmaksızın alırsa (kız) adamın evinde bir yıl otursa dahi onun karısı değildir.
32
33
34
Bu madde birçok yönden önemli bir kanun maddesidir.
1. Babanın yanında ananın da izni olmadan kızla evlenilemiyor. Mutlaka anaya da soruluyor, izni
alınıyor.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
22 / 42
1
2
3
4
2. Kızın ana ve babasıyla sözleşme yapılıyor. Bu sözleşmede ananın da bulunması, onayının
alınması çok önemli.
3. Kızın görüşü hiç alınmıyor.
4. Kız rızasıyla da gitse, bir yıl da aradan geçse, yine de evine dönmek zorunda.
5
Zina
6
7
28. Eğer mukavele özeti(ni) ve mukavele(yi) babasına ve anasına yaptıysa ve onu aldıysa
zevcedir. (Başka) bir adamın koynunda yakalanırsa ölecektir, yaşamayacaktır.
8
9
10
Evliliğin geçerli olması için ana ve babayla sözleşme yapılmalıdır. Kadın ancak bu durumda karıdır,
zevcedir. Başka bir adamla ilişkisi olursa ve yatakta o adamla birlikte yakalanırsa, zina yapan kadın
öldürülür; zina yapan adama ne olduğu belli değil!
11
Ön Alım Hakkı
12
13
38. Eğer (kardeş olan) ortaklardan biri hissesini verirse (satarsa, satacak olursa) ve kardeşi satın
almayı arzu ederse, dışarıdan bir kimsenin alacağı (fiyatın) ortasını (yani yarısını) ödeyecektir.
14
15
16
17
Kardeşin ön alım hakkı var, hem de değerinin yarısına. Malın aile içinde kalmasını teşvik ediyor,
sanki.
39. Eğer bir adam zayıflarsa (fakir düşerse) ve evini para karşılığı verirse (satarsa) satın alanın evi
sattığı gün, ev sahibi onu (tekrar) alabilecektir.
18
Satıcının Belli Olmaması
19
20
40. Eğer bir adam, bir erkek köle, bir kadın köle, bir öküz veya değeri olan ne varsa satın alırsa,
(fakat) satanı ispat edemezse o hırsızdır.
21
Satışlarda, bir satış belgesinin olmadığı anlaşıyor. Satış yapanın gösterilmesi gerekiyor.
22
Kıssasın Olmadığı Yaralamalar
23
24
43. Eğer bir adam bir adamın parmağını koparırsa 2/3 mana gümüş ödeyecektir.
45. Eğer ayağını kırarsa 1/2 mana gümüş ödeyecektir.
25
Köpeğin Saldırması
26
27
28
56. Eğer bir köpek azarsa, bölge, sahibini uyarırsa ve o köpeğini yatıştırmazsa, bir adamı ısırır ve
ölümüne sebep olursa, köpeğin sahibi 2/3 mana gümüş tartacaktır.
57. Eğer bir köleyi ısırır ve ölümüne sebep olursa 15 şeqel gümüş tartacaktır.
29
30
Köpeğin bir adamı öldürmesi halini yalnızca parasal cezayla geçiştirmesi ilginç!
31
32
33
34
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
23 / 42
HAMMURABİ KANUNLARI, MÖ 1793-1750
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Prolog
Kol I
1. Vaktaki, üstün Anum
2. Anunnaki’ lerin efendisi
3-4. göğün ve yerin efendisi
5. Enlil (EL-LİL)
6-7. memleketin kaderini tayin eden,
8-10. Ea’ nın büyük oğlu olan Marduk için
11-13. bütün insanlık üzerine Enlil’ liği (hükümdarlığı) onun için tayin etti (ve)
14-15. İgigi’ ler içinden (arasından) onu büyüttü.
16-17. Babil şehrini üstün adıyla andı;
18-19. Onu cihanda üstün yaptı.
20-26. (orada) temelleri gök ve yer gibi sağlam olan ebedi bir kırallık sağladı.
27-28. O günde
29-30. öğülmüş (methedilmiş) prens
31. tanrı korkusu olan ben Hammurabi’ yi,
32-34. memlekette adaleti tecelli ettirmem için,
35-36. şikayet ve kötüyü yok etmem için
37-39. kuvvetlinin zayıfı yok etmemesi için
40-43. güneş gibi karabaşların (insanların) üzerinde yükselmem için
44-45. memleketi aydınlatmam için
46-49. insanların bedenini hoş etmek için, (onların refahı için), Anum ve Enlil adımı andılar.
50-53. Enlil’ in çağırdığı çoban Hammurabi’ yim ben.
25
26
27
28
29
30
Bugüne kadarki yasalarda görünmeyen, kıyaslanamayacak çok önemli bir prolog (önsöz).
Hammurabi, yasalarına çok güçlü bir giriş yapıyor; kendinden öncekiler gibi tanrılardan destek
alıyor. Daha da ileri giderek, tüm bu işleri yapması için tanrılar tarafından seçilmiş olduğunu bastıra
bastıra söylüyor. Kırallığının tanrısal kaynaklı olduğunu söylüyor. Hammurabi, Enlil tarafından halkı
için çoban olarak seçildiğini belirtiyor. Tanrı tarafından görevlendirilmiş kişilerin çoban olarak
görevlendirilmesini daha sonra ortaya çıkan dinlerde de, Musevilik ve Hıristiyanlık’ ta da görüyoruz.
31
32
Önceki yasalarda olmayan, bir halkın üstün sayılması, seçilmiş sayılması da bu yasada görülüyor.
Babil, tanrı tarafından üstün adıyla anılıyor.
33
5. Enlil (EL-LİL)
34
35
Enlil, asıl metinlerde EL-LİL olarak geçiyor. Buradaki EL’ in Musevilikteki EL-OHİM’ deki EL,
Müslümanlıktaki EL-LAH’ daki EL ile aynı sözcük müdür, diye düşünmekten kendimi alamıyorum!
36
Marduk
37
38
39
40
41
Kol V
13. Iştar (INANNA)’ ın sevgilisiyim ben.
14-16. Marduk (AMAR. UTU), insanları doğru idare etmek (ve)
17-19. memleketin idaresini ele almakla beni görevlendirdiği zaman,
20-23. memleketin diline doğruluk ve adalet koydum
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
24 / 42
1
2
3
4
5
24. (halkı memnun ettim) halkın bedenini hoş ettim.
Hammurabi, sözlerinin daha bir ciddiye alınmasını sağlamak için tüm yetkisini tanrıdan, Marduk’
tan aldığını, onun tarafından görevlendirildiğini söylüyor. Otorite tarafından, bu önemsenme,
ciddiye alınma isteği için tanrıyı kaynak göstermek tarih boyunca sürmüştür, bu gün de sık sık
kullanılmaktadır. Otorite ne kadar güçlü olursa olsun, yine de tanrının desteğini aramıştır.
6
25. İşte o zaman:
7
…..Bu maddeden sonra gelen bir çok madde, bu 25. nolu maddenin alt maddeleri gibidir.
8
Ölüm Cezaları
9
10
11
12
13
14
25.1. Eğer bir adam, bir adamı suçlayıp ona cinayet suçu atar (onu cinayetle suçlar) ve bunu ispat
edemezse, suçlayan kimse öldürülecektir.
25.3. Eğer bir adam, bir davada yalancı şahitliğe (yalancı şahit olarak) çıkıp söylediği sözleri ispat
edemezse ve eğer bu dava can davası ise (canla ilgili bir dava ise), o adam öldürülecektir.
25.6. Eğer bir adam tanrıya (mabede) veya saraya ait bir şey (bir eşya) çalarsa, o adam
öldürülecektir. Ve çalınmış malı kabul eden öldürülecektir.
15
Hırsızlık malını bilerek ya da bilmeden almak hiç önemli değil; malı alan öldürülecektir.
16
17
18
25.7. Eğer bir adam ister gümüş, ister altın, ister erkek, ister kadın köle, ister öküz, ister koyun,
ister eşek veya herhangi bir şeyi bir (hür) adamın oğlunun veya kölesinin elinden şahitsiz veya
senetsiz satın alır veya onu saklamak için alırsa, o adam hırsızdır, öldürülecektir.
19
20
21
22
Erkek, adam malın gerçek sahibidir, her türlü tasarruf hakkı onundur. Yalnızca o satabilir. Onun
onayı olmadan, ondan bir satış belgesi almadan yapılacak her türlü malın satışı hırsızlık
sayılacaktır. Satan kişi, adamın oğlu bile olsa. Bu yasa maddesinde, sahipliğin aşırı korunmasını
görüyoruz.
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
25.8. Eğer bir adam, sığır, koyun, eşek, domuz veya bir gemi çalarsa ve bunlar tanrıya veya saraya
aitseler (çaldığının) otuz katını verecektir; muskenum’ a aitse on katını ödeyecektir. Eğer çalanın
verecek hiçbir şeyi yoksa öldürülecektir.
25.10. Eğer satın alan kimse, ona vereni ve önünde satış yaptığı şahitleri getiremezse, çalınmış
eşyanın sahibi ise kaybolduğunu bilen şahitler getirirse satın alan hırsızdır, öldürülecektir.
Kaybolmuş eşyanın sahibi, kaybolmuş eşyasını alacaktır.
25.11. Eğer, kaybolmuş eşyanın sahibi, kaybolan (eşyayı) bilen şahitler getirmezse, o bir
yalancıdır, iftira etmiştir, öldürülecektir.
25.14. Eğer bir adam, bir başka adamın küçük oğlunu çalarsa öldürülecektir.
25.15. Eğer bir adam sarayın bir erkek veya bir kadın kölesini yahut bir muskenum’ un bir erkek
veya bir kadın kölesini şehir kapısından çıkartırsa (kaçırırsa) o adam öldürülecektir.
25.19. Eğer, o köleyi evinde alıkoyarsa, sonra köle elinde yakalanırsa, o adam öldürülecektir.
25.22. Eğer bir adam hırsızlık yapar ve yakalanırsa o adam öldürülecektir.
36
Yargıcın Görevi Kötüye Kullanması
37
38
25.5. Eğer bir yargıç, bir dava hükmetmiş, karar kesip bir belge düzenlemişse ve sonra kararını
değiştirirse, o yargıcın verdiği kararda değişiklik yaptığını tespit ederlerse ve bu davada şikayet
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
25 / 42
1
2
varsa (verilen hükmün) on iki katını verecektir (ödeyecektir). Meclisteki yargıçlık kürsüsünden
kaldırtılacak (atılacak, oraya) dönmeyecek ve mahkemede yargıçların arasına oturtulmayacaktır.
3
Konuta Zarar Verme
4
25.21. Eğer bir adam bir ev delerse, deliğin önünde onu öldürecekler ve onu asacaklar.
5
Afet Durumlarında Fırsattan İstifade Etmek İsteyenler
6
7
8
25.25. Eğer bir adamın evinde ateş (yangın) üflenirse (çıkarsa), ateşi söndürmeye gelen adam ev
sahibinin eşyasına göz kaldırırsa (göz korsa) ve ev sahibinin malını alırsa, o adam o ateşe
atılacaktır.
9
Tımar, Arazi Sahipliği
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
25.27. Eğer, kıral hizmetinde iken bir asker veya balıkçı esir alınırsa, ondan sonra tarla ve bahçesi
diğer birine verilir, (bu kimse de) yükümlülüğünü yerine getirirse, fakat (esir) döner ve şehrine
ulaşırsa tarlasını ve bahçesini ona geri verecekler, tımarını -(sorumluluğunu)- bizzat yerine
getirecektir.
25.28. Eğer, tımar hizmetinde iken kaçırılan bir asker veya balıkçının oğlu tımarı yürütülebilecek
kudrette ise tarla ve bahçe kendisine verilip, babasının tımarının sorumluluklarını yerine
getirecektir.
25.29. Eğer oğlu küçükse ve babasının tımarının sorumluluğunu yüklenecek kudrette değilse,
bahçenin ve tarlanın 1/3 ü annesine verilecek, annesi onu büyütecektir.
25.36. Bir asker, bir balıkçı ve bir vergi yükümlüsünün tarlası, bahçesi veya evi gümüşe (para
karşılığı) verilmeyecektir (satılmayacaktır).
25.37. Eğer bir adam, bir askerin, bir balıkçının veya bir vergi mükellefinin tarlasını, bahçesini veya
evini satın alırsa, tableti (sözleşmesi) kırılacaktır. Gümüşten (ödediği parayı) kaybedecektir. Tarla,
bahçe ve ev sahibine dönecektir.
24
Kiralama ve Emsal Değer
25
26
27
28
29
25.42. Eğer bir adam, bir tarlayı işlemek üzere kiralarsa (fakat) tarlada arpa yetiştirmezse ve
tarlada iş yapmazsa bu ispat edilecek ve (bitişik) komşunun (ürünü) oranında arpayı tarla sahibine
vereceklerdir.
25.47. Eğer tarlayı işleyen adam, daha önceki yılın emeğini almadığı için, tarlayı (tekrar)
işleyeceğini söylerse, tarla sahibi reddetmeyecektir.
30
Kiralama, Mücbir Sebep
31
32
33
25.48. Eğer bir adamın borcu varsa (fakat) tarlasını fırtına tanrısı su altında bırakırsa veya sel
götürürse yahut susuzluktan tarlada arpa yetişmese, o yıl arpayı alacaklıya ödemeyecektir. Tableti
(vesikası) ıslatılacak (silinecek) ve o yıl faiz vermeyecektir.
34
35
36
Bu yasa maddesinin çevirisinde faiz denilmesine karşın, bu sözcüğün kira bedeli olduğunu
düşünüyorum. Bu yasa maddesinde mücbir sebebin varlığını daha da ötesi nelerin mücbir sebep
sayılacağını açıkça görüyoruz.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
26 / 42
1
Kredi, Faiz Uygulaması
2
3
4
5
6
25.49. Eğer bir adam, bir tüccardan gümüş alırsa, susam veya arpa için hazırlanmış olan tarlayı
tüccara (karşılık olarak) verirse, “tarlayı işle yetişecek olan arpayı veya susamı topla, al” derse (ve)
eğer (tarlayı) işleyen (kimse) tarlada arpa veya susamı yetiştirdiyse hasat zamanında, arpayı veya
susamı alacak olan tarla sahibidir. Tüccardan aldığı paraya karşılık (olarak) faizi ile birlikte tüccara
arpa verecek, (ayrıca) emeğini de ödeyecektir.
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Çok güzel, her şeyi çok açık olarak anlatan, bir madde; bugün gelişmiş ekonomilerde var olan her
şeyi bu maddede görüyoruz.
1. İş için kredi alınabiliyor, böyle bir sistem var.
2. Kredi ödemesi, nakit ve gümüş olarak yapılıyor; gümüşten başka mutlaka geçerli para mutlaka
vardır ama ödemede gümüş geçiyor.
3. İpotek uygulaması var. Krediyi kullanacak olan, tarlayı krediye karşılık olarak veriyor. Burada
karşılık olarak vermesi, mülkün verildiğini değil, teminat olarak verildiğini gösteriyor.
4. Kredi sözleşmesinde ürünün işleyene, krediye kullanana ait olduğu açık olarak belirtiliyor.
5. Kredi süresi de belirlenmiş; kredinin süresi hasat zamanına kadar olan süredir.
6. Geri ödeme alınan gümüşe karşılık gümüş olarak olmuyor. Ürünü satıp, gümüşe çevirerek değil,
doğrudan doğruya hasat edilen ürün verilmek üzere ödeniyor. Bunda kredi verenin de o ürünün
satıcısı olan tüccar olmasından da kaynaklanıyor. Benzer uygulamayı bugün bile ülkemizde
görmek mümkün.
20
Karşıya Zarar Verme
21
22
25.55. Eğer bir adam, sulamak için bir kanal açarsa (ve onun bakımında) tembellik ederse (bu
yüzden) yanındaki tarlayı su basarsa ona (komşusunun yetiştirdiği kadar) arpayı ödeyecektir.
23
İzinsiz Davranma
24
25
25.59. Eğer bir adam, bahçe sahibi olmaksızın (izinsiz olarak) adamın bahçesinden ağaç keserse
1/2 MANA gümüş tartacaktır.
26
27
İzinsiz olarak almanın, hırsızlık sayılmaması ilginç! Bu ayrımı yapabiliyorlar, komşular arası bir
durum söz konusu olsa gerek. Gümüş, ödemelerde ağırlıklı, neredeyse seçeneksiz.
1 MANA
1/2 28
Kg
29
30
Emsal Değer
31
32
33
34
35
25.62. Eğer, ona bahçe yapmak üzere verilen tarlayı dikmediyse (o tarla) ekili bir tarla ise,
bakılmadığı yılların tarla ürününü bahçıvan, tarla sahibine bitişik tarla ürünü gibi (kadar) sayacaktır.
Tarlanın işlemesini yapıp, tarla sahibine geri verecektir.
25.65. Eğer bahçıvan, bahçeyi tohumladıysa ve (bu yüzden) ürün azaldıysa bahçıvan, bahçe
ürününü, bitişik bahçeye göre sayacaktır (ödeyecektir).
36
37
Emsal değerin hemen yan komşudan alınması çok önemli. Bugün bile bu uygulama yapılmamakta,
daha ortalama değerler esas alınmaktadır. Burada bahçıvanla, çiftçi denilmek isteniyor, sanırım.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
27 / 42
1
Yazılı Sözleşme
2
25.66. … Gümüş ve faizi tabletine göre tüccara ödeyecek, …
3
4
Burada tabletten kastedilen, sözleşme metnidir. Borç alacak ilişkisi bir sözleşme çerçevesinde
yapılmaktadır.
5
Tımarın Değişmezliği, Satılamazlığı
6
7
8
25.67. Eğer kendi evine bitişik bir tımar evini (bitum) satın almak için arpa, gümüş ve eşya
verdiyse bütün verdiklerini kaybedecektir. Ev (bitum) ise sahibine dönecektir. Eğer bu ev tımara ait
değilse onu satın alacak ve o ev için arpa, gümüş ve eşya verecektir (verebilecektir).
9
10
11
12
Otorite, devlet tımarı çok önemsiyor. Tımarın el değişmesine izin vermiyor. Bundan amaç, tımarın
belli ellerde toplanmasını istememesi de olabilir. Taraflar, alıcı ve satıcı rıza gösterse bile bu alım
satımı tanımıyor; ev yine eski sahibine dönecektir. Satıcı bu durumda aldığı satış bedelini bile geri
vermeyecektir ya da satış için verilen arpa, gümüş ve eşyaya otorite sahip oluyordur.
13
Burada bitum (ev) kelimesi geniş manada anlaşılmalıdır, malikane gibi.
14
Faiz Oranları
15
16
17
18
19
20
21
25.70. Eğer bir tüccar, arpa veya gümüşü faizli borç olarak verirse 1 GUR için 1 PARŞİKTU+4 SA
arpayı faiz olarak alacaktır. Eğer gümüşü borç olarak verirse, 1 ŞEKEL gümüşe 6 danenin 1/6
ŞEKELİ’ ni alacaktır.
25.71. Eğer faizli borcu olan bir adamın ödeyecek gümüşü (parası) yoksa (fakat) arpası varsa,
kıralın emir ve kanunlarına göre faizini … alacaktır. Eğer tüccar faizi, her GUR için 60 GU
arttırdıysa (veya) her ŞEKEL gümüş için 6 danenin 1/6 ŞEKEL’ ini arttırdıysa ve (onu da aldıysa)
bütün ödünç verdiğini kaybedecektir.
1 GUR (kurum)
1 PARŞİKTUM
300 Litre
60 Litre
22
23
24
25
Borçluyu birkaç yönden koruyan, neredeyse bugün bile benzeri olmayan bir kanun maddesi.
26
27
28
29
30
31
1. Borcunuzu ille de aldığınız mal ile örneğin burada gümüş, ödemek zorunda değilsiniz.
2. Bu durumda da artık faizin oranı sözleşmede yazılı olan faiz oranı değildir.
3. Bu durumda, kıralın ya da kanunların belirlediği faiz oranıdır, faiz şekli geçerlidir.
4. Tüccar, bu durumdan yararlanıp, keyfi bir faiz oranı belirlerse, ödünç verdiğini de kaybetmekle,
geri alamamakla cezalandırılıyor.
5. Bu işler süresince bu işleme, tüccarın verdiğine ödünç verme deniliyor.
32
Tartıda Hile Yapma
33
34
35
25.73. Eğer bir tüccar, arpa ve gümüşü faiz karşılığında verirse, borç karşılığı verdiği zaman
gümüşü eksik taş (ağırlık) ölçüsüyle ve arpayı eksik sutum ile verdiyse (fakat) geri aldığı zaman
parayı büyük ağırlık ile, arpayı büyük sutum ile aldıysa o tüccar, ne verdiyse kaybedecektir.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
28 / 42
1
2
Tartıda hile yapma, para ve mal cezasıyla cezalandırılıyor. Ölüm cezası verilmediğine göre çok
yaygın bir durum söz konusu olsa gerek!
3
İş Ortaklıkları
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
25.98. Eğer bir adam, bir adama ortaklık için gümüş verirse meydana gelen kar veya zararı, tanrı
önünde ortaklaşa bölüşeceklerdir.
25.99. Eğer bir tüccar, bir ayak satıcısına (şamallu) alış veriş için gümüş verirse ve onu yola
çıkarırsa, ayak satıcısı ona emanet edilen parayı arttıracaktır (kazanç sağlayacaktır).
25.100. Eğer gittiği yerde kazanç görürse (kazanırsa), aldığı kadar gümüşün faizini kaydedecek,
gününde tüccarına ödeyecektir.
25.101. Eğer, gittiği yerde kar görmezse (kar etmese), aldığı gümüşü iki katına çıkarıp, ayak
satıcısı tüccara ödeyecektir.
25.102. Eğer tüccar, ayak satıcısına parayı borç olarak verirse, gittiği yerde zarar görürse,
anaparayı tüccara geri verecektir.
25.103. Eğer seyahatte iken bir düşman, ayak satıcısının (elinde nesi varsa) ona attırırsa (elinden
alırsa) ayak satıcısı (o zaman) tanrı yemini edip, serbest kalacaktır.
16
17
18
Şamallu (ŞAMAN. LA): Torba taşıyıcısı, ayak satıcısı, gezgin satıcı, bir tür bohçacı
Burada birkaç türlü ortaklık ilişkisine değiniliyor. Kara ortak, zarara ortak şeklinde ortaklıklar söz
konusu. Ama bir tek düşman saldırısı hali hariç, anapara mutlaka geri ödeniyor.
19
Borcun İnkarı, Borçlunun Korunması
20
21
22
25.106. Eğer ayak satıcısı, bir tüccardan gümüş alıp, tüccarını inkar ederse, o tüccar tanrı ve
şahitler önünde ayak satıcısının aldığı gümüşü ispat edecek ve satıcı gümüşü ve bütün aldıklarının
üç katıyla tüccara verecektir.
23
24
25
26
25.107. Eğer bir tüccar, bir ayak satıcısına güvenirse, ayak satıcısı (da) tüccarın ona verdiği her
şeyi, tüccarına geri verirse, tüccar da ayak satıcısının ona verdiği her şeyi inkar ederse, o ayak
satıcısı tanrı ve şahitler önünde tüccarı (itham edip) ispat edecektir. Tüccar ayak satıcısı için alıp,
inkar ettiği her şeyi altı katıyla satıcıya verecektir.
27
28
29
30
31
Ticari bir ilişki içinde, inkar da olsa, parasal ceza uygulaması görüyoruz. Kıral ve otorite burada
kendisine yönelik bir durum görmüyor. Ancak yaptırımın ağırlığı da ortada; inkar eden, eğer ispat
edilirse aldıklarının üç katını ödemek zorunda bırakılıyor. Tersi olursa, yani tüccar aldığını inkar
ederse altı katını ödemek zorunda bırakılıyor. Bu yasa maddesiyle hem borçlunun hem de daha
küçük olan esnafın (satıcının) korunduğunu görüyoruz.
32
33
34
Burada inkarın tespiti için tanrı önünde yemin edilmesinin yanı sıra şahitlik kurumu da devreye
giriyor. Sözleşme esas olmasına karşın, sözleşmenin olmaması da önemli değil; şahitler dinleniyor
ve sonucu belirleyebiliyor.
35
Bira Evleri
36
37
38
25.108. Eğer bir kadın bira satıcısı (meyhaneci), biranın fiyatı karşılığı arpa kabul etmese, büyük
ağırlık (ağırlık ölçüsü) ile gümüş kabul ederse ve bira karşılığı alacağı arpayı gümüş karşılığından
çıkarırsa, o bira satıcısı kadını itham edecekler, suya atacaklardır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
29 / 42
1
2
25.109. Eğer bira satıcısı ( meyhaneci) kadının evinde haydutlar toplanırsa, o haydutları yakalamaz
ve (kadın onları) saraya yollamazsa o bira satıcısı kadın öldürülecektir.
3
4
5
6
7
8
Sumer ve Babil’ de bira evleri çok yaygın ve önemli. İlginç olan, bira evlerini kadınların çalıştırması.
Bira evlerinde ödeme kesinlikle arpa karşılığı yapılıyor, parayla, gümüşle yapılacak ödeme
kesinlikle yasaklanıyor. Bu durumda verilecek ceza ilginç, suya atılma! Buradaki sudan kasıt, Fırat
nehri. Suya atılma bir arınma gibi, bir vaftiz gibi. Suya atılan kişinin, eğer suçsuz ise kurtulacağına
inanılıyor. Aklanmak da buradan geliyor, sanırım. Aklanmak, sudan çıkmak, temizlenmekle aynı
şey sayılıyor.
9
10
Diğer madde de ise otorite kendisine zarar vereceğine inandığı konuda ise yine ölüm cezasını
uyguluyor.
11
Haciz İşlemleri
12
13
25.114. Eğer bir adamın bir adamdan arpa veya gümüş alacağı yoksa (bunun için, bu yüzden o
kimseye) haciz koyduysa, her haciz için 1/3 MANA gümüş ödeyecektir.
14
15
16
17
25.116. Eğer haczedilen kimse, haczedildiği evde dayaktan veya kötü muameleden dolayı öldüyse,
haczedilenin sahibi, tüccarını itham edecektir. Eğer (ölen) beyin oğluysa, (tüccarın) oğlunu
öldürecektir. Eğer (ölen) beyin kölesi ise 1/3 MANA gümüş ödeyecek ve verdiği her şeyden hakkını
kaybedecektir.
18
19
Bu maddede kısası görüyoruz ama kısas ilgiliye değil ilgisize ama benzere uygulanıyor. Şu ana
kadar var olan yasa maddeleri içinde en aykırı, en uygunsuz olanıdır.
20
Borca Karşılık Çalışarak Ödeme
21
22
23
24
25.117. Eğer bir adamı, ödemediği borç yüzünden (bir başka adam) yakaladıysa, (yakalanan
adam) karısını, oğlunu veya kızını para karşılığı (kendi yerine) verdiyse veya (hepsi) hizmet için
verildilerse, satın alanın evinde veya hizmet karşılığı tutanın evinde üç yıl çalışacaklar, dördüncü
yılda (kendilerine) özgürlükleri konacaktır (verilecektir).
25
26
Bu kanunda borcun miktarından söz edilmemekte, sanki borç ne olursa olsun üç yıl çalışacaklardır,
gibi bir durum söz konusudur. Mutlaka bir yerde borcun sınırından söz edilmiş olması, gerekir.
27
Sözleşmesiz, Şahitsiz İşler
28
29
25.123. Eğer şahitsiz ve mukavelesiz saklamak üzere verdiyse (gümüş, altın veya herhangi bir
şey), verdiği yer (aldığını) inkar ederse, o dava şikayeti gerektirmez.
30
31
Çok önemli bir madde! Dava açmanız için ya sözleşmeniz olacak ya da şahitleriniz, aksi taktirde
dav açamazsınız. Tanrısal yemin de burada yeterli olmuyor.
32
Aile Hukuku, Resmi Nikah
33
34
25.128. Eğer bir adam, bir kadın alır (fakat) sözleşmesini yapmazsa, o kadın zevce değildir
(sözleşme yapmadığı için karısı sayılmaz).
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
30 / 42
1
Aile Hukuku, Zina
2
3
4
25.129. Eğer bir adamın karısı, bir başka erkekle yatarken yakalanırsa, onları bağlayıp suya
atacaklardır. Eğer kadının sahibi (kocası) karısını yaşatırsa, (hayatta bırakırsa) kıral da kölesini
yaşatacaktır.
5
Aile Hukuku, Eşe Tecavüz
6
7
25.130. Eğer bir adam, bir başka adamın erkek tanımayan ve babasının evinde oturan karısını zor
kullanıp, koynunda yatırırsa ve onu yakalarlarsa, o adam öldürülecektir; kadın serbesttir.
8
9
10
11
Kanun önünde karısı olduğu halde henüz baba evinde oturan kadın söz konusudur. Nişan vardır,
nikah vardır ama daha düğün olmamıştır. Burada düğünün de nikahın gerçekleşmiş olmasına
karşın ne kadar önemli olduğu anlaşılıyor. Bugün Anadolu’ da nikahın olmasına karşın düğün
olmadığı için ayrı duran çiftler yaygın olarak bulunmaktadır.
12
Aile Hukuku, Kadının Evi Beklemesi
13
14
15
16
17
18
19
20
21
25.133.a.Eğer bir adam, zorla alınıp götürülürse ve evinde yiyecek varsa karısı … malını
koruyacak, başka birinin evine girmeyecektir.
25.133.b. Eğer o kadın malını korumazsa, başka bir eve girerse, o kadının (durumunu) ispat edip,
suya atacaklardır.
25.134. Eğer bir adam zorla alınıp götürülürse ve evinde yiyecek yoksa karısı bir başka eve
girecek, (girebilir) o kadın suçlu değildir.
25.135. Eğer bir adam, zorla alınıp götürülürse ve evinde yiyecek yoksa ondan evvel (koca
dönmeden evvel), karısı başka bir eve girer ve çocuk dünyaya getirirse, sonra kocası döner,
şehrine vasıl olursa o kadın (ilk) kocasına döner. Çocuklar kendi babalarına giderler.
22
Aile Hukuku, Nafaka
23
24
25
26
25.137. Eğer bir adam, ona çocuk doğuran bir şugitum’ u veya ona çocuk temin eden bir naditum’
u boşamaya karar verirse o kadına çeyizi geri verilecek ve tarlanın, bahçenin, mal ve mülkün yarısı
ona verilecek ( o da) evlatlarını büyütecektir. Çocuklarını büyüttükten sonra, çocuklarına verilen
maldan varismiş gibi, bir hisse kendisine verilip, gönlünün istediği bir kocaya varacaktır.
27
Aile Hukuku, Doğuramayan Kadın
28
29
30
25.138. Eğer bir adam, kendisine çocuk doğurmayan karısını bırakırsa (boşarsa), başlığı kadar
gümüşü ona verecek ve babasının evinden getirdiği çeyizi ona tam olarak verecek ve onu (öyle)
boşayacaktır.
31
Aile Hukuku, Kadının Ayrılmak İstemesi
32
33
34
35
36
25.141. Eğer, kocasının evinde oturan bir adamın karısı evden çıkmaya (kaçağa) karar verip, şahsı
için mal mülk edinirse (sonra) evini dağıtır, kocasını küçük düşürürse ve bu ispat edilirse, kocası
eğer onu boşayacağını söylerse, boşayabilir. Yolluk ve boşanma parası olarak ona hiçbir şey
vermeyecektir. Eğer kocası onu boşamadığını söylerse, ikinci bir kadını alacak ve o (birinci kadın)
köle gibi kocasının evinde oturacaktır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
31 / 42
1
Aile Hukuku, Kötü Kocadan Boşanma
2
3
4
5
6
25.142. Eğer bir kadın, kocasından nefret edip sen beni karılığa alamazsın derse, onun kayıtları,
bölgesinden incelenecek. Eğer o kadın (evine ve kendine) dikkatli ise (evini ve iffetini) koruyorsa ve
kabahati yoksa ve kocası (evinden) çıkmaya düşkünse (evini ihmal edip, sokağa çıkmaya
düşkünse), onu çok küçültüyorsa, o kadının kabahati yoktur, çeyizini alıp, babasının evine
gidecektir.
7
Aile Hukuku, İffetsiz Kadın!
8
9
25.143. Eğer (kadın kendini ve evini) gözetmezse ve sokağa düşkünse evini dağıtıyor, kocasını
küçük düşürüyorsa o kadını suya atacaklarıdır.
10
Aile Hukuku, 2. Eş Alma
11
12
13
25.148. Eğer bir adam bir kadınla evlenir, kadını ağır bir hastalık yakalarsa, ikinci biriyle evlenmeye
karar verip evlenirse, ağır hastalığa tutulan karısını boşamayacaktır (o kadın) yaptığı evde
oturacaktır. Sağ kaldıkça ona bakacaktır.
14
Aile Hukuku, Eşe Hediye Verilmesi
15
16
17
25.150. Eğer bir adam karısına tarla, bahçe, ev veya mal hediye eder, belge düzenlerse,
kocasından (ölümünden) sonra çocukları hak iddia etmeyeceklerdir. Anne terekesini (sahip olduğu
şeyleri) sevdiği çocuğuna verecek, başkasına vermeyecektir.
18
Aile Hukuku, Malların Ayrılığı İlkesi
19
20
21
22
23
24
25
25.151. Eğer, bir adamın evinde (karısı olarak) oturan bir kadın, kocasının bir alacaklısının
kendisini (haczetmemesi) yakalamaması için kocasını anlaşmaya sevkedip, ona bir tablet
(sözleşme) düzenlettirdiyse (ve) eğer o adam o kadını almadan önce borçluysa, alacaklı onun
karısına haciz koyamayacaktır. Eğer o kadın kocasının evine girmeden evvel (kadın) borçlu ise,
alacaklı kocasına haciz koyamayacaktır.
25.152. Eğer o kadının adamın evine girişinden sonra (ortak yaşantılarından sonra) borç yaptılarsa,
her ikisi de tüccara (karşı) sorumlu olacaklardır.
26
Aile Hukuku, Aile İçi Cinsel İlişkiler
27
28
29
30
31
32
33
25.154. Eğer bir adam kızı ile yatarsa, o adamı şehirden çıkartacaklardır.
25.155. Eğer bir adam, oğluna bir gelin seçer, oğlu onunla yatarsa ve sonra kendisi (kayınpeder)
kadının koynunda yatarken yakalanırsa o adamı bağlayacaklar ve suya atacaklardır.
25. 157 Eğer bir adam, babasından (ölümünden) sonra, annesinin koynunda yatarsa, her ikisini de
yakalayacaklardır.
25.158. Eğer bir adam, babasının ölümünden sonra çocuk getirmiş olan analığının koynunda
yakalanırsa, o adam babasının evinden uzaklaştırılacaktır.
34
Aile Hukuku, Mirasta Hakkaniyet
35
36
25.166. Eğer bir adam, sahip olduğu çocuklarına eşler alırsa (fakat) küçük oğluna eş almazsa
sonra, baba kaderine gidince (ölünce) kardeşler miras bölüştükleri zaman, babanın evine ait mal
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
32 / 42
1
2
içinden, evlenmemiş olan küçük kardeşlerinin hissesinin üstüne başlık parası verecekler ve
evlendirecekler.
3
Aile Hukuku, Mirastan Mahrum Etme
4
5
6
25.168. Eğer bir adam oğlunu mirastan mahrum etmeğe karar verirse, yargıçlara “oğlumu mirastan
mahrum edeceğim” derse yargıçlar kayıtları araştıracaklar; eğer oğul, mirastan mahrum edilecek
ağır bir suçu taşımıyorsa (işlememişse) baba oğlunu varislikten mahrum edemeyecektir.
7
Aile Hukuku, Evlilik Dışı Doğan Çocuklar
8
9
10
11
12
25.170. Eğer bir adamın eşi ona çocuklar doğurursa ve kadın kölesi (de) ona çocuklar doğurursa,
baba sağlığında kölenin ona doğurduğu çocuklara “benim çocuklarım” deyip, eşinin çocukları ile
birlikte onları sayarsa, sonra baba kaderine gittiğinde (öldüğünde) baba evinin malı içinden, eşin ve
kadın kölenin çocukları eşit olarak mal bölüşeceklerdir (fakat) eşin ilk oğlu, hisse içinden seçecek
ve alacaktır.
13
Aile Hukuku, İntifa Hakkı
14
15
16
25.171.b. Eş, çeyizini ve kocasının ona verip, tablette (belgede, sözleşmede) yazdığı düğün
hediyesini alacak ve kocasının meskeninde oturacak, yaşadığı sürece (o evin) intifa (kullanım)
hakkını alacak (o evden faydalanacak) para karşılığı satamayacaktır. Terekesi çocuklarınındır.
17
Aile Hukuku, Anadan Miras Hakkı
18
19
25.173. Eğer o kadın, girdiği yerde sonraki kocasına çocuk doğurursa, sonra o kadın ölürse,
çeyizini ilk ve son çocuklar (birlikte) bölüşeceklerdir.
20
Aile Hukuku, Evlatlık Alma
21
22
23
24
25.185. Eğer bir adam, küçük bir çocuğu kendi adına evlat edinirse ve onu büyütürse, büyütme (o
evlatlık) üzerinde hak iddia edilmeyecektir.
25.190. Eğer bir adam, evlat edindiği çocuğu büyütüp kendi çocukları ile bir saymazsa, o evlatlık
babasının evine dönecektir.
25
Aile Hukuku, Babaya Karşı Gelme
26
25.195. Eğer evlat babasına vurursa, bilekten (elini) keseceklerdir.
27
28
29
30
31
Aile Hukuku’ yla ilgili kanun maddeleri, Hammurabi Yasaları içinde en geniş ve en kapsamlı yer
tutan kanun maddeleridir. Aile içi ve dışı ilişkiler neredeyse en küçük ayrıntısına kadar düşünülmüş
ve düzenlenmiştir. Cezalar ve ekonomik yaptırımlar, düzenlemeler çoğu zaman bugünle benzerdir
diyebiliriz.
32
33
34
Ailenin temeli olan evlilik tek eşlilik üzerine kurulmuş, adam için tek eşli evlilik esas alınmıştır.
Evliliğin geçerli olması için resmi ve sözleşmeye dayalı olması zorunlu tutulmuş, aksi taktirde evlilik
yok sayılmıştır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
33 / 42
1
2
Ailenin, evin, mülkün sahibi erkek olmakla birlikte kadın da çeşitli kanun maddeleriyle korunmaya
çalışılmış; özellikle iffetli kadının kanun öndeki üstünlüğü varsayılmıştır.
3
4
Aile içi olumsuzluklarda ölüm cezası taraflara hemen hemen hiç uygulanmamış, hatta aile içi cinsel
ilişkiler, çok yaygın olsa ki bu suçlar çoğu zaman hafif cezalarla geçiştirilmiştir.
5
6
Zinada bugün de olduğu gibi esas suçlu adamın karısı olmuştur; adam yine bağışlayıcı! Zina yapan
kocadan hiç söz edilmiyor.
7
8
9
Aile içinde bir kadının karşılaşacağı olumsuzlukların en büyük ve belki de tek nedeni çocuk
doğuramaması! Çocuk doğuramayan kadın, eş olmak hakkı başta olmak üzere birçok hakkını
yitiriyor.
10
11
12
13
Aile Hukuku içinde, Hammurabi Kanunları’ nın diğer yerlerinde de uygulanan en ilginç
cezalandırma şekillerinden biri suya, büyük olasılıkla Fırat Nehri’ ne atılmak. Cezalandırılan kişinin
aklanması isteniyor, yaşaması için bir fırsat daha vermek isteniliyorsa suya atma cezası
uygulanıyor.
14
15
Aile içi ilişkilerde en ağır ceza, evladın babaya vurması, cezası evladın elinin bilekten kesilmesi,
oluyor.
16
Ölümden, “kaderine gitti” diye söz edilmesi, çok ilginç!
17
Ceza Hukuku, Kısasa Kısaslar
18
19
20
21
25.196. Eğer bir adam, bir adamın oğlunun gözünü kör ederse, onun gözünü de kör edeceklerdir.
25.197. Eğer bir adamın kemiğini kırarsa, kemiğini kıracaklardır.
25.202. Eğer bir adam, kendinden büyük (üstün) olan bir kimsenin yanağına vurursa, sığır
kuyruğundan bir kamçı ile 60 defa kalabalıkta vuracaklardır.
22
Üstün olana dokunma, yanarsın, o zaman da varmış!
23
25.210. Eğer bir kadın ölürse, (vuranın) kızını öldüreceklerdir.
24
Bu dengesiz, muhatabı yanlış olan kanun maddeleri HAMMURABİ’ ye bile yakışmıyor.
25
Ceza Hukuku, Berber ve Yanlış Tıraş
26
27
25.226. Eğer bir berber, kölenin sahibi olmaksızın (izni, rızası olmadan) köle işareti (olan saçını)
anlaşılmaması için (kölelik belirtisini kaybedecek şekilde) tıraş ederse, o berberin bileği kesilecektir.
28
Ceza Hukuku, Mimar
29
30
31
32
33
34
35
36
25.229. Eğer bir Mimar, bir adama ev yapıp, yapıtını sağlam yapmazsa ve yaptığı ev çöküp, evin
sahibinin ölümüne sebep olursa, o Mimar öldürülecektir.
25.230. Eğer (Mimar) evin sahibinin oğlunun ölümüne sebep olursa, o Mimarın oğlunu
öldüreceklerdir.
25.232. Eğer mal heba olursa, zarara uğrayan her şeyi (Mimar) ödeyecektir. Yaptığı ev, sağlam
olmadığı için çökerse, kendi malından çöken evi (yeniden) yapacaktır.
25.233. Eğer bir Mimar bir adama ev yapar fakat yapıtını kuvvetlendirmezse ve duvar yıkılmağa
yüz tutarsa, o Mimar kendi gümüşün (parasıyla) o duvarı sağlamlaştıracaktır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
34 / 42
1
2
Ne diyelim, iyi ki bugün Hammurabi yasaları geçerli değil, yoksa ortalıkta Mimar ve Mühendis
kalmazdı.
3
Ticaret Hukuku, Hırsızlığa Para Cezası!
4
5
6
25.265. Eğer, kendisine gütmek üzere sığır ve koyun sürüsü verilen bir çoban, ihanet edip
(hayvanların) damga değiştirir veya para karşılığı (onları) verirse, bu ispat edilecek, çaldığı sığır ve
koyunun 10 katını sahiplerine ödeyecektir.
7
Ticaret Hukuku, Kiralama
8
9
25.268. Eğer bir adam, bir öküzü harman (döğmek) için kiralarsa, bedeli 2 şutum arpadır.
25.272. Eğer bir adam yalnız araba kiralarsa, günde 40 qu ödeyecektir.
10
Ticaret Hukuku, İşçi Ücreti
11
12
13
25.273. Eğer bir adam bir işçi kiralarsa, yılın başından beşinci aya kadar günde 6 dane ağırlığında
gümüşü ona verecektir. Altıncı aydan itibaren yılın sonuna kadar günde 5 dane ağırlığında gümüş
verecektir.
14
Ticaret Hukuku, Farklı İşlere Farklı Ücretler
15
16
17
18
19
25.274. Eğer bir adam, bir zanaatkarı kiralarsa emeği karşılığı günde x x, 5 dane ağırlığında
gümüş, bir keçecinin emeği karşılığı 5 arpa danesi, bir kendir dokuyucusunun x arpa danesi, mühür
kazıcının x arpa danesi, kuyumcunun x arpa danesi, demircinin x arpa danesi, marangozun 4 arpa
danesi, dericinin x arpa danesi, hasırcının x arpa danesi, yapı ustasının x arpa danesi gümüş
emeği karşılığı verilecektir.
20
Ticaret Hukuku, Köle
21
22
25.282. Eğer köle efendisine “sen benim sahibim değilsin” derse (efendisi) onun kölesi olduğunu
ona ispat edecek ve efendisi kulağını kesecektir.
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
Epilog
Kol XLVII
11-14. Tanrı ENLİL’ in bana hediye ettiği, çobanlığın tanrısı MARDUK’ un bana verdiği kar başları
(insanları)
15. ihmal etmedim.
16. gevşeklikte bulunmadım.
17. Sakin yerleri
18. onlar için aradım.
19-20. Acı zorluklardan (onları) kurtardım.
21. Aydınlığı onların (üzerine) çıkarttım.
22-25. Tanrı İNANNA ve ZABABA’ nın bana emanet ettikleri kuvvetli silah ile
26-27. ENKİ’ nin bana verdiği görüş kuvveti ile
28-29. MARDUK’ un bana verdiği kudret ile,
30-31. yukarda ve aşağıdaki düşmanı söküp attım.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
2
3
4
35-37. İnsanları emin iskan yerlerine yerleştirdim.
38-39. Onları rahatsız edeni var etmedim (yaşatmadım).
40-41. Büyük tanrılar beni çağırdılar,
42-45. Ben, asası doğru olan iyiliksever çoban,
5
49-52. Koynumda Sumer ve Akkad memleketlerinin insanlarını taşıdım.
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
35 / 42
82-83. kudreti eşsiz (olan) ben
84-86. göğün ve yerin büyük hakimi olan tanrı ŞAMAŞ’ ın emriyle
87-88. Adaletim memlekette tecelli etsin
89-90. Efendim MARDUK’ un sözleriyle
91-93. kitabelerimi kenara atacak kimseleri olmasın.
…
…
Evet, bundan sonra 91 satır tanrıları anarak, onlara şükrederek, yasalarını, ismini silmek isteyenleri
tehdit ederek devam eder.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
AMMİ – ŞADUQA FERMANI, MÖ 1646-1626
2
Faiz, Sözleşme
36 / 42
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Kol II
5.27. Eğer bir adam tahıl veya gümüşü (faizli) borç olarak verirse
5.28. ve vesika tanzim ettirirse
5.29. fakat vesikayı elinde
5.30. alıkoyup, “borç ve melqetum
melqetum : faiz karşılığında ödünç olarak verilen borç.
5.31. olarak “ katiyen vermedim,
5.32. sana verdiğim tahıl ve gümüşü
5.33. satış fiyatı karşılığı veya faizsiz ödünç, olarak
5.34. başka bir sebep için (sebeple) verdim” derse,
5.35. tüccardan gümüş ve tahılı alan adam
5.36. tabletin muhtevasına göre
5.37. vereni inkar eden, şahitler
5.38. getirecek, tanrının önünde ifade verecekler
5.39. tableti inkar ettiği için
5.40. ve sözleri inkar ettiği için
5.41. altı katını ödeyecektir.
5.42. Eğer mükellefiyetini yerine getirmeğe
5.43. gücü yetmiyorsa, ölecektir.
22
Rayiç Fiyat
23
8. …Şehrin rayiç fiyatına göre, satış fiyatından sarayda onlara verilecektir.
24
Vergi Mükellefi, Vergi Affı, Uzlaşma
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
9. Sarayın satılık malını satan bir tüccar, bir vergi yükümlüsünün bakiye borçlarına mahsuben,
sanki saraydan satılık mal almış gibi, saraya mühürlü bir vesika tanzim ederse ve vergi mükellefinin
mühürlü vesikasını alırsa, bu vesikanın içindekilerine göre satılık mal ona verilmezse veya kıral
vergi mükellefinin vergi borçlarını affettiği için, o da ona bir şey vermezse, bu tüccar tanrı
önünde “bu vesikaya göre vergi yükümlüsünden hiçbir şey almadım” diye (yemin ederek), temize
çıkacaktır. (Bu yeminle) temize çıktıktan sonra vergi yükümlüsünün vesikasını ortaya getirecek, bir
araya gelecekler, yeniden hesaplaşacaklardır. Tüccarın saraya düzenlediği vesikanın muhtevasına
göre satılık maldan, vergi yükümlüsünün tüccara düzenlediği vesika muhtevasına göre, vergi
yükümlüsünün tüccara düzenlediği vesika muhtevasına göre, vergi yükümlüsünün vermesi gereken
kadar muaftır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
37 / 42
1
Vergi Affı
2
3
4
5
6
12. Kira karşılığı tahıl olarak ödenen bakiye borçlar ve Suhum (yer adı) sırtlarının tahıl bakiye
borçları, kıral memlekette adaleti tesis ettiği için affedilmiştir, tahsil edilmeyecektir.
14. (Meyhanecinin) saraya olan gümüş ve arpa sorumluluğunu ödemesi gereken, şehir dışında
bulunan bir meyhaneci kadın, kıral memlekette adaleti tesis ettiği için, musaddinum (onun) bakiye
borçlarını istemeyecektir.
7
Kredi Borçlarının Affı
8
9
15. Bira ve tahılı borç veren biracı kadın, ne borç verdiyse (borç verdiklerinin hiç birini )
istemeyecektir.
10
11
12
Ammi-Şaduqa, gerçekten bir yasa metninden öte bir fermandır. Günlük ticari düzenlemelerle
yakından ilgilidir. Tarihte bilinen en kapsamlı vergi affından söz eder. Kıral, vergi affıyla birlikte belki
de tarihte ilk kez kredi borçlarını da siliyor!
13
14
Biracı kadın burada da karşımıza çıkıyor. Sümer de olduğu gibi Babil’ de de bira evlerini kadınlar
işletiyor, bira evlerinin sahipleri Babil’ de de kadınlar.
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
38 / 42
1
ORTA ASSUR KANUNLARI, MÖ 1450-1250
2
Bir Kadının Küfürlü Konuşması
3
4
5
6
Tablet A
Kol I
2. Eğer bir kadın, ister bir bey eşi, ister bir bey kızı olsun, küfür söylerse (ederse) veya düşük çeneli
ise o kadın cezasını çekecek, kocasına, oğullarına, kızlarına dokunmayacaklardır.
7
Hırsızlık Malını Almak
8
9
10
3. Eğer bir adam hasta veya ölüyse (ölü iken), karısı, evinden herhangi bir şeyi çalar (ve) (onu) bir
adama veya bir kadına veya herhangi ikinci bir şahsa verirse, adamın karısını ve (çalınmış malı)
kabul edenleri öldüreceklerdir.
11
12
Önceki dönemlerdeki yasalarda da gördük, hırsızlık malını kabul etmek hırsızlıkla eşdeğer suç
sayılıyor ve ölümle cezalandırılıyor.
13
Bir Kadının Bir Adama El Kaldırması
14
15
7. Eğer bir kadın, bir adama el kaldırırsa ve onu suçlarsa 30 MANA kalay ödeyecektir, 20 sopa
vuracaklardır.
16
Taciz
17
18
19
9. Eğer bir adam, bir adamın karısına elini götürüp (sarkıntılık edip), (ona) genç bir çocuk gibi
muamele ederse, onu suçlarlar ve ispat ederlerse bir parmağını kesecekler, eğer onu öperse alt
dudağını baltanın ucuna (ağzına) çekecekler ve keseceklerdir.
20
Tecavüz
21
22
23
24
12. Eğer bir adamın karısı meydandan geçerken, bir (başka) adam onu yakalar “seninle yatayım
mı” derse, (kadın) razı olmaz ve kendini korursa (direnirse), zorla onu yakalar ve onunla yatarsa,
ister adamı kadının üzerinde yakalasınlar, ister kadının yattığını şahitlerle ispatlasınlar (o) adamı
öldüreceklerdir, kadın için (ise) suç yoktur.
25
Zina
26
27
28
29
Tablet A
Kol II
13. Eğer bir adamın karısı evinden çıkıp, bir adamın üzerine, onun oturduğu yere giderse, (adam)
bir (başka) adamın karısı olduğunu bildiği (halde) onunla yatarsa adamı ve kadını öldüreceklerdir.
30
Arkadaşla Eşcinsel İlişki
31
32
20. Eğer bir adam arkadaşıyla yatarsa, onu suçlarlar ve ispat ederlerse, onunla (başkaları da)
yatacaklar ve hadım edeceklerdir.
33
34
Bugün bile, tecavüz eden erkekler için hadım etme cezası düşünülüyor; çok şey değişmemiş,
demek.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
39 / 42
1
2
3
Orta Assur Kanunları’ nda önceki kanunlardan farklı olarak kadınla ilgili, kadının yaptıklarıyla ilgili
özellikle de kadının cinsel yaşamıyla ilgili çok sayıda kanun maddesi var. Assurlular kafayı kadınla
bozmuş gibiler, Orta Doğu ülkesi olduğunu düşünürsek normal karşılamalıyız, diye düşünüyorum.
4
5
21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 32, 33, 35, 36, 38, 39, 42, 43, 44 hep kadınla ilgili kanun
maddeleridir.
6
Evlilik Sözleşmesi
7
8
9
10
Tablet A
Kol IV
34. Eğer bir adam dul bir kadınla evlenirse, evlilik sözleşmesi yapmamışsa, iki sene onun evinde
oturmuşsa, o kadın eştir. (Evden) çıkmayacaktır.
11
Boş Ol
12
13
14
15
16
Tablet A
Kol V
37. Eğer bir adam karısını terk ederse, canı isterse ona bir şey verecektir, canı istemezse bir şey
vermeyecektir.(Kadın) boş olarak çıkacaktır (hiçbir şey almayacaktır).
Harika! Tam Assurca! Bugün bile devam eden ilkel kafa anlayışı.
17
Başörtüsü, Evli Kadın
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40. İster evli kadınlar, ister dul kadınlar veya Assurlu kadınlar olsun sokağa çıkarlarken başlarını
açmamış olacaklardır.
Adamın (bey) kızları… ya bir şal, ya bir giysi veya bir gulinu (giysi) ile örtülü olmalıdırlar. Başları
açık olmayacaktır. … (belki evin içinde?) örtünmeyecekler, yalnız olarak sokağa gittiklerinde
örtüneceklerdir.
Sahibi ile sokağa giden esirtu (cariye)’ ler örtülüdürler.
Kocaya varan qadistu’ lar, sokakta örtünmelidirler.
Fahişe örtülü değildir, başı açıktır. Örtülü bir fahişeyi gören olursa, onu tutuklayacak, şahitler
çıkaracak, saray mahkemesine götürecek, ziynetlerini almayacaklar, onu yakalayan elbisesini
alacaktır. Ona elli sopa vuracaklar, başına zift dökecekler. Eğer bir adam örtülü bir fahişeyi görür,
onu serbest bırakır (yakalamaz) ve saray mahkemesine götürmezse o adama elli sopa atılacaktır.
Onu ihbar eden elbisesini alacak, kulaklarını delecekler, iplik geçirecekler, arkasına bağlayacaklar.
Bir ay süreyle kıralın haberciliğini yapacaktır.
Kadın esireler örtünmeyecekler, örtülü esireyi gören, yakalayarak ve onu saray mahkemesine
götürecektir. Kulaklarını kesecekler. Onu yakalayan elbisesini alacaktır. Eğer bir adam, örtülü bir
esire görür ve onu serbest bırakır (da) o, yakalanmaz ve saray mahkemesine götürülmezse, onu
(adamı) suçlayıp, ispat ettikten sonra, ona elli sopa atacaklar, kulaklarını kesecekler, iplik
geçirecekler, ensesine bağlayacaklar. Onu ihbar eden elbisesini alacak, o adam bir ay süreyle
kıralın haberciliğini yapacaktır.
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
40 / 42
1
Başörtüsü, Cariye
2
3
4
5
6
7
Tablet A
Kol VI
41. Eğer bir adam esirtu (cariyesi)’ sunu örtmek isterse, beş veya altı arkadaşını oturtup, onların
önünde onu örtecek “o benim karımdır” diyecek, o, onun karısı olacaktır. Adamların önünde
örtülmeyen ve kocası “bu karımdır” demeyen esirtu, eş değildir, esirtu’ dur. Eğer adam ölürse,
örtülü karısının evlatları yoksa esirtu’ ların evlatları, (öz) evlattırlar ve hisselerini alacaklardır.
8
Gelin Her Şartta Aile İçinde!
9
10
11
12
13
14
15
16
43. Eğer bir adam, ister (kızın) başına yağ dökmüş olsun, ister nişan hediyeleri getirmiş olsun, koca
olarak vereceği oğlu, ölmüş veya kaçmış olursa geri kalan oğulları arasından en büyüğünden, on
yaşında olan en küçük oğluna kadar, kızı istediğine verecektir.
Eğer baba ölmüşse, kızı vereceği oğul da ölürse, ölü oğlunun on yaşında bir oğlu varsa (bu kızı bu
çocuk) alacaktır. Fakat torunlar on yaşından küçükse, kızın babası isterse kızını (küçüklerden)
birine verebilir, isterse aralarındaki karşılıklı hediyeleri geri verirler.
Eğer oğlu yoksa ne aldıysa, kıymetli taşlar ve yiyecek olmayanlar hariç, hepsini geri verecektir.
Yiyecek şeyleri geri vermeyecektir.
17
Rehin Kalmak
18
19
20
44. İster bir Assurlu erkek, ister bir Assurlu kadın (belli) fiyatı kadar bir adamın evinde rehin olarak
oturursa veya bütün fiyatı (karşılığı) alınmışsa, onu dövecek, saçını yolacak, kulaklarını parçalayıp,
delecektir (bu hakların hepsine sahiptir).
21
Kadın Sığınma Evi
22
23
24
45. Eğer bir kadın (evlilik için) verilmişse (evlenmişse), kocasını düşman alırsa, (kadının)
kayınpederi ve oğlu yoksa iki yıl kocasına sadık kalacaktır. Bu iki yıl içinde eğer yiyeceği yoksa
gidip söyleyecek: O kadın sarayın gelinidir (himayesi altındadır).
25
Büyücülük
26
27
28
29
Tablet A
Kol VII
47. İster bir kadın, ister bir erkek olsun, büyü yaparsa, (büyü) ellerinde yakalanırsa, itham ve ispat
edilirlerse, büyü yapanı öldüreceklerdir.
30
Düşük Yapma
31
32
33
53. Eğer bir kadın kendi kendine (isteyerek) bir çocuk düşürürse, onu itham ve ve ispat ederlerse
kazığa çakacaklar, onu gömmeyeceklerdir. Eğer çocuğunu düşürme sırasında ölürse, onu kazığa
çakacaklar ve gömmeyecekler.
34
35
36
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
1
41 / 42
Miras Paylaşım Yöntemi
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Tablet B
Kol II
1. (Eğer kardeşler, babalarının evini bölüşürlerse) büyük oğlan mülkten (bahçelerden kuyulardan)
iki hisseyi (kendi hissesi gibi) seçecek ve alacaktır. Kardeşleri birer birer sonradan seçecek ve
alacaklardır. İşlenmiş (?) her bir tarlanın ve emeklerinin ürününü küçük oğlan seçip, bölecek, büyük
oğlan bir hisse seçip alacaktır; fakat ikinci hisse için kardeşleri ile birlikte kura çekecektir.
2. (Mirası) bölünmemiş kardeşler arasından biri, bir cana son verirse (öldürürse) can sahibine
(ölenin yakınlarına) onu vereceklerdir. Can sahibi isterse onu öldürür, isterse affeder, isterse
mirasını alır.
11
Kaçak İnşaat
12
13
14
15
Tablet B
Kol IV
10. Eğer bir adam, tarlası olmayan bir (yerde) kuyu kazarsa, set yaparsa, kuyusunun veya setinin
(hakkını) kaybetmiştir. Ona 30 sopa atacaklar, yirmi gün kıralın hizmetini yapacak, hudut aşması …
16
Kaçak İnşaat
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
Tablet B
Kol IV
12. Eğer bir adam, komşusunun tarlasında, bahçe yapar, kuyu kazarsa, ağaçlar yetiştirirse, tarlanın
sahibi bakıp (görüp) şikayet etmezse bahçe, kurana serbesttir (kuranındır). Tarla gibi (bir) tarlayı
bahçe sahibine verecektir.
13. Eğer bir adam, kendinin olmayan bir toprakta, ister bahçe yapar, ister kuyu kazar, ister sebze
veya ağaçlar yetiştirirse, onu suçlayıp ispat ederlerse, tarlanın sahibi gelir gelmez, (tarlayı) emeği
ile beraber alacaktır (emeği düşünülmeyecektir).
14. Eğer bir adam, kendinin olmayan bir yerde toprak çevirir ve tuğla yaparsa, onu suçlayıp ispat
ederlerse, toprağın üç katını verecek, tuğlaları alacaklar, 50 (?) sopa vuracaklar, bir ay süreyle
kıralın hizmetini yapacaktır.
28
29
30
Orta Assur Kanunları’ nı, kendinden önceki yasalardan ayıran en büyük özelliği, ilkelliği, katılığıdır.
Kısasa kısas uygulaması çok yaygındır; en küçük suçun bile şiddetle cezalandırıldığı bir yasa
uygulamasıdır. Neredeyse keyfi uygulamalar, yasalaştırılmıştır, denilebilir.
31
32
33
34
35
Orta Assur Kanunları’ nda kadınla ilgili maddeler, kendinden önceki yasalara göre çok daha fazla
geçmektedir. Kadınla ilgili maddelerde de erkek (adam) egemenliğini çok kolay görebiliriz. Bugün
Orta Doğu ülke aşiretlerinde hala Orta Assur Kanunları’ nın uzantılarını benzerlerini çok kolay
görebiliriz. Orta Doğu’ da bugün de kadını, aileyi, mirasta paylaşım şeklini, gelinin evde kalma
zorunluluğunu nişan vb. alışkanlıklarını aynen görebiliriz.
36
37
Çok özel bir durum, başörtüsüdür! Eğer gözümden kaçmadıysa, başörtüsüyle ilgili kanun maddesi
ilk kez Orta Assur Kanunları’ nda görülür.
38
39
Ama bu ilkel dediğimiz yasada dahi, iddia edenin ispat yükümlülüğünü görürüz. Neredeyse bugün
bile uygulamada görmediğimiz, bir şey! İddia eden, iddiasını ispatlamak zorundadır!
40
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL
42 / 42
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kaynaklar:
1. Sümer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı, Prof.Dr. Mebrure TOSUN, Doç.DR. Kadriye
Yalvaç
Hazırlayan:
Cengiz AKYOL

42 Sumer, Babil, Assur Kanunları

Transkript

Benzer belgeler

1288.Bülten - Edirne Rotary

2014 KPSS ANAYASA DERSİ DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN

d 1.2 antik kent kentin gelişmesi - Tire Belediyesi İbn

Meltem Kurtsan _Interview with women entrepreneur

semiha es uluslararası kadın fotoğrafçılar sempozyumu 2013

Prof.Dr. Funda SİVRİKAYA ŞERİFOĞLU` nun açılış konuşması

Mezopotamya Uygarlıkları

Benim en büyük hobim kadın dayanışmasıdır

Demet Dikmen - İstanbul Esenyurt Üniversitesi