içindekiler pdf

Prof. Dr. Ayferi Göze
Siyasal Düşünceler
ve
Yönetimler
Gözden Geçirilmiş, Yenilenmiş
15. BASI
Beta
Yayın No
: 2987
Hukuk Dizisi : 1466
15. Baskı - Şubat 2015 - İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 333 - 012 - 7
Cop­yright© Bu ki­ta­bın bu basısı için Tür­ki­ye’de­ki ya­yın hak­la­rı BE­TA Ba­sım Ya­yım Da­ğı­
tım A.Ş.’ye ait­tir. Her hak­kı sak­lı­dır. Hiç­bir bö­lü­mü ve pa­rag­ra­fı kıs­men ve­ya ta­ma­men ya da
özet ha­lin­de, fo­to­ko­pi, fak­si­mi­le ve­ya baş­ka her­han­gi bir şe­kil­de ço­ğal­tı­la­maz, da­ğı­tı­la­maz.
Nor­mal öl­çü­yü aşan ik­ti­bas­lar ya­pı­la­maz. Nor­mal ve ka­nu­nî ik­ti­bas­lar­da kay­nak göste­ril­me­
si zo­run­lu­dur.
Dizgi
: B e t a B a s ı m A . Ş .
Baskı - Cilt
: Yaz›n Bas›n Yay›n Matbaac›l›k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028)
İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: 38-40-42-44
Başakşehir/‹STANBUL
0212 565 01 22 - 0212 565 02 55
Kapak Tasarım
: Gülgonca Çarpık
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136)
Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50
www.betayayincilik.com
Babamın, Annemin
anısına
STAO OKULU
IV
V
ÖNSÖZ
Sosyal bir varlık olan insan, doğduğu andan başlayarak ölene kadar toplum
içinde yaşamak zorundadır. Toplum halinde yaşamanın kendisi için vazgeçilmez
olduğunun bilincine varan ve düşünme yeteneğinin geliştiği andan başlayarak,
insanoğlu günümüze dek, toplumun yapısı ve çeşitli sorunlarıyla ilgilenmiş, bunlar üzerinde düşünerek çözümler getirmeğe çalışmıştır.
İnsanlar niçin toplum içinde yaşarlar, toplum düzeni nasıl olmalıdır, devlet
denen siyasal - hukukî kurum nasıl ve niçin doğmuştur, devlet olmasa olmaz mı,
siyasal iktidarı kullananlar emretme ve zor kullanma gücünü nereden ya da kimden almışlardır, iktidarın kaynağı nedir, iktidar nasıl kullanılmalıdır, amacı ne
olmalıdır, her iktidar meşru mudur, gayrı meşru iktidar nasıl olur, gayrı meşru
iktidara itaat zorunluluğu var mıdır, en iyi yönetim hangisidir, birey-iktidar ilişkisi nasıl olmalıdır, kişinin özgürlüğü, eşitliği ne anlama gelir, mülkiyet hakkı var
mıdır gibi sorular üzerinde durulmuş ve bu soruların her birinin ortaya çıkarttığı
değişik ve çeşitli sorunlara çözümler aranmıştır.
İlkçağlardan günümüze dek toplum, devlet, iktidar, kişi hak ve özgürlükleri
ve eşitlik kavramları ve bunların insanlar ve toplumlar için yarattığı sorunlar
güncelliğini korumaktadır. Bu sorunlara bugün de çözümler aranmaktadır.
Tarih boyunca bu sorunlara eğilen ve çözümler getiren ve kavramları açıklayan düşünürler bazen "olanı" savunmuşlar, ama çoğu zaman da insanların daha
mutlu olmaları için "olması gereken" üzerinde durmuşlar, benimsedikleri değerler
açısından sonuca ve çözüme ulaşmağa çalışmışlardır.
Bu görüşlerin ve düşünce sistemlerinin toplum düzeni, devlet yapısı, iktidar
anlayışı ise, birey açısından, bireyin toplum içindeki yeri ve önemi, hakları ve
yetkileri, özgürlüğü, eşitliği bakımından önemlidir.
Kütüphaneler dolusu eserleri kapsayan bu görüş ve düşüncelerin tümünü,
tüm ayrıntılarıyla bir ders kitabı içinde verme olanağı olmadığı açıktır. Bu konuda zorunlu olarak bir sınırlama yapmak gerekmektedir, sınırlama ise bir seçim
yapmayı zorunlu kılar. Bu ders kitabında, siyasal düşünceyle ilgili tarihsel gelişme
ana hatlarıyla ve belli düşünce sistemleri, bunların belli başlı savunucularının
görüşleri açısından anlatılmağa çalışılmıştır.
VI
İkinci olarak, kitapta incelenen konu siyasal yönetimler olmuştur. Bu alanda, batı demokrasilerinde tarihsel siyasal gelişmeler çerçevesinde, "İngiliz
Parlömanter sistemi", "Amerika Birleşik Devletleri Başkanlık sistemi" ve bütün
siyasal sistemleri deneyen ve bugün "Parlömanter sistemle Başkanlık sistemi"
arasında bir sistem olan Beşinci Cumhuriyette karar kılan Fransız siyasal sistemleri incelenmiş ve siyasal düşünce sistemleri ile yönetimler arasındaki bağların,
teori ile uygulama arasındaki uyum ve uyumsuzlukların gösterilmesine çalışılmıştır.
Son olarak da, kitabın bu baskısında tüm çağlarda, hukukî-siyasî yönden
çok önemli olan bazı kavramların kitapta yer alan düşünürler tarafından ve siyasal sistemler içinde nasıl değerlendirildiği konusunda kısa, öz açıklamalara yer
verilmiştir.
Bu kitabın, bu konularla ilgilenenler için ilk aşamada yararlı olacağını, genç
hukukçulara ilerideki çalışmalarında ve değer yargılarında yardımcı olacağını
ümit ederim.
Prof. Dr. Ayferi GÖZE
VII
İÇİNDEKİLER
SİYASAL DÜŞÜNCELER
İLK ÇAĞDA SİYASAL DÜŞÜNCELER
1. Eski Yunan’da Site-Pôlis Düzeni ve Siyasal Yönetimler................................... 1
A. Site-Pôlis Düzeni........................................................................................... 1
B. Siyasal Yönetimler......................................................................................... 2
a) Krallık Yönetimi...................................................................................... 2
b) Aristokrasi-Oligarşi Yönetimi................................................................. 3
c) Tirani-Tiran Yönetimi.............................................................................. 4
d) Eski Yunan Demokrasisi......................................................................... 5
e) Felsefî Okullar......................................................................................... 6
2. İlk Düşünürler..................................................................................................... 7
A. Heraklitos-Aristokrasi................................................................................... 7
B. Pythagoras-Organik Teori............................................................................. 8
3. Sofizm – Bireyin Doğuşu – Sosyal Sözleşme ve Kuvvet Teorilerinin
İlk Belirtileri...................................................................................................... 10
A. Bireyin Doğuşu............................................................................................ 11
B. Sosyal Sözleşme Teorisinin İlk Belirtisi.................................................... 12
C. Kuvvet Teorisinin İlk Belirtisi.................................................................... 14
4. Sinizm – Sinik Okul (Kynik Okul) Diogenes – Gerçek İnsan........................ 14
5. Sokrates – Yasalara Saygı ve Sophocles - Vicdanî Red Vicdanî Red....................................................................................................... 16
A. Sokrates – Yasalara Saygı........................................................................... 16
a) Socrates'e Yöneltilen Suçlamalar ve Savunması.................................. 17
b) Yazılı Olan ve Yazılı Olmayan Yasalar.................................................. 19
c) Ölümü Pahasına Yasalara Saygı............................................................ 19
B. Sophocles - Vicdanî Red............................................................................. 19
6. Platon (Eflâtun) – Eşitsizliğe Dayanan Devlet – Organik Teori..................... 21
A. “Devlet”te Toplumun Doğuşu – Sınıfsal Toplum Yapısı............................ 22
a) İlk Sınıf: Üreticiler-Aracılar-Gündelikçiler........................................... 23
b) İkinci Sınıf: Koruyucular-Savaşçılar Sınıfı.......................................... 23
VIII
c) Üçüncü Sınıf: Yöneticiler Sınıfı ve Sınıflar Arası İlişki...................... 24
B. Sınıflar: İçi Düzen....................................................................................... 25
a)
b)
c)
d)
C. Yönetim Biçimleri ve İnsan Tipleri............................................................ 30
a) Aristokrasi.............................................................................................. 31
b) Timokrasi (Tîmarşi)............................................................................... 31
c) Oligarşi................................................................................................... 32
d) Demokrasi.............................................................................................. 33
e) Zorba Yönetim....................................................................................... 34
D. “Yasalar”da Öngörülen Toplum Düzeni - “Devlet’teki Düzenden Farkı... 35
Eğitim Sorunu....................................................................................... 25
Mülkiyet Sorunu.................................................................................... 28
Kadın-Erkek Eşitliği ve Aile Sorunu.................................................... 28
Yasa Sorunu........................................................................................... 29
a) “Yasalar”da Ekonomik Yapı – Mülkiyet Sorunu................................. 36
b) “Yasalar”’da Sosyal Sınıflar.................................................................. 37
E. “Yasalar”’da Siyasal Organlar..................................................................... 39
F. Platon’un Devlet Sistemleri Değerlendirilirken......................................... 39
7. Aristoteles ve Yönetimler.................................................................................. 42
A. İdeal Toplum Düzeni: Pôlis - Organik Teori.............................................. 43
B. Eşitlik – Kölelik Sorunu.............................................................................. 44
C. Yönetimler................................................................................................... 46
a) Monarşi ya da Krallık Yönetimi - Tek Kişinin İyi Yönetimi............... 47
b) Aristokrasi - Azınlığın İyi Yönetimi...................................................... 48
c) Politeia - Orta Sınıf Çoğunluğun İyi Yönetimi.................................... 48
d) Tirani - Zorba Yönetim - Tek Kişinin Kötü Yönetimi......................... 49
e) Oligarşi - Zengin Azınlığın Kötü Yönetimi.......................................... 50
f) Demokrasi, Demagoji - Yoksul Çoğunluğun Kötü Yönetimi.............. 50
D. Yönetimlerin Değişme Nedenleri - Devrim Teorisi................................... 51
a) Devrimlerin Esas Temel Nedeni........................................................... 52
b) Devrimlerin Diğer Nedenleri................................................................ 53
E. Mülkiyet ve Adalet Sorunları...................................................................... 55
a) Mülkiyet Sorunu.................................................................................... 55
aa. Özel Mülkiyet mi? Ortak Mülkiyet mi?......................................... 55
bb. Özel Mülkiyetin Kaynakları........................................................... 55
b) Adalet Sorunu........................................................................................ 57
F. Aristoteles’in Etkisi...................................................................................... 57
8. Aristoteles Sonrası Siyasal Düşünceler........................................................... 58
A. Epikürizm, Mutluluk Arayışı...................................................................... 59
IX
a) Korkulardan Kurtulma........................................................................... 59
b) Mutlu olmanın Koşulları........................................................................ 60
c) Sosyal – Siyasal Yaşam........................................................................... 60
B. Stoa Okulu, Stoisizm, Eşit, Özgür, Evrensel İnsan................................... 61
a) Pôlis Düzeninin Yıkılması.................................................................... 62
b) Evrensel İnsan, Yasalar, Devlet Yaklaşımı........................................... 62
c) İnsan Hakları Doktrininin Öncüsü Stoisizm....................................... 65
ORTAÇAĞIN TOPLUM YAPISI
VE ORTAÇAĞDA SİYASAL DÜŞÜNCELER
1. Ortaçağın Toplum Yapısı.................................................................................. 66
A. Feodalitenin Ekonomik ve Sosyal Yapısı................................................... 67
a) Ekonomik Yapı...................................................................................... 67
b) Sosyal Yapı............................................................................................. 68
aa.Toprak Sahipleri - Senyörler........................................................... 68
bb.Toprak Sahibi Olmayanlar: Serfler - Servaj Sistemi..................... 70
cc.Toprak sahipleri - Senyörler Arasında İlişkiler: Fief
Sözleşmeleri..................................................................................... 72
dd.Soylular – Soyluluk.......................................................................... 74
ee.Kilise................................................................................................. 76
B. Feodalitenin Siyasal Yapısı......................................................................... 76
C. Ortaçağ Toplum Yapısında Gelişmeler...................................................... 78
a) Ticaretin Gelişmesi - Şehirleşme- Burjuvazi....................................... 78
aa. Ticaretin Gelişmesi – Şehirleşme............................................. 78
bb. Burjuvazi................................................................................... 79
b) Bu Gelişmelerin Yarattığı Ekonomik - Sosyal Siyasal Sonuçlar.................................................................................... 80
2. Ortaçağda Siyasal Düşünceler......................................................................... 83
A. Ortaçağda Siyasal Düşünceler ve Kaynakları............................................. 83
a) Hristiyanlığın İnsan-Devlet Anlayışı.................................................... 84
b) Dinî - Siyasal İktidar İlişkisi................................................................. 85
aa.Kilisenin Üstünlük Mücadelesi - İddiaları..................................... 86
bb.Doktrinde Değişik Görüşler............................................................ 87
cc.Ortaçağ Karanlık Dönem................................................................ 88
B. Saint Thomas D’Aquin (Aquino’lu Thomas, Kutsal Thomas,
Thomas Aquino).......................................................................................... 89
a) Yasa Tanımlaması ve Yasa Çeşitleri..................................................... 89
X
aa.Yasa Nedir?...................................................................................... 89
bb.Ölümsüz Yasa - Doğal Yasa - Pozitif Yasalar................................. 90
b) Pozitif Yasalarda Adalet - Meşruiyet Kriterleri - İtaat Sorunu.......... 91
c) Toplum, Yönetim Biçimleri ve Meşru İktidar Sorunu........................ 93
aa.Toplum - Yönetimler........................................................................ 93
bb.Meşru - Gayrı Meşru İktidar - Direnme Hakkı Vicdanî Red - Pasif Direnme........................................................... 94
d) Mülkiyet, Ticaret - Faiz Sorunları........................................................ 96
aa. Mülkiyet Sorunu.............................................................................. 96
bb.Ticaret - Faiz Sorunları................................................................... 97
e) St. Thomas’nın Görüşlerinin Önemi, Etkisi........................................ 98
C. İbn-i Haldun. Tarih Bilimcisi - Sosyoloji Biliminin Öncüsü.................... 99
a) Tarih Bilimi............................................................................................ 99
b) İnsan ve Toplum Çeşitleri................................................................... 100
aa. İnsan Sosyal Bir Yaratık............................................................... 100
bb. Üretim Biçimlerine Göre Toplumlar ve İnsan Karakterleri....... 102
c) Devlet................................................................................................... 103
aa. Devletlerin Yaşam Süreci.............................................................. 105
d) İklimin İnsanlar Üzerindeki Etkisi..................................................... 107
e) Ibn-i Haldun, Ortaçağ ile Yeniçağ Arasında Köprüdür..................... 108
MODERN ÇAĞDA SİYASAL DÜŞÜNCELER
1. XV ve XVI ncı Yüzyıllar.................................................................................. 110
A. Machiavelli, Nicolo. Ulusal Birlik-Merkezi Ulusal Devlet....................... 111
a) “Titus Livius’un İlk On Bölümü Üzerine Söylevler” eserindeki
görüşleri............................................................................................... 113
b) “Prens” Adlı Eseri –İrsî ve Yeni– Prenslikler...................................... 115
c) Prensliklerin Yöneticileri – Kurucuları.............................................. 116
aa. Irsî Prenslikler............................................................................... 115
bb. Yeni Prenslikler............................................................................. 115
cc. Yeni prensin yeri sağlam mıdır? Hayır. Neden?.......................... 115
aa. Prensliklerin Yöneticileri.............................................................. 116
bb. Yeni Prenslikler Nasıl Kurulur?................................................... 117
d) Prens Nasıl Olmalıdır?........................................................................ 119
aa. Prensin İyi ve Kötü Özellikleri..................................................... 119
bb. Prens Korkulan Kimse mi? Sevilen Kimse mi Olmalı?.............. 120
cc. Prensin içte ve dış endişeleri........................................................ 120
XI
dd. Prens verdiği sözü tutmalı mı?.................................................... 121
ee. Prensin yardımcıları...................................................................... 122
e) Prens’de Machiavelli’nin Hedefi......................................................... 122
f) Machiavelli Nasıl Değerlendirilmiştir?.............................................. 122
B. Thomas Morus (Thomas More-Sir Saint Thomas) Ütopya.................... 124
a) İngiltere’nin Sosyal - Siyasal - Ekonomik Sorunları......................... 126
aa. Sorunların Nedenleri.................................................................... 126
bb. Sorunların Çözümü...................................................................... 127
cc.Asıl Gerçek Çözüm........................................................................ 128
b) Utopia’nın Sosyal - Ekonomik Düzeni............................................... 129
c) Utopia’nın Siyasal Düzeni................................................................... 132
d) Utopia’nın Yasaları ve Dış Politika İlkeleri........................................ 132
e) Utopia’nın Önemi ve Etkisi................................................................. 133
C. Reform Hareketi ve Reformatörler.......................................................... 135
a) Reform Hareketinin Önemi................................................................ 135
b) Protestan ve Katolik Düşünürlerin Tezleri........................................ 136
aa.Otanazi Sorunu.............................................................................. 131
aa. “İradî Kölelik Nedir?..................................................................... 137
D. Bodin, Jehan. Egemen-Merkezî-Ulusal Devlet......................................... 139
a) Egemen Devlet Tanımı........................................................................ 139
b) Yönetim Şekli...................................................................................... 141
c) Bodin, Egemen Devlet Anlayışının Kurucusu................................... 142
2. XVII nci Yüzyıl................................................................................................ 142
A. Bu Yüzyılın Ekonomik-Sosyal-Siyasal-Hukukî-Bilimsel
Bakımlardan Önemi.................................................................................. 142
B. Tanrısal – İlâhi ve Doğal Hukuk Doktrinleri........................................... 144
a) İlahî - Tanrısal Hukuk Doktrini.......................................................... 144
b) Doğal Hukuk Doktrini......................................................................... 145
aa. Farklı Devlet Sistemleri ve Nedenleri.......................................... 146
B. Hobbes, Thomas. Rasyonel - Bireyci Mutlakiyet.................................... 150
a)
b)
c)
d)
e)
Leviathan - Ejder Nedir? Kimdir?...................................................... 150
İnsanın Doğal Özellikleri.................................................................... 151
Doğal Yaşama Dönemi........................................................................ 152
Sosyal Sözleşme.................................................................................. 154
Siyasal Sözleşme – Kurulan Devletin Özellikleri.............................. 156
aa.Devletin Şekli Değiştirilemez........................................................ 157
bb.Egemen Güç, Hiç Bir Şekilde, Hiç Bir Şeyle Bağlı Değildir...... 157
XII
cc.Mülkiyet Hakkı Egemen Gücün Verdiği Bir Haktır.................... 158
dd.Egemen Güç Yasalarla Bağlı Değildir.......................................... 158
ee.Özgürlük, Egemen Gücün Yasaklamadığı Şeyleri Yapabilme
Özgürlüğüdür................................................................................. 159
ff) Egemen Güç Bölünmez................................................................. 159
f) Devletin Görevleri: Güvenlik-Eğitim-Eşitlik ve İtaat Sorunları....... 159
aa. Güvenlik ve Eğitim........................................................................ 159
bb. Güvenlik ve Adalette Eşitlik......................................................... 160
cc. Egemen Güce İtaatsizlik............................................................... 160
g) Devleti Zayıflatan ve Çökerten Nedenler........................................... 161
aa.Yıkıcı Doktrinler............................................................................. 161
bb.Egemen Gücün Kendisinin Yaptığı Yasalara Uyma
Zorunluluğu................................................................................... 161
cc.Mülkiyet Hakkının Mutlak Hak Sayılması.................................. 161
dd.Egemen Gücün Bölünmesi........................................................... 161
ee.Siyasal-Dinî İktidar İlişkilerinin Yanlış Değerlendirilmesi:........ 162
ff. Diğer Nedenler............................................................................... 162
h) Devlet Biçimleri.................................................................................... 162
i) Hobbes’un Leviathan’ı ve XX. Yüzyıl Diktatörlükleri.......................... 163
aa. Hobbes Totoliter Devletin Teorisini yapmıştır.
Modern Totaliter devletler Hobbes'in devletini Anımsatır.......... 163
bb. Hobbes Bireyci ve Akılcıdır. Modern Totaliter
Devletler Organik ve Mistik Özelliktedir...................................... 163
C. Bossuet, Jacques Bénigne. Teokratik Mutlakiyet..................................... 166
a) İnsan ve Toplum.................................................................................. 166
b) Yönetimler........................................................................................... 168
aa. Mutlak Kutsal Monarşi................................................................. 168
bb. Mutlak Kutsal Monarşi Keyfî Bir İktidar mıdır?........................ 170
c) Kral ve Uyrukların Karşılıklı Hak ve Görevleri................................. 171
D. Locke, John. Liberal Devlet...................................................................... 172
a) İnsan - Toplum – Doğal Yaşama Dönemi.......................................... 173
aa. İnsan ve Toplum............................................................................ 173
bb. Doğal Yaşama Dönemi................................................................. 173
b) Siyasal Sözleşme – Devlet Düzenine Geçiş........................................ 175
aa.Siyasal Sözleşme Nasıl Yapıldı?................................................... 175
bb.Siyasal iktidarın Amacı ve Yetkileri.............................................. 176
c) Yönetim Biçimleri, Kuvvetler Ayrılığı - Kuvvetler Arası İlişkiler..... 177
aa. Yönetim Biçimleri......................................................................... 177
XIII
bb. Kuvvetler Ayrılığı: Yasama Gücü - Sınırları................................ 178
cc. Kuvvetler Ayrılığı: Yürütme Gücü ve Konfederaktif Güç............ 180
dd. Kuvvetler Ayrılığı: Güçler Arası İlişki.................................... 181
d) Meşru ve Gayrımeşru Yönetim Kriterleri.................................... 182
e) Gayrımeşru Yönetimlere Direnme................................................ 183
f) Mülkiyet Hakkı.............................................................................. 184
aa. İktidarın Gasbedilmesi............................................................ 182
bb. Zorba Yönetim......................................................................... 182
aa. Doğal Yaşama Döneminde...................................................... 184
bb. Siyasal Düzende...................................................................... 185
g) Toplumların Dağılması - Yönetimlerin Yıkılması........................ 186
aa. Siyasal Toplumun Dağılması.................................................. 186
bb. Yönetimlerin Yıkılması – Değişmesi...................................... 187
h) Toplumun Yönetimleri ve Yöneticileri Değiştirme
Hakkının Eleştirisi ve Karşı Cevaplar.......................................... 189
i) Locke Görüşleri ve Eseri Nasıl Değerlendirildi?......................... 191
3. XVIII inci Yüzyıl........................................................................................ 192
A. Montesquieu, Charles - Louis de Secondat Baron de la
Brète et de. Aristokratik Liberalizm.................................................. 194
a) Metodu............................................................................................. 194
b) Yasalar............................................................................................. 195
c) Yönetimler ve İlkeleri.................................................................... 199
aa. Yasa tanımı............................................................................... 196
bb. İnsanın ve Toplumların Yasaları............................................ 196
cc. Yasaların Ruhu Nedir?............................................................ 197
aa. Demokrasi - İlkesi: Siyasal Erdem......................................... 200
bb. Aristokrasi - İlkesi: Siyasal Erdem ve Ölçülü Hareket......... 203
cc. Monarşi - İlkesi: Ayrıcalıklı Sınıfın (Soyluların) Şan ve
Şeref Tutkusu.......................................................................... 204
dd. Zorba Yönetim, Despotizm İlkesi: Korku.............................. 206
d) Özgürlük ve Kuvvetler Ayrılığı Sorunu........................................ 207
aa. Özgürlük Tanımı...................................................................... 207
bb. Kuvvetler Ayrılığı..................................................................... 208
e) Montesquieu ve Eseri, Çağımızda da Önemini ve Değerini
Korumaktadır................................................................................ 211
B. Rousseau, Jean - Jacques. Halk Egemenliği...................................... 212
XIV
a) “İnsanlar Arasında Eşitsizliğin Kökeni” Eseri............................. 213
aa. Doğal Yasama Dönemi Varsayımı. Bu Dönemin İnsanı....... 213
bb. Eşitsizliğin Kökeni : Mülkiyet ve Toplu Yaşama Geçiş –
Değişen İnsan.......................................................................... 216
cc. Yönetimlerin Doğuşu............................................................... 220
b) Sosyal Sözleşme (Contrat Social) Eseri........................................ 222
aa. Nasıl Bir Sosyal Sözleşme?..................................................... 222
bb. Egemen Gücün ya da Genel İradenin Özellikleri................. 224
cc. Yasa. Yasayı Kim, Nasıl Yapar? Yasanın Amacı..................... 226
c)
dd. Yönetimler: Yasama, Yürütme ve Yönetim Biçimleri........... 228
ee. En İyi Yönetim: Yönetimlerle Vergi Sistemleri Bağlantısı.... 232
ff. Yönetimlerin Sonu................................................................... 233
Rousseau’nun Görüşlerinin Önemi ve Etkisi, Aynı
Zamanda Eleştiriler....................................................................... 234
C. Siéyès, Abbé Emanuel Joseph. Ulusal Temsil - Anayasal Düzen –
Kurucu Meclis..................................................................................... 237
a) Sınıfsal Toplum - Ulusal Temsil..................................................... 237
aa. Üçüncü Sınıf Nedir?................................................................ 238
bb. Üçüncü Sınıf Şimdiye Kadar Ne idi?..................................... 239
cc. Üçüncü Sınıf Ne Olmak İstiyor?............................................. 240
b) Anayasal Düzen............................................................................... 241
aa. Kurucu Meclis-Kurucu İktidar............................................... 243
bb. Siéyes’in Önemi ve Değerlendirilmesi.................................... 243
YAKINÇAĞDA VE ÇAĞIMIZDA
SİYASAL DÜŞÜNCELER
1. Fransız Devrimi - 1789 İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi........................... 245
2. Babeuf – François Noël, Gracchus - Babouvisme Gerçek Eşitlik.................................................................................................. 248
A. Tüketimde Eşitlik....................................................................................... 249
B. Devrim Diktatörlüğü Dönemi.................................................................... 251
C. Babouvisme: Önemi ve Etkisi................................................................... 252
3. Fransız Devrimine Tepki................................................................................ 253
A. Burke, Edmund. Gelenekçi İngiliz Düşüncesi........................................ 253
a) Fransız Devrimi İlkelerinin Eleştirisi................................................. 254
B. Comte, Auguste. Üç Hal Yasası ve Siyaset Bilimine Uygulanması........ 256
a) Bilimlerin Sıralaması-Metodoloji....................................................... 257
XV
b) Üç Hal Yasası....................................................................................... 257
c) Siyaset Bilimi ve Üç Hal Yasası.......................................................... 258
d) A. Comte, 1789 İlkelerini Red Eder................................................... 258
C. Güçlü Devlet - Milliyetçi Görüşler........................................................... 259
a) Fichte, Johann Gottlieb. Büyük Alman Devleti................................. 259
aa. Kapalı Ticaret Devleti.................................................................... 260
b) Pangermanizmin Öncüsü Fichte........................................................ 261
c) Hegel, Georg Friedrich Wilhelm. Dialektik Metod Güçlü Alman Devleti........................................................................... 261
aa. Dialektik Metod - Gerçek Organik Devlet.................................... 262
bb. Tutucu, Aynı Zamanda İlerici Düşünür. Hegel............................ 264
4. Liberalizm ve Demokrasi............................................................................... 265
A. Benjamin Constant - Liberal Devlet.......................................................... 265
a) “İlkçağ" ve “Modern” Çağın Özgürlük Anlayışı................................. 266
b) Modern Özgürlükler............................................................................ 267
aa. İlk Çağda Özgürlük....................................................................... 266
bb. Modern Çağda Özgürlük.............................................................. 266
aa. Kişi Özgürlüğü-Kişi Güvenliği...................................................... 267
bb. İnanç - Düşünce - Basın Özgürlüğü............................................. 268
cc. Ekonomik Özgürlükler.................................................................. 269
dd. Mülkiyet Hakkı.............................................................................. 270
c) Ulus Egemenliği Nedir? Sınırsız mıdır?............................................ 271
aa. Ulus Egemenliği Nedir?................................................................ 271
bb. Ulus Egemenliğinin Sınırlandırılması......................................... 271
d) Özgürlükler nasıl korunacaktır? Sosyal - Siyasal Yapı
Kurumları............................................................................................ 272
aa. İktidarların Sınırı.......................................................................... 272
bb. Sosyal Yapı Kurumları................................................................. 273
cc. Siyasal Yapı Kurumları................................................................. 273
dd. Oy Kullanma Hakkı: Aktif ve Pasif Yurttaşlar............................ 274
e) B. Constant’ın Görüşlerinin Önemi ve Çağdaş Değeri...................... 275
B. Tocqueville, Charles Alexis Clérel de - Demokraside Eşitlik ve
Karşılaşılan Tehlike................................................................................... 275
a) Eşitlik ve Demokrasi........................................................................... 276
aa. Eşitlik............................................................................................. 276
bb. Demokrasi..................................................................................... 277
XVI
b) Demokrasinin Tehlikeleri: Bireylerin Yalnızlaşması ve
Çoğunluğun Despotizmi..................................................................... 278
aa. Bireylerin Yalnızlaşması: Bireycilik. Ve Sonuçları...................... 278
bb. Çoğunluğun Despotizmi............................................................... 279
c) Çoğunluğun Despotizmi Önlenebilir mi? Nasıl? Sosyal Siyasal Yapı Kurumları ile Önlenebilir.............................................. 282
aa. Adem-i Merkeziyet Sistemi..................................................... 282
bb. Dernekler................................................................................. 283
cc. Basın Özgürlüğü...................................................................... 283
dd. Yargı ve Şekillere Uyma.......................................................... 283
d) Tocqueville’in Görüşlerinin Çağımıza Önemi..................................... 284
5. Sosyalizm........................................................................................................ 284
A. Marxisme Öncesi Sosyalizm - Ütopik Sosyalizm..................................... 284
a) Fourier, Charles ve Falanjizm............................................................. 285
aa. Yeni Toplum Düzeni Falanj Sistemi....................................... 286
bb. Fourier, Kooperatifçilik ve Önemi............................................... 288
b) Robert Owen, Yeni Toplum Düzeni. Denemeler............................... 288
aa. Birinci Deneme: New Lanark Denemesi...................................... 290
bb. İkinci Deneme: New Harmony Denemesi................................... 291
cc. Üçüncü Deneme: İş Bonoları Değişim Merkezi Denemesi......... 292
c) Çartizm Hareketi................................................................................. 293
d) Saint - Simon, Henri - Claude de Rouvroy Comte de.
Teknik Devlet....................................................................................... 293
aa. St. Simon’un Parabolü.................................................................. 295
bb. Teknik Devlet Nasıl İşliyecek?...................................................... 296
cc. Teknik Devletin Organları............................................................. 297
dd. Bilimsel Sosyalizme Etkisi........................................................... 298
B. Marxisme - Bilimsel Sosyalizm................................................................ 298
a) Bir Dünya Görüşü Olarak Marxisme................................................. 298
b) Dialektik Materyalizm......................................................................... 300
aa. Materyalizm Nedir?....................................................................... 300
bb. Dialektik, Dialog Nedir?............................................................... 301
cc. Dialektik Materyalizm Nedir?....................................................... 304
dd. Marxisme dialektiği üç değişik alana uygulamıştır.................... 306
c) İnsan, Toplum ve Devlet Anlayışı......................................................... 307
aa.İnsan Anlayışı................................................................................. 307
XVII
bb.Toplum Anlayışı - Toplum Tipleri................................................. 309
cc. Devlet Anlayışı - Devlet Tipleri...................................................... 313
dd. Kapitalist Devletin Yıkılışı ve Sonrası......................................... 315
d) Özgürlük Anlayışı................................................................................ 316
aa. Yabancılaşma Sorunu - Aliénation-............................................. 317
bb. İnsanın Özgürleşme Aşamaları.................................................... 319
e) Marxiste Toplumun Ekonomik Yapısı................................................. 321
aa. Proletarya Diktatörlüğü Dönemi.................................................. 321
bb. Sosyalizm Dönemi -Komünizmin Alt Basamağı-....................... 322
cc. Planlı Ekonomi.............................................................................. 323
dd. Komünizm Dönemi...................................................................... 324
f) Marxisme - Demokrasi Anlayışı......................................................... 324
aa. Liberal Demokrasi-”Biçimsel” Demokrasleri.............................. 325
bb. “Gerçek” Demokrasi ve Gerçekleşme Aşamaları........................ 325
cc. Marxisme’in Değerlendirilmesi..................................................... 329
C. Lenine, Viladimir İlyiç - Lenine'nisme..................................................... 334
a) Marxisme’den Ayrıldığı Nokta............................................................ 334
b) Kapitalizmin Son Aşaması: Emparyalizm......................................... 336
c) Milliyetçilik Görüşü............................................................................. 336
d) Komünizme Geçiş Aşamaları............................................................. 337
D. Edouard Bernstein - Revisionisme - Marxisme’in Eleştirisi................... 337
a) Marxisme'in Eleştirisi......................................................................... 337
b) Etkisi Nasıl Olmuştur?........................................................................ 339
6. Anarşizm - Bireyci ve Komünist Anarşistler.................................................. 339
A. Birey ve Devlet Anlayışı............................................................................ 340
a) Birey Anlayışı....................................................................................... 340
b) Devlet Anlayışı..................................................................................... 340
B. Otorite ve Hukuk Yerine Sözleşmeler....................................................... 341
C. Toplumun Ekonomik Yapısı...................................................................... 342
a) Mülkiyet Sorunu.................................................................................. 343
aa.Bireyci Anarşistler......................................................................... 343
bb.Komünist Anarşistler..................................................................... 344
7. İhtilâlci Sendikalizm....................................................................................... 345
A. Mevcut Düzenin Eleştirisi........................................................................ 345
a) Bireyin Yerine Sendikalar................................................................... 345
b) Devletin Yerine Sendikalar................................................................. 346
XVIII
B. Yeni Düzen Nasıl Kurulacak?................................................................... 347
a) Genel Grev Mitosu.............................................................................. 348
C. Etkisi ........................................................................................................ 349
8. Faşizm-Korporatif Devlet............................................................................... 349
A. Faşist Hareketin İktidara Gelişi-Faşizmin Kurucusu Mussolini............. 350
a) İtalya 1914-1918 Savaşa Giriyor.......................................................... 350
b) Savaş Sonrasında İtalya-Faşizm'in Kurucusu Mussolini................... 351
c) Faşizm Nasıl Tanımlanmıştır?............................................................. 352
B. Birey, Toplum ve Devlet Anlayışı............................................................... 353
a) Birey - Toplum Anlayışı........................................................................ 353
b) Birey - Devlet Anlayışı.......................................................................... 355
c) Bireyin Hak, Eşitlik, Adalet, Özgürlük Anlayışı.................................. 355
aa. Hak yok görev var.......................................................................... 355
bb. Eşitlik Değil. Eşitsizlik Önemli.................................................... 355
cc. Adalet Eşitsizliğin Korunmasıdır................................................. 356
dd. Özgürlük Yerine Disiplin ve Otorite............................................ 356
d) Faşist Devlet. Otoriter-Totaliter Devlet................................................ 356
C. Korporasyonlara Dayanan Korporatif Ekonomik Yapı........................... 357
a) Korporasyon Nedir?............................................................................ 357
aa.Korporasyonun Özellikleri............................................................ 357
bb. Korporasyonların Özelliklerinden Doğan Ekonomik,
Siyasal Yapıyı Etkileyen Sonuçlar................................................ 358
b) Korporasyonlar Nasıl Kuruldu?......................................................... 359
aa. Faşist Sendikalizm Safhası........................................................... 359
bb. Korporasyonların kuruluş aşamasına geçiliyor:......................... 360
D. Korporatif Ekonomi Sistemi Nasıl bir Sistemdir?................................. 361
a) Korporatif Ekonomi Sisteminin Liberal ve Sosyalist
Sistemlerle Karşılaştırılması.............................................................. 362
aa. Bir Defa, Bu Üç Değişik Ekonomi Sisteminin
Amaçları Karşılaştırılabilir..................................................... 362
bb. İkinci Olarak, Sistemlerin Sınıf Olayını ve Sınıflar
Arası İlişki Olayını Değerlendiriş Biçimleri
Karşılaştırılabilir..................................................................... 363
cc. Üçüncü Olarak, Ekonomik ve Siyasal Güçler Arasındaki
İlişki Yönünden Karşılaştırma Yapılabilir............................. 364
E. Siyasal Yapı................................................................................................ 364
F. Faşist Devlet, Korporatif Devlet Otoriter Ve Totaliter Bir
Devlettir. Neden?....................................................................................... 365
XIX
9. Nasyonal - Sosyalizm. Irkçı Totaliter Devlet................................................. 367
A. Nasyonel - Sosyalist Sistemin Geliştiği Ortam - Sistemin
Kurucusu Hitler......................................................................................... 367
a) Sistemin Geliştiği Ortam.................................................................... 367
b) Adolph Hitler....................................................................................... 368
c) Hitler, Nasıl İktidara Geldi?................................................................ 371
d) Mevcut Sistem Nasıl Değiştirildi?...................................................... 373
B. Nasyonal Sosyalizm İlkeleri..................................................................... 375
C. Irk Kavramı ve Sosyal Yapı...................................................................... 376
a) Toplum: Biolojik Bir Organizma. Birey Bir Hücre............................. 376
aa.Farklı Irklardan Hücreler.............................................................. 376
bb.Irklar Arası Eşitsizlik..................................................................... 377
cc.Üstün Irkın Korunması – Irk Temizliği........................................ 377
dd.Irkçı Toplum – Komünote............................................................. 379
D. Irkçı Devlet ve Görevi................................................................................ 379
a) Red Edilen Değerler.............................................................................. 379
b) Faşizm'den Farkı.................................................................................. 380
c) Irkçı Devletin İç ve Dış Politikası......................................................... 381
aa. Propaganda ve Eğitim................................................................... 381
E. Siyasal İktidar - Führer İktidarı............................................................... 382
a)
b)
c)
d)
Kişisel İktidar...................................................................................... 382
Aslî İktidar........................................................................................... 383
Otonom İktidar.................................................................................... 383
Otoriter Tekelci İktidar....................................................................... 384
F. Ekonomi..................................................................................................... 384
G. Nasıl Bir Diktatörlük................................................................................. 386
10.Mustafa Kemal ATATÜRK -Egemen-Laik-Demokratik-Ulusal Devlet......... 387
A. Birey Hak ve Özgürlükleri......................................................................... 387
B. "Sosyal Dayanışma" Kavramı. Devlet Sosyalizmi.................................... 388
C. Laik – Demokratik, Ulusal Devlet.............................................................. 389
a) Hak ve Özgürlüklerin Sınırları............................................................. 387
a) Laiklik.................................................................................................... 389
b) Ulusal Devlet......................................................................................... 389
c) Demokrasi, Cumhuriyet....................................................................... 390
D. Red Edilen Sistemler................................................................................. 392
E. Siyasal Partiler........................................................................................... 392
F. Ekonomik Sistem........................................................................................ 393
XX
SOSYAL DEVLET
1. Liberal Devlet.................................................................................................. 394
A. Birey ve Devlet Anlayışı............................................................................. 394
a) Bireyin Doğal Hakları........................................................................... 395
B. Özgürlük Anlayışı....................................................................................... 396
C. Eşitlik Anlayışı............................................................................................ 397
2. Sosyal Devletin Birey-Devlet Anlayışı ve Sosyal Haklar............................... 399
A. Birey-Devlet Anlayışı................................................................................. 399
a) Birey, Devletin Kaynağı ve Amacıdır................................................. 399
b) Birey ile Birlikte Sosyal Kuruluşlar da Devletin Temelini
Oluşturur.............................................................................................. 399
c) Bireyin Sosyal Kuruluşlar İçinde Konumu......................................... 400
B. Sosyal Hakların Tanınması Neden Zorunludur?..................................... 401
a) Sosyal Hakların Tarihsel Gelişmesi.................................................... 403
aa. İkinci Dünya Savaşı Öncesinde Avrupa’da.................................. 403
bb. İkinci Dünya Savaşı Öncesinde Türkiye’de................................. 405
cc. İkinci Dünya Savaşı Sonrasında, Avrupa’da ve
Türkiye’de Sosyal Haklar............................................................... 408
b) Sosyal Hakların Niteliği...................................................................... 413
aa. Değişik Görüşler............................................................................ 413
bb. Kişi ve Devlet Açısından Değerlendirildiğinde
Sosyal Haklar................................................................................. 415
cc. Sosyal Haklar Neden Evrensel Değildir?..................................... 417
C. Sosyal Devlette Mülkiyet Hakkı............................................................... 420
a) Liberal Devlet Anlayışında Mülkiyet Doğal Bir Haktır..................... 420
b) Sosyal Devlette Mülkiyet..................................................................... 422
aa) Sosyal Devlette Mülkiyet Hakkının Özellikleri........................... 423
bb) Mülkiyet Hakkının Sınırlanması, Kısıtlanması.......................... 424
cc) Mülkiyet Hakkında Son Verilmesi............................................... 426
D. Sosyal Devlette Eşitlik............................................................................... 427
a) Liberal Devlette Eşitlik....................................................................... 427
b) Sosyal Devlette Eşitlik ve Özgürlük ile Bağlantısı............................ 428
aa.Eşitlik mi? Özgürlük mü?............................................................. 428
bb.Ayrılmaz Değerler mi?................................................................... 429
cc.Çatışan Değerler mi?..................................................................... 429
dd.Eşitlik ile Özgürlük Arasındaki Bağlantı...................................... 429
XXI
ee.Farklı Demokrasilerde................................................................... 430
ff. Son Olarak Ne Söylenebilir?......................................................... 430
3. Sosyal Devletin Ekonomik Düzen Anlayışı................................................... 431
A. Ekonomiye Müdahale................................................................................ 431
a) Liberal Devlette Ekonomiye Müdahale ve Nedenleri....................... 432
b) Sosyal Yardım Devletinde Ekonomiye Müdahale Nedenleri............ 433
aa.Gelişen Kapitalizm........................................................................ 434
bb.Gelişen Emekçi Sınıfı.................................................................... 434
cc.Bu Sistemin Başarısızlığı.............................................................. 435
c) Sosyal Devlette Ekonomiye Müdahale Nedenleri............................. 436
aa.Savaş Yıllarından ve Sonrasında Sorunlar................................... 436
bb.Beveridge Planı.............................................................................. 438
cc.Devletlerin Değişen Görevleri....................................................... 439
B. Planlı Ekonomi.......................................................................................... 441
4. Sosyal Devlette Sosyal-Ekonomik Demokrasi.............................................. 444
A. Siyasal, Sosyal - Ekonomik Ayırımı.......................................................... 444
a) Sosyal - Siyasal Ayırımı....................................................................... 445
b) Sosyal-Ekonomik Ayırımı................................................................... 446
c) Siyasal-Ekonomik Ayırımı.................................................................. 447
B. Liberal Devlette Sosyal-Ekonomik Demokrasi Anlayışı.......................... 448
a) Liberal Devlette de Sosyal-Ekonomik Demokrasi
Gerçekleşecektir Düşüncesi ve İnancı................................................ 448
b) Liberal Devlette Sosyal-Ekonomik Demokrasi Neden
Gerçekleşemiyor?................................................................................ 449
aa.Yasal Eşitlik İlkesi Yetersiz Kalıyor.............................................. 449
bb.Tekelci Kapitalist Düzen................................................................ 450
cc.Anonim Şirketlerin Gelişimi......................................................... 451
dd.Emekçi Sınıfı Örgütleniyor. Kutuplaşmalar................................ 451
ee.Ekonomik Güçlerin Siyasal Alana Hâkimiyetleri........................ 451
ff. Sonuç.............................................................................................. 452
C. Sosyal Devlette Sosyal-Ekonomik Demokrasi......................................... 452
a) İşletme İçi Sosyal Ekonomik Demokrasi
(Endüstiel Demokrasi)........................................................................ 453
aa. İşletmelerde Yönetime Katılma.................................................... 453
bb.Yönetime Katılmanın Sonuçları................................................... 455
cc. İşletmelerde Yönetime Katılmanın, Geleceği ve
Karşılaşılan Engeller..................................................................... 455
XXII
dd. Malî Sonuçlara Katılma Yönetime Katılma Sayılabilir Mi?...... 459
b) Ulusal Düzeyde Sosyal-Ekonomik Demokrasi.................................. 460
aa. Ekonomik Sosyal Hayatı Düzenleyecek Devlet İktidarının
Temeli ve Yapısı Nasıl Olacaktı?................................................... 461
bb. Korporatif Temsil Olabilir mi?..................................................... 462
cc. Korporatif Temsil Sistemi Olamaz. Çünkü.................................. 463
dd. Sosyal-Ekonomik Konsey............................................................. 464
Sİ­YA­SAL YÖ­NE­TİM­LER
İN­Gİ­LİZ Sİ­YA­SAL YÖ­NE­Tİ­Mİ
1. XI - XVII nci Yüz­yıl­lar­da Kra­lın İk­ti­da­rı­nı Sı­nır­la­ma Gi­ri­şim­le­ri.............. 469
A. Magna Carta de Libertatum..................................................................... 470
B. Magna Carta de Libertatibus Angliae Niteliği ve İçeriği........................ 471
C. Parlamentonun Kökeni: Kralın Yardımcı Organları............................... 473
a) Magnum Concilium Regis Büyük Kral Konseyi............................... 473
b) Curia Regis. Kral Konseyi.................................................................. 473
c) Lordlar ve Avam Kamaralarının, Parlamento'nun oluşumu............ 474
aa. Parlamento Lordlar ve Avam Kamaraları Olarak Bölünür........ 476
d) Avam ve Lordlar Kamaralarının Yetkileri. Yetki Mücadeleleri........ 476
aa. Vergi Koyma Yetkisi: Avam Kamarası Öncelik Kazanıyor......... 476
bb. Yasama Yetkisi. Parlamentonun Krala Karşı Mücadelesi.......... 477
2. XVII - XVI­II in­ci Yüz­yıl­lar­da Kral­lı­ğın Te­mel Ya­sa­la­rı­nın
Be­lir­len­me­si ve Par­lö­man­ter Re­ji­min Ku­rul­ma­sı........................................ 478
A. XVII. Yüzyılda İngiltere............................................................................. 478
B. Ki­şi Hak­la­rı­nın ve Kral­lı­ğın Te­mel Ya­sa­la­rı­nın Be­lir­len­me­si................. 479
a)
b)
c)
d)
Hak­lar Di­lek­çe­si (Pe­ti­ti­on of Rights)................................................. 480
Bü­yük Uya­rı (The Gre­at Re­mon­tran­ce)............................................. 481
Habeas Corpus Act. Kişi Güvenliği.................................................... 482
Haklar Bildirisi (Bill of Rights).......................................................... 482
C. Par­lö­man­ter Re­ji­min Oluşumuna Doğ­ru................................................ 483
a) Yasama-Parlamento............................................................................ 484
b) Yürütme-Siyasi Sorumluluk Kurumunun Oluşumu......................... 484
aa. The Act of Settlement................................................................... 485
c) Kabine Sisteminin Oluşumu.............................................................. 486
3. XIX ve XX nci Yüz­yıl­lar­da Si­ya­sal De­mok­ra­si­nin Ger­çek­leş­me­si.............. 487
A. Siyasal Demokrasi: Se­çim Sis­te­min­de Ge­liş­me­ler:
Seçim Reform Yasaları............................................................................. 487
XXIII
B. Si­ya­sal De­mok­ra­si: Lord­lar Ka­ma­ra­sının Yasama Yetkisinin
Sınırlanması.............................................................................................. 489
a) Yapısal Değişim..................................................................................... 490
b) Yasama Yetkisinin Kısıtlanması – Parliament Act............................. 490
4. İn­gi­liz Si­ya­sal Sisteminin Organları ve İş­le­yi­şi............................................ 491
A. İngiliz Siyasal Sisteminin Özelliği. Anayasa var mı? Yok mu?.............. 491
B. İn­gi­liz Si­ya­sal Sisteminin Or­gan­la­rı ve Sistemin İşleyişi....................... 493
a) Par­la­men­to........................................................................................... 493
b) Par­la­men­to­nun Yet­ki­le­ri..................................................................... 501
aa.Lord­lar Ka­ma­ra­sı.......................................................................... 493
bb.Avam Ka­ma­ra­sı - Seçim Sistemi ve Siyasal Sisteme Etkisi........ 494
cc.Siyasi Partiler................................................................................. 496
dd.Seçim Sisteminin Siyasal Hayattaki Etkisi.................................. 499
aa.Par­la­men­to­nun Ya­sa­ma Yet­ki­si.................................................... 501
bb.Par­la­men­to­nun Hükümeti Denetleme Yet­ki­si............................. 503
c) Yü­rüt­me Gü­cü: Kral ya da Kraliçe ve Ba­kan­lar................................ 504
aa.Kral ya da Kraliçe.......................................................................... 504
bb.Ba­kan­lar - Ka­bi­ne.......................................................................... 506
cc. Parlamentonun Feshi.................................................................... 507
5. İn­gi­liz Par­lö­man­ter Sis­te­mi­nin Özel­lik­le­ri................................................... 508
A. İngiliz Parlömanter Sisteminin Özellikleri ve Sonuçları......................... 508
B. Diğer Parlömanter Sistemlerden Farkı..................................................... 510
AME­Rİ­KA BİR­LE­ŞİK DEV­LET­LE­Rİ YÖ­NE­Tİ­Mİ
1. Bir Dev­le­tin Do­ğu­şu......................................................................................... 511
A. Ko­lo­ni­le­rin Ku­ru­lu­şu................................................................................. 511
a) İngiliz Kolonilerinin Kuruluş Belgeleri............................................. 511
b) Kolonilere İlk Gelenler........................................................................ 512
aa. "Krallık Şartı" ile Ticaret Şirketi Şeklinde Kurulan Koloniler.... 512
bb. "Krallık Bağış Belgesi ile Kurulan Koloniler............................... 512
cc. Kraliyet Kolonileri......................................................................... 512
aa. Dinî İnançları Nedeniyle Gelenler................................................ 512
bb. Ekonomik ve Diğer Nedenlerle Gelenler..................................... 514
c) Kolonilerde Yönetim, Anavatan İngiltere ile İlişkiler....................... 514
aa. Yönetici (Gouverneur)................................................................... 514
bb. İki Meclis....................................................................................... 514
XXIV
d) Koloniler Arasında İlişkiler ve Sosyal-Ekonomik Yapısal
Farklılıklar........................................................................................... 516
aa. Koloniler Arası Ulaşım Zorluğu................................................... 516
bb. Kolonilerde Beyaz İnsanın Geçici Kölelik Sistemi..................... 516
cc. Koloniler Arasında Çeşitli Önemli Farklılıklar, Siyah
İnsanın Köleliği.............................................................................. 517
B. Birliğe Doğru............................................................................................. 518
a) İngiltere ile Kolonileri Arasında Ekonomik Çıkar
Çatışması Başlıyor............................................................................... 519
b) Yeni Gümrük Vergisi Yasaları............................................................. 521
c) Kolonilerin Birleşmesi ve Bağımsızlığa Giden Yol........................... 524
a) 1775 de Philadelphia'da İkinci Continental Congre......................... 525
b) Bağımsızlık Bildirisi İlkeleri............................................................... 526
c) İlk Anayasa: Virginia Anayasası......................................................... 527
D. Amerika Birleşik Devletleri Konfederasyonu Kuruluyor........................ 528
aa. 1774 Philadelphia'da Birinci Continental Congres Toplanıyor.. 524
C. Ba­ğım­sız­lık Bil­di­ri­si................................................................................... 525
aa.“Sugar Act”..................................................................................... 521
bb.Stamp Act....................................................................................... 522
cc.Çay Vergisi...................................................................................... 524
a) Konfederasyonun Zafiyeti.................................................................. 528
E. Konfederasyondan Federasyona Nasıl Geçilebildi?................................ 530
a) Mont Vernon Toplantısı...................................................................... 530
b) Annapolis Toplantısı............................................................................ 531
c) Philadelphia Toplantısı....................................................................... 531
d) 1787 ABD Anayasası Yapılıyor. İhtilâflı
Konularda Uzlaşma Nasıl Sağlanıyor?.............................................. 531
aa. Büyük-Küçük Devletler Konusunda Uzlaşma............................. 532
bb. Köleler ve Ticaret Konusunda Uzlaşma...................................... 532
cc. 1787 Amerika Birleşik Devletlerinin Anayasası
Kabul Ediliyor................................................................................ 533
d) Monroe Doktrini............................................................................. 533
2. Fe­de­ral Ana­ya­sa ve Kur­du­ğu Sis­tem............................................................. 534
A. Federal Sistem - Federal Devlet ve Federe Devletler............................... 535
B. Başkanlık Sistemi Nasıl Oluşturuldu?...................................................... 536
a) İngiliz Kamu Hukuku Sisteminin Etkisi............................................. 536
3. Fe­de­ral Dev­letin Si­ya­sal Or­gan­la­rı ve Sis­te­min İş­le­yi­şi............................... 538
A. Yü­rüt­me - Başkan....................................................................................... 538
XXV
a) Baş­kan Seçimi..................................................................................... 538
b) Başkanın Danışmanları....................................................................... 540
c) Baş­ka­nın Yet­ki­le­ri............................................................................... 540
aa. Yürütme Yetkisi............................................................................. 540
bb. Başkanın Kongre - Yasama ile İlişkisi ve Etkisi......................... 541
d) Başkan Yardımcısı............................................................................... 543
B. Ya­sa­ma (Kon­gre). Temsilciler Meclisi ve Senato..................................... 543
a) Kongre Yasama Organıdır.................................................................. 544
b) Temsilciler Meclisinin Başkanının Seçiminde Etkili
Olabileceği Durumlar.......................................................................... 544
c) Yasama (Kongre) ve Yürütme (Başkan) İlişkisi:............................... 545
C. Parti Sistemi ve Baskı Grupları................................................................. 545
a) Parti Sistemi........................................................................................ 545
b) Baskı Grupları..................................................................................... 547
D. Yar­gı ........................................................................................................ 548
4. Ame­ri­ka’­da Ya­sa­la­rın Ana­ya­sa­ya Uy­gun­lu­ğu­nun De­net­len­me­si Yüksek Mahkeme............................................................................................ 548
A. Yüksek Mahkeme ve “New Deal” Yasaları............................................... 550
a) Birinci New Deal Yasaları................................................................... 551
b) Birinci New Deal Yasaları Karşısında Yüksek Mahkemenin
Kararları............................................................................................... 552
aa. New Deal Yasaları Anayasaya Uygundur..................................... 552
bb. New Deal Yasaları Anayasaya Aykırıdır. 1935-1936.................... 553
c)
d)
İkinci New Deal Yasaları ve Yüksek Mahkeme Kararı:
Anayasaya Aykırıdır............................................................................. 553
Başkan ile Yüksek Mahkeme Arasında Siyasî
Mücadele ve Sonuçları........................................................................ 553
5. Ame­ri­ka Birleşik Devletleri’nde Hak ve Öz­gür­lük­ler.................................... 556
A. Anayasa da Hak ve Özgürlükler................................................................ 556
B. Ame­ri­ka’­da Eşit­lik İl­ke­si ve Si­yah İn­sa­nın Sta­tü­sü................................ 558
a)
b)
c)
Kö­le­lik Ku­ru­mu - Kö­le­li­ğin Ya­sak Ol­ma­dı­ğı Dö­nem........................ 558
Federal Anayasa Yapılırken Köle Sorunu.......................................... 558
Kölelerle İlgili Federe Devletler Arasında Sorunlar ve Yasalar
İhtilâfı................................................................................................... 560
aa. Köle, İnsan mı? Eşya mı?............................................................. 562
bb. Yüksek Mahkemenin Kararı. 1857............................................... 562
c) İç Sa­vaş ve Kö­le­li­ğin Kal­dı­rı­lması..................................................... 564
XXVI
aa. İç Savaş: Nedeni............................................................................ 564
bb. Köleliğin Kaldırılması ve Siyah İnsanın Eşitliği. 1862-1875..... 565
d) Eşit­lik İl­ke­si­nin Uy­gu­lama­sı............................................................... 566
aa.Yüksek Mahkemenin Anayasa Yorumları.................................... 567
bb."Eşit Fakat Ayrı" Kuralı................................................................. 568
cc.Anayasadaki Siyasal Haklarda Eşitlik İlkesi ve Uygulaması...... 569
dd.Mülkiyet Hakkı ve Eşitlik.............................................................. 571
ee.Yüksek Öğrenim Kurumları: Üniversitelerde
Eşitlik ve Uygulama....................................................................... 572
ff. İlk ve Orta Eğitim Kurumlarında Eşitlik ve Uygulama.............. 574
C. İnanç, Söz, Basın Özgürlüğü.................................................................... 576
a)
b)
c)
d)
e)
“Açık ve Mevcut Tehlike” Kriteri........................................................ 576
“Zararlı Eğilim” Kriteri....................................................................... 578
Ya­ban­cı­la­rın Tes­ci­li Ya­sa­sı (Smith Act) - “Ciddi Tehlike” Kriteri.... 580
İç Gü­ven­lik Ya­sa­sı - In­ter­nal Se­cu­rity Act
(1950 Mac Carren Yasası)................................................................... 583
Ko­mü­nist Kon­trol Ya­sa­sı - “Com­mu­nist Con­trol Act”..................... 584
FRANSA – SİYASAL YÖNETİMLERİ
1. 1789 ön­ce­sin­de Fran­sa..................................................................................... 586
A. Mer­ke­zî Dev­le­tin Ku­ru­lu­şu....................................................................... 586
a) Feodal Yapı Siyasal Düzeni Belirler................................................... 586
b) Etats – Généraux'nun Oluşumu......................................................... 586
B. Mer­ke­zî Mut­lak Mo­nar­şi.......................................................................... 588
a) Devletin Yetki ve Fonksiyonları Kralın Elinde Toplanır................... 588
b) Kralın Yardımcı Organları.................................................................. 588
aa.Kral Meclisi.................................................................................... 588
bb.Etats – Généraux............................................................................ 588
cc.Merkez ve Eyalet Parlement'ları................................................... 589
C. 1789 Ön­ce­sin­de Sosyal ve Ekonomik Yapı.............................................. 590
a) Sosyal Sınıflar..................................................................................... 590
aa.Soylular Sınıfı................................................................................ 590
bb.Din Adamları Sınıfı....................................................................... 591
cc.Üçüncü Sınıf.................................................................................. 591
b) Sınıfların Ekonomik Yapısı................................................................ 591
aa.Soylular Sınıfı................................................................................ 591
XXVII
bb.Burjuva Sınıfı................................................................................. 592
cc.Köylü Sınıfı.................................................................................... 593
2. 1789 Devrimi................................................................................................... 593
A. 5 Ma­yıs - 14 Tem­muz 1789 Devrim Gün­le­ri............................................ 593
a) Malî Kriz ve Başarısız Malî Reform Girişimleri............................... 593
b) Etats - Généraux Toplanıyor. Üçüncü Sınıfın İzliyeceği Yol............ 594
c) Üçüncü Sınıfın Ulusal Meclis Olma Kararı....................................... 596
aa. Soyluların Talepleri....................................................................... 593
bb. Kralın Etats - Généraux'yu Toplama Kararı............................... 594
cc. Üçüncü Sınıfın (Tiers-Burjuvazi) Talepleri.................................. 594
aa. Kral ve Soyluların Tepkisi............................................................. 596
d) Ulusal Meclis Kurucu Meclis Oluyor. Olaylar Hızla Gelişir............. 597
B. İn­san ve Yurt­taş Hak­la­rı Bil­di­ri­si............................................................. 597
C. Bil­di­ri­nin Özelliği ve İçeriği..................................................................... 599
a) Bildirinin genel özellikleri.................................................................. 599
b) Bildiride Haklar ve Özgürlüklerin Özellikleri................................... 600
c) Bildiride Düzenlenen Haklar ve Özgürlükler.................................... 600
aa. Özgür Olma Hakkı: Özgürlük Nedir? Ne Değildir?.................... 601
bb. Din - Vicdan - Düşünce Özgürlüğü.............................................. 601
cc. Kişi Güvenliği................................................................................ 602
dd. Mülkiyet Hakkı.............................................................................. 603
ee. Başkıya Karşı Direnme Hakkı...................................................... 603
d) Bildiride Eşitlik................................................................................... 604
e) Bil­di­ri­de Ka­mu Hu­ku­ku İl­ke­le­ri........................................................ 605
aa. İktidarın Kaynağı, Sahibi....................................................... 605
bb. Ulus Egemenliği – Amacı............................................................. 606
cc. Temsilî ya da Doğrudan Demokrasi............................................ 606
dd. Kuvvetler Ayrılığı.......................................................................... 606
ee. Laik Devlet.................................................................................... 606
3. 1789 - 1848 Bi­rin­ci Cum­hu­ri­yet Ön­ce­si ve Son­ra­sı..................................... 608
A. 1791 Ana­ya­sa­sı ile Sı­nır­lı Mo­nar­şi, Tem­si­lî Mo­nar­şi ya da
Meş­ru­tî Mo­nar­şi De­ne­me­si...................................................................... 608
B. Bi­rin­ci Cum­hu­ri­ye­tin İlâ­nı....................................................................... 610
a) Ulusal Konvansiyon Dönemi.............................................................. 611
aa. Fransa’nın Avrupa Savaşı Başlıyor............................................... 611
bb. Kral ve Kraliçenin Ölüme Mahkumiyetleri................................. 612
XXVIII
b) 1793 Anayasası: Önemli İlkeler İçeren ama Uygulanamayan
Anayasa................................................................................................ 612
c) Ulusal Konvansiyon - Convention Nationale- ve Terör
Dönemi................................................................................................. 614
aa.Birinci Aşama: Avrupa Savaşları.................................................. 614
bb.İkinci Aşama: Kamu Selâmeti Komitesi Kuruluyor.................... 615
cc.Üçüncü Aşama: Robespierre’in Diktatörlüğü - Terör Dönemi.... 615
C. Di­rec­to­i­re Dö­ne­mi (1795 - 1799) ve 1795 Ana­ya­sa­sı.............................. 616
a) İdari ve Siyasî Fonksiyonu Ayırımı.................................................... 617
b) Yurttaş Ödevleri Bildirisi.................................................................... 617
D. Kon­sül­lük ve Bi­rin­ci İm­pa­ra­tor­luk Dö­ne­mi - Na­po­le­on
Bo­na­par­te ve 1799 Ana­ya­sa­sı................................................................... 617
a) Directoire Yönetimi Darbeyle Yıkılıyor............................................. 617
b) Napoleon Bonaparte Dönemi - 1799-1814........................................ 618
aa. 1799 Anayasası.............................................................................. 618
bb. Napoleon Bonaparte'ın Konsüllük - İmparatorluk Dönemleri.. 620
cc. Napoleon Bonaparte'ın Savaşları ve Yenilgi................................ 621
E. Meşrutî Monarşi - 1814 Şar­tı Esas Teşkilât Fermanı............................. 622
a) Napoleon Tekrar Fransa'da - Waterloo Yenilgisi – St. Hèlène
Adasına Sürülmesi.............................................................................. 623
b) 1814 Şartı Uygulamaya Konuyor....................................................... 623
c) Parlömanter Rejim mi?....................................................................... 624
d) 1814 Şartının Sonu............................................................................. 625
F. Meşrutî Monarşi - 1830 Şartı. Orléaniste Parlemantarisme.................. 625
a) 1830 Şartı, 1814 Şartından Farklı...................................................... 625
b) 1830 Şartı: Orléaniste Parlamentarisme............................................ 626
G. 1789 - 1848 dö­ne­mi Fran­sız Ka­mu Hu­ku­ku­na Ne Ka­zan­dır­mış­tır?..... 627
4. 1848 - 1870 Dö­ne­mi - İkin­ci Cum­hu­ri­yet...................................................... 628
A. 1848 Devriminin Siyasal ve Sosyal Nedenleri......................................... 628
a) 1848 Devrimi....................................................................................... 628
b) "Cumhuriyetin Geçici Hükûmeti" Kuruluyor................................... 629
B. 1848 Ana­ya­sa­sı - İkin­ci Cum­hu­ri­yet Ana­ya­sa­sı ve Sosyal Haklar......... 630
a)
b)
c)
Cumhuriyetin İlkeleri.: Özgürlük - Eşitlik - Kardeşlik...................... 630
Nasıl Bir Siyasal Sistem? Başkanlık Sistemi mi?
Parlömanter Sistem mi? Siyasal Bir Karmaşa mı?........................... 631
Louis Napoleon Bonaparte Cumhurbaşkanı Seçiliyor..................... 632
XXIX
d) L. N. Bonaparte'in Hükûmet Darbesi. Yeni Bir Anayasa
Yapılıyor............................................................................................... 633
C. 1852 Ana­ya­sa­sı - Başkanlık Sistemi mi? Démocratie Césarienne......... 633
D. İkin­ci İm­pa­ra­tor­luk. Kuruluş ve Yıkılışı. 1852-1870.............................. 634
E. İkin­ci Cum­hu­ri­yet De­ne­me­si Fran­sız Ka­mu Hu­ku­kuna Ne
Ka­zan­dır­mış­tır?......................................................................................... 635
5. 1870 - 1944 Dö­ne­mi - Üçün­cü Cum­hu­ri­yet.................................................. 637
A. Cumhuriyetin İlânı – 1875 Anayasasının Yapılışı................................... 637
a) Imparatorluğun Sonu "Geçici Ulusal Savunma Hükûmeti"............... 637
b) Genel Oyla Seçilen Meclisin Görevleri................................................ 637
c) Tekrar Monarşi mi? Cumhuriyet mi?.................................................. 638
d) Anayasa Yapılıyor.................................................................................. 639
B. 1875 Ana­ya­sa­sı­nın Kur­du­ğu Sis­te­min İş­le­yi­şi........................................ 640
a) Si­ya­sal Or­gan­lar................................................................................... 640
aa. Ya­sa­ma........................................................................................... 640
bb. Yürütme......................................................................................... 640
cc. Or­gan­lar Ara­sın­da Güç Den­ge­si................................................... 640
b) Hü­kû­met ile Par­la­men­to­nun Kar­şı­lık­lı Et­kileri................................ 641
c) Uy­gu­la­ma­da 1875 Ana­ya­sa­sı.............................................................. 642
C. Üçün­cü Cum­hu­ri­yet Dö­ne­mi­nin Fran­sız Ka­mu Hu­ku­ku­na
Ge­tir­dik­le­ri................................................................................................. 643
6. 1945 - 1958 Dö­ne­mi - Dör­dün­cü Cum­hu­ri­yet.............................................. 644
A. 1946 Ana­ya­sa­sı­nın Ya­pı­lı­şı....................................................................... 644
a) İkinci Dünya Savaşı Başlamıştır.......................................................... 644
b) Ekim 1945 İşgalden Sonra. 1945 Yeni Anayasa Denemesi................ 645
aa. 1945 Anayasası Referandumda Reddedilir.................................. 646
B. 1946 Anayasasında Hak ve Özgürlükler Sorunu..................................... 646
C. Ana­ya­sa­da Ön­gö­rü­len Si­ya­sal Hukukî Ya­pı............................................ 647
a) Temel İlkeler.......................................................................................... 647
b) Meclisler................................................................................................ 647
c) Hükûmet................................................................................................ 647
d) Meclisin Feshi....................................................................................... 647
e) Yeni Kuruluşlar..................................................................................... 648
f) Hükûmet Buhranları............................................................................. 648
g) Yasa Hükmünde Kararnameler Dönemi............................................. 648
aa. Kadro Yasalar................................................................................ 648
bb. Pouvoir Réglementaire................................................................. 649
XXX
7. 1958 Be­şin­ci Cum­hu­ri­yet Dö­ne­mi................................................................. 649
A. Dör­dün­cü Cum­hu­ri­ye­tin So­nu­nu Ha­zır­la­yan ve Be­şin­ci
Cum­hu­ri­ye­tin Ku­rul­ma­sı­na Neden Olan Olay­lar................................... 649
a. Cezayir Olayları................................................................................... 649
8. 1958 Ana­ya­sa­sı Nasıl Bir Sistem Kurmuştur................................................ 651
A. Cum­hur­baş­ka­nı......................................................................................... 651
a) Cumhurbaşkanı Seçimi....................................................................... 652
b) Cumhurbaşkanının Yetkileri............................................................... 652
aa) Cumhurbaşkanının Olağan Dönemde Anayasada Yer Alan
Genişletilmiş Yetkileri................................................................... 653
bb. Cumhurbaşkanının Olağanüstü Dönemlerde Yetkileri.............. 654
B. Hükümet.................................................................................................... 654
a) Başbakan ve Hükûmetin Görev ve Yetkileri....................................... 655
c) Ya­sa­ma - Par­la­men­to.......................................................................... 656
aa. Başkanın Yetkileri......................................................................... 655
bb. Hükûmetin Yetkileri..................................................................... 656
aa. Parlamento Üyelerinin Seçimi..................................................... 657
bb. Parlamentonun Yetkileri............................................................... 657
D. Kuv­vet­ler Ara­sı İliş­ki­ler.............................................................................. 659
İLK ÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ÖNEMLİ BAZI KONULARDA
DÜŞÜNÜRLERDEN VE SİSTEMLERDEN
KISA AÇIKLAMALAR. NE NEDİR? NE DEĞİLDİR?
–A–
Adalet – Aile – Anayasa..................................................................................663-667
–D–
Demokrasi – Devlet – Devrimler-Yönetimlerin Değişmesi – Dış Politika
İlkeleri – Dialektik – Dinî-Siyasî İktidar İlişkisi .........................................667-681
–E–
Eğitim – Eşitlik-Eşitsizlik-Kölelik.................................................................681-690
–F–
Faiz........................................................................................................................ 690
–H–
Hak Yok. Görev Var ......................................................................................690-691
XXXI
–I–
Irk (Soy)-Ulus (Millet) - Milliyetçilik............................................................691-692
–İ–
İklim-Coğrafi Koşullar – İnsan Nasıl Bir Varlıktır? ...................................692-698
–K–
Karma Yönetim..................................................................................................... 698
–M–
Mülkiyet..........................................................................................................698-702
–O–
Otanazi.................................................................................................................. 702
–Ö–
Özgürlük.........................................................................................................702-706
–S–
Siyaset.............................................................................................................706-708
–T–
Tarih - Ticaret - Tüketim...............................................................................708-711
–Y–
Yasalar-Hukuk ...............................................................................................712-714
–Z–
Zorba Yönetim ve Baskıya Direnme.............................................................714-717
Genel Bibliyografya.............................................................................................. 719
İndeks.................................................................................................................... 737