manisa ili demirköprü baraj gölü sürdürülebilir balıkçılık yönetimi

Transkript

T.C. İZMİR KATİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ
SU ÜRÜNLERİ FAKÜLTESİ
MANİSA İLİ DEMİRKÖPRÜ BARAJ GÖLÜ
SÜRDÜRÜLEBİLİR BALIKÇILIK
YÖNETİMİ FİZİBİLİTE ETÜDÜ
ETÜD RAPORU
Aralık
2014
İÇİNDEKİLER
TABLOLAR ......................................................................................................................... VII
ŞEKİLLER .............................................................................................................................. X
I.
GİRİŞ........................................................................................................................... 11
1.
ÇALIŞMANIN AMACI VE KAPSAMI .............................................................................. 11
2.
ÇALIŞMANIN METODOLOJİSİ ...................................................................................... 12
a)
Çalışma Alanının Genel Yapısı ............................................................................. 12
b)
İstasyonlar............................................................................................................... 13
c)
Yöntem .................................................................................................................... 14
II.
i.
Arazi Çalışmaları.................................................................................................. 14
ii.
Laboratuar Çalışmaları ......................................................................................... 14
PROJENİN ARKA PLANI ....................................................................................... 19
1.
SOSYO-EKONOMİK DURUM (GENEL, SEKTÖREL VE/VEYA BÖLGESEL)...................... 19
2.
SEKTÖREL VE /VEYA BÖLGESEL POLİTİKALAR VE PROGRAMLAR ............................ 21
3.
KURUMSAL YAPILAR VE YASAL MEVZUAT (TEŞVİK VE YİD MEVZUATI GİBİ)......... 22
4.
PROJE FİKRİNİN KAYNAĞI VE UYGUNLUĞU ............................................................... 22
a)
Projenin Sektörel ve/veya Bölgesel Kalkınma Amaçlarına (politika, plan ve
programlar) Uygunluğu .................................................................................................... 23
b)
Projenin Geçmiş, Yürüyen ve Planlanan Diğer Projelerle İlişkisi .................... 26
c)
Projenin Stratejik Planı ve Performans Programına Uygunluğu ..................... 26
d)
Proje Fikrinin Ortaya Çıkışı ................................................................................. 26
e)
Projeyle İlgili Geçmişte Yapılmış Etüt, Araştırma ve Diğer Çalışmalar .......... 27
III.
PROJENİN GEREKÇESİ......................................................................................... 28
1.
ULUSAL VE BÖLGESEL DÜZEYDE TALEP ANALİZİ ..................................................... 28
a)
Talebi Belirleyen Temel Nedenler ve Göstergeler............................................... 28
b)
Talebin Geçmişteki Büyüme Eğilimi .................................................................... 29
c)
Mevcut Talep Düzeyi Hakkında Bilgiler.............................................................. 30
d)
Mevcut Kapasite ve Geçmiş Yıllar Kapasite Kullanım Oranları ...................... 33
2.
ULUSAL VE BÖLGESEL DÜZEYDE GELECEKTEKİ TALEBİN TAHMİNİ ....................... 34
a)
Bölgenin Ekonomik Büyüme Senaryosu (hedef ve stratejiler) ve Talep
Tahminleri İle İlişkisi ........................................................................................................ 34
II
b)
Talebin Gelecekteki Gelişim Potansiyeli ve Talebin Tahmini ........................... 34
c)
Talebin Tahminlere Temel Teşkil Eden Varsayımlar, Çalışmalar ve Kullanılan
Yöntemler (basit ekstrapolasyon model vs.) ................................................................... 34
IV.
PROJE YERİ / UYGULAMA ALANI..................................................................... 35
1.
FİZİKSEL VE COĞRAFİ ÖZELLİKLER .......................................................................... 35
a)
Coğrafi Yerleşim .................................................................................................... 35
b)
İklim (yağış oranı, nem, sıcaklık, rüzgar vs.)....................................................... 35
c)
Toprak ve Arazi Yapısı İle ilgili Bilgiler .............................................................. 35
d)
Bitki Örtüsü ............................................................................................................ 36
e)
Su Kaynakları......................................................................................................... 36
f)
Diğer Doğal Kaynaklar.......................................................................................... 36
g)
Barajın Fiziksel Özellikleri.................................................................................... 37
2.
EKONOMİK
VE
FİZİKSEL ALTYAPI (HAMMADDE
KAYNAKLARINA ERİŞİLEBİLİRLİK,
ULAŞIM VE HABERLEŞME SİSTEMİ, SU-ELEKTRİK-DOĞAL GAZ ŞEBEKELERİ, ARAZİ
KULLANIMI, YAN SANAYİ, DAĞITIM VE PAZARLAMA OLANAKLARI VS.)............................. 37
3.
SOSYAL ALTYAPI (NÜFUS, İSTİHDAM, GELİR DAĞILIMI, SOSYAL
HİZMETLER, KÜLTÜREL YAPI) ................................................................................ 38
4.
ÇEVRESEL ETKİLERİN ÖN DEĞERLENDİRİLMESİ ...................................................... 39
5.
ALTERNATİFLER, YER SEÇİMİ VE ARAZİ MALİYETİ (KAMULAŞTIRMA BEDELİ)..... 40
V.
TEKNİK ANALİZ VE TASARIM........................................................................... 42
1.
KAPASİTE ANALİZİ VE SEÇİMİ .................................................................................... 42
a) Balıkçılığa ilişkin bulgular (av araçları, av kompozisyonları, çıkan türlere ilişkin
bilgiler)................................................................................................................................ 42
i.
Demirköprü Baraj Gölü ve Balıklandırma Çalışmaları........................................ 46
ii.
Baraj Gölü Balıkçılığı .......................................................................................... 47
iii. Ticari avcılık ........................................................................................................ 48
iv. Yetiştiricilik.......................................................................................................... 53
v.
Anket Çalışması Bulguları ................................................................................... 53
b) Gölün su rejimine ve su kalitesine ilişkin mevcut durum ......................................... 57
viii. Fitoplankton Kompozisyonu ................................................................................ 70
2.
ALTERNATİF TEKNOLOJİLERİN ANALİZİ VE TEKNOLOJİ SEÇİMİ ............................. 75
III
3.
SEÇİLEN TEKNOLOJİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ, KORUMA ÖNLEMLERİ VE MALİYETİ
75
4.
TEKNİK TASARIM (SÜREÇ
TASARIMI, MAKİNE DONANIM, İNŞAAT İŞLERİ, ARAZİ
DÜZENLEME, YERLEŞİM DÜZENİ, İLLER BAZINDA DAĞILIM VS.) ........................................ 76
5.
VI.
YATIRIM MALİYETLERİ (İNŞAAT, MAKİNE DONANIM, İL BAZINDA DAĞILIMI VB.).... 76
PROJE GİRDİLERİ .................................................................................................. 77
1.
GİRDİ İHTİYACI (HAM VE YARDIMCI MADDELER) ...................................................... 77
2.
GİRDİ FİYATLARI VE HARCAMA TAHMİNİ ................................................................. 77
VII.
ORGANİZASYON YAPISI, YÖNETİM VE İNSAN KAYNAKLARI ................ 80
1.
KURULUŞUN ORGANİZASYON YAPISI VE YÖNETİMİ .................................................. 80
2.
ORGANİZASYON VE YÖNETİM GİDERLERİ (GENEL GİDERLER VS.) ........................... 81
3.
İNSAN GÜCÜ İHTİYACI VE TAHMİNİ GİDERLER ......................................................... 81
VIII. PROJE YÖNETİMİ VE UYGULAMA PROGRAMI ........................................... 81
1.
PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ KURULUŞLAR VE TEKNİK KAPASİTELERİ ............................... 81
2.
PROJE ORGANİZASYONU VE YÖNETİM (KARAR ALMA SÜRECİ, YAPIM YÖNTEMİ VB.)
82
3.
IX.
PROJE UYGULAMA PROGRAMI (TERMİN PLANI) ........................................................ 82
TOPLAM YATIRIM TUTARI VE YILLARA DAĞILIMI.................................. 82
1.
TOPLAM YATIRIM TUTARI (İÇ VE DIŞ PARA OLARAK) ............................................... 82
a)
Sabit Sermaye Yatırımı ......................................................................................... 82
i.
Etüt-Proje, Mühendislik ve Kontrollük Giderleri ................................................ 82
ii.
Arazi Düzenleme ve Geliştirme Giderleri (peyzaj vb.)........................................ 83
iii. İnşaat Giderleri (toprak işleri, altyapı, üst yapı, sanat yapıları vb.) ..................... 83
iv. Makine - Donanım Giderleri ................................................................................ 86
v.
Montaj Giderleri ................................................................................................... 87
vi. Taşıt Araçları........................................................................................................ 87
vii. Genel Giderler ...................................................................................................... 87
viii. Beklenmeyen Giderler.......................................................................................... 87
b)
2.
X.
İşletme Sermayesi ................................................................................................... 87
YATIRIMIN YILLARA DAĞILIMI .................................................................................. 88
PROJENİN FİNANSMANI ...................................................................................... 88
IV
1.
YÜRÜTÜCÜ VE İŞLETMECİ KURULUŞLARIN MALİ YAPISI ......................................... 88
2.
FİNANSMAN YÖNTEMİ (HİBE)...................................................................................... 88
3.
FİNANSMAN KAYNAKLARI VE KOŞULLARI ................................................................. 88
4.
FİNANSMAN MALİYETİ ................................................................................................ 89
XI.
1.
PROJE ANALİZİ....................................................................................................... 89
FİNANSAL ANALİZ ....................................................................................................... 89
BALIKÇILIK LOJİSTİK ALANI:............................................................................................. 89
b)
İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu ......................................................................... 91
c)
Finansal Fayda - Maliyet Analizi (NBD, İKO vb.).............................................. 93
KAMP VE AMATÖR BALIKÇILIK HİZMET ALANI: .............................................................. 93
a)
Finansal Tablolar ve Likidite Analizi................................................................... 93
b)
c)
Finansal Fayda - Maliyet Analizi (NBD, İKO vb.).............................................. 97
SOĞUK MUHAFAZA DEPOSU: .............................................................................................. 97
a)
Finansal Tablolar ve Likidite Analizi................................................................... 97
b)
c)
Finansal Fayda - Maliyet Analizi (NBD, İKO vb.)............................................ 100
DEVLET BÜTÇESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ ............................................................................. 101
2.
EKONOMİK ANALİZ ................................................................................................... 101
a)
Su ürünlerinin pazarlanmasına ilişkin mevcut durum..................................... 101
b)
Ekonomik Maliyetler ........................................................................................... 102
c)
Ekonomik Faydalar.............................................................................................. 103
d)
Ekonomik Fayda Maliyet Analizi (ENBD, İKO vb.) ........................................ 104
e)
Projenin Diğer Ekonomik Etkileri (katma değer etkisi vb.) ............................ 104
3.
SOSYAL ANALİZ ......................................................................................................... 104
a)
Sosyal Fayda - Maliyet Analizi............................................................................ 104
b)
Sosyo - Kültürel Analiz (katılımcılık, cinsiyet etkisi vb.).................................. 107
c)
Projenin Diğer Sosyal Etkileri ............................................................................ 111
4.
BÖLGESEL ANALİZ .................................................................................................... 111
5.
DUYARLILIK ANALİZİ ................................................................................................ 121
6.
RİSK ANALİZİ ............................................................................................................. 122
XII.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER.................................................................. 127
V
KAYNAKÇA ........................................................................................................................ 129
VI
TABLOLAR
Tablo 1. Köprübaşı İlçesi Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması değerleri........................ 20
Tablo 2. Manisa İli Arazi Kullanımı ........................................................................................ 20
Tablo 3. Köprübaşı İlçesi Tarım Alanlarının Dağılımı ............................................................ 21
Tablo 4. Türkiye su ürünleri üretimi (2002-2013). .................................................................. 30
Tablo 5. Ülkelere Göre Kişi Başına Düşen Balık Tüketim Miktarları..................................... 30
Tablo 6. Balıkçıların Demirköprü Baraj Gölü ve sorunlara ilişkin düşünceleri. ..................... 32
Tablo 7. Demirköprü Baraj Gölü’nde yetiştiricilik yapan işletmelerin aktiflik durumları. ..... 33
Tablo 8. Demirköprü Baraj Gölü’nün fiziksel özellikleri.. ...................................................... 37
Tablo 9. Köprübaşı ilçesinde 15 yaş ve üzeri eğitim düzeyleri ............................................... 38
Tablo 10. Demirköprü Baraj Gölü’nde balıklandırma (Pullu sazan) miktarları. ..................... 47
Tablo 11. Baraj Göllerinin Büyüklüklerine Göre Ortalama Balık Verimleri. ......................... 48
Tablo 12. Demirköprü Baraj Gölü ve Manisa İli avcılık miktarları (2008-2013).................... 49
Tablo 13. İstasyonlarda tespit edilen av kompozisyonu. ......................................................... 50
Tablo 14. Türlerin morfometrik değerleri. ............................................................................... 51
Tablo 15. Demirköprü Baraj Gölü ve Manisa İli yetiştiricilik miktarları (2003-2013) ........... 53
Tablo 16. Demirköprü Baraj Gölü’nde balıkçıların balıkçılık geçmişleri ............................... 54
Tablo 17. Balıkçılık yılı ........................................................................................................... 54
Tablo 18. Teknelerin yapım materyali. .................................................................................... 54
Tablo 19. Teknelere ilişkin bilgiler. ......................................................................................... 55
Tablo 20. Balıkçılık eforuna ilişkin bilgiler ............................................................................. 55
Tablo 21. Kullanılan ağ çeşitleri ve miktarları......................................................................... 56
Tablo 22. Bir sezonda avcılıktan sağlanan üretim miktarları................................................... 57
Tablo 23. Demirköprü Baraj Gölü’nde Ölçülen Su Parametre Değerleri ile Kıtaiçi Su
Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri ve Göller, Göletler, Bataklıklar ve Baraj
Haznelerinin Ötrifikasyon Kontrolü Sınır Değerleri ile Karşılaştırılması ............................... 67
Tablo 24. Demirköprü Baraj Gölü sonuçlarının, farklı göllerde yapılan çalışmalarla
karşılaştırılması ........................................................................................................................ 68
Tablo 25. Demirköprü Baraj Gölü Fitoplankton Kompozisyonu. ........................................... 71
Tablo 26. Trofik tiplerin sabit sınır değeriyle sınıflandırılması. .............................................. 73
Tablo 27. “Balıkçılık Lojistik Alanı” Yatırımında Giderlerin Yıllara Göre Dağılımı............ 78
Tablo 28. “Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı” Yatırımında Giderlerin Yıllara Göre
Dağılımı.................................................................................................................................... 79
Tablo 29. “Soğuk Muhafaza Odası” Yatırımında Giderlerin Yıllara Göre Dağılımı. ............ 79
VII
Tablo 30. Üç Yatırım Birlikte Değerlendirildiğinde Giderlerin Yıllara Göre Dağılımı. ........ 80
Tablo 31. İnsan Gücü İhtiyacı ve Tahmini Giderleri. .............................................................. 81
Tablo 32. Proje termin planı..................................................................................................... 82
Tablo 33. Balıkçılık lojistik alanı inşaat giderleri. ................................................................... 83
Tablo 34. Balıkçılık lojistik alanı yönetim binası inşaat giderleri. .......................................... 83
Tablo 35. Balıkçılık lojistik alanı ağ deposu ve yıkama ünitesi inşaat giderleri...................... 84
Tablo 36. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı inşaat giderleri. ........................................ 84
Tablo 37. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı amatör balıkçılık hizmet binası inşaat
giderleri. ................................................................................................................................... 85
Tablo 38. Makine – donanım giderleri..................................................................................... 86
Tablo 39. İşletme sermayesi..................................................................................................... 87
Tablo 40. Yatırımın yıllara dağılımı. ....................................................................................... 88
Tablo 41. Öz kaynak ve hibelerin yıllara dağılımı................................................................... 89
Tablo 42. Balıkçılık Lojistik Alanı Gelir Gider Hesaplamasında Kullanılan Çalışma
Parametreleri. ........................................................................................................................... 89
Tablo 43. Balıkçılık Lojistik Alanı Gelir Gider Tablosu. ........................................................ 90
Tablo 44. Balıkçılık Lojistik Alanı Sabit ve Değişken Giderleri. ............................................ 91
Tablo 45. Balıkçılık Lojistik Alanı İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu. ................................... 92
Tablo 46. Balıkçılık Lojistik Alanı Net Bugünkü Değeri ........................................................ 93
Tablo 47. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı Gelir Gider Hesaplamasında Kullanılan
Çalışma Parametreleri. ............................................................................................................. 93
Tablo 48. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı Gelir Gider Tablosu. ........................... 94
Tablo 49. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı Sabit ve Değişken Giderleri. ................ 95
Tablo 50. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu. ...... 96
Tablo 51. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı Net Bugünkü Değeri ........................... 97
Tablo 52. Soğuk Muhafaza Deposu Gelir Gider Hesaplamasında Kullanılan Çalışma
Parametreleri. ........................................................................................................................... 97
Tablo 53. Soğuk Muhafaza Deposu Gelir Gider Tablosu. ....................................................... 98
Tablo 54. Soğuk Muhafaza Deposu Sabit ve Değişken Giderleri............................................ 99
Tablo 55. Soğuk Muhafaza Deposu İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu. ............................... 100
Tablo 56. Soğuk Muhafaza Deposu Net Bugünkü Değeri..................................................... 101
Tablo 57. 2014 yılında her bir balık türü için belirlenen satış fiyatı ve Kooperatif komisyon
miktarı. ................................................................................................................................... 101
Tablo 58. Giderlerin Yıllara Göre Dağılımı........................................................................... 103
VIII
Tablo 59. 3 Projenin Toplam Gelir ve Giderlerinin Yıllara Göre Dağılımı........................... 103
Tablo 60. Projenin Sosyal Fayda-Maliyet Tablosu.............................................................. 105
Tablo 61. Balıkçıların bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı. ............................................... 106
Tablo 62. Hanede birlikte balıkçılık yapılan kişi sayısı. ........................................................ 107
Tablo 63. Balıkçıların çocuk sayısı. ....................................................................................... 107
Tablo 64. Balıkçıların sosyal güvenlik kurumuna üyelik durumu. ........................................ 107
Tablo 65. Aktif üye durumundaki balıkçının sigorta kurumu................................................ 108
Tablo 66. Emekli durumdaki balıkçının sigorta kurumu. ...................................................... 108
Tablo 67. Balıkçıların Su Ürünleri Kooperatifi’ne ilişkin düşünceleri. ................................. 109
Tablo 68. Balıkçıların balıkçılıktan memnuniyet durumları. ................................................. 109
Tablo 69. Balıkçıların balıkçılığa ilişkin düşünceleri. ........................................................... 110
Tablo 70. Avlanma yasakları döneminde balıkçıların geçim kaynakları............................... 111
Tablo 71. Projenin Bölgesel GZFT (SWOT) Analizi. ........................................................... 112
Tablo 72. Balıkçılık sermayesi............................................................................................... 114
Tablo 73. Grupların test edilmesi (Anova)............................................................................. 115
Tablo 74. Kümelerdeki değişken kategorilerinin baskınlıkları ............................................. 116
Tablo 75. Gruplar arası korelasyon ilişki durumu.................................................................. 116
Tablo 76. Bir sezon için tespit edilen balıkçılık giderleri ...................................................... 117
Tablo 77. Korelasyon İlişkileri............................................................................................... 118
Tablo 78. Bir sezonda balıkçılık dışı ve balıkçılıktan elde edilen gelirler. ............................ 119
Tablo 79. Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığı sezonluk gelir-gider durumu.......................... 120
Tablo 80. Balıkçıların borç durumları.................................................................................... 120
Tablo 81. Soğuk muhafaza deposu duyarlılık analizi. ........................................................... 121
Tablo 82. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı duyarlılık analizi. ................................... 121
Tablo 83. Balıkçılık lojistik alanı duyarlılık analizi............................................................... 122
Tablo 84. Balıkçılık lojistik alanı risk analizi. ....................................................................... 123
Tablo 85. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı risk analizi. ............................................ 124
Tablo 86. Soğuk muhafaza deposu risk analizi...................................................................... 124
Tablo 87. 3 faaliyet birlikte değerlendirildiğinde risk analizi................................................ 125
IX
ŞEKİLLER
Şekil 1. Demirköprü Baraj Gölü’ndeki Örnekleme İstasyonları.............................................. 13
Şekil 2. Demirköprü Baraj Gölü’nde avcılıktan elde edilen aylık ortalama miktarlar ............ 29
Şekil 3. Alternatif faaliyetler için belirlenen alanlar. ............................................................... 40
Şekil 4. Sazan Balığı ................................................................................................................ 42
Şekil 5. Gümüşi Havuzbalığı ................................................................................................... 43
Şekil 6. Sudak Balığı ................................................................................................................ 44
Şekil 7. Yayın balığı................................................................................................................. 45
Şekil 8. Sazan balığı boy dağılımı............................................................................................ 52
Şekil 9. Gümüşi havuz balığı boy dağılımı. ............................................................................. 52
Şekil 10. Demirköprü Baraj Gölü Trofik Durum İndeksi Değerleri. ....................................... 66
Şekil 11. Demirköprü Baraj Gölü’nün fitoplankton Türlerinin Nispi Bollukları. ................... 72
Şekil 12. Balıkçılık Lojistik Alanı İndirgenmiş Net Nakit Akım Grafiği ................................ 92
Şekil 13. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı İndirgenmiş Net Nakit Akım Grafiği.... 96
Şekil 14. Soğuk Muhafaza Deposu İndirgenmiş Net Nakit Akım Grafiği............................. 100
X
I.
GİRİŞ
1. Çalışmanın Amacı ve Kapsamı
Bu fizibilite etüdü; Manisa İli sınırlarında yer alan Demirköprü Baraj Gölü’nde
yürütülen balıkçılık (avcılık ve yetiştiricilik) faaliyetlerinin bütünleşik olarak sürdürülebilir
yönetimi amacıyla hazırlanmıştır.
Günümüzde barajların alternatif kullanım amaçları hızla yaygınlaşmakta olup bunların
başında su ürünleri üretimi gelmektedir. Ülkemizde çok sayıda baraj gölünde su ürünleri
yetiştiriciliği faaliyeti yürütülmekte olup yeni oluşturulan baraj göllerinde de yetiştiricilik
talepleri artış göstermektedir. Bu gelişime paralel olarak baraj göllerinde yetiştirilip pazara
sunulan ekonomik değere sahip balık miktarı her geçen gün artmaktadır. Baraj göllerinde
balık yetiştiriciliği yapan bu işletmeler, ülkemiz su ürünleri üretimine katkıda bulunmasının
yanında istihdam sağlayarak ülke ekonomisine de katkı sağlamaktadırlar.
Doğal göllerimizin dışında Türkiye’de yaklaşık 700 adet baraj gölü ve gölet
bulunmaktadır (DSİ, 2009). Bunların 293’ü baraj gölüdür. Yapımı devam eden baraj
göllerinin tamamlanması ile bu sayının hızla artması beklenmektedir. Son yıllarda geleneksel
balıkçılık faaliyetlerine ilave olarak yeni üretim şekilleri de uygulamaya konulmaktadır. Su
ürünleri üretimini artırmak ve baraj göllerinin üretim kapasitesini daha iyi değerlendirmek
amacıyla; Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü
(TÜGEM) ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü arasında 29.6.1994 tarihinde Bayındırlık ve
İskân Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün mülkiyeti veya tasarrufu altında
bulundurduğu rezervuarlarda kafeslerde yapılacak su ürünleri yetiştiriciliğine ilişkin protokol
düzenlenmiştir. Söz konusu protokol çerçevesinde 2008 sonu itibariyle faaliyette bulunan 233
işletmenin toplam üretim kapasitesi 51.589 tondur. Bunların dışında projesi onaylanan 12 adet
işletmenin kapasitesi 9.706 ton, ön izin alan 140 adet işletmenin kapasitesi ise 67.214 tondur.
Baraj göllerinden bir yılda ticari avcılıkla elde edilen balık miktarının 9.927 ton olduğu göz
önüne alınırsa yetiştiriciliğin önemi daha da artmaktadır (Çevlik ve Elibol, 2009).
Genellikle kararsız ortamlar olarak da tanımlanan Baraj gölleri, doğal göl sistemleri ile
benzer özellikler taşısalar da mevsimsel veya periyodik gerçekleşen dolumlar, insan kaynaklı
boşaltımlar ve bunlara bağlı yüzey seviyesindeki iniş çıkışlar nedeniyle, fiziko-kimyasal ve
biyoloji karakterleri kendine özgü olan sucul ekosistemlerdir (Geraldes ve Boavida, 1999).
11
Oldukça kararsız ve birçok çevresel faktörün etkisinde olan baraj gölü ekosistemlerinde
verimli bir su ürünleri üretimi yapmanın yolu, güncel limnoekolojik ve taşıma kapasitesi
durumlarının bilinmesinden geçmektedir.
2011 yılında 37.097 ton olarak gerçekleşen ülkemiz içsu avcılık üretiminde doğal
göllerdeki avcılığın yanı sıra 293 baraj gölünde yürütülen avcılık faaliyetlerinin payı da
büyüktür. “Küçük ölçekli balıkçılık” olarak tanımlanan 12 metrenin altındaki teknelerle
gerçekleştirilen avcılıkla gıda temininin yanında baraj gölü çevresinde yaşayan halk için de
istihdam sağlanmaktadır. Bu nedenle Baraj Gölü balıkçılığı sosyo-ekonomik bir öneme
sahiptir.
Sosyo-ekonomik önemine rağmen Türkiye göl havzalarının hiçbirisinde fizibilite
etüdü hazırlanmamış olması balıkçılık yönetimini zorlaştırmaktadır. Yöre halkı için
balıkçılığın önemli olduğu ve bu konuda bilimsel çalışmaların yetersiz kaldığı (Sarı, 1997;
Balık ve diğ., 2005) Demirköprü Baraj Gölü ve havzası için hazırlanan bu fizibilite etüdü,
uygulanması durumunda göl balıkçılığının sürdürülebilir yönetilmesini sağlayacak ve
önümüzdeki 15-20 yıl içinde gölde yapılması düşünülen yatırım faaliyetlerine ışık tutarak
diğer göl havzaları için de model olacaktır.
Literatür taraması ile anket ve saha çalışmalarından elde edilen verilere dayanarak;
teknik, sosyal, ekonomik analizlerin yanısıra, duyarlılık ve risk analizleri gerçekleştirilmiş,
Demirköprü Baraj Gölü’nün sorunlarına çözüm getirecek ve sürdürülebilir balıkçılık
yönetimine ışık tutacak bir fizibilite raporu oluşturulmuştur.
2. Çalışmanın Metodolojisi
a) Çalışma Alanının Genel Yapısı
Manisa ili, Salihli ve Köprübaşı ilçe sınırları içerisinde Gediz nehri üzerinde yer alan
Demirköprü Baraj Gölü, 1954-1960 yıllarında enerji, sulama ve taşkın kontrolü amacıyla inşa
edilmiş olup, normal su kotunda göl hacmi 1022,3 hm3, alanı ise 45,7 km2 dir. Demirköprü
HES toplam kurulu gücü 69 MW ve yıllık ortalama enerji üretimi ise 193 GWh’dir (DSİ,
2014). Baraj gölünün birincil su gelirini yatağı üzerine inşa edildiği Gediz Nehri
oluşturmakta, bunun yanında Demirci Çayı ve küçük derelerin getirdiği yağmur suları da
gölün su bütçesini desteklemektedir. Yoğun kirlilik baskısı altındaki Gediz Nehri Havzası’nda
yer alan Demirköprü Baraj Gölü hızla ilerleyen bir ötrofikasyon sürecindedir (Tenekecioğlu,
2011).
12
Günümüzde, Demirköprü Baraj Gölü’nde yapılış amacına ilaveten ağ kafeslerde balık
yetiştiriciliği ve bünyesinde yer alan ticari balık türleri sebebiyle avcılık faaliyetleri de
gerçekleştirilmektedir. Manisa Tarım İl Müdürlüğü, DSİ 2. Bölge Müdürlüğü ve S.S.
Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi’nden alınan son 12 yılın avcılık verilerine göre, göldeki
avcılık durumuna baktığımızda toplam balık üretiminin ortalama 107.540,09 kg olup bunun
% 72,76’sını sazan (Cyprinus carpio), % 24,99’unu sudak (Stizostedion lucioperca) ve %
1,7’lik kısmını da yayın balığı (Silurus glanis) oluşturmaktadır (Balık vd, 2006). Ayrıca baraj
gölünde Chalcalburnus chalcoides, Barbus capito pectoralis, Chondrostoma nasus, Leuciscus
cephalus ve Gambusia affinis türleri bulunmaktadır (Sarı, 1997).
b) İstasyonlar
Demirköprü Baraj Gölü’nde balık örneklemeleri 2014 yılı Ekim ayı içerisinde
balıkçılığın aktif olarak yapıldığı 3 farklı istasyonda gerçekleştirilmiştir. 1 ve 2 nolu
istasyonlar derinlikleri 3-5 m arasında değişmesi nedeniyle “Sığ”, 3 nolu istasyon ise derinliği
10-12 m arasında olması nedeniyle “Derin” olarak tanımlanmıştır. Ayrıca 2 farklı noktadan su
ve fitoplankton örnekleri alınmıştır (Şekil 1).
Şekil 1. Demirköprü Baraj Gölü’ndeki Örnekleme İstasyonları.
13
Baraj Gölü suyunun tarımsal arazilerin sulanması için kullanılması ve mevsimin kurak
gitmesi nedeniyle su seviyesi çok düşmüş ve örnekleme tarihi itibariyle Gediz Nehri’nin göle
karıştığı noktanın kuzeyinde göl kurumuştur. Bu nedenle örnekleme noktaları, Kooperatif ile
balıkçılarla yapılan görüşmeler ve literatür çalışmaları sonucu gölün orta ve güney
kesimlerinde olmak üzere belirlenmiştir. Seçilen bu istasyonlarla gölün genel yapısının ortaya
konulması amaçlanmıştır.
c) Yöntem
i.
Arazi Çalışmaları
Mevcut balık kompozisyonunun belirlenmesi ve su kalitesine yönelik çalışmaların
gerçekleştirilmesi amacıyla Demirköprü Baraj Gölü’nde 17 Ekim 2014 tarihinde arazi
çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Operasyonun gerçekleştirilmesinde S.S. Köprübaşı Su
Ürünleri Kooperatifi’ne bağlı balıkçı tekneleri kullanılmıştır. Ortalama 7 m uzunluğundaki
teknelerin tamamı 10 beygir gücünde dizel motora sahiptir.
Avcılık çalışmalarında balıkçıların mevcut durumda kullandıkları E = 0,33 olarak
donatılmış 50, 65, 70, 75, 80 mm ağ göz açıklıklarına sahip multifilament ağlar kullanılmıştır.
Ağlar akşam saatlerinde göle atılmış, yaklaşık 12 saat suda kaldıktan sonra sabah saatlerinde
toplanmıştır. Operasyon sonrasında balıklar incelenmek üzere soğuk zincir sağlanarak İzmir
Katip Çelebi Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi laboratuvarlarına getirilmiştir.
Kimyasal analizleri, askıda katı madde tayini ve klorofil-a tayini yapılmak üzere
istasyonlardan yüzey suyundan 1,5 litre su örnekleri alınmıştır. Kimyasal analiz için alınan su
numuneleri öncelikle plankton bezi vasıtasıyla süzülmüştür. pH, sıcaklık, çözünmüş oksijen,
iletkenlik, tuzluluk, TDS, saturasyon ve direnç değerleri gölde çalışma sırasında WTW 3420i
SET marka multiparametre cihazı yardımıyla ölçülmüştür. Aynı zamanda Secchi disk ile de
Secchi derinliği belirlenmiştir. Ayrıca fitoplankton tür kompozisyonunu belirlemek üzere
yüzey suyundan 3 litre su örnekleri alınmıştır. Su örnekleri soğuk muhafazalarda İzmir Katip
Çelebi Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Laboratuvarına getirilmiştir.
ii.
Laboratuar Çalışmaları
Balıkçılık Çalışmaları
Tür kompozisyonunu belirlemek üzere balıkların tür tespitleri yapılmıştır (Geldiay ve
Balık, 2009). Balıkların boy ölçümleri 1 mm hassasiyete sahip ölçme tahtasıyla
gerçekleştirilmiş, ağırlık ölçümleri içinse Kern FCB 30K1 marka 1 gr hassasiyetli terazi
14
kullanılmıştır. Çalışmada 3 istasyondan elde edilen balık türlerinin boy ve ağırlık
parametreleri için istasyon bazında minimum, maksimum değerleri belirlenmiş, ortalama ve
standart hata değerleri hesaplanmıştır.
Balıkların cinsiyetleri, diseksiyon işlemi sonrasında makroskobik gözlem ile
belirlenmiştir. Gonad ağırlıkları ise 0,01 gr hassasiyetteki terazi ile saptanmıştır.
Gonadosomatik indeksin (GSI) hesaplanmasında;
GSI = (Gonad ağırlığı/Vücut ağırlığı) * 100 eşitliği kullanılmıştır (Özcan ve Balık,
2008).
Su Analizi Çalışmaları
Alınan su örneklerinin Toplam sertlik (TS), Lidyum (Li), Sodyum (Na), Potasyum
(K), Kalsiyum (Ca), Magnezyum (Mg), Florür (F), Bromür (Br), Klorür (Cl), Sülfat (SO4),
Fosfat (PO4), Toplam Fosfor (TP), Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) analizleri akredite bir
laboratuvar olan İzmir Halk Sağlığı Laboratuvar Müdürlüğü’nde yaptırılmıştır. İzmir Katip
Çelebi
Üniversitesi
Su
Ürünleri
Fakültesi
Laboratuvarları’na
getirilen
örneklerde
gerçekleştirilen analizlerin ölçümleri DR 6000 Hach LANGE Spektrofotometre yardımıyla
ölçülmüştür. Analiz yöntemlerinde Strickland ve Parsons (1972), Wood (1975), Parsons ve
diğ. (1984) ve Egemen ve Sunlu (2003)’dan faydalanılmıştır.
Askıda katı madde tayini için (Stirling, 1985);
GF/C Whatman Filtre kağıtları numaralandırılarak 500°C’de 6-8 saat yakılmıştır.
Yakılan filtre kağıtları saf suyla yıkanarak alüminyum folyo üzerinde 75°C’de 1 saat boyunca
etüvde kurutulmuştur. Desikatörde 30 dakika bekletildikten sonra soğumuş olan filtre
kağıtları tartılmıştır (W1). Su numunemiz 3 tekrarlı olarak su trombu vasıtasıyla filtre
kağıtlarıyla süzülmüştür. Süzme işleminden sonra filtre kağıtları katlanarak 100°C’de bir saat
kurutulmuştur. Daha sonra desikatörde 30-45 dk bekletilip tartılmıştır (W2). Tartılan filtre
kağıtları kül fırınında 6-8 saat yakıldıktan sonra desikatöre alınmış, daha sonra tekrar
tartılmıştır (W3). Toplam askıda katı madde, organik ve inorganik madde hesaplamasında
Stirling (1985)’in metodu kullanılmıştır.
Toplam Askıda Katı Madde (AKM) (mg/L) = (W2-W1) / V
Partikül İnorganik Madde (PİM) (mg/L) = (W3-W1) / V
15
Partikül Organik Madde (POM) (mg/L) = Toplam askıdaki katı mad.- İnorganik mad.
Organik Madde Oranı (%) = (Organik mad. / Askıda katı mad.) X 100
Klorofil-a tayini için (Stirling, 1985);
Alınan su örnekleri öncelikle su trombu vasıtasıyla Whatman Filtre kağıtlarıyla
süzülmüştür. Üzerlerinde artıklar bulunan bu filtre kağıtları içerlerinde % 90’lık aseton
bulunan 15 ml’lik santrifüj tüplerine konularak iyice parçalanmıştır. Daha sonra santrifüj
tüpleri siyak bir poşetle çevrelenmiş ve buzdolabında +4°C’de 20 saat bekletilmiştir. 20 saatin
sonunda oda sıcaklığına gelinceye kadar dışarıda bekletilen tüpler 3000 rpm’de 8-10 dk
santrifüj edilmiştir. Ardından tüplerin üst kısmında birikmiş olan berrak kısımdan alınan
örnekler spektro küvetine konmuş, %90’lık aseton kör alınarak 665 nm ve 750 nm dalga
boylarında okunmuştur.
Demirköprü Baraj Gölü’nün trofik durumunu saptamak için Carlson’un (1977)
geliştirdiği ve su sütunundaki toplam fosfor (TP), Klorofil a (CHL) ve Secchi derinliğine (SD)
dayalı olan Trofik Durum İndeksi (TDİ) “Trophic State Index (TSI)” yönteminden
yararlanılmıştır.
TDİ
değerlerinin
hesaplanmasında
ise,
aşağıdaki
formüllerden
yararlanılmıştır (Carlson ve Simpson, 1996).
TDİ (SD) = 60-14,41 ln(SD) SD (Secchi Derinliği, m)
TDİ (CHL) = 9,81 ln(CHL) + 30,6 CHL (Klorofil a, μg/L)
TDİ (TP) = 14,42 ln(TP) + 4,15 TP (Toplam P, μg/L)
Fitoplankton Çalışmaları
Fitoplankton örneklemeleri bütün istasyonlarda yüzeyin bir metre altından su örnekleri
alınarak gerçekleştirilmiştir. 3 litre hacminde alınan su örnekleri ilk önce 100 ml’ye daha
sonra çöktürme tüpleri kullanılarak 1 ml ile 5 ml arasındaki hacimlere indirgenmiştir.
Çöktürme işlemleri sırasında 24 saat beklenmiştir. Sürecin daha da hızlanması ve özelikle gaz
kofulu içeren formların daha kolay çökmesi için birer damla lugol çözeltisi (IKI) ilave
edilmiştir. 1 ml ile 5 ml arasındaki hacimlere indirgenmiş olan fitoplankton örnekleri sayım
tüplerine alınmış belirli bir süre (her 1 ml için 2 saat) beklendikten sonra sayımlar
gerçekleştirilmiştir. Fitoplankton türlerinin nispi bollukları aşağıdaki formül yardımı ile
hesaplanmış ve ipliksi veya koloni şeklindeki formlar bir organizma olarak kabul edilmiştir
(Kocataş, 2010).
16
Nispi bolluk= A türünün toplam birey sayısı/Toplam Birey sayısı x 100
Fitoplankton örneklerinin tayin edilmesinde çeşitli araştırmacıların monografi
düzeyindeki eserlerinden yararlanılmıştır (Huber-Pestalozzi, 1942; Bourrelly, 1966, 1968,
1970; Philipose,1967; Fott, 1969; Sims, 1996; John vd., 2003).
Anket Çalışması ve İstatistiksel Analizler
Balıkçı kooperatifi üyeleri ile rastgele örnekleme tekniğiyle Likert Ölçeği ve kapalı
uçlu 91 sorudan oluşan anket (EK1) uygulanmış ve göl balıkçılığına ve sorunlara ilişkin
bilgiler toplanmıştır. Ayrıca gölde faaliyet gösteren yetiştiriciler ve balık alımı gerçekleştiren
alıcılar ile mülakat tekniğiyle görüşülerek bilgiler alınmıştır. Anket verileri, istatistik
programı (SPSS 15) ile analiz edilerek mevcut fiziksel, teknik, sosyal ve ekonomik durum
ortaya konmuş ve sorunlar tespit edilmiştir.
Anket verileri tanımlayıcı istatistiksel ve çıkarımsal analizlerle (frekans, regresyon ve
korelasyon) açıklanmaya çalışılmıştır.
Taşıma Kapasitesinin Belirlenmesi
Gölün yetiştiricilik faaliyetleri açısından taşıma kapasitesinin belirlenmesinde Dillon
ve Rigler (1975)’in fosfor bütçesi modeli aşağıdaki adımlar doğrultusunda sırasıyla
uygulanmıştır (Pulatsü, 2003):
1. Kararlı
(sürekli)
durumdaki
toplam
fosfor
(P)
konsantrasyonunun
ölçümü
gerçekleştirilmiştir. P konsantrasyonu ile diğer su kalitesi sonuçları Tablo 2’de
sunulmuştur.
2. Entansif kafes kültürü için gölün veya rezervuarın gelişme kapasitesi, su kütlesinin
kullanma için önceki prodüktivitesiyle final istenen/kabul edilebilir üretim seviyesi
arasındaki farktır.
3. Su kütlesinin balık yetiştiriciliği için kapasitesi, Δ[P], kullanılmadan önceki [P], [P]i,
ve balık yetiştiriciliğinde kabul edilebilir [P], [P] f, arasındaki farktır.
Δ[P] = [P]f - [P]i
ΔP kafeslerden kaynaklı P yüklemesiyle ilgili olup, Lbalık, gölün hacmi, A, taşkınlık oranı
(yenilenme oranı) ve su kütlesinin bu yükleme ile başa çıkma kabiliyetidir.
ΔP = Lbalık (1 – Rbalık) ƿ
17
Lbalık = Δ[P] ƿ / (1 – Rbalık)
Rbalık belirlenmesi en zor olan parametredir. Gökkuşağı alabalığı kafeslerindeki toplam P
atığının en az % 45 – 55’i sedimentte katı birikme olarak kalıcı şekilde kaybolmakta ve
aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır:
Rbalık = x + [(1 – x) R]
Burada
x: kalıcı olarak sedimentte katı çöküntü olarak kaybolan net P oranı (0,45 – 0,55)
R: Fosfor muhafaza katsayısı
R = 1/1 + 0,747 ƿ 0,507
Ƿ = taşkınlık oranı (yenilenme oranı) (y-1)
4. Kabul edilebilir toplam P yüklemesi, La, Lbalık ve göl yüzey alanının çarpımıyla
bulunur.
5. Entansif kafes üretimi (t y-1) her bir ton balık üretimi için ortalama toplam P atık
değeri La ya bölünerek bulunabilir.
Gölün taşıma kapasitesinin belirlenebilmesinde sudaki fosfor konsantrasyonu en kritik
parametre olmak üzere gölün ortalama derinliği, su değişim oranı, gölün yüzey alanı, yemdeki
fosfor oranı ve yem değerlendirme oranı önemli değişkenler olarak değerlendirilmiştir.
18
II.
PROJENİN ARKA PLANI
1. Sosyo-Ekonomik Durum (genel, sektörel ve/veya bölgesel)
Proje uygulama alanı olan Demirköprü Baraj Gölü, Manisa İli’nde yer almakta olup,
büyük kısmı Köprübaşı İlçesi’nde, bir kısmı ise Salihli İlçesi sınırları içerisindedir. Köprübaşı
İlçesi, İl merkezine 105 km, Salihli'ye 30 km kadar uzaklıktadır.
Köprübaşı İlçesi, Devlet Planlama Teşkilatı’nın 2004 yılında yayınladığı “İlçelerin
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması” na göre değerlendirmeye alınan 872
İlçe içerisinde gelişmişlik olarak 539. Sırada yer almaktadır. Gelişmişlik endeksi değeriyle (0,39239) 4. Gelişmişlik Grubu’nda yer almaktadır (Dinçer ve Özaslan, 2004).
Köprübaşı İlçesi Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması değerleri Tablo 1’de
verilmiştir. Tablodaki parametreler şu şekilde açıklanmıştır:
Nüfus: 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı itibarıyla nüfus.
Şehirleşme Oranı: 2000 yılı itibarıyla ilçe merkezinde yaşayan nüfusun toplam
nüfusa oranı.
Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı: Nüfusun 1990-2000 yılları arasında yıllık
ortalama artış hızı.
Nüfus Bağımlılık Oranı (%): 15-64 yaş grubundaki her yüz kişi için 0-14 yaş grubu
ile 65 ve daha yukarı yaş grubundaki kişi sayısı. Ekonomik açıdan aktif olmayan ve tüketici
durumda bulunan yaş grubunun oranını ifade eder.
Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü: 2000 yılı itibarıyla aynı konutta yaşayan ortalama
kişi sayısı
Okur Yazar Nüfus Oranı (%): 2000 yılı nüfus sayımına göre okuma yazma bilen
nüfusun altı ve yukarı yaştaki toplam nüfusa oranı.
Bebek Ölüm Oranı (‰) : Her bin canlı doğan bebek için bir yaşını doldurmadan ölen
bebek sayısı
Köprübaşı İlçesi’nin 2012 yılı nüfusu, 9.981 olarak hesaplanmış olup mevcut
eğilimlerle 2023 yılında yatay bir seyir izleyeceği ve 10.102 olacağı tahmin edilmiştir (TUİK,
2013; Anonim, 2014a). Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan “İllerin ve Bölgelerin
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE) 2011” çalışmasının sonuçlarına
göre Manisa 23. sırada ve 6 gelişmişlik düzeyi içinde 3. düzeyde yer almaktadır.
19
Tablo 1. Köprübaşı İlçesi Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması değerleri (* Parantez
İçindeki Rakamlar İlçenin İlgili Göstergeye Göre 872 İlçe İçindeki Sırasını Göstermektedir)
(Dinçer ve Özaslan, 2004).
Sosyo-Ekonomik Göstergeler
Değerler*
10.851 (756)
Nüfus
Şehirleşme Oranı (%)
46,53 (349)
Nüfus Artış Hızı (‰)
-11,57 (688)
37 (550)
Nüfus Yoğunluğu
51,97 (637)
Nüfus Bağımlılık Oranı (%)
Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü
3,59 (802)
Tarım Sektöründe Çalışanlar Oranı (%)
79,16 (319)
Sanayi Sektöründe Çalışanlar Oranı (%)
3,78 (444)
Hizmetler Sektöründe Çalışanlar Oranı (%)
17,06 (555)
2,95 (719)
İşsizlik Oranı (%)
Okur Yazar Oranı (%)
82,34 (589)
Bebek Ölüm Oranı (‰)
28,99 (715)
Fert Başına Genel Bütçe Geliri (Bin TL)
50.883 (339)
Vergi Gelirlerinin Ülke İçindeki Payı (%)
0,00335 (535)
Tarımsal Üretimin Ülke İçindeki Payı (%)
0,02084 (655)
Manisa İli’nde kişi başına düşen bütçe geliri 2008 yılında 999 TL iken % 76,4’lük
artışla 1.762 TL’ye yükselmiştir. Ancak bu artışa rağmen 4.852 TL olan Türkiye geneline ait
değerin altında kalmaktadır (GİB, 2013). TUİK’in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
verilerine göre Manisa İli nüfus yoğunluğu (102,8 kişi/km²) ise 98,3 kişi/km2 olan Türkiye
ortalamasının üstündedir. 2008-2012 yılları arasındaki nüfus artış oranı (% 2,2) ise Türkiye
değerinin (% 5,5) oldukça altındadır (TÜİK, 2013) (Tablo 1).
Tablo 2. Manisa İli Arazi Kullanımı (Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık Manisa İl
Müdürlüğü, 2013 Yılı İstatistikleri).
Kullanım Şekli
Tarım Arazisi
Orman Alanı
Mera Alanı
Diğer Arazi
Genel Yüzölçümü
Alanı (da)
108.807
4.974
2.550
138.426
254.757
Oran
46,3
1,9
1
54
20
Manisa İli, bitkisel üretimde % 2,8’lik payıyla ülke genelinde 10. sırada yer
almaktadır. İl, ülke genelindeki canlı hayvan değerinin % 2,1’ine sahipken; hayvansal
üretimin % 0,5’ini yapmakta ve 81 il arasında sırasıyla 13. ve 26. sıralarda yer almaktadır.
Söz konusu veriler; tarım ve hayvancılığın bölge açısından önemini vurgulamaktadır. Manisa
İli arazi kullanımı ve Köprübaşı İlçesi arazi kullanımları dikkate alındığında İl genelindeki
duruma benzer şekilde Demirköprü Baraj Gölü çevresinde yaşayan bölge insanı için de tarım
ve hayvancılık sektörünün en önemli geçim kaynağını oluşturduğu anlaşılmaktadır (Tablo 2
ve 3).
Tablo 3. Köprübaşı İlçesi Tarım Alanlarının Dağılımı (Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık
Manisa İl Müdürlüğü, 2013 Yılı İstatistikleri)
Ürün Şekli
Tarla Alanı
Sebze Alanı
Süs Bitkileri Alanı
Bağ Alanları
Meyve Alanları
Narenciye
Zeytinlik
Kavaklık
Nadas Alanı
Tarıma Elverişli Boş Alan
Toplam Tarım Alanı
Kapladığı
64.306
Alan
(da)
1.112
0
339
10.637
0
17.570
0
2.383
12.460
108.807
2. Sektörel ve /veya Bölgesel Politikalar ve Programlar
Zafer Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanmış ve Devlet Planlama Teşkilatı
Müsteşarlığı tarafından onaylanmış TR33 Bölgesi Bölge Planı (2010-2013), Manisa,
Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak illerinin kapsadığı coğrafi bölgeye ait ilk bölgesel plandır.
Plan "Kalkınmada ekolojik dengeyi gözeterek rekabet gücünü arttıran, katma değer üreten,
bilgi temelli ekonomisi ile kalkınma sürecini hızlandıran, özgüveni ve yaşam kalitesi yüksek,
gelişen ve öğrenen bir bölge olmak" vizyonu çerçevesinde hazırlanmış olup Ajans tarafından
2010-2013 yılları arasında çıkılacak mali ve teknik destek programlarına esas oluşturmuştur.
Zafer Kalkınma Ajansı Yönetim Kurulu tarafından kabul edilerek Kalkınma
Bakanlığı’na sunulan TR33 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı (Taslak) ise Türkiye’nin 2023
21
hedeflerine ulaşmasındaki en kritik dönem olan 2014-2023 yılları arasında Manisa’nın da
içinde yer aldığı TR33 Bölgesi’nde (Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa ve Uşak) uygulanması
gereken temel politikaları ortaya koymaktadır. Plan, Bölgenin kalkınmadaki rol haritasını
belirleyecek; buna ek mevcut mevzuat ve kararlar uyarınca Zafer Kalkınma Ajansı’nın mali
desteklerinin kapsamını belirleyecek, bölgedeki kamu yatırımlarının yönlendirilmesinde etkin
rol oynayacak ve çevre düzeni planlarının çerçevesini ortaya koyacaktır. Plan, “Bölgesel
kalkınma için yönetişim ve koordinasyon aracı” olarak tanımlanmaktadır. TR33 Bölgesinin
vizyonu “ekolojik dengeyi gözeten, bilgi temelli ekonomisi ile katma değer yaratan, rekabet
gücü ve yaşam kalitesi artan, dengeli büyüyen, gelişen ve öğrenen bölge” olarak
belirlenmiştir. Planın temel ilkeleri ise “yenilikçilik” ve “sürdürülebilirlik” olarak
tanımlanmıştır.
Bölgesel planların yanı sıra su ürünleri sektörüne ilişkin belirlenmiş politika ve
programlar; 2014-2018 dönemini kapsayan Onuncu Kalkınma Planı, 10. Kalkınma Planı
(2014-2018) Su Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu Raporu; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Stratejik Planı (2010-2014) ve Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi’nde yer almaktadır.
3. Kurumsal Yapılar ve Yasal Mevzuat (Teşvik ve YİD mevzuatı gibi)
Demirköprü Baraj Gölü’nde ticari balık avcılığı ve yetiştiriciliği ile amatör balıkçılığa
ilişkin yasal mevzuat Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı doğrultusunda bölgesel olarak
Manisa İl ve Köprübaşı İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerinin kontrolü altındadır.
Avlak sahasının kiralama işlemleri de ilgili mevzuatlar kapsamında söz konusu kurumlar
tarafından gerçekleştirilmektedir. Baraj Gölü’nde yetkili diğer bir kurum ise balıklandırma
faaliyetlerini gerçekleştiren Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) bünyesindeki II. Bölge
Müdürlüğü’dür.
4. Proje Fikrinin Kaynağı ve Uygunluğu
WWF’nin merkezi Amsterdam’da bulunan Çevresel Araştırmalar Enstitüsü (IVM)
verilerini kullanarak yaptığı araştırmada dünyadaki sulak alanların yıllık 70 milyar dolar
ekonomik değer taşıdığı ortaya konmuştur. Bu gün için Türkiye Cumhuriyeti’nin yaklaşık bir
yılda ürettiği milli gelirinin 820 milyar dolar olduğu düşünüldüğünde sulak alanların ürettiği
ekonomik gelirin önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Sulak alanlardaki ekonomik değeri ortaya
22
çıkaran başlıca kullanım biçimleri arasında balıkçılık, avcılık ve rekreasyonel kullanım ön
plana çıkmaktadır.
Ülkemizde ise sulama-taşkın kontrolü ve enerji üretimi amacıyla birçok baraj yapımı
gerçekleştirilmiş ve hızla yenileri inşa edilmeye devam etmektedir. İlgili devlet kuruluşları
(DSİ) mevcut barajlardan daha fazla faydalanma ve milli bir gelir elde etme amacıyla bu
alanları balıklandırmış ve ticari avcılığa açmıştır. Buna ek olarak, su ürünleri üretimini
artırmak ve baraj göllerinin üretim kapasitesini daha iyi değerlendirmek amacıyla; Tarım ve
Köy İşleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (TÜGEM) ile Devlet
Su İşleri Genel Müdürlüğü arasında düzenlenen protokolle baraj gölleri kafeslerde su ürünleri
yetiştiriciliğine açılmıştır.
Yukarıda sözü edilen ve milli ekonomiye katkı sağlayacak bu uygulamalar
neticesinde, zaman geçtikçe yalın bir su kütlesi olmaktan çıkıp, bir ekosistemi içinde
barındıran ve sulak alan görünümüne kavuşan baraj göllerinin ürettiği ekonominin devamlılığı
ve artırılması ancak ekosistem tabanlı sürdürülebilir kullanımı ile gerçekleşebilecektir.
Bu bağlamda, projemizin oluşturulmasının temel gerekçesi; ticari balıkçılık (avcılık,
yetiştiricilik) ve amatör balıkçılık faaliyetlerinin gerçekleştiği Demirköprü Baraj Gölü’nde
balıkçılığın sürdürülebilir olması için bilgi ve planlamaya duyulan ihtiyaçtır.
a) Projenin Sektörel ve/veya Bölgesel Kalkınma Amaçlarına (politika, plan ve
programlar) Uygunluğu
Proje amacı ve proje çıktılarının, sektörel ve bölgesel kalkınma amaçlarıyla uyumlu
olduğu tespit edilmiştir. Planlar ve ilgili maddeleri şu şekilde özetlenmiştir:

2014-2018 dönemini kapsayan Onuncu Kalkınma Planı’nda ekonomik
büyümenin ve sosyal kalkınmanın istikrarlı bir yapıda sürdürülmesi ve plan vizyonunun
gerçekleşmesi yolunda stratejik amaçlar ve gelişme eksenleri belirlenmiştir.
Planın 181. maddesinde;
“Tüketiciler yeterli ve dengeli beslenme hakkında bilinçlendirilecek, hayvansal
ürünler ve su ürünlerinin tüketimi yaygınlaştırılacaktır.”
662. Maddesinde ise;
“İşletmelerin rekabet öncesi işbirliği, ağ oluşturma, ortak Ar-Ge ve tasarım, ortak
tedarik ve pazarlama faaliyetlerinin geliştirilmesi özendirilecektir.”
23
763. Maddesinde ise;
“Gıda güvenliğini teminen ürün piyasalarında ve çiftçi gelirlerinde istikrar gözetilerek
etkin stok yönetimi, üretim, pazarlama ve tüketim zincirinde kayıpların azaltılması,
piyasaların düzenlenmesine ilişkin idari ve teknik kapasitenin güçlendirilmesi ve dış ticaret
araçlarının
etkin
kullanılması
sağlanacaktır.
Üretici
örgütlerinin
pazara
erişimi
kolaylaştırılacaktır.”
774. maddesinde ise;
“Balıkçılıkta kaynak yönetimi bilimsel verilere dayalı ve etkin bir biçimde
gerçekleştirilecek, idari kapasite güçlendirilecektir. Su ürünleri yetiştiriciliğinde, çevresel
sürdürülebilirlik gözetilecek, ürün çeşitliliği ve markalaşma ile uluslararası pazarlarda
rekabet edebilirliğin artırılması sağlanacaktır.” denilmektedir.

10. Kalkınma Planı (2014-2018) Su Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu
Raporu’nda ise su ürünleri sektörünün vizyonu “Kaynaklarını sürdürülebilir şekilde kullanan,
paydaşların katılımıyla bilimsel ve etkin olarak yönetilen, işlevsel sektörel örgütlenmesini ve
alt yapısını tamamlamış, rekabet gücü yüksek bir sektör” olarak belirlenmiştir.
Bu vizyon doğrultusunda ön plana çıkan politika başlıkları;
-Kaynaklarımızla ilgili daha fazla bilgi sahibi olmak için gerekli bilgi altyapısının
tamamlanması,
-Su ürünleri ile ilgili faaliyetlerin izlenmesi amacıyla ulusal veri toplama
programlarının
oluşturulması,
uygulamaya
konulması
ve
araştırma
faaliyetlerinin
yürütülmesi,
-Kontrol hizmetlerinin etkinleştirilmesi için beşeri ve fiziksel kapasitenin artırılması,
-Balıkçı
örgütlerinin
güçlendirilerek
pazarlama
sisteminin
ve
kontrol
mekanizmalarının etkinleştirilmesi,
-Avcılıktaki fazla kapasitenin mevcut stoklarımız üzerindeki baskısının azaltılması
amacıyla başka kaynaklara yönlendirilmesi,
-Yetiştiricilikte girdi tedariki ile ilgili sıkıntıların çözülmesi, tahsis edilecek su
alanlarının belirlenmesi ve bu önceliklerle ilgili desteklerin aktif hale getirilmesi olarak
belirlenmiştir.
Uzun vadeli hedefler içerisinde ise;
“Tüm masraflarını yaptığı avcılıktan elde ettiği gelir ile karşılayan, komisyoncuya ve
bankalara borcu olmayan, arz ve talebi dengeleyerek ürünü mezatta gerçek değerinden
pazarlayan, tüketicisine sağlıklı ürünler sunan ve ortak karar alabilen ve uygulayabilen
örgütlü bir avcılık sektörü” ve
24
“Çevre ile her türlü sorunlarını çözmüş, balık refahını dikkate alan ve doğa dostu
üretim yapan, yurtdışı pazarlarda ürün kalitesi, sunumu ve marka ile rakiplerinin yarıştığı,
ülke balık tüketim ihtiyacının yarısını da karşılayan bir yetiştiricilik sektörü” ve
“Alt ve üst yapıları tamamlanmış, balıkçıların ve yetiştiricilerin sorunsuz kullandıkları
yararlandıkları ve işlettikleri balıkçı barınakları ve lojistik merkezleri” oluşturulması yer
almaktadır.
Ayrıca Stratejik Amaçlar bölümünde Amaç 7’de
(Su Ürünleri Kooperatifleri ve
üretici birliklerinin güçlendirilmesi ve yönetimde rol alması) başlığı altında
“Kooperatiflerin pazarlama hizmeti vermelerinin ve soğuk hava deposu tesis
etmelerinin özendirilmesi” tedbiri belirtilmiştir.
Stratejik Amaç 8’de (Balıkçıların refah düzeylerinin ve koşullarının iyileştirilmesi)
“Balıkçı barınaklarının alt ve üst yapı tesislerinin tamamlanması” tedbiri getirilmiştir.
Stratejik Amaç 9’da (Balıkçılık eğitim, yayım ve araştırmalarının geliştirilmesi)
“Kaynakların korunması ve sürdürülebilir balıkçılık konusunda balıkçıların bilinç
düzeyinin artırılması ve sertifika verilmesi” tedbiri yer almaktadır.
Stratejik Amaç 10’da (Yetiştiriciliğin Geliştirilmesi)
“Kıyı yapıları entegre planlarında iskele ve lojistik yapılmasının sağlanması tesislerin
kurulacağı alanlara yer verilmesi ” tedbiri yer almaktadır.
Su Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda söz konusu hedeflere ulaşılabilmesi
için; “Her bir bölge ve alt sektör için sosyo-ekonomik yapının araştırılması ve her türlü
akarsu yapılarının iç su ekosistemine ve balıkçılığa etkilerinin belirlenmesi gerektiği “ ifade
edilmiştir.
Bu açıklanmalardan da anlaşılacağı gibi 10. Kalkınma Planı’nda doğal balıkçılık
kaynaklarının sürdürülebilir kullanımına dikkat çekilmiş, pazarlama altyapı eksikliklerinin
giderilmesi gerektiği belirtilerek, ilgili kurumların ihtiyaçlarını karşılar nitelikte AR-GE
faaliyetlerinin yürütülmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Stratejik Plan (2010-2014)’ında ise “2. Tarımsal
altyapıyı geliştirmek, çevre ve doğal kaynakları korumak, iyileştirmek, sürdürülebilirliği
sağlamak ve doğal afetlerin etkisini azaltmaya yönelik tedbirler almak” stratejik amacı altında
“4. Sürdürülebilir balıkçılık/su ürünleri yönetim sistemini kurmak ve işletmek” hedefi
konulmuştur.

Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi’nde ise “4. Kırsal Çevrenin Korunması ve
Geliştirilmesi” stratejik amacında “4.1. Çevreci Tarım Uygulamalarının Geliştirilmesi- Su
25
ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliğinde üretim kaynaklarının sürdürülebilir kullanımına yönelik
tedbirler alınacak ve bu yöndeki faaliyetler desteklenecektir.” hedefi yer almıştır.

Manisa, Kütahya ve Uşak İllerinden sorumlu Zafer Kalkınma Ajansı 2014-
2023 Bölge Planı’nda (Taslak);
“Tarım” başlığı altında Öncelik 2.4.’de “Tarımda pazarlama kabiliyeti artırılacaktır.”
denilmektedir. Plan’da bölgede üretilen ürünlerin pazarlanması, tanıtılması ve yeni pazarlar
bulunması ile ilgili sorunlar yaşandığı tespit edilmiştir. Ürünler için depolama,
standardizasyon, ambalajlama, lojistik, tanıtım, markalaşma, reklam vb. pazarlama faaliyetleri
yeterince gerçekleştirilememektedir. Ayrıca su ürünleri üretimi, işlenmesi ve depolanmasında
da kalifiye elemanlar gerektiği bildirilmiştir.
“Çevre” başlığı altında Öncelik 5.1.’de ise “Doğal kaynakların koruma-kullanma
dengesi gözetilecektir” ifadesi yer almaktadır.
b) Projenin Geçmiş, Yürüyen ve Planlanan Diğer Projelerle İlişkisi
1972 yılından bu yana ticari balıkçılık ve 1998 yılından beri yetiştiricilik
faaliyetlerinin gerçekleştirildiği Demirköprü Baraj Gölü’nün farklı sektörler tarafından
kullanılması
ve
kirlilik
etkenlerinin
etkisi
altında
olması
balıkçılık
sektörünün
sürdürülebilirliği için fizibilite raporlarını zorunlu kılmıştır. Mevcut durumun her yönden ele
alındığı ve sorunların tespit edilerek sürdürülebilir balıkçılık için çözüm önerilerinin
sunulduğu bu fizibilite etüd projesi Manisa İli’nde gerçekleştirilecek ilk uygulamadır.
c) Projenin Stratejik Planı ve Performans Programına Uygunluğu
Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığının yer aldığı “su ürünleri” konu başlığı, Türkiye’de
çeşitli plan, strateji ve politika belgelerinde ele alınmaktadır. Bu strateji belgeleri Onuncu
Kalkınma Planı Balıkçılık Özel İhtisas Komisyonu Raporu (2014-2018), Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı Stratejik Planı (2010-2014), Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi’dir. Planların ilgili
maddeleri Raporun 4-a maddesinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
d) Proje Fikrinin Ortaya Çıkışı
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü
(TÜGEM) ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) arasında 29.6.1994 tarihinde
“Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün mülkiyeti veya
tasarrufu altında bulundurduğu rezervuarlarda kafeslerde yapılacak su ürünleri yetiştiriciliğine
ilişkin protokol” düzenlenmiştir.
26
Bu protokol çerçevesinde Demirköprü Baraj Gölü’nde 2013 yılı sonu itibariyle
ruhsatlı 7 işletmenin toplam proje kapasitesi 1585 ton/yıl olup aktif 3 işletme tarafından 588
ton üretim gerçekleştirilmiştir. Baraj gölünden 2013 yılında ticari avcılıkla elde edilen balık
miktarının 46,6 ton olduğu dikkate alındığında yetiştiriciliğin önemi daha iyi anlaşılmaktadır.
Bu bağlamda 1998 yılından beri yetiştiricilik faaliyetlerinin sürdürüldüğü Demirköprü
Baraj Gölü’nde yapılan yetiştiricilik faaliyetinin su kalitesini bozmadan yürütülmesi için başta
taşıma kapasitesi olmak üzere gerekli şartların belirlenmesi önem arz etmektedir.
Rezervuarda yetiştiriciliğin yanı sıra S.S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi’ne üye
balıkçılarca gerçekleştirilen avcılık faaliyetlerinin de sürdürülebilir kılınması gerekmektedir.
Tüm bu sebepler doğrultusunda Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığının gelecekte
sürdürülebilir kılınması adına mevcut durumunun ve sorunlarının fiziksel, biyolojik ve sosyal
yönlerden ortaya konduğu Fizibilite etüdü fikri ortaya çıkmıştır.
e) Projeyle İlgili Geçmişte Yapılmış Etüt, Araştırma ve Diğer Çalışmalar
Demirköprü Baraj Gölü, Ege Bölgesi’nin ikinci büyük akarsuyu olan Gediz Nehri
üzerine yapılandırılmıştır. Gediz Nehri, kirlilik üzerine gerçekleştirilmiş birçok araştırmaya
konu olmuştur. Bu araştırmalara göre, bölgedeki sanayi kuruluşları, evsel atıklar ya da
tarımsal alanlardan gelen tarım ilaçları ve suni gübreler nedeniyle Gediz Nehri’nin kirlenme
tehdidi altında olduğu ortaya konmuştur (Elmacı vd, 2002; Parlak vd., 2006; Öner ve Çelik,
2011). Gediz Havzası’nda yaşanan çevre kirliliği problemine karşı çözüm önerileri getirmek
ve etkin bir mücadele yürütmek üzere su kalitesinin iyileştirilmesini hedefleyen Gediz
Havzası Eylem Planı, 2008 yılı Mayıs ayında yürürlüğe girmiştir. Eylem Planı’nda kısa
vadede öncelikli olarak atıksu arıtma tesisinin yapılması ya da mevcut tesislerin revizyonu
için Merkez ilçe, Turgutlu, Salihli, Demirci, Kula, Akhisar, Alaşehir, Saruhanlı ve Köprübaşı
ilçeleri belirlenmiştir (Anonim, 2014a). Demirköprü Baraj Gölü’nün Gediz Nehri’nin
getirdiği alüvyonlar nedeniyle son 50 yılda toplam depolama kapasitesinin % 33’nü kaybettiği
bir başka çalışmayla ortaya konmuştur (Kokpinar vd., 2010). Ege Bölgesi’nin en eski baraj
gölü olan Demirköprü Baraj Gölü birçok limnoekolojik ve biyolojik çalışmaya da konu
olmuştur. Gezerler-Şipal vd. (1996) yapmış olduğu çalışma ile baraj gölünün fitoplanktonunu
ilk kez belirlemiş, daha sonra Tenekecioğlu (2011) yaptığı doktora çalışması ile mevsimsel
plankton yapısı değişimlerini ayrıntısıyla ortaya koymuştur. Yine baraj gölünde yaşayan bazı
balık türleri ve kerevit populasyonlarının üreme, büyüme ve morfolojileri üzerine araştırmalar
gerçekleştirilmiştir (Balık vd., 2005, 2006; Sarı,1997).
27
III.
PROJENİN GEREKÇESİ
1. Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Talep Analizi
a) Talebi Belirleyen Temel Nedenler ve Göstergeler
Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığına ve balıklarına olan talebi değerlendirebilmek için
öncelikle ülkemizde talebi belirleyen temel nedenleri (sağlıklı beslenme ve istihdam) ele
almak gerekmektedir.
Türkiye’de balıkçılık, gerek nüfusun beslenmesi gerekse kıyı bölgelerimizde temel
geçim kaynaklarından biri olması açısından önemli bir faaliyet alanı olup sosyo-ekonomik
açıdan önem arz etmektedir. Su ürünleri avcılığı, geleneksel yapısı, düşük sermaye ile
yapılabilmesi, genellikle gelir ve eğitim seviyesi düşük nüfusun uğraşısı olması yanında, gıda
güvencesine önemli katkı sağlamakta ve önemli bir protein kaynağı olmaktadır. Su ürünleri
yetiştiriciliği ise dünyada ve ülkemizde üretim ve ticaret açısından hızlı bir gelişim
göstermektedir.
Türkiye’de kişi başına balık tüketimi 7 kg ile dünya ortalamasının çok gerisindedir.
Balık tüketimini özendirici çeşitli kampanyalar yürütülmüş olmakla beraber, tüketim
alışkanlıkları, fiyat, soğuk zincir ve pazarlama kanallarındaki sorunlar nedeni ile tüketim
sınırlı kalmaktadır. Sağlık Bakanlığı’nca, çocuklarda ve gençlerde görülmeye ve gün geçtikçe
sorun olmaya başlayan obezite ile mücadele için alınan çeşitli önlemlere ilave olarak, su
ürünlerinin tüketiminin teşvik edilmesi sorunun çözümüne yardımcı olacaktır. Zira, obezite
sorunu ile mücadeleye daha önce başlayan ülkelerde balık tüketimi teşvik edilmiştir.
Projenin gerçekleştirildiği bölgeye odaklandığımızda ise artan talepler ile ters orantılı
olarak, S.S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi üyesi aktif balıkçılar ile Gıda Tarım ve
Hayvancılık İlçe Müdürlüğü yetkilileriyle yapılan sözlü mülakatlar ve geçmiş yılların
balıkçılık verileri (Şekil 2) değerlendirildiğinde Demirköprü Baraj Gölü balıkçılık
potansiyelinin dramatik bir düşüş içerisinde olduğu görülmüştür.
28
Avcılık miktarı (kg)
18.000
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
2008-2013 ortalaması
2013 yılı
Şekil 2. Demirköprü Baraj Gölü’nde avcılıktan elde edilen aylık ortalama miktarlar (20082013).
Gediz havzası genelinde görülen kirlilik ve bunun baraj gölünde yarattığı anoksik
etkilerin balık üreme faaliyetleri üzerine olumsuz etkileri, ekosistem dengesini bozan istilacı
türlerin (Carassius gibelio, Atherina boyeri) ticari türler üzerinde oluşturduğu baskı ve yasa
dışı avcılık söz konusu düşüşün başlıca nedenleri olarak ön görülmektedir. Balıkçıların av
araç gereçlerinin (tekne, motor, ağlar vb.) bakımlarını gerçekleştirebileceği barınak veya
çekek benzeri bir yapının olmamasının ve amatör olta balıkçısı ile kooperatif üyesi balıkçılar
arasında gerçekleşen avlak çekişmelerinin getirdiği iş ve zaman kayıpları bölgede balıkçılığı
olumsuz etkileyen diğer muhtemel etmenler olarak ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında
balıkçının soğuk hava deposu ve buz makinası gibi altyapı eksiklikleri nedeniyle avladığı
balığı perakende olarak pazarlayamaması önemli kar kayıplarına yol açmaktadır. Bütün bu
nedenlerden dolayı, Demirköprü Baraj Gölü Balıkçılığının ve ekosisteminin sürdürülebilir
yönetim planlamalarının gerçekleştirilmesi zorunlu hale gelmiştir.
b) Talebin Geçmişteki Büyüme Eğilimi
Ülkemizde doğal göllerden, akarsulardan ve rezervuarlardan avcılık yoluyla sağlanan
balık miktarı düşüş eğilimindedir. 2002 yılında 43.938 ton ürün elde edilmişken bu değer
2013 yılında 35.074 tona düşmüştür (Tablo 4) (TUİK, 2003-2014).
Yetiştiricilikle sağlanan su ürünleri üretimi ise avcılığın tersine 2002 yılından bu yana
sürekli artış göstermiştir (Tablo 4). 2013 yılı itibariyle 233.394 ton balık yetiştirilmiş olup,
bunun % 44,3’üni deniz balıkları (Çipura, Levrek) 52,7’sini ise içsu balıkları (Alabalık,
Sazan) oluşturmuştur (TUİK, 2003-2014). FAO verilerine göre, Türkiye, Dünya’da su
ürünleri yetiştiriciliğinde en hızlı büyüyen üçüncü ülke konumundadır (Coşkun ve diğ., 2011).
29
Tablo 4. Türkiye su ürünleri üretimi (2002-2013) (TUİK, 2003-2014).
Yıllar
AVCILIK
YETİŞTİRİCİLİK
TOPLAM
Deniz
%
İçsu
%
Miktar
%
2002
522.744
83,3
43.938
7,0
61.165
9,7
627.847
2003
463.074
78,8
44.698
7,6
79.943
13,6
587.715
2004
504.897
78,3
45.585
7,1
94.010
14,6
644.492
2005
380.381
69,8
46.115
8,5
118.277
21,7
544.773
2006
488.966
73,9
44.082
6,7
128.943
19,5
661.991
2007
589.129
76,3
43.321
5,6
139.873
18,1
772.323
2008
453.113
70,1
41.011
6,3
152.186
23,5
646.310
2009
425.046
68,2
39.187
6,3
158.729
25,5
622.962
2010
445.680
68,2
40.259
6,2
167.141
25,6
653.080
2011
477.658
67,9
37.097
5,3
188.790
26,8
703.545
2012
396.322
61,5
36.120
5,6
212.410
32,9
644.852
2013
339.047
55,8
35.074
5,8
233.394
38,4
607.515
ÜRETİM
c) Mevcut Talep Düzeyi Hakkında Bilgiler
Ülkemizde kişi başına balık tüketimi, Dünya ve Avrupa Birliği ortalamaları başta
olmak üzere birçok ülkenin altındadır (Tablo 5). Sağlıklı ve yeterli beslenme için su ürünleri
tüketimini artırmak ya da en kötü senaryo ile mevcut tüketimi sürdürmek gerekmektedir.
Bunu yapabilmek içinse avcılık ve yetiştiricilikten sağlanan mevcut üretimin devamlılığı
sağlanmalıdır.
Tablo 5. Ülkelere Göre Kişi Başına Düşen Balık Tüketim Miktarları
ÜLKE
Kişi Başına
Yıllık Tüketim
Türkiye
İtalya
Fransa
İspanya
Japonya
İzlanda
Maldiv Adaları
Avrupa Birliği Ortalaması
Dünya Ortalaması
7 Kg
24,6 Kg
31,2 Kg
44,7 Kg
70,6 Kg
91,0 Kg
153 Kg
23 Kg
18,6 Kg
30
Dünya balıkçılığında olduğu gibi Ülkemizde de avcılıktan sağlanan üretim üst sınır
değerlere ulaşmıştır. Artan talebin karşılanmasında tek alternatif su ürünleri yetiştiriciliğidir.
2011 yılı verilerine göre Ülkemiz su ürünleri üretiminin yaklaşık dörtte biri (% 26,8)
yetiştiricilik yoluyla sağlanmaktadır (TUİK, 2003-2014). Bu bağlamda Demirköprü Baraj
Gölü’nde yetiştiricilik yoluyla üretilerek iç ve dış piyasaya pazarlanan Alabalık’a talebin her
dönem olacağı düşünülmektedir. Avcılık balıklarından ise özellikle Sazan olmak üzere Sudak
ve Yayın balıkları, Manisa İli ve civar İllerde talep gören ürünlerdir. Lezzet azlığı ve çok
kılçıklı olması nedeniyle Ülkemizde ticari değeri düşük olan Gümüşi havuz balığı ise mevcut
durumda Ortadoğu ülkelerinden (Irak, Suriye vb) talep görmektedir.
Demirköprü Baraj Gölü’nde balıkçılık yapan ve ruhsatlı balıkçı teknesine sahip 47
kişinin tamamı S.S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi’ne üyedir. Bu kişilerden % 94’ünün
(44 kişi) örneklendiği anket çalışmasında balıkçılığa, kooperatife ve göle ilişkin düşünceler,
Likert Ölçeği kullanılarak tespit edilmiştir. Ölçekte olumsuzdan olumluya doğru olmak üzere
cevaplara 1-5 arasında değer verilmiştir (1: Kesinlikle katılmıyorum; 2: Katılmıyorum; 3:
Kararsızım; 4: Katılıyorum; 5: Kesinlikle katılıyorum) (Tablo 6).
Balıkçıların cevapları içinde en düşük ortalama puan (2,52) “kooperatifin barınma yeri
sağlaması”yla ilgili sorudadır (Tablo 6). Likert Ölçeğine göre “kararsız” sınıfına giren bu
değer barınma yeri ile ilgili probleme işaret etmektedir. Gölde avcılığın yasaklandığı MartMayıs aylarında balıkçılar teknelerini karaya çıkartmak zorundadırlar. Ancak göl kenarında
lojistik ihtiyaçları karşılayacak bir barınma yeri bulunmayışı nedeniyle teknelerini park
edecek ve bakımını yapacak alan bulmakta zorlanmakta ve evlerine götürmektedirler. Ayrıca
gölde kullanılan multifilament ağların sık sık temizlenmek zorunda kaldığı ve temizlik
işleminde halk arasında “klorak” olarak isimlendirilen Hipoklorik asit kullanıldığı balıkçılar
tarafından beyan edilmiştir. Yapılan bu işlem, göl su kalitesi ve ekosistemi açısından risk
teşkil etmekte olup gerek av döneminde gerekse av yasağının olduğu aylarda ağların
temizlenmesi için atık suların sızdırmasız fosseptikte toplandığı bir barınma yerine ihtiyaç
duyulmaktadır.
31
Tablo 6. Balıkçıların Demirköprü Baraj Gölü ve sorunlara ilişkin düşünceleri.
Düşünceler
N
Ortalama
Göl kirlenmektedir
Göl kirliliğinin önlenmesi gerekmektedir
Gölde amatör balıkçılık, ticari avcılığı olumsuz
etkilemektedir
Gölden avlanan balığın pazarlamasında soğuk muhafaza
deposuna ihtiyaç vardır
Gelecekte göl balıkçılığında pazarlama sorunuyla karşı
karşıya kalınacaktır
Bölgemizde balık tüketimi ve talebi azdır
Kooperatif bana barınma yeri sağlar
45
45
4,87
4,87
Standart
sapma
0,625
0,625
44
4,48
0,902
45
4,42
1,158
45
3,80
1,120
45
44
3,76
2,52
1,048
1,406
Balıkçıların balıkçılığa ve sorunlara ilişkin düşüncelerini yansıtan cevaplar
incelendiğinde ise gelecekte pazarlama talebiyle karşı karşıya kalınacağı ve avlanan balığın
pazarlamasında soğuk muhafaza deposuna ihtiyaç duyulduğu tespit edilmiştir (Tablo 6).
Kooperatif yetkilileriyle yapılan görüşmelerde ve saha çalışmalarındaki gözlemlerde de
pazarlama sorunu tespit edilmiş olup balığı ihale ile sezon boyunca almaya hak kazanan
firmaların soğutma tertibatı bulunmayan araçlarla balık sevkiyatını gerçekleştirdikleri
belirlenmiştir. Ürün karaya çıkartıldıktan sonra soğuk zincirin sağlanmıyor olması halk
sağlığı açısından da bir risk teşkil etmektedir. Ayrıca balıkları satın alan firmaların pazar
kaygısı ile zaman zaman balıkları balıkçılardan almamaları balıkların balıkçının elinde
kalmasına ve muhafaza edilemediği için de ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Bu nedenle
pazarlama alternatifi oluşturabilmek ve gıda hijyenini sağlamak için yeterli kapasitede bir
soğuk hava deposuna ve ürünleri nakledecek frigorifik bir araca ihtiyaç duyulmaktadır.
Balıkçılar anketlerde gölde yapılan amatör balıkçılığın ticari balıkçılığı olumsuz
etkilediğini belirtmişlerdir (Tablo 6). Demirköprü Baraj Gölü kıyılarında amatör balıkçılık,
avcılık sezonu olan Haziran-Şubat ayları arasında hafta sonları tek oltayla yapılmak kaydıyla
serbesttir. Ancak Kooperatif yetkilileri, amatör balıkçıların yasalara uymayarak avcılığın
yasak olduğu aylar (Mart-Mayıs arası) dahil olmak üzere tüm yıl boyunca birden fazla olta
kullanarak büyük miktarlarda balık avladıklarını belirtmişlerdir. Demirköprü Baraj Gölü’nün
3 İlçe sınırlarına giren uzun kıyı şeridine sahip olması amatör balıkçılığın kontrolünü
zorlaştırmaktadır. Bu durumun zaman zaman aynı kaynağı kullanan ticari ve amatör balıkçılık
arasında çatışmalara sebep olduğu vurgulanmıştır. Çatışmayı engellemek ve kontrolü
kolaylaştırmak adına avcılık sezonunda amatör balıkçıların avlanabileceği göl kenarında bir
“kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanına” ihtiyaç duyulmaktadır.
32
Balıkçıların verdiği cevaplar içerisinde en yüksek ortalama değerler (4,87) gölün
kirlendiğine ve kirliliğin önlenmesi gerektiğine dair cevaplara aittir (Tablo 6). Bundan dolayı
Demirköprü Baraj Gölü’ne en fazla su girdisini sağlayan Gediz Nehri’nde geçmiş dönemlerde
kirliliğin engellenmesi adına oluşturulmuş “Gediz Havzası Eylem Planı” ivedilikle hayata
geçirilmelidir.
d) Mevcut Kapasite ve Geçmiş Yıllar Kapasite Kullanım Oranları
Demirköprü Baraj Gölü avlak sahası, S.S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi
tarafından 15.06.2012 tarihinden itibaren 3 yıl süreyle kiralanmıştır. Avcılık yapabilecek 68
adet ticari balıkçı ve 47 adet ruhsatlı balıkçı teknesi bulunmaktadır. Demirköprü Baraj
Gölü’nde 2013 yılında avlanan balık miktarları; 15.410 kg Sazan, 7.346 kg Yayın, 12 kg
Sudak ve 23.864 kg Gümüşi havuz balığıdır.
Baraj gölünde 2003 yılından bu yana ruhsatlı yetiştiricilik işletmesi sayısı 7 ile 9, aktif
işletmelerin sayısı ise 3-6 arasında değişmiştir. 2013 yılında 1585 ton/yıl proje kapasitesine
sahip 7 işletmeden 3’ü aktif olmuştur ve bu işletmeler tarafından 538 tonu Alabalık, 50 tonu
Sazan olmak üzere toplam 588 ton balık yetiştirilmiştir. 2013 yılında mevcut yetiştiricilik
kapasitesinin % 37’si kullanılmıştır (Tablo 7).
Tablo 7. Demirköprü Baraj Gölü’nde yetiştiricilik yapan işletmelerin aktiflik durumları.
Demirköprü Baraj Gölü
Ağ Kafes İşletme Sayısı
Üretim Miktarı (ton)
Yıllar
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Aktif
Pasif
Toplam
Alabalık
Sazan
Toplam
5
5
5
5
5
4
4
5
6
6
3
4
3
3
3
1
4
4
3
2
2
4
9
8
8
8
6
8
8
8
8
8
7
35
59
150
249
469
567
738
578
702
517
538
24
10
21
26
21
85
98
62
94
63
50
59
69
171
275
490
652
835
640
796
580
588
Demirköprü Baraj Gölü’nün yer aldığı Manisa İli’nde İl Gıda Tarım ve Hayvancılık
Müdürlüğü’nce 1.683 Kişiye Amatör Balıkçı Belgesi düzenlenmiştir. Manisa’ya komşu olan
illerdeki amatör balıkçılar da avlanma yasağının olduğu Mart-Mayıs dönemi dışında hafta
sonları baraj gölüne gelerek olta ile avlanmaktadırlar.
33
2. Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Gelecekteki Talebin Tahmini
a) Bölgenin Ekonomik Büyüme Senaryosu (hedef ve stratejiler) ve Talep
Tahminleri İle İlişkisi
Demirköprü Baraj Gölü’ne en yakın yerleşim yeri olan Köprübaşı İlçesi, 2014-2023
Bölgesel Kalkınma Planı’nda “Geleneksel ekonomilere bağımlı alt bölgeler” içinde kabul
edilmiştir ve bu alt bölgeler için büyüme senaryosu öngörülerinde sosyo-ekonomik yakınsama
politikalarına ve tarımda katma değeri arttırmaya yönelik uygulamalara öncelik verilmiştir.
Bu bağlamda İç Ege Havzası Tarımsal Gelişim Bölgesi Projesi kapsamında,
Demirköprü Baraj Gölü çevresinde yer alan ilçelerdeki tarımsal üreticilerin bilinçlendirilmesi
ve katma değeri yüksek verimli üretime yönelmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle, tarımsal katma
değeri artırmak ve büyük beldelerde hobi bahçeleri uygulamaları ile yörenin turizm
potansiyeline katkıda bulunmak hedeflenmiştir. Tarımda katma değer oluşturacak önemli
sektörlerden olan su ürünlerine olan talebin sürekliliği raporun 1-c maddesinde ayrıca
belirtilmiştir. Bu fizibilite raporu ile balıkçılığın sürdürülebilir yönetimi bağlamında
gerçekleştirilmesi önerilen unsurların bölgenin ekonomik büyüme senaryolarıyla örtüştüğü
düşünülmektedir.
b) Talebin Gelecekteki Gelişim Potansiyeli ve Talebin Tahmini
Demirköprü Baraj Gölü’nde geçmiş yılların üretim verileri, talepler ve taşıma
kapasitesi değerlendirilerek yetiştiricilik ve avcılıktan sağlanan üretimin önümüzdeki 5 yıl
boyunca 2013 yılı rakamlarını koruyacağı öngörülmüştür.
c) Talebin Tahminlere Temel Teşkil Eden Varsayımlar, Çalışmalar ve Kullanılan
Yöntemler (basit ekstrapolasyon model vs.)
Ülkemiz yetiştiricilik üretiminin 2002 yılı ile 2011 yılları arasında yaklaşık 3 kat,
Manisa İli yetiştiricilik miktarının ise 2003’ten 2013’e kadar yaklaşık 10 kat arttığı dikkate
alındığında üretimin artış eğiliminde olduğu bariz olarak görülmektedir. Ancak iç su
kaynaklarımızın sınırlı yüzey alanına sahip olmaları ve başta evsel atıklar olmak üzere farklı
sektörler tarafından kirletilmesi üretim artışını frenleyen unsurlardır. Bu nedenle, Demirköprü
Baraj Gölü’nde yetiştiricilik ve avcılıktan sağlanan üretimin önümüzdeki 5 yıl boyunca 2013
yılı rakamlarını koruyacağı öngörülmüştür
34
IV.
PROJE YERİ / UYGULAMA ALANI
1. Fiziksel ve Coğrafi Özellikler
a) Coğrafi Yerleşim
Demirköprü Baraj Gölü, Manisa İli’nin Salihli, Köprübaşı ve Demirci İlçe sınırları
içerisinde yer alır. Baraj, Ege Bölgesi'nde Murat Dağı (Kütahya) eteklerinden doğan ve Foça
(İzmir) yakınlarında Ege Denizi'ne dökülen Gediz Nehri üzerinde yapılandırılmıştır.
38°36'59.80"K enleminde ve 28°18'40.69"D boylamında yer alan barajın, deniz seviyesinden
yüksekliği yaklaşık 235 m’dir.
b) İklim (yağış oranı, nem, sıcaklık, rüzgar vs.)
Manisa İli, Akdeniz’in ılıman iklimi ile İç Anadolu’nun karasal ikliminin özelliklerine
sahiptir. Ovalar ve vadilerde karasal nitelikte Akdeniz iklimi görülürken, dağlık bölgelerinde
ve kuzeyindeki platolarda İç Anadolu’nun karasal ikliminin etkileri görülmektedir. Bölgede
ise Akdeniz iklimi ağırlıklı olarak hüküm sürmekle birlikte, Akdeniz iklimi ile karasal iklimin
geçiş noktasında olup, yazları kurak ve sıcak, kışları ılık ve yağışlı geçer. Orman ve Su İşleri
Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü verilerine göre, Demirköprü Baraj Gölü’ne en yakın
ilçelerden Köprübaşı ilçesinde, 2007-2010 yılları arasında ortalama nispi nem % 37,3 ile %
82,4 arasında değişmiştir. Aynı dönemde ortalama rüzgar hızı 1,4 ile 2,7 m/s arasında,
maksimum rüzgar hızı 36,4 ile 50,0 m/s arasında, kuvvetli rüzgarlı günlerin sayısı ortalaması
ise 4,3 ile 11,3 arasında olduğu görülmüştür. 2007-2012 yılları arasında en düşük ortalama
sıcaklığı Ocak ayında -2,7 °C, en yüksek ortalama sıcaklığı ise Temmuz ayında 34,1 °C,
olarak tespit edilmiştir. 1987-2012 yılları arasında maksimum toplam yağış miktarı Aralık
ayında 176,2 km/m3 ölçülmüş olup, aynı dönemde ortalama toplam yağış miktarı 39,6 km/m3
olarak hesaplanmıştır.
c) Toprak ve Arazi Yapısı İle ilgili Bilgiler
Yöre oldukça engebeli bir topografyaya sahiptir ve 250 ile 750 metre arasında
rakımlara sahip pek çok yükseltiler bulunmaktadır. Köprübaşı İlçesi, Gediz çöküntü havzası
üzerinde yer alır. İlçenin güney batısında Dibek Dağları, kuzey doğusunda Çanak Dağları ve
kuzeyinde Kayran Dağları yer alır. Baraj çevresi jeolojik açıdan volkanik ve metamorfik
formasyonları barındırmaktadır (Bakaç ve Kumru, 1999).
35
d) Bitki Örtüsü
Bölgede bitki örtüsü makiler olmakla birlikte, makilerin tahrip edildiği alanlarda çok
kısa boylu dikenli çalılardan oluşan bitki topluluklarına da rastlanmaktadır. Quercus robur L.
(meşe), Olea europeae L. (zeytin), Pictacia lentiscus L (sakız ağacı) bölgede sık rastlanan
ağaç türleridir. Ayrıca Anchusa, Althaea (hatmi çiçeği), Triticum sativum (buğday), Hordeum
vulgare L. (arpa), Cistus creticus (Girit ladeni), Asphodelus aestivus (çirişotu), Fragaria
vesca L. (çilek), Capsicum annuum L. (biber), Papaver rhoeas (gelincik), Papaver
somniferium (haşhaş), Urtica dioica (ısırganotu), Phragmatis australis (kamış), Astragalus
(geven), Lactuca sativa (marul), Onopordon (kangal), Anthemis (papatya), Saponaria
officinalis (sabunotu), Portulaca oleracea (semiz otu), Verbascum (sığırkuyruğu), Nicotiana
tabacum L. (tütün), Allium cepa (soğan), Allium sativum (sarımsak), Teucrium polium L.
(tüylü kısamahmut) ve Trifolium arvense L. (üçgül) gibi bitkiler de çok yaygın olarak
görülmektedir (Şaşmaz, 2008).
e) Su Kaynakları
Demirköprü Baraj Gölü’nün birincil su gelirini yatağı üzerine inşa edildiği Gediz
Nehri oluşturmakta, bunun yanında Demirci Çayı ve küçük derelerin getirdiği yağmur suları
da gölün su bütçesini desteklemektedir.
f) Diğer Doğal Kaynaklar
Demirköprü Baraj Gölü havzasında değerli maden yatakları mevcuttur. Kasar,
Taşharman, Kocadüz, Çetinbaş, Topallı, Yardere, Kayran, Tomaşa, Kocaboğaz ve Topallı
yörelerinde uranyum yatakları olduğu bilinmektedir (Şaşmaz, 2008). Manisa İli titanyum
potansiyeli açısından Türkiye’nin en önemli bölgesidir ve araştırma bölgemiz yakınında
bulunan Demirci Çayı’nda da titanyum zenginleşmeleri bulunmaktadır. Manisa İli mermer
açısından önemli potansiyele sahip olup, Demirci İlçesi’nde sarı-açık yeşil, yer yer koyu
kahve renkli ve tamamen aragonit kristallerinden oluşmuş Demirci Oniks mermeri ocakları
bulunmaktadır. Bölge termal su kaynakları açısından da zengindir. Demirci İlçesi’ne bağlı
Saraycık Köyü sınırları içinde bulunan Saraycık Kaplıcaları (sıcaklığı 45-54 0C arasında olup
debisi ise 15-30 lt/sn) ve Demirci’ye 4 km, il merkezine 165 km uzaklıkta bulunan Hisar
Kaplıcaları (sıcaklıkları 37-800C arasında, debileri ise 11-17 lt/sn arasında) banyo ve içme
kürü olarak veya sera ısıtmasında kullanılmaktadır (Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü).
36
g) Barajın Fiziksel Özellikleri
Tablo 8. Demirköprü Baraj Gölü’nün fiziksel özellikleri.
2.
Barajın Yeri
Manisa - Salihli
Akarsuyu
Gediz
Amacı
Enerji, Sulama ve Taşkın
İnşaatın (başlama-bitiş) yılı
1954 - 1960
Gövde dolgu tipi
Toprak Dolgu
Gövde hacmi
4,3 hm3
Yükseklik (talvegden)
74 m
Normal su kotunda göl hacmi
1022,3 hm3
Normal su kotunda göl alanı
45,7 km2
Sulama alanı
99 220 ha
Güç
3 x 23 = 69 MW
Yıllık Üretim
193 GWh
Ekonomik ve Fiziksel Altyapı (hammadde kaynaklarına erişilebilirlik,
ulaşım ve haberleşme sistemi, su-elektrik-doğal gaz şebekeleri, arazi kullanımı, yan
sanayi, dağıtım ve pazarlama olanakları vs.)
Demirköprü Baraj Gölü’nün balıkçılık faaliyetlerinden birinci derecede faydalanan
bölge Köprübaşı ilçesi olup, bölgedeki tek balıkçılık kooperatifi burada yer alır. Köprübaşı
İlçesi, Zafer Kalkınma Ajansı Yönetim Kurulu tarafından kabul edilerek Kalkınma
Bakanlığına sunulan TR33 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı (Taslak)’na göre “Geleneksel
Ekonomiye Bağımlı Alt Bölgeler” içerisindeki “Demirci Alt Bölgesi” nde yer almaktadır.
Planda söz konusu alt bölge, tarım sektörünün yoğun olduğu, ancak arazi yapısı ve iklim
itibariyle diğer alt bölgelerle kıyaslandığında daha az katma değer yaratan ürünlerin
yoğunlaştığı, ulaşım imkânlarının engebeli arazi yapısı sebebiyle sınırlı olduğu ve sanayi
yatırımlarının sınırlı olduğu bir bölge olarak tanımlanmıştır.
Bugün için, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nca yapılan teşvikler
neticesinde halkın katma değeri yüksek tarım alanlarına yöneldiği ilçede, başlıca tarımsal
faaliyetleri, çilek yetiştiriciliği, zeytin yetiştiriciliği ve hayvancılık oluşturmakta, balıkçılık ise
daha çok yöre halkı için alternatif bir faaliyet olarak dikkat çekmektedir. Demirköprü Baraj
Gölü’nün etrafındaki alanlarda arazi kullanımının daha çok tarımsal amaçlı (özellikle çilek ve
zeytin yetiştiriciliği) olduğu saha çalışmaları sırasında görülmüştür. Bölgede balıkçılık
37
ürünlerinin ya da tarımsal üretimin pazarlamasında kolaylaştırıcı bir unsur olarak muhafaza
edici herhangi bir soğuk hava deposu bulunmamaktadır. Bölgenin ilçelerinden özellikle
Demirci’de halıcılık önem kazanmış, dağ köylerinde halkın bir başka geçim kaynağı
olmuştur. Civar ilçeler bünyesinde barındırdığı doğal kaplıca suları ve tesislerle (Saraycık ve
Hisar Kaplıcaları) bölge ekonomisine ayrıca katkı oluşturmaktadır. Bölgede doğal gaz
şebekesi bulunmayıp ısınma ve enerji ihtiyacı, elektrik, kömür ve prina briketleri ile
sağlanmaktadır. 2012 yılında yayınlanan Manisa Çevre Durum Raporu’na göre Köprübaşı (1)
ve Demirci (24) ilçelerinde sanayi siciline kayıtlı 25 işletme vardır. Aynı rapora göre, yapımı
tamamlanmış olan küçük sanayi sitelerinde Köprübaşı İlçesi’nde 48, Demirci İlçesi’nde 125
işyeri vardır.
3.
Sosyal Altyapı (nüfus, istihdam, gelir dağılımı, sosyal hizmetler, kültürel
yapı)
2013 yılı TUİK verilerine göre Köprübaşı İlçesi’nin nüfusu 6.899’u erkek, 7.146’sı
kadın olmak üzere toplam 14.045’dir. Nüfus yoğunluğu km2’ye 34 kişi olup Türkiye
değerinin (97 kişi) oldukça altındadır.
15 yaş ve üzeri toplam nüfusun çok azı (yaklaşık % 5,1) okuma yazma bilmemektedir
(Tablo 9). Nüfusun büyük çoğunluğu geçimini tarım ve hayvancılıktan sağlamaktadır. Yöre
halkının yaşantısında yaygın Ege kültürü egemen olmakla birlikte, Manisa yöresinde 13.
yüzyılda yerleşmeye başlayan Yörük ve Türkmen Boylarının bir kısmı bölgenin Gördes,
Demirci ve Köprübaşı ilçelerinin kırsalında hayvancılık ve halıcılık yaparak Yörük kültürünü
yaşatmaktadır.
Tablo 9. Köprübaşı ilçesinde 15 yaş ve üzeri eğitim düzeyleri (TUİK, 2013)
Bitirilen eğitim düzeyi
Okuma yazma bilmeyen
Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen
İlkokul mezunu
İlköğretim mezunu
Ortaokul veya dengi okul mezunu
Lise veya dengi okul mezunu
Yüksekokul veya Üniversite mezunu
Bilinmeyen
Toplam
Toplam Erkek Kadın
600
87
513
1.172
344
828
5.637 2.598
3039
1.689
994
695
422
314
108
1.491
933
558
669
416
253
28
11.708 5.705 6.003
1. Kurumsal Yapılar
Proje alanı “Yaban Hayatı Koruma Bölgesi” içerisinde yer almaktadır (Anonim,
2006).
38
Demriköprü Baraj Gölü etrafında bulunan Köprübaşı, Demirci ve Salihli ilçelerinde
bulunan İlçe Kaymakamlıkları ve çeşitli Bakanlıklara bağlı resmi İlçe Müdürlükleri, İlçe
Devlet Hastaneleri, Belediyeler, Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri, Üretici
Birlikleri, Tarım Kooperatifleri, Balıkçı Kooperatifi bölgenin resmi veya gayri resmi
kurumsal alt yapısının başlıca öğeleridir.
4. Çevresel Etkilerin Ön Değerlendirilmesi
Yurdumuz jeolojik ve topografik yapısı ve iklim özelliklerinden dolayı sık sık doğal
afetlere maruz kalmakta, bunların sonucunda can ve mal kayıpları meydana gelmektedir.
Deprem Bölge Haritasına göre, ülkemizin % 92’si deprem kuşağında olup, nüfusun % 95’i
deprem riski olan bölgelerde yaşamaktadır. Bölgede en fazla risk teşkil eden ve en fazla can
kaybına yol açan doğal afet türü depremdir. Gediz Çöküntü Sistemi ve Manisa Fay Hattı’nın
aktif olmasından dolayı son yüzyılda büyüklükleri 4 ve 4’ün üzerinde olan birçok deprem
yaşanmıştır. Meydana gelen depremlerde Manisa ilinde 3.053 kişi hayatını kaybetmiştir.
Manisa’da 5,0 büyüklüğündeki bir depremin 10 yılda gerçekleşme olasılığı % 81,3 iken, 6,0
büyüklüğündeki bir depremin aynı zaman diliminde gerçekleşme olasılığı % 66,6’dır
(Anonim, 2013).
Çevresel etki olarak diğer bir faktör kirliliktir. Kirlilik kaynağı olarak en önemli girdi
Baraj Gölü’nü besleyen Gediz Nehri’dir. Memba kısmında I. kalite su değerlerine sahip Gediz
Nehri’ne Uşak ili evsel ve endüstriyel atık sularının deşarjı nedeniyle kirlilik sorunu
yaşanmaktadır (Sarıyıldız ve diğ., 2008). Sarıyıldız ve diğ. (2008), Demirköprü Barajı
mansabında bulunan 49 nolu istasyon su kalitesi değerlerinde Uşak İlinin ve Demirci İlçesinin
kirlilik etkilerinin etken olduğunu bildirmişlerdir. Özellikle atık sulardan kaynaklanan fosfat
ve azot yönünden sıkıntı yaşandığı, kurak mevsim eğilim değerlerinde azotta, biyokimyasal
oksijen ihtiyacında ve askıdaki katı maddelerde kirlilikten kaynaklı bir artış görüldüğü
belirtilmiştir. Çetin ve diğ., (2008) Gediz Nehri’nin Demirköprü Baraj Gölü’ne olan etkisini
incelemişler ve klor, kimyasal oksijen ihtiyacı çözünmüş oksijen, sodyum içeriği açısından 1.
Sınıf su kalitesinde, elektriksel iletkenlik yönünden 2. Sınıf, orto fosfat, pH, askıda katı
madde yönünden 3. Sınıf ve amonyum azotu yönünden 4. Sınıf su kalitesinde olduğunu tespit
etmişlerdir.
Baraj Gölü’ndeki kirliliğin diğer kaynağı ise başta Köprübaşı İlçesi olmak üzere baraj
çevresindeki yerleşimlerden gelen evsel atıklardır. Bu yerleşimlerde bir arıtma tesisinin
bulunmayışı önemli bir sorundur. Bu sorun Manisa İli 2012 Yılı Çevre Durum Raporu’nda da
Öncelikli Sorunlar başlığı altında “Demirköprü Barajı’ndaki yüzey suyu kalitesini
39
iyileştirmek için Manisa İli Köprübaşı yerleşim biriminden kaynaklanan atık suların
arıtılması” olarak vurgulanmıştır. Raporda ayrıca Köprübaşı’na bağlı 27 Köyün % 59,3’ünün
kanalizasyonu bulunmadığı belirtilmektedir (Anonim, 2012).
5. Alternatifler, Yer Seçimi ve Arazi Maliyeti (Kamulaştırma Bedeli)
Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığının sürdürülebilirliğinin sağlanması için aşağıdaki
alternatif faaliyetler belirlenmiştir:
-Pazarlama sorunun çözülmesi adına “taze balık soğuk muhafaza deposu” yapılması
ve frigorifik araç temin edilmesi,
-Ticari balıkçılık ile amatör balıkçılık arasındaki çatışmaları önlemek ve balık
stoklarının rasyonel kullanımını sağlamak adına “kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı”
oluşturulması,
-Ticari balıkçıların ve yetiştiricilerin lojistik ihtiyaçlarını gidermek adına karada bir
“balıkçılık lojistik alanı” oluşturulmasıdır.
Söz konusu alternatif faaliyetler için planlanan konumlar Şekil 3‘de sunulmuştur.
Şekil 3. Alternatif faaliyetler için belirlenen alanlar.
40
Taze balık soğuk muhafaza deposu, S. S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi’nin
Köprübaşı İlçesi’ndeki binasına yapılacağı için arazi maliyeti bulunmamaktadır. Atıksu
arıtma tesisi için Manisa Büyükşehir Belediyesi ve Köprübaşı Belediyesi tarafından yer tespiti
yapılmış olup söz konusu faaliyet için arazi tahsisi gerçekleştirilmiştir.
Balıkçılık lojistik alanı için mevcut durumda balıkçıların ürünlerini karaya çıkarttıkları
Çarıklar Köyü’ne yakın ve Baraj Gölü’nün maksimum su kotunun üstünde kalacak bir alan
belirlenmiş olup Hazineden kiralama yapılacaktır.
Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı için ticari balıkçılıkla çatışmaya imkan
vermeyecek ve yine maksimum su kotunun üstünde kalacak bir alan belirlenmiştir. Söz
konusu alan da Hazineden kiralanacaktır.
41
V.
TEKNİK ANALİZ ve TASARIM
I. Kapasite Analizi ve Seçimi
a) Balıkçılığa ilişkin bulgular (av araçları, av kompozisyonları, çıkan türlere ilişkin
bilgiler)
Tüm bu balıkçılık potansiyeline ve bilgi ihtiyacına rağmen bugüne kadar Demirköprü
Baraj Gölü balıkçılığına ilişkin yapılmış tek çalışma, Sarı (1995) tarafından Sudak’ın
biyolojik özelliklerini tespit etmek üzere gerçekleştirilmiştir.
Gölde, Sudak’ın biyolojik özellikleri (Sarı, 1997), tatlı su istakozunun bazı morfolojik
ve büyüme özellikleri (Balık ve diğ., 2005 ve 2006) ile mevsimsel plankton yapısı değişimleri
(Tenekecioğlu, 2011) tespit edilmiş olup yaklaşık 20 yıldır balıkçılığa ve balık türlerinin
biyolojik özelliklerine ilişkin çalışma yürütülmediği görülmektedir.
Sarı (1997), Demirköprü Baraj Gölü’nde, Stizostedion lucioperca (Sudak balığı),
Chalcalburnus chalcoides (Tatlı su sardalyası), Barbus capito pectoralis (Bıyıklı balık),
Chondrostoma nasus (Kababurun), Cyprinus carpio (Sazan), Leuciscus cephalus (Tatlı su
kefali), Silurus glanis (Yayın balığı), Gambusia affinis balık türlerinin bulunduğunu
bildirmiştir.
Bahsi geçen türlerden ticari değere sahip olanların genel özellikleri aşağıda verilmiştir
(Geldiay ve Balık, 2009):
Takım: Cypriniformes
Familya: Cyprinidae
Cins: Cyprinus, Linnaeus, 1766
Cyprinus carpio Linnaeus, 1758
Türkçe: Sazan balığı
Şekil
4.
Sazan
Balığı
(http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cyp
rinus_carpio_2008_G1.jpg)
Vücut biraz uzamış ve oval şekillidir. Büyük pullarla kaplıdır. Vücut yanlardan
yassılaşmıştır. Maksimum vücut yüksekliği kuyruksuz vücut boyunda 3-3,5 kez
bulunmaktadır. Başı çıplak ve iri olmakla beraber baş uzunluğu yaklaşık olarak vücut
yüksekliğine eşittir. Ağız küçük ve terminalde (uç kısımda) bulunmaktadır. Dudaklar etlidir.
Ağız üzerinde üst dudak üzerinden çıkan ve fazla uzun olmayan iki çift bıyık bulunmaktadır.
Dorsal ve anal yüzgeçlerin 3. basit ışınlarının arka kenarları tırtıklıdır. Boyları bazen 1 m’den
42
fazla, ağırlıkları ise 40 kg kadar olabilmektedir. Renk, sırt bölgesinde siyah, yan taraflarında
kirli sarı, karın bölgesinde ise gri-beyazdır. Pullarda fazla miktarda mukus maddesi
bulunmaktadır. Doğal göl, gölet, havuz ve özellikle dibi çamurlu, etrafı bol vejetasyonlu
yavaş akan derin akarsuları tercih ederler. Genç balıklar genellikle sığ, yaşlı bireyler ise daha
derin sularda bulunurlar. Sıcak seven bir form olması nedeni ile çok soğuk suların bulunduğu
yüksek dağ göllerinde doğal olarak fazla görülmemektedir. Oksijene toleransları çok
yüksektir. 0.5 mg/1 seviyesindeki sularda bile rahatlıkla yaşamlarını sürdürebilmektedirler.
Omnivordurlar ve hızlı büyümesi, kapalı ortamlarda kolayca muhafaza edilmesi ve etinin de
nispeten lezzetli olması gibi nedenlerle özellikle ıslah edilmiş ırkları balık üretiminde önemli
bir yer tutmaktadır. Başlıca doğal besinlerini su pireleri, dipter larvaları, kurtlar ve çeşitli
küçük mollusklar, bitkisel daneler ve algler oluşturmaktadır. Yumurta bırakma zamanı NisanHaziran ayları arasında olmakla birlikte aşağı yukarı 3 yaşında ergin hale gelirler.
Yumurtalarını kümeler halinde ve belli aralıklarla bırakırlar. Bu tür, en çok yumurta veren
balıklardan biridir, vücut ağırlığının her kilogramı için 120.000 yumurta verebilmektedir
(Geldiay ve Balık, 2009) (Şekil 4).
Takım: Cypriniformes
Familya: Cyprinidae
Cins: Cyprinus Linnaeus, 1766
Carassius gibelio Bloch, 1783
Türkçe: Gümüşi Havuz balığı
Şekil 5. Gümüşi Havuz Balığı (Orijinal)
Vücut oval görünümlüdür ve yanlardan biraz yassılaşmıştır, aynı zamanda iri sikloid
pullarla örtülüdür. Ağız küçük ve terminal konumlu olup, dorsal ve anal yüzgeçlerin
sonuncusu basit ışınlarının arka kenarı testere ağzı şeklinde tırtıklıdır. Cinsel olgunlaşması 2-4
yaşlarında gerçekleşmektedir. Populasyondaki dişi/erkek oranı bazı bölgelerde eşit gibi
görünse de, bazı ekosistemlerde populasyondaki bireylerin büyük çoğunluğunu dişiler
oluşturur. Bu dişilerin yumurtaları ise genetik bakımdan yakınlık arz eden bazı Cyprinid
türlerinin (Carassius carassius, Cyprinus carpio vb.) erkeklerinden sağlanan spermlerle
döllenerek yeni bireyler oluşturabilirler. Ancak, bu şekilde bir üremeyle meydana gelen
bireylerin tamamen dişi fertlerden oluştuğu da bilinmektedir. Bazı hayvanlarda da görülen bu
43
nadir üreme şekline gynogenesis denir. Bir dişi balık üreme süresince (ilkbahar-yaz
periyodunda) 160.000-380.000 arasında yumurta verebilir ve cinsel olgunlaşma yaşına kadar
çok hızlı büyür, hayatta kalma şansı çok yüksektir. Bu sebepten aşılandığı yeni ortamlarda
süratle gelişerek ekosistemin dominant bir populasyonu olabilmektedir. Çünkü, omnivor
beslenmekte ve her türlü ortam faktörlerinin değişimine karşı büyük bir dayanıklılık
göstermekte olduğundan, diğer türlerle rekabet etme şansı oldukça yüksektir. Total vücut
uzunlukları ortalama 15-20 cm arasındadır ancak 40 cm ye ulaşan bireylerine rastlanmaktadır.
İnsan besini olarak değerlendirilmelerine rağmen çok kılçıklı oldukları için fazla tercih
edilmeyen bir türdür (Geldiay ve Balık, 2009) (Şekil 5).
Takım: Perciformes
Familya: Percidae
Cins: Sander Linnaeus, 1758
Sander lucioperca LİNNAEUS, 1758
Türkçe: Sudak balığı, Alman levreği, Dişli balık
Şekil
6.
Sudak
Balığı
(http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sand
er_lucioperca_1.jpg)
Küçük ktenoid pullarla örtülü olan vücut ince uzun yapılıdır. Başı daha sivridir ve
uzunluğu standart vücut boyunun ¼’ü kadardır. Ağızda iyi gelişmiş sivri uçlu köpek dişleri
bulunur. Operküllerin üzeri genellikle çıplaktır ve postoperkülün sonunda diken şeklinde
uzantı yoktur. Özellikle erkeklerde, baş ile I. dorsal arasında kalan sırt bölgesi hafif tümsektir.
Kuyruk yüzgeci az girintili ve lopların ucu yuvarlaktır. Vücudun genel rengi parlak beyazdır.
Sırt kısmı gri-yeşil, yan taraflar ve karın bölgesi ise gümüş beyaz renk gösterir. Vücudun
yanlarında ve özellikle L. lateralin üstünde kalan bölgede, sayıları 10-12 arasında değişen
kahverengi-esmer benekler bulunmaktadır. Dorsal ve kaudal yüzgeçlerin radiusları arasındaki
zarlar üzerinde, düzenli sıralanmış kahverengi benekler vardır. Vücut uzunluğu en fazla 130
cm kadar olabilir. Başlıca gıdasını özellikle Cyprinid cinsinden olan çeşitli balıklar oluşturur,
predatör bir türdür. Cinsel olgunlaşma 3-4 yaşında gerçekleşir. Yumurtlama zamanı NisanHaziran ayları arasındadır. Bir dişi balık vücut ağırlığının her kg mı için 1-1,5 mm çapında
200.000 kadar yumurta verebilir. Halk arasında yırtıcılığı ile tanınır. Etinin lezzetli oluşundan
dolayı ekonomik önemi büyüktür. Bu amaçla memleketimizin bazı doğal göl ve barajlarına
aşılanmış ve iç sularımızın daha verimli, ekonomik hale getirilmesi amaçlanmıştır. Aynı
44
zamanda, bu aşılama çalışmaları olumsuz sonuçlar da ortaya koymuştur. Zira göldeki doğal
yemi oluşturan diğer formların tüketilmesi sonucu gıda zincirinde bir kopukluk meydana
gelmiş, dolayısıyla doğanın dengesi bozulmuştur (Geldiay ve Balık, 2009) (Şekil 6).
Takım: Siluriformes
Familya: Siluridae
Cins: Silirus
Silirus glanis (Linnaeus, 1758)
Türkçe: Yayın balığı
Şekil 7. Yayın balığı (Silurus glanis) (Orijinal)
Vücudu çıplak olup, yumuşak ve viskoz (yapışkan) karakterli bir deri ile örtülüdür.
Baş ön kısımda yuvarlak ise de, dorso-ventral olarak hafifçe yassılaşmıştır. Bu nedenle üstten
bakıldığı zaman kurbağa başını andırır. Ağız büyüktür ve etrafında 3 çift bıyık bulunur.
Bıyıklardan 2 çifti alt çenede 1 çifti üst çenededir. Üst çenedeki bıyıklar sağlam ve daha
uzundur. Vücut anüsün bulunduğu bölgeden itibaren kuyruğa doğru gidildikçe yanlardan
yassılaşır. Dorsal yüzgeç çok küçüktür ve başa çok yakın kısımda bulunur. Anal ise gayet
uzun olup, Ventral’lerin hemen gerisinden başlar ve kuyruk yüzgecinin çok yakınına kadar
ulaşır. Kuyruk yüzgeci tek loplu ve serbest kenarı yuvarlaktır. Vücut rengi genellikle sırt
bölgesi siyahımsı gri karın bölgesi ise kirli beyaz veya sarımtıraktır. Çok elverişli yaşam
ortamlarında maksimal vücut uzunluğunun 5 m. ve ağırlığının 300 kg kadar olabildiği
söylenir. Genellikle göllerin yumuşak tabanlı yerlerini tercih ederler. Başlıca gıdasını
kurbağalar, çeşitli balıklar, tatlısu istakozları, dalgıç kuşları, ördek yavruları, küçük yılan
balıkları ve su sıçanları oluşturur. Gündüzleri taşlar ve ağaç kökleri arasında, çamurlar içinde
gizlenir, geceleri ise tamamen aktiftir. Bu tür nispeten tropikal bir form olduğundan yumurta
bırakmak için mutlaka su sıcaklığının 20 0C den yukarı olmasını bekler. Üreme zamanı
Mayıs-Temmuz arasıdır. Cinsel olgunlaşma 4-5 yılda meydana gelir ve her bir dişi balık
500.000 kadar yumurta verebilir. Yumurtalar 3 mm çapında ve açık sarı renklidir. Kuluçka
süresi aşağı yukarı 8-10 gündür. Yumurtalarını bırakacakları zaman özellikle fazla derin
olmayan bol vejetasyonlu kıyı zonlarına geçer ve orada basitçe bir yuva oluşturur. Yumurtalar
yapışkandır ve ağaç köklerine, su bitkilerine yapışır açılıncaya kadar da kısmen erkek balık
tarafından korunurlar.
Yayın balıkları etleri çok lezzetli ve fazla kılçığı bulunmayan kaliteli tatlısu
balıklarıdır. Bu yüzden eti insan gıdası olarak kullanılır. Ayrıca kemikleri ve hava keseleri
45
tutkal yapımında önemli bir hammadde kaynağı olarak kullanılmaktadır. Türün, Trakya
üzerinden ülkemize girdiği, birçok göl ve akarsuyumuzda mevcut olduğu bilinmektedir.
Örneğin Manyas, Apolyont, İznik, Gölcük (Ödemiş), Çıldır ve Gölhisar gölleri ile Sakarya,
Kızılırmak, Büyük Menderes nehirleri ve Porsuk çayında mevcudiyetleri yapılan çeşitli
faunistik çalışmalarla saptanmıştır (Geldiay ve Balık, 2009).
i.
Demirköprü Baraj Gölü ve Balıklandırma Çalışmaları
Çeşitli faktörlerden dolayı üreme başarısızlığı, balık stoklarında meydana gelen düşüş
ve değerli türlerin yok olması sonucu göl ekosistemlerinin verimi zaman içinde düşmektedir.
Zarar
gören
balık
populasyonlarının
ıslahı,
yeni
oluşturulan
kaynaklarda
stabil
populasyonların oluşturulması, tür çeşitliliğinin artırılması ve mevcut türler arasındaki
ekolojik denge veya uyumun kurulabilmesi için balıklandırma sık başvurulan uygulamalar
arasındadır (Wondrak, 1994; Çetinkaya ve diğ., 1999). Ülkemiz iç sularında biyolojik
mücadele amacıyla 14 ve diğer sebeplerle 6 olmak üzere toplam 20 balık türünün aşılandığı
bilinmektedir (Cirik ve diğ., 2007).
Balık aşılama terimi egzotik bir balık türünün, bilinçli olarak veya kaza ile
(istenmediği halde) kendi doğal yaşama alanı dışındaki bir su kaynağına insan tarafından
götürülüp bırakılması anlamına gelmektedir. Balık aşılama terimi yerine eş anlamlı olarak
balıklandırma terimi de kullanılmaktadır. Ancak balıklandırma terimi yalnızca egzotik türün
değil yerli türlerin de kaynağa sokulması, bırakılması anlamına gelmektedir. Balıklandırma ya
da balık aşılama yerine zaman zaman balık stoklama terimi kullanılmaktaysa da balık
stoklama daha farklı bir anlam taşımakta; bir su kaynağına kaynağın balık verimini arttırmak,
dengesi bozulmuş populasyonları ıslah ve güçlendirme için zaten kaynakta yaşamakta olan
türden bir balık kitlesini tekrar tekrar kaynağa bırakmak anlamına gelmektedir. Egzotik bir tür
kaynağa ilk olarak konuluyorsa buna balık aşılama, ilk defa konulduktan sonra takviye
amacıyla aynı egzotik türün bireyleri kaynağa tekrar yeniden konuluyorsa bu işlem stoklama
adını almaktadır. Daha önceden aşılama yapıldığı halde bir süre sonra bu kaynakta bu türe hiç
rastlanmıyorsa ve egzotik tür yeniden aşılanıyorsa bunun için de yeniden aşılama ya da tekrar
aşılama terimi kullanılmaktadır (Çetinkaya, 2006).
Farklı yönlerden eleştirilmesine rağmen balıklandırma, verimliliğin arttırılması,
stokların takviye edilmesi ve yeni stokların oluşturulması amacıyla uzun yıllardan beri, ülkemizde Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’ne ait üretim
tesislerinde üretilen balıklarla legal anlamda, kontrol dışı kişi ve kesimlerce de illegal
46
anlamda yapılmaktadır (Emre ve diğ., 2006). Uluslararası bağlamda ise balık aşılama, transfer
ve stoklama çalışmalarının olumsuz etkileri üzerine FAO bünyesinde EIFAC (Avrupa İçsu
Balıkçılığı Dayanışma Komitesi), ICES (Denizlerden Yararlanma İçin Uluslararası Konsey),
Rio Biyoçeşitlilik Sözleşmesi, FAO Sorumlu Balıkçılık Kuralları gibi inisiyatifler ve örgütler
çeşitli çalışmalar yapıp kurallar ortaya koymuşlardır (Çetinkaya, 2006).
Demirköprü Baraj Gölü’nde Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından son 20 yılda
(1994-2014) gerçekleştirilen balıklandırma faaliyetleri Tablo 10’da özetlenmiştir. Veriler
incelendiğinde baraj gölüne bırakılan tek bir tür olduğu (Pullu sazan) ve yıllık balık
miktarının 100.000-390.000 adet arasında değiştiği, ortalamanın ise 200.000 adet/yıl olduğu
tespit edilmiştir (Tablo 10).
Tablo 10. Demirköprü Baraj Gölü’nde balıklandırma (Pullu sazan) miktarları (1994-2014).
Yıl
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
ORTALAMA
ii.
Balık sayısı
150.000
350.000
200.000
300.000
150.000
100.000
150.000
200.000
130.000
150.000
150.000
390.000
230.000
350.000
230.000
220.000
240.000
270.000
240.000
200.000
Baraj Gölü Balıkçılığı
Ülkemizdeki baraj gölleri genellikle derin vadi tipinde olup yüzey alanlarına göre dar
littoral sahalara sahiptir. Littoral sahaların genişliği balıkların doğal ortamda beslenmesi ve
avcılık için önemlidir. Bu bakımdan baraj göllerimiz genelde yapısal olarak oligotrofik (az
verimli) karakterdedir (Çevlik ve Elibol, 2009).
47
Tablo 11. Baraj Göllerinin Büyüklüklerine Göre Ortalama Balık Verimleri (Çevlik ve Elibol,
2009).
Yıllık Verim
Ortalama
Hesabına Konu
İşletme Kotuna
Olan Baraj
Göre Toplam
Sayısı
Alan
183
103
40.499
27,2
Orta (1.000 – 5.000 ha)
31
24
77.536
12,4
Büyük (> 5.000 ha)
9
5
208.058
9,4
223
132
326.092
24,7
Yüzey Alanına Göre
İşletmedeki
Baraj Sınıfı
Küçük (< 1.000 ha)
Toplam
Baraj
Sayısı
Ortalama
Yıllık Balık
Verimi (kg/ha)
Demirköprü Baraj Gölü’nün 2013 yılında gerçekleşen işletme değerlerine göre
ortalama göl alanı 5.567 ha olmuştur. Yüzey alanına göre “Büyük (> 5.000 ha)” sınıfında
değerlendirildiğinde ortalama balık verimi değerlerine (Tablo 11) göre Demirköprü Baraj
Gölü’nden bir yılda ticari avcılıkla elde edilebilecek balık miktarı 52,3 ton’dur. Yüzey alanına
göre sınıflandırmaksızın hesaplama yapıldığında balık miktarı 137,5 ton çıkmaktadır.
Demirköprü Baraj Gölü’nde aynı anda iki tür balıkçılık yapılmaktadır. Birincisi 1972
yılından bu yana rezervuarda doğal olarak bulunan balık türlerinin veya balıklandırma
programları çerçevesinde aşılanan balıkların oluşturduğu stokların avlanma hakkının
kiralanması suretiyle yapılan ticari avcılıktır. İkincisi ise entansif yetiştiricilik olarak tabir
edilen ve rezervuarda 1998 yılında başlayan ağ kafes yetiştiricilik işletmeleridir. 2014 yılı
itibariyle baraj gölünde toplam proje kapasitesi 1.285 ton/yıl olan 7 adet yetiştiricilik işletmesi
bulunmakta olup bunlardan sadece 3’ü (toplam proje kapasitesi 550 ton/yıl) aktif durumdadır.
Projenin arazi çalışmaları esnasında işletmelerden sadece 1 tanesinin aktif olarak üretim
yaptığı belirlenmiştir.
Bu iki ticari balıkçılık türü dışında Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından
yayımlanan “3/2 Numaralı Amatör Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Tebliğ (Tebliğ
No: 2012/66)” kuralları çerçevesinde amatör balıkçılar da gölden hafta sonlarında
yararlanmaktadırlar.
iii.
Ticari avcılık
Demirköprü Baraj Gölü’nde ticari balık türlerinden Sazan, Sudak, Yayın, Gümüşi
havuz balığı, Tatlısu kolyozu ve Bıyıklı balık bulunmaktadır. DSİ Genel Müdürlüğü
48
tarafından balıklandırma programları dahilinde 1994 yılından bu yana Pullu sazan türü
takviyesi de yapılmıştır.
Baraj gölü, 1972 yılından bu yana S.S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi tarafından
kiralanmaktadır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından toplam stok miktarı 75 ton
olarak hesaplanan baraj gölünde son kiralama dönemi 15 Haziran 2012 tarihinde başlamış
olup 5 Ağustos 2015’e kadar sürecektir. 2014 yılı itibariyle Kooperatife üye 68 balıkçı, 47
ruhsatlı tekne ile avcılık faaliyetini sürdürmektedirler. Kullanılan av araçları uzatma ağı,
pinter ve paraketadır. Ticari değeri olan Sazan, Sudak, Gümüşi havuz balığı türleri uzatma ağı
ile, Yayın balığı ise paraketa ve pinterler ile yakalanmaktadır.
Manisa İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nden elde edilen ve Kooperatif
avcılık kayıtlarına dayanan Demirköprü Baraj Gölü av miktarları (2008-2013 yılları)
incelendiğinde gölden ortalama 67,7 ton/yıl elde edildiği anlaşılmaktadır. Gölde avcılık
yoluyla elde edilen ve en yüksek ticari değere sahip tür olan Sudak balığının miktarı büyük
oranda düşmüş ve 2013 yılında yok denecek miktara inmiştir. Bu düşüşe bağlı olarak toplam
avcılık miktarı da yaklaşık yarıya inmiştir. Buna karşılık özellikle istilacı bir tür olan ve diğer
türlere nazaran düşük bir ticari değere sahip Gümüşi havuz balığı başta olmak üzere Sazan ve
Yayın türlerinin miktarlarında 2008 yılına oranla artışlar gözlenmiştir. 2013 yılında avlanan
toplam balık miktarı 46,6 ton olup tekne başına yaklaşık 1 ton balık elde edilmiştir (Tablo 12)
Tablo 12. Demirköprü Baraj Gölü ve Manisa İli avcılık miktarları (2008-2013).
Demirköprü Baraj Gölü Avcılık
Miktarları (kg)
Gümüşi
Yıllar
Sazan Sudak Yayın Havuz Toplam
5.308 96.225 220
0
101.753
2008
28.700 1.794 21.307 16.944 68.745
2011
8.344
143
6.109 39.097 53.693
2012
15.410
12
7.346 23.864 46.632
2013
Ortalama 14.441 24.544 8.746 19.976 67.706
Manisa İli
Manisa
Avcılık
İli
Toplamı Avcılığındaki
(kg)
Payı (%)
110.545
92
111.223
62
117.019
46
145.227
32
121.004
58
Projenin 3 istasyonda yürütülen balık örneklemelerinde elde edilen bulgular aşağıdaki
şekilde özetlenmiştir:
İstasyonlarda tespit edilen av kompozisyonu Tablo 13’de sunulmuştur. Sığ olarak tabir
edilen 1 ve 2 nolu istasyonlar birlikte değerlendirildiğinde Sazan türünün hem sayıca hem de
ağırlıkça baskın olduğu, derin olarak tanımlanan 3 nolu istasyonda ve tüm istasyonlar birlikte
49
değerlendirildiğinde ise sayıca ve ağırlıkça Gümüşi havuz balığının baskın olduğu tespit
edilmiştir. Gümüşi havuz balığını sırasıyla Sazan ve Yayın balığı takip etmektedir (Tablo 13).
Tablo 13. İstasyonlarda tespit edilen av kompozisyonu.
Sayı
Sayısal
Ağırlık
Ağırlık
(adet)
%
(g)
%
Sazan
14
100
15.586
100
Sazan
30
16
27.825
35
(3 no’lu
Gümüşi havuz balığı
148
82
49.554
62
istasyon)
Yayın
3
2
2.208
3
Sazan
44
23
43.411
46
148
76
49.554
52
3
2
2.208
2
İstasyonlar
Tür
Sığ
(1 ve 2 no’lu
istasyonlar)
Derin
Toplam
Yayın
Türlerin morfometrik değerleri incelendiğinde Sazan türünde sığda yakalanan
bireylerin boy ve ağırlık ortalamalarının derinde yakalananlara oranla daha büyük olduğu
belirlenmiştir. Tüm istasyonlar birlikte değerlendirildiğinde ortalama boy ve ağırlık değerleri
Sazan balığı için 41,27 ± 0,97 cm ve 986,61 ± 89,47 g; Gümüşi havuz balığı için 26,70 ± 0,17
cm ve 334,82 ± 6,04 g; Yayın balığı içinse 55,63 ± 4,66 cm ve 736 ± 119,66 g olarak tespit
edilmiştir (Tablo 14).
50
Tablo 14. Türlerin morfometrik değerleri (Min: Minimum; Maks: Maksimum; Ort: Ortalama;
sh: Standart hata).
İstasyonlar
Tür
Sığ
Derin
(1 ve 2 nolu
(3 nolu
istasyonlar)
istasyon)
Toplam
Boy
Min-Maks
27,60 - 55,50
33,80 - 68,00
27,60 - 68,00
(cm)
Ort±sh
42,84 ± 1,90
40,54 ± 1,10
41,27 ± 0,97
Ağırlık
Min-Maks
467 - 2059
415 - 4.098
415 - 4.098
(g)
Ort±sh
2078,13 ± 972,40
927,5 ± 116,17
986,61 ± 89,47
Boy
Min-Maks
-
20,90 - 33,10
20,90 - 33,10
(cm)
Ort±sh
-
26,70 ± 0,17
26,70 ± 0,17
Ağırlık
Min-Maks
-
167 - 599
167 - 599
(g)
Ort±sh
-
334,82 ± 6,04
334,82 ± 6,04
Boy
Min-Maks
-
48,50 - 64,40
48,50 - 64,40
(cm)
Ort±sh
-
55,63 ± 4,66
55,63 ± 4,66
Ağırlık
Min-Maks
-
523 - 937
523 - 937
(g)
Ort±sh
-
736 ± 119,66
736 ± 119,66
Sazan
Gümüşi
havuz
balığı
Yayın
Tüm istasyonlar birlikte değerlendirildiğinde Demirköprü Baraj Gölü’ndeki Sazan
balıklarının boy dağılımlarının 28 ile 68 cm arasında değiştiği ve baskın boy gruplarının 37,
38 ve 40 cm olduğu Şekil 8’de görülmektedir.
51
18,00
16,00
14,00
% Frekans
12,00
10,00
8,00
6,00
4,00
2,00
0,00
28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68
Boy Grupları (cm)
Şekil 8. Sazan balığı boy dağılımı.
Gümüşi havuz balığının boy dağılımının 21-28 cm arasında olduğu ve 25 cm’nin
baskın boy grubu olduğu tespit edilmiştir (Şekil 9).
40,00
35,00
% Frekans
30,00
25,00
20,00
15,00
10,00
5,00
0,00
21
22
23
24
25
26
27
28
Boy Grupları (cm)
Şekil 9. Gümüşi havuz balığı boy dağılımı.
Demirköprü Baraj Gölü’nde türlerin dişi:erkek oranları Sazan için 1:0,75; Gümüşi
havuz balığı için 1:0,55 olarak hesaplanmış olup dişi bireylerin baskın olduğu tespit
edilmiştir. Türlerin gonadosomatik indeks değerleri ise Sazan için 3,00 ± 0,34 (Min:0,42;
52
Maks:9,39) ve Gümüşi havuz balığı için 3,00 ± 0,14 (Min:0,59; Maks:11,66) olarak
hesaplanmıştır.
iv.
Yetiştiricilik
Demirköprü Baraj Gölü’nde 2014 yılı itibariyle toplam proje kapasitesi 1.135 ton
alabalık ve 145 ton aynalı sazan olan 7 adet ruhsatlı su ürünleri yetiştiricilik tesisi
bulunmaktadır. 2013 yılında faal olan 3 işletme tarafından 538 ton Alabalık, 50 ton Aynalı
sazan üretimi gerçekleştirilmiştir (Tablo 15). Projenin arazi çalışmaları esnasında “Azer Su
Ürünleri Paz. ve Dış. Tic. Ltd. Şti.”ne ait 1 işletmenin aktif olarak üretim yaptığı tespit
edilmiş olup, işletmenin proje kapasitesi 400 ton/yıl Alabalık ve 100 ton/yıl Aynalı sazandır.
Demirköprü Baraj Gölü ve Manisa İli’ndeki 2003-2013 yılları arasındaki yetiştiricilik
miktarları incelendiğinde; Demirköprü Baraj Gölü’nde yetiştiricilikten sağlanan üretimin
2003 yılından itibaren 2009 yılına dek artış gösterdiği ve sonrasında düşüş göstererek son iki
yılda 588 tona gerilediği görülmektedir. Bu düşüşlere bağlı olarak Manisa İli toplam
yetiştiricilik miktarı içindeki payı da % 92’den % 60’a gerilemiştir (Tablo 15).
Tablo 15. Demirköprü Baraj Gölü ve Manisa İli yetiştiricilik miktarları (2003-2013).
Demirköprü Baraj Gölü
Ağ Kafes İşletme
Üretim Miktarı (ton)
Sayısı
Manisa İli
Manisa İli
Yetiştiricilik
Yetiştiriciliğindeki
Toplamı
Payı (%)
(ton)
Yıllar Aktif Pasif Toplam Alabalık Sazan Toplam
5
4
9
35
24
59
105
56
2003
5
3
8
59
10
69
118
58
2004
5
3
8
150
21
171
233
73
2005
5
3
8
249
26
275
586
47
2006
5
1
6
469
21
490
845
58
2007
4
4
8
567
85
652
912
72
2008
4
4
8
738
98
835
1012
83
2009
5
3
8
578
62
640
706
91
2010
6
2
8
702
94
796
861
92
2011
6
2
8
517
63
580
1025
57
2012
3
4
7
538
50
588
985
60
2013
v.
Anket Çalışması Bulguları
Demirköprü Baraj Gölü’nde balıkçılık yapan S.S. Köprübaşı Su Ürünleri
Kooperatifi’ne üye 47 tekne sahibinden 44’üyle yapılan anketler sonucunda balıkçılığa ilişkin
bulgular şu şekilde özetlenmiştir:
53
Balıkçılık yılı, 4 ile 50 yıl arasında değişmekte olup ortalama 25,77 ± 10,600 yıl’dır
(Tablo 16). Balıkçıların yaklaşık yarısının aktif balıkçılık sürelerinin (% 52,3) 10-25 yıl
aralığında olduğu tespit edilmiştir. Sadece 2 balıkçının “10 yıl ve altı” balıkçılık süresine
sahip olmasında balıkçılık filosuna girişlere Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca (Eski
ismi: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı) getirilen kısıtlamanın etken olduğu düşünülmektedir
(Tablo 17).
Tablo 16. Demirköprü Baraj Gölü’nde balıkçıların balıkçılık geçmişleri (yıl).
N
Ortalama
Standart sapma
Minimum
Maksimum
44
25,77
10,600
4
50
Tablo 17. Balıkçılık yılı
Yıl aralığı
10 yıl ve altı
10-25 yıl arası
25-40 yıl arası
40 yıl üstü
Toplam
Frekans
2
23
16
3
44
%
4,5
52,3
36,4
6,8
100,0
Filoya İlişkin Bulgular
Demirköprü Baraj Gölü balıkçılık filosunun büyük kısmını polyester tekneler (% 76,7)
oluşturmaktadır (Tablo 18). Balıkçılar polyester malzeme kullanımının ahşap malzemeye göre
bakım kolaylığı ve daha uzun süre dayanıklılık sağladığını bildirmişlerdir.
Tablo 18. Teknelerin yapım materyali.
Materyal
Polyester
Ahşap ve polyester
Sac
Toplam
Frekans
33
8
2
43
%
76,7
18,6
4,7
100,0
Teknelere ilişkin ortalama değerler tekne boyu için 6,1 ± 0,51 m; tekne yaşı için 22,4
± 10,21 yıl ve tekne motor gücü için 11,5 ± 1,65 HP olarak hesaplanmıştır. Balıkçı
54
teknelerinin göldeki küçük ölçekli balıkçılığa paralel olarak küçük boy ve motor
kuvvetlerinde yaşlı tekneler oldukları belirlenmiştir (Tablo 19).
Tablo 19. Teknelere ilişkin bilgiler.
Tekne özellikleri
N
Minimum
Maksimum
Boy (m)
Yaş
Motor gücü (HP)
43
40
43
5,0
5
6,0
7,3
40
13,0
Ortalama ±
standart sapma
6,1 ± 0,51
22,4 ± 10,21
11,5 ± 1,65
Tablo 20’de görüldüğü üzere balıkçılar haftanın yaklaşık 6 günü (6,1 ± 1,20 gün)
balıkçılık yapmakta olup avcılık sezonunda hiç balıkçılık yapmadıkları süre ise 6 haftadır (6,3
± 5,21 hafta). Balıkçıların bir sezondaki çalışma süreleri 54 ile 252 gün arasında değişmekle
birlikte ortalama 180,27 ± 48,510 gün olarak hesaplanmıştır. Bu değer, balıkçıların yılın
yarısını (6 ay) balıkçılıkla geçirdiklerini göstermektedir.
Tablo 20. Balıkçılık eforuna ilişkin bilgiler
Haftada ortalama balıkçılık
yapılan gün sayısı (Avcılık
sezonunda)
Hiç balıkçılık yapmadan geçen
hafta sayısı (Avcılık sezonunda)
Sezonda çalışılan gün
N
Minimum
Maksimum
Ortalama ±
standart sapma
45
3
7
6,1 ± 1,20
45
0
24
6,3 ± 5,21
45
54
252
180,27 ± 48,510
Demirköprü Baraj Gölü’nde balıkçılar ticari değere sahip balık türlerinden Sazan
balığını uzatma ağları, Sudak balığını uzatma ağı ve paraketa (% 12,5), yayın balığını
çoğunluğu pinter (% 60,5) olmak üzere uzatma ağları ve paraketa ile ve gümüşi havuz balığı,
kolyoz ve bıyıklı balığı uzatma ağları ile avlamayı hedeflemektedirler.
Balıkçıların sahip oldukları uzatma ağlarının çeşitleri ve miktarları incelendiğinde
genellikle fanyasız uzatma ağlarının baskın olduğu (% 99,7) ve 65 mm ağ göz açıklığındaki
fanyasız ağın en fazla miktarda bulunan (385 posta) ve dolayısıyla en çok kullanılan (% 26,1)
ağ çeşidi olduğu belirlenmiştir. Onu miktar açısından sırasıyla 70, 80, 45, 75, 50 ve 20 mm ağ
göz açıklığındaki ağlar takip etmekte olup bu ağların toplam ağ miktarının % 89,2’sini
oluşturduğu belirlenmiştir. Küçük balıklara yaşama şansı vermek ve daha fazla pazarlanabilir
55
balık yakalamak için büyük gözlü ağların kullanıldığı düşünülmektedir. Balıkçıların sahip
olduğu 17 çeşit ağın toplam uzunluğu 1.477 posta olup 147,7 km’ye karşılık gelmektedir. Bu
değer, göl balıkçılığında aşırı av baskısı olduğunun bir göstergesidir (Tablo 21).
Tablo 21. Kullanılan ağ çeşitleri ve miktarları ( 1 posta ağ = 100 m).
Ağ göz açıklığı
(mm)
Posta sayısı
%
Kümülatif %
65
70
80
45
75
50
20
60
25
85
26
28
55
18
90
22
70 (fanyalı)
Toplam
385
291
235
140
125
75
67
27
21
20
20
17
16
16
13
5
4
1.477
26,1
19,7
15,9
9,5
8,5
5,1
4,5
1,8
1,4
1,4
1,4
1,2
1,1
1,1
0,9
0,3
0,3
100,00
26,1
45,8
61,7
71,2
79,6
84,7
89,2
91,1
92,5
93,8
95,2
96,3
97,4
98,5
99,4
99,7
100,0
Ayrıca anket çalışmasında 27 balıkçının 170-500 iğne sayısı arasında değişen paragat
takımlarına sahip oldukları belirlenmiştir. Bu takımların toplam iğne sayısı 8.688 olarak
hesaplanmıştır. 30 balıkçının ise sayıları 50-700 arasında değişen pintere sahip oldukları
saptanmıştır. Pinterlerin toplam sayısı ise 7.890 adet’tir.
Demirköprü Baraj Gölü’nde avcılık yapan balıkçıların anketlerde beyan etmiş
oldukları değerlere dayanılarak en fazla avlanan türün Sazan olduğu ve onu sırasıyla Yayın,
Gümüşi havuz balığı, Kolyoz, Bıyıklı balık ve Sudak türlerinin takip ettiği belirlenmiştir
(Tablo 22). Söz konusu sıralama, Gümüşi havuz balığının av kompozisyonunda ilk sırada yer
aldığı saha örneklemelerinden farklılık göstermektedir. Toplam avcılık miktarı ise 129,9 ton
olarak belirlenmiş olup (Tablo 22) Manisa İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce 2013
56
yılı için bildirilen 46,6 ton değerinin oldukça üzerindedir. Bu durum balıkçılık istatistikleri
arasında farklılıklar olduğunu göstermektedir.
Tablo 22. Bir sezonda avcılıktan sağlanan üretim miktarları (balıkçıların beyanı esas
alınmıştır)
Tür
N
Minimum
Maksimum
Sazan miktarı (kg)
Yayın miktarı (kg)
miktarı (kg)
Kolyoz miktarı (kg)
Bıyıklı balık miktarı (kg)
Sudak miktarı (kg)
45
45
0
0
5.000
3.000
Ortalama ±
standart sapma
1.019 ± 851,6
840 ± 705,3
45
0
5.000
692 ± 1508,2
31.120
45
45
45
0
0
0
3.000
500
200
275 ± 556,8
52 ± 131,9
10 ± 34,0
Toplam
12.350
2.340
443
129.878
Toplam
45.850
37.775
b) Gölün su rejimine ve su kalitesine ilişkin mevcut durum
Suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri sucul flora ve faunayı etkilemektedir.
Bu durum türlerin kompozisyonunu, prodüktivitesini, bolluk durumlarını ve fizyolojik
durumlarını da değiştirir. Bu nedenle, içme, kullanma, su ürünleri üretimi ve fizyolojik
amaçlarla kullanılan yüzeysel suların özelliklerinin çok iyi bilinmesi, ekolojik yapısının
bozulmaması, korunması ve durumun sürekliliğinin sağlanması gerekir. Sucul ekosistemlerin
hangi amaçla kullanılabileceğini tespit etmek için ekolojik özelliklerinin belirlenmesi gerekir
(Taş ve Çetin, 2011). Bu amaçla, sulama, enerji temini ve taşkın koruma amacıyla inşa
edilmiş olan Demirköprü Baraj Gölü’nün fiziko-kimyasal özellikleri incelenmiş ve suyun bazı
ekolojik özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Demirköprü Baraj Gölü’nün su parametre
değerleri, her bir istasyon için Ekim ayında gerçekleştirilen örneklemeler ile sonuçlar
değerlendirilmiştir. Sıcaklık, pH, çözünmüş oksijen, iletkenlik, tuzluluk, toplam çözünmüş
katı madde (TDS), secchi diski derinliği yerinde yapılan ölçümlerle gerçekleştirilmiştir.
Suyun askıda katı madde (AKM) ve kimyasal analizleri İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Su
Ürünleri Fakültesi laboratuvarlarında yürütülmüştür. Yapılan analiz sonuçları istasyonlara
göre belirtilmiş ve farklı baraj gölü sularında gerçekleştirilen çalışma verileri (Tablo 24) ile
karşılaştırılmıştır.
Su sıcaklığı; sucul ekosistemde biyotik faktörler üzerinde oldukça etkili olan bir
faktördür. Üreme, beslenme ve metabolik faaliyetlerde önemli olup, biyolojik aktivite hızını
arttırır, oksijen doygunluğunu azaltır. Araştırmada seçilmiş olan 2 istasyonun yüzey suyunda
57
yapılan ölçümler sonucunda elde edilen ortalama su sıcaklığı 20,15°C olarak belirlenmiştir.
12 m ve 15 m ölçülen su sıcaklıkları daha düşük olup 14,95°C dir. Tenekecioğlu (2011)’nun
Demirköprü Baraj Gölü’nde termoklin tabakasının Nisan ayında oluşmaya başladığını, Ekim
ayında 15-20 m derinlikleri arasında olduğunu bildirmiştir. Aynı araştırmacı, Kasım ayından
itibaren gölde karışımın başladığını ve Ocak-Mart ayları arasında su sıcaklığının su kolonu
boyunca genellikle yeknesak bir özellik gösterdiğini ifade etmiştir. Su Kirliliği Kontrol
Yönetmeliği (SKKY, 2008)’nin belirttiği su kalitesi parametre değerleri (Tablo 23) dikkate
alındığında Demirköprü Baraj Gölü, belirlenen istasyonlardaki ortalama su sıcaklığı değerine
göre I. Sınıf kategorisine girmektedir.
Yapılan ölçümler sonucunda tuzluluk değerleri her iki istasyonda da ölçülmüş olup
ortalama ‰ 2,3 olarak ölçülmüştür. Suyun asitlik özelliğinin bir göstergesi olan pH sudaki
canlı yaşamını etkileyen önemli bir faktördür. Canlılar genelde 6,5-8,5 pH aralığında iyi
gelişim gösterirler (Taş ve Çetin, 2011). pH doğal sularda kimyasal ve biyolojk sistemler için
en önemli faktördür. pH değişiklikleri ile zayıf asit ve bazlar ayrışabilmektedirler. Bu ayrışma
etkisi bir çok bileşiğin toksisitesini etkilemektedir. Oluşan bu hızlı pH artışları da toksik NH3
derişimlerinin de etkisini arttırabilmektedirler (Egemen ve Sunlu, 2003). Yüzey suyu
ölçümlerinde gerçekleştirilen pH değerleri; 1. İstasyonda 8,69 ve 2. İstasyonda ise 8,78 olarak
tespit edilmiştir. İstasyonlardaki ortalama pH değeri 8,74 olarak belirlenmiştir. 12 m ve 14 m
derinliklerden alınan pH ölçüm sonuçları ise, 1. İstasyonda 7,95 ve 2. İstasyonda 7,82 olup,
ortalama pH değeri 7,89 olarak saptanmıştır. Tenekecioğlu (2011), yüzey suyunda tüm yıl
boyunca yapılmış pH ölçümlerinin 7,7-8,8 arasında salınım gösterdiğini ve göl suyunun
tampon kapasitesinin yüksek olduğunu, aşırı pH dalgalanmalarının görülmediğini ifade
etmiştir. Araştırmacının Ekim ayı süresince 5 istasyonda ölçtüğü pH değeri ise otalama 8,22
olup bizim belirlediğimiz değerden düşüktür. Derinliklere bağlı olarak elde edilen pH
sonuçları, gölün yüzey sularının bazik karakterde, derin suların ise asidik karakterde olduğunu
ve gölün su kalitesinin pH yönünden yüzey sularında III. Sınıf, derin suların ise I. Sınıf
kriterlere girdiğini göstermiştir (Tablo 23).
Çözünmüş oksijenin suda çözünebilirliği sıcaklıkla ters orantılıdır. Ayrıca göl
yüzeyinin dalgalı olması, nem içeriğinin fazla olması oksijenin çözünebilirliğini
arttırmaktadır. Suda tuz yoğunluğu artarken çözünen oksijen miktarı da azalmaktadır (Cirik
ve Cirik, 1999). Sucul ortamlarda çözünmüş oksijen değeri, sıcaklığın yanında bitkilerin
fotosentez hızı, göllerin trofik düzeyi, rakım, derinlik ve termoklin tabakasının oluşumuna
bağlı olarak farklılık göstermektedir (Akbulut ve Yıldız, 2001; Tenekecioğlu, 2011).
58
Araştırmadaki ortalama çözünmüş oksijen miktarı yüzey sularında ortalama 9,69 mg/l olarak
tespit edilmiştir. Ancak, 12 m ve 14 m ölçülen değerlerin ortalaması 0,53 mg/l olarak oldukça
düşük bir değerde olduğu belirlenmiştir. Bu durum derinliğe bağlı olarak gölün oksijen
seviyesindeki azalmanın derinlik arttıkça oksijensiz bir ortama dönüştüğünü göstermektedir.
Özellikle dipte oluşan bu durumun ortamdaki canlıları olumsuz etkileyeceği düşünülmektedir.
Tenekecioğlu (2011), Eylül ayından sonra yüzey suyunda, ortamdaki çözünmüş oksijen
konsantrasyonunun düşme sebebinin; hipolimnionda detritüsün çürükçül bakteriler tarafından
ayrıştırılma sürecinde oksijenin tüketilmesi ve termoklin tabakasının bir bariyer gibi işlev
görmesi sonucu epilimnion ve hipolimnion tabakaları arasında madde ve enerji transferinin
kesilmesinden kaynaklı olduğunu bildirmiştir. Derinliklere bağlı olarak elde edilen çözünmüş
oksijen konsantrasyonları, gölün
yüzey sularının I. Sınıf, derin suların oksijen
konsantrasyonlarının ise IV. Sınıf kriterlere girdiğini göstermiştir (Tablo 23). Ayrıca, elde
edilen oksijen sonuçları, göller, göletler, bataklıklar ve baraj hazneleri için verilen
ötrofikasyon kontrolü sınır değerleri ile karşılaştırıldığında derin sulardaki oksijen
konsantrasyonlarının belirtilen sınır değerin çok altında olduğu görülmektedir (Tablo 23).
Elektriksel iletkenlik (EC) sudaki toplam çözünmüş madde miktarının bir
göstergesidir. EC jeolojik yapıya ve yağış miktarına bağlı olarak değişim gösterir. Balıkçılık
açısından uygun olan suların EC değerleri genellikle 150-170 µS/cm arasında değişir
(Bremond ve Vuichard, 1973). İletkenlik yardımıyla doğal ve atık sulardaki çözünmüş madde
miktarının değişimi, suyun kimyasal analizinin kontrolü, 0,55-0,90 ampirik katsayısı
kullanılarak sudaki çözünmüş madde miktarları bulunabilmektedir (Baltacı, 2000). Yapılan
çalışmada 2 istasyondaki ortalama EC değerleri 663,5 µS/cm olarak belirlenmiştir. Ölçülen
yüksek değerler çözülmüş katı maddelerin fazlalığını gösterir. Genel olarak istasyonların EC
değerlerine bakıldığında aynı dönemde ölçülen TDS değerlerinin de yüksek olduğu
görülmektedir. Gölün Gediz Nehri ve Borlu Çayı’ndan gelen sular etkilemektedir.
Tenekecioğlu (2011) Ekim ayında belirlediği EC değeri ise 619,2 µmho/cm olup
belirlediğimiz değerden düşük olduğu tespit edilmiştir (1 µS/cm= µmho/cm). Sonuçlar, su
ürünleri standartları ve yüzeysel su kaynaklarının kirlenmeye karşı korunması hakkındaki
protokolde (Uslu ve Türkman, 1987) belirtilen değerlerden de (150-500 µS/cm) yüksek
çıkmıştır. Gökgöl’de belirlenen EC değeri yüzey suyunda 1294,3 µS/cm olup bizim
sonuçlarımızdan oldukça yüksektir (Taş ve Çetin, 2011). Aynı ilçede bulunan Ulugöl’de
belirlenen iletkenlik değeri 187,46 µS/cm olup bizim belirlediğimiz değerlerden düşük olduğu
görülmektedir (Taş ve diğ., 2010).
59
Toplam çözünmüş maddeler (TDS) doğal kaynaklardan, evsel ve endüstriyel atık
sularından ve tarımsal alanlardan kaynaklanır. TDS miktarına katkıda bulunan başlıca iyonlar
karbonat, bikarbonat, klorür, sülfat, nitrat, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum vb. dir.
Ayrıca kil, silt, organik yapıdaki küçük partiküller, inorganik maddeler, çözünebilen organik
bileşikler, plankton ve diğer mikroskobik organizmalar TDS’yi oluşturur (Taş ve Çetin,
2011). Doğal sularda çözünen maddelerin veya minerallerin toplam miktarının bilinmesi,
suyun kimyasal içeriğini tanımlamada yararlı bir parametredir. Aynı zamanda suyun
verimliliğine katkıda olan dip yapısı hakkında genel bir bilgi verir (Tanyolaç, 2009).
Araştırmada gölün 2 istasyonundan yapılan ölçümler sonucunda elde edilen ortalama TDS
değeri 663 mg/l olarak belirlenmiştir. Her iki istasyondaki TDS değerleri birbirine yakın
değerlerden oluşmaktadır (Tablo 23). Bu değere göre gölün su kalitesi II. sınıftır (Tablo 23).
Taş ve Çetin (2011) Gökgöl’de belirledikleri TDS değeri yüzey suyunda 649 mg/l olup bizim
sonuçlarımızdan düşük olduğu görülmektedir. Gökgöl’ün su kalitesi de Demirköprü Baraj
Gölü su kalitesiyle benzerlik göstermektedir. Suda bulunan askıda katı madde (AKM) miktarı
allokton ve otokton kaynaklı maddeler nedeniyle değişir. AKM değerinin 25-80 mg/l arası
normal olduğu, 80 mg/l’nin üstündeki değerlerin sudaki canlılar açısından sakıncalı
olduğu belirtilmektedir (Taş ve Çetin, 2011). Göldeki AKM ortalama değeri 5,83 mg/l olarak
belirlenmiştir. Ekim ayında oluşabilen AKM artışının, genelde sonbahar döneminde ılıman
göllerde gerçekleşen su hareketlerinden kaynaklanabileceği düşünülmektedir. AKM sonucuna
göre göller, göletler, bataklıklar ve baraj hazneleri için verilen ötrofikasyon kontrolü sınır
değerleri içerisinde olduğu görülmektedir (Tablo 23). Gökgöl’de Taş ve Çetin’in belirledikleri
AKM değeri 1,24 mg/l olup bizim belirlediğimiz değerden oldukça düşüktür.
Secchi diski (SD) derinliği, suyun bulanıklılığını ya da su gövdesinde şeffaflığı
belirlemek için kullanılan basit bir yöntem olup, gölün ötrofik yapısının belirlenmesinde
kullanılan önemli parametrelerden biridir. Suyun ışık geçirme özelliği, sucul ortamda organik
besin zincirinin ilk halkasını oluşturan fitoplankton ve diğer su bitkileri tarafından kullanılan
ışığın miktarı bakımından çok önemlidir (Cirik ve Cirik, 1999). SD derinliği, göldeki ötrofik
seviye ve askıdaki katı madde miktarı ile doğrudan ilişkilidir. Bu derinlik mevsimlere, suda
asılı olan veya yüzen partiküllere, havanın rüzgarlı oluşu, gelen ışığın şiddeti ve gelme
açısına, çevre yükseltisine ve su derinliğine bağlı olarak değişmektedir. Bunun yanı sıra
fitoplankton yoğunluğu ve göle ulaşan sel suları bulanıklığı etkilemekte, SD derinliğinin az
ölçülmesine neden olmaktadır. Çalışmada ölçülen SD 1. İstasyonda 200cm, 2. İstasyonda ise
150 cm olarak tespit edilmiştir. Göl suyunu besleyen kollardan biri Özellikle Gediz Nehri
60
diğeri ise kuzeyinde yer alan Borlu Çayı’dır. Bu iki su girişinin göl suyunun SD değerini
etkilediği düşünülmektedir. Tenekecioğlu (2011), Ekim ayında belirlediği ortalama SD değeri
233,2 cm’dir. Elde ettiği SD değerinin, belirlediği istasyonların baraj gölünü besleyen nehir
sularından etkilendiğini ve bazı istasyonların nispeten sığ olmasından kaynaklandığını ifade
etmiştir. İfade edilen bu sonuç çalışma verilerimizdeki genel kanıyı desteklemektedir.
Beyşehir Gölü’nde gerçekleştirilen bir çalışmada ise, gölün beslenmesinde etkin rolün yüzey
yağışlarının değil, yer altı sularının rol oynadığı ve göldeki su seviyesinin Mayıs başlarında
max. seviyede iken, bu dönemden itibaren yağışların azalması ile buharlaşma miktarının
artışına bağlı olarak Ekim ayı sonuna kadar su seviyesinde gerileme olduğu ifade edilmiştir
(Muşmal, 2008). Kazancı (2003), su derinliğinin ve miktarının göle katılan yüzey ve yer altı
sularından etkilenerek değiştiğini ifade etmiştir. Bunların yanı sıra yağmur sularından
kaynaklı karasal girdi ya da sel sularına bağlı erozyon etkisi de sudaki askıda katı madde
miktarının artış nedenleri olabilmektedir. OECD raporuna göre ortalama SD derinliği ≥ 6 m
olan göller oligotrofik, 6-3 m göller mezotrofik, < 3 m olan göller ise ötrofiktir (Taş ve
Çetin, 2011). OECD raporuna göre Demirköprü Baraj Gölü’nün yapısı ötrofik özellik
taşımaktadır. Taş ve Çetin (2011)’ Ordu Gökgöl’de gerçekleştirdikleri çalışmada da göl’ün
SD değerini 200 cm olarak belirlemişler ve Gökgöl’ün ötrofik özellik taşıdığını
bildirmişlerdir.
Sularda sertlik, suyun evsel ve endüstriyel kullanıma uygunluğunun belirlenmesi için
önemlidir. Suların sertliği bulundukları yerin jeolojik yapılarına göre değişir (Taş ve Çetin,
2011). Suyun toplam sertliği, toprak alkali metallerin özellikle Ca ve Mg iyonlarından
oluşurlar. Yapılan çalışmada ortalama sertlik değeri 26,6 °FS olarak ölçülmüştür. Sular sertlik
derecelerine göre sınıflandırıldığında, Fransız sertlik derecesi bakımından; 0-7.2 arası çok
yumuşak, 7.2-14.5 arası yumuşak, 14.5-21.5 arası hafif sert, 21.5-32.5 arası orta sert, 32.554.0 arası sert ve >54.0 büyük olan değerlerin çok sert sınıfına girdiği belirtilmiştir
(Egemen ve Sunlu, 2003). Ortalama değere bakıldığında, yapılan çalışmada göl suyunun orta
sert su sınıfına girdiği belirlenmiştir. Sert su kayaçlardaki toprak alkali minerallerin
parçalanmasından ortaya çıkmaktadır (Dayıoğlu ve diğ., 2004). Demirköprü Baraj gölü,
Ordu’nun Gökgölü gibi yeraltı kaynak suları ile beslenmekte, tektonik orjinli, toprak yapısı
volkanik ve kalkerli yapıda olduğu için orta sert su özelliği göstermektedir. Ulugöl’ün suyu
ise yumuşak su özelliği taşımaktadır (Taş ve diğ., 2010).
Suların çoğunda alkalinite toplam sertlikten çok daha önemlidir. Toplam sertliği 20
mg/l CaCO3 den daha büyük olan sular havuz üretimi için güvenli kabul edilmektedirler. Bu
61
tür sular metal iyonlarının ve pH değişimlerinin zararlı etkilerine karşı balıkları korumada
faydalı olabilmektedirler. Alkalinite, suyun asit kabul etme kapasitesini ve suyun yapısındaki
temel bileşiklerin konsantrasyonuna karşılık gelmektedir. Birçok suda bikarbonat ve karbonat
dominant olan kaynaklardır. Düşük alkaliniteli sular düşük tampon kapasitesine sahiptirler ve
sonuçta bu sular pH’daki değişimlere karşı hassastırlar. Bu tip değişimler balık
popülasyonuna direkt olarak zarar verebilir. Düşük alkaliniteli havuzlar yüksek alkaliniteli
havuzlardan daha az verimlidirler. Alkalinitesi yüksek göller (< 300 mg/l CaCO3) yüksek
oranda CO2 içerdikleri için verimsizdirler. Alkalinitenin ideal aralığı 20-300 mg/l
CaCO3’dır (Egemen ve Sunlu, 2003). Yapılan çalışmada belirlenen ortalama toplam alkalinite
değeri 182,5 mg/l olarak belirlenmiştir. Bu sonuç Egemen ve Sunlu’nun (2003) belirttiği ideal
alkalinite değerleri arasında yer almaktadır. Tenekecioğlu (2011)’nun belirlediği ortalama
alakalinite değeri ise 202,38 mg/l’dir. Bu değer belirlediğimiz alkalinite değerinden yüksektir.
Nehir suları kalsiyum (Ca2+) bakımından çok zengindirler. Tatlı sularda kalsiyum ile
metabolik ilişkisi olmayan hiçbir canlı yok gibidir. Yeryüzü kabuğunda bol miktarda
kalsiyum vardır. Su kimyasında pH, alakilinite, CO2 ve kalsiyum birbirleriyle ilişkilidirler
(Egemen ve Sunlu, 2003). Doğal suların kalsiyum içeriği 150 mg/l’ye kadar ulaşabilirken,
25 mg/l de prodüktivite maksimuma ulaşır, 12 mg/l’nin altında ise prodüktivitenin iki kat
azalacağı belirtilmektedir Nisbet ve Verneaux, 1970). Yapılan çalışmada belirlenen
kalsiyumun ortalama değeri 38,6 mg/l olarak tespit edilmiştir. Aynı gölde çalışmasını
gerçekleştiren Tenekecioğlu (2011)’nun belirlediği ortalama değer ise, 27,28 mg/l olup
belirlediğimiz sonuçtan düşük olduğu belirlenmiştir. Taş ve Çetin (2011)’nin Gökgöl’de
belirledikleri kalsiyum değeri 288,77 mg/l olup çalışmada belirlediğimiz ortalama değerinden
oldukça yüksektir.
Magnezyum (Mg+), sularda klorofilli bitkiler için yaşamsal önem taşırlar. Kalsiyum
bileşiklerine oranla suda daha kolay çözünürler. Göllerde Mg derişiminin düşük olması gölün
fitoplankton bakımından verimliliğini önemli ölçüde etkiler, bunun sonucu göl oligotrofik bir
karakter kazanır (Egemen ve Sunlu, 2003). Alg, mantar ve bakterilerde fosfor
metabolizmasını düzenler (Egemen, 2006). Doğal sularda Mg 10-50 mg/l arasında değişir
(Taş ve Çetin, 2011). Bu çalışmada Demirköprü Baraj Gölü’nde tespit edilen ortalama
magnezyum konsantrasyonu 38,9 mg/l’dir. Bu değer Tenekecioğlu’nun (2011) Demirköprü
Baraj Gölü’nde belirlediği değerden (42,06 mg/l) düşük, Taş ve Çetin (2011)’in Gökgöl’de
belirledikleri değerden (33,61 mg/l) yüksektir.
62
Sodyum (Na+) göl ve nehirlerde üçüncü en bol bulunan elementtir. Sodyum ve
potasyım iyonlarının alglerin gelişimi için gerekli olduğu deneysel olarak gösterilmiştir (Cole,
1979). Çalışma süresince Demirköprü Baraj Gölü’nde tespit edilen ortalama sodyum
konsantrasyonu 45,9 mg/l’dir. Bu değere göre gölün su kalitesi I. sınıftır (Tablo 23). Elde
edilen bu sonuç Tenekecioğlu’nun belirlediği sodyum değerinden (33,77 mg/l) yüksek
çıkmıştır.
Potasyum (K+) göl suyunda genellikle en bol bulunan dördüncü katyondur. Sudaki
çözünürlüğü sodyum kadar yüksek değildir. Bitkilerde hücre içi ve hücre dışı yapılarda
potasyum ve sodyum iyonları bulunur. Tarımda potasyum tuzları gübrelemelerde yaygın
olarak kullanılmaktadırlar (Tenekecioğlu, 2011). Demirköprü Baraj Gölü’nde tespit edilen
ortalama potasyum konsantrasyonu 10,7 mg/l’dir. Elde edilen bu sonuç Tenekecioğlu’nun
belirlediği potasyum değerinden (4,37 mg/l) düşük çıkmıştır.
Klorür (Cl-), Tatlısu gölleri ve nehirlerde en çok üçüncü sırada bulunan anyondur.
Birçok Tatlısu alg hücrelerinde depolanan ana halojendir. Çalışma süresince Demirköprü
Baraj Gölü’nde tespit edilen ortalama klorür konsantrasyonu 27,45 mg/l’dir. Bu değere göre
gölün su kalitesi II. sınıftır (Tablo 23). Elde edilen bu sonuç Tenekecioğlu’nun belirlediği
klorür değerinden (23,50 mg/l) yüksek çıkmıştır.
Demirköprü Baraj Gölü’nde tespit edilen diğer elementler ise Lityum (Li,), Florür (F)
ve Bromür (Br) olup, belirlenen konsantrasyon değerleri sırasıyla; 0,06 mg/l Li, 0,23 mg/l F
ve < 0,05 mg/l Br’dür. Florür değerine göre gölün su kalitesi I. sınıftır (Tablo 23).
Sülfat iyonu (SO4-), tatlı sularda karbonattan sonra gelen ikinci esas anyonlardandır.
Volkanik faaliyetlerin olduğu bölgelerde bolca bulunurlar. Sülfat bitki proteininde ve
aminoasitlerde
sülfihril
grupları
şeklinde
bulunur
ve
eksikliği
klorofil
sentezini
engellediğinden algal üretimi inhibe etmektedir (Tenekecioğlu, 2011). Biyolojik verimin
artması için doğal sularda bulunmalıdır. Yeterince bulunmaması durumunda fitoplankton
gelişimi engellenir, bitkilerin büyümesi yavaşlar. Doğal göllerin sülfat değerleri 3-30 mg/l
arasındadır (Atıcı ve Obalı, 1999). Sülfat içeriğinin 250 mg/l’den fazla olması ciddi
derecede kirlenmeyi işaret etmektedir (Nisbet ve Verneaux, 1970). Çalışma süresince
Demirköprü Baraj Gölü’nde tespit edilen ortalama sülfat konsantrasyonu 100,5 mg/l’dir. Bu
değere göre gölün su kalitesi I. sınıftır (Tablo 23). Elde edilen bu sonuç Tenekecioğlu’nun
belirlediği sülfat değerinden (66,08 mg/l) yüksek çıkmıştır. Narlıgöl’de yapılan araştırmada
3,84-9,6 mg/l aralığında sülfat tespit edilmiştir (Durak ve diğ., 1997). Kara ve Bahadıroğlu
63
(2001)’ nun belirttiğine göre, Kumaşır Gölü’nün sülfat değeri 29,26 mg/l, Akşehir Gölü’nün
sülfat değeri 500 mg/l, Beyşehir Gölü’nü 50 mg/l ve Eğirdir Gölü’nün sülfat değeri ise 18
mg/l’dir. Gölköy ilçesinde bulunan Ulugöl’de belirlenen ortalama sülfat değeri ise 2,5
mg/l’dir (Taş ve diğ., 2010).
Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ), çevre kirlenmesinde en çok kullanılan kollektif
parametrelerden biridir. Bu parametre ile atık suların bünyesindeki organik maddeler,
kimyasal oksidasyonları için gerekli oksijen miktarı cinsinden belirlenir (Yanık ve diğ.,
2001). Çalışma süresince Demirköprü Baraj Gölü’nde tespit edilen ortalama KOI
konsantrasyonu 16,5 mg/l’dir. KOİ sonucuna göre SKKY (2008)’nin belirlediği su kalitesi
kriterleri yönünden I. Sınıf sular içerisinde görünürken, göller, göletler, bataklıklar ve baraj
hazneleri için verilen ötrofikasyon kontrolü sınır değerlerini (5-8mg/l) aştığı görülmektedir
(Tablo1).
Demirköprü Baraj Gölü’nü Klorofil-a değeri yönünden incelediğimizde, Ekim ayında
2 istasyondan örneklenen ortalama klorofil-a miktarı 29,34 µg/l olarak belirlenmiştir. En
yüksek değer 2. İstasyondan (41,85 µg/l) belirlenmiş olup, bu artışın Gediz Nehri’nden
kaynaklı olduğu düşünülmektedir. Tenekecioğlu (2011)’nun Ekim ayında Demirköprü Baraj
Gölü’nde belirlediği ortalama klorofil-a miktarı 27,14 µg/l’dir. Verilerimiz bu çalışma
sonuçlarından yüksektir. Tenekecioğlu, Demirköprü Baraj Gölü’nün Klorofil-a değeri
yönünden ötrofik yapıda olduğunu bildirmiştir. Elde edilen ortalama sonuç (29,34 mg/l)
göller, göletler, bataklıklar ve baraj hazneleri için verilen ötrofikasyon kontrolü sınır
değerlerini (0,008-0,025 mg/l) aştığı görülmektedir (Tablo 23). Bu artış da ki en büyük
etkinin Gediz Nehri’nden kaynaklı olduğu düşünülmektedir. Göle giren kirleticilerin büyük
bir kısmı akarsular, endüstriler ve drenaj yoluyla taşınmasına karşılık, atmosferle kirlilik
taşınımıda önemlidir. Ötrof göller, su rengi yeşil veya koyu yeşil özellikte, berrak olmayan
ancak çok verimli olan sulardır. Az derin özellikte olup kıyıları düzdür. Sediment organik
madde bakımından zengindir. Yüzeyde çözünmüş oksijen derişimi yüksek, derinlik arttıkça
hızla azalır (Egemen, 2006). Demirköprü Baraj Gölü’nün 2. İstasyonu Gediz Nehri’nin
koluna yakın olduğu için, ötfrof göl tanımlaması içerisinde yer alan tüm özellikleri
göstermektedir.
Ölü organik maddelerin mikroskobik bakteriler ve mantarların faaliyetleri ile
parçalanması sonucu amonyum şeklinde mineral azot ortaya çıkar. Amonyum, ötrof suların
organik maddelerce sengin hipolimnion tabakasında bol miktarda bulunmaktadır (Cirik ve
64
Cirik, 1999). Nitritler ise, su içerisinde genellikle bakterilerin amonyak ve organik azotu
etkilemesiyle oluşur. Fitoplankton tarafından kullanılmadığından amonyum hızlı bir şekilde
nitritten nitrata dönüşür (Egemen ve Sunlu, 2003). Nitrat ise azotun en son yükseltgenme
ürünüdür. Çalışma boyunca amonyum azotu, nitrit azotu, nitrat azotu, fosfat fosforu, fosfat ve
toplam fosfor değerleri Tablo 1. de verilmiştir. Uslu ve Türkman’nın (1987) bildirdiğine göre,
sular amonyak bakımından 0,2 mg/l değerine göre temiz su, 1 mg/l değerine göre az kirli
su, 2 mg/l değerine göre kirli su ve > 2 mg/l değerine göre çok kirli su şeklinde
sınıflandırmıştır. Çalışma boyunca 2 istasyondan alınan su örneklerindeki amonyum
azotunun (NH4-N) ortalaması 0,023 mg/l değerinde ölçülmüştür. Bu değere göre gölün su
kalitesi amonyum azotu yönünden SKKY’nin belirlediği kriterlere göre de II. Sınıf su kalitesi
içerisinde yer almaktadır (Tablo1). Çalışmada belirlenen ortalama nitrit azotu (NO 2-N) değeri
ise 0,006 mg/l olarak tespit edilmiştir. Bu parametre bakımından su kalitesi II. Sınıftır (Tablo
1). Çalışmada belirlenen ortalama nitrat azotu (NO3-N) belirlenememiştir.
Fosfor, kirlenmemiş doğal sularda oldukça küçük miktarlarda bulunur ve göllerin
verimliliğini belirler (Tepe ve Boyd, 2003). (Nisbet ve Verneaux, 1970) fosfat içeriğinin
0,15-0,30 mg/l olan sularda prodüktivitenin yüksek olduğunu ancak bu değerin 0,30
mg/l’yi aşması halinde suyun kirlenmiş sayılabileceğini belirtmektedirler. Fosfat içeriğinin
50 mg/l’yi geçmesi durumunda sularda aşırı kirlenme ve ötrifikasyonun meydana geldiğini
ifade etmektedirler. Thomann ve Mueller (1987)’e göre toplam fosfor < 10 µg/L ise
oligotrofik, 10-20 µg/L ise mezotrofik, > 20 µg/L ise ötrofiktir. Fosfat fosforu (PO4-P)
yönünden göl suyunun ortalama değeri 0,01 mg/l dir. Toplam fosfor yönünden 1.
İstasyondaki konsantrasyon 0,11 mg/l ve 2. İstasyonda belirlenen konsantrasyon ise 0,09 mg/l
olarak belirlenmiştir. Ortalama toplam fosfor değeri ise, 0,1 mg/l’dır. Gölün Fosfat ortalaması
ise < 0,2 mg/l olarak belirlenmiştir. Sonuçları karşılaştırdığımızda SKKY (2008)’nin belirttiği
kriterlere göre göl toplam fosfor yönünden göl II. Sınıf su kalite kriterleri arasında yer
almaktadır (Tablo 1). Thomann ve Mueller (1987)’e toplam fosfora bağlı olarak göl suları için
belirttiği kriterlere göre ise Demirköprü Baraj Gölü ötrofiktir.
Göllerin trofik durumunu saptamada kullnılan bir başka yöntem de Carlson’un (1977)
trofik durum indeksidir. Bu indekse göre, göllerin TDİ değerleri <30 veya 30-40 ise oligotrof,
40-50 ise mezotrof, 50-70 ise ötrof ve 70-80 veya >80 ise hiperötrof olduğu bildirilmiştir
(Carlson ve Simpson, 1996). Bu proje kapsamında elde edilen seki diski (SD), Klorfil a ve
Toplam Fosfor (TP) değerlerine göre baraj gölünün ötrofik veya hiperötrofik durumun
eşiğinde olduğu görülmektedir (Şekil 10).
65
Şekil 10. Demirköprü Baraj Gölü Trofik Durum İndeksi Değerleri.
Tenekecioğlu (2011) Demirköprü Baraj Gölü’nde gerçekleştirdiği çalışmada
belirlediği nütrient maddelerin ortalama değerleri (Ekim ayı verileri) sırasıyla; 0,018 mg/l
amonyum azotu, 0,74 mg/l nitrat azotu, 0,18 mg/l fosfat fosforu şeklindedir. Nitrit azotunu
tespit edememiştir. Elde edilen sonuçlar karşılaştırıldığında, sadece amonyum azotu
Tenekecioğlu’nun verilerinden yüksek iken, fosfat fosforu düşük tespit edilmiştir.
Çalışmamızda nitrat azotu konsantrasyonu ölçülememişken Tenekecioğlu nitrat azotunu
yüksek bir konsantrasyonda tespit etmiş, ancak nitrit konsantrasyonunu ölçememiştir. Taş ve
Çetin’in (2011) Ordu’da bulunan Gökgöl’de gerçekleştirdiği çalışmada belirledikleri nütrient
maddelerin ortalama değerleri sırasıyla; 0,7 mg/l amonyum azotu, 2,4 mg/l nitrat azotu, 0,032
mg/l nitrit azotu, 0,385 mg/l toplam fosfor şeklindedir. Bu sonuçlar elde ettiğimiz değerlerden
oldukça yüksektir. Demirköprü Baraj Gölü toplam fosfor kaynağının, gölün bulunduğu
arazinin eğimli olması nedeniyle yağmur sularıyla yüzeysel suların göle karışması, daha
öncesinde gölde yapılan balık yetiştiriciliği faaliyetlerin etkisi, Gediz Nehri’nden gelen
nütrientler ve gölün jeolojik yapısından dolayı olduğu düşünülmektedir.
66
Tablo 23. Demirköprü Baraj Gölü’nde Ölçülen Su Parametre Değerleri ile Kıtaiçi Su
Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri ve Göller, Göletler, Bataklıklar ve Baraj
Haznelerinin Ötrifikasyon Kontrolü Sınır Değerleri ile Karşılaştırılması
İletkenlik(µs/cm)
TDS(mg/l)
Secchi Diski Derinliği
(cm)
Askıda Katı Madde
(AKM) (mg/l)
Klorofil-a (µg/l)
Nitrit Azotu (NO2-N)
(mg/l)
Nitrat Azotu (NO3-N)
(mg/l)
Fosfat Fosforu (PO4P) (mg/l)
Amonyum
Azotu
(NH4-N) (mg/l)
Toplam Fosfor (mg/l)
Fosfat (PO4) (mg/l)
Toplam Sertlik (FS0)
Toplam Alkalinite
Ca (mg/l)
Mg (mg/l)
Li (mg/l)
Na (mg/l)
K (mg/l)
F (mg/l)
Br (mg/l)
Cl (mg/l)
Sülfat (SO4) (mg/l)
KOI (mg/l)
20,3
3
9,79
13,7
2
0,56
8,69 7,95
658 653
658
8,78 7,82
669 651
668
200
150
III
IV
25
25
30
> 30
8
6,58,5
6
3
<3
6,5-8,5
6,0-9,0
> 6,0-9,0
500
--
1500
--
5000
--
> 5000
--
--
--
--
--
4,65
16,82
7,00
41,85
--
--
--
--
0,005
0,007
0,002
0,01
0,05
> 0,05
0
0
5
--
10
--
20
--
> 20
--
0,007
0,013
0,025
0,11
< 0,2
26,4
177,5
38,5
39,3
0,06
46
10,8
0,23
< 0,05
27,5
101
16
0,026
0,09
< 0,2
26,8
187,5
38,7
38,5
0,05
45,7
10,6
0,22
< 0,05
27,4
100
17
0,2
0,02
-------
1
0,16
-------
2
0,65
-------
>2
> 0,65
-------
125
--
125
--
250
--
> 250
--
1
--
1,5
--
2
--
>2
--
25
200
25
200
200
50
400
400
70
> 400
> 400
> 70
tuzlu, acı ve
sodalı göller
dahil)
16,2
2
0,50
II
Çeşitli
kullanımlar için
(doğal olarak
14 m
20,0
2
9,59
I
Göller, Göletler,
Bataklıklar ve Baraj
Haznelerinin Ötrifikasyon
Kontrolü Sınır Değerleri
Doğal koruma alanı
ve rekreasyon
Yüzey suyu
Tuzluluk (‰)
Oksijen (O2) (mg/l)
pH
12 m
Sıcaklık (°C)
2.İstasyon
Yüzey suyu
1.İstasyon
Kıtaiçi Su Kaynaklarının Sınıflarına
Göre Kalite Kriterleri (Su Kirliliği
Kontrolü Yönetmeliği, 4.9.1998 Tarih
ve 19919 Sayılı Resmi Gazete)
--7,5
--5
6,5-5,8
---
6-10,5
---
--
--
5
0,008
--
15
0,025
--
---
---
--
--
0,005
-------------
0,1
-------------
3
8
67
658
669
167-227
--
658
668
--
--
-9,5
8,75
187,4
6
117,1
4
200
150
--
440
299
--
--
1,24
--
4,65
16,82
7,00
41,85
--
--
--
--
0,005
0,007
--
0,03
0,014
0
0
0,929
0,84
0,115
0,007
0,013
8
--
0,025
0,11
0,026
0,09
< 0,2
< 0,2
26,4
177,5
38,5
26,8
187,5
38,7
39,3
0,06
46
10,8
38,5
0,05
45,7
10,6
0,23
< 0,05
27,5
101
0,22
< 0,05
27,4
100
TDS(mg/l)
Secchi
Diski
Derinliği (cm)
Askıda
Katı
Madde
(AKM)
(mg/l)
Klorofil-a (µg/l)
Nitrit Azotu (NO2N) (mg/l)
Nitrat Azotu (NO3N) (mg/l)
Fosfat
Fosforu
(PO4-P) (mg/l)
Amonyum Azotu
(NH4-N) (mg/l)
Toplam Fosfor
Toplam
Sertlik
(FS)
Toplam Alkalinite
Ca (mg/l)
Mg (mg/l)
Li
Na
K
F
Br
Cl
Sülfat (SO4)
KOI
2-138
µg/l
60
101CaC
O3/l
98-148
CaCO3/l
24,1-30,4
6,5-8,4
<0,00,02
μg/L
3,7-4,8
0,44-0,61
0,02-0,3
1-13
μg/L
0,9-1,8
5,9-12,6
6,6-11,2
16,36
14,8
15,56
9,3
8,5
-10,68
7,98
7,62
8,69
555,75
Derbent Baraj
Gölü
Taş 2006
Çevik ve
Elibol,
2009
-9,92
8,28
Yamula Baraj
Gölü
-8,9
7,5-9,5
Buhan ve
diğ 2010
16,22
Almus Baraj
Gölü
Ulugöl
16,45
Elmacı ve
diğ. 2010
Gaga Gölü
2,3-27,9
Ulubat Gölü
Işıktepe Baraj
Gölü
20,3
3
9,79
8,78
Taş ve diğ
2010
Bu çalışma
2.İstasyon
Demirköprü
Barajı
Yüzey suyu
20,0
2
9,59
8,69
Taş 2011
Bu çalışma
1.İstasyon
Tuzluluk (‰)
Oksijen (O2) (mg/l)
pH
İletkenlik(µs/cm)
Demirköprü
Barajı
Yüzey suyu
Sıcaklık (°C)
Küçükyılm
az ve diğ
2014
Tablo 24. Demirköprü Baraj Gölü sonuçlarının, farklı göllerde yapılan çalışmalarla
karşılaştırılması
1525,28
--
54,42
5,25
--
0,011
0,05
0,63
0,18
0,96
--
0,07
0,031
0,054
0,10
0,343
0,52
0,29
0,18
0,02
540,7
(0dH)
0,01
11,12
5
1,11
--
--
48,28
8,03
---
--
--
-2,48
--
----
--
--
1,00
4,25
--
4,25
2,5
--
-439,2
163,8
44,17
37,83
102,73
42,39
--
9,64
3,28
171,32
4,47
---
20,45
54,80
35,74
246,54
295,16
--
68
Göl ekosistemlerinin tanımlanması, sorunlara akılcı ve kalıcı çözümlerin üretilmesi ancak
ekolojik yaklaşımla mümkün olabilir. Bir su kaynağının amaçlara uygun olarak kullanılabilmesi
için periyodik olarak izlenmesi; doğal yollar ve insan etkisi ile su kalitesinin nasıl etkilendiğini
ve tarımsal sulama, su ürünleri yetiştiriciliği gibi faaliyetlerde kullanılan suyun uygunluğunu
ortaya koyabilmektedir. Yapılan bu çalışmada, Demirköprü Baraj Gölü suyunun fiziko-kimyasal
parametre değerleri belirlenmiştir. Buna göre göl bazik karakterdedir. Çözünmüş oksijen içeriği
yüzey sularında oldukça yüksek olmasına rağmen 12 m’den sonra gittikçe azalmaktadır.
Çözünmüş oksijen miktarına göre göl I. Sınıf su kalitesindedir. Suyun elektriksel iletkenliği
yüksektir. Bunun nedeni gölde çözünmüş katı maddelerin fazlalığıdır. TDS ve AKM değerlerinin
yüksekliği de bunu desteklemektedir. SKKY’nin belirttiği kriterlere göre toplam fosfor
yönünden göl II. Sınıf su kalite kriterleri arasında yer almaktadır. Demirköprü Baraj Gölü’nün
Secchi diski derinliği, toplam fosfor ve Klorofil-a değeri yönünden ötrofik yapıda olduğu tespit
edilmiştir. Göl, azotlu bileşikleri yönünden değerlendirildiğinde, amonyum azotu yönünden II.
sınıf, nitrit azotu yönünden I. Sınıf su kalitesine girmektedir. Sülfat parametresine göre gölün su
kalitesi 1. Sınıftır. Suya sertlik kazandıran Ca, Mg, Li, K, F, Br iyonları ile pH göletler,
bataklıklar ve baraj hazneleri için verilen ötrofikasyon kontrolü sınır değerlerini aşmadığı tespit
edilmiştir. Gölün Cl iyonu yönünden 2. Sınıf su kalitesindedir. Toplam sertlik durumuna göre ise
göl orta sert su özelliği göstermektedir. EC değeri ise su ürünleri standartları ve yüzeysel su
kaynaklarının kirlenmeye karşı korunması hakkındaki protokolde belirtilen değerlerin (150-500
µScm -1 ) üzerinde yer almaktadır.
Demirköprü Baraj Gölü’nün bu denli değişken su kalitesi parametresine etken olan ana
unsur Gediz Nehri’dir. Memba kısmında I. kalite su değerlerine sahip Gediz Nehri’ne Uşak ili
evsel ve endüstriyel atık sularının deşarjı nedeniyle kirlilik sorunu yaşanmaya başlanmaktadır
(Sarıyıldız ve diğ., 2008). Yapılan fiziksel ve kimyasal parametre sonuçlarına göre Gediz
Nehri’nin su kalitesi açısından 4. Sınıf çok kirlenmiş su sınıfına girdiği belirtilmiştir (Öner ve
Çelik, 2011). Çetin ve diğ., (2008) Gediz Nehri’nin Demirköprü Baraj Gölü’ne olan etkisini
incelemişler ve klor, kimyasal oksijen ihtiyacı çözünmüş oksijen, sodyum içeriği açısından 1.
Sınıf su kalitesinde, elektriksel iletkenlik yönünden 2. Sınıf, orto fosfat, pH, askıda katı madde
yönünden 3. Sınıf ve amonyum azotu yönünden 4. Sınıf su kalitesinde olduğunu tespit
etmişlerdir. Sarıyıldız ve diğ. (2008), Demirköprü Barajı mansabında bulunan 49 nolu istasyon
su kalitesi değerlerinde Uşak ilinin ve Demirci ilçesinin kirlilik etkilerinin etken olduğunu
bildirmişlerdir. Özellikle atık sulardan kaynaklanan fosfat ve azot yönünden sıkıntı yaşandığı,
kurak mevsim eğilim değerlerinde azotta, biyokimyasal oksijen ihtiyacında ve askıdaki katı
maddelerde kirlilikten kaynaklı bir artış görüldüğü belirtilmiştir.
69
Demirköprü Baraj Gölü’nün su kalitesini olumsuz etkileyen etmenlerin başında, Gediz
Nehri’nin bir kolunun bu bölgeye geçişi, Demirci Deresi’nin baraj gölüne akması, ayrıca gölün
bulunduğu arazinin eğimli olması nedeniyle yağmur sularıyla yüzeysel suların göle karışması,
daha öncesinde gölde yapılan balık yetiştiriciliği faaliyetlerin etkisi ve gölün jeolojik yapısından
dolayı olduğu düşünülmektedir.
vi.
Fitoplankton Kompozisyonu
Demirköprü Baraj Gölü’nün fitoplanktonunda Cyanobacteria (Cyanophyta) bölümünden
4, Chlorophyta bölümünden 8, Bacillariophyta bölümünden 2 ve Dinoflagellata bölümünden 2
olmak üzere toplam 16 tür tespit edilmiş olup, bu türler gölde daha önce yapılmış olan
çalışmalarda saptanmış olan türlerle benzerlik oluşturmaktadır (Gezerler-Şipal, 1996;
Tenekecioğlu, 2011).
Genellikle kararsız ortamlar olarak da tanımlanan Baraj gölleri, doğal göl sistemleri ile
benzer özellikler taşısalar da mevsimsel veya periyodik gerçekleşen dolumlar, insan kaynaklı
boşaltımlar ve bunlara bağlı yüzey seviyesindeki iniş çıkışlar nedeniyle, fizikokimyasal ve
biyoloji karakterleri kendine özgü olan sucul ekosistemlerdir (Geraldes ve Boavida, 1999).
Fitoplankton kompozisyonu su karışımları, ışık, sıcaklık, besleyici elementler ve herbivorlar gibi
birçok abiyotik ve biyotik faktörler tarafından kontrol edilmektedir. Bununla birlikte,
fitoplankton dinamiği üzerine çalışan araştırmacılar su kolonundaki fiziksel kararsızlığın da tür
kompozisyonlarındaki değişimlerin başlıca etkeni olduğunu ön görmektedirler (Calijuri et al.,
2002).
Demirköprü Baraj Gölü’nde fitoplanktonik organizmaların istasyonlara göre dağılımında
çok belirgin bir fark bulunmamıştır. Fitoplanktonik organizmaların bolluğu incelendiğinde ise
Cyanobacteria bölümünden Microcystis wesenbergii ve Lyngbya limnetica, Chlorophyta
bölümünden Mougeotia sp. türleri bu dönemde baskın ve altbaskın türler olarak belirlenmiştir
(Tablo 25 ve Şekil 11).
70
Tablo 25. Demirköprü Baraj Gölü Fitoplankton Kompozisyonu.
Fitoplankton
1.İstasyon 2.İstasyon
Cyanobacteria
Lyngbya limnetica
*
+
Microcystis aeruginosa
+
+
Microcystis wesenbergii
▲
*
Oscillatoria sp.
+
+
Chlorophyta
Closterium aciculare
+
+
Micractinium bornhemiense
+
+
Mougeotia sp.
*
▲
Pandorina morum
+
+
Planctonema lauterbornii
+
+
Pediastrum duplex
+
+
Pediastrum simplex
+
+
Scenedesmus protuberans
+
+
Bacillariophyta
Aulocoseira granulata
+
+
Ulnaria acus
+
+
Dinoflagellata
Peridiniopsis cunningtonii
+
+
Ceratium furcoides
+
+
(▲): Baskın (*): Altbaskın (+): Mevcut
Siyanobakterilerin nutriyentce zengin ötrofik göllerde aşırı çoğalmaları oldukça yaygın
görülür (Vaitomaa, 2006). Bu aşırı çoğalmalar Tatlısu ekosistemlerinde insanlar ve hayvanlar
üzerinde ciddi su kalitesi problemlerine yol açabilmektedir (WHO, 2003; Chorus & Bartram,
1999; Carmichael vd., 2001). Cyanobacteria bölümü üyeleri 1.istasyonda % 57,5; 2. İstasyonda
% 37,8 ile baraj gölü fitoplanktonunda oldukça yoğun tespit edilmiş olup, Microcystis
wesenbergii türünün baraj gölü fitoplankton kompozisyonunda baskın tür olduğu, hatta suyun
rengini değiştirecek miktarda aşırı çoğaldığı tespit edilmiştir. Microcystis türleri yüksek derece
hayvanlar ve insanlar üzerinde ölümcül derecede olan microcystin toksinlerini üretebilmektedir
(Grobbelaar vd., 2004; Sivonen, 1996). Dört ötrofik gölde, planktonik diyatomeler ve
siyanobakterilerin dominantlığını düzenleyen süreçler üzerine gerçekleştirilen çalışmalarda, su
sıcaklığının 15 °C altında ve su sütunu istikrarının düşük olduğu dönemlerde diyatomelerin ve
kısmen de olsa Chlorophyta türlerinin dominant olduğu, su sıcaklığının ve su sütunu istikrarının
yüksek olduğu dönemlerde ise siyanobakterilerin dominant olduğu bildirilmiştir (Zhang ve
Prepas,1996).
Chlorophyta üyeleri çalışma döneminde fitoplanktonda en çok taksonla temsil edilen ve
Cyanobacteria üyelerinden sonra ikinci derecede nispi bolluğa sahip grup olmuştur. Bu
bölümden Mougeotia sp. nispi bolluğu en yüksek olan ve fitoplanktonda baskın veya altbaskın
olarak rastlanılan bir tür olup, derin, iyi karışan göllerde ve nutriyent azlığına hassasiyet gösteren
bir türdür (Reynolds vd., 2002). Bu tür ülkemizde bulunan ve ötrofik olduğu bilinen diğer baraj
71
göllerinde de zaman zaman baskın tür olarak rapor edilmiştir (Albay ve Akçaalan, 2003; Sömek
vd., 2005). Fitoplankton kompozisyonunda Volvocales üyelerinden sadece Pandorina morum
gözlemlenmiştir. Bu taksonun besleyici mineral maddelerce zengin ve ötrofik karakterli baraj
göllerinde yaygın olduğu rapor edilmiştir (Reynolds vd., 2002). Diğer yoğun bulunan bir tür
Planctonema lauterborni Akdeniz’in sertlik derecesi yüksek ve mezotrofik baraj göllerinde yaz
aylarının tipik bir türü olarak belirtilmiştir (Ramón ve Moyà 1984, Dasí vd., 1998). Keban ve
Kemer Baraj Göllerinde yapılan araştırmalarda da bu tür tespit edilmiştir (Akbay vd., 1999;
Özyalın ve Ustaoğlu, 2008).
Bacillariophyta
ve
Dinoflagellata
bölümü
üyeleri
Demirköprü
Baraj
Gölü
fitoplanktonunda diğerlerine oranla oldukça az türle temsil edilmişlerdir. Bacillariophyta
üyelerinden sentrik diyatomelerin besleyici mineral maddelerce zengin olan, turbiditesi yüksek
ve bulanık sistemlere en iyi uyum sağlayan alg gruplarıdır (Izaguirre et al., 2001). Sentrik
diyatomelerden Aulacoseira granulata Demirköprü Baraj Gölü fitoplankton kompozisyonunda
tespit edilmiş olup, Aulacoseira türlerinin bulanık koşullardaki baraj göllerinde yaygın ve
dominant olabileceği bildirilmiştir (Hutchinson,1967; Reynolds, 1993). Dinoflagellata bölümü
üyelerinden Peridiniopsis cunningtonii ülkemizde bulunan ve ötrofik olduğu bilinen diğer baraj
göllerinden de bildirilmiştir (Sömek vd., 2005, Özyalın ve Ustaoğlu, 2008; Ongun-Sevindik,
2010). Diğer bir tür Ceratium furcoides ise Avrupa’nın orta derecede nutriyentce zengin baraj ve
göllerinde yaygın olduğu bilinen bir tür olup (John vd., 2003), ülkemizde Sarımsaklı (Kayseri)
ve Çakmak (Samsun) Baraj Gölleri’nden de rapor edilmiştir (Ersanlı, 2006; Sezen, 2008).
Şekil 11. Demirköprü Baraj Gölü’nün Fitoplankton Türlerinin Nispi Bollukları.
72
c) Balık Yetiştiriciliği Taşıma Kapasitesinin Belirlenmesi
DSİ ile TÜGEM arasında 29.06.1994 tarihinde yapılan yetiştiricilik protokolünde kafes
işletmelerinin faaliyet alanı barajın normal su kotundaki alanının % 1’ini, 28.12.2004 tarihinde
yenilenen protokolde ise minimum işletme kotundaki alanının % 3’ünü geçemeyecek şekilde
sınırlandırılmıştır. Bu uygulama günümüze kadar sürdürülmüş ve belli oranda etkili olmuştur.
Ancak yetiştiricilik için artan talepler nedeniyle taşıma kapasitesinin belirlenmesi ve bu
kapasiteyi aşacak taleplerin geri çevrilmesi gerekmektedir.
Demirköprü Baraj Gölü’nde belirlenen 2 istasyonda 17.10.2014 tarihinde yapılan
örneklemede gerçekleştirilen su analizleri ile gölde hali hazırda devam eden yetiştiricilik
faaliyetleri hakkında sağlanan bilgiler değerlendirilerek gölde toplam fosfor konsantrasyonuna
bağlı balık üretim taşıma kapasitesi bilimsel olarak tespit edilmiştir.
Demirköprü Baraj Gölü’nde de taşıma kapasitesinin belirlenmesi amacıyla gerekli
parametreler göz önünde bulundurularak Dillon ve Rigler’in modeli temel alınarak gerekli
hesaplamalar gerçekleştirilmiş ve gölün taşıma kapasitesi 773,07 ton / yıl olarak belirlenmiştir.
Daha önce gerçekleştirilen çalışmalar doğrultusunda bu modelin göllerin taşıma kapasitelerinin
tahmini açısından oldukça uygun bulunduğu belirlenmiştir (Pulatsü, 2003).
Göllerin trofik seviyeleri göl ekosisteminin ekolojik karakterini ortaya koymakta,
böylelikle yetiştiricilik planlamasının yapılmasına olanak sağlamaktadır (Buhan ve diğ., 2010).
Demirköprü Baraj Gölü’nde gerçekleştirilen balık üretimi taşıma kapasitesi belirleme
çalışmasında, gölün toplam fosfor konsantrasyonuna göre trofik değerlendirmesinde trofik bir
karakter sergilediği (Tablo 26), ancak sınır değerlerde ölçülen fosfor değerlerinin gölde
hipertrofik düzeye doğru ilerlediği tespit edilmiştir.
Tablo 26. Trofik tiplerin sabit sınır değeriyle sınıflandırılması (Anonymous, 1982; Polat ve
Özmen, 2011’den).
Trofik Kategori
Ortalama TP
Ortalama Seki
Ultraoligotrofik
< 4,0
> 12,0
Oligotrofik
< 10,0
> 6,0
Mezotrofik
10 – 35
6-3
Trofik
35 – 100
3 – 1,5
> 100
> 1,5
Hipertrofik
TP: göldeki yıllık fosfor konsantrasyonu (µg/l)
Seki: Seki derinliği (metre)
73
Farklı istasyonlarda ölçülen toplam fosfor konsantrasyonunun ortalama 100 µg/l ve
ortalama secchi derinliğinin 1,75 m düzeyinde olduğu dikkate alındığında gölün sadece balık
yetiştiriciliği kaynaklı değil evsel atıklar ve Gediz nehrinin taşıdığı organik yükten dolayı çok
yoğun bir kirlenme riski ile karşı karşıya olduğu gözlenmiştir.
Demirköprü Baraj Gölü’nün taşıma kapasitesi değerlendirilirken sudaki fosfor
konsantrasyonu, maksimum kabul edilebilir fosfor konsantrasyonu, gölün yüzey alanı, gölün
ortalama derinliği, gölün su değişim oranı, yemdeki fosfor oranı, yem değerlendirme oranı ve
balıkta fosfor birikim oranı parametreleri dikkate alınmış ve 2014 yılı için gölün toplam balık
üretim taşıma kapasitesi 773,07 ton olarak tahmin edilmiştir. Bu değeri artıran veya azaltan en
önemli değişkenlerden birisi su değişim oranı olup 2014 yılı için 0,5 olan bu değerin 2012 ve
2013 yıllarında daha fazla olduğu belirtilmiştir (Anonim, 2014b). Bu durumda taşıma kapasitesi
de doğal olarak daha fazla hesaplanabilecektir.
Diğer taraftan, göldeki ortalama fosfor konsantrasyonunun 100 µg/l olarak tespit
edilmesi, maksimum kabul edilebilir fosfor konsantrasyonu değerinin 102 µg/l olarak kabul
edilmesini gerekli kılmıştır. Bu değer de düşük bir farklılık olarak görülse de görünüşte trofik
sınırlarda olan gölün durumunu hipertrofik konuma taşıyabilecektir. Suda ölçülen toplam fosfor
miktarının 10 µg/l oranında bile artması veya azalması taşıma kapasitesini iki katına
çıkartabilmekte veya azaltabilmektedir. Literatürde kabul edilebilir fosfor konsantrasyonu olan
60 µg/l sınırı dikkate alındığında, teorik olarak Demirköprü Baraj Gölü’nde balık üretiminin bu
koşullarda yapılmaması gerekmektedir. Ancak, çevre yerleşim birimlerinden hiçbir arıtmaya tabi
tutulmadan göle deşarj edilen atıklar ile gölün ana su kaynağı olan Gediz Nehrinden göle yüklü
miktarda taşınan besin tuzları fosfor artışına sebep olduğu için, gölde hali hazırda
gerçekleştirilen yaklaşık 500 ton/yıl balık üretiminin sebep olduğu fosfor yükü düşük oranlarla
sınırlı kalabilmektedir. Örneğin; 500 tonluk balık üretiminin kullandığı yem miktarı, 1,2 yem
değerlendirme oranı üzerinden 600 ton olarak hesaplanabilir. Balıklar tarafından tüketilen fosfor
miktarı ise 600 ton yem x % 1,4 fosfor = 8,4 ton fosfordur. Balık etinde biriken fosfor oranı ise
500 ton balık x % 0,22 fosfor = 1,1 ton fosfordur. 500 tonluk balık üretiminin deşarj ettiği fosfor
miktarı 8,4 – 1,1 = 7,3 tondur. Deşarj edilen fosforun % 50’sinin dibe çökeceği varsayıldığında
3,65 ton fosfor suda çözünecektir. Göl su hacminin 814 x 106 m3 olduğundan hareketle ve Ekim
2014 dönemi için % 50 oranında su olduğu kabul edildiğinde, yaklaşık 407 x 10 6 m3 su hacmi
üzerinden, sudaki fosfor miktarının 100 mg/m3 esas alınarak göldeki çözünmüş toplam fosfor
miktarı 40,7 ton olacaktır. Balık üretiminin sebep olduğu çözünmüş fosfor yükü de toplam fosfor
yükünün % 17,3’ü olarak hesaplanacaktır.
Sonuç olarak, Demirköprü Baraj Gölü ötrofik ve hipertrofik özellik taşımakta olup
sürdürülebilir kullanımının sağlanabilmesi için;
74
Ötrofikasyona neden olan kirletici kaynakların havza bazında bertaraf edilmesi
gerekmektedir. Örneğin, Köprübaşı İlçesi ve bölgedeki mahallelerden kaynaklanan evsel
atıkların doğrudan değil arıtmaya tabi tutularak göle deşarjının sağlanması için köklü çalışmalar
yapılmalıdır. Ayrıca, Gediz Nehri’nin göle girdiği noktalarda aylık olarak su kalitesi analizleri
gerçekleştirilerek, su kirletici unsurlar izlenmelidir.
2014 yılı için maksimum 773 ton/yıl balık üretiminin gerçekleştirilmesi tahmin edilmiş
ve 2015 yılı için kapasite artırılması öngörüldüğü takdirde güncel verilerle taşıma kapasitesinin
yeniden hesaplanması gerektiği kanaatine varılmıştır.
II. Alternatif Teknolojilerin Analizi ve Teknoloji Seçimi
Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığı için geliştirilebilecek alternatif faaliyetler;
-Pazarlama sorunun çözülmesi adına “taze balık soğuk muhafaza deposu” yapılması ve
frigorifik araç temin edilmesi,
-Ticari balıkçılık ile amatör balıkçılık arasındaki çatışmaları önlemek ve balık stoklarının
rasyonel kullanımını sağlamak adına “kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı” oluşturulması,
-Ticari balıkçıların ve yetiştiricilerin lojistik ihtiyaçlarını gidermek adına karada bir
“balıkçılık lojistik alanı” oluşturulmasıdır.
III.Seçilen Teknolojinin Çevresel Etkileri, Koruma Önlemleri ve Maliyeti
Yapılması planlanan taze balık soğuk muhafaza deposunda oluşacak atık sular Köprübaşı
İlçesi atık su hattına, katı atıklar ise katı atık depolama alanına gitmek üzere Belediye çöp
toplama araçlarına verilerek ortamdan uzaklaştırılacaktır. Bu nedenle taze balık soğuk muhafaza
deposunun çevresel etkisinin olmayacağı düşünülmektedir.
Yapımı planlanan kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanında ise tuvaletlerden
kaynaklanacak atıkların sızdırmaz fosseptik çukurlarda biriktirilmesi ve periyodik olarak
vidanjörlü araçlar ile arıtma tesisine ulaştırılması planlanmıştır. Katı atıklar ise katı atık
depolama alanına gitmek üzere Belediye çöp toplama araçlarınca alınacaktır.
Balıkçılık lojistik alanında ağ yıkama, tuvalet vb. nedenlerle oluşacak atık su ve atıklar
periyodik olarak arıtma tesisine ulaştırılacaktır. Katı atıklar ise katı atık depolama alanına
gitmek üzere Belediye çöp toplama araçlarınca alınacaktır.
75
IV. Teknik Tasarım (süreç tasarımı, makine donanım, inşaat işleri, arazi düzenleme,
yerleşim düzeni, iller bazında dağılım vs.)
Planlanan sistemlerden taze balık soğuk muhafaza odası için gerekli kapalı alan
mevcuttur. Taze balık soğuk muhafaza odasına ait proje Ek 1.’de sunulmuştur.
Balıkçılık lojistik alanı yeni yapılacak olup, araziye ilişkin yer belirleme çalışmaları
yapılmıştır. Alanda, yönetim binası, ağ deposu, ağ yıkama ve kurutma alanı ile tekne stok sahası
ve otopark planlanmıştır. 45 x 30 metre ebatlarındaki alana ilişkin projeler Ek 2, 3 ve 4’de
sunulmuştur.
Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanının oluşturulacağı araziyle ilgili yer belirleme
çalışmaları yapılmıştır. Alanda, amatör balıkçılık hizmet binası, iskele ve kamp alanı
bulunmaktadır. Alana ilişkin hazırlanan projeler Ek 5 ve 6’da sunulmuştur.
V. Yatırım Maliyetleri (inşaat, makine donanım, il bazında dağılımı vb.)
Projenin tüm yatırım detayları fizibilite mali hesaplarında analiz edilmiş olup bu raporun
ilerleyen kısımlarında tek tek başlıklar altında ayrıntılı biçimde açıklanmıştır.
76
VI. PROJE GİRDİLERİ
1. Girdi İhtiyacı (ham ve yardımcı maddeler)
Projede tasarlanan taze balık soğuk muhafaza odası, balıkçılık lojistik alanı ile kamp ve
amatör balıkçılık hizmet alanı için ihtiyaç duyulan girdiler elektrik ve yakıt olarak
düşünülmektedir. Her üç birim için hesaplanan elektrik girdisi yıllık 15.000 TL dir. Kooperatif
yönetiminin ihtiyaç duyduğu hizmet aracı için de yıl bazında 10.000 TL akaryakıt
öngörülmüştür.
2. Girdi Fiyatları ve Harcama Tahmini
Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığının sürdürülebilir olması için düşünülen üç alternatif
faaliyetin giderlerinin yıllara göre dağılımı Tablo 27, 28 ve 29’da verilmiştir. 3 yatırımın da baraj
gölündeki tek balıkçılık kooperatifi olan S.S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi tarafından
işletileceği öngörüldüğünden yatırımlar birlikte değerlendirilerek giderlerin yıllara göre dağılımı
ayrı bir tabloda verilmiştir (Tablo 30).
Giderlerin hesaplanmasında dikkate alınan kriterler şu şekilde belirlenmiştir:
Beklenmeyen giderler: İnşaat maliyetinin (proje ve resmi harçlar hariç) % 10’u olarak
alınmıştır.
Yatırımların ilk yılında inşaat faaliyetleri yürütüldüğü için personel gideri, amortisman
gideri, enerji ve akaryakıt gideri ve genel giderler hesaplanmamıştır.
Bakım onarım gideri: İnşaat maliyetinin (proje ve resmi harçlar hariç) makina ekipman
için % 15’i, binalar için ise % 5’i alınarak hesaplanmıştır. Bina için ilk yıl, makine ekipman
içinse 2 yıl olan garanti süresi boyunca bakım onarım gideri hesaplanmamıştır.
Amortisman: 2014 yılı amortisman oranları baz alınarak soğuk hava deposu için geçerli
olan 15 yıl ömür belirlenmiştir. 2. yıl amortisman miktarı ilk yılın sabit sermaye yatırımı 15’e
bölünerek bulunmuştur. 3. yıl amortisman miktarı ise 1. ve 2. yıl sabit sermaye yatırımı toplamı
15’e bölünerek hesaplanmıştır.
Genel giderler: İşletme giderlerinin % 2’sini oluşturduğu kabul edilmiştir.
Malzeme gideri: İşletme giderlerinin % 10’unu oluşturduğu kabul edilmiştir. Taze balık
soğuk muhafaza deposu faaliyetinde dezenfektan vb. malzemeler genel giderler içinde
değerlendirilmiş olup proje için bu malzemeler dışında başka malzeme düşünülmemektedir.
77
Tablo 27. “Balıkçılık Lojistik Alanı” Yatırımında Giderlerin Yıllara Göre Dağılımı.
YATIRIM ÇEŞİDİ
Sabit Yatırımlar
İnşaat Giderleri
Makina Ekipman Giderleri
Beklenmeyen Giderler
TOPLAM
İşletme Giderleri
Arazi Kira Gideri
Personel Giderleri
1.Yıl (2015)
İnşaat Dönemi
2. Yıl (2016)
Faaliyetin
Başlama
Dönemi
3. Yıl (2017)
400.900,00 TL
39.090,00 TL
439.990,00 TL
1.200,00 TL
Bakım Onarım Giderleri
Amortisman Giderleri
Enerji ve Akaryakıt Giderleri
Genel Giderler
Malzeme Gideri
TOPLAM
1.200,00 TL
GENEL TOPLAM
441.190,00 TL
0,00 TL
0,00 TL
1.320,00 TL
1.452,00 TL
36.000,00 TL 39.600,00 TL
Garanti
19.545,00 TL
kapsamında
29.332,67 TL 29.332,67 TL
10.000,00 TL 11.000,00 TL
1.533,05 TL
2.018,59 TL
8.687,30 TL 11.438,70 TL
86.873,02 TL 114.386,96 TL
86.873,02 TL 114.386,96 TL
78
Tablo 28. “Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı” Yatırımında Giderlerin Yıllara Göre
Dağılımı.
YATIRIM ÇEŞİDİ
Sabit Yatırımlar
İnşaat Giderleri
TOPLAM
İşletme Giderleri
Arazi Kira Gideri
Personel Giderleri
Genel Giderler
Malzeme Gideri
TOPLAM
GENEL TOPLAM
1.Yıl (2015)
2. Yıl (2016)
İnşaat Dönemi
3. Yıl (2017)
Faaliyetin
Başlama
Dönemi
219.750,00 TL
20.975,00 TL
0,00 TL 240.725,00 TL
2.600,00 TL
0,00 TL
0,00 TL
0,00 TL
0,00 TL
0,00 TL
2.600,00 TL
243.325,00 TL
0,00 TL
2.860,00 TL
36.000,00 TL
10.487,50 TL
16.048,33 TL
10.000,00 TL
1.507,92 TL
8.544,86 TL
85.448,61 TL
85.448,61 TL
Tablo 29. “Soğuk Muhafaza Odası” Yatırımında Giderlerin Yıllara Göre Dağılımı.
YATIRIM ÇEŞİDİ
Sabit Yatırımlar
İnşaat Giderleri
TOPLAM
İşletme Giderleri
Arazi Kira Gideri
Personel Giderleri
1.Yıl (2015)
İnşaat Dönemi
173.929,00 TL
16.392,90 TL
190.321,90 TL
4.800,00 TL
Genel Giderler
Malzeme Gideri
TOPLAM
4.800,00 TL
GENEL TOPLAM
195.121,90 TL
2. Yıl (2016)
Faaliyetin
Başlama
Dönemi
3. Yıl (2017)
0,00 TL
0,00 TL
5.280,00 TL
24.000,00 TL
Garanti
kapsamında
12.688,13 TL
30.000,00 TL
1.439,36 TL
5.808,00 TL
26.400,00 TL
8.196,45 TL
12.688,13 TL
33.000,00 TL
1.721,85 TL
73.407,49 TL 87.814,43 TL
73.407,49 TL 87.814,43 TL
79
Tablo 30. Üç Yatırım Birlikte Değerlendirildiğinde Giderlerin Yıllara Göre Dağılımı.
YATIRIM ÇEŞİDİ
Sabit Yatırımlar
İnşaat Giderleri
TOPLAM
1.Yıl (2015)
- TL
400.900,00 TL
173.929,00 TL
55.482,90 TL
630.311,90 TL
2. Yıl (2016)
- TL
219.750,00 TL
- TL
20.975,00 TL
240.725,00 TL
İşletme Giderleri
Arazi Kira Gideri
Personel Giderleri
Genel Giderler
Malzeme Gideri
TOPLAM
GENEL TOPLAM
1.Yıl (2015)
6.000,00 TL
- TL
- TL
- TL
- TL
- TL
- TL
6.000,00 TL
636.311,90 TL
2. Yıl (2016)
3. Yıl (2017)
9.200,00 TL
10.120,00 TL
60.000,00 TL 102.000,00 TL
- TL
38.228,95 TL
42.020,79 TL
58.069,13 TL
40.000,00 TL
54.000,00 TL
2.972,42 TL
5.248,36 TL
8.687,30 TL
19.983,56 TL
162.880,51 TL 287.649,99 TL
403.605,51 TL 287.649,99 TL
VII.
3. Yıl (2017)
- TL
- TL
- TL
- TL
- TL
ORGANİZASYON YAPISI, YÖNETİM ve İNSAN KAYNAKLARI
1. Kuruluşun Organizasyon Yapısı ve Yönetimi
Proje yürütücüsü kurum Köprübaşı İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 1988
yılında Sağlık Ocağı Lojmanları olarak yapılan ve 2007 yılında İlçe Müdürlüğü’ne tahsis edilen
binada hizmet vermektedir. Yönetici olarak 1 İlçe Müdürü’nün dışında 14’ü teknik, 3’ü idari
personel olmak üzere toplam 17 çalışanı bulunmaktadır.
Projeden doğrudan faydalanacak ve yönetimini gerçekleştirecek olan S.S. Köprübaşı Su
Ürünleri Kooperatifi, başkan dahil üç kişilik bir yönetim kadrosu tarafından yönetilmektedir.
Projenin sağlıklı yürütülmesini sağlamak amacıyla ihtiyaç duyulan insan kaynakları
aşağıda sunulmuştur.
Tarım İlçe Müdürlüğü’ne Su Ürünleri Mühendisi (Kadrolu) ……………………..……….. 1 adet
Taze Balık Soğuk Muhafaza Deposuna Su Ürünleri Mühendisi ………………………....... 1 adet
Balıkçılık Lojistik Alanına ve Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı’na Bekçi …….... 2 adet
Balıkçılık Lojistik Alanına ve Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı’na İşçi .……....... 2 adet
80
2. Organizasyon ve Yönetim Giderleri (genel giderler vs.)
Proje yürütücüsü kurum bir kamu kurumu olduğu için organizasyon ve yönetim için
kadrolu bir Su Ürünleri Mühendisi istihdamı öngörülmektedir. Bu nedenle bu kalem için ayrıca
bir bütçe gerekmemektedir.
3. İnsan Gücü İhtiyacı ve Tahmini Giderler
Üç yatırımda insan gücü olarak 5 personele ihtiyaç duyulmaktadır. Bunlar için yıllık
96.000 TL gider öngörülmüştür (Tablo 31).
Tablo 31. İnsan Gücü İhtiyacı ve Tahmini Giderleri.
KONUMU
Adet
Maaş
Yıllık Toplam
(TL)
(12 Ay)
Su Ürünleri Mühendisi
1
2.000,00 TL
24.000,00 TL
Bekçi
2
1.500,00 TL
36.000,00 TL
İşçi
2
1.500,00 TL
36.000,00 TL
TOPLAM
VIII.
5
96.000,00 TL
PROJE YÖNETİMİ ve UYGULAMA PROGRAMI
1. Proje Yürütücüsü Kuruluşlar ve Teknik Kapasiteleri
Köprübaşı İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, proje yürütücüsü tek kurumdur.
İlçe Müdürlüğü, hizmet verdiği bina haricinde 1 adet 480 m2 arsa ve bina ile 3970 m2 arsaya
sahiptir. Kuruma ait 4 adet hizmet aracı (2 adet kiralık Fiat Doblo, bir adet 1989 model Tofaş
Kartal, bir adet 1991 model Nissan Pickup) ile 1 adet tekne (25 HP iki zamanlı motor) ve
römork bulunmaktadır.
18 kişiden oluşan Kurum teknik personelinin ünvana göre dağılımları incelendiğinde 1
Gıda Mühendisi, 1 Veteriner Hekim, 1 Ziraat Yüksek Mühendisi, 1 Ziraat Mühendisi, 1 Tütün
Teknoloji Mühendisi, 4 adet TARGEL Personeli Veteriner Hekim, 4 adet TARGEL Personeli
Ziraat Mühendisi, 1 Ziraat Teknikeri, 1 Veteriner Sağlık Teknisyeni’nden oluştuğu
belirlenmiştir. İlçe Müdürlüğü’nün 1 Şoför, 1 Tarım Hizmetleri İşçisi ve 1 Sözleşmeli Geçici
Memur’dan (4/C) oluşan toplam 3 İdari personeli bulunmaktadır.
Proje faydalanıcısı olan S.S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi, başkan dahil beş kişilik
bir yönetim kadrosu tarafından yönetilmekte olup 84 aktif balıkçı üyesi bulunmaktadır.
Kooperatif bünyesinde bir adet bekçi çalıştırılmakta olup muhasebe hizmeti dışarıdan temin
edilmektedir.
81
2. Proje Organizasyonu ve Yönetim (karar alma süreci, yapım yöntemi vb.)
Demirköprü balıkçılığının sürdürülebilirliğini sağlamak adına projede öngörülen her bir
faaliyet için İlçe Müdürlüğü personeli tarafından proje hazırlanacaktır. Hazırlanacak projeler ile
faaliyetler için gerekli bütçe, Zafer Kalkınma Ajansı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Gıda Tarım
ve Hayvancılık Bakanlığı ve Manisa Büyükşehir Belediyesi’nin ilgili fon başlıklarından
sağlanmaya çalışılacaktır.
3. Proje Uygulama Programı (termin planı)
Projede Demirköprü balıkçılığının sürdürülebilirliği için öngörülen faaliyetler ilgili
fonlardan maddi destek sağlanması durumunda 2 yıl içerisinde tamamlanacaktır (Tablo 32).
Tablo 32. Proje termin planı.
Öngörülen Faaliyet
Taze
balık
soğuk
muhafaza
Hedeflenen süre
deposu
2015
yapılması ve frigorifik araç temin edilmesi
Balıkçılık lojistik alanı oluşturulması
2015
Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı
2016
oluşturulması
IX. TOPLAM YATIRIM TUTARI ve YILLARA DAĞILIMI
1. Toplam Yatırım Tutarı (iç ve dış para olarak)
Tüm sabit yatırım ve işletme sermayesini kapsamaktadır.
3 Yatırım birlikte değerlendirildiğinde;
TOPLAM YATIRIM:
1.327.567,41 TL’dir.
Bu yatırımların maddi kaynaklarının yurtiçi resmi fonlardan sağlanması düşünüldüğü için
yurtdışı fon düşünülmemektedir.
a) Sabit Sermaye Yatırımı
vii.
Etüt-Proje, Mühendislik ve Kontrollük Giderleri
Etüt-Proje giderleri her bir yatırım için 10.000,00 TL olmak üzere toplam olarak
30.000,00 TL öngörülmüştür.
82
viii.
Arazi Düzenleme ve Geliştirme Giderleri (peyzaj vb.)
İnşaat maliyetleri içinde değerlendirilmiştir.
ix.
İnşaat Giderleri (toprak işleri, altyapı, üst yapı, sanat yapıları vb.)
Projede yapımı düşünülen faaliyetlere ilişkin inşaat giderleri Tablo 33, 34, 35, 36 ve
37’de sunulmuştur.
Tablo 33. Balıkçılık lojistik alanı inşaat giderleri.
BALIKÇILIK LOJİSTİK ALANI
Birim Fiyat (TL) Birim Miktar (m2 ) Tutar (TL)
Yönetim Binası
112,5
107.900,00 TL
Ağ Deposu ve Yıkama Alanı
600
223.500,00 TL
Yapılacak Faaliyetler
Tekne Stok Sahası ve
Otopark Alanı Zemin Betonu
Tel Çit
Çevre Düzenleme
Foseptik
Mobilya ve Diğer Ekipman
30,00 TL
650
25,00 TL
200
19.500,00 TL
5.000,00 TL
10.000,00 TL
10.000,00 TL
15.000,00 TL
TOPLAM MALİYET (TL) 390.900,00 TL
Tablo 34. Balıkçılık lojistik alanı yönetim binası inşaat giderleri.
BALIKÇILIK LOJİSTİK ALANI YÖNETİM BİNASI
Miktar
Makine Kazısı
Beton
Demir
Tuğla
Kalıp İşçilik
Sıva (Malzemeli)
Çatı
Su Tesisatı
Elektrik Tesisatı
Kalorifer
Mutfak Dolabı
Plastik Doğrama
İç Kapılar
Zemin Kaplaması
Yapıştırıcı-Kum-Çimento
Beklenmeyen Giderler (%10)
Birim Fiyat
85
9
3.500
250
250
125
m3
Ton
Adet
m2
m2
m2
110
m2
140,00 TL
1.500,00 TL
0,50 TL
50,00 TL
30,00 TL
100,00 TL
25,00 TL
GENEL TOPLAM
Toplam
3.000,00 TL
11.900,00 TL
13.500,00 TL
1.750,00 TL
12.500,00 TL
7.500,00 TL
12.500,00 TL
3.000,00 TL
2.500,00 TL
10.000,00 TL
4.000,00 TL
4.000,00 TL
2.000,00 TL
2.750,00 TL
7.000,00 TL
10.000,00 TL
107.900,00 TL
83
Tablo 35. Balıkçılık lojistik alanı ağ deposu ve yıkama ünitesi inşaat giderleri.
BALIKÇILIK LOJİSTİK ALANI AĞ DEPOSU VE YIKAMA ÜNİTESİ
Miktar
Makine Kazısı
Beton
Demir
Tuğla
Kalıp İşçilik
Sıva (Malzemeli)
Çelik Çatı +İşçilik
Su Tesisatı
Elektrik Tesisatı
Kum-Çimento
Beklenmeyen Giderler (% 10)
200
20
15.000
600
600
600
Birim Fiyat
m3
Ton
Adet
m2
m2
m2
140,00 TL
1.500,00 TL
0,50 TL
50,00 TL
30,00 TL
100,00 TL
GENEL TOPLAM
Toplam
5.000,00 TL
28.000,00 TL
30.000,00 TL
7.500,00 TL
30.000,00 TL
18.000,00 TL
60.000,00 TL
5.000,00 TL
10.000,00 TL
10.000,00 TL
20.000,00 TL
223.500,00 TL
Tablo 36. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı inşaat giderleri.
KAMP VE AMATÖR BALIKÇILIK HİZMET ALANI
Yapılacak Faaliyetler
Birim Fiyat (TL) Birim Miktar (m2 ) Tutar (TL)
Bina
165
139.750,00 TL
Tel Çit
25,00 TL
800
20.000,00 TL
Çevre Düzenleme
10.000,00 TL
Yüzer İskele
15.000,00 TL
Foseptik
10.000,00 TL
Mobilya ve Diğer Ekipman
15.000,00 TL
TOPLAM MALİYET (TL) 209.750,00 TL
84
Tablo 37. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı amatör balıkçılık hizmet binası inşaat
giderleri.
KAMP VE AMATÖR BALIKÇILIK HİZMET ALANI BİNASI
Miktar
Makine Kazısı
Beton
Demir
Tuğla
Kalıp İşçilik
Sıva (Malzemeli)
Çatı
Su Tesisatı
Elektrik Tesisatı
Kalorifer
Mutfak Dolabı
Plastik Doğrama
İç Kapılar
Zemin Kaplaması
Yapıştırıcı-Kum-Çimento
Beklenmeyen Giderler (%10)
Birim Fiyat
120
12
5.000
350
350
180
m3
Ton
Adet
m2
m2
m2
150
m2
140,00 TL
1.500,00 TL
0,50 TL
50,00 TL
30,00 TL
100,00 TL
25,00 TL
GENEL TOPLAM:
Toplam
3.000,00 TL
16.800,00 TL
18.000,00 TL
2.500,00 TL
17.500,00 TL
10.500,00 TL
18.000,00 TL
4.000,00 TL
3.000,00 TL
10.000,00 TL
4.000,00 TL
4.000,00 TL
2.000,00 TL
3.750,00 TL
10.000,00 TL
12.700,00 TL
139.750,00 TL
85
x.
Makine - Donanım Giderleri
Tablo 38. Makine – donanım giderleri.
Ürün
İsmi
Miktar
1 Soğuk Depo Paneli (100 mm)
257 m²
Her iki yüzü polyester boyalı sac arası, 100
mm kalınlıkta, 40-42 Kg/m³ yoğunlukta,
poliüretan dolgulu kilitli tavan ve duvar
panelleri
2 Montaj Aksesuarı
257 m²
İç, Dış, Zemin U ve Askı profillerinden
oluşan aksesuarlar
3 Montaj İşçiliği Panel montaj işçiliği
257 m²
4 Soğuk Depo Zemin İzolasyonu
8 cm kalınlıkta ekstrüde polistren sert
köpük ile zeminin içten izolesi, polietilen
naylonla buhar tecritli olarak izolasyonu.
(Zemin betonu hariçtir)
Sürgülü Soğuk Depo Kapısı
5
180X230 cm net geçişli, poliüretan dolgulu,
PVC film lamineli galvaniz sac kaplı,
sürgülü soğuk depo kapısı
6 Kumanda Paneli
Dijital elektronik termostatlı, oda sıcaklığı,
çalışma, otomatik, defrost ve arıza
durumlarının izlenebildiği kumanda paneli
7 MSD - N12R Soğuk Depo Cihazı
MSD-N12R tip Copeland 6 Hp Scroll
kompresörle 11000 kcal/h soğutma
kapasiteli, timer ile otomatik rezistanslı
defrostlu, -5/+5 ºC split soğuk muhafaza
cihazı
8 Montaj Ücreti
Split cihaz borulama ve montaj ücreti
9 Nakliye Bedeli
Nakliye bedeli.
Birim
Fiyat
(Avro)
Tutar
(Avro)
27,40
7.041,80
2,50
642,50
5,00
1.285,00
1 Adet
1.080,70
1.080,70
1 Adet
1.420,00
1.420,00
1 Adet
135,00
135,00
2 Adet
5.725,00
11.450,00
2 Adet
250,00
1 Adet
320,00
TOPLAM
İSKONTO
NET
TOPLAM
KDV
DAHİL
Beklenmeyen Giderler %10
TOPLAM
500,00
320,00
23.875,00 €
1.175,00 €
22.700,00 €
73.929,00 TL*
7.392,90 TL
81.321,90 TL
* 1 €= 2,76 TL kabul edilmiştir
86
xi.
Montaj Giderleri
Makine-Donanım Giderleri içinde değerlendirilmiştir.
xii.
Taşıt Araçları
Bir adet frigorifik araç için 90.000,00 TL öngörülmüştür.
xiii.
Genel Giderler
3 yatırımın toplam genel gideri, 8.220,78 TL ile işletme giderlerinin % 2’sini
oluşturmaktadır.
xiv.
3 yatırımın toplam beklenmeyen gideri, 76.457,90 TL ile sabit sermaye yatırımının %
10’unu oluşturmaktadır.
b) İşletme Sermayesi
3 yatırımın toplam işletme sermayesi ise 229.580,87 TL olarak hesaplanmıştır (Tablo 39).
Tablo 39. İşletme sermayesi.
İŞLETME GİDERLERİ
Arazi Kira Gideri
Personel Giderleri
Malzeme Gideri
TOPLAM
Genel Giderler (İşletme giderlerinin % 2'si)
GENEL TOPLAM
İŞLETME SERMAYESİ
Tam Kapasite İşletme Sermayesi
Amortisman
İşletme Sermayesi
TUTAR (TL)
10.120,00 TL
102.000,00 TL
38.228,95 TL
58.069,13 TL
54.000,00 TL
19.983,56 TL
282.401,64 TL
5.248,36 TL
287.650,00 TL
287.650,00 TL
58.069,13 TL
229.580,87 TL
87
2. Yatırımın Yıllara Dağılımı
Projede 2015 ve 2016 yılları için öngörülen faaliyetler ve tutarları Tablo 40’da
sunulmuştur.
Tablo 40. Yatırımın yıllara dağılımı.
TL
Öngörülen Faaliyet
Taze
balık
soğuk
2015
muhafaza
deposu
yapılması ve frigorifik araç temin edilmesi
Balıkçılık lojistik alanı oluşturulması
190.321,90 TL
439.990,00 TL
Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı
240.725,00 TL
oluşturulması
TOPLAM
2016
630.311,90 TL
240.725,00 TL
X. PROJENİN FİNANSMANI
1. Yürütücü ve İşletmeci Kuruluşların Mali Yapısı
Kamu kurumu olan Köprübaşı İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nün bütçesi,
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bütçesinden yıllık olarak tahsis edilen kaynaktan
oluşmaktadır ve harcama yöntemi kamu kurum ve kuruluşlarının yönetmelik ve kurallarına
bağlıdır.
2. Finansman Yöntemi (hibe)
Proje bütçesinin hibe programları vasıtasıyla sağlanması hedeflenmektedir. Demirköprü
balıkçılığının sürdürülebilirliğini sağlamak adına projede öngörülen her bir faaliyet için İlçe
Müdürlüğü personeli tarafından proje hazırlanacaktır. Hazırlanacak projeler ile faaliyetler için
gerekli bütçe, Zafer Kalkınma Ajansı, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu, Gıda
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve Manisa Büyükşehir Belediyesi’nin ilgili fon başlıklarından
sağlanmaya çalışılacaktır.
3. Finansman Kaynakları ve Koşulları
Hibe yoluyla gerçekleştirilmesi planlanan proje için, Zafer Kalkınma Ajansı, Tarım ve
Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve Manisa
88
Büyükşehir Belediyesi gibi kamu kurumlarından destek alınması hedeflenmektedir. 3 yıl için
öngörülen hibe miktarları Tablo 41‘de sunulmuştur.
Tablo 41. Öz kaynak ve hibelerin yıllara dağılımı.
1. Yıl
2. Yıl
3. Yıl
630.311,90 TL
240.725,00 TL
-
6.000,00 TL
162.880,51 TL
287.649,99 TL
636.311,90 TL
403.605,51 TL
287.649,99 TL
Sabit Yatırım Giderleri
Öz Kaynaklar
Hibe
İşletme Sermayesi
Öz Kaynaklar
Hibe
TOPLAM
4. Finansman Maliyeti
Proje finansmanının hibe yolu ile karşılanması planlandığından kullanılacak finans
kaynaklarının geri ödemesinde ortaya çıkabilecek faiz vb. finansman maliyeti olmayacaktır.
XI. PROJE ANALİZİ
1. Finansal Analiz
Projede öngörülen 3 yatırıma ait finansal analizler ayrı ayrı aşağıda sunulmuştur.
Balıkçılık Lojistik Alanı:
a) Finansal Tablolar ve Likidite Analizi
Proje Gelir - Gider Tablosu
Balıkçılık lojistik alanı gelir - gider hesaplamasında Tablo 42‘de sunulan çalışma
parametreleri dikkate alınmıştır.
Tablo 42. Balıkçılık Lojistik Alanı Gelir Gider Hesaplamasında Kullanılan Çalışma
Parametreleri.
Yıllık Çalışma Süresi (Gün)
Her Yıl Hizmet Fiyat Öngörülen Artış Miktarı
Günlük Gıda Hizmeti Geliri
Ağ Yıkama, Depo ve Tekne Otoparkı Kişibaşı Yıllık
Kullanım Bedeli
Kooperatif Üye Sayısı (Tekne Sahibi)
Yıllık Gider Artış Oranı
Yıllık Piyasa Faiz Oranı
Yıllık Beklenen Enflasyon Oranı
365
12,50%
250,00 TL
500,00 TL
47
10%
12%
10%
89
Bu faaliyetten yararlanacak Kooperatif üyesi balıkçı sayısı 47 olarak sabit olup bir artış
öngörülmemektedir. Ancak gerek yıllık hizmet maliyetlerinde ve gerekse piyasa koşullarından
dolayı gelir ve giderlerde yukarıda belirtilen çalışma parametrelerindeki oranlarda yıllık bazda
bir değişim öngörülmektedir.
Bu parametreler dikkate alındığında proje yatırım analizi aşağıdaki gibidir.
Tablo 43. Balıkçılık Lojistik Alanı Gelir Gider Tablosu.
Balıkçılık Lojistik Alanı İçin Proje Analizi
439.990,00 TL
Proje Yatırım Maliyeti :
Yıllar
Gelir (TL)
Gider(TL)
Kar (TL)
1
114.750,00 TL
86.873,02 TL
27.876,98 TL
2
129.093,75 TL
114.386,96 TL
14.706,79 TL
3
145.230,47 TL
125.825,65 TL
19.404,82 TL
4
163.384,28 TL
138.408,22 TL
24.976,06 TL
5
183.807,31 TL
152.249,04 TL
31.558,27 TL
6
206.783,23 TL
167.473,94 TL
39.309,28 TL
7
232.631,13 TL
184.221,34 TL
48.409,79 TL
8
261.710,02 TL
202.643,47 TL
59.066,55 TL
9
294.423,77 TL
222.907,82 TL
71.515,96 TL
10
331.226,74 TL
245.198,60 TL
86.028,15 TL
2.063.040,70 TL
1.640.188,04 TL
422.852,66 TL
Toplam (TL)
90
Projenin sabit ve değişken giderlerine ilişkin detaylar aşağıdaki gibidir (Tablo 44):
Tablo 44. Balıkçılık Lojistik Alanı Sabit ve Değişken Giderleri.
YATIRIM ÇEŞİDİ
Sabit Yatırımlar
İnşaat Giderleri
TOPLAM
İşletme Giderleri
Arazi Kira Gideri
Personel Giderleri
1.Yıl (2015)
İnşaat Dönemi
2. Yıl (2016)
Faaliyetin
Başlama
Dönemi
3. Yıl (2017)
400.900,00 TL
39.090,00 TL
439.990,00 TL
1.200,00 TL
Genel Giderler
Malzeme Gideri
TOPLAM
1.200,00 TL
GENEL TOPLAM
441.190,00 TL
TOPLAM YATIRIM TUTARI:
0,00 TL
0,00 TL
1.320,00 TL
1.452,00 TL
36.000,00 TL 39.600,00 TL
Garanti
19.545,00 TL
kapsamında
29.332,67 TL 29.332,67 TL
10.000,00 TL 11.000,00 TL
1.533,05 TL
2.018,59 TL
8.687,30 TL 11.438,70 TL
86.873,02 TL 114.386,96 TL
86.873,02 TL 114.386,96 TL
642.449,98 TL
b) İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu
İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu, nakit akım tablosunu oluşturan yıllık nakit akımlarının
(nakit girişleri ve nakit çıkışları) bugünkü değerinin bulunarak indirgenmiş net nakit akımının
elde edilmesi esasına dayanır. Her yılın maliyeti gelirden çıkarılarak net nakit akımı elde
edilmiştir. Daha sonra piyasa koşulları dikkate alınarak İndirgeme faktörü için piyasa faiz oranı
% 12 ve enflasyon oranı % 10 için ayrı ayrı yıllık indirgenen net nakit akımları hesaplanmıştır.
Projenin nakit akışları açısından değerlendirilebilmesi için İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu ve
İndirgenmiş karın Yıllar Bazında Grafiği aşağıda sunulmaktadır (Tablo 45, Şekil 12 ).
91
Tablo 45. Balıkçılık Lojistik Alanı İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu.
Yıllar
Gelir (TL)
Gider(TL)
Kar (TL)
İndirgenmiş Kar
(TL)
1
114.750,00 TL
86.873,02 TL
27.876,98 TL
2
129.093,75 TL
114.386,96 TL
14.706,79 TL
9.689,39 TL
3
145.230,47 TL
125.825,65 TL
19.404,82 TL
10.377,13 TL
4
163.384,28 TL
138.408,22 TL
24.976,06 TL
5
183.807,31 TL
152.249,04 TL
31.558,27 TL
6
206.783,23 TL
167.473,94 TL
39.309,28 TL
7
232.631,13 TL
184.221,34 TL
48.409,79 TL
8
261.710,02 TL
202.643,47 TL
59.066,55 TL
9
294.423,77 TL
222.907,82 TL
71.515,96 TL
10
331.226,74 TL
245.198,60 TL
86.028,15 TL
2.063.040,70 TL
1.640.188,04 TL
422.852,66 TL
Toplam (TL)
22.627,42 TL
10.841,29 TL
11.118,85 TL
11.241,67 TL
11.237,20 TL
11.129,00 TL
10.937,21 TL
10.679,07 TL
119.878,24 TL
TL25.000,00
TL20.000,00
TL15.000,00
İndirgenmiş Kar (TL)
TL10.000,00
TL5.000,00
TL0
2
4
6
8
10
12
Şekil 12. Balıkçılık Lojistik Alanı İndirgenmiş Net Nakit Akım Grafiği
92
c) Finansal Fayda - Maliyet Analizi (NBD, İKO vb.)
Yatırım projesinin fayda-maliyet açısından değerlendirilmesinde hem projenin ömrünü
hem de paranın zaman değerini dikkate alması açısından en iyi yöntemlerden biri Net Bugünkü
Değer yöntemidir. Yukarıda hesaplamaları yapılmış olan İndirgenmiş Nakit Akımlarının
sonucuna göre Net Bugünkü Değer, indirgenmiş gelirler toplamından indirgenmiş giderler
toplamının çıkartılmasıyla hesaplanmıştır (Tablo 46).
Tablo 46. Balıkçılık Lojistik Alanı Net Bugünkü Değeri
Toplam Gelir (TL)
2.063.040,70 TL
Toplam Gider (TL)
Toplam Kar (TL)
1.640.188,04 TL
422.852,66 TL
Toplam İndirgenmiş
Kar (TL)
119.878,24 TL
Projenin Net Bugünkü Değeri 0’dan büyüktür.
Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı:
Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı gelir - gider hesaplamasında Tablo 47’de sunulan
çalışma parametreleri dikkate alınmıştır.
Tablo 47. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı Gelir Gider Hesaplamasında Kullanılan
Çalışma Parametreleri.
Her yıl beklenen ziyaretçi artış oranı
Her yıl hizmet fiyat öngörülen artış miktarı
Yıllık Çalışma Günü Sayısı
İlk Yıl Kişi Başı Birim Ortalama Hizmet Bedeli
İlk Yıl Beklenen Günlük Ziyaretçi Sayısı
İlk Yıl Beklenen Kişi Başı Hizmet Maliyeti*
Hizmet Maliyeti Yıllık Beklenen Artış Oranı
* Müşteri başına birim değişken maliyet
10,0%
12,50%
270
25 TL
25
3 TL
10%
12%
10%
Bu faaliyetten yararlanacak günlük amatör balıkçı sayısı 25 kişi olarak öngörülmüştür.
Kamuoyunda farkındalık oluşturulmasını takiben bu sayının her yıl % 10 değerinde artacağı
düşünülmektedir. Ayrıca gerek yıllık hizmet maliyetleri ve gerekse piyasa koşullarından dolayı
gelir ve giderlerde yukarıda belirtilen oranlarda yıllık bazda bir değişim öngörülmektedir.
93
Bu parametreler dikkate alındığında proje yatırım analizi aşağıdaki gibidir (Tablo 48).
Tablo 48. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı Gelir Gider Tablosu.
Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı İçin Proje Analizi
240.725,00 TL
Yıllar
Beklenen Yıllık
Ziyaretci Sayısı
Gelir (TL)
Gider(TL)
Kar (TL)
1
6.750
168.750,00 TL
85.645,83 TL
83.104,17 TL
2
7.425
208.828,13 TL
94.210,42 TL
114.617,71 TL
3
8.168
258.424,80 TL
103.631,46 TL
154.793,35 TL
4
8.984
319.800,70 TL
113.994,60 TL
205.806,09 TL
5
9.883
395.753,36 TL
125.394,06 TL
270.359,30 TL
6
10.871
489.744,78 TL
137.933,47 TL
351.811,31 TL
7
11.958
606.059,17 TL
151.726,82 TL
454.332,35 TL
8
13.154
749.998,22 TL
166.899,50 TL
583.098,72 TL
9
14.469
928.122,80 TL
183.589,45 TL
744.533,35 TL
10
15.916
1.148.551,97 TL
201.948,39 TL
946.603,57 TL
Toplam (TL)
107.578
5.274.033,93 TL
1.364.974,01 TL
3.909.059,92 TL
94
Tablo 49. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı Sabit ve Değişken Giderleri.
YATIRIM ÇEŞİDİ
1.Yıl (2015)
Sabit Yatırımlar
İnşaat Giderleri
TOPLAM
İşletme Giderleri
Arazi Kira Gideri
Personel Giderleri
Genel Giderler
Malzeme Gideri
TOPLAM
GENEL TOPLAM
2. Yıl (2016)
İnşaat Dönemi
3. Yıl (2017)
Faaliyetin
Başlama
Dönemi
219.750,00 TL
20.975,00 TL
0,00 TL 240.725,00 TL
2.600,00 TL
0,00 TL
0,00 TL
0,00 TL
0,00 TL
0,00 TL
2.600,00 TL
243.325,00 TL
0,00 TL
2.860,00 TL
36.000,00 TL
10.487,50 TL
16.048,33 TL
10.000,00 TL
1.507,92 TL
8.544,86 TL
85.448,61 TL
85.448,61 TL
328.773,61 TL
İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu, nakit akım tablosunu oluşturan yıllık nakit akımlarının
(nakit girişleri ve nakit çıkışları) bugünkü değerinin bulunarak indirgenmiş net nakit akımının
elde edilmesi esasına dayanır. Her yılın maliyeti gelirden çıkarılarak net nakit akımı elde
edilmiştir. Daha sonra piyasa koşulları dikkate alınarak İndirgeme faktörü için piyasa faiz oranı
% 12 ve enflasyon oranı % 10 için ayrı ayrı yıllık indirgenen net nakit akımları hesaplanmıştır.
Projenin nakit akışları açısından değerlendirilebilmesi için İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu ve
İndirgenmiş karın Yıllar Bazında Grafiği aşağıda sunulmaktadır (Tablo 50, Şekil 13).
95
Tablo 50. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu.
Yıllar
Beklenen Yıllık
Ziyaretci Sayısı
Gelir (TL)
Gider(TL)
İndirgenmiş Kar
(TL)
Kar (TL)
1
6.750
168.750,00 TL
85.645,83 TL
83.104,17 TL
67.454,68 TL
2
7.425
208.828,13 TL
94.210,42 TL
114.617,71 TL
75.514,49 TL
3
8.168
258.424,80 TL
103.631,46 TL
154.793,35 TL
82.779,00 TL
4
8.984
319.800,70 TL
113.994,60 TL
205.806,09 TL
5
9.883
395.753,36 TL
125.394,06 TL
270.359,30 TL
95.255,00 TL
6
10.871
489.744,78 TL
137.933,47 TL
351.811,31 TL
100.611,02 TL
7
11.958
606.059,17 TL
151.726,82 TL
454.332,35 TL
8
13.154
749.998,22 TL
166.899,50 TL
583.098,72 TL
9
14.469
928.122,80 TL
183.589,45 TL
744.533,35 TL
10
15.916
1.148.551,97 TL
201.948,39 TL
946.603,57 TL
Toplam (TL)
107.578
5.274.033,93 TL
1.364.974,01 TL
3.909.059,92 TL
89.333,71 TL
105.462,66 TL
109.864,26 TL
113.864,35 TL
117.506,28 TL
957.645,45 TL
TL1.260.000,00
TL1.060.000,00
TL860.000,00
Gelir (TL)
TL660.000,00
Gider(TL)
Kar (TL)
TL460.000,00
TL260.000,00
TL60.000,00
0
2
4
6
8
10
12
Şekil 13. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı İndirgenmiş Net Nakit Akım Grafiği
96
Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı’nın Net Bugünkü Değer hesaplamaları Tablo
51’de sunulmuştur. Projenin Net Bugünkü Değeri 0’dan büyüktür. Bu yüzden proje yatırımının
geri dönüşünün mümkün olduğu düşünülmektedir.
Tablo 51. Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı Net Bugünkü Değeri
Toplam Gelir (TL)
Toplam Gider (TL)
Toplam Kar (TL)
5.274.033,93 TL
1.364.974,01 TL
3.909.059,92 TL
Kar (TL)
957.645,45 TL
Soğuk Muhafaza Deposu:
Soğuk muhafaza deposu gelir - gider hesaplamasında Tablo 52‘de sunulan çalışma
parametreleri dikkate alınmıştır.
Tablo 52. Soğuk Muhafaza Deposu Gelir Gider Hesaplamasında Kullanılan Çalışma
Parametreleri.
Ortalama Balık Satış Fiyatı
4,20 TL
Bir Balıkçının Sezonda Yakaladığı Balık (Kg)
2886
Kooperatife Üye Balıkçı Sayısı (Tekne Sahibi)
Hizmet Bedeli (Kg Başına)
47
0,42 TL
Gelirdeki Artış Oranı
Giderdeki Artış Oranı
10%
10%
12%
10%
Bu faaliyetten yararlanacak Kooperatif üyesi balıkçı sayısı 47 olarak sabit olup bir artış
öngörülmemektedir. Ancak gerek yıllık hizmet maliyetlerinde ve gerekse piyasa koşullarından
dolayı gelir ve giderlerde yukarıda belirtilen çalışma parametrelerindeki oranlarda yıllık bazda
bir değişim öngörülmektedir.
Bu parametreler dikkate alındığında proje yatırım analizi aşağıdaki gibidir (Tablo 53).
97
Tablo 53. Soğuk Muhafaza Deposu Gelir Gider Tablosu.
Soğuk Muhafaza İçin Proje Analizi
190.321,90 TL
Yıllar
Gelir (TL)
Gider (TL)
Kar (TL)
1
56.969,64 TL
87.814,43 TL -
30.844,79 TL
2
62.666,60 TL
96.595,87 TL -
33.929,27 TL
3
68.933,26 TL
106.255,46 TL -
37.322,19 TL
4
75.826,59 TL
116.881,00 TL -
41.054,41 TL
5
83.409,25 TL
128.569,10 TL -
45.159,85 TL
6
91.750,17 TL
141.426,01 TL -
49.675,84 TL
7
100.925,19 TL
155.568,62 TL -
54.643,42 TL
8
111.017,71 TL
171.125,48 TL -
60.107,77 TL
9
122.119,48 TL
188.238,03 TL -
66.118,54 TL
10
134.331,43 TL
207.061,83 TL -
72.730,40 TL
Toplam (TL)
907.949,34 TL
1.399.535,83 TL -
491.586,49 TL
98
Tablo 54. Soğuk Muhafaza Deposu Sabit ve Değişken Giderleri.
YATIRIM ÇEŞİDİ
Sabit Yatırımlar
İnşaat Giderleri
TOPLAM
İşletme Giderleri
Arazi Kira Gideri
Personel Giderleri
1.Yıl (2015)
İnşaat Dönemi
2. Yıl (2016)
Faaliyetin
Başlama
Dönemi
173.929,00 TL
16.392,90 TL
190.321,90 TL
4.800,00 TL
Genel Giderler
Malzeme Gideri
TOPLAM
4.800,00 TL
GENEL TOPLAM
195.121,90 TL
0,00 TL
3. Yıl (2017)
0,00 TL
5.280,00 TL
5.808,00 TL
24.000,00 TL 26.400,00 TL
Garanti
8.196,45 TL
kapsamında
12.688,13 TL 12.688,13 TL
30.000,00 TL 33.000,00 TL
1.439,36 TL
1.721,85 TL
0,00 TL
0,00 TL
73.407,49 TL 87.814,43 TL
73.407,49 TL 87.814,43 TL
356.343,82 TL
İndirgeme faktörü için diğer projelerdekine benzer şekilde piyasa faiz oranı % 12 ve
enflasyon oranı % 10 için ayrı ayrı yıllık indirgenen net nakit akımları hesaplanmıştır. Projenin
nakit akışları açısından değerlendirilebilmesi için İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu ve
İndirgenmiş Karın Yıllar Bazında Grafiği aşağıda sunulmaktadır (Tablo 55, Şekil 14).
99
Tablo 55. Soğuk Muhafaza Deposu İndirgenmiş Nakit Akım Tablosu.
Yıllar
Gelir (TL)
Gider (TL)
İndirgenmiş
Kar (TL)
Kar (TL)
1
56.969,64 TL
87.814,43 TL -
30.844,79 TL -
25.036,35 TL
2
62.666,60 TL
96.595,87 TL -
33.929,27 TL -
22.353,89 TL
3
68.933,26 TL
106.255,46 TL -
37.322,19 TL -
19.958,83 TL
4
75.826,59 TL
116.881,00 TL -
41.054,41 TL
-
17.820,38 TL
5
83.409,25 TL
128.569,10 TL -
45.159,85 TL -
15.911,06 TL
6
91.750,17 TL
141.426,01 TL -
49.675,84 TL -
14.206,30 TL
7
100.925,19 TL
155.568,62 TL -
54.643,42 TL
8
111.017,71 TL
171.125,48 TL -
60.107,77 TL
9
122.119,48 TL
188.238,03 TL -
66.118,54 TL
10
134.331,43 TL
207.061,83 TL -
72.730,40 TL
Toplam (TL)
907.949,34 TL
1.399.535,83 TL -
-
12.684,20 TL
-
11.325,18 TL
-
10.111,76 TL
-
9.028,36 TL
491.586,49 TL - 158.436,30 TL
TL0
2
4
6
8
10
12
TL(5.000,00)
TL(10.000,00)
TL(15.000,00)
TL(20.000,00)
TL(25.000,00)
TL(30.000,00)
Şekil 14. Soğuk Muhafaza Deposu İndirgenmiş Net Nakit Akım Grafiği
Soğuk muhafaza deposunun Net Bugünkü Değer hesaplamaları Tablo 56’da sunulmuştur.
Projenin Net Bugünkü Değeri 0’dan küçüktür. Bu durumun, proje kar amaçlı bir çıktı
hedeflemediği için Balıkçılık lojistik alanı yatırımına benzer şekilde göz ardı edilebileceği
düşünülmektedir. Ayrıca Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı iyi işletildiğinde diğer
faaliyetlerin de maliyetini karşılayacağı düşünülmektedir.
100
Tablo 56. Soğuk Muhafaza Deposu Net Bugünkü Değeri
Toplam Gelir (TL)
Toplam Gider (TL)
907.949,34 TL
1.399.535,83 TL
Toplam Kar (TL)
- 491.586,49 TL
Kar (TL)
- 158.436,30 TL
Devlet Bütçesi Üzerindeki Etkisi
3 Yatırım projesi de kar amaçlı olmadığından yıllar bazındaki nakit akımları
incelendiğinde ilk 10 yıl için kara bağlı olarak bir kurumlar vergisi ödenmesi pek mümkün
görülmemektedir.
2. Ekonomik Analiz
a) Su ürünlerinin pazarlanmasına ilişkin mevcut durum
Gölden avlanan balıkların çoğu Kooperatif aracılığıyla her yıl ihaleyi alan firmaya
satılmaktadır. Balıkların çok az bir kısmı ise (özellikle büyük boydaki sazan balıkları) yöredeki
tüketicilere direk olarak balıkçı tarafından pazarlanmaktadır. Kooperatif tarafından 2014 yılında
her bir tür için aşağıda belirtilen fiyatlar üzerinden satışlar gerçekleştirilmektedir (Tablo 57).
Tablo 57. 2014 yılında her bir balık türü için belirlenen satış fiyatı ve Kooperatif komisyon
miktarı.
Balık Türü
Fiyat (TL/kg)
Koopratifin
Komisyonu (TL/kg)
Sazan
4,75 TL
0,40 TL
Sudak
9,50 TL
0,50 TL
Yayın
5,75 TL
0,50 TL
Kolyoz balığı
1,00 TL
0,10 TL
Bıyıklı balık
1,00 TL
0,10 TL
1,00 TL
0,10 TL
2014 yılı için gerçekleştirilen ihalede balıkları almaya hak kazanan firma, balıkları
öncelikle Salihli İlçesi’nde bulunan soğuk muhafaza deposuna götürmektedir. Bu depodaki ürün
miktarı 8-10 tona ulaştığında (2-3 günde) balıklar taze soğutulmuş olarak Konya İli Seydişehir
İlçesi’nde bulunan su ürünleri işleme tesisine ulaştırılmaktadır. Buradan da taze soğutulmuş
olarak genellikle Orta doğu ülkelerine ihraç edilmektedir.
Gölde yetiştiricilik yoluyla üretilen balıklar ise Alabalık ve Sazan türleri olup üreticinin
en önemli sorunlarından biri de bu balıkların pazarlanmasıdır. Üreticilerin beyanına göre;
101
balıkların yaklaşık % 50’si ihracat yapan özellikle komşu İl İzmir’de bulunan su ürünleri işleme
tesislerine, % 30’u İzmir, Bursa, İstanbul ve Kütahya İllerinde bulunan balık hallerine, geri kalan
% 20’lik kısım ise yine komşu iller olan Denizli, Uşak, Kütahya ve Balıkesir İllerindeki
perakendecilere pazarlanmaktadır. Ayrıca yetiştirici, kamuoyundaki kültür balıkçılığındaki ön
yargı nedeniyle tüketim miktarının düşük seyretmesinin, nakliye bedellerinin yüksek olmasının
ve destek-teşvik mekanizmasının yetersiz kalmasının pazarlamayı olumsuz etkilediğini
belirtmiştir.
b) Ekonomik Maliyetler
Bir yatırım projesinin hayata geçirilmesi kararı verilirken yaygın bir şekilde kullanılan
önemli ekonomik analizlerden birisi, Fayda-Maliyet Analizidir. Fayda-Maliyet Analizinin
yapılabilmesi için söz konusu projenin ekonomik maliyetlerinin ve ekonomik faydalarının
belirlenmesi ve hesaplanması gerekir.
Ekonomik maliyet hesaplamaları, sabit maliyetler (kuruluş giderleri veya sabit yatırımlar
olarak da adlandırılır) ile değişken maliyetler (işletme giderleri olarak da adlandırılır) bazında
ayrı ayrı hesaplama ile bulunur. Söz konusu işletme veya projenin, faaliyete geçmesi için gerekli
olan, ancak faaliyete geçmeden oluşan her türlü etüt proje, inşaat, alet ekipman giderleri, sabit
maliyetlerini oluşturur. Demirköprü Baraj Gölü Balıkçılığının sürdürülebilirliği için yapımı
planlanan 3 yatırımın (balıkçılık lojistik alanı, kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı, soğuk
muhafaza deposu) belirtilen giderler türünden sabit maliyetler toplamı 871.036,90 TL olarak
hesaplanmıştır (Tablo 58).
İşletmenin faaliyete geçmesi ile oluşan her türlü üretim girdisi, pazarlama satış,
amortisman vb. giderleri içeren değişken maliyetler ise, 3 yılın toplamında 456.530,51 TL olarak
hesaplanmıştır. Hesaplanan amortismanların değişken maliyetlerden çıkarılması ile hesaplanan
İşletme Sermayesi ise 356.440,59 TL’dir (Tablo 58).
Sabit maliyetlerin yıllar bazında dağılımı incelendiğinde, yatırımların 2 yılda
gerçekleştiği, değişken maliyetlerden farklı olarak 3 yıla dağılma göstermediği söylenebilir.
Değişken maliyetin yıllar bazında dağılımı ise, ilk yıl için 6.000,00 TL, 2. yıl için 162.880,51 TL
ve 3. yıl için 287.649,99 TL olarak hesaplanmıştır (Tablo 58).
102
Tablo 58. Giderlerin Yıllara Göre Dağılımı.
YATIRIM ÇEŞİDİ
Sabit Yatırımlar
İnşaat Giderleri
TOPLAM
1.Yıl (2015)
- TL
400.900,00 TL
173.929,00 TL
55.482,90 TL
630.311,90 TL
2. Yıl (2016)
- TL
219.750,00 TL
- TL
20.975,00 TL
240.725,00 TL
3. Yıl (2017)
- TL
- TL
- TL
- TL
- TL
İşletme Giderleri
Arazi Kira Gideri
Personel Giderleri
Genel Giderler
Malzeme Gideri
TOPLAM
GENEL TOPLAM
1.Yıl (2015)
6.000,00 TL
- TL
- TL
- TL
- TL
- TL
- TL
6.000,00 TL
636.311,90 TL
2. Yıl (2016)
3. Yıl (2017)
9.200,00 TL
10.120,00 TL
60.000,00 TL 102.000,00 TL
- TL
38.228,95 TL
42.020,79 TL
58.069,13 TL
40.000,00 TL
54.000,00 TL
2.972,42 TL
5.248,36 TL
8.687,30 TL
19.983,56 TL
162.880,51 TL 287.649,99 TL
403.605,51 TL 287.649,99 TL
TOPLAM YATIRIM TUTARI: 1.327.567,41 TL
Sabit Maliyetler ve İşletme Sermayesi finansmanı tamamen hibe kaynakları ile
sağlanırken, sabit maliyetlerin tamamının ilk iki yılda, İşletme Sermayesinin 3 yılda sağlandığı
görülmektedir. Buna göre 1. yıl için yaklaşık 636.311,90 TL’lik hibe finansmanı söz konusu
iken, takip eden 2. yılda yaklaşık 403.605,51 TL ve 3. yılda 287.649,99 TL hibe finansmanı
gerçekleşecektir.
c) Ekonomik Faydalar
Bu proje ile hayata geçirilecek olan 3 faaliyetin ilk 3 yıl süresince yıllık giderler ve
gelirleri aşağıdaki Tablo’da sunulmuştur. Buna göre, 3 projenin gerçekleştirilmesi sonucunda 1.
yılın sonunda 340.469,64 TL, 2. yılın sonunda 400.588,48 TL, 3. yılın sonunda 472.588,54 TL
olmak üzere toplamda 1.213.646,66 TL gelir elde edilmesi hedeflenmektedir (Tablo 59).
Ayrıca 1. yılın sonunda 260.136,06 TL, 2. yılın sonunda 314.375,65 TL, 3. yılın sonunda
ise 357.186,42 TL olmak üzere toplamda 931.698,13 TL gider beklenmektedir (Tablo 59).
Tablo 59. 3 Projenin Toplam Gelir ve Giderlerinin Yıllara Göre Dağılımı.
1.Yıl (2015)
2. Yıl (2016)
3. Yıl (2017)
Toplam
Gelirler 340.469,64 TL 400.588,48 TL 472.588,54 TL 1.213.646,66 TL
Giderler 260.136,06 TL 314.375,65 TL 357.186,42 TL
931.698,13 TL
103
d) Ekonomik Fayda Maliyet Analizi (ENBD, İKO vb.)
Projenin yatırım dönemi ve ekonomik ömrü süresince ortaya çıkan fayda ve maliyetlerin
bir referans yılına (genellikle yatırımın başlangıç yılına) indirgenerek karşılaştırılması yaklaşımı
anlamına gelen fayda-maliyet analizinin yapılmasında kullanılan Ekonomik Net Bugünkü Değer
(ENBD) aşağıdaki gibi hesaplanır.
Ekonomik Net Bugünkü Değer (ENBD) = B0-C0 + (B1-C1)/((1+r)(1+e)) + (B2C2)/((1+r)(1+e))2 + (B3-C3)/((1+r)(1+e))3+…
Burada B fayda, C maliyet, r iskonto haddini ve e’de enflasyon oranını göstermektedir.
ENBD > 0 ise, proje kabul edilir.
3 proje birlikte değerlendirilerek ENBD hesaplandığında;
ENBD = 48.050,48 TL > 0
olduğundan projenin kabul edilmesi ve uygulanması doğru görünmese de projenin
birincil hedefinin sosyal ve toplumsal fayda (Bakınız “sosyal fayda” bölümü) olduğu gözden
kaçırılmamalıdır.
e) Projenin Diğer Ekonomik Etkileri (katma değer etkisi vb.)
Yatırım 5 kişi için istihdam sağlamakta ve çarpan etkisiyle gerek kişilerin ailelerine katkısı
olmakta gerekse de toplumda sosyal riski azaltma etkisi olmaktadır. Ayrıca aktif balıkçıların
ailedeki kişi sayısı ortalama 4 olarak düşünüldüğünde direk 200 kişi, yan sektörler de
düşünüldüğünde toplam 500 kişinin ekonomik seviyesinde iyileşme olacağı ve bölgenin
ekonomik kalkınmasında bir katkısının olacağı düşünülmektedir.
3. Sosyal Analiz
a) Sosyal Fayda - Maliyet Analizi
Bir politika veya uygulamadan kaynaklanan kayıp ve kazançlar ile bunların toplumdaki
farklı gruplar arasındaki dağılımını göstermek için yapılan iktisadi çözümleme veya bir yatırım
projesinin ulusal ekonomi açısından fayda ve maliyetlerini gösteren çözümleme Sosyal FaydaMaliyet Analizi olarak tanımlanır (Tablo 60).
Analizinin yapılabilmesi için yatırım projesinin sosyal maliyetleri ile faydalarının
belirlenmesi ve karşılaştırılması gerekir. Nicel olarak belirlenmesi ve ölçülmesi zor olan sosyal
fayda
ve
maliyetlerin
(Fayda
Maliyet
Analizi
&
İlgili
Analiz
Metotları,
www.sgb.gov.tr/...%20Fayda-Maliyet%20Analizi%20(1.../...)) belirlenecek başlıklar altında
olabildiğince
somut
ifadelerle
açıklanması,
karşılaştırmalı
analiz
yapılmasını
da
104
kolaylaştıracaktır. Sosyal maliyet analizinde, girdi fiyatlardaki dalgalanmalar, ücretlerdeki
dalgalanmalar, vergi beklentileri, dışsal maliyetler, çevresel açıdan da ele alınan parasal olmayan
maliyetler belirlenir. Sosyal fayda analizinde, çıktı fiyatlarındaki dalgalanmalar, işgücü
istihdamındaki artışların sosyal faydaları, vergi gelirleri beklentisi, dışsal faydalar, çevresel
beklentileri de içeren parasal olmayan faydalar, parasal ifadelerle projenin net sosyal mevcut
değeri veya projenin ekonomik getiri oranı kullanılmaktadır. Daha iyi bir çevre kalitesi, artan
istihdam oranı, refah seviyesindeki artışlar gibi ek değerlendirme kriterleri de sosyal faydamaliyet analizinde destekleyici bilgi olarak kullanılabilir.
(http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/guides/cost/pdf/3_full_en.pdf )
Tablo 60. Projenin Sosyal Fayda-Maliyet Tablosu.
Girdi/Çıktı
Gelirler/
Vergi Oranı/ Dışsal Maliyet/Fayda
Fiyatları
İstihdam
Gelirleri
Sosyal
Girdi
ve
Maliyet
fiyatlarında
çıktı Çevreye, topluma Herhangi bir Çevresel atıklar, arıtma
zarar
enflasyon
oranı herhangi
ölçüsünde
artış sosyal
öngörüsü vardır.
verici vergi kaybına tesisi, uzaklaştırma ve
bir sebep
maliyeti olmayacağı
fosseptik
ile
giderilebilecektir.
bulunmamaktadır. düşünülmekt
edir.
Sosyal
İç
tüketimi Gelirlerde
Fayda
canlandırma etkisi artış ve istihdam uzun
rekabet gücü artmış ve
ve
komşu bölgelerde bir
yeni
balıkçılık
bir yaratıcı
bir Sistemin
etki dönemde
sektör beklenmektedir.
ekolojisi
yaratma
Sürdürülebilirlik,
vergi
referans
bölge
gelirlerinde
potansiyeli
olan
olma
bir
etkisi, sosyal riski
de bir artış sektör. Bölgenin başlıca
azaltma
yaratacağı
sektörleri arasında yer
beklenmekte
alarak daha üst sıralara
dir.
çıkabilme potansiyeli.
etkisi,
gruplararası
çatışmayı
etkisi,
azaltma
ekonomik
iyileşmeye
olarak
durumda
etkisi,
bağlı
ruhsal
iyileşme
ekonomik
iyileşmenin çarpan
etkisi
bulunmaktadır.
105
Yapılan saha ve anket çalışmalarında Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığında avlanan ve
yetiştirilen balıkların tüketiciye ulaştırılmasında gıda hijyeni ve soğuk zincir sağlanamadığı ve
bunun pazarlama sorununa yol açtığı tespit edilmiştir. Yapımı planlanan “Soğuk Muhafaza
Odası” yatırımı ile bu sıkıntının ortadan kalkacağı düşünülmektedir.
Bu projenin Sosyal Maliyet Analizi için girdi fiyatlarındaki dalgalanmaların
hesaplanabilmesi amacıyla son 3 yıldaki fiyat değişimleri ele alınmıştır. Bu durumda girdi
fiyatlarındaki dalgalanma ortalama olarak % 10 olarak hesaplanmıştır. Proje işgücü
planlamasında ücret dalgalanması, ücretlerin kamu sektörü bünyesinde belirleniyor olması
sebebiyle beklenmemektedir. Bu projenin yaratacağı dışsal maliyetler, çevresel atıklar olarak
düşünülse de, kurulacak bir fosseptik ile söz konusu maliyetlerin minimize edilmesi mümkündür.
Sosyal fayda değerlendirmesinde daha nitelikli işgücü istihdamının yaratacağı sektörel ve
toplumsal faydalar, merkezin bilgi ve balık üretimi ile yaratacağı vergi gelirlerindeki artış, dışsal
fayda
bakımından
merkezde
üretilecek
bilgi
ve
danışmanlık
hizmeti
ile
sektörün
sürdürülebilirliğinin sağlanması ve toplamda üretim hacminin genişlemesi yolu ile işletmelerin
verimliliğinin ve sürdürülebilirliğinin garantisi olarak sıralanabilir.
Net göstergeler olması bakımından yapılmış olan saha çalışmasının ilgili bölümleri de
aşağıda verilmiştir:
S.S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi’ne üye, ruhsatlı balıkçı teknesi sahibi 47
balıkçıdan 44’ünün örneklendiği anket çalışmasına göre balıkçıların ortalama 4 kişiye bakmakla
yükümlü olduğu tespit edilmiştir. Bakmakla yükümlü olunan kişi sayısı, 2-8 arasında değişmekte
olup toplamda ise 178 kişidir (Tablo 61).
Tablo 61. Balıkçıların bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı.
N
Ortalama
Standart sapma
Minimum
Maksimum
Toplam
45
3,96
1,261
2
8
178
Balıkçıların yaklaşık yarısı (% 51,1) hanelerinden 1-3 kişi ile birlikte balıkçılık
yapmaktadır. Balıkçıların % 48,9’u ise hanelerinden biriyle beraber çalışmamaktadır (Tablo 62)
106
Tablo 62. Hanede birlikte balıkçılık yapılan kişi sayısı.
Kişi sayısı
0
1
2
3
Toplam
Frekans
22
12
10
1
45
%
48,9
26,7
22,2
2,2
100,0
Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığının sürdürülebilirliği için hedeflenen faaliyetlerin
gerçekleştirilmesi, balıkçılar ve aileleri olmak üzere toplamda 223 kişi için doğrudan fayda
sağlayacaktır.
b) Sosyo - Kültürel Analiz (katılımcılık, cinsiyet etkisi vb.)
Yapılan anket çalışması ile Demirköprü Baraj Gölü’ndeki balıkçıların sosyo-kültürel
durumlarına ilişkin aşağıdaki bilgiler elde edilmiştir:
Balıkçıların çocuk sayısı 1-4 arasında değişmekte olup ortalama 2,33 ± 0,739 olarak
tespit edilmiştir (Tablo 63).
Tablo 63. Balıkçıların çocuk sayısı.
N
Ortalama
Standart sapma
Minimum
Maksimum
Toplam
45
2,33
0,739
1
4
105
Balıkçıların % 80’inin sosyal güvenlik kurumuna aktif durumda üye oldukları
belirlenmiştir (Tablo 64).
Tablo 64. Balıkçıların sosyal güvenlik kurumuna üyelik durumu.
Üyelik
durumu
Aktif üye
Emekli
Toplam
Frekans
%
36
80,0
8
20,0
44
100,0
Tablo 65‘de görüldüğü üzere aktif üye olunan sigorta kurumları içerisinde ilk sırayı %
38,9 ile Bağ-Kur almaktadır. Onu sırasıyla Genel Sağlık Sigortası, Tarım sigortası, SSK ve yeşil
kart takip etmektedir.
107
Tablo 65. Aktif üye durumundaki balıkçının sigorta kurumu.
Sigorta kurumu
Frekans
%
Bağ-Kur
14
38,9
Genel Sağlık Sigortası
8
22,2
(GSS)
Tarım Sigortası
7
19,4
SSK
5
13,9
Yeşil Kart
2
5,6
36
100,0
Toplam
Emekli balıkçıların (8 kişi) % 75’inin Bağ-Kur’dan emekli olduğu tespit edilmiştir (Tablo 66).
Tablo 66. Emekli durumdaki balıkçının sigorta kurumu.
Sigorta kurumu
Frekans
%
Bağ-kur
6
75
SSK
Tarım Sigortası
Toplam
1
1
8
12,5
12,5
100,0
Demirköprü Baraj Gölü’nde balıkçılık yapan ve ruhsatlı balıkçı teknesine sahip 47 kişinin
tamamı S.S. Köprübaşı Su Ürünleri Kooperatifi’ne üyedir. Bu kişilerden % 94’ünün (44 kişi)
örneklendiği anket çalışmasında balıkçıların kooperatife ilişkin düşünceleri, Likert Ölçeği
kullanılarak tespit edilmiştir Ölçekte olumsuzdan olumluya doğru olmak üzere cevaplara 1-5
arasında değer verilmiştir (1: Kesinlikle katılmıyorum; 2: Katılmıyorum; 3: Kararsızım; 4:
Katılıyorum; 5: Kesinlikle katılıyorum). Tablo 67‘de cevapların ortalama ve standart sapma
değerleri verilmiştir.
Balıkçılar, kooperatifin eğitim seminerlerine aracı olmasında ve girdi temini
sağlamasında “kararsız” cevabını vermişlerdir. Kooperatifin sosyal statü/aidiyet duygusu
vermesinin yanı sıra evrak takibi, sorunların gündeme getirilmesi ve takibi, balık satışı, kredi
alma ve olanaklar sağlama konularında ise kendilerine yardımcı olduklarını düşünmektedirler.
Balıkçılar, aidat (komisyon) ücretinin ise yüksek olmadığını belirtmişlerdir (2,08).
108
Tablo 67. Balıkçıların Su Ürünleri Kooperatifi’ne ilişkin düşünceleri.
Standart
Su Ürünleri Kooperatifi’ne İlişkin Düşünceler
N
Ortalama
Bana balık satışında yardımcı olur
44
4,45
0,901
Bana evrak temini ve takibinde yardımcı olur
44
4,32
0,883
44
4,14
1,025
Bana sosyal statü/aidiyet duygusu verir
44
3,91
1,158
Bana olanaklar sağlamaktadır
44
3,66
1,311
Bana kredi almamda yardımcı olur
44
3,45
1,486
Eğitim seminerlerine aracı olur
44
3,25
1,416
Bana girdi temininde yardımcı olur
44
3,25
1,496
Aidat ücretinin yüksek olduğunu düşünüyorum
37
2,08
1,320
Balıkçılığa ilişkin sorunların gündeme getirilmesi ve
takibinde yardımcı olur
sapma
Balıkçılıktan memnuniyet durumuna ilişkin verilen cevapların ortalama değerleri Tablo
68’de görülmektedir. Balıkçılar, sektörde çalışmaktan mutlu olduklarını, aile mesleği olan
balıkçılığı sevdikleri için yaptıklarını, ailelerinin de balıkçılık yapmalarından mutlu olduklarını
belirtmişlerdir. Ancak buna karşılık çalışma koşullarının ağır olduğunu, kötüye gittiğini
düşündükleri balıkçılık mesleğini ailelerinin devam ettirmesini istememektedirler. Balıkçılıktan
elde edilen gelirden memnuniyet ve alternatif meslekler konularında kararsız kalmışlardır.
Tablo 68. Balıkçıların balıkçılıktan memnuniyet durumları.
Balıkçılıktan Memnuniyet Durumu
Standart
N
Ortalama
Balıkçılık sektörünün kötüye gittiğini düşünüyorum
45
4,31
1,164
Ailem de balıkçılık yapmamdan memnundur
45
3,76
1,190
Balıkçılığı sevdiğim için bu işi yapıyorum
45
3,73
1,452
Bu sektörde çalışmak beni mutlu ediyor
45
3,67
1,187
Çalışma koşullarının çok ağır olduğunu düşünüyorum
45
3,51
1,471
Balıkçılık aile mesleğimizdir
44
3,45
1,591
Balıkçılıktan elde ettiğim gelirden memnunum
45
2,91
1,395
Başka alternatifim olsa da balıkçılık yapardım
45
2,69
1,649
45
2,22
1,295
Gelecekte de ailemdekiler bu mesleğe devam etsin
isterim
sapma
109
Balıkçıların balıkçılığa ilişkin düşüncelerini yansıtan cevapların ortalama değerleri Tablo
69‘da görülmektedir. Balıkçılar, balıkçılıktan birikim yapamadıklarını ve ek iş yapmaya mecbur
olduklarını vurgulamışlardır. Gölde stokların azaldığı ve balıklandırmanın yetersiz olduğu
belirtilmiştir. Balıkçılar, avlanma sezonunun kısa olduğu ve yeniden düzenlenmesi gerektiğini
düşünmektedirler. Multifilament ağların verimsiz olduğunu düşünen balıkçılar misina ağların
daha verimli olduğunu ve kullanımının serbest bırakılması gerektiğini belirtmişlerdir. Balıkçılar
ayrıca göldeki balık yetiştiriciliğinin avcılık faaliyetlerini olumsuz etkilediğini bildirmişlerdir.
Tablo 69. Balıkçıların balıkçılığa ilişkin düşünceleri.
Balıkçılığa İlişkin Düşünceler
N
Ortalama
Gölde misina ağlar serbest bırakılmalıdır
Gölde misina ağların daha verimli olduğunu
düşünüyorum
Gölde balık stoklarının azaldığını düşünüyorum
Balıkçılık yaparken ek is yapmaya mecburum
Balık yetiştiriciliği gölde avcılığı olumsuz etkilemektedir
Gölde balık avı sezonu stokların devamlılığı için yeniden
belirlenmelidir
Gölde balık avı sezonunun kısa olduğunu düşünüyorum
Elde edilen gelir, komisyoncu, kooperatif, tüccar ve
balıkçı arasında hakça paylaşılmaktadır
Gölde yasak yöntemle avcılık balıkçılığı olumsuz
etkilemektedir
Gölden balıkçılıkla elde edilen balıkların birim fiyatları
makuldur
Gölden avlanan balıklar işlenerek satılmalıdır
Gölde balık avında kullanılan av araçları uygundur
Balıkçılıktan tüm masraflarımı karşılıyorum
Su ürünleri ile ilgili yasal düzenlemelerden memnunum
Bu sektörde hak ettiğimi kazandığıma inanıyorum
Gölde ışık, elektrik, dinamit vb yasak şekilde avcılık
yapılmaktadır
Balıkçılık konusunda kamudan ve bilimsel kuruluşlardan
yeterli eğitim almaktayız
Gölde balıklandırma yeterlidir
Balıkçılıktan birikim yapabiliyorum
Gölde multiflament (iplik) ağlarla avcılığın verimli
olduğunu düşünüyorum
45
4,76
Standart
sapma
0,712
45
4,73
0,780
44
45
45
4,45
4,36
4,22
1,044
1,026
1,259
45
4,02
1,138
45
3,96
1,147
45
3,89
1,247
44
3,64
1,557
45
3,51
1,272
45
45
45
45
45
3,22
2,91
2,47
2,47
2,27
1,312
1,459
1,254
1,424
1,232
45
2,18
1,370
45
2,04
1,167
44
45
1,77
1,69
1,031
0,973
45
1,40
0,939
Avlanma yasağı döneminde (Mart- Mayıs) balıkçıların en önemli geçim kaynağını %
65,9 ile tarım ve hayvancılık sektörü oluşturmaktadır (Tablo 70).
110
Tablo 70. Avlanma yasakları döneminde balıkçıların geçim kaynakları.
Yıl aralığı
Frekans
%
Tarım ve hayvancılık
29
65,9
Diğer
14
31,8
Esnaf, küçük işyeri
Toplam
1
44
2,3
100,0
Demirköprü Baraj Gölü Balıkçılığının sürdürülebilirliği için düşünülen 3 yatırımın göl
kaynaklarını ortak kullanan amatör ve ticari balıkçılık grupları arasındaki çatışmaları minimalize
edeceği düşünülmektedir. Ayrıca yatırımlar, az gelişmiş ve tarıma dayalı bir ekonomiye sahip
olan Köprübaşı İlçesi’nde sosyal riskin azaltılmasına da katkı sağlayacaktır.
c) Projenin Diğer Sosyal Etkileri
Projede öngörülen 3 yatırımın tamamlanması ile balık pazarlamasının artışıyla kişi başına
düşen ortalama balık tüketiminin artması ve böylelikle daha sağlıklı beslenme yoluyla nesillerin
yetişmesine katkı sunulması beklenmektedir.
Balıkçılığın diğer sektörler arasındaki kurumsal imajının artacağı, kurulacak kamp ve
amatör balıkçılık hizmet alanı ile bölgenin bir çekim alanına dönüşeceği ve amatör balıkçıların
çevreye verebileceği zararların minimize edileceği düşünülmektedir. Proje ile gruplar arası
çatışmalar (ticari ve amatör balıkçılık arasındaki) azalacak ve toplumsal barışa katkı
sağlanacaktır.
Aynı zamanda 3 yatırımda çalıştırılacak 5 personel ile gelir ve istihdam atışı
hedeflenmektedir. Balıkçılık sektörüne yapılacak bu yatırımın bölge ve dolayısıyla ülke
genelinde ekonomik ve sosyal faydalar sağlayacağı ve bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına
destek sağlayacağı düşünülmektedir.
4. Bölgesel Analiz
Bu projenin hayata geçmesi ile bölgede su ürünleri elde etme ve pazarlama olanakları
artırılacak olup bu durum bölge ekonomisine katkıda bulunacaktır.
Projenin bölge için olumlu ve olumsuz getirilerinin daha net ortaya konabilmesi adına
“Proje Bölgesel GZFT (SWOT) Analizi” yapılarak Tablo 71’de sunulmuştur.
111
Tablo 71. Projenin Bölgesel GZFT (SWOT) Analizi.
GÜÇLÜ YANLAR
ZAYIF YANLAR
1) Bölgede güçlü bir örgütlenme (Kooperatif) 1) Bölgede avlanan balıklar için tek alıcının
bulunması
2) Bölge
hakimiyeti
balıkçılarının
teknikleri
konusunda
farklı
avlanma 2) Komşu
tecrübeye
sahip
olması
3) Gölde
ilçelerin
ekonomik
ve
sosyal
gelişmişlik açısından Köprübaşı İlçesi’nden
önde olması
ticari
geçmişte
değere
büyük
sahip
balıkların
miktarlarda
bulunma
potansiyeli
4) Avlanan ve yetiştirilen balıkların Köprübaşı
İlçesi dışında komşu İlçelerde tüketilebilme
potansiyeli
FIRSATLAR
TEHDİTLER
1) Yerel yönetimlerin konuya oldukça duyarlı 1) Gediz
olması
2) Gölün
eski
durumuna
balıkçılığın
sektörlerden
kirliliğinin
biri
kavuşması 2) Yasadışı avcılık
bölgede
olma
öncü 3) Kontrolsüz ve bilinçsiz amatör balıkçılık
potansiyelinin 4) Göle erozyon nedeniyle askıda katı madde
bulunması
girişi
Eylem
Köprübaşı
arıtacak
kaynaklı
önlenememiş olması
durumunda
3) “Gediz
Nehri
Planı”
kapsamında
İlçesi’nin
evsel
atıklarını
arıtma
tesisi
yapımının
bir
planlanmış olması
4) İç
tüketimin
uygun
politikalar
ile
canlandırılabilme potansiyelinin bulunması
5) Proje sahasının teşvik alanı olan Manisa İli
sınırları içinde yer alması
6) Projenin yaratacağı destek ile sektörün
ekonomik çarpan etkisiyle tedarikçi ve
müşteri kuruluşlara yaratacağı pozitif etki
ile bölge ekonomisine olan olumlu katkısı.
7) Gelişen teknolojiye ve su ürünlerine olan
talebin artmasına paralel olarak ülkemiz
açısından su ürünleri çok yüksek bir
potansiyel oluşturmaktadır. Proje ile bu
112
potansiyelin
geliştirilmesi
ve
kullanılması-yönlendirilmesi
doğru
mümkün
olacaktır.
8) T.C. Ekonomi Bakanlığı’na bağlı kurulan
Su Ürünleri Tanıtım Grubu çalışmalarına
göre, su ürünleri sektörünün, ülkemizin 3
tarafının denizlerle çevrili olması, göl ve
akarsularımızın
fazla
olması,
denizlerimizde çok çeşitli türler bulunması,
hedef pazarlara özellikle AB pazarına yakın
olmamız,
balık
tüketimi
konusunda
bilinçlendirme çalışmaları yapılması, iç
piyasanın gelişme potansiyeli taşıması,
AB’yle bütünleşme sürecinde kalite ve
sağlığa
uygunluk
bilincinin
gelişmesi,
yabancı sermaye girişi olması fırsatlarına
sahip olması, aynı zamanda bu projenin de
fırsatlarını göstermektedir.
9) Düşük yurt içi su ürünleri tüketiminin aynı
zamanda
sektörün
gelişmeye
açık
olduğunun göstergesi olması.
10) Varolan
problemlerin
uygun
çözüm
stratejileri ve projelerle çözülebilir nitelikte
olması
araştırmacılar
için
bir
fırsat
oluşturmaktadır.
Köprübaşı İlçesi, Devlet Planlama Teşkilatı’nın 2004 yılında yayınladığı “İlçelerin
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması” na göre değerlendirmeye alınan 872 İlçe
içerisinde gelişmişlik olarak 539. Sırada yer almaktadır.
Gelişmişlik endeksi değeriyle (-
0,39239) 4. Gelişmişlik Grubu’nda yer almaktadır (Dinçer ve Özaslan, 2004).
Planlanan 3 yatırım, bölgenin sosyal gelişmişliğine de katkı sağlayacaktır. Özellikle
“Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı” ile sosyal gelişmişlik indeksinde yer alan
“Hizmetler Sektöründe Çalışanlar Oranı (%)” ve “İşsizlik oranı” parametrelerinde iyileştirme
sağlayacaktır.
113
Elde edilecek gelir artışı ise bölgenin sosyal gelişmişlik endeksinde “Fert başına genel
bütçe geliri”, “Vergi gelirlerinin ülke içindeki payı” ve “Tarımsal üretimin ülke içindeki payı”
parametrelerinde üst sıralara yükselmesini sağlayacaktır.
Projenin bölgesel katkısını daha iyi tanımlamak için bölge balıkçılığının analiz edilmesi
gerekmektedir. Bu analiz içinse anket verileri içindeki balıkçılığa ilişkin ekonomik parametreler
(sermaye, gelir, gider vb) dikkate alınmış ve balıkçılar gruplandırılmıştır.
Balıkçıların sahip oldukları tekne ve av araçları balıkçılık sermayesini oluşturmaktadır.
Tablo 72’de Demirköprü Baraj Gölü Balıkçı Filosu’nun toplam sermayesinin 793.385,00 TL
olduğu ve bunu oluşturan sermaye kalemlerinin yüzde dağılımları incelendiğinde ilk sırayı %
35,1 ile ağların aldığı görülmektedir. Onu takip eden pinter (% 31,9) ve tekne (% 31,1)
yüzdelerinin de ağ değerine yakın olduğu tespit edilmiştir (Tablo 72).
Tablo 72. Balıkçılık sermayesi.
Balıkçılık sermayesi
(TL)
Ağ değeri
N
Minimum
Maksimum
Ortalama ± standart sapma
Toplam
%
45
0
19.600
6.190 ± 4226,5
278.575
35,1
Pinter değeri
45
0
24.500
253.460 ± 5632,4
253.460
31,9
Tekne değeri
45
3.000
11.000
6.017 ± 2.150,5
246.700
31,1
Paraketa değeri
45
0
2.400
325 ± 460,7
14.650
1,8
Toplam
45
800
38.500
18.031 ± 9.158,8
793.385
100,0
Demirköprü Baraj Gölü’nde balıkçılık filosunu daha iyi tanımlamak adına Kümeleme
Analizi (k-means yöntemi) ile gruplandırma yapılmıştır. Benzer potansiyele sahip olanlar benzer
miktarda av elde edecekler ve girdileri benzer olanların çıktıları da benzer olacaktır. Bu
düşünceyle ve balıkların gölde homojen dağılım gösterdiği, balıkçıların eşit deneyim ve bilgiye
sahip olduğu ve balık yakalama şanslarının eşit olduğu varsayılarak “akaryakıt”, “ağ miktarı ve
tipi”, “parakete miktarı”, “pinter miktarı”, “çalışılan gün sayısı” değişkenleri kümeleme
faktörleri olarak değerlendirilmiştir.
Akaryakıt sarfiyatı 4’e (0-1.500; 1.501-3.000; 3.001-4.500; 4.500 ve üstü), çalışılan gün
3’e (100 ve altı; 101-200; 200 üstü), ağ miktarı (posta) 3’e (0-20; 21-40; 40 ve üstü), paraketa ve
pinter miktarları ise 4’e (0; 1-200; 201-300; 301 ve üstü) bölünerek gruplandırılmıştır.
Ağ, paraketa ve pinter, toplam balık cirosu ve sezon masrafı gruplarında gruplar arası
(kümeler arası) farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olduğu (p < 0,05) Anova testi ile tespit
edilmiştir (Tablo 73).
114
Tablo 73. Grupların test edilmesi (Anova).
Akaryakıt
Grup
Çalışılan
Gün Grup
Ağ Grup
Paraketa
Grup
Pinter Grup
Gruplar arası
Gruplar
içinde
Toplam
Gruplar arası
Gruplar
içinde
Toplam
Gruplar arası
Gruplar
içinde
Toplam
Gruplar arası
Gruplar
içinde
Toplam
Gruplar arası
Gruplar
içinde
Toplam
Toplam balık Gruplar arası
cirosu
Gruplar
içinde
Toplam
Sezon
masrafı
Balıkçılık
karı
Gruplar arası
Gruplar
içinde
Toplam
Gruplar arası
Gruplar
içinde
Toplam
Kareler
toplamı
1,626
2
Ortalama
kareler
0,813
36,374
42
0,866
38,000
1,150
44
2
0,575
17,161
42
0,409
18,311
3,117
44
2
1,559
17,861
42
0,425
20,978
44
40,283
2
20,141
22,517
42
0,536
62,800
44
17,698
2
8,849
31,502
42
0,750
49,200
44
378809826,557
2
189404913,27
9
42
53716256,337
2256082766,14
3
2634892592,70
0
97847650,224
sd
F
Sig.
0,939
0,399
1,408
0,256
3,665 0,034*
37,56
0,000*
9
11,79
0,000*
8
3,526 0,038*
44
2
48923825,112
481565571,554
42
11465846,942
579413221,778
44
99471496,962
1733051736,51
6
1832523233,47
8
2
49735748,481
42
41263136,584
4,267 0,021*
1,205
0,310
44
Not: (*): İlişki (p ≤ 0.05)
Değişkenlere ilişkin gruplar, az, orta ve çok olarak değerlendirilerek 3 genel grup
tanımlanmıştır (Tablo 74):
1. Grup; az akaryakıt harcayan, az çalışan (gün olarak), en düşük ağ miktarına sahip,
paraketası olmayan, pinteri orta miktarda bulunan, balıkçılık masrafı, balıkçılıktan elde ettiği kar
ve balık cirosu düşük balıkçılar olarak belirlenmiştir. Filonun yarısından fazlasının (26 balıkçı)
bu grupta yer alması balıkçılığın ekonomik olmaktan çıktığının bir başka göstergesidir.
115
2. Grup; orta miktarda yakıt tüketimine sahip, çok çalışan (gün olarak), ağ miktarı çok,
paraketa miktarı orta düzeyde, pinter miktarı çok, balıkçılık masrafı, balıkçılıktan elde ettiği kar
ve balık cirosu yüksek balıkçılık olarak tanımlanmıştır. 9 balıkçının yer aldığı bu grup “Pinterci
grup” veya “Yayın ve Sazancı Grup” olarak da isimlendirilebilir.
3. Grup; çok yakıt tüketen, az çalışan (gün olarak), ağ miktarı orta düzeyde, paraketa
miktarı çok ve balık cirosu düşük balıkçılık olarak belirlenmiştir. 10 balıkçının yer aldığı bu grup
ise “Paraketacı grup” veya “Yayıncı grup” olarak da isimlendirilebilir.
Tablo 74. Kümelerdeki değişken kategorilerinin baskınlıkları
Kümeleme
2
2
3
2
2
2
1
2
2
2
0
1
Akaryakıt Grup
Çalışılan Gün Grup
Ağ Grup
Paraketa Grup
Pinter Grup
3
3
2
2
3
0
ANOVA
Kümeleme
Ortalama
Kare
sd
2,063
2
Akaryakıt Grup
Çalışılan
Gün
Grup
Ağ Grup
Paraketa Grup
Pinter Grup
Hata
Ortalama
Kare
0,873
F
Sig.
sd
42
Ortalama Kare
2,363
sd
0,107
,575
2
0,409
42
1,408
0,256
1,559
20,141
8,849
2
2
2
0,425
0,536
0,750
42
42
42
3,665
37,569
11,798
0,034
0,000
0,000
Gruplar arası ve grupların toplam balık cirosu ile olan korelasyon ilişkileri
incelendiğinde; akaryakıt grup ile çalışılan gün grup arasında ve pinter grup ile toplam balık
cirosu arasındaki ilişkilerin istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir (p < 0,05) (Tablo
75).
Tablo 75. Gruplar arası korelasyon ilişki durumu.
Akaryakıt
Grup
Çalışılan
Gün Grup
Ağ Grup
Paraketa
Grup
Pinter Grup
Toplam
balık ciro
Not:
Çalışılan Gün
Grup
Ağ Grup
Paraketa Grup
Pinter Grup
,341*
-,130
-,068
-,034
-,051
,238
,227
,126
,237
-,104
,175
,094
,269
,130
,361*
(*): ilişki (p ≤ 0.05);
116
Balıkçıların sezonluk toplam masrafını oluşturan gider kalemleri incelendiğinde; en
büyük tutarın % 46,5 ile “ağ gideri”ne ait olduğu tespit edilmiştir. Onu sırasıyla “akaryakıt”,
“kooperatife ödenen komisyon” ve “tekne bakım onarım gideri” takip etmektedir. Bu 4 gider
kalemi toplam sezonluk masrafın % 91,7’sini oluşturmaktadır. Tekne başına sezonluk toplam
masraf ise 3.750-21.860 TL arasında değişmekte olup ortalama 9.264 ± 3.856,4 TL olarak
hesaplanmıştır. Balıkçılık filosunun bir sezonda yaptığı toplam masraf ise 416.873 TL olarak
belirlenmiştir (Tablo 76).
Tablo 76. Bir sezon için tespit edilen balıkçılık giderleri
(Kooperatife ödenen komisyon gideri; Sazan için 0,4 TL/kg; Sudak ve yayın için 0,5 TL/kg ve
diğer türler için 0,1 TL/kg’dır).
Sezonluk
giderler (TL)
Ağ gideri
N
%
Kümülatif
%
4.311 ± 2.729,3 194.000
46,5
46,5
2.598 ± 1.491,6 116.890
28,0
74,5
42.129
10,1
84,6
658 ± 393,1
29.600
7,1
91,7
3.900
470 ± 1.148,9
21.169
5,1
96,8
0
6.500
151 ± 969,0
6.800
1,6
98,4
0
500
140 ± 103,8
6.285
1,5
100
3.750
21.860
Ortalama ±
standart sapma
Minimum
Maksimum
45
0
15.000
Akaryakıt
gideri
45
560
6.000
Kooperatife
ödenen
komisyon
gideri
45
35
2.830
936 ± 675,2
Tekne bakım
onarım gideri
45
0
1.500
Sigorta gideri
45
0
Ceza gideri
45
Giyim gideri
45
Toplam masraf 45
Toplam
9.264 ± 3.856,4 416.873
100,0
Balıkçılık parametreleri arasındaki korelasyon ilişkileri incelendiğinde; balık cirosu ile
sezon masraf ve sazan miktarı arasında, Ağ miktarı ile ağ gideri, sezon masraf ve gümüşi havuz
balığı miktarı arasında, ağ gideri ile pinter miktarı ve sezon masraf arasında, sezon masraf ile
sazan masraf arasında, sazan miktarı ile yayın miktarı arasında pozitif yönde güçlü ilişkiler (**:
p ≤ 0.01) tespit edilmiştir (Tablo 77).
117
Tablo 77. Korelasyon İlişkileri
(BGM: Balıkçılık gelirinden memnuniyet; ÇG: Çalışılan gün; SaM: Sazan miktarı; SuM: Sudak miktarı; YM: Yayın
miktarı; GM: Gümüşi havuz balığı miktarı; KM: Kolyoz miktarı; BM: Bıyıklı balık miktarı).
Balık
ciro
Ağ
miktarı
BGM
Ağ
Gideri
Pinter
miktarı
ÇG
Sezon
masraf
SaM
SuM
Ağ
miktarı
BGM
Ağ
Gideri
Pinter
miktarı
ÇG
Sezon
masraf
SaM
SuM
YM
GM
,276
-,196
,057
,267
,768**
-,011
,301*
,323*
-,077
,450**
,176
-,006
,301*
-,090
,059
,511**
,547**
,029
,669**
,498**
,015
,904**
,200
-,195
,190
,322*
,134
,424**
,226
,234
,207
,262
,006
,211
,299*
,168
YM
,835**
,124
-,184
,169
,239
,099
,354*
,626**
,088
GM
,328*
,491**
-,126
,313*
,030
,196
,144
,202
,035
,179
KM
,307*
,030
,130
,033
,073
,238
,313*
,261
,159
,115
-,035
BM
,168
,167
-,058
,129
,341*
,245
,320*
,138
,254
,017
-,203
Not:
ilişki.
KM
,532**
(*): ilişki (p ≤ 0.05); ( **)(**): güçlü ilişki (p ≤ 0.01); ( ***): çok güçlü ilişki (p ≤ 0.001); ( -): negatif
Balıkçıların bir sezonda balıkçılık dışı ve balıkçılıktan elde ettikleri gelirler
incelendiğinde ise; ortalama 6.712 ± 8.655,4 TL olan balıkçılık dışı gelirin toplam gelirin %
38,4’ünü oluşturduğu tespit edilmiştir. Balıkçılık dışı gelirler (çiftçilik, emeklilik, diğer, ücretli
çalışma ve kira gelirleri) içerisinde çiftçilik geliri % 22,7’lik bir payla ilk sırada yer almaktadır.
Bir sezonda elde edilen kişi başı balıkçılık geliri ise 350 TL ile 32.800 TL arasında değişmekte
olup ortalama 10.778 ± 7.738,5 TL olarak hesaplanmıştır. Balıkçılık dışı gelirlerin eklenmesiyle
birlikte kişi başı gelir 1.425 TL ile 61.825 TL arasında değişmekte olup ortalama 17.490 ±
12.691,6 TL olarak hesaplanmıştır (Tablo 78).
118
Tablo 78. Bir sezonda balıkçılık dışı ve balıkçılıktan elde edilen gelirler.
Sezonluk gelirler (TL)
N
Minimum
Maksimum
Ortalama ±
standart sapma
Toplam
%
Çiftçilik geliri
45
0
30.000
3.966 ± 6.200,6
178.500
22,7
Emeklilik geliri
45
0
13.200
1.744 ± 3.877,5
78.480
10,0
Diğer gelirler
45
0
25.000
616 ± 3.728,4
27.700
3,5
Ücretli çalışma geliri
45
0
9.500
342 ± 1.455,6
15.370
2,0
Kira geliri
45
0
2.000
44,4 ± 1.491,6
2.000
0,3
Balıkçılık dışı gelirler
toplamı
45
0
43.200
6.712 ± 8.655,4
302.050
38,4
Balıkçılık geliri
45
350
32.800
10.778 ± 7.738,5 485.012
61,6
45
1.425
61.825
Toplam gelir
17.490 ±
12.691,6
787.062
100,0
Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığının gelir gider durumu incelendiğinde balıkçıların kişi
başı gelir ve giderleri arasında büyük farklar olduğu Tablo 79‘da görülmektedir. Balıkçılık
sermayesi 800-38.500 TL, balıkçılık geliri 350-32.800 TL, balıkçılık gideri 3.750-21.860 TL,
balıkçılık dışı gelir ise 0-43.200 TL arasında değişmektedir. Ortalama değerlere bakıldığında
balıkçıların 18.031 ± 9.158,8 TL sermaye ile balıkçılıktan 10.778 ± 7.738,5 gelir elde ettikleri
fakat 9.264 ± 3.856,4 TL gider nedeniyle elde edilen balıkçılık karının 1.514 ± 7.119,8 TL’de
kaldığı görülmektedir. Balıkçılar balıkçılık dışı gelirler (6.712 ± 8.655,4 TL) sayesinde toplam
karlarını 8.226 ± 12.632,6 TL’ye yükseltebilmişlerdir. Balıkçıların beyanına bağlı değerler
kullanılarak yapılan hesaplamalar sonucunda bazı balıkçıların zarar ettikleri de (-11.216 TL)
tespit edilmiştir. Bu tablo balıkçılığın mevcut durumda ekonomik sürdürülebilirliğini
kaybettiğini ancak yan gelirler (çiftçilik vb) sayesinde devam ettirilmeye çalışıldığını
göstermektedir.
119
Tablo 79. Demirköprü Baraj Gölü balıkçılığı sezonluk gelir-gider durumu.
N
Balıkçılık sermayesi (A) 45
Ortalama ±
standart sapma
Minimum
Maksimum
Toplam
800
38.500
18.031 ± 9.158,8 793.385
Balıkçılık geliri (B)
45
350
32.800
10.778 ± 7.738,5 485.012
Balıkçılık gideri (C)
45
3.750
21.860
9.264 ± 3.856,4
416.873
Balıkçılık kar (D=B-C)
45
-11.216
20.050
1.514 ± 7.119,8
68.139
Balıkçılık dışı gelir* (E)
45
0
43.200
6.712 ± 8.655,4
302.050
Toplam kar (F=D+E)
45
-10.216
54.175
8.226 ± 12.632,6 370.189
* Balıkçılık dışı gelirlerin oluşumundaki maliyetler göz ardı edilmiştir.
Balıkçıların yarıdan fazlasının (26 kişi; % 57,7) balıkçılıktan dolayı borçlu olduğu
belirlenmiş olup filonun toplam borcu 111.900 TL olarak hesaplanmıştır. Filonun borç
miktarının balıkçılık sermayesinin % 14,1; balıkçılık karının ise yaklaşık bir buçuk katı oranında
borcu olduğu anlaşılmaktadır. Bu borcun tamamı balıkçılıktan kaynaklandığı düşünülse dahi bu
borç döndürülebilir bir niteliğe sahiptir. Borç kalemleri incelendiğinde bankaya olan borçlar %
60,1 ile ilk sırayı almakta, onu şahsa olan borçlar (% 34,0), kooperatife olan borçlar (% 5,5) ve
diğer borçlar (% 0,4) takip etmektedir (Tablo 80).
Tablo 80. Balıkçıların borç durumları.
Borçlar (TL)
N
Maksimum
Ortalama ±
standart sapma
Toplam
%
Banka
8
24.000
1.496 ± 4.542,0
67.300
60,1
Şahıs
12
8.500
847 ± 1.851,7
38.100
34,0
Kooperatif
5
2.000
136 ± 426,0
6.100
5,5
Diğer
1
400
9 ± 59,6
400
0,4
Toplam
26
24.000
2.486 ± 4.650,7
111.900
100,0
120
5. Duyarlılık Analizi
Duyarlık Analizinde tek bir değişken değerindeki değişimlerin ekonomik olarak etkileri
test edilir. Duyarlılık Analizi olarak da bilinen bu yöntem ekonomik analizlerde yaygın olarak
kullanılır. Her aşamada sadece bir değişken değeri değiştirilerek değişim karşısındaki NBD
değişimi incelenir. Dolayısı ile bu teknik yatırım projelerindeki kara geçiş noktasını da
göstermek için idealdir.
Her üç faaliyet için hesaplanan duyarlılık analizi sonuçları Tablo 81, 82 ve 83’de
sunulmuştur. Parametrelere ait değerler, tablolarda görülen ilk yıl için işletme maliyetlerini
(değişken maliyetler) karşılama noktasının altına indiğinde söz konusu faaliyetin zarar edeceği,
10 yıl sonunda kara geçiş noktasının üstüne çıktığında ise kara geçileceği düşünülmektedir. Bu
iki nokta arasındaki değerlerde ise ancak işletme maliyetleri karşılanabilecektir.
“Giderlerdeki artış oranı”, “yıllık piyasa faiz oranı” ve “yıllık beklenen enflasyon oranı”
parametreleri dışsal faktörler olduğu için kontrol etmek mümkün değildir ve bu nedenle
duyarlılık analizinde kapsam dışında tutulmuşlardır.
Tablo 81. Soğuk muhafaza deposu duyarlılık analizi.
Parametre
Ortalama balık satış fiyatı
Bir balıkçının sezonda yakaladığı balık (kg)
Gelirdeki artış oranı
İşletme
maliyetlerini
(değişken
maliyetler)
karşılama noktası*
6,47 TL
4449
70%
Kara geçiş
noktası
9,21 TL
6326
32%
* İlk yıl için
Tablo 82. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı duyarlılık analizi.
Parametre
Her yıl hizmet fiyat öngörülen
artış miktarı
İlk yıl kişibaşı birim ortalama hizmet bedeli
İlk yıl beklenen günlük ziyaretçi sayısı
İlk yıl beklenen kişibaşı hizmet maliyeti
İşletme
maliyetlerini
Kara geçiş
(değişken
noktası
maliyetler)
-50,40%
9,10%
-49,25%
11 TL
10 TL
18 TL
-7,04%
12 TL
11 TL
24 TL
* İlk yıl için
121
Tablo 83. Balıkçılık lojistik alanı duyarlılık analizi.
Parametre
İşletme
maliyetlerini
(değişken
maliyetler)
artış miktarı
Günlük gıda hizmeti geliri
Ağ yıkama, depo ve tekne otoparkı kişibaşı
yıllık kullanım bedeli
-0,32%
214,18 TL
221,86 TL
Kara geçiş
noktası
24,03%
407,22 TL
1.720,93 TL
* İlk yıl için
Duyarlılık analizinde konu edilen parametrelerin değer değişimleri durumunda projeye
yapılan yatırımın parasal bakımdan rasyonel sonuçlar vermediği durumlar riskli sonuçlar
üretebilmektedir. Bu sonuçlar gelirleri azaltan, girdi maliyetlerini arttıran ve içsel faktörler
olarak sınıflandırılabilir. Bunlarla ilgili detaylı açıklamalar aşağıda verilmektedir:
Gelir Azaltıcı Etkenler

Balık tür ve miktarlarına istendiği sayıda ve nitelikte ulaşılamaması,

Balık fiyat kontrolünün tek alıcının kontrolünde olması,

Balık üretiminin iç piyasada talep bulamaması,

Balık fiyatlarının planlanandan daha aşağıda seyretmesi,

Yurtdışı balık ihracatının istendiği ölçekte gerçekleşememesi,
Gider Arttırıcı Etkenler

Balık yem fiyatlarında görülebilecek dalgalanma ve yükselişler,

Personel giderlerinde beklenmeyen artışlar,

Enerji girdi maliyetlerinde beklenmeyen artışlar,
6. Risk Analizi
Her üç faaliyet için beklenen, iyi durum ve kötü durum senaryolarına göre hesaplanan
risk analizi sonuçları Tablo 84, 85 ve 86’da sunulmuştur. 3 faaliyet birlikte değerlendirildiğinde
tespit edilen risk analizi değerleri ise Tablo 87’de verilmiştir.
Risk analizinde; özellikle işletme yönetiminin kontrolünde olmadığı düşünülen ulusal
politikalar ve global ekonomik seyrin yönlendirdiği faktörlere bağlı olarak iç ve dış piyasa faiz
oranı, döviz kuru, petrol fiyatları, uluslararası borsa endeksleri ve enflasyon oranıyla değişim
122
gösteren dışsal faktörlerdeki iyi ve kötü yöndeki uç değişimlerin proje önerisi üzerindeki etkileri
incelenmektedir.
Tablo 84. Balıkçılık lojistik alanı risk analizi.
Çalışma Parametreleri
Yıllık Çalışma Süresi (gün)
artış miktarı
Beklenen
365
İyi Durum
Kötü Durum
365
365
12,50%
10%
10%
Günlük Gıda Hizmeti Geliri
250,00 TL
300,00 TL
200,00 TL
Ağ yıkama, Depo ve Tekne Otoparkı
Kişibaşı Yıllık Kullanım Bedeli
500,00 TL
600,00 TL
400,00 TL
Kooperatif üye sayısı (Tekne sahibi)
Yıllık gider artış oranı
47
10%
47
2%
47
20%
12%
4%
20%
10%
3%
15%
Yatırım Geri Dönüş Oranı (YIL)
10 Yıllık Beklenen Kazanç (NBD)
İlk 10 yılda
sağlanamadı
119.878,24 TL
İlk 10 yılda
sağlanamadı
628.122,36 TL -98.636,40 TL
8 YIL
123
Tablo 85. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı risk analizi.
Beklenen
artış miktarı
Kötü Durum
10,0%
25%
5%
12,50%
20%
15%
270
270
72
25 TL
40 TL
25
50
Yıllık Çalışma Günü Sayısı
İlk Yıl Kişibaşı Birim Ortalama Hizmet Bedeli
İlk Yıl Beklenen Günlük Ziyaretçi Sayısı
İlk Yıl Beklenen Kişi Başı Hizmet Maliyeti
İyi Durum
12,7 TL
5 TL
20 TL
10
10 TL
Hizmet Maliyeti Yıllık Beklenen Artış Oranı
10%
5%
15%
12%
4%
20%
10%
3%
15%
İlk 10 yılda
sağlanamadı
30.758,58 TL
4 YIL
757.155,58 TL
2 YIL
33.391.655,28 TL
Tablo 86. Soğuk muhafaza deposu risk analizi.
Ortalama balık satış fiyatı
Bir balıkçının sezonda yakaladığı balık (kg)
Kooperatife üye balıkçı sayısı (tekne sahibi)
Hizmet bedeli (kg başına)
Gelirdeki artış oranı
Giderdeki artış oranı
Beklenen
4,20 TL
2886
47
0,42 TL
10%
10%
12%
10%
İlk 10 yılda
sağlanamadı
- 158.436,30 TL
İyi Durum
6,00 TL
3175
47
0,60 TL
8%
2%
4%
3%
Kötü Durum
4,20 TL
2597
47
0,42 TL
13%
23%
20%
15%
İlk 10 yılda
sağlanamadı
203.163,44 TL - 222.892,04 TL
10 YIL
124
Tablo 87. 3 faaliyet birlikte değerlendirildiğinde risk analizi
Faaliyet Türü
Beklenen
İyi Durum
Kötü Durum
İlk 10 yılda
İlk 10 yılda
10 YIL
Soğuk Muhafaza
sağlanamadı
sağlanamadı
10 Yıllık Beklenen Kazanç (NBD) - 158.436,30 TL
203.163,44 TL - 222.892,04 TL
İlk 10 yılda
İlk 10 yılda
8 YIL
Balıkçılık Lojistik Alanı Yatırım Geri Dönüş Oranı (YIL)
sağlanamadı
sağlanamadı
119.878,24 TL
628.122,36 TL - 98.636,40 TL
İlk 10 yılda
Kamp ve Amatör
4 YIL
2 YIL
sağlanamadı
Balıkçılık Hizmet Alanı
957.645,45 TL 34.109.361,30 TL - 203.140,23 TL
3 FAALİYET BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLDİĞİNDE
10 YILLIK BEKLENEN TOPLAM KAZANÇ
919.087,38 TL 34.940.647,10 TL - 524.668,67 TL
Ekonomik risk analizi yöntemleri net bugünkü değer hesaplamalarına konu olan gelir ve
gider unsurlarındaki parametre değişimlerinin etkilerini ve bu etkiler karşısında net bugünkü
değer analizindeki değişimleri ortaya koymaktadır.
Ekonomik Risk Analiz teknikleri arasında En İyi/En kötü durum senaryoları, Tek
Parametre Duyarlılık Analizi, Analitik Hata Yayılımı, Monte Carlo Simulasyonu ve Karar
Ağaçları yöntemlerinden biri veya birkaçı aynı anda kullanılabilir.
Bunlardan En iyi/En kötü durum senaryoları projenin beklenen kazanç ve kayıp
değerlerinin en iyi ve en kötü durumunu inceleyerek en kötü durumun dahi kabullenilebilir
olduğu ya da en iyi durumun dahi kabullenemez olduğu uç durumları yorumlamaya
çalışmaktadırlar. En iyi durumun kabul edilebilir, en kötü durumun ise kabullenilemez olduğu
durumlar için yatırımcı öznel kararları etkili olmaktadır. Bu durumlarda projenin sosyal
faydalarının da gelecekte azalmadan artarak devam edeceği düşünülmelidir.
Analitik yöntemler her bir parametrenin değerini ve değişkenliğini ekonomik etkenler
cinsinden ifade eder. Eğer girdi parametreleri arasında bağımlılık yok ise ve istatistiksel olarak
eşitlikler cinsinden ifade edilebiliyorsa bu yöntemle gerçekleştirilen risk analizleri iyi sonuç
vermektedir.
Burada risk analizinde kullanılan Optimizasyon Yaklaşımı’nda MS Excel’in Hedef Ara
özelliğinden yararlanılmıştır. Tüm faktörler sabit kalmak koşuluyla belirlenen bir faktörün,
ekonomik net bugünkü değeri 0 yapan ve bir birinci yıl işletme karını 0 yapan değerleri risk
analizinde 2 ayrı kriter olarak kullanılmıştır.
Risk analizinde konu edilen üç parametrenin değer değişimleri durumunda projeye
yapılan yatırımın parasal bakımdan rasyonel sonuçlar vermediği durumlar riskli sonuçlar
üretmektedir. Bu sonuçlar gelirleri azaltan, girdi maliyetlerini arttıran ve indirgenme oranını
125
yükselten dışsal faktörler olarak sınıflandırılabilir. Bunların bir kısmı aşağıdaki gibi
açıklanmaktadır:

Dış piyasalara bağlı ekonomik krizler ve bunların sonucunda girdi maliyetlerinde ani
yükselmeler,

Yurt içi ekonomik ve siyasi istikrarsızlık durumlarında girdi maliyetlerinde ortaya
çıkabilecek ani yükselmeler,

Vergilerde beklenmeyen artışlar,

Döviz kurunda beklenmeyen değişimlerin girdi maliyetlerini arttırması.
İndirgenme Oranını (İskonto Oranı) Arttıran Etkenler

Finansal piyasalara bağlı olarak faiz oranlarındaki artışlar,

Fiyatlar genel seviyesinde ortaya çıkan artışlar,

Döviz kurunda ortaya çıkan ani yükselmeler ve devalüasyonlar.
Tüm bu etkenlerin birinde ya da birden fazlasında ortaya çıkacak olan olumsuz yöndeki
değişimlerin planlama ufku içerisindeki ortalama büyüklüğünün içerdiği risk unsuru,
değişkenlerin tahmini değer değişimleri karşısında sayısal olarak hesaplanabilir konuma
getirilebilir. Örnek olarak gelirlerdeki ortalama düşüşün % 20 dolaylarında olması, giderlerdeki
ortalama artışın % 50 dolaylarında olması ve iskonto oranlarındaki artışın % 20 dolaylarında
olması durumunda planlama ufku içerisindeki nakit akımlarının net bugünkü değerinin pozitif bir
değer olmaması projenin bu değerler karşısındaki risk derecesini ifade edecektir.
126
XII.
SONUÇ ve DEĞERLENDİRMELER
Bu fizibilite etüdü; Manisa İli sınırlarında yer alan Demirköprü Baraj Gölü’nde yürütülen
balıkçılık (avcılık ve yetiştiricilik) faaliyetlerinin bütünleşik olarak sürdürülebilir yönetimi
amacıyla hazırlanmıştır. Bugüne kadar bölge ve söz konusu göl ile ilgili yapılmış çalışmalar ve
hazırlanmış raporlardan faydalanılmış, gölde su ve balık analizleri gerçekleştirilmiş, balıkçılara
91 soruluk anket uygulanmış ve ortaya çıkan veriler doğrultusunda Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Köprübaşı İlçe Müdürlüğü ile birlikte balıkçılığın sürdürülebilir olmasını sağlamak üzere bir
takım adımlar atılması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Fizibilite etüdünde, ekonomik, sosyal, duyarlılık, bölgesel ve risk analizleri yapılarak
hedeflenen yatırımlar çok yönlü analiz edilmiştir. Çalışmalar sonunda; “Taze Balık Soğuk
Muhafaza Odası”, “Balıkçılık Lojistik Alanı” ile “Kamp ve Amatör Balıkçılık Hizmet Alanı”
oluşturulması ve Balıkçılık Kooperatifi tarafından işletilmesi önerilmiştir. 2015, 2016 ve 2017
yıllarını kapsayacak şekilde planlanan yatırımın tutarı, yıllara göre sırayla 636.311,90;
403.605,51 ve 287.649,99 TL, toplamda ise 1.327.567,41 TL olarak hesaplanmıştır.
Hibe yoluyla gerçekleştirilmesi planlanan proje için, Zafer Kalkınma Ajansı, Tarım ve
Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve Manisa
Büyükşehir Belediyesi gibi kamu kurumlarından destek alınması hedeflenmektedir. 3 projenin
gerçekleştirilmesi sonucunda 1. yılın sonunda 340.469,64 TL, 2. yılın sonunda 400.588,48 TL, 3.
yılın sonunda 472.588,54 TL olmak üzere toplamda 1.213.646,66 TL gelir elde edilmesi
hedeflenmektedir.
Çalışmada elde edilen bulgular doğrultusunda ortaya çıkan sonuçlar ve getirilen öneriler
başlıca;
1. Gölü kirleten etmenlerin Entegre Havza Yönetimi kapsamında ve bölgesel olarak ortadan
kaldırılması, örneğin;
 Göl etrafındaki yerleşim bölgelerinin arıtma tesislerinin faaliyete geçirilmesi için
ilgili belediyelerin arıtma tesisi kurma faaliyetlerini hızlandırmaları
 Gediz Nehri’ni kirleten özellikle sanayi kökenli faktörlerin kontrol altına
alınması,
2. Göldeki sedimantasyonu yavaşlatıcı havza bazında tedbirlerin alınması, örneğin,
 Göl etrafındaki karasal ve ağaçsız alanların ağaçlandırılma çalışmalarının
hızlandırılması,
 Üst havza üzerinde ikinci bir baraj inşa edilmesi,
127
3. Gölün limnoekolojik (su kalitesi, zemin canlılık durumu, alg çoğalmaları vs.) durumunun
izlenmesi,
4. Balıklandırma faaliyetlerine devam edilmesi ve balıkçılık verilerinin (stok tahmini ve
populasyon dinamiği çalışmaları gibi) periyodik olarak izlenmesi,
5. Gölün yetiştiricilik taşıma kapasitesinin periyodik olarak tespit edilmesi ve buna göre
kapasite izinlerinin düzenlenmesi,
6. Proje kapsamında önerilen yatırımların işletme verimliliklerinin ve Demirköprü Baraj
Gölü balıkçılığı üzerindeki sosyo-ekonomik etkilerinin izlenmesi,
7. Kooperatif yönetimine su ürünlerini kar marjını koruyabilecek şekilde bağımsız
pazarlamaları için eğitim ve destek verilmesi,
8. Balıkçılara sürdürülebilir balıkçılık konusunda eğitimler verilmesi ve çevre bilinci
oluşturulması,
9. Balığın iç tüketimini artırmaya yönelik bölgesel teşviklerin ve politikaların oluşturulması,
bu amaçla yerel işbirliklerine öncülük edilmesi (örneğin; Kooperatif ile bölge gıda
esnafının balığın iç piyasada tüketimi konusunda birlikte hareket etmesi)
10. Köprübaşı Gıda, Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü bünyesinde söz konusu projenin
de takibini yapmak üzere bir adet Su Ürünleri Mühendisi istihdamı yapılması olarak
sıralanabilir
Fizibilite etüdünde belirtilen yatırımların gerçekleştirilmesi için bölge kurum-kuruluşları
yöneticilerinin desteklerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu konuda, rapor sonuçlarının özetlenmek
suretiyle ilgili birimlere ulaştırılması ve farkındalığın yaygınlaştırılması önem arz etmektedir.
Ayrıca, Demirköprü Baraj Gölü’nde devam eden balıkçılığın sürdürülebilir hale
gelmesinde en büyük görev balıkçılara düşmektedir. Balıkçı Kooperatifi bütün üyeleriyle birlikte
raporda belirtilen hususların uygulanması konusunda süreç takibi yapmalı ve üyelerinin
eğitilmesi konusunda hassasiyet göstermelidir.
Tükiye iç sularındaki balıkçılığın sürdürülebilir yönetimi konusunda hazırlanan ilk proje
olma özelliği taşıyan bu fizibilite etüdünün, hayatiyete geçirilerek diğer yüzlerce sulak alana
örnek teşkil etmesi en büyük hedefimizdir.
128
KAYNAKÇA
Akbay, N., Anul, N., Yerli, S., Soyupak, S. and Yurteri, C., 1999. Seasonal distribution of
large phytoplankton in the Keban Dam Reservoir. Journal of Plankton Research, 21 (4):
771-787.
Akbulut, A. ve Yıldız, K., 2001. Mogan Gölü (Ankara) Planktonik Bacillariophyta üyeleri ve
dağılımları, Gazi Ünv., Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 14 (4): 99-104.
Albay, M. and Akçalan, R., 2003. Factors influencing the phytoplankton steady state
assemblages in a drinking-water reservoir (Ömerli reservoir, Istanbul). Hydrobiologia,
502: 85–95.
Anonim, 2006. Ege Master Planı.
Anonim, 2012. Manisa İli 2012 Yılı İl Çevre Durum Raporu. T.C. Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı, ÇED, İzin ve Denetim Şube Müdürlüğü, Manisa, 121 s.
Anonim, 2013. Manisa İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü kayıtları.
Anonim, 2014a. Zeka TR33 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı. Zafer Kalkınma Ajansı.
Anonim, 2014b. Köprübaşı Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü kayıtları.
Anonymous, 1982. Eutrophication of waters: monitoring, assessment and control. OECD, Paris.
Atıcı, T. ve Obalı, O., 1999. Susuz Göleti (Ankara) algleri ve su kalitesi değerlendirmesi, Gazi
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3): 99-104.
Bakaç, M. ve Kumru, M.N., 1999. Gediz Havzası Topraklarındaki Doğal Radyoaktivite
Seviyesi.Ekoloji, 30: 18-21.
Balık, S., Ustaoğlu, M. R., Sarı, H. M., Berber, S., 2005. Demirköprü Baraj Gölü (Manisa)
Tatlısu İstakozu (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823)’nun Bazı Büyüme ve
Morfometrik Özelliklerinin Belirlenmesi. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt/Volume 22,
Sayı/Issue (1-2): 83–89.
Balık, S., Ustaoğlu, M. R., Sarı, H. M., Berber, S., 2006. Demirköprü Baraj Gölü’nde
(Manisa) Yaşayan Tatlısu Istakozunun (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) Bazı
Üreme Özellikleri. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt/Volume 23, Sayı/Issue (3-4): 245–249.
Baltacı, F., 2000. Su Analiz Metodları, DSİ Genel Müdürlüğü İçme ve Kanalizasyon Dairesi
Başkanlığı, Ankara, 335 s.
Bourrelley, P., 1966. Les Algues d’eau douce . Initiation á la systématique. Tome 1 : Les
Algues Vertes. Paris, Boubée éd., 1-511, 117 pl.
Algues jaunes et brunes. Chrysophycées, Phéophycées, Xanthophycées et Diatomées.
Paris, Boubée éd., 1- 438, 114 pl., 1tabl.
Algues bleues et rouges. Les Eugléniens, Péridiniens et Cryptomonadines. Paris, Boubée
éd., 1-512, 137 pl.
129
Bremond, R. et Vuichard, R., 1973. Parameters de la qualite des eaux. Ministere de la
Protection de la Nature et de Environnement Documentation, Française, Paris.
Buhan, E., Koçer, M. A., Polat, F., Doğan, H. M., Dirim, S., Neary, E. T., 2010. Almus Baraj
Gölü Su Kalitesinin Alabalık Yetiştiriciliği Açısından Değerlendirilmesi ve Taşıma
Kapasitesinin Tahmini. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(1), 57-65.
Calijuri, M. C., Dos Santos, A. C. A. and Jati, S., 2002. Temporal changes in the
phytoplankton community structure in a tropical and eutrophic reservoir (Bara Bonita,
S.P.-Brasil), Journal of Plankton Research, 24(7): 617-634.
Carlson, R.E. and J. Simpson., 1996. A Coordinator’s Guide to Volunteer Lake Monitoring
Methods. North American Lake Management Society. 96 pp.
Carlson, R.E., 1977. A trophic state index for lakes. Limnology and Oceanography. 22:361-369.
Carmichael, W.W., Azevedo, S.M.F.O., An, J.S., Molica, R.J.R., Jochimsen, E. M., Lau, S.,
Rinehart, K.L., Shaw, G.R., and Eaglesham, G.K., 2001. Human Fatalities from
Cyanobacteria: Chemical and Biological Evidence for Cyanotoxins. Environmental
Health Perspectives,109: 663–668.
Chorus, I. and Bartram, J., 1999. Toxic Cyanobacteria in Water: A guide to their public health
consequences, monitoring and management. E & FN Spon, An imprint of Routledge,
London, 416p.
Cirik, S. ve Cirik, S., 1999. Limnoloji, Ege Ünv. Su Ürünleri Fakültesi Yayınları 21, Ege Ünv.
Basım Evi, İzmir, 166s.
Cirik, Ş., Cirik, S., Çelik, İ. ve Çelik, P. 2007. İçsulardaki İstilacı Türler ve Biyolojik
Çeşitliliğe Etkileri, Göller Kongresi, 9-10 Haziran 2007, Isparta.
Cole, G. A., 1979. Textbook of Limnology (Second Edition), The C.V. Mosby Company
Missouri, 426 p.
Coşkun, F., Gültek A., Patrona K., Gür A., 2011. Su Ürünleri Yetiştiriciliği Sektör Raporu.
Çetin, H. C., Harmancıoğlu, N., Sarıyıldız, A., Silay, A.E., 2008. Gediz Nehri Su Kalitesi
Parametrelerinin Eğilim Analizi, Çevre ve Orman Bakanlığı, Devlet Su İşleri Genel
Müdürlüğü, 5. Dünya Su Formu Bölgesel Hazırlık Süreci Türkiye Bölgesel su Toplantısı,
Havza Kirliliği Konferansı, 603-611s.
Çetinkaya, O. 2006. Su Kaynaklarında Balıklandırmanın Yol Açtığı Biyoçeşitlilik Azalması ve
Biyoistila Problemleri. I. Balıklandırma ve Rezervuar Yönetimi Sempozyumu, Antalya,
11-24.
Çetinkaya, O., Elp, M., Şen, F. 1999. Nazik Gölü’ne (Ahlat-Bitlis) Aşılanan Havuz Balığı
(Carassius carassius) Üzerinde Araştırmalar. X. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, 22-24
Eylül Adana, Temel Bilimler ve Biyolojik Çeşitlilik Seksiyon, s. 814-825.
Çevlik, H., Elibol, M.İ., 2009. Yamula Baraj Gölü Limnolojisi. Çevre ve Orman Bakanlığı,
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara, s:186.
DSİ, 2009. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü kayıtları.
130
DSİ,
2014. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, http://www2.dsi.gov.tr/bolge/dsi2/
manisa.htm#demirköprü, Erişim Tarihi: 31 Ekim 2014.
Dasi, M. J., Miracle, M. R., Camacho, A., Soria, J. M. and Vicente, E., 1998. Summer
phytoplankton assemblages across trophic gradients in hard-water reservoirs. –
Hydrobiologia 369/370: 27–43.
Dayıoğlu, H., Özyurt, M.S. ve Yıldız, C., 2004. Kütahya İli İçme Sularının Fiziksel, Kimyasal
ve Bakteriyolojik Özellikleri, Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi,
7: 71-90.
Dillon, P.J., Rigler, F.H., 1975. A Simple Method for Predicting the Capacity of a Lake Based
on a Lake Trophic Status. J. Fish. Res. Board Can., 32: 1519-1531.
Dinçer, B., Özaslan, M., 2004. İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması
Devlet Planlama Teşkilatı, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü.
http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2004/ilce.pdf
Durak, Y., Küçüködük, M., Dural, H., Ertuğrul, K. ve Öztürk, C., 1997. Narlıgöl (NiğdeSofular)’ün kimyasal ve biyolojik özellikleri, Ekoloji ve Çevre Dergisi, 22: 21-22.
Egemen, Ö., 2006. Çevre ve Su Kirliliği, Ege Ünv. Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, No.42,
120s., İzmir.
Egemen, Ö. ve Sunlu, U., 2003. Su Kalitesi, Ege Ünv. Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, No.14,
148 ss, İzmir.
Elmacı, A., Topaç, F.O., Teksoy, A., Özengin, N., Başkaya, H.S., 2010. Ulubat Gölü
Fizikokimyasal Özelliklerinin Yönetmelikler Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Uludağ
Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 15(1): 149-157.
Elmaci, O.L., S. Delibacak., M. Secer., A. Bodur., 2002. Fertility status, trace elements and
heavy metal pollution of agricultural land irrigated from the Gediz River. Int.J.Wat. 2,
2/3:184-194.
Emre, Y., Kanyılmaz, M., Sevgili, H., Emre, N. 2006. Ülkemizde Yapılan Balıklandırma
Çalışmalarının Ana Sorunları ve Yeniden Planlama Gereksinimleri. I. Balıklandırma ve
Rezervuar Yönetimi Sempozyumu, 07-09 Şubat 2006, Antalya.
Ersanlı, E., 2006. Çakmak Barajı (Samsun) Fitoplanktonu ve Mevsimsel Değişimi Üzerine Bir
Araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bil. Enst., Doktora Tezi, 93s. Fishes (pp.
21-55). USA: CRC Press.
Fott, B., 1969. Studies In Phycology, E. Schweizerbartsche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart.
Geldiay, R., Balık S. 2009. Türkiye Tatlısu Balıkları. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi
Yayınları No: 46 Ders Kitabı Dizini No: 16.
Geraldes, A. M., Boavida, M. J., 1999. Limnological comparison of a new reservoir with one
almost 40 years old which had been totally emptied and refilled, Lakes & Reservoirs:
Research and management, 4: 15-22.
131
Gezerler-Şipal, U., S. Balık., M. R. Ustaoğlu., 1996. Demirköprü Baraj Gölü’nün (SalihliManisa) fitoplanktonu, II. Uluslararası Su Ürünleri Sempozyumu, İstanbul Üniversitesi,
Su Ürünleri Fakültesi, 27-29 Eylül 1996.
GİB, 2013. Gelirler İdaresi Başkanlığı kayıtları.
Grobbelaar, J.U., Botes, E., Van Den Heever., J.A., Oberholster., A.M. and Oberholster,
P.J., 2004. Toxin Production By Cyanobacteria. WRC Report No: 1029/1/04, 9 p.
Huber-Pestalozzi, G., 1942. Das Phytoplankton des Süßwassers. (Die Binnengewässer, Band
XVI). Teil 2. (ii). Diatomeen. E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart.
Hutchinson, G.E., 1967. A Treatise on Limnology. Volume II, Introduction to Lake Biology
and the Limnoplankton. NewYork, John Wiley and Sons, Inc.
Izaguirre I., O’Farrell, I. and Tell, G., 2001. Variation in phytoplankton composition and
limnological features in a water-water ecotone of Lower Parana Basin (Argentina).
Freshwater Biology 46: 63-74.
John, D.M., Whitton, B.A. and Brook, A.J., 2003. The Freshwater Algal Flora of the British
Isles: An Identification Guide to Freshwater and Terrestrial Algae. Cambridge University
Press. New York. 701 pages.
Kara, C. ve Bahadıroğlu, C., 2001. Kumaşır Gölü (Kahramanmaraş)’nün bazı ekolojik
özellikleri, K.S.Ü., Fen ve Mühendislik Dergisi, 4(1): 57-62.
Kazancı, N., 2003. Beyşehir Gölü’nün Limnolojisi, Çevre Kalitesi, Biyolojik Çeşitliliği ve
Korunması, Türkiye İç Sular Araştırmaları Dizisi: VII, İmaj Yayınevi, Ankara, 148ss.
Kocataş, A., 2010. Ekoloji ve Çevre Biyolojisi. 11. Baskı, E.Ü. Yayınları, Su Ürünleri Fakültesi
Yayın No: 51, 597 s.
Kokpinar, M., Kumcu, Y., Sakarya, A., Gogus, M., 2010. Reservoir sedimentation in the
Demirköprü Dam, Turkey. Presented at the River Flow 2010, Bundesanstalt, p. 6.
Küçükyılmaz, M., Örnekçi, G.N., Uslu, A.A., Özbay, N., Şeker, T., Birici, N., Yıldız, N.,
Koçer, M.A.T., 2014. Işıktepe Baraj Gölü (Maden, Elazığ) Kıyı Bölgesi Fizikokimyasal
Su Kalitesi Üzerine İlk Bulgular, Yunus Araştırma Bülteni, 2: 55-63.
Muşmal, H., 2008. XX. Yüzyılın Başlarında Beyşehir Gölü ve 1910-1911 Yılları Büyük Taşkın
Hadiseleri, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 219-262 ss., Ankara, ISSN 1300-5766.
Nisbet, M. et Verneaux, J., 1970. Composants chimiques des classes en tant que base
d’interpretation des analyses chimiques. Annales de Limnologie,6(2): 161-190.
Ongun-Sevindik, T., 2010. Phytoplankton Composition of Çaygören Reservoir, BalıkesirTürkiye. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 10: 295-304.
Öner, Ö. ve Çelik, A., 2001. Gediz Nehri Aşağı Gediz Havzası'ndan Alınan Su ve Sediment
Örneklerinde Bazı Kirlilik Parametrelerinin İncelenmesi. Ekoloji 20, 78, 48-52.
Öner, Ö. ve Çelik, A., 2011. Gediz Nehri Aşağı Gediz Havza’sından Alınan Su ve Sediment
Örneklerinde Bazı Kirlilik Parametrelerinin İncelenmesi, Ekoloji, 20, 78, 48-52 s.
132
Ozcan, G., Balik, S. 2008. Species composition of the fısh species in Kemer Reservoir and
Akcay Stream, Aydın, Turkey. Journal of Central European of Agriculture, 9(4), 683688.
Özyalın, S. ve Ustaoğlu, M.R., 2008. Kemer Baraj Gölü (Aydın) Net Fitoplankton
Kompozisyonunun İncelenmesi, E.Ü. Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 25 (4): 275-282.
Parlak, H., Çakır, A., Boyacıoğlu, M., Çakal Arslan, Ö., 2006. Heavy Metal Deposition in
Sediments from the Delta of the Gediz River (Western Turkey): A Preliminary Study.
E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, Cilt/Volume 23, Sayı/Issue (3-4): 445–
448.
Parsons, T.R., Matia, Y., and Lalli, C.M., 1984. A manual of chemical and biological methods
for seawater analysis, 173 p., New York: Pergamon Press.
Philipose , M. T., 1967. Chlorococcales. I. C. A. R., New Delhi, 365 p. Phillips, M.J.,
Beveridge, M.C.M., Ross, L.G., 1985. The Environmental Impact of Salmonid Cage
Culture on Inland Fisheries: Present Status and Future Trends. J. Fish Biol., 27: 123-127.
Polat, F., Özmen, H., 2011. Almus Baraj Gölünde Trofik Seviyenin Belirlenmesi ve Gölün
Fosfor Taşıma Kapasitesinin Araştırılması. Ekoloji, 20, 78, 53-59.
Pulatsü, S., 2003. The Application of a Phosphorus Budget Model Estimating The Carrying
Capacity of Kesikköprü Dam Lake. Turkish Journal of Veterinary Sicences., 27, 1127 –
1130.
Ramón, G. and Moyà, G., 1984. Distribución estacional de Planctonema lauterbornii
(Ulotrichaceae) en dos embalses de aguas mineralizadas (Cuber y Gorg Blau, Mallorca).
– Limnética 1: 291–296.
Reynolds, C. S., 1993. Scales of disturbance and their role in plankton ecology. Hydrobiologia,
249: 157-171.
Reynolds, C.S., Huszar, V., Kruk, C., Naselli-Flores, L. and Melo, S., 2002. Rewiew,
Towaers A Functional Classification of the Freshwater Phytoplankton, J.of Plankton
Research, 24(5): 417-428.
Sarı, H.M. 1995. Demirköprü Baraj Gölü'ndeki (Manisa) Sudak Balığı (Stizostedion lucioperca
(L.),1758) Populasyonunun Biyolojik Özelliklerinin İncelenmesi. Doktora Tezi, Ege
Üniversitesi Fen Bilimleri Ensitüsü, Biyoloji ABD, İzmir, 104s.
Sarı, H.M., 1997. Investigation on the biological charateristics of pike perch (Stizestedion
lucioperca (L), 1758) population in Demirköprü Dam Lake (Manisa), (in Turkish). Ege
Üniversitesi, Su Ürünleri Dergisi, Cilt No: 14, Sayı: 3-4, 269-288.
Sarıyıldız, A., Harmancıoğlu, N., Sılay, A., Çetin, H.C., 2008. Gediz Nehri Su Kalitesi
Parametrelerinin Eğilim Analizi, Havza Kirliliği Konferansı, 26-28 Haziran 2008, İzmir.
Sezen, G., 2008. Sarımsaklı Baraj Gölü (Kayseri) Fitoplanktonu ve Su Kalitesi Özellikleri.
Ankara Üniversitesi Fen Bil. Enst., Doktora Tezi, 230s.
133
Sims, P. A., 1996. An Atlas of British Diatoms. Illustrated by Horace G. Barber, & John R.
Carter, arranged by Bernard Hartley. Biopress Ltd., Bristol, United Kingdom. 601 pp.
Sivonen, K., 1996. Cyanobacterial toxins and toxin production. Phycologia, 35, 12–24.
SKKY, 2008. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği. 31.12.2004 Tarih ve 25687 Sayılı Resmi gazete,
Değişik tablo 1:RG-13/2/2008-26786, Ankara. Southern Regional Aquaculture Center.
Sömek, H., Balık, S. ve Ustaoğlu, M.R., 2005. Topçam Baraj Gölü (Çine-Aydın) Fitoplanktonu
ve Mevsimsel Değişimleri, Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 1 (1): 26-32.
Stirling, H.P., 1985. Chemical and Biological Methods of Water Analysis for Aquaculturalists.
Institute of Aquaculture, University of Stirling, 119.
Strickland, J.D.H and Parsons, T.R., 1972. A Practical Handbook of Seawater Analysis, 2nd
ed. Bulletin, vol 167 Ottowa: Fisheries Research Board of Canada, 310 pp.
Şaşmaz, A., 2008. Köprübaşı (Manisa) uranyum yatağı çevresinde toprak, su ve bitki
örneklerinde, uranyum düzeyleri ve olası çevresel etkilerinin belirlenmesi. TUBİTAK
Proje No: 107Y226, 79s.
Tanyolaç, J., 2009. Limnoloji (Tatlısu Bilimi), Hatipoğlu Yayınevi, Ankara.
Taş, B., 2006. Derbent Baraj Gölü (Samsun) Su Kalitesinin İncelenmesi, Ekoloji Dergisi, 15, 61:
6-15.
Taş, B., Candan, A. Y., Can, Ö. ve Topkara, S., 2010. Ulugöl (Ordu)’ün bazı fiziko-kimyasal
özellikleri, Journal of Fisheries Sciences, 4(3): 254-263.
Taş, B. ve Çetin, M., 2011. Gökgöl (Ordu-Türkiye)’ün Bazı Fiziko-Kimyasal Özelliklerinin
İncelenmesi, Ordu Ünv., Bil. Tek. Derg. Cilt: 1, Sayı: 1, 73-82 ss.
Tenekecioğlu, E.R., 2011. Demirköprü Baraj Gölünde (Manisa) Mevsimsel Plankton Yapısı
Değişimleri, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Yetiştiricilik Bölümü
ABD, İzmir, 146 s.
Tepe, Y and Boyd, C.E., 2003. A reassessment of nitrogen fertilization for sunfish ponds,
Journal of World Aquaculture Society, 34 (4): 505-511.
Thomann, R.V. and Mueller, J.A., 1987. Principle of surface water quality modelling and
control, Harper and Row Publishers, New York.
TUİK, 2003-2014. 2002-2013 Yılları Su Ürünleri İstatistikleri. Türkiye Ulusal İstatistik
Kurumu.
TUİK, 2013. 2012 Yılı Nüfus İstatistikleri. Türkiye Ulusal İstatistik Kurumu.
Uslu, O ve Türkman, A., 1987. Su Kirliliği ve Kontrolü, T.C. Başbakanlık Çevre Genel
Müdürlüğü Yayınları Eğitim Disizi 1 Ankara 364 s.
134
Vaitomaa, J., 2006. The effects of environmental factors on biomass and microcystin
production by the freshwater cyanobacterial genera Microcystis and Anabaena. Edita,
Helsinki, Finland, 56 p.
Who, 2003. Guidelines for safe recreational water environments. Volume 1, Coastal and fresh
waters. World Health Organization, Geneva.
Wondrak, P. 1994. Richting Besetzen Ein Sonderheft der Zeitschrift Blinker Nr. 48, jahr Verlag
GmbH und Co Hamburg, 77 s.
Wood, R.D., 1975, Hydrobotanical metods, University pf Paris Press, London, 173p.
Yanık, T., Çiltaş, A., Aras, M., 2001. Balık Yetiştiriciliğinde Su Kalitesine Giriş, Atatürk
Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Yayınları No: 225, Erzurum, 132 s.
Zhang, Y. and Prepas, E.E., 1996. Regulation of The Dominance of Planctonic Diatoms and
Cyanobacteria In Four Eutrophic Hardwater Lakes By Nutrients, Water Column Stability.
and Temperature, Can. J. Fish. Aquat. Sci. 53: 621-633.
135
EKLER
Ek 1. Taze balık soğuk muhafaza odasına ait proje.
136
Ek 2. Balıkçılık lojistik alanı
137
Ek 3. Balıkçılık lojistik alanı yönetim binası
Ek 4. Balıkçılık lojistik alanı ağ deposu ve yıkama ünitesi
138
Ek 5. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet alanı
139
Ek 6. Kamp ve amatör balıkçılık hizmet binası
140

manisa ili demirköprü baraj gölü sürdürülebilir balıkçılık yönetimi

Transkript

Benzer belgeler

"Sorumlu Balıkçılık Sertifikası" Sahipleri Halkın Tercihine Göre

mıchael hearst

İndexler

İndir

Dosya: 50-70 feet arası trawler`lar

yazarların dikkatine - Eczacılık Fakültesi Dergisi

KAP

Bitirme Projesi Yazım Kılavuzu - İstanbul Üniversitesi | Eczacılık