Türkiye Ensest Atlası

ÖNSÖZ
Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu olarak 2010 senesinden beri Türkiye’nin ensest gerçeği üzerine çalışıyoruz. Çocukluk çağında en çok karşılaşılan şiddet türünün çocuk istismarı, istismar türleri içinde ise en zor fark edilenin aile içi cinsel istismar olduğu gerçeğinden yola çıkarak kurguladığımız
“Türkiye Ensest Atlası Projesi”, ensestin Türkiye’deki izini sürerek tartışmaya
açıyor.
Ensest vakalarının belirlenmesi, yardım süreçleri ve sonrasında yürütülecek
ileri çalışmaların sistematik biçimde tanımlanması gerekmektedir. Türkiye’de
tanı konulan ensest vaka sayısının bildirilmesi gereken vaka sayısından
daha az olduğuna ilişkin kanıtlar mevcuttur. Zira çocuğun cinsel istismarı
ve ensest arasındaki temel fark failin bakım sorumlusu ve otorite olmasıdır;
bu yüzden de yaşanan ensestin açığa çıkması zaman almaktadır. Ensest
konusunun tartışmaya açılması ve yapılacak benzeri bilimsel çalışmalar,
Türkiye’de yaşanan ensest vakalarına ilişkin yardım süreçlerini olumlu yönde
etkileyecektir.
Bu proje, Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu’nun önümüzdeki dönemde
ağırlıklı olarak ensest konusunda yapacağı daha geniş ölçekli çalışmalara
anlamlı bir zemin oluşturmuştur. 22-23 Kasım 2014 tarihlerinde Ankara’da
düzenlenen Uzmanlar Yuvarlak Masa Toplantısı neticesinde hazırlanan ve
bu kitapçıkta paylaşılan raporun, Türkiye’de ensest sorununun kamuoyu
gündeminde gerek devlet kurumları ve gerekse sivil toplum tarafından
sağlıklı bir bakış açısı ile tartışılabilmesine yönelik bir çıkış noktası ve referans
oluşturmasını temenni ediyoruz.
Türkiye Ensest Atlası Projesi Finlandiya Büyükelçiliği’nin finansal desteği ile
gerçekleştirilmiştir. Finlandiya Büyükelçiliği’ne sadece finansal destekleri için
değil, bu çalışmanın planlanmasında, yürütülmesinde ve raporlanmasında
verdikleri destek için ayrıca teşekkür ediyor, Türkiye Ensest Atlası Projesi’nin,
esasen bu çok bileşenli tartışmaya ufak da olsa katkı sağlamasını umuyoruz.
Saygılarımla
Canan Güllü,
Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı
22-23 Kasım 2014
Türkiye Ensest Atlası Projesi
Yuvarlak Masa Uzmanlar Toplantısı
Özet Rapor
Raportör: Elçin Cavlan
YÖNETİCİ ÖZETİ
Ensest fiziksel, ruhsal ve sosyal sonuçları en ağır şiddet türlerinden biridir ve mağdur üzerindeki etkileri bir ömür devam etmektedir. Ensestin
temeline inebilmek ve önleyici çalışmalarla mağduriyeti ortadan kaldırmak esastır. Bu konuda sağlık ve sosyal hizmet sistemi ile kolluk kuvvetlerinin ve adalet sisteminin güçlü işbirliği yanında görsel ve yazılı basının sorumlu ve duyarlı bir yaklaşımla bilgilendirici ve eğitici yayınlar
yapması gerekmektedir. Ancak özellikle çocuğa yönelik cinsel istismarın
çoğunlukla aile içinde gizli kalması, kolluk kuvvetleri ve yargıya yansımaması nedeniyle, çocuğa yönelik cinsel istismarın ortaya çıkmasına
ve sürmesine neden olan toplumsal cinsiyet kalıpları başta olmak üzere,
toplumsal etkenlere yönelik toplum ve devlet düzeyindeki müdahalelerin
hayata geçirilmesi büyük önem taşımaktadır.
GİRİŞ
“Türkiye Ensest Atlası” Projesi, Türkiye’de hemen hemen hiç konuşulmayan ve birkaç akademik çalışma dışında çok az araştırılmış ensest
konusunu aralamak ve konuşulur kılmak amacıyla Finlandiya Büyükelçiliği tarafından sağlanan fon ile Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu
tarafından Nisan-Aralık 2014 tarihleri arasında sürdürülmüştür.
Aile, birçok bakımdan toplumsal yapının en “dokunulmaz” alanını
oluşturmaktadır. Yalnızca Türkiye’de değil, dünyanın birçok modern
toplumunda aile içinde yaşanılanlar toplumsal düzenin birliği ve aile
kurumunun muhafazası için kapalı kapılar ardında kalma tehlikesi barındırmaktadır; dolayısıyla ensest “kutsal aile” mitini korumak için toplumsal bir konsensüs içinde çok sıklıkla görmezden gelinmektedir. Bu
nedenle cinsel istismarın aile içinde yaşanması, toplum tarafından kabul
edilmezliği ve ailenin parçalanma korkusu gibi etkenler, ensestin açığa
çıkarılmasını zorlaştırmakta ve ensest genellikle yıllarca gizli kalarak
4
Türkiye Ensest Atlası
sürmektedir. Yapılan literatür çalışması, ensest mağdurlarının yaşamları
boyunca bu istismarın etkilerinden kurtulamadığını ve uzun vadede de
yaşamlarını olumsuz etkilediğini göstermektedir. Türkiye’deki ataerkil
toplumsal yapı dolayısıyla pek çok mağdur istismarı gizlemek zorunda
kalmakta ve süreğen bir travma durumu yaşamaktadır.
Proje kapsamında 22-23 Kasım 2014 tarihleri arasında konunun uzmanlarının bir araya geldiği bir Yuvarlak Masa Toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantı, Türkiye’de ensest vakalarında işler ve bütüncül bir
müdahale ve yardım süreci oluşturulmasına ilişkin uzman görüşlerinin
belirlenmesi, ensestin görünürlüğünün ve konuşulabilirliğinin arttırılmasına yönelik stratejiler oluşturulması ve farklı uzman gruplarının
varolan uygulamaların aksayan yönlerine ilişkin bilgi ve deneyimlerini
paylaşmaları temel amaçlarını taşımıştır.
Bu rapor, toplantı çıktılarının özetini kamuoyu ile paylaşmayı amaçlamaktadır.
A.
ENSESTİN TANIMLANMA SORUNU
Ensestin bütüncül bir tanımlamasının yapılmasına gerek vardır. Hukuk
terminolojisinde sıkça yanlış bir anlam verilerek tanımlanan ensest
“evlenmeleri yasak olan reşit kişiler (rıza ehliyeti olan) arasındaki rızaya
dayalı cinsel ilişki” olarak tanımlanmaktadır. Psikoloji ve ilgili diğer
bilimlerde ise “ensest” tanımı hem taraflar, hem de fiiller bakımından
genişletilerek; kan bağından bağımsız olarak “güven” ilişkisini ve sadece
cinsel birleşmeyi değil, her türlü cinsel eylemi kapsama sokmaktadır. O
halde karışıklığı önlemek için en azından “rızaya dayanmayan ensest”
ve “rızaya dayanan ensest” şeklinde bir ayrım yapılmalıdır, ki bununla
beraber “rıza”nın nerde başlayıp nerede bittiği de toplantıda tartışılan
temel konulardan biri olmuştur.
Türkiye Ensest Atlası
5
Ensestin hangi hukuksal değer ya da değerleri ihlal ettiği noktasında
farklı argümanlar ortaya atılmıştır, zira ensest cevaplanması zor birçok
soruyu ve çelişkiyi beraberinde getiren bir kavramdır. Dolayısıyla ensest
kavramı, nedenleri, sonuçları, bu ilişkiyi yaşayanlar üzerindeki etkileri
ile tarihsel gelişimi, psikolojik, sosyolojik ve hukuki boyutlarıyla incelenmeli ve yeniden tanımlanmalıdır.
Kavramsal Yanılgı
Güncel çalışmalarda üzerinde mutabakata varılan tanıma göre, birbiriyle evli olanlar dışındaki aile üyeleri arasındaki sözlü, sözsüz, fiziksel,
görsel her türlü cinsel davranış ensest olarak tanımlanmaktadır. Hukuk
terminolojisinde ise sıkça yanlış bir anlam verilerek tanımlanan ensest
“evlenmeleri yasak olan reşit kişiler (rıza ehliyeti olan) arasındaki rızaya
dayalı cinsel ilişkidir.” Tanımdan da anlaşılacağı gibi, “cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen” suçlardan farklı olarak ensestte, taraflardan biri
mağdur değildir. Ensest, suç olarak kabul edildiğinde tıpkı zina gibi “çok
failli” suç olarak nitelendirilir.
Ensest, bu kavram yanılgısı çerçevesinde, aralarında kan bağı bulunan,
evlilikleri kanunlarla engellenen ( anne- oğul, baba- kız, dede-torun,
kayınpeder-gelin, kardeşler gibi) akrabalar arasındaki cinsel ilişki olarak
tanımlanmaktadır. Oysa psikolojik açıdan da daha geniş çerçevede yapılan tanımlarda, resmi ya da gayrı resmi akrabalık bağı bulunan kişiler
arasındaki cinsel ilişki de ensest kavramı içerisinde değerlendirilmektedir.
Bazı hukukçular, güven ilişkisi içerisindeki her türlü cinsel eylemi ensest
olarak kabul ettiklerinden TCK’da “ensest”in zaten suç olduğunu ifade
ederler ve toplumda da böyle bilinmektedir. Oysa burada dile getirilen
ve ensest olduğu söylenen suçlar; “cinsel saldırı” (TCK m. 102/3-c) ve
“çocukların cinsel istismarı” (TCK m. 103/3) kapsamında olan, cezayı
ağırlaştıran bir neden olarak ortaya çıkan ve rızaya dayanmayan ya da
geçerli rızaya dayanmayan cinsel suçlardır.
6
Türkiye Ensest Atlası
TCK’da “Ensest” Başlığı Altında Düzenlenen Bir Suçun Yokluğu
Ensest, TCK’da bağımsız bir suç tipi olarak düzenlenmemiştir. Bu ilişkinin suç olarak kabul edilmemiş olması, kabul edilebilirliğine değil, asla
gerçekleşmeyeceğine dair bir söyleme dayanmaktadır.
Ensestin suç olarak cezalandırılıp cezalandırılmaması konusunda kesin
bir yargıya varılamamaktadır. Bir fiilin ceza hukukunda yer almasında
fiilin yasak olmanın ötesinde toplum yönünden zararlı ve insanların
yaşam düzenleri için çekilmez hale gelmesi önemli rol oynamaktadır.
Ensest, ensest nedeniyle zarara uğramış bireylerin kendilerinin belirleyebilecekleri onurlu yaşam haklarını ihlal etmektedir. Ceza hukuku vasıtaları, ailenin cinsel davranışlardan kaçınmasını sağlamak ve böylece
zararlı etkilerini engellemek veya önemli derecede azaltmak için uygun
araçlar olup olmadığı da ayrıca tartışmalıdır. Ancak TCK’da yapılacak
bir düzenlemeyle “rızai olmayan ensest” kavramına mutlaka yer verilmelidir. Çocuğun cinsel istismarı suçunun nitelikli halleri içerisinde bu
hususun düzenlenmesi, durumun hassasiyetinin görmezden gelinmesine neden olmaktadır. Bu kavrama yer verilerek ve ceza ağırlaştırılarak
boşluğun doldurulması gerekmektedir.
B.
BÜTÜNCÜL BİR MÜCADELE / İYİLEŞTİRME SİSTEMİNİN
EKSİKLİĞİ
Cinsel şiddet çoğunlukla bireye, en yakın ve güvenebileceği baba, kayınpeder, büyükbaba, erkek kardeş, ağabey, amca, üvey baba, üvey erkek
kardeş, teyze, hala gibi birinci dereceden yakın akrabalar tarafından
uygulanmaktadır. 23 Haziran 2009’da Nüfusbilim Derneği ve Birleşmiş
Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) tarafından Türkiye’deki ensest sorunuyla
karşılaşan profesyonellerle yapılan görüşmelere dayalı olarak gerçekleştirilen “Türkiye’de Ensest Sorununu Anlamak” araştırmasına göre,
Türkiye Ensest Atlası
7
ensest vakalarında mağdurlar genellikle kız çocukları ve saldırgansa vakaların çoğunda aile içinden bir erkektir. Aynı evde birden fazla çocuk
istismar edilebilmekte ve mağdur çocuklar büyüdükçe saldırıyı küçük
olan çocuğa yöneltip durumu uzun yıllar saklayabilmektedir.
Uzun bir zaman ensest, çeşitli raporlarda yalnızca anormal, çoğu zaman
alt sosyo-ekonomik düzeydeki ailelere ilişkin bir sorun olarak görülmüş
ve bu tip olaylara üst sosyo-ekonomik düzeydeki ailede nadir rastlanıldığı vurgulanmıştır. Ancak, zamanla görülmüştür ki ensest her çeşit
sosyo-ekonomik ve kültürel çevrede yaşanmaktadır. Şu bilinmelidir ki,
ensest faili olarak sayılan kişiler sosyolojik olarak belirli kategorilere
ait kişiler değildir. Gündelik hayatlarına devam etmelerini engelleyen
psikolojik problemleri olmayan, doğru ve yanlışı ayırt edebilen, alkolik
ya da devamlı işsiz olmayan, eğitim seviyesi yüksek kişiler de ensest faili
olabilmektedir. Bununla birlikte zannedilenin aksine Türkiye’de ensest,
herhangi bir coğrafi bölgede yoğunluklu değildir. Dolayısıyla ensestte kalıp bir tacizci profilinin olmadığı söylenebilir. Dolayısıyla erkek
figürü, herhangi bir etnik/kültürel gruba mensup, herhangi bir şehirde
olacak şekilde, toplum dışı, tehlikeli bir suçlu veya psikopatik biri değil,
tam tersine kanunlara saygılı, işlerini yürütebilen günlük hayatta normal bir insan da olabilir. Yapılan çalışmalar ensestin hemen her çevrede
yaşandığını/ yaşanabileceğini ortaya koymaktadır. Üst sosyokültürel
çevrede daha nadirmiş gibi görünmesinin sebebiyse sadece bu çevrede
“durumun daha iyi saklanması” olarak belirlenmiştir.
Ensest vakalarının belirlenmesi, yardım ve destek süreçleri ile sonrasında yürütülecek ileri çalışmaların sistematik biçimde tanımlanması
gerekmektedir. Türkiye’de ensestin boyutu, nitelikleri ve yaygınlığının
ortaya konabilmesi için bilinen denenmiş yöntem ve gereçler kullanarak
“nüfus temelli epidemiyolojik araştırmalar” yapılmalı ve bu çalışmalar
periyodik olarak sürdürülmelidir. Vaka temelli kayıtlar ve ölümle sonuçlananların ölüm kayıtlarında uluslararası kayıt sistemlerinin kullanılması sağlanmalıdır. Nüfus temelli epidemiyolojik araştırmalar kesin rakamı
göstermez, ancak yaklaşık sonucu yansıtan bilgi sağlar. Dolayısıyla
8
Türkiye Ensest Atlası
Türkiye’de ensest olgusunun görülme sıklığını değil, görülebilir olma
olasılığını ortaya koyar. Risk etmenleri belirlenirken bu araştırmaların
dikkate alınması gerekir, zira unutulmamalıdır ki Türkiye’de ensest vakalarının çoğunlukla saklanması ve resmi kayıtların olmaması nedeniyle
sayısal verilere ulaşmak veya kesin bir oran vermek oldukça zordur.
Ensest, değişik disiplinler içerisinde değerlendirilen ve üzerinde mültidisipliner çalışılan bir konudur ve enseste en uygun tedavi ve yaklaşım
çok merkezli bir ekip çalışması ile sağlanabilir. İstismarın hem tıbbi,
hem sosyal, hem de hukuksal yönleri bu birimlerde bulunacak hukukçu
ve sosyal hizmetler uzmanının da katkılarıyla irdelenmelidir.
Ensest karşısında işler bir sistemin oluşturulmasına ilişkin karşılaşılan
sıkıntıların başında sosyal hizmetler, hukuk ve tıp alanlarında insan
gücü, donanım ve kaynakların yetersiz olması, işbirliği ve eşgüdüm
eksikliği gelmektedir. Ensest mağdurlarına yönelik koruma sistemi
iyi çalışmadığında ensest mağduruna tanı konulması, mağdurun korunması, tetkik ve tedavilerinin uygulanması ve takibi konusunda çok
ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Mağdurlar ikincil olarak tekrar mağdur
edilmekte ve bazen süreç, mağdur için olayın kendisinden daha yıpratıcı olabilmektedir. Sistemin iyi işleyebilmesi için tıp-hukuk-sosyal
hizmetler sacayağının hem kendi içinde, hem de birbiri ile iletişiminin
iyi olması gerekmektedir. İstismara uğrayan kişiye ailesi, sosyal çevresi
ve tıbbi yardım ile birlikte bütüncül yaklaşım gerekmektedir. Özellikle
fiziksel ve cinsel istismara uğramış çocuklara yönelik adli süreç ise hem
çocuk hem de aile bireyleri için son derece yıpratıcı olmaktadır.
Çocuğun enseste maruz kaldığı ailelerde kadın çoğu zaman konuya
pasif kalmakla suçlanmakla birlikte, toplumda suçun “ensestin farkında
olmasına rağmen sessiz kalması” nedeniyle kadına yüklenir bir tavrın
sergilenmesi son derece tehlikeli ve kabul edilemez bir tutumdur. Zira
Türkiye’de sosyal devlet güvencesinden yoksun kadınların bizzat şahit
oldukları ve/veya maruz kaldıkları ensest neticesi sessiz kalması öngörülebilir bir sonuçtur. Geleneksel kadın rollerine göre biçimlenmiş
Türkiye Ensest Atlası
9
anneler bir çaresizlik, kişisel, ekonomik ve sosyal kaynaklardan yoksunluk durumunda olabilir, bu durum da çocuklarını koruyabilecekleri bir
rolden uzak kalmalarına neden olur.
C.
NE YAPILMALI?
Birincil Önleme Çalışmaları:
Birincil önleme çalışmaları, ensestin gerçekleşmeden durdurulması
amacıyla topluma yönelik koruma programlarını kapsayan, tüm çocukların ve ailelerin içinde bulunduğu koşulların iyileştirilmesine, ailelerin
eğitimleri ve yaşam kalitelerinin arttırılmasına ve olası risklerin ortadan
kaldırılmasına dayalı çalışmalardır:
• Hukuksal reformlar yapılması,
• Şiddet ve istismar ile ilgili risk gruplarının tanımlanması,
• Risk altındaki kişilere danışmanlık ve koruyucu hizmetlerin sağlanması,
• Ebeveyn becerileri hizmetleri ve ev ziyaretleri ile eğitimsel faaliyetler
düzenlenmesi,
• Çocuk haklarının ulusal mevzuatta eksiksiz uygulanması,
• Sağlık hizmetleri çalışanları ile okul öğretmenlerinin; yani çocukla
ilgili birimlerin profesyonel eğitim almalarının sağlanması,
• Çocukların bilinçlenmesine yönelik eğitim çalışmaları gerçekleştirilmesi gibi çok geniş bir yelpaze söz konusudur.
Görüldüğü gibi birincil önleme çalışmaları, bireylere yönelik değil, topluluklara yöneliktir. Ensestin önlenmesine yönelik her türlü tanıtım ve
eğitim çalışmaları bu kapsamda değerlendirilmektedir. Bu çalışmaların
genel çerçevesi üç başlıkta özetlenebilir:
10
Türkiye Ensest Atlası
1. Toplumu ensestle ilgili bilinçlendirme çalışmaları,
2. Hekimler ve öğretmenler gibi profesyonellere yönelik eğitim faaliyetleri,
3. Özellikle çocukların bilinçlenmesine yönelik eğitim çalışmaları.
İkincil Önleme Çalışmaları:
Ensestin gerçekleşmesinden sonraki süreçte yapılacak programları içerir. Bireyin korunması ve oluşan travmanın en az zararla atlatılması için
uygulanacak yöntem ve tedbirlerdir. Ruhsal ve fiziksel ve hukuksal olarak zor bir süreçtir. Bu tedbirler içinde bireyin rehabilitasyonu, ailenin
ve çocuğun mahremiyetinin korunması, istismarcı ile bireyin ilişkisinin
kesilmesi ön planda ele alınmalıdır. Hukuksal süreç ise oldukça yıpratıcıdır ve istismar bulguları kesin kanıtlanacak yeterlilikte değilse maalesef istismarcıya radikal bir yaptırım uygulanamayacaktır. Ensest söz
konusu olduğunda planlı ve bilinçli hareket etmek çok önemlidir. Burada en önemli husus bireyin en az hasar göreceği yolu izlemek olmalıdır,
ki bu da ailenin yapısına, bireyin yaşına ve alınacak tedbirlerin bireyi
nasıl etkileyeceğine bağlı olarak her vaka için farklı uygulamalar getirecektir. İstismarın içeriği ne olursa olsun profesyonel yardım alınması,
danışılması, ani ve yanlış kararlar verilmeden sakin ve güçlü yaklaşımla
mağduru koruyacak önlemlerin alınması gerekmektedir.
Bireylerin aile içi istismara uğramadan önce istismarın oluşmasını
önleyici tedbirlerin her düzeyde alınması, istismar faillerinin eylemlerinin önlenmesi için çalışmalar yapılması, caydırıcı cezalar ve yaptırımlar
uygulanması, yakalanan failin rehabilitasyonu ve tedavisinin zorunlu
kılınarak cezasının sonlanmasından sonra emniyet içinde kurulacak bir
ekip ve sosyal hizmet uzmanları tarafından takibinin sağlanması gerekmektedir. Failin gerektiği takdirde telefonlarının dinlenmesi, internet
sitelerine girişleri, iş ve ev değişiklikleri, çocukları, eşleri, çevresindeki
kişilerle ilişkileri vb. kontrol edilmelidir. İstismar faillerinin ailelerinin,
Türkiye Ensest Atlası
11
çocuklarının ve yakın çevresinin de konu ile ilgili eğitim almaları ve korunmaları sağlanmalıdır. Adli olgu bildirimi ile sürecin başlatılması bazen tek kurtuluş yolu olup, tartışmasız koruyucu bir yaklaşımdır. Halkın
konu ile ilgili farkındalığının sağlanması önleme ve tanıma açısından
çok önemlidir. Mağdur durumdaki anne ve çocukların başvuracakları
ve barınabilecekleri güvenli, sağlam koşullar yaratılmalı ve istismarcının
eylemlerini tekrarlaması engellenmelidir.
D.
ENSESTİN BİLİNİRLİĞİNİN VE TOPLUMSAL HASSASİYETİN
ARTIRILMASI
Geleneksel aile kavramının içini dolduran bütün öğeleri yıkan ensestin
toplumda “çözülmesi gereken bir problem olarak algılanması”nın sağlanması gerekmektedir. Ensest fiziksel, ruhsal ve sosyal sonuçları en ağır
sorunlardan biridir ve etkileri ömür boyu devam etmektedir. Ensestin
önlenmesi ağırlıklı olarak çocuğa yönelik cinsel istismarın önlenmesine
bağlıdır. Bu konuda sağlık ve sosyal hizmet sistemi ile kolluk güçlerinin
ve adalet sisteminin işbirliği yanında yazılı ve görsel basının sorumlu ve
duyarlı bir yaklaşımla bilgilendirici ve eğitici yayınlar yapması gerekmektedir. Ancak çocuklara yönelik cinsel istismar olgularının büyük
kısmının kolluk güçleri ve yargıya yansımaması nedeniyle çocuklara
yönelik cinsel istismarın ortaya çıkmasına ve sürmesine neden olan
toplumsal cinsiyet normları ve şiddet başta olmak üzere toplumsal
etkenlere yönelik toplum ve devlet düzeyindeki müdahalelerin yaşama
geçirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Ensest konusunda topluma sunulacak her türlü bilgi / belge aşağıdaki
mesajları içermelidir;
* Toplumsal cinsiyet eşitliğini esas almalıdır.
* Tek amacın cezalandırmak olmadığı mesajı sunulmalıdır.
12
Türkiye Ensest Atlası
* Ahlakçı bir yaklaşım içermemelidir.
* Ensesti önlemenin ensestin ortaya çıkmasını takiben gerçekleştirilecek
tedaviden daha düşük maliyeti olduğu bilgisini içermelidir.
* “Çocuğun aile içi cinsel istismarı önlenmezse ne olur?” bilgisini içermelidir.
* Konunun bireysel, sosyolojik ve ekonomik sonuçları paylaşılmalıdır.
Türkiye Ensest Atlası
13
22-23 Kasım 2014, Yuvarlak Masa Uzmanlar Toplantısı
22 – 23 November 2014 The Incest Atlas of Turkey
Round Table Meeting of Specialists
PREFACE
We, the Federation of Women Associations of Turkey, have been working on
the incest reality of Turkey since 2010. We established the “The Incest Atlas
of Turkey Project” on the facts that child abuse is the most frequent violence
type during childhood and that domestic sexual abuse is the most hardly
noticed type of abuse. The project looks for the traces of incest in Turkey and
brings it up for discussion.
It is necessary to determine incest cases and to systematically define the
assistance processes and further works to be done thereafter. There are
evidences that the number of diagnosed incest cases in Turkey is less than
those that have to be reported. The basic difference between sexual abuse of
child and incest is the fact that the perpetrator is the caretaker and authority
of child, and therefore some time is required for the incest to be revealed.
Bringing the incest issue up for discussion and similar scientific studies to
be done will have positive impact on the assistance processes related to the
incest cases in Turkey.
This project provided a significant basis for larger studies on the incest issue
to be done by the Federation of Women Associations of Turkey. We shared in
this booklet the report drafted after the Round Table Meeting of Specialists
on 22-23 November 2014 in Ankara and hope it will form a starting point
and a reference for the discussion of the incest issue in Turkey by both public
agencies and non-governmental society from a sound point of view.
The Turkey Incest Atlas Project has been realized by the financial support of
the Embassy of Finland. We extend our thanks to the Embassy of Finland
not only for their financial assistance, but also for their support during the
planning, execution and reporting of this work. We hope that the Turkey
Incest Atlas Project will provide even a little contribution to this essentially
multifactorial discussion.
Sincerely,
Canan Güllü,
The President of the Women Associations of Turkey
20
The Incest Atlas of Turkey
22 – 23 November 2014
The Incest Atlas of Turkey
Round Table Meeting of Specialists
Special Report
Rapporteur: Elçin Cavlan
The Incest Atlas of Turkey
21
EXECUTIVE SUMMARY
Incest is one of the violence types with the greatest physical, mental
and social consequences and its impacts on victims continue for a life
time. It is essential to get to the root of the problem and to prevent
victimhood by preventive measures. In addition to strong cooperation of
health and social service system with law enforcers and justice system,
informative and educative publications by visual and printed media
is needed through a responsible and sensitive approach. However, it is
very important to realize community and state level interventions on
social factors including social sexual patterns that cause emergence and
continuance of sexual abuse of children as it is kept hidden within the
family and not referred to law enforcement and jurisdiction.
INTRODUCTION
The Project of “The Incest Atlas of Turkey” was implemented between
April-December 2014 by The Federation of Women’s Associations of Turkey
(TKDF) through a fund provided by the Embassy of Finland in order to
unveil and talk about the incest reality in Turkey which is almost not spoken
and rarely studied except a limited number of academic studies.
Family constitutes the most “untouchable” sphere of social structure in
many aspects. Not only in Turkey but in many modern societies of the
world, what is lived in a family embodies the risk of being kept behind
closed doors for the sake of protecting the family institution and unity of
social order. Therefore, incest is frequently ignored by a social consensus
in order to protect the myth of “sacred family”. Unveiling incest becomes
difficult and it usually remains hidden for years by factors like sexual abuse
takes place within family, it is unacceptable by society and there is fear of
breaking the family up. The literature studies show that incest victims can
never recover from the impacts of this abuse throughout their lives and
their lives are negatively affected in the long term. Due to the patriarchal
social structure in Turkey, many victims are obliged to hide the abuse and
face a continuous trauma.
22
The Incest Atlas of Turkey
Within the scope of the project, a Round Table Meeting was held between
22-23 November 2014 gathering specialists of the issue. The basic objectives
of the meeting were to determine expert opinions on the creation of a functional and integrated process of intervention and assistance for incest cases
in Turkey, to create strategies for increasing the visibility and expressibility
of incest and to share the knowledge and experiences of different specialist
groups on the defective aspects of the existing practices.
This report aims to share the summary of the outcomes of the meeting with
the public.
A.
THE PROBLEM IN THE DEFINITION OF INCEST
There is need to have a holistic definition of incest. In legal terminology,
incest is usually defined mistakenly as “consensual sexual relation between
majors (with capacity to consent) who cannot be legally married”. In psychology and other relevant sciences, the definition of “incest” is expanded with respect to both parties and acts and includes “trust” relationship
independent from blood relation and all kinds of sexual acts. There should
at least be a distinction like “non-consensual incest” and “consensual incest”
to avoid ambiguity and where “consent” starts and ends was one of the basic
issues discussed in the meeting.
There are different arguments on which legal values are violated by incest as
it is a concept bringing many difficult questions and contradictions. Therefore, the concept of incest needs to be studied and redefined with respect to
its historical development, psychological, sociologic and legal aspects as well
as its effects on those who have such relation.
Conceptual Mistake
According to definition agreed by current studies, incest covers all kinds of
verbal, nonverbal, physical and visual sexual acts between family members
other than those who are married. In legal terminology, incest is usually
The Incest Atlas of Turkey
23
defined mistakenly as “consensual sexual relation between majors (with capacity to consent) who cannot be legally married”. As the definition implies,
no party is victim in incest which is different from the crimes “committed
against sexual immunity”. When regarded as a crime, incest is described as
multi-perpetrator crime like adultery.
Within the framework of this conceptual mistake, incest is defined as the
sexual relation between relatives (mother-son, father-daughter, grandfather-granddaughter, father-in-law-bride, siblings) who cannot be legally
married. However, broader psychological definitions include sexual relation
between persons with formal or informal kinship within the concept of
incest.
Some legists regard all kinds of sexual acts within trust relationship as incest
and claim that “incest” is already a crime in the Turkish Penal Code (TCK).
This also known this way by the society. However, the crimes mentioned
here as incest are the non-consensual crimes or those not based on a valid
consent regarded as an aggravating factor which are covered by “sexual assault” (TCK article no 102/3-c) and “sexual abuse of children” (TCK article
no 103/3).
TCK’s lack of a crime definition under the topic of “incest”
Incest is not included in TCK as an independent type of crime. The fact that
this relation is not considered as a crime is not based on it acceptability but
on a discourse that it will never occur.
There is no definite judgement whether incest should be punished as a
crime. Inclusion of an act in the penal law is significantly affected by the fact
that the act is, beyond being illegal, harmful to society and intolerable for
the living orders of people. Incest violates the rights for a life with dignity of
individuals who suffer damages due to incest. The instruments of penal law
are also controversial with regard to being suitable tools in order to ensure
avoidance of family from sexual behaviour and thus to prevent or significantly reduce harmful effects. “Non-consensual incest” concept should
definitely be included in the TCK. Incorporation of this matter within the
qualified cases of sexual abuse of child leads to the ignorance of the sensitiv-
24
The Incest Atlas of Turkey
ity of the issue. This concept should be included and the penalties should be
aggravated to fill in this gap.
B.
LACK OF AN INTEGRATED FIGHT / IMPROVEMENT SYSTEM
Sexual violence is usually applied to an individual by the closest and trustworthy immediate relatives like father, father-in-law, grandfather, brother,
elder brother, uncle, step father, step brother and aunt. According to a study
called “Understanding the Incest Problem in Turkey” in 23 June 2009 by the
Demography Association and United Nations Population Fund (UNFPA)
which was conducted through interviews with professionals who work on
the incest reality in Turkey, incest victims are usually girls and the assailant
is usually a male person in the family in most of the cases. More than one
child can be abused in the same house and assailant children turn towards a
younger child as they grow up which keeps the issue hidden for years.
Incest has been regarded for long time in various reports only as a problem
related to abnormal families mainly from lower socio-economic level and it
has been emphasized that is rare in families from upper socio-economic level. However, it has been shown during the course of time that it occurs every
type of socio-economic and cultural environments. It should be known that
incest perpetrators do not belong to certain sociological categories. Perpetrators might be persons with no psychological problems preventing their
daily lives, who can distinguish right from wrong, who are not alcoholic or
permanently unemployed and who have high education levels. Moreover,
contrary to common assumption, incest in Turkey is not intensified in any
certain geographical region. Therefore, it can be said that there is no certain
profile of incest perpetrators. The male figure can be a law-abiding normal
person doing his daily works rather than an outcast, a dangerous criminal or
a psychopathic person belonging to any ethnical/cultural group in any city.
Studies reveal that incest does/may occur in almost every circle. The reason
why it appears to be rare in upper socio-cultural circle is the fact that “it is
better hidden” in this circle.
It is necessary to determine incest cases and to systematically define furThe Incest Atlas of Turkey
25
ther works after processes of assistance and support. Known methods and
tools must be used and “population based epidemiologic studies” should
be conducted in order to be able to put forward the size, quality and spread
of incest in Turkey while these studies should be maintained periodically.
International record systems should be used for case based records and fatal
records. Population based epidemiologic studies don’t indicate the absolute number but provides an information of approximate result. Therefore
it reveals the occurrence possibility of incest in Turkey, not its occurrence
frequency. These studies should be taken into consideration when determining risk factors as it is rather difficult to reach numeric data or provide
an absolute number because incest cases in Turkey are usually hidden and
there are no official records.
Incest is evaluated within various disciplines and there are multidisciplinary
studies on it. The best treatment and approach to incest can be achieved by
a multicentred team work. Medical, social and legal aspects of abuse should
be examined by the contributions of lawyers and social service specialists to
be present in these units.
Leading problems with regard to setting up a functional system against
incest include lack of human force, equipment and resources in social services, law and medicine as well as of lack of cooperation and coordination.
Serious problems arise to diagnose and protect incest victim, to apply and
monitor examinations and treatment when the incest victim’s protection
system doesn’t work well. Victims are further abused and sometimes the
process may be more distressing than the incident itself. The trivet of medicine-law-social services should have a good communication within in order
to achieve a functioning system. A holistic approach including family, social
environment and medical assistance is required for the abused person. Especially the judicial process against physically and sexually abused children
may be highly exhausting for both the child and the family members.
Women in the family where a child suffer from incest are usually accused of
being passive with regard to the matter and it is a very dangerous and unacceptable attitude of society to put the blame on women for “remaining silent
despite being aware of incest”. Hence it is a foreseeable outcome that women
26
The Incest Atlas of Turkey
who are deprived of social state assurance would remain silent against the
incest cases which they personally witness and/or are subject to. Mothers
who are shaped into gender roles may be desperate and deprived of personal, economic and social resources which draws them away from a role which
they can protect their children.
C.
WHAT SHOULD BE DONE?
Primary Prevention Works:
Primary prevention works cover social protection programs to stop incest
before occurrence and aim to improve the conditions of all children and
families, to increase education and life quality of families and to remove
possible risks. It covers a broad range of activities:
• Legal reforms,
• Identification of risk groups related to violence and abuse,
• Providing persons under risk with counselling and protection services,
• Parents skill services, home visits and education activities,
• Full implementation of children rights in national legislation,
• Providing professional training to health services employees and school
teachers, namely to child-related units,
• Education works to raise awareness of children.
Primary prevention works are for communities, not for individuals. All
promotion and education works to prevent incest are evaluated within
this scope. General framework of these works can be summarized in three
headings:
1. Community awareness works on incest,
2. Training activities for professionals like doctors and teachers,
3. Training works for raising awareness of children in particular.
The Incest Atlas of Turkey
27
Secondary Prevention Works:
These works include the programs to be done after the occurrence of incest
and consist of method and measures for the protection of individual and for
overcoming the trauma with the minimal damage. It is a difficult process
with respect to mental, physical and legal aspects. Among these measures,
rehabilitation of individual, protection of family and child privacy, disconnecting the relation between the perpetrator and the individual should be
in the forefront. Legal process is highly distressing and unfortunately there
will not be any radical sanction to the perpetrator if the abuse findings are
not sufficient as evidence. Planned and aware action is essential with respect
to incest issues. The most important point here would be to follow a path
where the individuals will get the minimum damage which will involve
different practices for each case depending on the age of the individual and
degree of effect of measures to be taken on the individual. Whatever the
content of abuse, professional assistance, counselling and protection measures are required with a calm and strong approach without sudden and
misguided decisions.
Measures to prevent abuse before it takes place should be taken at all levels,
works should be done to prevent actions of perpetrators, deterring penalties
and sanctions should be applied, rehabilitation and treatment of the arrested
perpetrator should be obligatory and monitored by a team of police force
and social service specialists after their penal time is served, their phones
should be tapped, their Internet visits, work and house changes, children,
wives and relations with other people should be controlled. Training and
protection should be provided to families, children and close circle of the
perpetrators. Starting the process with the notification of judicial fact is
sometimes the only solution and unarguable a protective approach. It is
important to ensure awareness of people on the matter with respect to
prevention and recognition. There should be reliable and strong conditions
where victimized mothers and children can apply to and accommodate in.
Unconcerned actions of the perpetrator should be prevented.
28
The Incest Atlas of Turkey
D.
INCREASING THE RECOGNITION OF INCEST AND
THE AWARANESS
Incest, which destroys all elements of “traditional family concept”, should be
perceived in the society “as a problem that needs to be solved”. Incest is one
of the problems with the most severe physical, mental and social consequences with life-long lasting impacts. Prevention of incest is mostly depend
on the prevention of sexual abuse of children. In this respect, there should
be informative and educative publications with a responsible and sensitive
approach by the printed and visual media in addition to cooperation of law
enforcement forces and justice system with the health and social service
system. However, as majority of sexual abuse of children is not referred to
law enforcement and judiciary, it is highly important to realize interventions
of social and state level towards the social factors causing emergence and
continuance of sexual abuse of children including social gender norms and
violence.
All kinds of information/documents to be presented to the society on incest
should include the following messages:
* Gender equality should be essential.
* A message should be given indicating that punishment is not the only
objective.
* It shouldn’t involve a moralist approach.
* It should include the information that the prevention of incest is less costly
than the treatment after the occurrence of incest.
* It should include the information about “what will happen if the domestic
sexual abuse of children cannot be prevented”.
* Individual, sociological and economic consequences of the issue should be
shared.
The Incest Atlas of Turkey
29
TÜRKİYE ENSEST ATLASI, YUVARLAK MASA TOPLANTISI
22-23 KASIM 2014 KATILIMCI LİSTESİ
(ALFABETİK SIRA)
THE INCEST ATLAS OF TURKEY, ROUND TABLE MEETING
22-23 OCTOBER 2014 PARTICIPATION LIST
(ALPHABETICAL ORDER)
İSİM
1. Dr. Selma Acuner
2. Meltem Ağduk
3. Yelda Ahmetoğlu
4. Prof. Dr Nezahat Altuntaş
5. Emel Armutçu
6. Hilal Avcı
7. Bahar Akbaş Aygün
8. Elçin Cavlan
9. Ebubekir Çetinkaya
GÖREV / KURUM
Birleşmiş Milletler Kadın Birimi GCSAG
(Küresel Sivil Toplum Danışma Grubu) Üyesi
Member of UN Woman GCSAG (Global Civil Society Advisory Group)
Program Yöneticisi / Programme Manager
Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu / United Nations Population Fund (UNFPA)
Sosyal Çalışmacı / Social Worker
Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu / The Federation of the Women Associations of Turkey
Karadeniz Teknik Üniversitesi Kadın Araştırmaları Uygulama ve Araştırma
Merkezi Müdürü
Head of Karadeniz Technical University Women Studies Research Center
Gazeteci / Journalist
Hürriyet Aile İçi Şiddete Son Kampanyası / Hurriyet End to Domestic
Violence Campaign
Sosyolog / Sociolog
KA-MER
Uzman Yardımcısı / Assistant Specialist
Adalet Bakanlığı Mağdur Hakları Daire Başkanlığı / Ministry of Justice, Victim
Rights Department
İnsan Hakları Uzmanı / Human Rights Specialist
Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu / The Federation of the Women
Associations of Turkey
Gazeteci/Yönetmen
Journalist / Director
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Koruma Merkezi Müdür Yardımcısı
Çocuk İstismarını ve İhmalini Önleme Derneği Başkan Yardımcısı
10. Prof. Dr. Figen Şahin Dağlı
Gazi University, Faculty of Medicine
Deputy Manager of Child Protection Center
The Association of Prevention of Child Abuse and Neglect
Vice President
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Koruma Merkezi Müdürü
Çocuk Koruma Merkezlerini Destekleme Derneği Başkanı
11. Prof. Dr. Tolga Dağlı
12. Nazlı Dülger
13. Aslıhan Doğan
14. Prof. Dr Gaye Erbatur
15. Nihan Erdoğan
Marmara University Faculty of Medicine
Manager of Child Protection Center
The Association of Supporting the Child Protection Centers
President
Sosyolog / Sociolog
Uçan Süpürge Kadın İletişim ve Araştırma Derneği / Flying Broom Women
Communication and Research Association
Uzman / Specialist
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü
Genel Müdürlüğü (KSGM)
The Ministry of Family and Social Policies, General Directorate of the
Women Status
Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği Genel Başkanı
23. Dönem TBMM Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Başkanvekili
President of Turkish Association of University Women
Committee on Equality of Opportunity for Women and Men of the Grand
National Assembly of Turkey (GNAT), Deputy Chairwomen for 23rd Period
Avukat / Lawyer
Çocuklara karşı Ticari Cinsel Sömürü (ÇTCS) ile Mücadele Ağı / Çocuk
Alanında Çalışan Avukatlar Ağı
The Network of Intervention to the Commercial and Sexual Exploitation of
Children / The Network of Lawyers Working for Children
16. Canan Güllü
Başkan / President
Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu / The Federation of the Women
Associations of Turkey
17. Değer Güngör
Avukat / Lawyer
Ankara Barosu Çocuk Hakları Merkezi / The Children Rights Center of
Ankara Bar
18. Walwala Jalal
Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Afganistan Temsilcisi
The Afghanistan Representative of The Federation of the Women
Associations of Turkey
19. Prof. Dr Filiz Kılıç
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Rektörü
Rector of Nevsehir Hacı Bektas Veli University
20. Sari Eeva-Maria RomanLagerspetz
21. Mervi Noisianen
22. Pınar Özdemir
23. Arzu Özen
Genel Başkan / President
Suomen Delfins RY Finland
Danışman / Consultant
Finlandiya Büyükelçiliği / The Embassy of Finland
Sosyal Çalışma Görevlisi / Social Worker
Adalet Bakanlığı Mağdur Hakları Daire Başkanlığı / Ministry of Justice, Victim
Rights Department
Sosyal Hizmet Uzmanı / Social Services Specialist
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
(KSGM) / The Ministry of Family and Social Policies, General Directorate of
the Women Status
24. Dr. Nur Özen
Hukukçu / Lawyer
İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi / İstanbul Kemerburgaz Universty
25. Zeynep Pınar
Uzman Psikiyatrist/ Psychiatrist
26.Prof. Dr. Serpil Salaçin
27. Altan Sungurlu
28.Prof. Dr Mehmet Tokdemir
29.Gülseren Tunç
30.Doc. Dr. Mehmet Yılmaz
31.Uzm. Dr Adil Zorlu
Emekli Öğretim Üyesi / Retired Professor
İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi / İzmir Dokuz Eylül University
Sosyal Araştırmacı / Social Researcher
Nüfus Bilim Derneği / Demography Association
Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı
The Head of Fırat University, Faculty of Medicine, Department of Forensic
Medicine
Avukat / Lawyer
Ankara Barosu Çocuk Hakları Merkezi / The Children Rights Center of
Ankara Bar
Harran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi
Lecturer, Harran University Faculty of Education
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı / Child and Adolescent Psychiatry
Elazığ Ruh Sağlığı Hastanesi / Elazığ Hospital of Mental Health