Mısır - Boğaziçi İşadamları Derneği

MISIR ÜLKE PROFİLİ Hazırlayan Zeynep İYİLER 2006 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Devlet Başkanı: Mohammed Hosni Mubarak (Ekim 1981’den bugüne) Nüfus (1 Ocak 2005): 71.8 milyon Coğrafi Alan: 1,001,450 km 2 Komşuları: İsrail, Filistin, Sudan, Libya Önemli Şehirler: Kahire (Başkent), Alexandria, Aswan, Asyut, Giza, Ismailiya, Port Said Dili: Arapça, (İngilizce yaygın, Fransızca iş çevrelerinde kullanılıyor) Din: Müslüman (% 90) ­ Koptik Hristiyan (% 10) Para Birimi: Mısır Poundu (LE) Kur: Resmi; 1 ABD Doları = 5.761 LE, 1 Pound Sterling=10.195 LE, 1 Avro=6.955 LE GSYİH (2004): 78,3 milyar dolar Kişi Başına Düşen Milli Gelir (2004): 980 dolar İşsizlik Oranı: % 9.5 (2004) Genel Ekonomik Durum Mısır Arap ülkeleri içinde 72 milyon ile en geniş nüfusa sahip ilk ve Suudi Arabistan’ın ardından ikinci büyük GSMH sahibi ülkedir. Ekonomide en geniş bölüm kamu yönetimini de içeren hizmetlerdir. Turizm ve Süveyş Kanalı geliri Mısır için çok önemlidir. Tarımın GSMH’ya katkısı azalmaktadır. Ekilebilir tarım alanı toplam yüzölçümünün % 3’ü olmasına rağmen, 2005 mali yılında tarımın GSMH’daki payı % 13.9 olmuştur. Nüfusun % 28’i tarımda çalışmaktadır. İmalat sanayi GSMH’nın % 18.2’sini oluşturmaktadır. Ekonomideki liberalizasyona rağmen kamu kesimi doğrudan ve dolaylı olarak GSMH’nın üçte birini oluşturmakta ve toplam işgücünün % 30’unu istihdam etmektedir. 2005’de çalışan kişi sayısı 19.1 milyon olarak verilmiştir. Ekonomiye her yıl 800.000 yeni işsiz katılmaktadır. Tekstil ve hazır giyim en önemli sektörlerdendir. Diğer gelişmiş sanayi dalları çelik, çimento, kimyasallar, ilaç sanayii ve hafif tüketici ürünleridir. Turizm, doğal gaz, Süveyş Kanalı geliri ve beraberinde Körfez Ülkeleri’ndeki yenilenme çalışmaları nedeniyle inşaat sektöründeki canlanma ekonominin lokomotifi durumuna gelmiştir. Mısır’ın en önemli ticari ortağı ABD’dir. Mısır Amerikan buğdayının en büyük alıcısı ve diğer tarım ürünlerinin, makine ve ekipmanın önemli ithalatçısı durumundadır. Mısır’daki yatırımcı ülkelerin başında ABD ve İngiltere gelmektedir. ABD’nin 2004’de Mısır’a yaptığı askeri olmayan yardım miktarı yaklaşık 575 milyon ABD dolarıdır. Mısır’ın ekonomik büyümesi uzun yıllar boyunca nüfus artış hızının altında kalmıştır. 2004 yazında yönetime gelen hükümetle birlikte ekonomik kalkınma, dış ticarette liberalizasyon, yatırım teşvikleri ve para politikalarında ciddi değişiklikler olmuştur. GSMH’nin büyüme hızı % 4 seviyesine çıkmıştır. Ülkenin döviz rezervi artmıştır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 1 Özelleştirme çalışmalarına önem verilmektedir. 1991’de başlatılan çalışmalar 2004’de yeni hükümetin konuya özel önem vermesi ile hızlanmıştır. Ocak 2003’de dalgalı kura geçilmesi sonrasında Mısır Lirası % 25 oranında değer kaybetmiştir. Enflasyon Mısır Poundu’nun devalüasyonu sonrasında yükselmiş (2002’de % 2.7, 2003’de % 4.5, 3004’de % 11.3) ancak 2005’in ilk yarısında % 5’in altın inerek dengesini bulmaya başlamıştır. GSMH’nın Sektörel Dağılımı (Mısır Poundu, Milyon, Faktör Maliyeti, Cari Fiyatlar) Cari Fiyatlar­Yıllık Profil (Milyon, LE) Toplam GSMH Toplam Mal Sektörü Tarım Sanayi & Madencilik Petrol & Ürünleri Elektrik & Su İnşaat & Yapım Toplam Üretim Hizmetleri Taşımacılık (Süveyş Dahil) Ticaret, Finans, Sigorta Otel ve Lokantalar Toplam Sosyal Hizmetler Ev ve Emlakçılık Kamu Hizmet Kurumları Sosyal Güvenlik Kamu Sosyal Hizmetleri 1996/97 1997/98 1998/99 1999/2000 2000/01 2001/02 2002/03 247.028 266.758 282.578 332.545 354.564 390.623 118.992 315.667 127.978 136.296 157.432 165.899 181.828 200.063 41.882 45.652 48.935 52.845 55.065 58.369 65.156 43.383 48.798 55.225 61.211 63.483 67.882 73.611 17.461 15.534 12.995 23.300 26.300 31.562 36.565 4.172 4.264 4.586 4.936 5.291 12.094 13.730 14.555 15.140 15.760 16.560 16.710 82.889 89.072 93.573 101.794 106.858 111.636 123.454 22.695 24.049 25.916 27.909 30.112 31.952 36.453 56.364 61.690 63.975 68.960 71.389 73.227 79.273 3.830 3.332 3.682 4.925 5.357 49.708 52.709 56.441 59.787 61.100 67.106 4.375 4.860 5.412 6.003 6.879 13.923 14.651 915 1.038 1.179 1.305 1.445 35.269 39.925 165 185 214 43.625 45.904 45.147 39.692 236 261 48.897 51.202 7.455 8.021 6.457 7.728 ­­ ­­ 11.908 12.530 Kaynak: Ministry of Trade and Industry
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 2 II. SEKTÖREL DURUM a. Tarım Mısır 1980’li yıllarda tarım sektörüne yönelik reform sürecini başlatmıştır. Devlet tarım alanlarındaki kontrolünü ve payını azaltmak istemektedir. Bugün artık Mısır’da tarım sektörü tamamen özel sektör tarafından piyasa koşullarında ve ihracata dönük olarak işlenmektedir. Mısır net tarım ürünleri ve gıda ürünleri ithalatçısı olmaya devam etmektedir. Mısır'ın en önemli tarım ürünleri arasında; pamuk, buğday, pirinç, keten, çiçek, narenciye, patates, soğan­sarımsak, hurma, mango ve bahçecilik ürünleri (çilek, şeftali, üzüm, kavun, karpuz) yer almaktadır. Özellikle uzun elyaflı Mısır pamuğu dünya pazarlarında talep görmektedir. 2000 yılında dünya uzun elyaflı pamuk pazarında Mısır’ın payı % 40 düzeyinde gerçekleşmiştir. Buğday, şeker kamışı ve mısır üretimi de yüksek olmakla birlikte ülke ihtiyacını karşılamamaktadır. 2000­2002 yıllarında buğday üretimi 6,6 milyon tona, mısır üretimi 6,5 milyon tona, pirinç üretimi 5,2 milyon tona ulaşmıştır. Diğer taraftan, şeker kamışı üretimi 15 milyon ton, şeker pancarı üretimi ise 2002 yılında 3 milyon tona ulaşmıştır. Buna mukabil, yağlı tohumlar ve bakliyatta da dışa bağımlılık sürmektedir. Mısır yılda yaklaşık 6 milyon ton buğday, 5 milyon ton mısır ve 500­600 bin ton şeker ithal etmektedir. Özellikle buğday üretimindeki yetersizlik Mısır’ı dünyanın 3. büyük buğday ithalatçısı yapmaktadır. Bu ürünlere ilave olarak, ithal edilen diğer tarım ve gıda ürünleri arasında bakliyat, yemeklik yağ, çay, tütün ve süt tozu yer almaktadır. Tarım sektöründe çalışan nüfusun (% 28) milli gelirde % 14 oranında paya sahip olması tarımın devletin ekonomi politikalarında öncelikli yerini korumasına neden olmaktadır. Toplam nüfusun % 55'i kırsal alanda yaşamaktadır. Ancak ülke coğrafyasının sadece % 4’ünün tarıma elverişli olması nedeniyle, mevcut tarımsal alanların en etkin biçimde değerlendirilmesi, buna ilave olarak yeni tarımsal alanların kazanımı projeleri önem taşımaktadır. Ayrıca, Mısır’ın Akdeniz sahilleri dışında çok az yağış alması nedeniyle ülke tarımı sulamaya bağımlıdır. Bu nedenle, sulama tekniklerinin geliştirilmesi ve yönetimi önem kazanmaktadır. Mısır, tarım alanlarında gübre kullanma açısından bölgede birinci, dünyada ise ön sıralarda yer almaktadır. Gübre üretimi altı özel şirket tarafından yapılmakta ve yılda 6.6 milyon ton üretimle ülke ihtiyacının % 90­95’ini karşılamaktadırlar. 2000’li yıllara gelindiğinde buğday, mısır, pirinç, sebze ve meyve üretiminde önemli aşamalar kaydedilmekle birlikte, Mısır bazı temel tarım ürünlerinde halen ithalata bağımlı kalmıştır. Özellikle buğday, mısır, şeker, yemeklik yağ ve bakliyatta ciddi ithalat yapılmaktadır. Buna karşılık, pirinç, narenciye, soğanlı bitkiler, patates gibi ürünlerde dünya tarım pazarlarında rekabet eden ülkeler arasına girmiştir. Meyve üretiminin miktarca % 64’ünü portakal, karpuz, üzüm, hurma muz ve kavun üretimi oluşturmaktadır. Gıda tüketim ürünleri piyasasında Ocak 2003’de yapılan devalüasyonun etkilerini gidermek için sekiz temel gıda maddesinde destekleme yapılmıştır. Bunlar; pirinç, hayvan yağı, şeker, yağ, mercimek, baklagiller, makarna ve çaydır. Ancak fiyatlar bu desteklemeye rağmen devalüasyon öncesi seviyeye dönmemiştir. b. Hayvancılık ve Balıkçılık Hayvansal üretimde küçük işletmeler ağırlıkta olup 6.4 milyon baş hayvan stokunun % 80 oranındaki bölümü bu işletmeler tarafından üretilmektedir. Ancak süt ve et üretimine yönelik modern çiftliklerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır Hayvan varlığı genellikle süt üretimine yönelik
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 3 olarak beslenmekte ancak yine de 2002 yılı itibari ile toplam tüketimin % 80’ine karşılık gelen 549 000 ton olan kırmızı et tüketimi, yerli üretimden karşılanmıştır. Ülkedeki üreticilerin küçük ve modern üretim teknikleri konusunda yeterince bilgi sahibi olmamaları ve hayvan varlığının geniş bir alana yayılmış ve dağınık olması sektörün gelişmesini kısıtlayan faktörlerdir. Ayrıca 1990 yılından itibaren devlet yardımlarının kaldırılması ve ithalata uygulanan kısıtlamaların aşamalı olarak kaldırılması çiftçilerin canlı hayvan üretiminden kaçınmasına neden olmaktadır. Tavuk eti, balık ve sığır etinin ardından üretim miktarı açısından üçüncü önemli hayvansal protein kaynağıdır. 2001'de yakalanan balık miktarı 724.000 tondur. Bunun % 35'i denizden gelmiştir. Mısır yılda 2.900 ton kaliteli balık ihraç etmektedir. c. Sanayi Sanayinin madencilik sektörü ile birlikte milli gelir içindeki payı % 20 düzeyindedir. Toplam işgücünün % 21’i sanayi sektöründe istihdam edilmektedir. Sanayi Üretimi (Not düşülmedikçe ‘000 ton) Pamuk ipliği Hazır giyim (m) Arabalar (birim) Otobüsler (birim) Kamyonlar (birim) Çamaşır makinası (1.000) Buzdolabı (1.000) Alüminyum Çimento Fosfat gübreler Nitrojen gübreler Sigara (milyar) 2002 290 271 57,933 5,241 20,365 795 570 246 26,583 1,226 10,394 69 2003 265 277 60,902 5,524 21,482 839 800 248 26,750 1,235 10,420 71 2004 260 286 64,142 5,829 22,680 887 816 254 29,500 1,278 10,681 72 Kaynak: The EIU web site, Egypt Country Profile, 2005 1991­1992 döneminde başlayan reform programı, sanayiinin büyümesinde ve gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Özelleştirme çalışmaları 1998­1999 yılları arasında Mısır’ın toplam yerel üretimine % 74 oranında katkı sağlamıştır. Özel sektör tarım ve sulama, sanayi ve madencilik, elektrik, inşaat, taşımacılık, telekomünikasyon, depolama, ticaret, finans ve sigorta, restoran, otel ve barınma alanlarında önde gelmektedir. İmalat sanayinde önde gelen sektörler ise; gıda sanayi, tekstil sanayi, kimya sanayi ve metalürji sanayidir. İmalat sanayi ve stratejik sektörlerin üretim değerleri 2003­2004 döneminde bir önceki döneme göre %3.4’lük artış göstermiştir. Toplam imalat sanayiindeki büyüme % 4.7 düzeyinde gerçekleşirken, büyüme hızının en düşük olduğu alan madencilik sektörü olmuştur. Mısır’ın, endüstriyel anlamda birkaç sektörde karşılaştırmalı üstünlüğü vardır. İplik sanayi, dokuma sanayii ve gıda işleme sanayi endüstrideki ana sektörler arasındadır. Tekstil sektöründe, 1991 ile 2003 yılları arasında % 60 oranında bir büyüme gerçekleşmiştir. Gıda işleme sanayi ise 2002 yılının ortalarında itibaren büyümeye başlamış ve özellikle yabancı yatırımlar sektörde yoğunlaşmıştır..
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 4 Sanayi alanında önemli olan diğer sektörler şunlardır: Demir ve çelik, inşaat, kimya ve plastik sanayii, otomotiv (binek otomobiller, otobüsler, minibüsler vb.), ambalaj, ilaç, elektronik ve elektrikli ekipmanlar, mobilya, çimento, tarım alet ve makinaları. d. Petrol ve Doğal Gaz Petrol sanayi, ihracat gelirlerinin yaklaşık % 40’ını oluşturmakta ve milli gelirde % 10’luk bir paya sahiptir. Petrol gelirleri döviz kazandıran dört ana sektörden biridir. Mısır’ın ham petrol rezervi 2003 sonunda yapılan bir tahminle 3.7 milyar varildi. Ham petrol kaynakları bakımından kendi kendine yeterli olarak kabul edilen Mısır’da, enerji kaynakları bakımından yükselen sektör doğal gazdır. Petrol rezervlerinin giderek azaldığı ifade edilmektedir. Bu nedenle, Mısır’ın geleceğinin petrolden ziyade doğal gazda olacağı söylenebilir. 1990 yılından bugüne yapılan araştırmalar sonucunda keşfedilen doğal gaz rezervleri 62 trilyon m 3 ’e ulaşmıştır. Ülkede enerji kullanımının doğal gaza kaydırılarak petrolün ihraç edilmesi eğilimi vardır. Ancak petrolün büyük kısmı ülke içinde tüketildiği için (654,000 b/d, 2004) ihracata kalan kısmın (150,000 b/d) süreç içinde azalacağı, ülkenin ihracatçı konumundan çıkacağı söylenmektedir. Mısır’ın sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatı 2003 ortasında başlamıştır. Ürdün ile imzalanan 30 yıllık bir anlaşma gereğince Mısır bu ülkeye deniz altına döşenmiş borularla doğal gaz satmaktadır. Port Said’de Domiatta’da bir tesis yapılmıştır. Mısır Avrupa’ya ihracata 2005’de başlamıştır. e. Hizmetler ­ Müteahhitlik ve İnşaat Sektörü Mısır’ın müteahhitlik sektörü 1980 yılından itibaren gelişmeye başlamış ve 2000 yılında dünyada 36. sıraya yerleşmiştir. Yıllık büyüme hızı % 20’den fazla olmuştur. Müteahhitlik sektörü yaklaşık 13 milyar dolarlık bir pazar büyüklüğüne sahiptir. Sektörün GSYİH içindeki payı % 5 dolaylarındadır ve işgücünün % 8,3’ü bu sektörde istihdam edilmektedir. Sektördeki işin % 70’i yerel, % 30’u ise yabancı müteahhitlik şirketleri tarafından üstlenilmektedir. Sektörde özel sektörün payı % 65 düzeyindedir. Mısır’ın V. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (2002/2003­ 2006/2007), en yüksek büyümenin % 8,3 ile bu sektörde gerçekleşeceği, bu dönemde sektör yatırımlarının 59 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir. ­ Turizm Mısır’ın döviz kazandıran en önemli sektörü turizmdir. Ancak sektör ani iniş ve çıkışlara, ülke içindeki ve dışındaki olaylardan doğan güvenlik endişesinden etkilenmeye çok açıktır. Ülkenin iklim yapısı, Akdeniz ve dünyanın doğal akvaryumu olan Kızıldeniz sahilleri ile en önemlisi dünyanın en eski medeniyetlerinden birisi olan firavunlar döneminden kalan piramitler, tapınaklar ve diğer eserler ülkeyi turistik anlamda cazip kılmaktadır. Mısır’ın bölgedeki rakipleri Türkiye, Fas ve Tunus gibi ülkelerdir. En çok turist Almanya, İtalya ve Rusya’dan gelmektedir. Turistik Altyapı ve Turist Sayısı Yıllık Pr ofil (Bin) 2000 2001 2002 2003 2004 Toplam Gelen Turist Sayısı Toplam Yurt Dışı Çıkışlar Turistlerin Kaldığı Gece Sayısı Ortalama Gece Sayısı 5,506 4,666 32,788 7.0 4,648 4,185 29,813 7.1 5,193 4,823 32,664 6.8 6,044 5,656 53,120 9.4 8,104 7,700 81,668 10.6 Ocak­Eylül 2005 6,475 6,242 66,223 10.6 Kaynak: Ministry of Planning, http://www.mfti.gov.eg/english/reports/economic%20report.html
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 5 Hükümet turizmi artırmak için çok çaba harcamaktadır. Avrupa ve Körfez ülkelerindeki tanıtım faaliyetleri, yabancı havayolu operatörlerine tanınan mali teşvikler, turizm yazarları ve tur operatörlerinin davet edilmesi, Alman ve İtalyan turistlerden pasaport istenmemesi bu yöndeki çalışmalardır. ­Süveyş Kanalı Süveyş Kanalı gelirleri, Mısır’ın döviz kazandıran dört ana sektöründen birini oluşturmaktadır. Süveyş Kanalı Trafiği ve Gelirleri Gemi Sayısı Yük (milyon ton) Toplam Gelir (milyon dolar) 2000 2001 2002 2003 2004 Ocak­Ekim 2005 14,141 13,986 13,447 15,667 16,850 14,982 439 458 445 567 621 551 1,942 1,911 1,964 2,606 3,085 2,864 Kaynak: Ministry of Planning, http://www.mfti.gov.eg/english/reports/economic%20report.html ­ Ulaşım ve İletişim Sektörü Ülkede 45.600 km karayolunun 42 bin km’si asfalt kaplı, 3.600 km’si stabilizedir. 2001 itibariyle ülkede 9.432 km uzunluğunda demiryolu bulunmaktadır. Kahire’de 4.5 km uzunluğunda günlük 2 milyon yolcu kapasiteli metro, şehir içi ulaşım hizmeti vermektedir. Mısır’da; Kahire, Aswan, Sharm el Sheikh, Dahlia, Luxor, Abu Simbel, New Valley, Hurgada, East Oweinat, 6 th October Hava Limanları gibi 60’ın üzerinde sivil ve askeri amaçlı havalimanı bulunmaktadır. Kahire’den anılan hava limanlarına düzenli seferler mevcuttur. Kahire hava limanı hariç diğer hava limanları 1000­5000 yolcu kapasitelidir. Kahire hava limanının yıllık 9 milyon yolcu kapasitesini 12 milyon yolcu kapasiteye çıkarma çalışmaları sürmektedir. Mısır havayollarına ait 54 adet uçak bulunmaktadır. Ülkede 12 adet liman bulunmaktadır. Limanlarda hizmet kalitesi ve ekipman kapasitesi düşüktür. Sektör bölgede bulunan Beyrut ve Haifa limanlarının yoğun rekabeti ile karşı karşıyadır. Mısır limanlarında faaliyet gösteren 13.500 adet gemi bulunmaktadır. Sektörün yıllık iş hacmi 1,9 milyar dolar dolaylarındadır. Mısır'ın deniz taşımacılığı kapasitesini güçlendirmede önemli bir adım, dünyanın en büyük liman işletici firması olan Hong Konglu Hutchison Whampoa'nın İskenderiye ve El Dekheila'da konteynır taşımacılığı için iki liman inşa etme işini almış olmasıdır. İlk aşaması 2007'de tamamlanacak olan projede İskenderiye'deki terminali A.P. Moeller­Maersk, Neptune Orient Lines ve China Shipping Container Lines, El Dekheila'dakini Royal P&O Nedlloyd ve Evergreen Marine taşımacılık firmaları kullanacaktır. İskenderiye limanı 2003'de 495,186 adet 20­adımlık standart konteynerı işlemden geçirmiştir. Dammam terminali ise 2004'de 734,457 kutuyu işlemden geçirmiştir. Mısır’da telefon hizmetleri devlet kuruluşu olan ve özelleştirilmesi planlanan TelecomEgypt tarafından verilmektedir. 2004 yılı başında sabit hat kapasitesi 10,5 milyon iken 2005 başında bu rakam 13.6 milyona ulaşmıştır. Ülkede her türlü posta telefon, faks, e­mail hizmeti mevcuttur. 17 Ocak 2002’den itibaren PTT herkese internete bağlanma olanağı sunmuştur. GSM cep telefonları konusunda, Mobinil (France Telecom, Motorola ve Orascom Telecom) ve VodafoneEgypt (Vodafone ve yerel şirket Alkan ortaklığı) faaliyet göstermektedir. Mobinil’in
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 6 pazar payı % 53, Vodafone’un ise % 47 düzeyindedir. Haziran 2004’de Mobinil abonesi kullanıcı sayısı 3.6 milyon, Vodafone’un ise 3 milyon olarak açıklanmıştır. CAPMAS verilerine göre mobil telefon abonesi 2004’de 5.797, Ocak 2005’de 7.93 milyondur. Internet kullananların sayısı Şubat 2004’de 3 milyona ulaşmıştır. Ocak 2005 itibariyle bu rakam 3.9 milyondur. Hükümet Haziran 2002’den bu yana ücretsiz Internet hizmetini başlatmıştır. Bilgi teknolojisi ve Internet kullanıcılarının sayısını artırmak için bilgisayar, ekipmanları ve yazılımda ithalat vergileri % 5’e düşürülmüştür. 2001 yılı verilerine göre Mısır’da her yüz kişiye düşen bilgisayar sayısı 1.12’dir. III. DIŞ TİCARET Mısır iş yapma ortamını yabancı yatırımcılar için kolaylaştırmak için son yıllarda ciddi reformlar başlatmıştır. Dünya Bankası IFC’nin değerlendirmesine göre 2004­2005 döneminde gümrük işlemlerinin reformu yönünden dünyada birinci sıradadır. Ticari belgelerin dokümantasyonunda tek pencere uygulamasına geçilmiş, gümrük vergisi uygulanan tarife aralıkları 27’den 6’ya indirilmiş ve gümrükteki denetimler basitleştirilmiştir. Mal ve hizmet ihracatının artışı, formal ve informal döviz kısıtlamalarının kaldırılması ve iç talebin güçlenmesine paralel olarak yabancı döviz likiditesi güçlüdür. 1990'ların başında başlatılan ekonomik reformlarla petrol dışı ihracatın artırılması hedeflenmiştir. Geçmişte ihracatın başarısız olmasının bir nedeni olarak Mısır poundunun rekabet gücünün olmaması gösterilmiştir. Buna yanıt olarak 2000'den beri paranın değerini % 45 düşüren devalüasyonlar yapılmıştır. Mısır'ın sanayi altyapısını güçlendirerek ve çeşitlendirerek kendisine yakın ve büyük bir pazara girmesi için AB Ortaklık Anlaşması'nın büyük önemi vardır. 2004'de cari hesap fazlası verilmesinin ana nedeni, turizm gelirlerindeki büyük artıştır. Mısır Merkez Bankası Şubat 2005 başında yabancı döviz rezervinin son beş yılın en yüksek seviyesine, 16.6 milyar dolara ulaştığını açıklamıştır. Mısır 1990’lardan itibaren sıkı döviz kontrolünden vazgeçmiştir. Ancak son yıllarda ithalatı sınırlamak için informal yöntemler uygulamaktadır. Mart 2003’de çıkan 506 sayılı Başbakanlık Kararnamesi ile ihracattan kazanılan dövizin yedi gün içinde ticari banka oranlarıyla Mısır pounduna çevrilmesi gerekmektedir. Geri kalan % 25 yabancı döviz cinsinden tutulabilir. Hükümet fiyat artışlarını ve diğer mallardaki kıtlığı engellemek için özel sektör tarafından ithal edilen yedi üründe Eylül 2003’de dolar­pound paritesini 1 dolar=5.35 pound olarak sabitlemiştir. Bunlar; un, buğday, mısır, yemeklik yağlar, mercimek ve fava fasulyeleridir. Mısır DTÖ kurallarına uyum sağlamak için son yıllarda hem gümrük tarifelerinde, hem tarife dışı engellerde hem de dış ticaret işlemlerinin yürütülmesinde uluslararası standartlara yaklaşan bir politika izlemektedir. Bu kapsamda gümrük tarifelerinde kademeli olarak önemli indirimler yapılmaktadır. a. Dış Ticaret Rejimi Dış ticareti düzenleyen yeni İthalat ve İhracat Yönetmeliği Ekim 2005’de yürürlüğe girmiştir. Yeni uygulamada yapılan kolaylıklar öncelikle şunlardır: İthali kontrole tabi ürünler sayısında indirim; ithalatçılara söz konusu kontrollerde kullanılmak üzere bağımsız uluslararası kuruluşlardan alınan kendi uygunluk belgelerini ibraz etme hakkı; uluslararası kabul görmüş üretim standartlarında (örneğin CE) üretilen ürünlerin ithalatında kontrole gerek bulunmaması; ihracat tarihinde yarı raf ömrü kalma zorunluluğu bulunan ürünler ile ilgili bu raf ömrü uygulamasının kaldırılması; tekstil ve konfeksiyon ürünlerinde kayıt işlemlerinin kaldırılması;
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 7 entelektüel hakların gümrük noktasında korunmasına dair yeni hükümlerin yürürlüğe konulması ve imalat ve hizmetler sektörlerine yönelik ithalatta ayrımcılık hükümlerinin iptal edilmesi. Söz konusu yönetmelikte, özellikle ithalat uygulamalarında yapılan ve önemli bulunan düzenlemeler şöyledir: İthalat; (1) Perakende ticaret, (2) Mal ve hizmet üretimi, (3) Özel kullanım, (4) Kişisel kullanım ve (5) Devlet tarafından yapılan ithalat olmak üzere beş ana grup altında toplanmıştır. İthalatta Aranan Genel Şartlar: Bir malın ithalatına izin verilebilmesi için; İkinci el ürün ithalatına ilişkin Liste 2 ile bu yönetmelikte herhangi bir şekilde izin verilen ürünler dışında kalan ürünlerin yeni/kullanılmamış olması, Dış Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’nca belirlenen kurallar çerçevesinde, ithal edilen ürünlerin uluslararası bar kodu taşıması, Bu yönetmeliğin 3 nolu Ekinde yer alan ürünlerin karşılarında belirtilen şartlara uyması gerekmektedir. Ayrıca, ürünlerin gümrük tarafından ithalatına izin verilmesi aşamasında, ithalata konu ürünü imal eden üreticinin adı, varsa markası, adresi, telefon ve faks numarası ve elektronik posta adresi yer alan faturanın ibrazı gerekmektedir. Ürünün perakende ticaret (ürün değişikliğe uğramadan ya da paketlendikten sonra yurt içinde ticarete konu olması) amacıyla ithal edilmesi halinde, yetkili birimlerce tasdik edilmiş menşe şahadetnamesinin sunulması gerekmektedir. Bunun için bazı istisnalar getirilmiştir. Örneğin, kullanılmış olarak ithaline izin verilen ürünler, Sağlık Bakanlığı’nca onaylanmış ürünler, AB, COMESA, Arap ülkelerinden ve eşit işleme tabi tutulan ülkelerden yapılan ithalatta onaysız Menşe Belgesi kabul edilebilmektedir. Numune, Model, Promosyon ve Tanıtım Malzemelerinin İthalatı: Numune veya modelin kalite durumunun ispatı, İlaç numunelerinin Sağlık Bakanlığı’nın ilgili birimince incelenmesi ve onaylanması, Tanıtım malzemelerinin üzerinde ticari olayın veya ilgili kuruluşun adının yazılı olması, Yabancı filmlerin ise Edebi Eserler İdaresince onaylanması gerekmektedir. Sergi Amaçlı Ürün İthali: Sergi ve fuar amacıyla ülkeye getirilen ürünlerin içeriye satılması veya yeniden ihracatı ile ilgili düzenlemeler Fuarlar ve Sergiler Genel İdaresi tarafından yapılacaktır. Bu ürünlerin iç piyasaya satılması Fuarlar İdaresi ile ilgili gümrük idaresinin gözetiminde yürütülür ve ithal prosedürünün tamamlanması gerekmektedir. Entellektüel Hakların Gümrük Noktasında Korunması: Yeni ithalat mevzuatında, entelektüel hakların korunması amacıyla, bu hakka sahip kişilerin ithalat işlemini gerekli bilgi ve belgeleri sunmak kaydıyla, gümrük idaresince ürünün ithalini durdurması imkanı sağlanmıştır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 8 İthalatta Kalite Kontrolü: Makina ve Teçhizat ithalatında; ülke menşeini gösterir Arapça, İngilizce veya Fransızca dillerinden birinde yazılmış ve makina üzerine veya paket üzerine yapıştırılmış etiketin bulunması, Paketlenmiş Gıda Ürünleri ithalatında; her bir paket üzerinde menşe ülke ve ithalatçının isim ve adresi bulunan ve Arapça, İngilizce veya Fransızca dillerinden birinde yazılmış etiket olması, Kümes ve Büyükbaş Hayvan Eti ithalatında; Ürünün doğrudan menşe ülkesinden gönderilmesi, Sağlık şartlarına uygun paketlenmiş olması ve biri Arapça olmak kaydıyla iki dilde de olabilir aşağıdaki bilgilerin yazılmış olması; ­ Menşe ülke, ­ Ürün adı ve varsa markası, ­ Kesimhanenin ismi, ­ Kesim tarihi, ­ İthalatçının adı ve adresi, ­ Kesim işlemini denetleyen ve onaylanmış olan birimin ismi, D. Hazır giyim ve tekstil ürünleri (tıbbi ve sınai güvenlik amaçlı olanlar hariç) ithalatında; her bir parçanın (patch) üretimi aşamasında Arapça dilinde aşağıdaki bilgileri içeren dokunmuş data kartı eklenmesi; ­ İmalatçı şirketin adı ve varsa markası ­ Boyutu ­ Kullanılan malzeme ­ Bakım şekli (Labels for handle wıth care) ­ Menşe Ülke ­ İthalatçının adı İthali Yasak Ürünler: ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ Dini inançlara aykırı yazı ve resim bulunduran ürünler, Tavuk kanat, ayak ve sakatatı, Kuş karaciğeri, Enjeksiyon pompası bulunmayan çift darbe motorlu motosiklet, Her tür asbest, Asbestli fren pedalı, Genetik olarak işlenmiş yağ içeren tuna balığı, Böcek ilaçları ve bazı kimyasallar(Tarım Bakanlığınca izin verilenler hariç), b. Dış Ticaretin Yapısı Mısır Dış Ticaretinin Genel Yapısı (Yıllık, Milyon ABD Doları) 1999 Dış Ticaret Dengesi ­12.434 2000 2001 2002 2003 2004 ­9.243 ­8.519 ­7.836 ­4.750 ­5.163 © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 Ocak­Ağustos 2005 ­6.835
9 Toplam İhracat 4.699 4.114 4.688 6.189 7.701 6.181 (10,1) (31,2) ­(12,5) (13,9) (32,0) (24,4) (23,4) 1.287 1.937 1.593 1.530 2.454 3.078 2.790 Ham Petrol 294 346 294 316 342 404 308 Diğer Ürünler 993 1.591 1.299 1.214 2.112 2.674 2.482 2.261 2.749 2.520 3.158 3.735 4.624 3.392 ­(0,5) (21,6) ­(8,3) (25,3) (18,3) (23,8) (11,9) Ham Pamuk 240 193 185 330 367 483 142 Hammaddeler 206 224 227 274 312 494 395 Yarı Mamuller 440 513 574 585 1.077 1.088 887 Mamul Ürünler 1.210 1.688 1.244 1.536 1.590 2.096 1.544 165 131 290 433 387 455 423 34 13 2 0 2 7 0 16.016 13.942 12.633 12.524 10.939 12.865 13.017 Yakıt İhracatı Petrol Dışı İhracat Serbest Bölgeler Yeniden İhraç Edilen Ürünler Toplam İthalat 3.582 ­(3,0) ­(12,9) Yakıt İthalatı Petrol Dışı İthalat (17,6) (64,3) 1.028 1.130 15.505 12.926 12.062 12.083 10.418 11.836 11.887 510 1.017 ­(9,4) 571 ­(0,9) ­(12,7) 440 ­(4,2) ­(16,6) ­(6,7) Hammaddeler 2.179 1.695 1.665 1.849 Ara Malları 7.143 5.579 5.136 Yatırım Ürünleri 2.812 2.521 Tüketim Ürünleri 2.642 Dayanıklı Ürünler Dayanıklı Olmayan Ürünler Serbest Bölgeler 521 (0,2) ­(13,8) (13,6) (61,9) 1.499 1.646 2.085 4.855 4.230 5.063 5.001 1.999 1.620 1.282 1.495 1.306 2.514 2.399 2.524 1.871 2.166 1.889 392 356 326 395 315 339 407 2.250 2.158 2.073 2.129 1.556 1.827 1.482 730 616 863 1.235 1.536 1.467 1.606 Kaynak: Ministry of Trade and Industry, November 2005 En önemli ticaret ortakları ihracatta; İtalya, ABD, İngiltere ve Fransa’dır. İthalatta ise; ABD, Almanya, İtalya ve Fransa’dır. Başlıca ihraç ürünleri; petrol ve petrol ürünleri, pamuk, tekstil, tarım ürünleri (pirinç, narenciye), başlıca ithal ürünleri; makina, otomotiv yedek parçaları, buğday, mısır, tütün, et, ve ilaçtır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 10 Tarımsal ürünlerin toplam ithalattan aldığı pay 2002 yılında yaklaşık % 30 oranında olmuştur. Hazır gıdalar sektöründe önde gelen tedarikçi ülkeler ABD, Fransa, Almanya, İtalya, İsviçre, Yunanistan, Hollanda, Danimarka ve Güney Afrika’dır. Tarımsal ürün ithalatında buğday, mısır, et, balık, süt tozu, tereyağı, peynir, elma, konserve meyve ve sebzeler en başta gelen ürünlerdir. Mısır’ın tarımsal ürün ithalatında en önemli ürün, hem miktar ve değerce hem de stratejik olarak buğdaydır. Ekmek Mısır halkı için en temel besin öğesidir. Buğdayı mısır izlemektedir. 2003 yılı verileri itibari ile Mısır toplam 695 milyon dolar değerindeki toplam buğday ithalatının 419 milyon dolarını ABD’den temin etmiştir ve bu ülkenin mısır ithalatındaki payı % 60 olarak gerçekleşmiştir. Diğer önemli tedarikçi ülkeler ise ; Fransa (%20), Rusya (%11), Suriye (%4) ve Kanada (% 3) olmuştur. Önemli İhraç Ürünleri, 2004/05 Milyon Dolar Petrol ve Petrol Ürünleri Alüminyum, Demir ve Çelik Pamuk, İplik, Tekstil ve Hazır Giyim İlaç Sanayi Tarım Ürünleri 5.276 915 858 215 209 Önemli İthal Ürünleri (cif), 2004/05 Milyon Dolar Ara Malları (Yarı İşlenmiş) 6.803 Yatırım (Sermaye) Malları 4.895 Petrol ve Petrol Ürünleri 3.975 Tüketim Ürünleri 3.202 Ham maddeler (petrol hariç) 2.688 Kaynak: The EIU, Egpyt Country report, November 2005 En Önemli Ticaret Ortakları (2004) ÜLKELER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. A.B.D. SERBEST BÖLGELER İTALYA ALMANYA ÇİN HALK CUM. FRANSA YABANCI GEMİLER S.ARABİSTAN CEZAYİR HOLLANDA İSPANYA HİNDİSTAN TÜRKİYE İNGİLTERE BREZİLYA GÜNEY KORE MISIR' IN MISIR'IN NET DENGE TİCARET HACMİ İHRACATI İTHALATI 587.722 1.352,269 ­764.547 1.939.991 454.268 1.465,103 ­1.010.835 1.919.371 982.932 615.297 367.635 1.598.229 140.183 860.348 ­720,165 1.000.531 121.880 661.828 ­539.948 783.708 163.321 414.397 ­251.076 577.718 771.856 38 771.818 771.894 221.134 495.843 ­274.709 716.977 92.309 534.184 ­441.875 626.493 392.428 210.061 182.367 602.489 432.869 138.231 294.638 571.100 381.676 182.714 198.962 564.390 235.424 246.572 ­11.148 481.996 149.886 307.044 ­157.158 456.930 15.107 414.394 ­399.287 429.501 189.207 230.443 ­41.236 419.650
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 11 17. 18. 19. 20. JAPONYA RUSYA FED. AVUSTRALYA ARJANTİN 57.739 31.307 16.619 1.359 343.665 368.109 357.955 321.040 ­285.926 ­336.802 ­341.336 ­319.681 401.404 399.416 374.574 322.399 Kaynak: CAPMAS, GOIEF Mısır’ın 2003 yılında En fazla İthal Ettiği İlk 10 Sanayi Ürünü (4’lü GTIP) HS No 2003 Yılı 1999­2003 Dünya Değer i Yıllar ı Artışı 2002­2003, İthalatındaki (1000$) % Değer Artışı % Payı ( % ) Ür ün Dünya İthalatındaki Sır alaması Turbojetler, Turbo­Propeller, 8411 Diğer Gaz Türbinleri 379,982 20 366 0 21 Diğer Hava Taşıtları, Uzay 8802 Araçları 351,872 23 ­20 0 30 Petrol Gazları Ve Diğer 2711 Gazlı Hidrokarbonlar 307,318 75 97 0 37 298,236 ­7 29 0 66 290,862 5 12 1 18 237,483 2 ­10 0 57 237,366 ­4 23 0 46 217,127 1 7 0 27 214,646 7 8 0 27 187,207 ­11 43 0 47 Binek Otomobili, Steyşın 8703 Vagonlar, Yarış Arabaları Uzunlamasına Kesilmiş, Biçilmiş Ağaç; Kalın >=6 4407 Mm Tedavide/Korunmada Kullanılmak Üzere 3004 Hazırlanan İlaçlar Kara Taşıtları İçin Aksam, 8708 Parçaları Balon, Hava Gemisi, Planör Vb. Diğer Hava Taşıtlarının 8803 Aksam Ve Parçaları Ağır Is Makine Ve Cihazlarının Aksamı, 8431 Parçaları Eşya Taşımaya Mahsus 8704 Motorlu Taşıtlar Kaynak:Trade Map Mısır'ın Gıda Maddeleri İthalatı Ürün Değer (1000 Dolar ) Yıl Canlı Hayvan Sığır Eti;Taze , Soğutulmuş, Dondurulmuş Diğer Etler; Taze, Soğutulmuş, Dondurulmuş 1999 157 516 2000 2001 2002 168 734 174 208 110 298 222 648 229 763 127 279 190 625 149 680 49 037 53 406 33 926 © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 36 091 2003 29 697 36 282
12 Et, Sakatat,Korunmuş Süt Mamulleri,­Tereyağı,Peynir Hariç Tereyağı­Peynir Peynir, Yumurta, Albümin Balıklar, Canlı,Taze,Soğutulmuş, Dondurulmuş. Balıklar, Kurutulmuş,Tuzlanmış,Tütsülenmiş Yumuşakçalar ve Çift Kabuklular İşlenmiş Balıklar ve Kabuklular Buğday Pirinç Arpa Mısır­ Tatlı Mısır Hariç 4 195 2 828 2 141 2 446 2 168 80 064 75 965 38 784 1 058 55 477 75 964 34 719 279 52 955 66 909 23 088 396 42 518 66 098 23 048 255 48 831 57 746 17 975 170 97 314 101 413 90 849 64 361 60 738 108 91 57 50 72 609 459 1 510 908 354 27 672 35 241 42 021 28 893 29 810 602 778 4 459 448 652 461 Diğer Hububat Un vb. Diğer Hububat Unları Sebzeler,Taze, Soğutulmuş, Dondurulmuş Sebzeler,Yumrulu ve Köklü Meyveler ve Sert Kabuklu Meyveler Meyve Konserveleri Meyve­ Sebze Suları Şeker,Melas, Bal Şekerli Mamuller Kahve ve Kahve Benzerleri Kakao 928 11 467 280 3 291 308 4 878 604 3 145 392 854 3 268 4 172 5 364 3 888 12 384 178 174 6 120 53 545 6 374 2 634 195 437 180 786 161 238 204 176 175 187 3 834 2 461 2 748 2 404 67 795 58 290 54 954 37 515 10 072 7 819 9 026 8 317 1 890 1 595 1 228 1 215 42 592 114 460 115 209 75 388 1 963 1 867 2 771 2 520 2 043 15 070 10 404 6 895 7 380 7 008 4 692 4 233 4 538 6 444 5 586 Çikolata ve Çikolatalı Mamuller Çay Baharatlar Hayvan Yemleri 2 564 98 418 13 439 251 051 Margarinler ve Kıvam Artırıcılar Diğer Gıda Maddeleri Alkolsüz İçecekler Alkollü İçecekler 1 391 66 222 675 149 Tütün İşlenmemiş ve Kalıntıları 161 385 İşlenmiş Tütün Yağlı Tohumlar Yağlı Tohumlar 696 513 668 517 819 246 606 533 638 709 826 914 1 155 498 1 079 104 557 025 554 622 594 239 528 772 74 717 60 301 5 771 3 957 3 120 7 813 7 428 100 306 100 186 142 047 62 181 21 041 17 497 16 220 11 844 342 945 372 016 352 330 309 649 997 62 161 683 241 552 58 857 554 97 261 55 046 294 161 330 23 675 356 321 161 158 167 239 170 090 151 110 79 603 70 440 49 658 94 956 138 931 113 059 12 422 3 253 9 353 37 510 59 787 7 736 Kaynak : ITC ­Trade Map
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 13 IV. TÜRKİYE­MISIR DIŞ TİCARETİ Türkiye­Mısır Dış Ticareti (1996­2005) Yıllar 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İHRACAT (Bin dolar) 316 227,7 304 460 474 229,1 467 413,5 375 707,3 421 468,7 326 389 345 778,8 473 145,3 687.299.4 709.353,1 İTHALAT (Bin Dolar) 272 394,4 398 897,3 392 959,4 108 977 140 720,4 91 720,4 118 172,7 189 397,0 255 241,8 267.245.8 392.523.8 DENGE Milyon $ HACİM İHRACAT DEĞİŞİM (% ) 43,8 588 622,1 ­94, 4 703 357,3 81,2 867 188,5 358,4 576 390,5 234,9 516 427,7 329,7 513 189,1 208,2 444 561,7 156,4 535 175,8 217,9 728 387,1 420,0 954545,2 316,9 1101876,9 İTHALAT DEĞİŞİM (% ) ­ 3,7 55,7 ­1,4 ­19,6 12 ­22,5 6 36,8 45,3 3,2 46,4 ­1,4 ­72,2 29 ­34,8 28,8 60 34,7 4,7 46,9 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı ­İhracatımız Dış Ticaret Müsteşarlığı verilerine göre Mısır'a ihracatımız 2004 yılında 473.145.309 dolar olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılı rakamları Ocak­Temmuz dönemi için 572.682.204 dolardır. 1998 yılında 474 milyon dolara ulaşan ihracatımız bu tarihten sonra sürekli bir düşüş göstermiştir. Özellikle 1999 yılı sonunda demir­çelik çubuk ihracatına getirilen yüksek düzeyli anti­damping vergileri bu düşüşte en büyük etkeni oluşturmuştur. Buna ek olarak, Port Said üzerinden ihracı yapılan hazır giyim ürünleri ihracatımız, Port Said’in serbest bölge özelliğini kaybetmesi ile birlikte düşüşe geçmiştir. Ancak DTM’nin komşu ve yakın ülkelerle ticaretimizin geliştirilmesi kapsamında da Mısır’a özel önem vermesi ve Satım Heyeti, fuar organizasyonu katılımı gibi etkin pazarlama yöntemleri ve 2004’de Mısır gümrük oranlarında göreli bir azalma sonrasında 2003 ve 2004’de artış olmuş, yeniden 1998 seviyesine yaklaşılmıştır. Mısır’a İhraç Ettiğimiz En Önemli Ürünler (2004­2006) GTIP MADDE ADI MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE 27 MÜSTAHSALLARI,MUMLAR 72 DEMİR VE ÇELİK MOTORLU KARA TAŞITLARI, 87 TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VE DİĞER 84 NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE 2004 42.088 2005 2006 16.104.340 94.589.862 61.432.466 144.594.629 76.585.612 55.049.175 107.360.753 72.103.051 32.049.757 54.961.113
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 44.395.848 14 55 73 85 39 52 07 40 08 28 34 38 70 54 62 76 60 CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA PAMUK YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMR KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN KABUĞU İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR, ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA­YAĞLAMA MADDE. MUHTELİF KİMYASAL MADDELER CAM VE CAM EŞYA DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENT. LİFL ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA ÖRME EŞYA DİĞER TOPLAM (DİĞERLERİ DAHİL) 38.040.111 33.303.514 43.261.140 43.233.047 49.770.083 33.077.006 20.316.483 21.110.117 30.388.523 21.931.619 10.737.886 25.934.806 8.491.795 21.111.266 11.539.497 9.396.036 17.141.824 24.814.318 21.172.574 20.010.247 17.405.856 14.690.819 17.318.889 15.588.232 10.681.994 15.760.152 15.135.343 13.463.527 14.684.423 14.155.649 7.373.591 10.678.634 34.474.649 10.187.756 11.677.765 27.241.925 12.527.378 11.165.699 10.598.666 5.165.288 8.170.464 10.462.663 3.144.953 7.099.682 10.356.380 1.332.466 3.275.469 9.937.571 64.809.688 92.634.340 104.547.295 473.145.309 687.299.362 709.353.121 Kaynak: DTM ­İthalatımız 2000’de 140.720.397, 2001’de 91.720.413, 2002’de 118.172.738, 2003’de 189.396.996, 2004’de ise 255.241.798 dolar olarak gerçekleşmiştir. 2005’in ilk dokuz ayındaki rakam 211.336.920 dolardır. Buna göre; 2000­2001 döneminde % 34,8 azalma, 2001­2002’de % 28,8 artış, 2002­2003’de % 60 ve 2003­2004’de % 34,7 artış olmuştur. 2005’in ilk dokuz ayındaki rakamı önceki yılla kıyasladığımızda % 17.7 azalma olduğunu görmekteyiz. Mısır’dan İthal Ettiğimiz En Önemli Ürünler (2004­2006) (Değer: ABD Doları) GTİP ÜRÜN 1006 PİRİNÇ 2704 KOK VE SÖMİ­KOK (TAŞKÖMÜRÜ,LİNYİT VE TURBDAN),KARNİ KÖMÜRÜ 7408 BAKIR TELLER 2523 PORTLAND ÇİMENTOSU,ŞAPLI ÇİMENTO,CURUF ÇİMENTOSU,HİDROLİK VB 2004 23.013.517 3.029.721 2005 43.403.710 16.245.046 2006 45.198.676 44.222.252 76.124 12.359.234 4.040.690 16.823.035 34.452.359 33.754.797
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 15 3901 2803 3102 5201 3904 5205 7606 2814 2505 2501 8415 2710 2815 7202 2712 5902 2711 ETİLEN POLİMERLERİ (İLK ŞEKİLLERDE) KARBON (CARBON BLACK VE DİĞER ŞEKİLDE KARBONLAR) AZOTLU MİNERAL VE KİMYASAL GÜBRELER PAMUK (KARDE EDİLMEMİŞ,TARANMAMIŞ) VİNİL KLORÜR VEYA HALOJENLİ DİĞER OLEFİN POLİMERLERİ PAMUK İPLİĞİ (DİKİŞ İPLİĞİ HARİÇ) AĞIRLIKÇA %85,ÇOĞU PAMUK ALUMİNYUM PLAKA,LEVHA VE ŞERİTLER,KALINLIK>0,2MM SAF AMONYAK VE AMONYAĞIN SULU ÇÖZELTİLERİ HER NEVİ TABİİ KUM TUZ,SAF SODYUM KLORÜR,DENİZ SUYU KLİMA CİHAZLARI­VANTİLATÖRLÜ,ISI,NEM DEĞİŞTİRME TERTİBATLI PETROL VE BİTÜMENLİ MİNERALLERDEN ÜRETİLEN­HAM HARİÇ­YAĞLAR SODYUM HİDROKSİT,POTASYUM HİDROKSİT,SODYUM,POTASYUM PEROKSİT FERRO ALYAJLAR VAZELİN,PARAFİN,PETROL MUMU,DİĞER MUMLAR VB NAYLON,POLİAMİD,POLİESTER VB.ESASLI İÇ­DIŞ LASTİĞİ MENSUCATI PETROL GAZI VE DİĞER GAZLI HİDROKARBONLAR DİĞER TOPLAM 10.228.062 13.326.126 14.697.368 17.527.796 19.751.387 18.032.865 7.262.139 10.431.518 17.209.187 14.927.661 185 16.565.721 4.545.461 13.795.451 13.535.064 13.474.437 14.200.333 12.077.695 3.842.113 4.270.622 9.627.723 8.576.032 0 8.034.535 4.677.646 5.141.706 3.776.926 6.232.622 4.635.122 2.906.488 7.254.310 7.101.124 6.698.506 2.367.089 5.517.912 6.281.444 196.418 2.245.639 6.041.860 1.853.817 2.590.810 177.543 2.995.108 5.299.812 5.208.858 2.627.341 2.193.895 4.271.234 2.663.319 689.722 4.242.155 119.231.375 76.900.465 70.432.475 255.241.798 267.245.816 392.523.769 Kaynak: DTM Türkiye’nin Mısır’a olan sanayi ürünleri ihracatı 2004 yılında bir önceki yıla göre % 34 oranında artarak 423 milyon dolar olmuştur. İhracatta en fazla artış görülen ürün grubu tekstil sektörüne ait olan sentetik lifler olmuştur. Artışın % 100’den fazla olduğu diğer ürünler, pamuklu mensucat ve sentetik lif ipliği olmuştur. İhracatta ilk beş sırada yer alan ürünler; demir­çelik mamuller, binek otomobilleri, sentetik lif ipliği ve demir­çelik yassı mamuller ve kara taşıtları için aksam ve parçalardır. Türkiye’nin Mısır’a Sanayi Ürünleri İhracatında İlk 20 Ürün (Milyon Dolar ) HS No Ür ün 7207 Demir, Alaşımsız Çelikten Yari Mamuller 8703 Binek Otomobili, Steyşın Vagonlar, Yarış Arabaları 5402 Sentetik Lif İpliği (Dikiş İpliği Hariç)­Perakende Değil 5501 Sentetik Lif Demetleri 7210 Demir­Çelik Yassı Mamul, Kaplanmış, Sıvanmış (600mm. Den Geniş) © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 2002 2003 2004 11 37 39 37 36 38 19 16 33 10 7 29 3 7 13
16 7312 8708 3401 5209 2836 4011 7323 7013 3907 5503 4408 8437 8481 3402 3906 Demir­Çelik Tellerden Örme Halat, Kablo, Örme Hantlar 10 11 13 Kara Taşıtları İçin Aksam, Parçaları 17 13 12 Sabunlar, Yüzey Aktif Organik Maddeler 5 7 9 Pamuk Men (Dokuma %85 < Pamuklu 200g/M2 Den Fazla) 0 3 7 Karbonat; Peroksikarbonat; Amonyum Karbonat İçeren Ticari Amonyum Karbonat 4 5 7 Kauçuktan Yeni Diş Lastikler 6 11 7 Demir­Çelikten Ev İşlerinde Kullanılan Eşya Ve Aksamı 4 5 6 Masa, Mutfak, Tuvalet, Ev Tezyinatı Vb İçin Cam Eşya 5 5 6 Poliasetaller, Diğer Polieterler, Epoksit­Alkid Reçineler Vb (İlk Şekilde) 4 5 5 Sentetik Devamsız Lifler (İşlem Görmemiş) 0 1 5 Kaplamalık Ve Kontrplak İçin Yapraklar; Kalın > 6mm. 4 4 5 Tohumları Temizleme, Ayırma, Öğütme, İşleme Makine Ve Cihazları 7 4 5 Muslukçu, Borucu Eşyası­Basınç Düşürücü, Termostatik Valf Dahil 3 3 5 Yıkama, Temizleme Müstahzarları­Sabunlar Hariç 2 2 4 Akrilik Polimerleri (İlk Şekilde) 2 2 4 TOPLAM (Sanayi ürünleri ihracatı) 282 315 423 Kaynak:DTM verileri Mısır’dan yaptığımız ithalat değeri 2004 yılında bir önceki yıla göre, %39 oranında artarak 221 milyon dolar olmuştur. 2004 yılında ithalatın en fazla artış gösterdiği ürün grubu alüminyum sac ve levhalar olurken, bu ürün grubunu çimento ve petrol yağları ithalatı izlemiştir. 2004 yılında en fazla ithal edilen ürünler ise petrol yağları, askeri malzemeler, pamuk ve karbon olmuştur. Mısır ile Tarım­Gıda Ürünleri Ticaretimiz: 2000­2005 dönemi incelendiğinde Mısır’a tarımsal ürünler ihracatımızın değerce dalgalı bir seyir izlediği görülmektedir. Ürün çeşitliliği açısından anılan önemde 5 yıl süre ile sürekli olarak ihraç edilen ürün çeşidi 30 ürün (6’lı GTİP bazında) ile sınırlı kalmıştır. 2004 yılında ise 56 çeşit ürün ihraç edilmiştir. 2000­2004 döneminde ise toplam 131 çeşit ürün ihraç edilmiştir.Ürünler bazında değerlendirildiğinde kuru mercimek 2000­ 20005 döneminde Türkiye’den Mısır’a en çok ihracatı yapılan ürün olmuştur. Ancak en iddialı olduğumuz bu ürünün ihraç miktarında bile dalgalanmalar görülmektedir. Türkiye % 33 pay ile 2003 yılı verileri itibari ile Suriye’nin ardından ikinci tedarikçi ülke konumundadır. Mercimek için Mısır pazarındaki en büyük rakiplerimiz 2003 yılı verileri itibari ile Suriye (% 44 ) ve Kanada (% 22)’dır. Mısır 2003 yılı verilerine göre dünya mercimek ithalatının % 5 oranındaki bölümünü gerçekleştirmektedir ve Dünyadaki 5. büyük ithalatçı ülke konumundadır. Türkiye bu üründe en yüksek fiyatla piyasaya giren ülke konumundadır. ­Türkiye İçin Potansiyel Arz Eden Ürünler Tarım ve Gıda Sanayii: Su ürünleri, beyaz et, şekerli ve çikolatalı mamuller, makarna, zeytinyağı, dondurulmuş gıda, yaş meyve ve sebze, konserve, kurutulmuş sebze, kabuklu kuruyemişler Sanayi Ürünleri Tekstil ve konfeksiyon Yapı, İnşaat ve Ağır İş Makinaları § § § § § § İplik ve kumaş Kaldırma, İstifleme,Yükleme, Boşaltma Makine Ve Cihazları Gemi Vinçleri, Maçunalar, Halatlı Vinçler,Döner Köprüler Palanga,Vinç (Basamaklı Hariç), Bucurgat, Irgat, Krikolar Toprak,Maden, Cevheri Taşıma, Ayırma,Seçme vb İş Makinaları Forkliftler; Kaldırma, İstifleme Tertibatlı Şaryolar
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 17 Ambalaj Makinaları § § § § § Gıda İşleme Makinaları Tarım Alet ve Ekipmanları İnşaat Malzemeleri Otomotiv ve Oto Tedarik Sanayi § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § § Dozerler, Greyder, Skreyper, Ekskavatör, Küreyici,Yükleyici Vb Yarı otomatik yatay ve dikey ambalaj makinaları Oluklu mukavva yapım makinaları Yenebilir yağ sanayiinde kullanılan komple pet şişe yapım ve dolum üretim hattı Süt sanayiinde için çok katlı­yüksek yoğunlukta polietilen üretimi komple üretim hattı Süt endüstrisinde kullanmak üzere yatay doldurma ve kapatma makinaları Yenilebilir yağ üretimi, Hayvan ve tavuk yemi tesisleri, Taze ve konserve meyve ve sebze üretim tesisleri, Doğal meyve suları ve konsantre üretim tesisleri, Peynir ve süt üretim tesisleri Hububat siloları Hasat makinaları Şarap hasat makinaları Üzüm bağları pülverizatörleri Toprak sürme ekipmanları Soğutma sistemleri Çim biçme makinası Gübre, tohum ve ekme makinası Taşıma ekipmanları Tohum Silo Tohum ambarları Ayırma ve paketleme makinaları Mahsul kurutucuları yer ve duvar karoları, seramik sağlık gereçleri, boyalar, ahşap ve vinil pencere kapılar, elektrikli malzemeler, demir­çelik borular ve bağlantı elemanları, aşınmaya dayanıklı malzemeler, çatı malzemeleri aydınlatma malzemeleridir. Mekanik aksamlar Mısır’da üretilmeyen ve talebi olanlar Vites kutusu ve vites § Conta mekanizması § Katalitik Konvertör Piston ve piston halkası § Su Pompası Buji § Yağ Pompası Enerji ve servo fren sistemi, § Kilit Sistemi fren balatası § Fren Sistemi Amortisör § Metal İşlemede Emniyet kemeri Kullanılacak Aletler Radyatör § Aynalar, Kablo Kontrol Clutches and parts Sistemleri, Elektrikli Kontrol Jant ve jant kapağı Sistemleri Direksiyon kılıfı § Otobüs Aynaları Motorla ilgili elektrikli § Ticari Taşıtlar ve aksamlar Otobüsler İçin Yangın Alarm Ön, arka ve sis lambası Sistemleri Gece görüşü lambası § Elektronik Ekipmanlar Kondansatör § Benzin Göstergesi, Hız Otomatik fren sistemi Göstergesi İç ve dış aynalar § Araba ve Otobüsler İçin Klima Lpg Sistemleri
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 18 § § § § Boya kabinleri Elektrikli kriko Wheel alignment equipment Lamba ve akü test ekipmanları § El aletleri ve takımlar § § Anahtarsız Kilit Sistemi Dişli Kutusu Mısır’da Kızıl Deniz çevresindeki ve tarihi bölgelerdeki otellerin otel ekipmanları (mutfak, mobilya, aydınlatma, ev tekstili, temizlik vd.) ve gıda temini yönünden önemli potansiyel oluşturduğu düşünülmektedir. V. TİCARET ANLAŞMALARI VE BÖLGESEL BÜTÜNLEŞME HAREKETLERİ Mısır; Irak, Libya, Suriye, Lübnan, Ürdün, Fas ve Tunus ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalamıştır. Ayrıca COMESA olarak bilinen (Doğu ve Güney Afrika Ülkeleri Ortak Pazar Anlaşması) ile Afrika’da gümrüksüz geniş bir ticaret alanı yaratılması amaçlanmıştır. COMESA üyeleri; Angola, Burundi, Comoros Adaları, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Cibuti, Eritre, Etiyopya, Kenya, Magadaskar, Malawi, Mauritus, Mısır, Namibya, Rwanda, Seyşel, Sudan, Swaziland, Uganda, Zambia ve Zimbabwe’dir (20 ülke). COMESA Anlaşması Afrika Ekonomik Topluluğuna giden yolda bir aşama olarak kabul edilmektedir. Bir ürünün muafiyet kapsamında değerlendirilebilmesi için üye ülkelerde üretilen ürünün minimum % 45’nin yerli katkı olması gerekmektedir. Mısır’ın da yer aldığı 9 ülke % 100 indirim taahhüdünü yerine getirmiştir. Üye ülkelerin 2004’e kadar gümrük birliği, 2025’e kadar ise parasal birlik oluşturması öngörülmüştür. COMESA çerçevesinde, malların serbest dolaşımına kolaylık sağlanması neticesinde maliyetlerde % 25 düşüş gerçekleştiği ileri sürülmektedir. GAFTA (Büyük Arap Serbest Ticaret Alanı Anlaşması) ile Arap ülkeleri arasında Arap Ortak Pazarı kurulmaya çalışılmaktadır. 17 ülkeyi içine alan PAFTA (Pan Arap Serbet Ticaret Alanı) 1 Ocak 2005’de oluşturulmuştur. 300 milyon kişiyi içine alan bu bölgede 2008’de gümrük birliği, 2020’de ise ortak pazar oluşturulması hedeflenmiştir. Ancak Arap ülkeleri arasındaki ticaretin hacmi 40 milyar dolar ile düşük bir rakamda gerçekleşmektedir ve beraberinde çözümü zor sorunlar vardır. Örneğin Mısır ile diğer Arap ülkeleri arasındaki taşımacılık maliyetleri çok yüksektir. Buna ek olarak spesifikasyon sistemi ve menşe şehadetmanesi konuları üzerinde anlaşmaya varılamamış olup, görüşmeler sürmektedir. AB­Mısır Ortaklık Anlaşması: 25 Haziran 2001 tarihinde imzalanan anlaşma 1.6.2004’den itibaren geçici olarak uygulanmaya başlamıştır. Buna göre 12 yıllık bir süre sonunda AB ile Mısır arasında bir serbest ticaret alanı oluşacaktır. Sanayi ürünlerinde Mısır AB’ye gümrüksüz mal satabilmektedir. Mısır'ın bazı tarım ürünlerindeki kotaları genişletilmiş, bazı yeni ürünler tercihli sisteme alınmış ve tarımsal ihracat takvimi uzatılmıştır. AB ise sanayi ürünlerini bölümlere ayırarak, aşağıda detayları verilen süre ve şekillerde nihai olarak 3, 13 ve 15'er yıllık dönemlerde gümrük vergilerinin sıfırlanması hakkını kazanmıştır. Anlaşmanın II Nolu ekinde belirtilen hammadde ve sanayi malzemelerinde 3 yıllık sürede yüzde 25’erlik azaltmalarla üç yılın sonunda AB kaynaklı ürünler için tüm gümrük oranları sıfırlanacaktır. III nolu ekte yer alan ürünler için (sanayi üretiminde kullanılan hammaddeler, yarı mamul ürünler ve inşaat malzemeleri) gümrük oranları ise anlaşmanın yürürlüğe girmesinden itibaren üç yıl sonra ilk olarak % 10, sonraki her yıl ise % 15’lik dilimler halinde düşürülecektir. Dokuz yıl sonunda tüm gümrükler sıfırlanacaktır. IV. Nolu ekte verilen ürünler ise (giysiler, elektrikli ev aletleri, kozmetik ürünleri, mobilya ve taşıma amaçlı araçlar) 1.1.2009’dan
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 19 1.1.2016’ya kadar olan sürede ilk yıl % 5 sonraki yıllarda % 15’lik azalışlarla sıfırlanacaktır. Binek araçlarını içeren V nolu ek ise 2010­2019 arasında % 10’luk azaltmalarla sıfırlanacaktır. Tarımda işlenmiş ve işlenmemiş tüm gıda ürünlerinde Mısır AB’ye gümrüksüz ürün satabilmektedir. AB’nin ürünlerinde ise ürün gruplarına göre farklı indirim oranları ve takvimleri öngörülmüştür. Protokol 3’ün 1 nolu listesinde yer alan doğal süngerler, hayvansal yağlar, kakao yağı ve bebek maması olarak kullanılan gıda ürünleri vergileri 1.1.2006’da kalkacak; Liste 2’deki yoğurt, margarin, domates ketçapı ve çorbalar 2006­2008 arası dönemde % 5 ve % 15’lik azalışlarla düşecek; Liste 3’deki mısır, makarna, çikolata ve su da ise 2006­2008 arası dönemde % 5 ve % 25’lik azaltma yapılacaktır. Mısır gıda ve tarım ürünlerinde iki yıllık bir süre kazanmıştır. ABD, Mısır, İsrail Nitelikli Sanayi Bölgesi Anlaşması (Qualified Industrial Zones­QIZ) ( http://www.qizegypt.gov.eg): QIZ yaklaşımı 1996 yılında ABD tarafından Orta Doğu’da barışın sağlanmasına katkıda bulunması için öncelikle Ürdün, İsrail ve Mısır düşünülerek başlatılmıştır. Ürdün'de 1999'dan beri 13 QIZ bölgesi ABD tarafından onaylanmıştır. Mısır, ABD ve İsrail arasında, içinde % 11.7 oranında İsrail girdisi bulunan ve Mısır'da Nitelikli Sanayi Bölgeleri'nde üretilmiş ürünlerin ABD pazarına gümrüksüz girmesini düzenleyen QIZ anlaşmasına ilişkin Mısır­ İsrail protokolü 14.12.2004 tarihinde imzalanmıştır. Bu anlaşmanın ABD ile Mısır arasında bir serbest ticaret alanına doğru önemli bir adım olduğuna inanılmaktadır. QIZ statüsü verilen yerlerde ve İsrail’de yapılan üretimde kullanılan materyallerin ve doğrudan maliyetlerin bitmiş üründeki oranının % 35’i geçmesi gerekmektedir. Ürünler ABD’ye doğrudan QIZ bölgesinden ihraç edilmelidir. QIZ’den sadece tekstil ve hazır giyim firmaları değil, ayakkabı, deri ürünleri, gıda ve içecek ve cam eşya sektörleri de yararlanabilir. Nitelikli Sanayi Bölgesi verilen alanlar ve fabrikalar aşağıda açıklanan, Protokol’un Ek­A’sında belirlenmiştir. Ayrıca İsrail Nitzana Geçiş Noktası’nda, kendi gümrük kontrolü altındaki bölgede bir tane QIZ belirlemiştir. Mısır’daki Nitelikli Sanayi Bölgeleri (QIZs) QIZ QIZ Hakkı Verilen Fabrikalar QIZ Kapsamındaki Sanayi Kentleri Greater Cairo QIZ Cairo Cotton Dice E.T.C. Samir Flannels Delta Alexandria QIZ Suez Canal Zone QIZ Tenth of Ramadan Fifteenth of May (Helwan) South of Giza Shobra El­Khema Nasr City El­Amria (Bourg El­Arab), Alexandria Port Said Industrial City Kaynak: http://www.qizegypt.gov.eg/ Kayıtlı Firmaların Sektörel Dağılımı Sektör Firma Sayısı Sebze Ürünleri İşlenmiş Gıda Kimyasal Ürünler Sigara Ürünleri Tekstil ve Ürünleri Ayakkabı ve Başlık 10 15 17 1 406 9 Yüzdesi 1.96 2.95 3.34 0.20 79.76 1.77
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 20 Ana Metaller 15 Elektrik Ürünleri 3 Plastik Ürünleri 3 Hayvansal Ürünler 6 Deri Ürünleri 5 Taş Parçaları 13 Mobilya 6 Toplam 509 (Aynı firma birden çok sektörde olduğu için) 2.95 0.59 0.59 1.18 0.98 2.55 1.18 Kaynak: http://www.qizegypt.gov.eg. Alındığı tarih 20.09.2005 Mısır QIZ düzenlemesini sadece kendi ihracatının doğrudan ABD’ye artmasına imkan vermesi açısından değil, aynı zamanda yabancı sermayeyi çekmede cazip bir fırsat olarak değerlendirmektedir. a. Türkiye ve Mısır Arasında Ticareti ve Ekonomik İlişkileri Düzenleyen Anlaşmalar Türkiye ile Mısır arasında ticari ve ekonomik ilişkiler çerçevesinde imzalanmış olan anlaşmalar aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Anlaşma Adı Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması Ticaret Anlaşması Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması İmza Tarihi 18.07.1994 04.10.1996 25.12.1993 Türkiye­Mısır arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 4.10.1996 R.G. Yayın Tarihi 28.09.1994 07.01.1997 30.12.1996 31.07.2002 Türkiye­ Mısır Serbest Ticaret Anlaşması (STA), Cumhurbaşkanımız Sayın Ahmet Necdet SEZER’in 26­27 Aralık 2005 tarihlerinde Mısır’a gerçekleştirdiği ziyaret esnasında, Devlet Bakanımız Sayın Kürşad TÜZMEN ve Mısır Dış Ticaret ve Sanayi Bakanı Sayın Rachid Mohamed Rachid tarafından 27 Aralık 2005 tarihinde Kahire’de imzalanmıştır. Bu anlaşma için 1998 yılından beri yoğun görüşmeler yapılmıştır. STA’nın tam olarak yürürlüğe girmesi 6 ay ile bir yıl arasında bir zamanı bulabilir. Anlaşmanın başlıca hedefleri; esas itibariyle taraflar arasındaki ekonomik işbirliğinin arttırılması ve güçlendirilmesi, mal ticaretindeki kısıtlamaların kaldırılması, uygun rekabet koşullarının yaratılması, karşılıklı yatırımların teşvik edilmesi, tarafların AB başta olmak üzere üçüncü ülke piyasalarındaki ticaret ve işbirliğinin geliştirilmesidir. Anlaşma Kapsamında Uygulanacak Tavizli Rejim: Anlaşma ekinde yer alan Protokol I, sanayi ürünleri için uygulanacak tavizleri belirlemektedir. Bu bağlamda, ülkemizin Mısır menşeli sanayi ürünleri (25 ila 97 nci Fasıllar) ithalatına uyguladığı bütün gümrük vergisi ve eş etkili vergiler, Anlaşmanın yürürlüğe girmesi ile birlikte sıfırlanacaktır. Buna mukabil, AB ile Mısır arasındaki Ortaklık Anlaşmasına paralel olarak, Mısır için hassasiyet arz eden bir grup sanayi ürünü için (Protokol I’in I ila IV sayılı listelerinde sayılan ürünler), Mısır’ın ülkemize tatbik ettiği gümrük vergileri 12 yıllık bir geçiş dönemi (çok sınırlı sayıda ürün için 15 yıl) zarfında tedricen sıfırlanırken, diğer sanayi ürünlerinde Mısır’ın uyguladığı gümrük vergileri STA’nın yürürlüğe girişiyle birlikte kaldırılacaktır. Anlaşma uyarınca, oldukça yüksek düzeyli korunma oranına sahip olan Mısır pazarı tedricen de olsa ihracatçılarımıza açılması hedeflenmiştir. Mısır ile ticari ilişkilerimiz öngörülebilir, sağlam bir zemine yerleşecektir. Nitekim, Anlaşmanın yürürlüğe girmesi ile beraber, taraflar sanayi
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 21 ürünlerinde halihazırda uyguladıkları tüm ithalat yasaklarını ve miktar kısıtlamalarını da kaldırma mükellefiyetindedir. Tarım Ürünleri Ticaretinde Tercihli Rejim: Diğer taraftan, Anlaşma ekinde yer alan Protokol II; tarım ürünleri ticaretinde uygulamaya konulacak olan tercihli ticaret rejimini belirlemektedir. Tarım, balıkçılık ve işlenmiş tarım ürünleri itibariyle, Anlaşmada seçilmiş bazı ürünlerde (pozitif liste temelinde) tarife kontenjanı dahilinde taviz değişiminde bulunulmuştur. Protokol II Tablo A'da Mısır menşeli tarım ürünlerinin Türkiye'ye ithalatında uygulanacak düzenlemeler, Protokol II Tablo B'de ise Türkiye menşeli tarım ürünlerinin Mısır’a ithalatında uygulanacak düzenlemeler yer almaktadır. Tarım ürünleri için tanınan tavizlerin kapsamı başlangıçta sınırlı olmakla birlikte, Taraflar, aralarındaki tarım ürünleri ticaretinin gelişimini ve çok taraflı ticaret müzakerelerinin sonuçlarını göz önünde bulundurarak, STA çerçevesinde oluşturulacak olan Ortak Komite bünyesinde birbirlerine daha ileri tavizler tanıma imkanlarını inceleyeceklerdir. Menşe Protokolü: Anlaşmanın ekinde yer alan Protokol III; taraflar arasındaki ticarette ürünlerin menşe kazanmalarına ilişkin koşulları ve gerekli belgeleri düzenlemektedir. Taraflar, Pan­Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyonu Sisteminin işlerlik kazanması ile birlikte, yakın bir gelecekte, AB başta olmak üzere, sisteme dahil tüm ülkelere ihracat yapmakta ilave avantajlar sağlayacakladır. b. Türk­Mısır İşadamları Derneği İki ülke işadamları arasında işbirliğini derinleştirmek, ekonomik ve ticari ilişkileri işadamları düzeyinde de geliştirmek ve canlandırmak amacıyla 22 Kasım 2003 tarihinde Türk­Mısır İşadamları Derneği kurulmuştur. Üyelerinin üçte biri Mısırlı olan dernek, ekonomik ve kültürel ilişkileri geliştirerek üyelerine destek vermeyi amaçlamaktadır. Üyeler arasında DYO, BETEK BOYA, EVYAP, NILE KORDSA, STFA ENERKOM, ANADOLU HABER AJANSI, HAS MERMER, OZEN DEGIRMEN gibi Türk firmalarının yöneticileri bulunmaktadır. c. Mısır'da Yatırım ve Ticaret Yapan Türk Firmaları Mısır'da değişik sektörlerden Türk firmaları bulunmaktadır. Mısır'daki yatırım teşvikleri, ucuz işgücü ve diğer üretim girdileri ve ikili, bölgesel anlaşmalarıyla birlikte Afrika'ya girişte önemli bir kapı olması Mısır'ın tercih edilmesine neden olmaktadır. Ayrıca ticarette aracılık yapan, Mısır'da yerleşik iyi Arapça bilen Türk vatandaşlarının varlığı da ticaret yapmayı nispeten kolaylaştırmaktadır. 1. NILE­KORDSA: 10 Ramazan kentinde Türk (% 51)­ Mısır( % 49) ortaklığı olarak kurulmuş olan şirket, kord bezi üretmekte ve üretilen ürün iç piyasaya satışın yanı sıra, Afrika ve Arap ülkelerine ihraç edilmektedir. Ham madde Türkiye’den temin edilmektedir. 2. EVYAP EGYPT SAE: %100 Türk sermayesi ile İskenderiye yakınlarındaki Bourg El Arab kentinde kurulmuş olan şirket, Türkiye’den ithal ettiği temizlik maddesi ham maddelerini prosesten geçirdikten sonra, üretilen ürünleri iç piyasanın yanı sıra Afrika ve Arap ülkelerine ihraç etmektedir. Yıllık ihracatının 4 milyon $ civarında olduğu ifade edilmektedir. 3. CAMİŞ EGYPT: % 99 Türk sermayesi ile Sina yarımadasında kurulan şirket, cam kumu üretmekte ve üretilen ürün Türkiye’ye pazarlanmaktadır. 4. UNITED COMPANY OF PHARMACISTS: Türk­Mısır ortaklığı olarak, Mısır’da ilaç dağıtım alanında faaliyet göstermektedir. 5. TECHNOPACK: %100 Mısır sermayeli olan ve ambalaj sektöründe faaliyet gösteren şirket, Türk teknolojisi ve yönetim tekniklerinin Mısır’a transferi bakımından listeye dahil edilmiştir. 6. EGYPTIAN­TURKISH ELECTRICITY CO.: İsmailiye kentinde Türk (Günsa Elektrik)­Mısır (Cabir ve dis Cabir and partners SAE) ortaklığı olarak 2003 yılında kurulmuş olup, başlangıçta 50
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 22 bin dolar sermaye ile girilmiştir. Florosan lambalar için balast üretmektedir. Ham madde Türkiye’den ithal edilmekte, üretilen ürünler iç piyasaya satılmaktadır. 7. BETEK BOYA: Betek Boya, 6 Ramazan kentinde %100 Türk sermayesi ile boya üretim tesislerini kurma aşamasındadır. 8. AKSA AKRİLİK: AKSA firması %100 Türk sermayesi ile Bourg El Arab kentinde akrilik boyama tesisi yatırım projesi üzerinde çalışmaktadır. 9. YAŞAR HOLDİNG: Yaşar Holding’in Mısır’da bir temsilcilik ofisi bulunmaktadır. 10. KOPAR: Mısır’a oto yedek parça ihracatı yapan KOPAR, 2003 yılında Mısır’da showroom ofisi açmış bulunmaktadır. 11. İSTİKBAL: Mobilya alanında faaliyet gösteren İSTİKBAL Mobilya, 2003 yılında ikisi Kahire ve biri İskenderiye’de olmak üzere temsilcilik maharetiyle üç adet satış mağazası açmıştır. Son olarak Mısır’ın en büyük alışveriş merkezi City Star’da büyük bir teşhir salonu açmıştır. 12. DİĞERLERİ: RAM Dış Ticaret, Hurmak gibi şirketlerin temsilcilikleri ve büroları bulunmaktadır. 13. Mısır’da turizm, un değirmeni, ticari komisyonculuk yapan, bireysel çalışan ve çeşitli Türk firmalarının temsilciliğini yapan girişimciler bulunmaktadır. 14. Mısır’da Doğan ve Şahin marka otomobillerin montajına (yıllık 5 bin adet) devam edilmektedir. d. Mısır’a İthalatta Aranan Şartlar Sadece Mısırlı özel veya tüzel kişiler (tamamı Mısırlılara ait) İthalat Kütüğüne kayıt yaptırmak suretiyle ithalat faaliyetinde bulunulabilir. İhracat işlemlerinde ise yerli ve yabancı ayrımı yapılmamakta, bu şirketlerin sadece İhracatçı Kütüğüne kayıt yaptırmaları gerekmektedir. 1997/8 sayılı kanuna göre kurulmuş şirketler için kayıt zorunluluğu bulunmamaktadır. Diğer taraftan, 1997/8 sayılı Yatırımların Garantisi ve Teşviki Kanunu çerçevesinde kurulan yerli ve yabancı tüm şirketler, şirket ihtiyacı olan girdileri ve ekipmanları ithal edebilirler. Bu şirketlerin İthalat Kütüğü’ne kayıt yaptırması zorunlu değildir. Dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarının gümrüklerden çıkışı için bu ürünlerin menşe ülkesinden veya üretici firmanın ana merkezlerinden veya bayilerinden veya dağıtım merkezlerinden gönderilmesi ön koşuldur. Aynı zamanda ithal edilen ürünlere ilişkin Menşe Şahadetnamesinin ilgili kurumlarca (Mısır Konsoloslukları) onaylanması ve ithalatta uygulanan kalite kontrol kurallarına uyum sağlaması gerekmektedir. e. Mısır’a İhracatta Dikkat Edilmesi Gereken Konular Mısır dış ticaret mevzuatına göre, ithalata konu ürünler için Mısır’ın o ülkedeki temsilciliklerinde menşe şahadetnamesinin onaylatılması gerekmektedir. Mısır gümrük idareleri otomasyona geçememiştir. Diğer taraftan, gümrük bürokrasisi karmaşık ve şeffaf değildir. Bu nedenle, ihracat evrakının düzenli (silik, harf hatası vb.) olması ve gönderilen ürün miktarı ve niteliği ile evraktaki miktar ve nitelik uyumlu olmalıdır. Aksi takdirde, keyfi cezalar uygulanabilmekte veya zaten uzun süren ürün çıkışı ya daha da uzamakta ya da ürün iade edilmektedir. Mısır’da genel olarak koruma oranlarının yüksek olması nedeniyle, ithalatçılar çifte fatura üzerinden çalışmak istemektedir. Gümrük idarelerine sunulan faturaların düşük gösterilmesi ödenecek vergi miktarını düşüreceğinden, Mısırlı ithalatçılar bu yolu tercih etmektedir. Ancak, gümrük idarelerinde bulunan fiyat tespit komisyonları söz konusu faturalarda belirtilen fiyatları zaman zaman kontrol etmekte ve ürün fiyatlandırmasını nitelik, kalite vs. dikkate alınmadan yeniden fiyatlandırabilmektedir. Bu işlemler ürünün gümrükten çıkışını uzatmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 23 Mısır’a ilk defa ihracat yapan Türk firmalarının garantili ödeme sistemini tercih etmeleri tavsiye edilmektedir. Çek­senet gibi riskli ödeme şekillerinde ihracat bedeli ödenmeyen durumlar yaygındır. Dolayısıyla, güven tesis edilmeden ithalatçının kabulüne dayalı ödeme sisteminden uzak durulmasında yarar görülmektedir. Mısır işadamı camiası aşırı düzeyde pazarlıkçı bir karaktere sahiptir. Genel olarak halkın gelir düzeyinin düşük olması ürün tercihinde fiyatı kalitenin önünde tutmaktadır. Dolayısıyla, Mısır’a yönelik özel bir fiyat politikasının geliştirilmesi gerekmektedir. İhracatçılarımızın Mısır pazarının büyüklüğünü ve mevcut potansiyelin önümüzdeki dönemde değerlendirilme ihtimalini de göz önünde bulundurarak, ihraç ürünleri kalitesi, zamanında teslim, sağlanan teknik yardım ve makinanın kurulması gibi hususlarda azami dikkat göstermeleri gerekmektedir. Türk ürünlerinin Avrupa kalitesinde ve daha uygun fiyatlarda olduğuna dair bir imaj oluşmuş durumdadır. Bu imajın korunmasında tüm firmaların dikkatli olması yerinde olacaktır. f. Mısır Fuar Mevzuatı ve Uyulması Gereken Kurallar İzin: Mısır’da düzenlenecek olan yerli ve yabancı her türlü fuar ve sergi organizasyonu için Uluslararası Fuarlar ve Sergiler Genel İdaresinden (GOIEF) izin alınması gerekmektedir. Fuarlarda sergilenmesi yasak olan ürün listesi bilgisinin önceden öğrenilmesi tavsiye edilmektedir. Fuar İdaresi Yetkili Birimleri ve Kontak Numaraları Yetkili Başkan Yerel Fuarlar Pazarlama ve Promosyon Halkla İlişkiler Tel 2607846­2607852 2607835 2607833 2607838 Dahili 223 271 276­305 259 E­mail: [email protected] http:// www.cairofair.com VI. DAĞITIM VE SATIŞ KANALLARI Yabancı firmalar doğrudan satış yapmak için kaydolmaları durumunda doğrudan satış yapabilirler. Mevcut durumda üretim veya montaj hattı sahibi yabancı firmalar bu şekilde çalışabilmektedir. Az sayıda yabancı firma serbest bölgeleri veya depoları kullanmaktadır. Kendi satış elemanlarını tutup doğrudan kapıya satış yapabilen firmalar vardır. Örneğin elektrikli süpürge üretiminde bu uygulamaya rastlanmaktadır. Ancak yabancı firmaların çoğu toptan ve perakende satış için Mısırlı firmalarla çalışmaktadır. Bu durumda Mısırlı firmanın elemanlarının Mısır'da veya dışarıda eğitimi, merkezden kısa süreli personel gönderme, pazarlama ve teknik destek elemanlarının düzenli ziyaretleri ile pazarlama ve satışlarında etkililik sağlamaya çalışmaktadırlar. Mısır'da modern pazarlama anlayışı yeni bir kavramdır. Devletin açtığı ihalelere girmek için ticari acentalarla işbirliği yapılması gerekmektedir. Ancak askeri ihalelerde Mısırlı danışmanların kullanılma yolu açık olsa da durum tam tersidir, acentalar
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 24 katılamazlar. Ticari acentalar petrol firmalarının açtığı ihalelerde, özel sektöre satış yapılırken ve USAID finansmanlı programlarda isteğe bağlı olarak kullanılabilir. Mısır'da dağıtımcı (distibütör), acenta ve satıcılara ilişkin çok sayıda alternatif vardır. Ancak bunlardan çok azı modern biçimde yönetilmektedir. Geleneksel olarak genel tüccarlar vardır. Bunların bazısı belirli alanlarda uzmanlaşmışken (örneğin; kereste, inşaat malzemeleri, konserve gıdalar, otomotiv yedek parça ve aksesuarı) bazısı her şeyle ilgilidir. Ayrıca ölçeği daha küçük olan ve sadece bir kaç üründe veya yabancı tedarikçide uzmanlaşan firmalar da vardır. Mısır Gümrük İdaresi ve Kamu İşletmeleri Bakanlığı'nın yayınladığı 2002 tarihli son istatistiklere göre; ­5,100 kayıtlı ithalatçı ­8,150 ihracatçı ­3,500 ticari acenta (104,500 yabancı firmayı temsil eden) ­3,300 ithal girdi sağlama lisansı olan fabrika vardır. Bunların çoğu özel sektör firmaları olmakla birlikte devlete ait; 16 holding altında 279 ayrı firma, 26 ayrı yönetim birimine, valiliklere ait 1,500 firma ve sivil ürünler üreten 30 askeri firma vardır. Tüketim ürünleri satan perakendecilerin çoğu toptancılara yüksek fiyatlar ödemektense doğrudan ithal etmek istemektedir. Bunun doğal bir sonucu olarak Mısırlı alıcılar yerel acenta yerine doğrudan yabancı tedarikçiden teklif isteyerek daha düşük fiyatla almaya çalışmaktadır. Bu durumda Türk firmasının acenta ile çalışma koşullarını çok sıkı oluşturması, acentayı denetlemesi ve kendisine yapılan başvuruyu yerli acentaya da bildirmesi doğru olacaktır. a. Ticari Acentalar Yabancı bir firma özel sektörden veya kamudan bir ticari acentayı Mısır'daki çıkarlarını temsil etmesi için atayabilir. Kamu kesimindeki kurumlara ve hükümet organlarına satış teklifinde bulunmak veya ihaleye katılmak için bir acentanın atanması zorunludur. Ticari acentalar sadece Savunma Bakanlığı'nın tekliflerine katılamazlar. Tanımı: 120/1982 sayılı yasaya ve Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı'nın 1982 tarihli 342 sayılı Dış Ticaret Kararı'na ("Ticari Acentalar Yasası") göre; ticari acenta, üretici, imalatçı veya distribütör hesabına ve adına sözleşme imzalama, alımı veya satışı sonuçlandırma veya teklif sunma işini yürüten doğal bir kişi veya yasal bir varlıktır. Bu kişi veya varlık ticari acentalar siciline kayıt yaptırmak zorundadır. Mısır yasalarına göre tüm acenta ve ithalatçıların Mısır vatandaşı olması gerekmektedir. Acentanın firma olması durumunda başkanı ve yönetim kurulu üyelerinin ve sermayesinin tamamının Mısırlı olması gerekmektedir. Acentaların Mısır'da en azından beş yıldır yaşıyor olması gereklidir. Bu duruma bir istisna yurt dışında çalışma izni olup dışarda bulunanlardır. Firmanın ortaklık senedinde ticari acentalığın firma faaliyetlerinden olduğu açıkça belirtilmelidir. Acentanın bir ticaret odasına veya meslek kuruluşuna kayıtlı olması gereklidir. Fiilen kamuda çalışan veya Halk Meclisi üyesi olanlar acenta olamazlar. Kamu kesimi firmaları da bireyler ve özel firmalar gibi acenta olabilirler. Ancak sadece aynı ürünlerle ilgili acentalık yapabilirler. Genellikle alım yapan devlet kurumlarından emekli olmuş kişiler acentalık yapmaktadır. Bazı durumlarda evinde hiç bir yardımcısı olmadan çalışan acentalara rastlanabilmektedir. İthalatçı firma Tedarik ve Ticaret Bakanlığı Ticaret Sicili Bölümü’ne kaydını doğrudan kendisi yapmak zorunda değildir. Acentalık sözleşmesi ile ilgili kayıt acenta tarafından yapılır. Kayıt
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 25 sırasında acentalık sözleşmesinin sunulması gerekmektedir. Bu sözleşmede; sözleşmenin kapsamındaki coğrafi bölge ve ürünler, acentadan beklenen görevlerin neler olduğu, tarafların ortak sorumlulukları, komisyon oranı ve kullanılacak para birimi mutlaka içerilmelidir. Sözleşmede değişiklik yapılacağı zaman yabancı ortağın bulunduğu ülkedeki Mısır Konsolosluğu'na haber vermesi gerekmektedir. Bir ihale veya teklif sunarken teklifte acentaya verilecek komisyon ve diğer ödemelere de yer verilmesi; ödemenin Mısır Merkez Bankası'na kayıtlı bir banka aracılığıyla yapılması gereklidir. Mısır’ın ticari acentalar yasası Orta Doğu’daki en liberal yasalardandır. Yabancı ortak isterse sözleşmeyi feshedebilir. Bunun için herhangi bir bildirim süresi veya tazminat ödenmesi gerekmemektedir. Sadece uygun şekilde bildirmek şartı aranır. Bununla ilgili düzenleme genellikle ticari acenta sözleşmesinde vardır. Ancak Mısır Yasası "hakların kötüye kullanılması" doktrinini kabul ettiğinden, mahkemelik durumlarda yabancı ortağın sözleşmeyi sona erdirme hakkını kötüye kullandığı gerekçesiyle ticari acenta zararı kabul etmesi söz konusu olabilir. Mısır'da bir temsilci atama sırasında çok sayıda konunun düşünülmesi gerekmektedir. Örneğin ürününüze gereken özen gösterilecek mi, yoksa çok sayıda başka ürünle birlikte tozlu raflarda mı kalacak? Bu kişinin devlet nezdinde etkisi geçici mi, sürekli midir? Sorumluluklarını devralacak elemana veya çocuklara sahip midir? Acentalık komisyonları ürüne ve hizmete, satış hacmine ve acentadan beklenen çalışmaların yoğunluğuna göre farklılaşmaktadır. Şeker, un, pamuk ve kereste gibi temel mallarda % 1­3; kimyasallar ve gıdada % 3­5; tıbbi malzemeler, hareketli cihazlar ve ofis/iş ekipmanlarında % 10; pahalı laboratuar ve bilimsel aletlerde % 15’dir. Önemli, şehir planlama projelerinde komisyon genelllikle % 1­3’dir. b. Distribütörlük Yabancı mülkiyetinde distribütör türündeki firmalar ithalat işlemlerini doğrudan yapamamakla birlikte, ithal ürünler dahil malları şu koşullarda pazarlayabilirler: 1. Genel Ortaklık (General Partnership) veya Limited Ortaklık (Limited Partnership) Şirketleri: Bir yabancı ortak olabilir ama firmanın genel müdürü Mısır vatandaşı olmak zorundadır. Mısırlı ortağın payı en az % 51 olmalıdır. Bu türlerde eğer % 100 Mısır sermayesi ve Mısırlı yönetici yoksa distribütör bir firma "ithalatçı" veya "ticari acenta" olamaz. 2. Sınırlı Sorumlu (Limited Liability) Şirket: Bu distibütörlük türünde yabancı ortak mülkiyette herhangi bir sınırlama ile karşılaşmaz ama firmanın yöneticilerinden en az birinin Mısır vatandaşı olması gerekir. En az iki ortak olmalı ve firmanın sermayesi 50,000 Mısır Poundu (yaklaşık 8,200 Dolar) olmalıdır. Bu türde de ithalatçı veya acenta olarak çalışılamaz. 3. Anonim Şirket: Firma kurulurken hisselerin en az % 49'u Mısırlılara ait olmalıdır. Bu oran sonradan değişebilir ve yabancı ortakların hissesi % 100'e kadar çıkabilir. Ancak firmanın yönetim kurulunun çoğunluğu Mısırlı olmalı, sermaye ise 250,000 Mısır Poundu'ndan az olmamalı ve en az üç hissedar olmalıdır. Yine firmanın ithalatçı veya acenta olması için % 100 Mısır sermayesi ve yönetimi aranmaktadır. Genellikle, yukarıdaki gibi distribütörlük firması kuran yabancı firmalar Mısırlı ortaklardan birine ithalatçı ve acenta olarak çalışacak ayrı bir firma kurmalarına izin vermektedir. Dışarıdan gelen ürünler bu ikinci firma aracılığıyla distribütör firmaya teslim edilmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 26 VII. YATIRIM TEŞVİK VE GARANTİLERİ Mısır’da yatırımı geliştirmek için yatırımcılara sağlanan teşvik ve garantiler 8/1997 sayılı yasa ile düzenlenmektedir. Bu yasa 230/1989 tarihli yasanın yerini almıştır. Yatırımlar konusunda tek yetkili kurum Yatırım ve Serbest Bölgeler Genel Otoritesi’dir. GAFI yatırım yapmak isteyen yabancılar için her türlü bilgi ve yönlendirmeyi birlikte bulabilecekleri bir merkezdir. Bir yatırım projesinin kuruluşu ve işleyişi için gerekli tüm lisansları, çalışma ve yerleşme iznini çıkartır. Yatırım için bölge ve arazi seçiminde yardımcı olur, üretime başlayış tarihini onaylar. Bu alanlardaki düzenlemelerden Mısırlı, Arap veya yabancılar birlikte veya tek tek yararlanabilirler. Firmaların ve tesislerinin karları ve ortakların bu kardaki hisseleri Ticari Gelir ve Sanayi Aktiviteleri Vergisi ve sermaye karları vergisinden, aktivitenin başlamasını takip eden mali yıldan başlayarak beş yıl süresince muaftır. Bu süre yeni sanayi bölgelerinde, yeni kentsel alanlarda ve Başbakanın belirleyeceği uzak bölgelerde 10 yıl sürecektir. Aynı koşullar Gelişme Sosyal Fonu’ndan finanse edilen yeni projelerde de geçerlidir. Eski Vadi dışında kalan, Yukarı Mısır olarak adlandırılan yerlerde muafiyet süresi 20 yıldır. Firmaların ve kuruluşlarının ortaklık senetleri ve kredi ve ipotek sözleşmeleri, kuruluş tarihlerinden itibaren beş yıl boyunca damga pulu vergisinden, noter ve kayıt ücretleri gibi kesintilerden muaftır. Şirketin ve tesislerinin kuruluş yeri olarak seçilen arazinin kayıt sözleşmesi de bahse konu kesintilerden muaftır. Bu yasa kapsamında olan borsaya kayıtlı anonim şirketler, her yıl Merkez Bankası tarafından belirlenen orana göre ödenmiş sermayelerinin belirli bir yüzdesi için verilmesi gereken kar vergisinden muaftırlar. Firmaların birleşmesi, bölünmesi veya yasal biçim değiştirmesinden kaynaklanan karlar ve ödenmesi gereken vergi ve resimler de vergiden muaftır. Bakanlar Kurulu kararı ile devlet arazilerinin bu şirketlere ücretsiz tahsisi yapılabilir. a. Şirket Kuruluşu Şirket kuruluşu için yasada belirtilen kurallar çerçevesinde Yatırımlar ve Serbest Bölgeler Genel İdaresi'nden (GAFI) izin alınması gerekmektedir. Kuruluş izni verilen şirketler Ticaret Kütüğü'ne kayıt yaptırmak zorundadır. Bu kaydın GAFI idaresine sunulması zorunludur. Ülke Bazında Yabancı Sermaye Yatırımları Net Yabancı Sermaye Yatırımları Girişler ­ ABD (Milyon Dolar) 1999/2000 2000/2001 2001/2002 2002/2003 1.656,1 509,4 428,2 700,6 1.691,2 459,7 510,1 277,3 532 159 891,9 277,5 ­ Japonya ­ İsviçre n.a. 22,8 11 5,8 0 2 0 4 AB ­ Almanya n.a. 25,6 196,2 25,2 363,8 17,5 584,4 27 62,4 178,7 0,1 169,4 208,1 12,3 61,4 28 ­ İtalya ­ İspanya 1,4 n.a. 1,5 0 2,7 83,8 0,5 177,5 ­ Hollanda ­ Portekiz n.a. 486 0 0 0,6 38,8 288,6 0 ARAP ÜLKELERİ ­ S. Arabistan n.a. 4,7 11,7 2,2 3,5 0,9 15,4 3,7
­ Fransa ­ UK © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 27 ­ BAE ­ Kuveyt Diğerleri 29,8 1,6 n.a. 5,6 3,9 8,1 0,1 2,5 3,7 0,2 9 14,6 Çıkışlar ­35,1 ­0,7 ­103,8 ­191,3 Kaynak: Kahire Ticaret Müşavirliği b. Serbest Bölgeler Yatırım Yasası’nın 29­46. maddeleri serbest bölgelerle ilgilidir. Yasa ile tüm bir kenti serbest bölge haline getirmek mümkündür. İki türlü serbest bölge vardır: Kamu ve özel. Yatırım Otoritesi İskenderiye, Süveyş, Port Said ve Kahire’de toplam sekiz tane kamu serbest bölgesi belirlemiştir. Yeni serbest bölgeler Bakanlar Kurulu kararı ile kurulmaktadır. Özel serbest bölgelerin sayısı 2004’de 165 idi. Özel bir proje veya firmaya, depolama, yeniden ambalajlama, ihracat ve hizmetlerin montaj ve imalatı için bu statü verilmektedir. Genel olarak serbest bölgelerde yapılabilecek aktiviteler şunlardır: Vergileri ödenerek transit veya iç pazardan gelen ihracata hazır malların depolanması; ithalat vergisi ödenmeden gelen yabancı ürünlerin tutulması; ürünlerin pazarın taleplerine göre işlemden geçirilmesi, birleştirilmesi, temizlenmesi ve yeniden ambalajlanması; üretim, montaj, yenileme ve yerleştirme. Tüm serbest bölgelerde firmalara süresiz tanınan yatırım teşvikleri vardır. Ayrıca buradaki firmalar ithalat ve ihracat rejiminin kurallarından, gümrük prosedürlerinden, vergilerinden, genel, satış vergisi ve diğer tüm vergilerden muaftırlar. Firmaların çalışması için gerekli olan makina, teçhizat ve aletler gümrük vergilerinden muaftır. İş Yasası serbest bölgede geçerli değildir. Ancak, mal depolayan firmalar ithal edilen ürünün değeri üzerinden hesaplanan yıllık % 1’lik bir ödeme yapmak zorundadır. Aynı şekilde üretim ve montaj yapan firmalar ihraç edilen ürünün değeri üzerinden yıllık yüzde bir ödeme yapmaktadırlar. Bu bölgelerde yabancı para birimleri kullanılmaktadır. c. Özel Ekonomi Bölgeleri 83/2002 sayılı yasa ile sadece ihracat amaçlı tarım, sanayi ve hizmet aktiviteleri için Özel Nitelikli Ekonomi Bölgeleri’nin (ÖNEB) kurulması kararlaştırılmıştır. Bu bölgelerde çalışan firmalar her türlü girdiyi gümrüksüz olarak ithal edebilecektir. Ayrıca bu bölgelerde kurulacak firmalar daha düşük kurumlar vergisine, doğrudan ve dolaylı vergi istisnalarına, daha esnek çalışma yasasına ve başka teşviklere tabi olacaktır. Ancak uygulamaya yönelik düzenlemeler henüz yapılmamıştır. Yasaya göre bu bölgelerde Maliye Bakanının onayı ile birlikte bölgenin Yönetim Kurulu tarafından kurulacak özel gümrük ve vergi sistemi oluşturabilmektedir. ÖNEB’lerde işveren, iş akdine son verme konusunda daha rahat davranabilme imkanına sahiptir. Hatta özel bir sigorta sistemi de geliştirebilir. ÖNEB’lerde gelir vergisi net gelirin % 10’u oranındadır. Çalışanlara uygulanan gelir vergisi ise % 5 düzeyindedir. Bu işletmeler devlet garantisi altına alınmıştır. Yani kamulaştırma veya faaliyetlerini durdurmaya yönelik müdahale olmayacaktır. d. Şirket Türleri ve Şirket Kuruluşu Mısır’da yabancı şirketler temsilcilik ofisi, bayilik, anonim şirket veya limited şirket şeklinde kurumlaşabilmektedir. Yabancı şirketlerin Mısır’da anonim veya limited şirket kurabilmesine ilişkin iki kanun mevcuttur. Bunlardan birincisi Yatırımların Garantisi ve Teşviki Kanunu (8/1997), ikincisi ise Şirketler Kanunu'dur (159/1981).
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 28 Mısır'da şirketler; 1­ Ortaklıklar 2­ Anonim Şirketler ve 3­ Limited Şirket olarak tüzel kişilik kazanmaktadır. Ticari şirketler ticari faaliyette bulunacak özel veya tüzel kişiler bulunduğu yerin valiliğindeki Ticaret Sicili’ne kayıt yaptırmak zorundadır. Bu tür faaliyette bulunabilmek için Mısır milliyetine sahip olmak gerekmektedir. Mısırlı olmayanlar sadece ihracat faaliyetinde bulunabilirler. Ticari şirketler tüm varlıklarıyla üstlendikleri riske karşı sorumludurlar. Ortaklıklar: Borçlarına karşı sorumlu olan basit veya sınırlı ortaklıklar şeklinde olabilmektedir. Anonim Şirketler: Normalde üç ancak serbest bölgelerde iki kurucu yeterli bulunmaktadır. Minimum sermaye 250 bin Mısır Poundu olmalıdır. Sermayenin % 10’unun kuruluş aşamasında ödenmesi gerekmekte, üç ay içerisinde ise % 25’e çıkarılması zorunludur. Şirketin Mısır’da lisanslı bir muhasebecisi olması gerekmektedir. Limited Şirketler: 2 ile 50 arasında hisse sahibi tarafından en az 50 bin Mısır Poundu sermaye ile kurulmaktadır. Kuruluşta tüm sermayenin ödenmiş olması gerekmektedir. Bu şirketler, sigorta, bankacılık, tasarruf, yatırım fonları gibi faaliyetlerde bulunamazlar. Bir veya daha fazla yönetici tarafından idare edilebilirler. En az bir Mısırlı yöneticinin istihdam edilmesi gerekmektedir. Ortak sayısı 10’dan çok ise Denetim Konseyi’nin ihdas edilmesi gerekmektedir. Riske karşı sorumluluk hisse oranındadır. e. Mısır'da Temsilcilik, Şube ve Bilim Ofisi Açılması Temsilcilik, şube, bilim ve teknik ofis gibi yöntemlerle firmalara sadece pazar araştırması ve fizibilite yapma hakkı verilmekte, ticari işlemler yapılamamaktadır. ­Temsilcilik Ofisi: Temsilcilik ofisi Şirketler Yasası (159/1981) veya Ticaret Acentaları Yasası (120/1982) altında kayıt yaptırabilir. Şirketler Yasası altında ise Şirketler Bölümü'nde özel bir sicile kayıtları yapılır. Ticaret Acentaları Yasası altında ise yabancı firma mutlaka bir acentayı kendi temsilcisi olarak kaydettirmek zorundadır. Yabancı firma ticari acenta ile ilişkisini bitirdiği zaman temsilcilik de yürürlükten kalkar. Her iki durumda da firma şu bilgileri içeren bir başvuru yapmak zorundadır: İsim, milliyet, amaçları, sermayesi, kuruluş ülkesindeki ve Mısır'daki adres ve ofis müdürü ile ilgili özel bilgiler. Ayrıca firmanın kuruluş ülkesindeki Mısır büyükelçiliğine onaylattırılmış kuruluş belgeleri, buna ilaveten çevirisi yapılmış bir özet, firma yönetim kurulundan Mısır'da iş yapma ve ofis müdürünü atama konusunda alınan karar ve bunun tam çevirisi. ­Bayilik (Branch Offices): Yabancı firma Mısır'da iş yapmak için özel veya kamu kesimi ile sözleşme imzalaması durumunda şube açabilir. Şube ticari, mali, üretim ve sözleşme ile ilgili aktiviteleri yapabilir. Ancak bu işlerin sadece sözleşmenin ilgi alanındaki konularda olması gerekmektedir. Şubenin kaydı için Yatırım Otoritesi'nin onayı gerekmektedir. Şubenin ayrıca Ticaret Sicili'ne kayıt ettirilmesi gerekmektedir. Başvuru sırasında gerekli belgeler şunlardır: Şirketin ana sözleşmesi, en son mali yılın onaylı bilançosu, Mısır'daki şubeyi kurmak için şirketin aldığı kararlar, müdürü atama ile ilgili karar, çalışmalar için gerekli sermayenin atanması kararı, Mısır'daki aktivitelerle ilgili imzalanan sözleşmenin bir örneği. Şubenin kaydı beş yıl boyunca geçerlidir. Ayrıca Şirketler Bölümü'nde yabancı firmalarla ilgili sicile de kayıt yaptırılmalıdır. Şubelerin Mısır yasalarına uyması gerekmektedir. Şubenin Mısırlı
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 29 bir denetçisi olması, finansal raporların Şirketler Bölümü'ne her yıl sunulması, yönetim bu kapsamın dışında olmak üzere çalıştırılan yabancı işçi sayısının toplam işgücünün % 10'unu geçmemesi, yabancı işçilere toplam ücretten % 20 fazla ödeme yapılmaması gereklidir. Yeni şehirler ve yeniden yapılanma projelerindeki yabancı firma şubeleri ve mühendislik alanında danışmanlık yapanlar hariç, şubeler faaliyetlerinden elde ettikleri gelirlerin % 40'ını şirket gelir vergisi olarak ödemek zorundadırlar. Net karın en az % 10'u işçilere dağıtılmalı, yıllık kayıt tutulmalı ve denetlenmiş vergi gelirleri yıllık olarak bildirilmelidir. ­Bilim Ofisi: İlaç üretim firmalarının bilim ofislerini kurmak için Sağlık Bakanlığı İlaç Otoritesine başvurmak gerekmektedir. f. İhale Yasası 98/1998 sayılı İhale Yasası’ndan kaynaklanan bazı sorunlar bulunmaktadır. Müşteri ile müteahhit arasında bir ihtilaf doğması halinde mahkemeler tarafından alınacak kararlar oldukça uzun zaman almaktadır. Yasaya göre genel ihaleler iki kere duyurulacaktır. Ancak aynı tarihte başka ihale varsa veya tarihleri yakınsa duyuru bir kere yapılabilir. İlk duyurudan sonra maksimum 30 gün, gerektiğinde ise 20 gün başvuru süresi tanınmaktadır. İki aşamalı karar verme süreci vardır. İlkinde teklif açma komitesi tüm teklif verenleri çağırmakta ve kamuya açık olarak yüksek sesle teklifleri okumaktadır. İkincisi teknik şartnameleri inceleyerek karar veren veya değer 50.000 doların üzerinde ise ilgili Bakanlığa tavsiyede bulunan komitedir. Geçici teminatlar % 1 ve genellikle % 2’dir. Kati teminat ise % 5’dir. Mısırlı kamu firmaları ve ortaklıklarına ön ödeme istememeleri ve işi bizzat kendileri yapmaları şartıyla öncelik tanınmaktadır. Ön ödeme teminat mektubu karşılığında yapılmaktadır. Yasa, kamu işlerinde ilgili idareye ödemede gecikmesi halinde herhangi bir ceza öngörmemektedir. Karar verme sürecinde zaman sınırlamaları yoktur. Her ne kadar yasada, fiyat ve kalitenin ihalenin verilmesinde belirleyici olacağı ifade olunmakla birlikte, genelde fiyat tercih edilmektedir. Üstlenici kendisine ödeme yapılmasa da işi zamanında bitirmek zorundadır. Kati teminatın iş tamamlandıkça azaltılmasına ilişkin bir düzenleme yoktur. Anlaşmazlıkların çözümü yasada belirtilmemiştir. Bu nedenle anlaşma öncesi bu konunun kesinleştirilmesi gerekecektir. Ancak tahkim Mısır mahkemelerine göre tercih edilmektedir. g. Bankacılık Sistemi Mısır’daki bankalar 2003 yılı Merkez Bankası kayıtlarına göre şu kategorilere ayrılabilir: Kamu kesimi ticari bankaları (4) Özel sektör ticari bankaları (24) Devlet ait ihtisas (tarım, sanayi, iskan) bankaları (3) Ticari bankacılık dışında faaliyet gösteren özel bankalar (11) 1­ Şubesi olan ve yerli­yabancı para birimleriyle çalışan yabancı bankalar (13) 2­ Şubesi olan, sadece yabancı para birimleriyle çalışan yabancı bankalar (3) 3­ Temsilcilik ofisi olan yabancı bankalar (25) İşlevsel olan banka sayısı 62'dir. 28 ticari, 31 yatırım, üç de ihtisas bankaları. Hükümet banka sayısının üç yıl içinde 22’ye düşürülmesini planlamaktadır. Özel ve tüzel kişiler sahip oldukları dövizi onaylanmış bankalar veya döviz ofisleri aracılığıyla, değişim, tasarruf gibi faaliyetlerde bulunabilirler. İhracatçıların kazandıkları döviz ile ilgili tasarruflarına bazı sınırlamalar getirilebilmektedir. 2003’de yapılan düzenlemeye göre; döviz
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 30 kazanan özel veya tüzel kişiler, kazandıkları dövizin %75’ini dövizin Mısır’a geliş tarihinden itibaren iki hafta içinde onaylanmış bankalara teslim ederek Mısır Poundu ile değiştirmek zorundadırlar. Her türlü mal ve hizmetin alım ve satımı Mısır poundu üzerinden gerçekleştirilmelidir. Özel kişiler yurtdışı seyahatlerinde beyan etmek kaydıyla 10 bin dolar veya eşdeğerini serbestçe getirip götürebilirler. VIII. PAZAR HAKKINDA PRATİK BİLGİLER a. Tüketici Profili ve Tercihleri Mısır milli gelirin ve kişi başına düşen harcanabilir gelirin düşük olduğu bir ülkedir. Ekmek devlet tarafından sübvanse edilmektedir. En zengin ile en fakir kesim arasındaki uçurum tüketim ürünleri pazarının çok parçalı olmasına neden olmuştur. 72 milyonluk nüfus içinde 2 milyon kişinin “orta” veya “varlıklı” sınıf olduğu tahmin edilmektedir. Hane sayısı 15 milyon civarındadır. Şehirlerde nüfusun çoğu apartmanlarda yaşamaktadır. Bunların alanı 65­370 metrekare arasında değişmektedir. Ancak evler eski ve bakımsızdır. Ev başına 4.5 kişi düşmektedir. Nüfusun % 95’i yüzölçümünün % 5’inde yaşamaktadır. Büyük Kahire idari biriminde toplam nüfusun % 25’i yaşamaktadır. Bu yığılma dağıtımı ve perakendecilere erişimi kolaylaştırmaktadır. Mısırlı tüketiciler ülkelerinin dışa açılması ve TV, Internet, turizm gibi açılımlar sayesinde diğer ülkelerde üretilen ve tüketilen ürünlerden, hizmetlerden ve yaşam tarzlarından haberdar olmaya başlamıştır. Ülkenin iç pazarı genel ekonomi ve ticaret, özelleştirme, dış ticaret, gümrüklerde aşamalı liberalleşmeyi getiren yasal düzenlemeler ve COMESSA, GAFTA, AB Ortaklık Anlaşması ve ABD ile QIZ Anlaşması gibi oluşumlarla birlikte yabancı firmaların rekabetine açılmaktadır. Bu hareketlilik son kullanıcı olarak Mısırlı tüketicilerin gıda ve dayanıklı tüketim ürünlerinde çok sayıda ürün alternatifi ile karşılaşmalarını sağlamakta, tüketici zevklerinde ve kullanım alışkanlıklarında önemli değişimlere neden olmaktadır. 1990’ların sonundan itibaren Mısır’da yabancı ürünlere, ithalata olan talep hızla artmıştır. Son yıllarda açılan alışveriş merkezleri, süpermarket ve hipermarketler özellikle genç nüfusu cezbetmektedir. Bu yerler kalitesi ve temizliği ile öne çıkmaktadır. Mısır’da temizlik büyük bir problemdir. Tüketiciler genellikle düşük gelirlerini gıdaya harcamaktadır. İkinci kalem taşımacılıktır. Son yıllarda tüketici kredileri verilmesiyle araba sahibi olanların sayısı artmıştır. Ancak Mısır’da trafik çok büyük bir problemdir. Haberleşme harcamaları da yüksektir ve mobil telefon kullanımı çok yaygınlaşmaktadır. Kredi kartı kullanımı yaygın değildir. Aralık 2004 rakamına göre ancak nüfusun %1’i, 600,000 kredi kartı kullanılmaktadır. Bunların büyük kısmı Mastercard’dır. Eskiden tüketiciler gıda alışverişlerini küçük bakkallardan ve yakınlarındaki merkezlerden almayı tercih ederdi. Ama önemli kentlerde süpermarketlerin açılması ile orta ve üst düzey gelir grubunda kalitesi, temizliği, çeşitleri buralar tercih edilmeye başlanmıştır. Ancak mevcut durumda en çok tercih edilen yerler küçük, yerel bakkallardır. Buralarda ise yer sıkıntısından dolayı ürünlerin sergilenmesi üst üste yığılarak yapılmakta, büyük süpermarket veya hipermarketlerdeki gibi marka görünürlüğü sağlanması mümkün olmamaktadır. Ancak
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 31 tüketicilerin fiyat duyarlılığının onların büyük merkezleri tercih etmeye yönlendireceği beklentisi vardır. Ev temizlik ürünlerinde devalüasyonlar nedeniyle ürünler pahalılaşınca tüketiciler çok zorunlu saymadıklarını almaktan vazgeçmişlerdir. Ama maliyetler artmıştır. İmalatçılar girdilerini dışarıdan dolarla almak zorunda olduklarından bunlardaki artış doğrudan fiyatlara yansımıştır. b. Dağıtım Kanalları ve Perakendecilik Mısır’da perakende sanayisi son yıllarda önemli gelişmeler kaydetmiştir. Nüfus artışı, uluslararası mağaza zincirlerinin girmesi, piyasaya sunulan ürün sayısı fazlalığı, nüfusun bir bölümündeki gelir artışı ve etkili reklam sanayisi nedeniyle satışlarda artış yaşanmaktadır. Gıda alanında Carrefour, Shop Rite, gıda dışında Ethan Allen, Habitat, Nike, Adidas, Radioshack, Timberland ve Oriflame doğrudan yatırımla Mısır’da varlık gösteren işletmelerdir. Dünyaca ünlü Costa kahve markası da 2004’de iki outlet açmıştır. Ülkenin dört kamu bankasının özelleştirilmesinin de perakende sektörüne canlandırıcı etki yapacağı beklenmektedir. Yeni İthalat Yasası perakende sektörü için katalizör görevi görmüştür. Devlet her yıl Kahire Uluslararası Fuarı’nı desteklemekte ve reklamını yapmaktadır. Bu fuara 5.000 üretici ve perakendeci katılmaktadır. 2003 yılında görülen bir diğer gelişme Türk ithalatçılarının devalüasyonla birlikte ithalatlarını artırmalarıdır. Türüne Göre Perakende Outletlerinin Sayısı (2001­2003) Outlets 2001 2002 2003 363,237 437 3 248 58 324 301,769 60,398 368,619 492 4 241 65 368 305,442 62,007 375,549 524 7 235 69 412 309,546 64,756 425 3,337 428 3,548 431 3,629 Güzellik ve Sağlık Perakendecileri Eczane/Kimyacılar 21,665 22,308 23,845 Giysi ve Ayakkabı Perakendecileri Giysi/ayakkabı/deri Aksesuar outletleri 86,601 88,490 89,952 5,089 5,125 5,288
Toplam Gıda Perakendecileri Süpermarketler Hipermarketler Kooperatifler Discounters Convenience Stores Bağımsız Bakkallar Gıda Satıcıları Karışık Perakendeciler Department stores Variety stores Mobilya ve Ev Tüketim Malları Perakendecileri Ev mobilya ve akseuarları © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 32 DIY/bahçe/hardware outletleri 6,419 6,450 6,501 Dayanıklı Mal Perakendecileri Elektrik/elektronik/bilgisayar outletleri 4,127 4,439 4,823 Eğlence ve Kişisel ürünler Perakendecileri Kitapçı/Kırtasiyeci Görüntü/video oyunları outletleri Oyuncakçılar Spor Malzemeleri Mücevherci Büfeler (sigara, şekerleme, gazete) 8,601 670 844 449 5,680 15,091 8,715 704 862 463 5,704 16,418 8,823 743 875 480 5,881 17,550 Diğer gıda dışı uzmanlık mağazaları 26,410 27,123 28,054 548,645 559,396 572,424 TOPLAM Kaynak: Euromonitor, 2004 Gıda dışında en hızlı büyüyen alt sektör oyuncaklardır. Özellikle ucuz Çin oyuncakları ile perakendeciler bu sektörde büyümeyi tercih etmiştir. Ayrıca 2004’de Toys R Us Kahire’de iki outlet açmıştır. Sina ve Kızıl Deniz Bölgesi en önemli turist bölgeleridir. Hurghada, Sharm El Sheikh, Dahab, Soma Bay, Taba ve Marisa Alam en önemli turistik şehirlerdir. Buralarda çok sayıda outlet açılmıştır. İthalatçılar Mısır’da çok güçlüdür. Ürünlerini doğrudan ithal eden tek süpermarket zinciri Güney Afrika Cumhuriyeti kökenli Shoprite’dır. Mısır’da ithalat işlemleri ve gümrükten mal çekme güvenilir bir ithalatçı olmadan çok zordur. İngiliz J Sainsbury süpermarket zinciri 2000’de ilk mağazalarını açmaya başlamış, kısa sürede 100 outlete ulaşmıştır. 18 ay sonra ise Mısır’dan geri çekilmiştir. Kapanma nedenleri arasında; doğrudan ithalat yapmak istemesi ama özellikle gıda ürünlerinde gümrüklerdeki işlemlerin uzun sürmesi ve bürokrasi nedeniyle bozulmalar olması da sayılmaktadır. Ayrıca İsrail ile bağlantıları olduğuna dair yayılan söylentilerde tüketicilerin protestosuna neden olmuştur. Perakende sektörü çok parçalıdır. Perakende satış yapan yerlerin çoğunluğu küçük aile şirketlerindedir. Kentsel alanlarda aynı ürünü satan perakendeciler geleneksel olarak birleşmektedirler. Dağıtımda öne çıkan bağımsız market/bakkallardır. c. Gıda ile ilgili perakendecilik Mısır’da gıda ve tüketici ürünleri satan ve ziyaret edilen belli başlı süpermarket zincirleri ve alışveriş merkezleri şunlardır: Metro Markets: Bu zincirin Alman Metro şirketi ile ilişkisi yoktur. Mısır’ın en büyük sermaye grubu olan Mansour ailesine aittir. Metro mağazalarının çoğu Metro Express denilen mini marketlerdir. Sayıları 20’yi aşmıştır. Orta gelir grubunun olduğu bölgelerde açılmışlardır. Yönetim merkezi İskenderiye’dedir. Metro’da 16.000 gıda maddesi ve 6.000 gıda dışı ürün satılmaktadır. Carrefour: Kahire’de bir, İskenderiye’de bir olmak üzere iki Carrefour vardır. Yenilerinin de açılması planlanmaktadır. Kahire’deki Carrefour ziyaret edilerek ürün çeşitlerine ve fiyatlara bakılmıştır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 33 Shoprite: Güney Afrika Cumhuriyeti kökenli mağazalar zinciridir. Shoprite doğrudan ithalat yapan tek firmadır. Bu süpermarkete yapılan ziyarette Metro’lara kıyasla daha çok çeşit olduğu gözlenmiştir. Alınan bazı fiyatlar da mevcuttur. Omar Effendi Shops: Gıda dışı dayanıklı tüketim malzemeleri, giysi, ayakkabı, mutfak eşyaları, hediyelik eşya vd. satmakta olan mağaza orta ve üst kesime yöneliktir. Bu mağaza da ziyaret edilerek, fiyatlara ve tüketici beğenilerine ilişkin bilgi toplanmıştır. On the Run: Kiosklarda ve benzin istasyonlarında ithal gıda ürünleri satılmaktadır. Exxon Mobil’in işlettiği “On the Run”ların sayısı gittikçe artmaktadır. 24 saat açık olan bu işletmelerde hazır soğuk yemek de satılmaktadır. d. Gıda Dışı Perakendecilik Son yıllarda Kahire ve İskenderiye’de çok sayıda alışveriş merkezi açılmaktadır. 2003’de bu yerlerin alanı 450,000 metrekare iken 500,000 metrekare alan inşaat halindeydi. Bu gibi yerlerin açılması, resmi ve tanıdık ortamlar olduğu için yabancı markaları çekmektedir. Ancak bu alanlar çok zengin kesimlerin ve turistlerin uğradığı yerlerdir. Bu anlamda ikili bir perakendecilik yapısı ortaya çıkmaktadır. Fransız Monoprix’in Dandy Mega Hall içinde kendi yerini açacağı söylenmektedir. Orascom Construction Industries’in Aralık 2004’de açılmış olan City Star alışverişi merkezi benzerleri içinde en büyüğü durumundadır. Türk firması İstikbal Mobilya’nın da burada mağazası açılmıştır. Özel sektörün işlettiği mağazaların sayısı son yıllarda artmıştır. Geleneksel olarak bu işletmeler devlet tarafından işletilmektedir. Omar Effendi, Hannaux, Modern Fashion Company (Benzion, Ades ve Rivoli) ve giysi, tüketim ürünleri satan Sednaoui bunlara örnektir. En büyüğü Omar Effendi’dir. 82 mağaza, 109,000 metrekare satış alanı ve toplam kamu satışlarının % 50’si ile en büyüğüdür. Mısır’daki En Önemli Perakendeciler Faaliyet Alanı Outlet İsimleri MM for Retail, Trade and Distribution (MMRTD) Department stores, Otomotiv satışı, mobilya, deri MM, MM Jaguar Egypt, MM Galleria, 2M Olympic Group Dayanıklı ürünler 896.4 725.6 55 27.5 Omar Effendi Alpha Mansour Manufacturing and Distribution (MMD) Department stores Hipermarket Süpermarket Olympic Stores (B.Tech) Omar Effendi Alpha Market Metro Market 801.2 785.0 723.7 786.4 610.8 512.0 87 5 20 174.0 N/a 15.1 Ragab Sons Carrefour/MAF Hypermarkets SADCO Shoprite Egypt El Ezaby Discounter Hipermarket Ragab Sons Carrefour 529.5 514.8 480.0 0.0 8 2 N/a 60.0 Dayanıklı ürünler Süpermarket Sağlık ve güzellik ürünleri Süpermarket Giyim ve ayakkabı Discounter Discounter Dayanıklı ürünler SADCO Shoprite El Ezaby 462.3 169.5 136.2 460.2 105.0 105.8 38 6 12 15.2 5.4 N/a Zahran Dalydress El Mahmal Abou Zachary RadioShack 121.3 118.8 109.3 103.8 67.0 N/a 104.8 N/a N/a 50.6 7 77 4 5 25 N/a N/a N/a N/a N/a
Zahran Group Shamsi Group El Mahmal Abou Zachary RadioShack 2003 (E£ milyon) 2002 Outlets (E£ milyon) 2,076.3 1,928.6 36 © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 Per akende Satış Alanı (‘000 m 2 ) 145.0 34 Misr America Carpet Mills (MAC) Ev mobilyası ve ev eşyaları Samir & Ali Saudi Group Concrete BEKO Mobaco Makarem Group (Carpet City) Kitap Süpermarket Giyim ve ayakkabı Dayanıklı ürünler Giyim ve ayakkabı Ev mobilyası ve ev eşyaları Misr America Carpet Mills (MAC) Samir & Ali Saudi Concrete BEKO Mobaco Carpet City 64.2 68.0 74 55.5 57.1 54.6 52.3 51.3 50.4 50.3 54.6 N/a 52.8 40.8 46.8 56.8 12 6 36 8 49 16 N/a N/a 7.2 N/a 7.4 12.0 Kaynak: Euromonitor e. Internet Üzerinden Satış Internette ticarette iki site öne çıkmaktadır: www.waffar.com ve www.otlob.com. Waffar tüketici ürünleri ile ilgili tüm promosyonları duyurmakta, Otlob ise çok sayıda lokanta adına sipariş kabul etmektedir. Perakendeciler Interneti reklam aracı olarak kullanmaktadır. f. Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler Mısır’da iş yapmak kişisel ilişkilerle olmaktadır. Mısır pazarında uzun yıllardır çalışan yabancı yöneticilerin deneyimlerine göre şu noktalara dikkat edilmelidir: Mısırlıların Özellikleri: Mısırlılar 5.000 yıllık geçmişi olan uygarlıklarıyla gurur duymaktadırlar. İslam dini çok önemlidir. Ancak, ülkenin tarihinden gelen özellikler Batı etkisi ve hayranlığı ile Orta Doğu’daki Arap milliyetçiliğini kaynaştıran bir toplumsal yapı ortaya çıkarmıştır. Özel sektör ve kamuda üst düzey yöneticiler İngilizce bilmektedirler. Çalışma hayatında kamuda daha çok bürokratik, eski tarzda olan yöneticiler olduğu, özel sektörde ise daha nitelikli, yabancı dil bilgisi olan Batı taraftarı kişiler çalışmaktadır. Büyük Mısır firmalarında emekli kamu görevlilerinin ve generallerin bulunduğu görülür. Sabırlı olmak: Alışılmadık kırtasiyecilik ve bürokratik prosedürler işin yavaş ilerlemesine neden olur. Asla çok kısa bir sürede iş sonuçlandırmayı, anlaşma imzalamayı beklememek gerekir. Yerel kültürle tanışmak : Mısırlılar genellikle açık, çabuk kaynaşan ve yeni ilişkiler kurmaktan zevk alan insanlardır. Batıya hayranlıkları vardır. Yabancıları düşmanlıkla değil dostça karşılarlar. Nüfusun yarısından fazlası gençtir ve bu kesimler özellikle yeni görevlere, yaşam biçimlerine açıktırlar. Bireysellik değil topluluk bilinci gelişkindir. Aile toplumun en önemli birimidir. İş hayatında güvenilir oldukları düşünülerek daha çok aile üyeleri işe alınır. Firmalar çoğunlukla aile firmaları olduğu için kararlar aile içinde alınır. Ailede hiyerarşi önemlidir. İtaatkarlık çok önemlidir. Unvanlara çok önem verilir. Yeme içme alışkanlıkları: Mısırlılar sabah 9 gibi kahvaltı yaptıktan sonra işyerlerinde öğle yemeği için ara verilmemektedir. İş hayatı genellikle saat 3­4 gibi bittiğinde öğle yemeği olarak saat 4­5 gibi geç bir saatte ağır bir yemek alınır. Daha sonra ise gece geç saatlerde hafif bir akşam yemeği yenir. İş hayatında dışarıda yemek olağandır. Arapça selamlama kelimelerini kullanmak (Günaydın: Sabah El Kheir, İyi Akşamlar: Messaa El Kheir) hoş bir jest olabilir. Cana Yakın, Samimi Olmak : İş amaçlı bir ziyaret yaptığınızda önce el sıkışıp, doğrudan iş konuşmaya geçmemek gerekir. Özellikle bu kişi ile daha önce karşılaşılmışsa ortak tanıdıklardan, ailelerden, çocuklardan bahsedilebilir. Mısırlılar misafir ağırlamayı çok severler. Yemekte tabakta bir miktar yemek bırakmak, yeteri kadar yedim anlamında olumlu karşılanır. Ayrıca yemeğe tuz eklemek aşağılayıcı kabul edildiğinden böyle yapmamak gerekir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 35 Alkolden Uzak Durmak : İslam’da alkol yasaktır. Bir Mısırlıyı sosyal bir etkinliğe davet etme durumunda bu kişinin alkol aldığı bilinse bile ortamda kesinlikle alkollü içecek bulundurmamak gereklidir. Ayrıca Arap dünyasında sol el kirli sayılmaktadır. Yemekte daima sağ eli kullanmak tavsiye edilmektedir. Fotoğraf Çekerken Dikkat Etmek : Mısır’da özellikle yönetim birimlerinin, kamu kurumlarının, üniversitelerin, askerlerin fotoğrafını çekmemek gerekir. Fotoğraf çekimine olumsuz bakılmaktadır. Mümkünse izin alınmalıdır. Yabancıların Yaşamı: Çalışma süresinin kısalığı Kahire’deki yabancı çalışanlara boş vakit ve eğlence için çok fırsat sunar. Kahire’de Nil kenarında ve Kızıl Deniz’de çok lüks tatil ve dinlence yerleri vardır. Kahire’de Zamalek, Dokki ve Mohandessin ve Maadi yabancı çalışanların ve firmaların tercih ettiği yerlerdir. Evlerin kirası yabancılar için yüksektir. g. Ticaret İçin Pratik Öneriler Pazarı Ziyaret Etmek : Mısır pazarı için bire bir ilişkiler ticaretin başlamasında çok önemlidir. İthalatçılarla ve acentalarla tanışmak, pazarı ve çalışma koşullarını daha iyi anlamak için fırsat yaratılarak mutlaka ziyaret edilmesi gerekir. Güvenilir bir ticaret ortağı bulmak : Mısır piyasası karmaşık ve rekabetçidir. İyi bir acenta ile anlaşmak pazarda başarının yolunu açabilir. Esnek Olmak : Orta Doğu’daki diğer ülkeler gibi Mısır piyasası da hızla değişmektedir. Yapılan bir anlaşma belirtilen süre boyunca sabit kalmayabilir. Pazardaki koşullar değiştiğinde yeni pazarlar aramak, ortak değiştirmek, teknoloji transfer etmek veya telif hakkına geçmek söz konusu olabilir. Deneyimli, kıdemli yöneticilerle çalışmak : Eğer Mısır’a bir yönetici gönderilecekse en üst düzeyde deneyimli yöneticilerinizden biri seçilmelidir. Mısır toplumu yaşa ve deneyime çok önem vermektedir. İş Kuralları: Daima Mısır kuralları ile çalışmaya özen gösterilmelidir. Yoksa zaman boşa harcanmış olabilir. Mısır’a gelip hızla burayı terk eden, tutunamayan firmalar olmuştur. Yerleşme ve ortama alışma zaman alır ama sağlam bir temel kurduktan sonra karlı işler yapılabilir. Ancak Mısırlı işadamlarının pazarlıkçı bir yapıda olduğu da unutulmamalıdır. Yerel ortağı modern pazarlama ve yönetim teknikleri konusunda bilinçlendirmek : Mısır dışa açılmaya ve modern yönetim, pazarlama tekniklerine yeni alışmaya başlamıştır. İthalatçı­ acentayı ücretsiz numune dağıtmak, reklam vermek, yerinde tanıtım ve fiyat indirimleri kullanmaları için onları yönlendirmek gerekebilir. Başlangıçta küçük miktarlarda alım olabilir : Yerel ithalatçı ürünün pazardaki tutunma düzeyini görmek için başlangıçta küçük miktarlarda sipariş verebilir. Buna hazırlıklı olmak gerekir. Pazar araştırması kaynaklarını doğru belirlemek : Mısır’daki Ticaret Müşavirliğimize mutlaka başvurulması gerekmektedir. Ayrıca Mısır’ın CAPMAS adlı kurumunun pazara ve demografik yapıya ilişkin çeşitli araştırmaları vardır. Bunlar düşük ücret karşılığı alınabilir. Ayrıca İGEME’nin üye olduğu Euromonitor, Kompass, The Economist Intelligence Unit gibi elektronik veri tabanları vardır. Bunların dışında bu kitabın sonunda verilen Mısır’daki yabancı temsilciliklere de başvurulabilir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 36 Türkiye ve Türk Malı İmajının Olumlu Etkisini Kullanmak : Mısırlılarda Türkiye’ye karşı hayranlık vardır. Tarihten gelen ilişkiler ve kültürel­dini bağlar nedeniyle Mısırlılar Türkiye ekonomisine, yönetim biçimine ve aile ilişkilerine özen duymaktadır. Tatillerini Türkiye’de geçirmek, Türkiye’den bir evlilik yapmak statü göstergesidir. Mısırlıların Randevulara Geç Kalma Alışkanlığı Vardır : Siz randevunuza erken gitseniz bile Mısırlı işadamlarının zaman konusunda rahat davrandıklarını görebilirsiniz. h. Tanıtım ve Reklam İmkanları Mısır’da iyi seçilmiş gazete ve dergilere verilecek reklamlar etkili olacaktır. Mısır’da gazete okuma oranı günlük 1000 kişiye 40 kopya ile düşüktür. Okur yazarlık oranı düşüktür ama Mısır’da gazeteler çok dikkatli okunmaktadır. 2000 yılında evlerin % 89’unda bir televizyon olduğu tahmin edilmekteydi. TV izleme oranı da çok yüksektir. Reklamlar bu sayede geniş bir kesime ulaşabilir. Yeni kurulan üç özel TV kanalı ve kamu kanallarındaki gelişim reklam için yeni alanlar açmaktadır. Radyolarda da reklam vermek mümkündür. Reklam verme maliyeti Ramazan ayında yükselmektedir. Mısırlıların % 70’inin radyo dinlediği tahmin edilmektedir. Halen iki ulusal altı bölgesel kanal vardır. CNN 1991’de Mısır’da üyelik temelinde yayına başlamıştır. Mısır 1994’de 84 televizyon kanalı ve 400 radyo istasyonu sunan ilk uydusu Nilesat’ı kurmuştur. 2000 yılında ikincisi kurulmuştur. İki özel uydu istasyonu (al­Mehwar ve Dream) 2001’de, ilk özel radyo kanalları olan Nile FM ve Negoum FM 2003’de yayına başlamıştır. Devlete ait 8 radyo networkü vardır. Mısır’da ticari sektörel dergi olarak çıkan çeşitli yayınlar bulmak mümkündür. Örneğin, Mısır Sanayileri Federasyonu’na bağlı the Chamber of Food Industries­CFI (Gıda Sanayileri Odası) ( http://www.egycfi.org.eg ) yayını “ World of Food” dergisinden bahsetmek gerekir. CFI gıda sektörünün güçlü bir örgütüdür. Bu dergileri sektörü bilgilendirmek ve reklam imkanı sağlamak üzere 3000 adet basılmaktadır. Derginin özel sektör ve kamu kurumları arasında yaygın dağıtımı yapılmaktadır. Yılda dört defa çıkarılan derginin iç sayfasında tam sayfa renkli reklam bedeli 2004’de 200 Avro olarak belirlenmiştir. Bilgi için [email protected]’ye başvurmak mümkündür. SEÇİLMİŞ MEDYA LİSTESİ (Rakamlar sirkülasyonu göstermektedir) GÜNLÜK GAZETELER HAFTALIK GAZETE VE DERGİLER Al Ahram: (dağıtım Pazar –Perşembe 750,000 ­ Cuma 1,000,000) Mısır’ın en prestijli gazetesidir. Akhbar al Yom gazetesi: (1,200,000 ­ 1 million) Al Akhbar’ın Cumartesi yayınıdır. Kadın ve spor haberleri ağırlıklıdır. Al Akhbar: (750,000) Al Ahram’a göre daha sıradan haberleri, daha basit bir dille verir. Al Gomhouriya: (350,000) Akher Saa dergisi: (50,000) Güncel olaylar, spor, ekonomi, tarih, sanat, sinema ve tiyatro Rose al Youssef: (50,000) İnsani konularda politika gazetesi EKONOMİ YAYINLARI Al Ahram Al Iktisadi haftalık yayını: (20,000) Mısır’ın en önemli ekonomi dergisidir. Okuyucuları: Akademisyenler, ekonomi bürokratları ve yurt dışı Al Alam Al Yom günlük gazatesi: (10,000 Mısır, 50,000 Suudi Arabistan) Ekonomi, ticaret, Araplarla ilgili haberler Business Monthly: (5,400)
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 37 Haber kapsamı dardır ama yerel konulara ve spora çok yer verir. Al Ahram Weekly: (20,000) İngilizce, yabancılar ve elit kesim okumaktadır. Al Ahram Hebdo: (15,000) Fransızca Al Wafd: (120,000 ­ 180,000) New Wafd Party’nin sözcüsü Egyptian Gazette: (20,000) Gomhouriya yayınevinin çıkardığı İngilizce gazete. Mısır’daki yabancılara yöneliktir. Al Ahram Al Arabi: (80,000) Al Ahram’dan genel konularda çıkan gazete Al Mussawar: (50,000) Mısır’ın en eski yayınlarından. Haberleri, politik ve sosyal yorumlarıyla saygı duyulan bir yayın American Chamber of Commerce’in bastığı İngilizce ekonomi dergisi Egypt Today and Business Today: (17,000) Mısır sosyal ve iş hayatına ilişkin İngilizce dergi Middle East Times: (4,400) İngilizce, Washington Times grubuna ait. Atina’da basılıyor. October: (30,000) Popüler genel konularda dergi Sabah El Kheir: (20,000) Gençlik dergisi Nosf al Donia weekly magazine: (50,000) Kadın dergisi Hawa’a weekly magazine: (30,000) Mısır’ın en eski kadın dergisi Al Kawakeb: (30,000) Sinema, radyo, televizyon konusundaki magazin dergisi Kaynak: Doing Business In Egypt, 2004, http://www.export.gov ­Bilboardlara Reklam Vermek ve Sokaklarda Broşür Dağıtımı Mısır’da yol kenarlarında dev sokak afişleri vardır. Binaların çatısında da basılı ve ışıklı reklam verilecek neonlar vardır. Buralara verilen reklamların izlenirlik oranı yüksektir. Ayrıca trafiğin çok yoğun olduğu Kahire’de arabaların içine ilanların sıklıkla atıldığı görülmektedir. Faksla reklam göndermek, doğrudan adrese göndermek gibi tanıtım araçları sıklıkla kullanılmaktadır. ­Halkla İlişkiler ve Sponsorluk Mısır’da sosyal yardım faaliyetlerinde yer almak firmaların ve kişilerin prestiji açısından çok olumlu etki yapmaktadır. Fakirlere, çocuklara yönelik çalışmalar takdir edilmektedir. Mısır’da halkla ilişkiler yöntemini etkin kullanarak firmayı sevdirmek ve müşteri bağımlılığı yaratmak mümkündür. Ancak Mısır’da basılı medyanın nüfusa kıyasla az olması ve ancak reklam parası veren kişi/kurumların haberlerinin yayınlanması nedenleriyle talep arzdan daha çoktur. ­Fuara Katılım Mısır pazarına girişte pazara yerinde yapılacak kişisel satış ziyaretlerinin dışında en etkili yöntem fuarlara katılmaktır. Mısır’da düzenlenen resmi ve özel fuarların organizasyonu ve denetlenmesi Uluslararası Fuarlar ve Sergiler Genel Organizasyonu­GOIEF tarafından yapılmaktadır. GOIEF web sitesi http://www.goief.gov.eg ve http://www.cairo.org’dur. Mısır’da yapılacak fuarlar hakkında Kahire Ticaret Müşavirliği’nden ve DTM’nin web sitesinden bilgi almak mümkündür. 2006 yılı için milli ve bireysel katılımda destek kapsamına alınan fuarların ismi aşağıda sunulmaktadır: MİLLİ KATILIM SIR A FUARIN İSMİ TARİHİ KONUSU © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 YERİ ORGANİZATÖRÜ
38 NO
1 3. TÜRK MODA FUARI 07­ 09 KASIM 2006 KASIM 2006 2 FURNEX'06 3 KAHİRE 3. TÜRK MAKİNE VE EKİPMANLARI FUARI STONEX'06 4 ARALIK 2006 ARALIK 2006 HAZIR GİYİM KAHİRE TÜRKEL MOBİLYA, AYDINLATMA VE EV TEKSTİLİ MAKİNE KAHİRE FORUM KAHİRE FORUM TAŞ VE TAŞ TEKNOLOJİLERİ KAHİRE FORUM BİREYSEL KATILIM FUARIN ADI ŞEHİR TARİH Agrena ­ International Exhibition for the 1 Administration & KAHİRE TEMMUZ Production of Poultry & 2006 Livestock* Arab & African MediTech Inc. LABTECH ­ Middle East & North African 2 Exhibition for Medical KAHİRE EYLÜL Equipment, Services & 2006 Supplies and Laboratory Equipment* 3 4 5 6 AUTOMECH AKHBAR EL­YOM* CAIRO FASHION ­ DEFILE D'EGYPTE* INTERNATIONAL CAIRO LEATHER 2006 INTERNATIONAL CAIRO LEATHER 2006 CAIRO TELECOMP ­ International Telecommunications, IT, 7 Networking and Broadcasting Trade Fair and Conference of the Arab World* E.S.E. ­ Egyptian Stone 8 Event International Exhibition for Marble, KAHİRE HAZİRAN 2006 17­19 KAHİRE MART 2006 17­19 MART KAHİRE 2006 14­17 KAHİRE EYLÜL 2006 KAHİRE OCAK 2006 16­20 KAHİRE HAZİRAN 2006 SEKTÖR WEB MAKİNA VE AKSAMLARI, DEMİR DEMİR DIŞI SAĞLIK TAŞIT ARAÇLARI HAZIR GİYİM, TEKSTİL, YAN SANAYİ, AKSESUARLARI FUARI AYAKABI DERİ VE MAMULLERİ YAN SANAYİ, MAKİNA AKSESUARLARI AYAKABI DERİ VE MAMULLERİ YAN SANAYİ, MAKİNA AKSESUARLARI MAİL ORGANİZATÖR crose@acc Crose for Fairs ess.com.eg Organization www.mename info@acg­ ACG­ITFs.a.e. ditech.com itf.com http://www.aut info@acg­ ACG & ITE Trade omech­ itefairs.co Fairs s.a.e. online.com/ m admin@py www.pyramids ramids­int­ ­int­group.com group.com Pyramids or or International Group www.defilecre sales@pyr ation.com amids­int­ group.com admin@py www.pyramids ramids­int­ ­int­group.com group.com Pyramids or or International Group www.defilecre sales@pyr ation.com amids­int­ group.com admin@py www.pyramids ramids­int­ ­int­group.com group.com Pyramids or or International Group www.defilecre sales@pyr ation.com amids­int­ group.com IT VE TELEKOMÜNİK ASYON info@cairo TradefairsInternati telecomp.c onal om MERMER VE DOĞALTAŞLAR info@agd­ AGD­ exhibitions ArabianGroupforD .net evelopmentFairsyst
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 39 Granite and Stone ELECTRICX ­ The Middle East & Africa 9 Power & Energy Exhibition* 10 FOOD FAIR CAIRO* emInternationalExh ibitionServicesspa KAHİRE ARALIK 2006 KAHİRE MAYIS 2006 HACE ­ International KAHİRE EYLÜL Hotel Supplies Exhibition* 2006 HACE­International Hotel 12 Supplies and Catering KAHİRE KASIM Equipment Exhibition 2006 INGREDIENTS AFRICA ­ ARABIA ­ International African­Arab Paper, 13 Printing, Packaging & KAHİRE EYLÜL Processing Week including 2006 Interfood­ tec and Interdrink Tech INGREDIENTS AFRICA­ ARABIA Int.Arab Paper,Printing,Packaging 14 KAHİRE EYLÜL and Processing Week 2006 Including Interfood­Tec & Interdrink Tec. 11 Inter Build ­ Egypt International Exhibition 15 and Conference for Building and Construction* 16 JEM ­ Jewelry Exhibition Middle East* 15­19 KAHİRE HAZİRAN 2006 KAHİRE KASIM 2006 MACTECH ­ International Exhibition for Machine 17 Tools, Hand Tools, KAHİRE EYLÜL Welding & Cutting 2006 Equipment* SAHARA­ The Middle 06­09 East Exhibition for Desert 18 KAHİRE EYLÜL Reclamation and Farming 2006 Projects* 28­03 Uluslararası Güvenlik ŞUBAT­ 19 KAHİRE Teknolojileri Fuarı MART 2006 20 WOOD WORLD 21 MEET IN AFRICA Kahire 2006 23­25 KASIM KAHİRE 2006 (İki yılda bir) www.auma.de/ ENERJİ,ELEKTRİ egytec@te EgytecEngineering daten/www.eg K­ELEKTRONİK data.net.eg Co ytec.com AGD ­ Arabian Group for Development EGM­ OTEL,RESTORA www.hace.com info@hace EgyptianGroupfor N VE CATERING .eg/ .com.eg Marketing Gıda www.agd­ exhibitions.net OTEL,RESTORA N VE CATERING info10@ha EgyptianGroupfor ce.com.eg Marketing KİMYA (Kimyevi food@ite­ www.ingredien ve Petro kimyasal exhibitions ITEGroupPlc ts­site.com/ Ürünler) .com Gıda www.ingredien ts­site.com www.ite­ exhibitions.co m MAKİNA VE AKSAMLARI, DEMİR DEMİR DIŞI, ÇİMENTO VE TOPRAK MAMULLERİ info@agd­ AGD Arabian www.agd­ exhibitions Group for exhibitions.net .net Development KUYUMCULUK info@hori www.horizonfa zonfairs.co HorizonFairs irs.com m MAKİNA VE AKSAMLARI www.acg­ itf.com Tarım Teknolojileri info@saha www.saharaex raexpo.co ANCOM po.com m enquiry@it e­ ITE Exhibitions exhibitions Plc. .com info@acg­ ACG & ITE Trade itf.com Fairs S.A.E. World Promotion Trade Center GÜVENLİK AGD Arabian Group For Development Ağaç Mamul.­ Orman Ürünleri, www.agd­ exhibitions.net TEKSTİL www.sicgroup. www.intra AFLAI Ve com cen.org GROUP SIC Kaynak: DTM web sitesi, http://www.dtm.gov.tr/ihr/fuar/fuar.htm i. Vize Uygulaması
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 40 Türk vatandaşlarına vize uygulanmaktadır.Yeşil pasaport hamilleri muaf tutulmaktadır. Detaylı bilgi için Mısır Arap Cumhuriyeti’nin yararlı adresler bölümünde bilgisi verilen temsilciliklerinden bilgi alınabilir. j. Resmi Tatiller Mısır'da Kamu Kurum ve Kuruluşları için Cuma ve Cumartesi günleri hafta sonu tatilidir. Ancak trafiğin hafifletilmesi amacıyla bazı kurumlar Perşembe ve Cuma günleri hafta sonu tatili yapmakta, kalan günlerde ise mesai yapmaktadır. Mesai saatleri genelde 9:00­14:00 arasındadır. T.C. Kahire Büyükelçiliği ve bağlı birimleri (İskenderiye Başkonsolosluğu dahil) Pazar­Perşembe günleri 9:00­16:00 saatleri arasında mesai yapmaktadır. Tatil Adı Coptic Christmas Eid al Adha (Feast of Sacrifice) (3 gün) El Hijra (Islamic New Year) Sham El Nessim (Coptic Easter) Labor day Coptic Easter Monday (Copts only) Sinai Liberation Day Maulid al Nabi (The Prophet’s Birthday) Mayıs İşçi Bayramı Evacuation Day Revolution Day Flooding of the Nile Coptic New Year (Coptic Christians only) Armed Forces Day Suez Victory Day Eid al Fitr (End of Ramadan) (2 gün) Victory Day 2006 Ocak 7 Ocak 10 Ocak 31 Mayıs 1 Nisan 24 Nisan 25 Nisan 11 1 Mayıs Haziran 18 Temmuz 23 Ağustos 15 Eylül 11 Ekim 6 Ekim 24 Ekim 24 Aralık 23 IX. GENEL DEĞERLENDİRMESİ Mısır Arap Cumhuriyeti serbest piyasa koşulları ve dış ticaretin serbestlik derecesi açısından bakıldığında Batı ülkeleri gibi gelişkin değildir. Ticarette yaşanan görünen ve görünmeyen çok sayıda engel ve zorluk vardır. Ancak Mısır taşıdığı potansiyel ile büyük gelecek vaat etmektedir. Mısır’la ticarette var olan temel sorunlar; gümrüklerdeki bürokrasi, gümrük oranlarının yüksekliği ve diğer görünmeyen engeller, ürün standardı konusunda sıkı ve keyfi denetimlerin olması, gümrük oranlarının yüksek olmasının ithalatçıları çifte fatura ile çalışmaya yönlendirmesi nedeniyle zaman zaman sunulan fatıraların kabul edilmeyerek en yüksek fiyattan gümrük girişinin yapılması, marka korumasının yetersizliği, doğrudan bankacılık sisteminin olmaması, ödemelerde çek­senet gibi riskli yöntemlerin kullanılmasıdır. Mısır Orta Doğu ve Afrika kıtasındaki konumu ve içinde yer aldığı ikili ve çok taraflı ekonomik ve ticari anlaşmaların sunduğu imkanlar göz önünde tutulduğunda sadece kendi nüfusunun alım gücü ile değil, komşuları ve etki alanındaki diğer ülkelerle birlikte değerlendirilmelidir. Bölgede 7 ülke ile (Irak, Libya, Suriye, Lübnan, Ürdün, Fas ve Tunus) ikili STA Anlaşması vardır. GAFTA, AGADİR DEKLARASYONU, COMESSA, AB Ortaklık Anlaşması ve son olarak ABD ve İsrail ile
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 41 yapılan Nitelikli Serbest Bölgeler Anlaşması (QIZ) Mısır’ı basit bir ihracat pazarı olmanın ötesine taşımıştır. Mısır ticaret, yatırım ve Afrika kıtasına giriş noktası olarak üçlü bir çerçevede düşünülmelidir. Mısır ABD’den, AB’den ve Japonya, Çin gibi ülkelerden yabancı sermaye çekmektedir. Mısır’ın QIZ Anlaşması’ndan yararlanmak isteyen Türk tekstil firmalarının gelecekte yapacakları projelerle mevcut yatırımlar bir arada düşünüldüğünde Türkiye’nin bölgede önemli bir yatırımcı ülke olarak konumuna gelmesi mümkündür. İki ülke arasında ortak inşaat firması kurulması ilişkilerin geliştirilmesinde rol oynayabilir. Ayrıca Mısır’da su projelerine ayrılan kaynak giderek artmaktadır. 2017 yılı sonuna kadar su ve atık su alanındaki yatırımların 10 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Halihazırda Mısır’da su dağıtım şebekesinde kullanılan borular ve aksesuarlar ülkede üretilmektedir. Ancak, su ve kanalizasyon şebekesinde kullanılan bazı pompa, valf ve elektro mekanik ekipmanlar ithal edilmektedir. Söz konusu elektro mekanik ekipmanlar toplam proje bedelinin % 15’ini teşkil etmektedir. Türkiye ile Mısır arasında işbirliği yapılabilecek bir diğer konu doğal gazdır. Türkiye Mısır doğal gazının Avrupa ülkelerine satışı için önemli bir rol üstlenebilir. Mısır’dan alınan doğal gaz karşılığında ürün satışı yapılabilir. Mısır’dan çıkacak doğal gaz Suriye, Kıbrıs ve Türkiye’ye buradan da Doğu Avrupa’ya gidecektir. Ancak yeni Enerji Yasası çerçevesinde Türkiye 2009’a kadar yeni alım sözleşmesi yapamayacaktır. Mısır­AB Ortaklık Anlaşması 1 Ocak 2004’de yürürlüğe girmiştir. Türkiye­Mısır Serbest Ticaret Anlaşması çerçevesinde sanayi ürünlerinde Türkiye’ye önerilen tarife indirim süreleri, söz konusu ürünlerde AB’ye verilen sürelerle aynı olmuştur. Ama STA Anlaşması en erken 2006’da yürürlüğe girse bile Türkiye iki yıl geriden geliyor olacaktır. Mısır’a ihracat yapmak isteyen firmaların sabırlı davranmaları gerekmektedir. Tüketim ürünlerinde fiyat en önemli unsur olarak öne çıkmaktadır. Mısırlı tüketicilerin alım gücü düşük olduğu için en temel tüketim ürünlerini en düşük fiyata aramaktadır. Ancak Mısır’ın da gelişen bir orta ve üst gelir grubu vardır. Bu kesimlere sunulacak ürünlerde fiyatın yanı sıra marka, kalite, ambalajlama ve içerik bilgisinin anlaşılır olarak Arapça verilmesi zorunluluktur. Sanayi ürünleri pazarlamasında ise sağlam bir dağıtıcı/ortak ile çalışmakta veya doğrudan bu ürünlerin potansiyel alıcılarını Mısır’da ziyaret etmekte ve fuarlara katılmakta büyük yarar vardır. Mısırlı alıcılar ürünü görmeye, iyi ambalaja ve sıcak, dostane ilişkilere çok önem vermektedirler. Osmanlı döneminden bu yana Türk kültürüne duyulan saygı bugün de devam etmektedir. Türk ürünleri Mısır pazarında kalite ve fiyat açısından İtalya’ya rakip olup, fiyat yönünden ise Çin tarafından tehdit edilmektedir. Mısırlı firmalar Türk İş Heyetleri’nin daha çok sayıda Mısır’a gelmesini talep etmektedirler. Ticaret ilişkisi kurulduktan sonra kaliteli ürün sağlanmasının sürekliliği, teslimatta çabukluk, teknik destek pazarın elde tutulması için zorunludur. Mısır’da Türk ürünlerine karşı olumlu bir imaj oluşmuştur. Bu imajın daha da geliştirilmesi ihracatın daha da geliştirilmesine büyük katkı sağlayacaktır. Bu konuda tüm firmaların en küçük ihracatta dahi sorumlu davranmaları diğer firmaların önünü açmak açısından etkili olacaktır. YARARLI ADRESLER T.C. Kahire Büyükelçiliği
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 42 Ekonomi ve Ticaret Müşavir liği Al Shahed Abd El Hady Salah Abd Allah St. Corner of El Nile st. Apt. No: 7, Flat No: 2 DOKKI­GIZA/EGYPT Tel: +202 762 68 02 Fax: +202 762 68 03 E­mail: [email protected] T.C. İskenderiye Başkonsolosluğu 11, Tamel El Kilani Bab Shark ALEXANDRIA Tel: + 203 494 00 27 Faks: + 203 494 41 11 Mısır Arap Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Atatürk Bul. No: 126 Kavaklıdere/Ankara Tel : 312 ­ 426 10 26 Faks : 312 ­ 427 00 99 Mısır Arap Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu Bebek Sarayı Cevdet Paşa Cad. No: 173/ İstanbul Tel : 212­ 263 60 38 Faks: 212­ 257 44 28 TÜMİAD­Tür k Mısır İşadamları Derneği­ Tel : 015 364592 Fax: 015 367081 E­mail : [email protected]­ [email protected] Mısır Sanayi Odası Federatıon Of Egyptıan Industrıes 1195 Cornish El Nile Cairo Egypt Tel : + 202 ­5796590/202­5797073 Fax: +202­5796593 E­mail:[email protected] Web­site: www.fei.org.eg Mısır İşadamları Derneği 21 Giza St., Nile Tower, Giza, Egypt P.O. Box: 265 Orman Tel: + 202­5723020 – 5736030 Fax: + 202­5737258 – 5723855 E­mail: [email protected] Web­site:(http://www.eba.org.eg) İskenderiye İşadamları Derneği (ABA) 52, Horreya Avenue, Alexandria, Egypt Tel: +203 484 8978 ­ 484 8979 Fax: +203 487 2411­(203) 487 220 E­mail: [email protected] Web­site:(http://www.aba.org.eg) Kahire Ticaret Odası 4, Falaki Sq, Bab El Louk, Cairo, P.O. Box: 11511 Phone: + 202 3542943 Fax: + 202 3557940 Uluslararası Fuarlar ve Sergiler Genel Organizasyonu General Organization For Int’l Exhibitions and Fairs (G.O.I.E.F) (http://www.goief.gov.eg) E­mail: [email protected] Tel: + 202 26078 52­260 78 46 Fax: + 202 26078 45­260 78 48 Planlama Bakanlığı Ministry of Planning Salah Salem Road, Nasr City Cairo (http://www.mop.gov.eg) Tel : + 202 260 29 35 Faks: + 202 263 47 47 Dış Ticaret ve Sanayi Bakanlığı 2 Latin America, Garden City, Cairo E­Mail : [email protected] Website : www.mfti.gov.eg Dışişleri Bakanlığı Ministry of Foreign Affairs Maspero, Corniche El Nil Cairo Tel: + 202 5749820 Fax: + 202 5749533 ­ 5748822 (http://www.mfa.gov.eg) Maliye Bakanlığı Ministry of Finance­ Sales Tax Department Lazoughly Square, Justice & Finance Bldg. Cairo Tel : +202 355 70 27 Faks: +202 354 54 33 (http://www.salestax.gov.eg) Mısır Tarım Bakanlığı Ministry of Agriculture and Reclamation Tel: +202 7615967/72 Fax: +202 7614263 (http://www.agri.gov.eg) Elektrik ve Enerji Bakanlığı Ministry of Electricity and Energy Abbasia, Nasr City Cairo (http://www.moee.gov.eg) Tel : +202 261 62 99 Faks: +202 261 63 17
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 43 Email: [email protected] Petrol Bakanlığı Ministry of Petroleum & Mineral Wealth El Mokhayyam El Da’em St., Nasr City, Cairo (http://www.emp.gov.eg) Tel : +202 262 22 68 Faks: +202 263 60 60 Mısır Ulusal Bankası National Bank of Egypt (http://www.nbe.com.eg) E­mail:[email protected] Mısır Merkez Bankası 44 Ramses St., Cairo Tel & Fax: +202 5782726 – 5782725 E­mail: [email protected] (http://www.cbe.org.eg Gümrükler Müdür lüğü Customs Authority (http://www.customs.gov.eg) Kahire ve İskenderiye Borsas 4A, El Sherifien St., Postal Code 11513 P.O. Box 358 Mohamed Farid, Downtown, Cairo Tel: (202) 3928698 / 3921402 / 3921447 Fax: (202) 3924214 (http://www.egyptse.com) Yatırım ve Serbest Bölgeler Genel Md. (GAFI) Salah Salem Road, Fairgrounds – Nasr City – Cairo 11562 – Egypt Tel.: +202 4055452 Fax: +202 4055415 (http://www.gafinet.org) E­mail: [email protected] Resmi Enformasyon Kuruluşları Central Agency for Public Mobilisation & Statistics(CAPMAS) P.O 2080 Selah Salem Nasr city Tel: 4020574 ­ 4023031 ­4024354 Fax: 40240 (http://www.capmas.gov.eg ) İhracatı Geliştirme Merkezi Egyptian Export Promotion Center 106, Gamaet El Dowal El Arabia St., 5th Floor, Mohandseen, Giza, Egypt Tel: +202 7493920 ­7370045 Fax: +202 7484142 – 7484056 Bilgi ve Karar Destekleme Mer kezi Information & Decision Support Center (IDSC) 1 Magless Shaab St Tel: +202 7929292 (202) Fax : +202 7929222 (202) (http://www.eip.gov.eg) E­mail:[email protected] İhracat­İthalat Kontrol Genel Müdürlüğü General Organization For Export and Import Control (GOEIC) Tel: + 202­5756130 Fax: + 202­5766971 (http://www.goeic.gov.eg) E­mail:[email protected] Ser maye Piyasası Kurulu Capital Market Authority 20Emad El Din Street, Cairo, Egypt PO Box 618, Postal Code 11111 Tel: 202­5779696 / 202­5794761 (http://www.cma.gov.eg) Email: [email protected] Mısır İşadamları Bir liği (EBA) 21 Giza St., Nile Tower, Giza, Cairo Tel: +20 (2) 573­6030, +20 (2) 573­3020 Fax: +20 (2) 572­3855 Website: http://www.eba.org.eg/ Mısır İhracatçılar Bir liği 90, Road 105, Maadi, Cairo ­ Egypt P.O.Box 28 Giza Tel:+202­5271010 Fax: +202­5271015 Email: [email protected] (http://www.expolink.org) Mısır Uluslarar ası Ticaret Noktası Ministry of Finance towers, tower No.6, Emtdad Ramsis St. Nasr City. Cairo – Egypt P.O.B. : 4511 P. Code : 11717 Tel. : +202­3420941/2/3 Fax : +202­3420926­39 (http://www.tpegypt.gov.eg) E­mail:[email protected] Mısır Ticaret Odaları Bir liği Federation of Egyptian Chamber of Commerce 4, El Falaki Sq. Downton, Cairo Tel : + 202 ­ 355 18 13
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 44 Faks: + 202 ­355 79 40 Mısır Sanayi Odaları Bir liği Federation of Egyptian Industries 26a, Sherif St. Immobilia Bldg. Downton, Cairo www.fei.org.eg E­mail: [email protected] Tel: +202 5796590/1/2­202 5797073/4/5/6 Fax: +202 5796593/4 Egyptian Federation for Construction and Building Contractors El Souk El Togary Blg; Cross St. 16, Masaken Sheraton, Heliopolis, Cairo Egypt Tel: +202­267 5835 267 1609/10/07 267 5836 Fax: +202­267 1611
Mısır Ticaret Odası Egyptian Chamber of Commerce 31, El Ghorfa El Togareya St. Cairo Tel : 280 84 34 Faks : 280 83 55 İskenderiye Ticaret Odası Down Town,Alexandria Alexandria Egypt Tel:+ 20 3 4805221 Fax:+ 20 3 4856652 Kahire Ticaret Odası Abdin,Cairo Cairo Egypt Tel:+ 20 2 7958261 Fax:+ 20 2 7954328 Giza Ticaret Odası Giza,Giza Giza Egypt Tel:+ 20 2 5721761 Fax:+ 20 2 5683971 İsmailiye Ticar et Odası Ismailia,Ismailia Ismailia Egypt Tel:+ 20 64 911663 Fax:+ 20 64 915974 Port Said Ticaret Odası El­Arab,Port Said Port Said Egypt Tel:+ 20 66 222733 Fax:+ 20 66 236141 Gıda Sanayicileri Odası Chamber of Food Industries 1195 Cornish El Nil Beaulac P.O.Box 19 Sabteya Egypt Tel: 202­5748627 202­5760534 202­5797331 Fax: 202­5748312 E­mail: [email protected] Web­site: www.egycfi.org.eg Mısır İnşaat ve Müteahhitlik Federasyonu © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 45 Yarar lı Web Siteleri Al Ahram Gazetesi: www.ahram.org.eg/weekly American Chamber of Commerce, http://www.amcham.org.eg Cairo International Convention and Exhibition Center: http://www.cicc.egnet.net/ Cairo Regional Center for International Commercial Arbitration: http://www.crcica.org.eg/Pamphlet­Eng.htm COMESA http://www.comesa.int DTM Müşavirlikler web sitesi: http://www.musavirlik.gov.tr Egypt General Authority for Investment and Free Zones: http://www.gafinet.org Egypt Information and Decision Support Center: http://www.idsc.gov.eg/ Egypt Ministry of Trade and Industry (MFTI): http://www.mfti.gov.eg Egypt State Information center: http://www.sis.gov.eg/ Egyptian Centre for Economic Studies: www.eces.org.eg Egyptian Government Services Portal: http://www.egypt.gov.eg/english/default.asp Egyptian International Trade Point: http://www.eitp.gov.eg EU Delegation: http://www.eu­delegation.org.eg/en/eu_and_country/overview.htm International Trade Administration web sitesi, http://www.ita.doc.gov Japan Embassy: http://www.eg.emb­japan.go.jp/e/index.htm Kahire ve İskenderiye Borsası (CASE) http://www.egyptse.com/main.asp MFTI QIZ Unit: http://www.qizegypt.gov.eg Ministry of Communications and Information Technology: http://www.citegypt.com/ Ticaret Fuarları: http://www.cairofair.com/Front/main.asp U.S. Foreign Agricultural Service (USFAS): http://www.usembassy.egnet.net/agricult.htm United Nations Development Program (UNDP): http://www.undp.org.eg/default.aspx US Embassy Egypt: http://www.usembassy.egnet.net US Foreign and Commercial Service: http://www.buyusa/egypt US Government Export portal: http://www.export.gov/marketresearch.html Kaynaklar Consumer Goods and Retail Forecast, Egypt, December 2004, The EIU DEİK Mısır Ülke Bülteni, Eylül 2005 Doing Business with Egypt, 2001, Kogan Page Egypt Country Commercial Guide Fy 2004, Embassy Of The United States Of America Egypt Country Profile 2004 Egypt Country Report, February 2005 Investing in Egypt, 2004, Ministry of Foreign Trade Kahire Ticaret Müşavirliği Mısır Ülke Raporu (2004) Retailing in Egypt, September 2004, Euromonitor Travel and Tourism Forecast, Egypt, December 2004, the EIU Yasalar ­Tenders Laws (89/1998) ­ Executives Statutes of Tenders Law, Decree 1367/1998 ­Companies Law (159/1981) ­Trade Law (17/1999) ­Investment Guarantees and Incentives Law (8/1997) ­Labour Law (12/2003) ­The Free Zones System ­Promulgating the Law on Economic Zones of Special Nature (83/2002) ­The Capital Market Law (June 2004)
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 1