hes çevre raporu pdf versiyonu

1.
PROJENİ
N ÖZELLİ
KLERİ
A. PROJENİ
Nİ
ŞAKIM ŞEMASI, KAPASİ
TESİ
, KAPLADIĞI ALAN, TEKNOLOJİ
Sİ
,
ÇALIŞACAK PERSONEL SAYISI,
Yukarı Manahoz
Regülatörü
ve
Hidroelektrik
Santralı
,
Türkiye’nin
kuzeydoğusunda, Doğu Karadeniz Bölgesinde ve Trabzon İ
li, Köprübaşıİ
lçesi,
BüyükdoğanlıKasabasısı
nı
rlarıiçinde, Manahoz Deresi üzerinde yer almaktadı
r.
Proje yeri, 1/25.000 ölçekli haritaları
n TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4 numaralı
paftaları
nda bulunmaktadı
r. (EK-1)
Faaliyet sahası
nı
n Koordinatları:
Santral
X= 4511911.11
Y= 594840.25
Yükleme
X= 4511995.50
Y= 594023.37
Regülatör
X = 4507464.86
Y= 594363.67
Proje ile Manahoz Deresi’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarası
nda kalan düşüşünün
değerlendirilmesi amaçlanmı
ştı
r.
Regülatör ve Santral yerlerine mevcut stabil yollar ile ulaşmak mümkündür. Yukarı
Manahoz Regülatörü; İ
ftergaz Yaylası
’nı
n doğusunda, Kuku Mezraası
nı
n güneyinde
ve Büyükdoğanlı
’nı
n kuşuçumu 2,5 km güneyinde, AğaçbaşıDere ile Kemik Dere’nin
Manahoz Dere’ye birleştiği yerin hemen mansabı
nda, 1160 m. nehir kotunda yer
almakta olup, Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarası
ndaki düşüş
ünün
değerlendirilmesi amacı
yla planlanmı
ştı
r. Talvegden 5,15 m. yükseklikte ve dolu
gövdeli beton olarak planlanan regülatörün sol sahilinden alı
nacak olan su, 5000 m.
uzunluğunda 1,75 m.x2,40m. kesitli kapalı kanal ile 600m. nehir kotunda
Büyükdoğanlı
’nı
n 600 m. kuzeyinde, Arip Dere’nin Manahoz Dere’ye birleştiği yerin
mansabı
nda yer alan YukarıManahoz Hidroelektrik Santralı
na iletilecektir.
Santral 22,86 MW kurulu gücünde olup, 2 adet yatay eksenli pelton türbin ile
donatı
lmı
ştı
r.
Regülatör yerinde yı
llı
k ortalama akı
m 2,01 m 3/sn dı
r. Optimizasyon çalı
şmaları
sonucunda belirlenen santrale verilecek maksimum debi 5 m 3/sn’dir. Santralde 21,68
GWh’i güvenilir, 57,08 GWh’i sekonder olmak üzere yı
lda toplam 78,76 GWh enerji
üretilecektir.
1
Proje Tanı
tı
m Dosyasıhazı
rlanmasısı
rası
nda proje sahasıve çevresinde;
sahanı
n floristik ve faunistik özellikleri, jeolojik, hidrojeolojik ve hidrolojik özellikleri,
bölgenin mevcut kirliliğinin ve çevresel özelliklerinin belirlenmesi amacı
yla arazi
çalı
şmalarıyapı
lmı
ştı
r. Raporun hazı
rlanması
nda “YukarıManahoz Regülatörü ve
Hidroelektrik SantralıFizibilite” çalı
şması
ndan faydalanı
lmı
ştı
r.
Yine projeyi gerçekleştirecek firma tarafı
ndan proje alanıiçin hazı
rlatı
lmı
şolan
Jeoloji, Hidrojeoloji ve Tektonizma çalı
şmaları
nıiçerir raporlar incelenmişve gerekli
görülen çalı
şmalar rapora ilave edilmiştir.
HES için gerekli malzeme Beşköy Belediyesi tarafı
ndan belirlenmiş olan
kum-çakı
l ocağı
ndan elde edilecektir. HES inşaatı
nda yaklaşı
k 25-30 kişi çalı
şacaktı
r.
HES faaliyete geçtikten sonra 4-5 kişi çalı
şacaktı
r. İ
nşaat için şantiye kurulacaktı
r.
Hı
zlınüfus artı
şıve buna bağlıolarak hı
zlıgelişme ve endüstrileş
me sonucunda
ülkemizde enerji açı
ğıoldukça önemli bir şekilde kendini hissettirmeye başlamı
ştı
r.
Gereksinim duyulan enerji açı
ğıçeşitli yollardan temin edilmektedir. 1999 yı
lıitibariyle
Türkiye'de üretilen enerjinin sadece % 59.2'si öz kaynakları
mı
zdan sağlanmaktadı
r.
Dı
şa bağı
mlıenerji üretiminin büyük bir bölümü petrolden (% 8.9) ve doğalgazdan
(%31.9) sağlanmaktadı
r ve Türkiye gelişen ihracatı
na rağmen, ihracat gelirlerinin
büyük bir bölümünü petrol alı
mı
na ayı
rmak zorundadı
r.
Dı
ş ekonomik dengeyi olumsuz etkileyen dı
şa bağı
mlıenerji üretimi ayrı
ca
güvenilir de değildir. Bu nedenle enerji üretiminde öz kaynakları
mı
zı
n arası
nda
hidrolik potansiyel, yenilenebilir kaynak olması
, işletme ve bakı
m masrafları
nı
n az
olması
, çevre kirliliği yaratmamasıen önemlisi ulusal niteliği ile güvenilir enerji arzı
nı
sağlayan kaynak oluşu gibi özellikleri dolayı
sı
yla ilk sı
rayıalı
r.
Ülkemizde gerek hidrolik, gerekse termik enerji kaynakları
nı
n kullanı
mı
,
potansiyele göre oldukça düşüktür.
1999 yı
lıitibariyle mevcut 26 116.8 MW kurulu gücün %59.4'ünü termik santraller,
%40.6'sı
nıise hidroelektrik santraller oluşturmaktadı
r. Bu kurulu güçle 1999 yı
lı
nda,
2 330.3 GWh dı
ş alı
m dahil 118 770.20 GWh enerji üretilmiş olup, bunun
285.30 GWH'ıihraç edilmiştir. Ülkemizde üretilen enerjinin 1999 yı
lırakamları
yla
%62.6'sıTEAŞ "Türkiye Elektrik Üretim İ
letim AŞ " tarafı
ndan üretilmiştir. En çok
tüketim ise % 50.4 ile (59 716.4 GWh) sanayi sektöründe olmakta ve onu % 42.6 ile
(50 474.5 GWh) konut ve hizmet sektörü takip etmektedir. Geriye kalan %7
(8 294 GWh) tarı
m ve ulaştı
rma sektöründe kullanı
lmı
ştı
r.
2
1999 yı
lırakamları
na göre, hidroelektrik santrallerin üretimdeki payı%29, fosil
yakı
tlıtermik santraller toplamı%70.2'dir. Termik santrallerin % 50'sinde yakı
t olarak
linyit kullanı
lmaktadı
r. Fosil yakı
t kaynağıolarak 1980'lerde ağı
rlı
k verilmişolup,
üretim kapasitesi 1994 yı
lıitibariyle yı
lda 80 ton'a ulaşmı
ştı
r.
Hidrolik potansiyelin en kı
sa sürede değerlendirilmesi konusunda dev olanakları
ölçüsünde çaba sarf etmiştir. 1999 yı
lısonunda hidroelektrik gerçekleştirilmesi
sonucu hidroelektrik üretim gücü 10 603 MW’a ve 34,7 milyar kWh’a ulaşmı
şve
bununla beraber, yaklaşı
k 122 milyar kWh hesaplanan ekonomik hidrolik potansiyelin
sadece %28.44'ü değerlendirilebilmiştir. Hidroelektrik üretim gücü 2002 yı
lı
nda
12 177 MW'a ve üretimde 44.34 milyar yükselmişve değerlendirilen ekonomik
hidrolik potansiyelin oranı%3 aşamamı
ştı
r. Enerji kaynakları
nı
n üretim ve kurulu
güçteki dağı
lı
mlarışekil 1’de verilmektedir. Öz enerji kaynakları
mı
zı
n en iyi biçimde
değerlendirilmesin özellikle yenilenebilir hidrolik potansiyelin en kı
sa sürede enerjiye
dönüştürülme gereği açı
ktı
r.
Türkiye'nin yı
llı
k enerji ihtiyacı
ndaki artı
ş%8'in altı
na düşmemekte ve bu ihtiyacı
n
karşı
lanması
nda hidroelektrik potansiyelin değerlendirilmesi daha önce bahsettiğimiz
sebeplerden dolayıönem taşı
maktadı
r. 3096 Sayı
lıYasa ile sağlanan sermayenin
enerji üretim tesislerini yapı
p işletebilme imkânı
, enerji üretin kullanı
lacak öz
kaynakları
n daha hı
zlıbir biçimde devreye girmesini sağlayacaktı
r.
Bu nedenlerle teknik ve ekonomik yönden yapı
labilir bulunan YukarıManahoz
Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali Projesi gerçekleştirildiği takdirde üretilen yı
llı
k
ortalama toplam enerjisi 78,76 GWh olacaktı
r.
Avrupa ülkelerinde ortalama yı
llı
k kişi başı
na elektrik enerjisi tüketimi yaklaşı
k
7.000-8.000 kWsaat civarı
ndadı
r. Batı
nı
n önde gelen gelişmişülkelerinde bu değerin
yı
lda 12.000 ile 14.000 kWsaat civarı
nda olduğu görülmektedir. Türkiye'de ise kişi
başı
na düşen elektrik tüketimi halen 1.000 kWsaat'in biraz üzerinde olup, gelecek
yüzyı
lı
n ilk on yı
lı
nda 3.000 kWsaat civarı
na ulaşmasıhedeflenmektedir. Bu
bağlamda, Türkiye'deki kişi başı
na elektrik tüketiminin 21. yüzyı
lı
n ortaları
nda
ulaşacağıdeğerin dahi önde gelen batı
lıülkelerin şu anki tüketim değerlerinin çok
altı
nda kalacağıaçı
ktı
r.
Yukarı
da belirtilen koşullar altı
nda Türkiye, enerji ihtiyacı
nıkarşı
lamak için üretim
kapasitesini artı
rmak zorundadı
r. Tüm gelişmişve gelişmekte olan ülkelerde enerji
temininde bağlıkalı
nan prensip; enerji tüketimini karşı
lamak üzere değişik enerji
kaynakları
nı
n ekonomi ve arz güvenilirliği açı
ları
ndan uygun bir kombinasyonunun
3
kullanı
lması
dı
r. Enerji üretimi ile tüketimi arası
nda bir denge sağlayabilmek üzere
yapı
lan planlarda, hidroelektrik enerjisinin önemli bir rol oynadı
ğıbilinmektedir. Örneğin,
1997-1998 yı
llarıbirinci dönemlerinde (Ocak, Şubat, Mart), enerji kaynakları
na göre
brüt elektrik enerjisi üretiminin yaklaşı
k %43'ü su kaynakları
ndan karşı
lanmı
ştı
r. Bu
oran, Türkiye'nin yı
llı
k elektrik enerjisi üretiminin önemli bir kı
smı
nı
n hidroelektrik
santrallerle sağlandı
ğı
nı
n da göstergesidir.
Enerji Kaynakları
nı
n Üretimdeki Payları
Hidrolik
%29,8
Kömür
%2,7
Diğer
%1,6
Doğal Gaz
% 31,2
Linyit
%29,1
Ful-Oil
% 5,6
Şekil 1. Enerji Kaynakları
nı
n Üretimdeki Payları
Bu açı
klamalar ı
şı
ğı
nda yı
lda toplam 78,76 GWh elektrik enerjisi üretmesi
planlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinin, özellikle üretimin kı
sı
tlı
olduğu Doğu Karadeniz Bölgesi’nin ve Ülke genelinin artan elektrik enerjisi ihtiyacı
nı
n
karşı
lanması
nda da büyük önem taşı
yacağıaçı
ktı
r.
YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi sadece enerji amaçlıolup başka bir
amaçla kullanı
lmamaktadı
r.
Yukarı Manahoz Regülatörü, Trabzon-Sürmene istikametinde Sürmene’ye
varmadan sağa Köprübaşı
, Büyükdoğanlıyoluna sapı
lı
r. Büyükdoğanlı
’yıyaklaşı
k
4-5 km geçtikten sonra Kuku Mezrasıcivarı
ndadı
r. Santral yeri, Sürmene’ye
varmadan Köprübaşıyoluna sapı
lı
r. Bu yolun başlangı
cı
ndan Santrale olan mesafe
21+100 km’dir. Regülatör ünitesi ise
26+450 km yukarı
dadı
r. Santral yeri kotu
600 m., Regülatör yeri 1160 m.’dir.
4
Enerji Kaynakları
nı
n Kurulu Güçteki Payları
Diğer
%4,50
Kömür
%1,60
Linyit
%20,60
Hidrolik
%40,60
Fuel-Oil
%6,00
Doğal Gaz
%26,70
Şekil 2 . Enerji Kaynakları
nı
n Kurulu Güçteki Payları
Tablo 1 Türkiye’nin Enerji İ
htiyacıTahminleri
Yı
l
Güç (MW)
Güç Artı
şı(%)
Enerji (GW saat)
Enerji Artı
şı(%)
1996
15.235
-
94.605
-
1997
16.505
8,3
102.500
8,3
1998
17.880
8,3
111.050
8,3
1999
19.375
8,4
120.310
8,3
2000
20.990
8,3
130.350
8,3
2001
22.610
7,7
140.850
8,1
2002
24.360
7,7
151.720
7,7
2003
26.240
7,7
163.430
7,7
2004
28.260
7,7
176.040
7,7
2005
30.445
7,7
189.630
7,7
2006
32.710
7,4
203.675
7,4
2007
35.145
7,4
218.835
7,4
2008
37.760
7,4
235.130
7,4
2009
40.570
7,4
252.635
7,4
2010
43.590
7.4
271.450
7.4
5
Şekil 3. YukarıManahoz Regülatörü ve Hes’in Türkiyedeki Yeri ve Şematik Boy
Kesiti
6
Regülatör ve santral yerlerinin arası
ndan önemli bir kol karı
şmamaktadı
r. Bu
nedenlerden dolayısantral yerinin taşkı
n değerlerinin hesaplanması
nda ara alan
çalı
şması
na ve taşkı
n yatak öteleme işlemlerine gerek duyulmamı
ştı
r. Regülatör yeri
için seçilmişolan taşkı
n hesap yöntemi santral yeri için de aynen uygulanmı
ştı
r: Bu
veriler ayrı
ca Ek’deki Halihazı
r haritada ve Yer Bulduru haritası
nda gösterilmiştir.
Teknik Özellikler;
YukarıManahoz Regülatörü ve Hes’in Özet Karakteristikleri
İ
li
: Trabzon
Akarsu Adı
: Manahoz Deresi
Regülatör Tipi
: Dolu Gövdeli Beton
Ortalama Debi
: 2,01 m3 /sn
Talveg Kotu
: 1155,30 m.
Kret Kotu
: 1159,70 m.
Santral Türbin Eksen Kotu
: 605,00 m.
Brüt Düşü
: 550,00 m.
Net Düşü
: 527,69 m. (İ
ki Ünite)
Net Düşü
: 544,42 m. (Tek Ünite)
İ
letim Yapı
sı(Kanal) Uzunluğu
: 5000,00 m.
Santral Kurulu Gücü
: 22,86 MW
Firm Enerji
: 21,68 GWh
Sekonder Enerji
: 57,08 GWh
Yı
llı
k Toplam Enerji
: 78,76 GWh
Yatı
rı
m Bedeli
: 18.503 Milyar TL
Yı
llı
k Net Gelir (B-C)
: 3.036 Milyar TL
Rantabilite (B/C)
: 2,75
Regülatör Talveg Kotu
: 1155,30 m
Koordinat
: 400 42’ 48” K – 40 0 07’ 01” D
Yağı
şAlanı
: 89.7 km2
Paftası
: 1/25.000 Ölçekli Tapoğrafik Haritaları
n
TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4
7
Yukarı Manahoz Regülatörü ve HES projesi “Nehir Tipi Santral” olarak
planlanmı
ştı
r.
Proje kapsamı
nda yer alan ana tesisler; regülatör, çökeltim havuzu, kanal, kanal
taşma savağı
, yükleme havuzu, vana odası
, cebri boru ve santral binası
dı
r.
1155,30 m. talveg kotunda tasarlanan YukarıManahoz Regülatörü ile çevrilen
sular, 1.75 m.x2.40 m. ebatları
nda, 5000 m. uzunluğunda kapalıkanal yardı
mıile
yükleme havuzuna ve buradan da 1.10 m. çapı
nda cebri boru ile santrale
iletilmektedir. YukarıManahoz santralı
nı
n optimizasyon çalı
şmalarısonucu kurulu
güç 22,86 MW olarak belirlenmiştir. Bu güçte proje debisi 5 m3/sn olmaktadı
r.
Metrajlar:
Kanal = 5000 m boyunda, 1.75x2.4m ebadı
nda
Cebri Boru Uzunluk = 1.000 metre, 1.1 metre çapı
nda
Yükleme havuzu= 25mx14m ebadı
nda
Regülatör
(Su alma yapı
sı
, çökeltim havuzu, çakı
l geçidi, dolu savak) = 45x40m
Santral = 25x20 m
Tesisin kurulu gücü ve cebri boru çapı
nı
n belirlenmesi amacı
yla yapı
lan
optimizasyon çalı
şmalarıve tesisler ile ilgili ayrı
ntı
lıbilgiler izleyen bölümlerde
verilmiştir. Regülatör ve diğer ünitelerin gösterimi Genel Vaziyet Planı
nda
gösterilmiştir. (EK-2)
A.1. Kurulu Güç Optimizasyonu
Yukarı Manahoz
Regülatörü’nün
akı
ş yukarı
sı
nda
depolamalı bir
tesis
bulunmadı
ğı
ndan santralde günlük debiler kullanı
larak enerji üretimi planlanmı
ştı
r.
Kurulu güç optimizasyonunda kanal, cebri boru ve elektro-mekanik teçhizata ait
yı
llı
k giderler dikkate alı
nmı
ştı
r.
Optimizasyon amaçlıişletme çalı
şması
nda 1 m3 /sn ile 10 m3 /sn arası
nda kalan
debi değerleri kullanı
lmı
şolup, 0,2 m3/sn aralı
kla çalı
şı
lmı
ştı
r. Yapı
lan bu çalı
şmada
4,23 MW ile 40,88 MW arası
nda değişik kurulu güçler tespit edilmişve bu kurulu
güçlere karşı
lı
k gelen yı
llı
k giderler ve gelirler bulunmuştur. Cebri boru çap
optimizasyonu için de 0,65 m. ile 2,0 m. çap Aralı
ğı
nda, 0,05 m. aralı
kla değişik
çaplar kullanı
lmı
ştı
r.
8
Giderlerin hesaplanması
nda DSİ2004 Yı
lıBirim Fiyatları
ndan yararlanı
lmı
şve bu
fiyatlardan %30 oranı
nda iskonta yapı
lmı
ştı
r. Ekonomik ömür 50 yı
l, yı
llı
k faiz % 9,5
alı
nmı
ştı
r. Gelirlerin hesaplanması
nda DSİfaydalarıdikkate alı
nmı
şolup bu faydalar
güvenilir enerji için 6 cent/kWh, sekonder enerji için 3,3 cent/kWh‘tir. Optimizasyon
çalı
şması
nı
n sonucunda maksimum net faydayıveren kurulu güç seçilmiştir.
Optimizasyon çalı
şmalarısonucunda tesisin maksimum debisi 5 m3 /sn, cebri boru
çapı1,10 m. kurulu gücü 22,86 MW ve yı
llı
k ortalama toplam enerjisi 78,76 GWh
olarak bulunmuştur.
A.2. Enerji Su Alma Yapı
ları
Regülatör
YukarıManahoz Regülatör yerinin seçiminde, hidrolojik koşullar, jeolojik ve
topoğrafik açı
dan uygunluğu dikkate alı
nmı
ştı
r. Regülatör 1155,30 m. talveg kotunda,
dolu gövdeli beton olarak planlanmı
ş, hidrolik ve hidrolojik şartlar göz önüne alı
narak
regülatör dolusavak kret kotu 1159,70 m., regülatör dolusavak yan perde duvarıkret
kotu ise 1161,70 m. olarak belirlenmiştir.
Su alma yapı
sıve çökeltim havuzu sol sahilde yer alacaktı
r. Çökeltim havuzu
sonunda çökeltim havuzu teknesi yer almakta olup tekne doğrudan kanala
bağlanacaktı
r. Su alma yapı
sı
nı
n hemen yanı
nda iki gözlü olarak planlanan çakı
l
geçidi yer alacak ve gerektiğinde çakı
l geçidi kapaklarıaçı
larak, regülatör menbaı
nda
toplanmı
şolan rusubat mansaba aktarı
lacaktı
r. Serbest akı
şlıdolusavak yapı
sıçakı
l
geçidinin hemen sağı
nda yer alacak ve 25 m. genişliğinde olacaktı
r.
Derivasyon Yapı
sı
Regülatör inşaatısı
rası
nda çalı
şma alanı
nıkuruda tutacak bir derivasyon işlemi
gerekmektedir. İ
ki sahil arasıyeterli genişlikte olduğundan ayrı
ca bir derivasyon
yapı
sı
na ihtiyaç yoktur. Derivasyon işlemi sı
rası
nda 25 yı
llı
k taşkı
n debisi dikkate
alı
nmı
ştı
r.
Derivasyon işleminin birinci aşaması
nda, sol sahilde bulunan su alma yapı
sı
,
çökeltim havuzu, çakı
l geçidi ve serbest akı
şlıdolusavak yapı
sı
nı
n bir kı
smı
nı
n
inşaatı
nıkuruda tutacak batardo yapı
lacaktı
r. Bu aşamada derivasyon sağsahilden
yapı
lacaktı
r. Derivasyon işleminin ikinci aşaması
nda ise, birinci aşamadaki inşaat
9
işleri tamamlandı
ktan sonra nehir, çakı
l geçidine yönlendirilecek ve buradan
derivasyon işlemi gerçekleştirilecektir.
Su Alma Yapı
sı
Su alma yapı
sı
, regülatör yapı
sıiçinde sol sahilde yer almakta ve her biri 3,5 m.
genişliğinde iki gözlü olarak planlanmı
ştı
r. Su alma yapı
sı5 m3 /sn’lik maksimum
debiye göre boyutlandı
rı
lmı
şve eşik kotu nehir talveg kotunun 1,75 m. üzerindedir.
Su alma yapı
sı
nda yer alan kapak kaldı
rma tertibatıplatformu 100 yı
llı
k taşkı
n
debisinden (92,30 m3/sn) etkilenmeyecek şekilde projelendirilmiştir. Su alma yapı
sı
önünde yüzen maddelerin çökeltim havuzuna girmesini engellemek amacı
yla bir
dalgı
ç perde planlanmı
ştı
r.
Çakı
l Geçidi
Çakı
l geçidi, su alma yapı
sı
nı
n hemen yanı
nda 25 yı
llı
k feyezan debisi olan
65,90 m3/sn debi dikkate alı
narak boyutlandı
rı
lmı
ştı
r. İ
ki gözlü olarak planlanan çakı
l
geçidinin, her birinde 2,5 m. x 2,5 m. boyutları
nda sürgülü kapak bulunacaktı
r.
Serbest Akı
şlıDolusavak
Serbest akı
şlıdolusavak regülatörün sağsahilinde yer almaktadı
r. Dolusavak
boyutlandı
rması
nda 100 yı
llı
k feyezan debisi olan 92,30 m3/sn’lik debi dikkate
alı
nmı
ştı
r. Dolusavak yapı
sı
nı
n temel kotu 1152,80 m. kret kotu 1159,70 m. ve yan
perde duvarıüst kotu 1161,70 m.’ dir.
Çökeltim Havuzu
Regülatör yapı
sı
nı
n sol sahilinde her biri 3,5 m. genişliğinde ve 35 m.
uzunluğunda, ortalama 5,80 m. yüksekliğinde iki gözlü bir çökeltim havuzu
planlanmı
ştı
r.
Çökeltim havuzunda 0,3 mm. çapı
ndaki danelerin çökelmesi sağlanacaktı
r.
Çökeltim havuzu girişinde her gözde bir kapak olacaktı
r. Havuz tabanıtrapez kesitli
olarak planlanmı
ş, taban eğimi % 2, trapez yüksekliği 1,5 m.’dir. Çökeltim havuzu
sonunda planlanan silt temizleme kapakları1,20 m. x 1,20 m. ebatları
nda olacaktı
r.
10
Çökeltim havuzunun sağyan duvarıserbest akı
şlıdolusavak olarak düşünülmüştür.
Çökeltim havuzunun sonunda yer alan havuz sonu teknesine boşalacak olan sular,
doğrudan iletim kanalı
na bağlanacaktı
r.
Kanal
YukarıManahoz HES sistemi içindeki önemli yapı
lardan biri kanal yapı
sı
dı
r. Kanal
5000 m. uzunluğunda, 1,75 m. genişliğinde, 2,40 m. yüksekliğinde, 30 cm.
et kalı
nlı
ğı
nda ve kapalıkanal olacaktı
r. 3,00 metre genişliğinde açı
lacak olan kanal
ulaşı
m yolu, eksenden 3,50 m. derinliğinde, 2,35 m. eninde kazı
larak kapalıkanal
yapı
lacak ve üzeri 0,5 m. stabilize dolgu ile doldurulacaktı
r. Kanal yapı
sı
nı
n her 100
metresinde, 1,00 metre çapı
nda muayene bacalarıkonulacaktı
r. Kanal giriştaban
kotu 1157,60 m. kanal çı
kı
ş taban kotu 1153,20 m. olup, kanal taban eğimi
0,00088’dir. Kanal güzergâhıboyunca gerekli olan sanat yapı
ları
, kesin proje
aşaması
nda projelendirilecektir.
Taşma Savağı
Santralı
n devre dı
şıkaldı
ğıdurumlarda veya kanala girmesi muhtemel fazla
suları
n savaklanabilmesi amacı
yla regülatör ile yükleme havuzu arası
nda yükleme
havuzunun 500 m. membaı
nda 3 m. genişliğinde ve 20 m. uzunluğunda bir taşma
savağıplanlanmı
ştı
r.
Yükleme Havuzu
Yükleme havuzu kanal yapı
sı
nı
n sonunda 7.00 m. eninde, 25,00 m. boyunda ve
6 metre yüksekliğinde olacaktı
r. Havuz taban eğimi % 2, maksimum su seviyesi
1155 m.’ dir.
Yükleme havuzu santralı
n herhangi bir sebeple devre dı
şıkaldı
ğıdurumlarda,
gelen fazla suları
n 500 metre gerideki taşma savağı
ndan atı
labilmesi için, maksimum
su kotundan 1,20 m. yüksek olacak ş
ekilde planlanmı
ştı
r.
11
Vana Odası
Yükleme havuzu sonunda ve cebri boru başı
nda, 6,40 m. x 6,40 m. ebatları
nda
bir vana odasıplanlanmı
ştı
r. Vana odasıiçerisinde bir adet kelebek vana ve vana
montaj–demontaj tertibatıdüşünülmüştür.
Cebri Boru
YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinin en önemli bölümlerinden biri de
cebri borudur. Cebri boru güzergahıbelirlenirken, jeolojik açı
dan en uygun olan
alternatif dikkate alı
nmı
ştı
r.
Cebri boru toplam boyu, yükleme havuzu çı
kı
şı
ndan itibaren 1000 m.’dir. Cebri
borudaki yük kayı
plarıile cebri boru maliyet optimizasyonu yapı
lmı
şve en uygun çap
olarak 1,10 m. seçilmiştir.
Cebri boru güzergahıboyunca arazi tesviye edilecek ve düzenlenen bölüme
15 cm. kalı
nlı
ğı
nda beton platform yapı
lacaktı
r. Cebri borunun bir yanı
nda da
korkuluklu ulaşı
m merdiveni teşkil edilecektir. Cebri boru güzergâhıboyunca yeterli
sayı
da durdurucu blok teşkil edilecek ve her 10 metrede bir kayar mesnet
konulacaktı
r.
Santral Binası
YukarıManahoz Regülatörü ve HES santral binasıManahoz Dere’nin 600 m.
talveg kotunda, 18,00 m. x 22,55 m. ebatları
nda, temelden 22,50 m. yüksekliğinde
olacak şekilde planlanmı
ştı
r. Santral binasıtemel kotu 596,50 m.’dir.
604,00 m. kotunda iki adet yatay eksenli pelton tipi türbin, jeneratör grubu,
605,00 m. kotunda 34,5 kV’lı
k kapalışalt bölümü, akü odası
, dizel jeneratör odasıve
atölye, 608,00 m. kotunda santral girişi ve montaj sahası
, 609,00 m. kotunda ise
kumanda odası
, ofis, lavabo, duşve tuvaletler planlanmı
ştı
r.
Santralde üretilen enerji, santral binasıdı
şı
nda planlanan 12,83 MVA’lik iki adet
transformatörden sonra 25,40 MVA’lı
k transformatör ile 154 kV ’a yükseltilecek ve
30 km. uzunluğundaki iletim hattıile Arsin Trafo Merkezi’ne iletilecektir.
12
Türbin Tipi, Ünite Gücü ve Adedi
Türbin Tipi
:Pelton – yatay eksenli
Proje Debisi
:5,00 m3/sn
Ünite Adedi
:2 Adet
Ünite Debisi
:2,50 m3/sn
Türbin Gücü
:11,90 MW
Türbin Eksen Kotu
:605 m.
Proje Brüt Düşüşü
:550 m.
Net Düşü
:527,69 m. (İ
ki Ünite)
Net Düşü
: 544,42 m. (Tek Ünite)
Püskürtücü Adedi
:2 Adet
Özgül Hı
zı
:18,65 m-kW
Senkron Hı
z
:750 rpm
Verim
:0,925
Toplam Türbin Gücü
: 23,80 MW
Jeneratör Tipi ve Kapasitesi
Tipi
:3 ~ senkron
Ünite Gücü
:12830kVA
Ünite Adedi
:2 Adet
Güç Faktörü
:0,9
Anma Gerilimi
:10,60 kV
Frekansı
:50 Hz
Senkron Hı
z
:750 rpm
Verimi
:0,971
Transformatör Adedi ve Tipi
Tipi
:Yağlı
, 3 fazlı
, harici
Ünite Gücü
:12,83 MVA
Ünite Adedi
:2 Adet
Anma Gerilimi
:10,6/34,5 kV
Verimi
:0,99
13
Transformatör Adedi ve Tipi
Tipi
:Yağlı
, 3 fazlı
, harici
Ünite Gücü
:25,40 MVA
Ünite Adedi
:1Adet
Anma Gerilimi
:34,5/154 kV
Verimi
:0,99
İ
çİ
htiyaç Transformatörü
Tipi
:Silikon Yağlı
, dahili
Ünite Gücü
:400 kVA
Ünite Adedi
:1Adet
Anma Gerilimi
:34,5/0,4 kV
Şalt Sahası
Tipi
:KapalıTip
Kotu
:605 m.
A.3. Enerji İ
letim Hattı
YukarıManahoz HES’in iletim hattıkonusu ile ilgili olarak Trabzon TEDAŞ
Müessese müdürlüğü ile görüşülmüştür. Alı
nan bilgiye göre bölgedeki 34 kV’lı
k
hatları
n 3/0’lı
k olmasınedeniyle 22,86 MW’lı
k YukarıManahoz HES’in yükünü
taşı
yamacağıanlaşı
lmı
ştı
r. Ayrı
ca çok sayı
da köy hattıbağlıolan TEDAŞhatları
nda
arı
za ve kesintilerin olacağıdüşünülmüştür. Dolayı
sı
yla sistem güvenliği ve kesintisiz
enerji üretim imkânlarıaçı
sı
ndan 154 kV – 795 MCM ‘lı
k ve 30 km’lik iletim hattıile
YukarıManahoz HES’in Arsin Trafo Merkezine bağlanmasıplanlanmı
ştı
r. Ayrı
ca,
TEDAŞ Sistem İ
şletme birimiyle yapı
lan görüşmelerde YukarıManahoz HES’in
154 kV’lı
k Arsin – İ
yidere iletim hattı
na da bağlanabileceği anlaşı
lmı
ştı
r. Ancak bu
konu kesin proje aşaması
nda TEDAŞ’la yapı
lacak görüşmeler sonucunda karara
bağlanacaktı
r. EK-8’de gösterilmiştir.
A.4. Ulaşı
m Yolu
Proje alanı
na mevcut köy yollarıile ulaşı
m mümkündür. Ancak Santral binası
inşaat alanı
na ulaşı
mısağlamak amacı
yla yol yapı
lacaktı
r.
14
Enerji (GWh)
99,00
96,00
93,00
90,00
87,00
84,00
81,00
78,00
75,00
72,00
69,00
66,00
63,00
60,00
57,00
54,00
51,00
48,00
45,00
42,00
39,00
36,00
33,00
30,00
1965
1968
1971
1974
1977
1980
1983
1986
1989
1992
1995
1998
2001
Yı
llar
Şekil 4. YukarıManahoz ve HES Yı
llı
k Ortalama Enerji Üretim Grafiği
(YukarıManahoz Regülatörü ve HES Fizibilite çalı
şması
ndan alı
nmı
ştı
r)
15,00
14,00
13,00
12,00
11,00
Enerji (GWh)
10,00
9,00
8,00
7,00
6,00
5,00
4,00
3,00
2,00
1,00
0,00
EKİ
KAS
ARA
OCA
ŞUB
MAR
Nİ
S
MAY
HAZ
TEM
AĞU
EYL
Aylar
Şekil 5. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Aylı
k Ortalama Enerji Üretim Grafiği
15
22,86
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
10,0
11,0
12,0
13,0
14,0
15,0
16,0
17,0
18,0
19,0
20,0
21,0
22,0
23,0
24,0
25,0
26,0
27,0
28,0
29,0
30,0
31,0
32,0
33,0
34,0
35,0
36,0
37,0
38,0
39,0
40,0
9
Net Fayda (10 TL)
40.000
39.250
38.500
37.750
37.000
36.250
35.500
34.750
34.000
33.250
32.500
31.750
31.000
30.250
29.500
28.750
28.000
27.250
26.500
25.750
25.000
Kurulu Güç (MW)
Şekil 6. Kurulu Güç - Net Fayda
Şekil 7. Regülatör Noktası
nı
n Resmi
16
Şekil 8. Kanal Güzergahı
nıGösteren resim
Şekil 9. Yükleme Noktası
nıGösteren Resim
17
SANTRAL YERİ
Şekil 10 . Santral Yerini Gösteren Resim
Şekil 11. Santral Yerinin FarklıAçı
dan ÇekilmişResmi
18
Tablo 2. İ
şakı
m şeması
19
B. DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI (ARAZİKULLANIMI, SU KULLANIMI,
KULLANILAN ENERJİTÜRÜ VB.)
YukarıManahoz Regülatörü ve Hidroelektrik Santralı
, Trabzon ili, Köprübaşıilçesi,
Büyükdoğanlıkasabası
nı
n 2,5 km. güneyinde, Manahoz Deresi üzerinde yer
almaktadı
r.
Manahoz Dere HavzasıTürkiye’nin kuzeydoğusunda 40o 42’ 48” ve 40o 44’ 24”
kuzey enlemleri ile 40o 07’ 01” ve 40o 07’ 50” doğu boylamlarıarası
nda yer almakta
olup, YukarıManahoz Regülatörü, Manahoz Dere üzerinde 1160 m. nehir kotunda,
Talveg Kotu ise 1155,30 m kotunda yer almaktadı
r. 5m. yüksekliğinde dolu gövdeli
beton tipinde yapı
lacak olan regülatörde biriktirme olmayacağıiçin çevreye etkisi de
minimum olacaktı
r. Regülatör ile çevrilen sularısantrale iletecek olan İ
letim yapı
sı1,5
m.x 2,5 m. ebatları
nda kapalıkanaldan oluşmakta ve uzunluğu 5000 m. cebri boru
1,10 m. çapı
nda ve 1000 m. uzunluğunda olacaktı
r. Santralı
n kurulu gücü 22,86 MW’
tı
r.
İ
nşaa edilecek tesisler büyük bir alan kaplamamaktadı
r. Tesisler dere yatağıile
çok az bir orman alanıüzerinde inşaa edilecektir. Tesislerin inşaa edileceği alanlar
satı
n alı
nacağıiçin arazi sahipleri maddi kayı
plara uğramayacaklardı
r.
Sosyal AltyapıGereksinimi
Kurulacak şantiyede çalı
şacak personelin gereksinimlerini karşı
layacak mutfak,
yatakhane, tuvalet, banyo gibi yapı
lar tesis edilecektir. Çalı
şacak personelin
ailelerinin en yakı
n yerleşim yerlerinde ikamet edeceği düşünülmektedir. Aileler tüm
temel ve sosyal ihtiyaçları
nıburalardan karşı
layacaklardı
r. Ayrı
ca başka bir tesis
kurulmasıgerekli değildir.
İ
nşaat süresi boyunca yerel halk için işimkânlarıdoğacağıda düşünülmektedir.
Bunun sonucu olarak yöredeki ticari yaşam hareketlenecek ve alı
şverişlerden dolayı
gelir artı
şı
nda lokal bir gelişme de söz konusu olacaktı
r.
Santral yeri (600 m.) ile regülatör yeri (1160 m.) arası
ndaki kuşuçuşu mesafesi
yaklaşı
k 4.3 km’dir. Ayrı
ca; regülatör ve santral yerlerinin arası
ndan önemli bir kol
karı
şmamaktadı
r. Bu nedenlerden dolayı santral yerinin taşkı
n değerlerinin
hesaplanması
nda ara alan çalı
şması
na ve taşkı
n yatak öteleme işlemlerine gerek
duyulmamı
ştı
r. Regülatör yeri için seçilmişolan taşkı
n hesap yöntemi santral yeri için
de aynen uygulanmı
ştı
r. DetaylıAçı
klamalar, sayfa 81’de “Gözlenmiş Taşkı
n
Debilerinin Tekerrür Hesabı
” başlı
ğıaltı
nda incelenmiştir.
20
Yukarı Manahoz Regülatörü ve HES projesi “Nehir Tipi Santral” olarak
planlanmı
ştı
r.
Proje kapsamı
nda yer alan ana tesisler; regülatör, çökeltim havuzu, kanal, kanal
taşma savağı
, yükleme havuzu, vana odası
, cebri boru ve santral binası
dı
r.
YukarıManahoz HES’in iletim hattıkonusu ile ilgili olarak Trabzon TEDAŞ
Müessese müdürlüğü ile görüşülmüştür. Alı
nan bilgiye göre bölgedeki 34 kV’lı
k
hatları
n 3/0’lı
k olmasınedeniyle 22,86 MW’lı
k YukarıManahoz HES’in yükünü
taşı
yamacağıanlaşı
lmı
ştı
r. Ayrı
ca çok sayı
da köy hattıbağlıolan TEDAŞhatları
nda
arı
za ve kesintilerin olacağıdüşünülmüştür. Dolayı
sı
yla sistem güvenliği ve kesintisiz
enerji üretim imkânlarıaçı
sı
ndan 154 kV – 795 MCM ‘lı
k ve 30 km’lik iletim hattıile
YukarıManahoz HES’in Arsin Trafo Merkezine bağlanmasıplanlanmı
ştı
r. Ayrı
ca,
TEDAŞ Sistem İ
şletme birimiyle yapı
lan görüşmelerde YukarıManahoz HES’in
154 kV’lı
k Arsin – İ
yidere iletim hattı
na da bağlanabileceği anlaşı
lmı
ştı
r. Ancak bu
konu kesin proje aşaması
nda TEDAŞ’la yapı
lacak görüşmeler sonucunda karara
bağlanacaktı
r.
Proje alanı
na mevcut köy yollarıile ulaşı
m mümkündür. Ancak Santral binası
inşaat alanı
na ulaşı
mısağlamak amacı
yla yaklaşı
k 1000 m. uzunluğunda bir yol
yapı
lmasıgerekmektedir.
Su Kullanı
mı
;
Manahoz Deresi enerji üretim potansiyelinden yararlanmak amacı
yla Yukarı
Manahoz Regülatörü ve Hidroelektrik Santralinin inşa edilmesi düşünülmüştür.
Manahoz Deresi ve Proje alanıçevresindeki yüzey suları
nı
n özellikleri aşağı
da
verilmiştir.
21
Tablo 3. Manahoz Deresinin Kimyasal Analiz Sonuçları
MANAHOZ DERESİ
DEBİ
Sİ
5-6.5 m3 /sn
ALINDIĞI TARİ
H
07.07.1986
PH
7.7
ECX 10 0 (250) Mikromho/cm
115
KATYONLAR (Cations Meq/l)
Na+
0.17
K+
0.01
Ca+-Mg++
0.80-0.25
ANYONLAR
CO3 =
HCO 3
0
–
1.05
Cl-
0.17
SO4 =
0.01
TOPLAM
1.23
SODYUM %
13.82
SAR
0.24
SUYUN SINIFI
C1C1
SERTLİ
K FS0
5.25
Nİ
TRİ
T (ppm)
0
AMONYAK (ppm)
Mevcut
ORG.MAD. mg/l O2
1.04
Manahoz Deresi Akiferi;
Sürmene ilçesinden denize dökülen Manahoz Deresi’nin mansap bölümünde
oluşan siltli, killi, kumlu, çakı
llı
, bloklu,
akifer özelliğindeki Alüvyonun genişliği
100-250 m., 3km. kadardı
r. Alüvyon kalı
nlı
ğı8-17 m. olarak belirlenmiştir.
(Şekil 12‘de Manahoz Deresi Akiferi Hidrojeoloji Haritasıgösterilmiştir)
22
Şekil 12‘de Manahoz Deresi Akiferi Hidrojeoloji Haritası
23
SU KAYNAKLARI;
Meteoroloji istasyonları
Meteoroloji İ
stasyonları
nı
n yağı
ş alanıçevresindeki dağı
lı
mıüniform değildir.
Ayrı
ca bu istasyonları
n gözlem süreleri farklıyı
llarıkapsamaktadı
r. Yağı
ş alanı
çevresindeki meteoroloji İ
stasyonlarıDMI ve DSI tarafı
ndan işletilmektedir.
Yağı
ş
Meteoroloji İ
stasyonları
nda yağmur ve kar şeklindeki yağı
şlar ölçülmektedir.
Dağbaşı
, Küçükdere,
Çaykara,
Uzungöl,
Köknar
ve
Kayaiçi
meteoroloji
istasyonları
nı
n değerleri kullanı
lmı
ştı
r.
Sı
caklı
k
Manahoz çayıyağı
şalanıçevresindeki meteoroloji İ
stasyonları
ndan Dağbaşı
,
Küçükdere,
Çaykara,
Uzungöl,
Köknar
ve
Kayaiçi'nde
sı
caklı
k ölçümleri
yapı
lmaktadı
r.
Su Temini
YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi enerji amaçlıolduğu için; sulama,
içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacıbulunmamaktadı
r. YukarıManahoz
projesinin menbaı
nda, herhangi bir sulama projesi mevcut değildir. Regülatör yerinde
yı
llı
k ortalama debi 2,01 m3 ’dür. Suyun ne kadarlı
k kı
smı
nı
n dereye bı
rakı
lacağı
na
DSİkarar verecektir. DSİ
’nin müsaade ettiği kı
smıalı
nacak, kalan kı
smıdereye
bı
rakı
lacaktı
r. DSİ
’den alı
nan yazıEK-8’de gösterilmiştir.
Bu projede, Bölgede Eİ
E Genel Müdürlüğüne ait 2202 Kara Dere-Ağnas
(1967-2000) Akı
m Gözlem İ
stasyonuna (AGİ
) ait günlük akı
m değerleri kullanı
lmı
ştı
r.
2202 AGİ
’nin aylı
k ortalama akı
mlarıTablo 4.’ de verilmiştir.
YukarıManahoz Regülatörünün mansabı
nda 81 m kotunda işletilen 22/79 nolu
Aylı
k Akı
m Gözlem İ
stasyonuna (AAGİ
) ait akı
m değerleri Eİ
E İ
daresi Genel
Müdürlüğünce aylı
k olarak aynıgünde 2202 nolu AGİile birlikte ölçülmüştür. Ölçülen
akı
m değerleri arası
nda korelasyon yapı
larak 22/79’un uzun süreli günlük akı
mları
hesaplanmı
ştı
r.
24
Tablo 4. 22/79 No’lu AAGİ
’nin aylı
k akı
m değerleri
2202 1,54 1,39 4,82 5,42 5,36 5,91 3,14 2,89 2,64 5,65 32,6 24,2 3,28 2,75 6,03 2,91 10,6 5,01 8,88 7,96 9,43 38,6 28,3
22/79 1,19 1,14 2,28 3,54 3,77 2,78 1,05 1,51 1,51 1,83 12,0 6,13 1,68 0,91 3,67 1,60 4,72 3,12 6,41 4,43 2,73 9,04 8,45
Q22/79 = 0.7451·(Q2202)0,7419 , R²=0.8528
22/79 No’lu AAGİ
’nin aylı
k akı
m değerleri Tablo 4.’de verilmektedir.
YukarıManahoz Regülatör yerinin akı
m değerleri aşağı
daki eşitlik yardı
mıile
hesaplanmı
ştı
r:
QY.ManahozReg.=Q 22/79·(AY.ManahozReg./A 22/79),
A22/79=182,3 km2
AY.ManahozReg.=89,7 km2,
Q Y.ManahozReg.=0.492·Q22/79
YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi sadece enerji amaçlıolup başka bir
amaçla kullanı
lmamaktadı
r.
YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi enerji amaçlıolduğu için; sulama,
içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacıbulunmamaktadı
r.
Proje Taşkı
n Durumu
YukarıManahoz Regülatörü ve HES yerinin tekerrürlü debi değerleri; Proje alanı
içi ve civarı
nda yer alan bazıEİ
E ve DSİAkı
m Gözlem İ
stasyonları
nda gözlenmiş
yı
llı
k maksimum pik debi dizilerinin noktasal ve bölgesel frekans analizi ve
Maksimum yağı
şları
n frekans analizi ve sentetik birim hidrograflar yöntemleri ile
hesaplanmı
ştı
r. Projenin gerçekleş
mesini engelleyecek hidrolik herhangi bir sorun
gözlenmemiştir. Bu kı
sı
m ayrı
ca; 81’inci sayfada detaylıolarak açı
klanmı
ştı
r.
Sediment
YukarıManahoz Regülatör yeri için 22 nolu Doğu Karadeniz havzasıiçinde
bulunan sediment gözlem istasyonları
nı
n yağı
şalanlarıile bu alanlara karşı
lı
k gelen
uzun yı
llı
k ortalama sediment miktarlarıarası
nda korelasyon yapı
larak Doğu
Karadeniz havzasıiçin genel yağı
şalanısediment miktarıeşitliği Eİ
E tarafı
ndan
geliştirilmiştir.
Bu istasyonlara ait sediment bilgileri de aşağı
daki tabloda verilmiştir.
25
Tablo 5. Sediment Gözlem Yı
lları
na Göre İ
stasyonun
Ortalama Süspanse Sediment Bilgileri
SU ve İ
STASYONUN
Adı
No
SEDİ
MENT GÖZLEM YILLARINA GÖRE
İ
STASYONUN ORTALAMA SÜSPANSE SEDİ
MENT
Sediment
Yağı
şAlanı Miktarı Verimi
2206
2218
2228
2232
2238
2245
2248
2251
Harş
it Çayı
-Kürtün
DeğirmendereKanlı
pelit
İ
yidere-Şimş
irli
Folderesi-Bahadı
rlı
Fı
rtı
na DeresiTopluca
Melet Çayı
-Arı
cı
lar
Terme Çayı
-Gökçeli
Değirmendere-Öğütlü
DeğirmendereEsiroğlu
ALAN
AĞIRLIKLI
ORT.
Hacim
Ağı
rlı
ğı
( km )
(Ton / yı
l)
(Ton /
yı
l/
2
km )
2589,0
279.612
108
20
80
1,21
708,0
834,9
191,4
84.755
58.317
37.161
120
70
194
21
56
54
79
45
46
1,21
1,33
1,33
763,0
1024,4
232,8
728,5
25.928
89.880
16.023
43.070
34
88
69
59
33
54
44
39
67
46
56
61
1,25
1,33
1,29
1,27
729,6
21.384
29
30
70
1,24
--
128.472
84
34
66
1,26
2
2201
Tane Dağı
lı
mı
( %)
Kil
Kum
+
Silt
Bu eşitlik Y = 0,0215 X2 + 52,369 X
(Ton/m3 )
ve R² = 0,9292 olarak bulunmuştur.
X yerine YukarıManahoz (A=89,7 km2 ) regülatör yerinin yağı
şalanı
na karşı
lı
k
gelen süspanse sediment miktarları4870,5 Ton/yı
l, verimi ise 54,3 Ton/yı
l/km 2 olarak
bulunmuştur.
Toplam sediment ise, süspanse sediment ve yatak yükünün toplamı
ndan
oluşmaktadı
r. Bu çalı
şmada süspanse sedimentin % 25’i kadar bir değer, yatak yükü
olarak eklenmektedir. Bulunan bu değerde sediment hacim ağı
rlı
ğı
na bölünerek;
Toplam sediment verimi = 53,9 m³/yı
l/km² olarak hesaplanmı
ştı
r.
Mevcut Arazi Kullanı
mı
Arazi Sı
nı
fları
Toprakta taban suyunun ve yüzey suyunun her zaman veya yı
lı
n bir bölümünde
gelişmesini engelleyecek yada zarar verecek duruma gelmesi o toprağı
n drenaj
ihtiyacı
nıortaya çı
karı
r. Trabzon ili II.,III. ve IV. sı
nı
f toprakları
nı
n 161 hektar
kifayetsiz, 86 hektarıise fena drenajlı
dı
r.
26
Trabzon ili dahilinde Toprak-Su haritaları
ndan yararlanı
larak yapı
lan tespite göre
49.670 ha. sahada orta şiddette, 235.334 ha. sahada ise şiddetli yüzey erozyonu
bulunmaktadı
r. Köprübaşı ve Çevresinin Arazi Kullanı
m Potansiyeli Haritası
EK-2.’dedir. Faaliyet alanıVII. Sı
nı
f arazi sı
nı
fı
na girmektedir.
Kullanma Durumu,
Trabzon İ
linin 110092 hektarıtarı
m arazisi, 181659 hektarıormanlı
k saha
112106 hektarıçayı
r, mera ve 54015 hektarıise ürün getirmeyen alanlardı
r.
% 25’lik bir alanıkaplayan tarı
m arazileri toprak, topografya, drenaj ve erozyon
etkilerine göre 7 sı
nı
fa ayrı
lmı
ştı
r. Bunlardan 1509 hektarlı
k 1. Sı
nı
f araziler hiçbir
problemi olmayan arazilerdir ve kı
yışeridi boyunca uzanı
r ve her türlü mahsul
yetiştirilmesine elverişlidir. Ancak belediyeler konut yapı
mıamacı
yla iskan sahaları
nı
belirlerken öncelikle tarı
ma elverişsiz sahalara yönelmeleri gerekirken, İ
lin bu ihtiyacı
şehrin merkezine bitişik olan ve yı
lda 2-3 mahsulün alı
nabileceği verimli tarı
m
toprakları
ndan karşı
lama yoluna gidilmiştir.
Arazi Problemleri
Etkili Toprak Derinliği; genellikle kültür bitkilerinin ilerleyebildiği, bitkinin besin
maddesiyle sudan yararlanabildiği derinlik olarak tanı
mlanı
r. Trabzon ili toprakları
nı
n
yaklaşı
k % 87’sinde toprak derinliği 50 cm.’ den azdı
r. Trabzon ili II.,III. Ve IV. sı
nı
f
toprakları
nı
n 31617 hektarıolmak üzere toplam 32553 hektarıtaşlı
ktı
r.
Trabzon toprakları
nı
n %30'u dağlı
k %60'ıda kı
yı
dan içeriye doğru gittikçe
yükselen ve ortalama 25-30 m. arasıdeğişen bir eğim gösteren alanlar biçimindedir.
Ancak %10'u düzlük olan il topraklarıgenellikle engebelidir.
Bölgede 0-350 m. yükseltilerde sert
yapraklıbitkilerin yetiştiği orman zonu
insanlar tarafı
ndan fı
ndı
klı
k, çaylı
k ve tarlaya dönüştürülmüştür. 350-800 m. arası
nda
kı
zı
lağaç, kestane, gürgen, istiriç, orman gülü gibi ağaçları
n oluşturduğu yapraklı
orman zonu, 800-1800 m. arası
nda doğu ladini, köknar, ardı
ç, sarı
çam gibi iğne
yapraklıağaç türleri ve 1800 m.’nin üstünde çayı
rlar ve meralar yer alı
r. Bölgede
heyelanları
n büyük çoğunluğu doğal bitki örtüsünün değiştirildiği veya yok edildiği
yerlerde meydana gelmektedir.
27
Proje alanı600 – 1160 m. kotlarıarası
nda olduğu için bölgede çoğunlukla iğne
yapraklı ağaç türleri bulunmaktadı
r. Ancak proje kapsamı
ndaki faaliyetlerden
etkilenecek alanlar tesislerin inşa edileceği alanlardı
r.
Manahoz Dere Havzasıiçinde, Manahoz Dere üzerinde bulunan proje alanı
,
ı
rmağı
n dar ve derin bir vadiden akmasınedeni ile, dere yatağıve bir miktar orman
alanı
nıkapsayacaktı
r.
Proje sahasıve çevresinde projeden etkilenecek olan alanlar ve alı
nmasıgerekli
tedbirler ortaya konulacak ve inşaat sı
rası
nda etkilenecek bitki türleri için ilgili kurum
ve kuruluşlar ile temas halinde olunacaktı
r.
İ
nşaat Aşaması
İ
nş
aat aş
aması
nda aş
ağı
daki tesisler yapı
lacaktı
r:

Ulaş
ı
m yolları

Regülatör

Çökeltim havuzu

İ
letim yapı
sı

Yükleme havuzu

Vana odası

Cebri boru

Santral binası

Enerji iletim hattı
İ
nşaa edilecek tesisler büyük bir alan kaplamamaktadı
r. Tesisler dere yatağıile
çok az bir orman alanıüzerinde inşaa edilecektir. Tesislerin inşaa edileceği alanlar
satı
n alı
nacağıiçin arazi sahipleri maddi kayı
plara uğramayacaklardı
r.
Katıatı
klar, yönetmeliklere uygun şekilde toplandı
ktan sonra, en yakı
n yerleşimin
çöp depolama alanı
na dökülecektir.
Kazıve Hafriyat Artı
ğıMalzemeler
Kanal kazı
ları
ndan çı
kacak malzemenin uygun nitelikte olanlarıinşaat sı
rası
nda
kullanı
lacak, uygun olmayan malzemeler ise uygun depolama alanları
na taşı
nacaktı
r.
28
Mevcut Kirlilik Yükü
En yakı
n yerleşim Santral binası
na yaklaşı
k 600 m. uzaklı
kta bulunan
BüyükdoğanlıKasabası
’dı
r. Santralin kurulacağıalanı
n çevresinde dağı
nı
k şekilde
evler bulunmaktadı
r. Kanal güzergahıboyunca da evler bulunmaktadı
r. Dere
çevresinde dik yamaçlıaraziden dolayıtarı
m yapı
lan arazi bulunmamaktadı
r. Bu
sebeple tarı
m ilaçlarıve gübre kullanı
mıyoktur.
Yapı
lan arazi çalı
şmalarıve gözlemlere göre proje sahası
nı
n bulunduğu bölge ve
yakı
n çevresinde hava kirliliğine yol açacak sanayi vb. bir faaliyet bulunmamaktadı
r.
HES inşaatısı
rası
nda geçici olarak hava kalitesinde düşüşyaşanacaktı
r. Ancak bu
düşüş Hava
Kalitesinin
Korunması Yönetmeliği’nde
verilen
sı
nı
r değerleri
aşmayacaktı
r. İ
nşaat tamamlandı
ğı
nda HES işletmeye geçtiğinde mevcut hava
kalitesini olumsuz yönde etkileyecek bir faaliyet yapı
lmayacağıiçin mevcut hava
kalitesi değişmeyecektir.
C. ATIK ÜRETİ
MİMİ
KTARI( KATI, SIVI, GAZ VB.) VE ATIKLARIN Kİ
MYASAL
Fİ
Zİ
KSEL VE Bİ
YOLOJİ
K ÖZELLİ
KLERİ
o Hafriyat Atı
ğı
Kanal ve santral binasıkazı
ları
ndan çı
kacak malzemenin uygun nitelikte olanları
inşaat sı
rası
nda kullanı
lacak, uygun olmayan malzemeler ise uygun depolama
alanları
na taşı
nacaktı
r. Hafriyatı
n taşkı
smıişlenmek üzere Belediyenin Konkasörüne
verilecek, toprak kı
smıise Beşköy Belediyesinin gösterdiği alana depo edilecektir.
Kanal Güzergahıboyunca çı
kacak hafriyat miktarı
;
Kanal Boyu = 5000 m, Geniş
liği= 1,75 m, Yüksekliği = 2,40 m,
Yoğunluk yaklaşı
k olarak=1,60 t/m3
Hafriyat miktarı=5.000 x1,75x2,4 =21.000 m3 =33.600 t/m3
İ
nş
aat aş
aması
nda inşaat iş
çilerinden ve inş
aat malzemelerinden kaynaklanan evsel
nitelikli katıatı
klar ve organik atı
klar ile inş
aat atı
kları
, 14 Mart 1991 tarih ve 20814 sayı
lı
Resmi Gazete’de yayı
mlanan “KatıAtı
kları
n Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine göre bertaraf
edilecektir. Bu atı
klardan tekrar kullanı
labilir olanlar ayrıtoplanacak ve geri kazanı
mı
sağlanacaktı
r. Değerlendirilemeyecek olanlar en yakı
n çöp depolama alanı
na gönderilecektir.
Tı
bbi atı
klar için 20 Mayı
s 1993 tarihli ve 21856 sayı
lı“Tı
bbi Atı
kları
n Kontrolü
Yönetmeliği”nin ilgili hükümleri uygulanarak bertaraf edilecektir.
HES inş
aatı
nı
n baş
langı
cı
nda, yapı
m iş
lerinin yürütüleceği alanlardaki bitkisel toprak
sı
yrı
larak uzaklaş
tı
rı
lacaktı
r. Sı
yrı
lan bu bitkisel toprak daha sonra alanı
n peyzaj onarı
mı
çalı
ş
maları
nda ve rekreasyon alanları
nı
n bitkisel peyzaj düzenlemesinde değerlendirilmek
üzere, tekniğine uygun olarak depolanacaktı
r.
29
Daha sonra peyzaj çalı
ş
maları
nda kullanı
lmak istenen bitkisel toprak ş
u yönteme göre
depolanacaktı
r;
Depolanan toprağı
n hemen kullanı
lmayı
p uzun süre saklanması
nı
n gerektiği durumlarda,
bitkisel toprak depoları
nı
n üzeri erozyona, kurumaya ve yabani ot sarması
na karş
ıkorunacak
ve toprağı
n canlı
lı
ğı
nısürdürmesi amacı
yla çim, çayı
r-mera bitkisi vb. bitki örtüsü ile
kaplanacaktı
r.
Ayrı
ca; sahada yerleşik bir tesis kurulmasıda düşünülmemektedir. Yaklaşı
k 16+900
km’de ş
antiye binası
nı
n kurulması düşünülmektedir. Tesisler kalı
cı olmayı
p, arazi
tesviyesinden sonra ş
antiye konteynerleri yerleş
tirilip, ş
antiye oluşturulacaktı
r.
Hafriyat artı
ğımalzeme Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliğinin 7.madde 4. ve 5.
Bendinde belirtilen hususlara uygun olarak saha içerisinde üzeri nemlendirilerek geçici olarak
depolanacak ve malzeme çı
kartı
lan alanları
n düzenlenmesinde kullanı
lacaktı
r. Hafriyat
toprağı
, İ
nşaat ve Yı
kı
ntıAtı
kları
nı
n Kontrolü Yönetmeliği madde 23’e uygun olarak
Belediyenin göstermişolduğu sahaya depolanacaktı
r. Taşolan kı
sı
mlar ise Belediyenin
Konkasör tesisine işlenmek üzere götürülecektir.
Madde 23’de “Atı
k Taşı
ma ve Kabul Belgesi" almak zorunluluğu vardı
r. Beş
köy
Belediyesinden bu belge alı
nacaktı
r.
o KatıAtı
k
İ
ş
letme aşaması
nda oluş
acak katıatı
klar, çalı
ş
acak personelden kaynaklanacak evsel
nitelikli atı
klardan ve inş
aat faaliyetlerinden kaynaklanan (kağı
t, plastik, çimento torbası
,
tel vb.) atı
klardan oluş
acaktı
r. Evsel nitelikli katıatı
kları
n miktarıile ilgili tahminler ve kabuller
aş
ağı
da görülebilir.
Çalı
ş
acak Kiş
i Sayı
sı: 5 kiş
i
Kişi başı
na günlük oluş
acak katıatı
k : 1 kg/gün
Günlük oluşacak toplam katıatı
k : 5 kg/gün
İ
nş
aat aş
aması
nda ise;
Çalı
ş
acak kiş
i sayı
sı
: 30 kişi
Günlük oluşacak toplam katıatı
k : 30 kg/gün
Oluş
acak bu evsel nitelikli katıatı
klar, 14.3.1991 tarih ve 20814 sayı
lıResmi Gazete’de
yayı
mlanarak yürürlüğe giren “KatıAtı
kları
n Kontrolü Yönetmeliği’ne uygun olarak çöp
torbaları
nda biriktirilecek ve Beşköy Belediyesinin müsaade ettiği yere bı
rakı
lacaktı
r. Katı
atı
kları
n taşı
nması
, depolanmasıve bertarafıkonusunda 14.3.1991 tarih ve 20814 sayı
lı
Resmi Gazete’de yayı
mlanarak yürürlüğe giren “KatıAtı
kları
n Kontrolü Yönetmeliği’nin ilgili
hükümlerine uyulacaktı
r.
İ
nşaat faaliyetlerinden kaynaklanan (kağı
t, plastik, çimento torbası
, tel vb.) atı
klar,
evsel atı
klardan ayrıolarak biriktirilip, bu atı
klarıalan 3. şahı
slara verilerek yeniden
değerlendirilmesi sağlanacaktı
r.
30
Geri dönüşümü mümkün olmayan katıatı
klar ise ücreti mukabilinde ilgili belediye
katıatı
k kabul sahası
na taşı
nacaktı
r. Faaliyet süresince “KatıAtı
kları
n Kontrolü
Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktı
r.
o Atı
k Yağlar
Söz konusu faaliyet için kullanı
lacak işmakinaları
nı
n bakı
mlarısı
rası
nda oluşacak
atı
k yağlar ve yakı
tlar “Atı
k Yağları
n Kontrolü Yönetmeliği”’ne göre bertaraf edilecektir.
o Atı
ksu
Arazinin hazı
rlanması
ndan başlayarak, tesisin işletmeye geçmesine kadar
yapı
lacak işlemler sı
rası
nda atı
k su oluş
masımuhtemel başlı
ca kaynaklar; personelin
(banyo, tuvalet, mutfak) kullanı
mısonucu oluşacak evsel nitelikli atı
ksular, makine ve
araç yı
kamaları
ndan oluşacak atı
ksulardı
r. İ
nşaat aşaması
nda Tesiste maksimum 30
kişi çalı
şacaktı
r. İ
şletme aşaması
nda ise 5 kişi çalı
şacaktı
r. Çalı
şacak işçilerin
kullandı
klarısuyun tamamı
nı
n atı
ksuya dönüştüğü varsayı
mıile oluşacak atı
ksu
miktarıhesaplanmı
ştı
r.
Proje kapsamı
nda inşaat aşaması
nda çalı
şacak personel sayı
sı
nı
n toplamı30
kişidir. Bir kişinin günlük su ihtiyacı150 L/Kişi.gün olduğu varsayı
lı
rsa, işçilerin 8 saat
çalı
ştı
ğıkabul edilirse, 8 saatlik su ihtiyacı50 L/Kişi.Gün, Kirlilik yükü ise 18 g BOI
olarak kabul edilmiştir. Buna göre ocak sahası
nda toplam 30 kişinin çalı
şacağı
düşünülerek insan su ihtiyacı
;
İ
çme suyu ihtiyacı(Q hes.) = 50 L/gün x 30 kişi =1500 L/gün =1,5 m 3/gün
Personel tarafı
ndan kullanı
lan suyun %100’nün atı
ksu olarak geri döneceği
kabulü ile atı
ksu miktarı1,5 m3 /gün’dür.
Bu atı
ksuları
n meydana getireceği kirlilik yükü aşağı
da verilmiştir:
Kişi Kapasitesi
:30
Toplam Debi
: 1,5 m3 /gün
Kişi Başı
na Kirlilik Yükü
: 54 gr B0I5 /gün
Toplam Kirlilik Yükü (BOI5 )
: 1620 gr BOI5 /gün
Oluşan bu atı
ksular için sı
zdı
rmaz fosseptik çukur yapı
lacaktı
r. Faaliyet sı
rası
nda
günlük 1,5 m3 atı
k su oluşacaktı
r. 19.03.1971 gün ve 13783 sayı
lıResmi Gazetede
yayı
mlanan “Lağı
m Mecrasıİ
nşasıMümkün Olmayan Yerlerde Yapı
lacak
31
Çukurlara Ait Yönetmelik’in 27. Maddesine göre, inşa edilecek sı
zdı
rmaz fosseptik
faydalıhacmi ve derinliği aşağı
da hesaplanmı
ştı
r.
Sahada 1 adet fosseptik yapı
lacaktı
r. Fosseptiğin boyutlarıaşağı
da verilmiştir.
Hacmi : 2 m3
Derinliği : 2 m
Eni : 1 m
Boyu : 1 m
Yönetmelik Tablo 15’e göre; aşağı
daki değerler verilmiştir.
İ
şletme aşaması
nda 5 kişi çalı
şacağı
ndan bu fosseptik hacmi yeterli olacaktı
r.
Tablo 6. Yönetmelikte belirtilen sı
zdı
rmaz fosseptik faydalıhacmi ve derinliği
Yı
llı
k
boşaltma sayı
sı
SOĞUK BÖLGELER
SICAK BÖLGELER
Faydalıhacmi Faydalıderinlik
Faydalıhacim
m
3
m
m
3
Faydalıderinlik
m
1
2,75
3,50
2,25
2,80
2
1,40
1,75
1,15
1,50
Su basma sel suları
nı
n içeri girmesini önlemek için tabii zeminden 25 cm
yükseklik bı
rakı
lacak ve çukur yanlarıtoprak dolgu ile çevrilecektir. Fosseptik
boşaltması
nda belediye imkanları
ndan faydalanı
lacaktı
r.
Fosseptik belirli periyotlarla Beşköy Belediyesi tarafı
ndan ücret karşı
lı
ğıvidanjörle
alı
narak bertaraf edilecektir. Eğer Belediyenin yoksa en yakı
n Belediyeden temin
edilecektir. Bu konuda Belediye ile bir protokol yapı
lacaktı
r.
Ayrı
ca
tesisten
çı
kan
kamyonları
n lastikleri
yı
kanacak,
bu
kamyonları
n
karayolları
na olasıbir zarar vermesi engellenecektir. Bu işlemler sı
rası
nda da bir
miktar atı
ksu oluşacaktı
r. Oluşacak olan bu atı
ksu fiziksel kirlilik taşı
ması
na rağmen
miktar bakı
mı
ndan oldukça az olup çevresel etkisi önemsizdir.
32
o Toz Miktarı
HES İ
nşaatısı
rası
nda toz emisyonu oluşturacak işlemler aşağı
da verilmiştir;
İ
nşaat esnası
nda toz yayı
lı
mı
na neden olabilecek işlemler patlatma, kazı
, dolgu, kazı
ve dolgu gereci taşı
maları
dı
r.
Bu işlemlerden çı
kacak toz emisyonlarıaşağı
da hesaplanmı
ştı
r.
 Malzemenin kamyonlara yüklenmesi ve taşı
nmasısı
rası
nda oluşacak toz
Emisyonu
Kazıişlemleri, yükleme, boşaltma, taşı
ma gibi fiziksel işlemler esnası
nda çevreye
toz yayı
lmasısöz konusudur.
Bu aşamalardan meydana gelen toz emisyonlarıüretim miktarı
, çalı
şma alanı
nı
n
genişliği, işin kapasitesi gibi çeşitli faktörlere bağlıolup bu faktörlerle de doğru
orantı
lı
dı
r. Toz emisyon hesabı
nda sözü geçen emisyon faktörleri US EPA
faktörlerinden alı
nmı
ş, bunları
n yetmediği yerlerde Avrupa Topluluğu’nun CORINAIR
faktör sistemine başvurulmuştur. Yapı
lan işin niteliği ve birim ürün başı
na göre
tahmin edilen toz emisyon miktarlarışöyledir.
Tozlu maddelerin
taşı
nması
, doldurulması
, boşaltı
lması
, tasnifi, filtrelerin
boşaltı
lmasıvs. esnası
nda Endüstriyel KaynaklıHava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği
Madde 39.c-d-e-f-g bentlerine uyulacaktı
r.
1475 sayı
lıİ
şKanunu ile İ
şçi Sağlı
ğıve İ
şGüvenliği Tüzüğü Hükümlerince
koruyucu toz maskesi kullandı
rmak suretiyle gerekli güvenlik önlemleri alı
nacaktı
r.
Kullanı
lan Değerler Keşif Özetinde gösterilmiştir. EK-4.1.’de gösterilmiştir.
Regülatör :
Taşı
nacak Malzeme Miktarı
: 578 m3 /2 ay =289 m 3/ay
Kilin Yoğunluğu: 1,6 ton/m 3
Taşı
nacak Malzeme Miktarı
: 289 m3 /ay x 1,6 ton/m3 = 462 ton/ay
Çalı
şı
lacak Gün Sayı
sı
: 60 gün/yı
l
33
EPA tarafı
ndan verilen nakliye araçlarıiçin 0.17 kg toz/ton malzeme değeri esas
alı
narak, 462 ton malzemenin stok mevkilerine naklinde;
462 ton x 0.17 kg toz/ton = 78,54 kg toz emisyonu olacaktı
r.
* 8 saatlik tek vardiya halinde çalı
şı
lacağıplanlandı
ğı
ndan;
Günlük toz emisyonu = 78,54 kg toz/60 gün =1,3 kg/gün
Nakliye işlemi 3 gün x 8saat=24 saatlik çalı
şma süresine yayı
lmı
şolacağı
ndan,
Saatlik toz konsantrasyonu=1,3 kg/gün/24 saat=0,054 kg/saat toz emisyonu
gerçekleşecektir.
Bu grupta yer alan işlemler, çoğu kez eşzamanlıolarak yürütülmeyecektir. Bu
süreç
içerisinde
belli
zamanlarda
yükleme,
nakliye
ve
boşaltma
işlemi
gerçekleştirilecektir. Tüm işlemler aynıanda yürüme oranı
nı
n toplam işlem bütünü
içinde %50’de kalacağıtahmin edilmektedir. Dolayı
sı
yla; Toz emisyonu miktarı“Hava
Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği” Ek-2’de belirtilen 1,5 kg/saat sı
nı
rı
nı
n altı
nda
kalacaktı
r. Bu nedenle modelleme yapı
lmayacaktı
r.
Çökeltim Havuzu :
Taşı
nacak Malzeme Miktarı
: 1450 m3 /2 ay =725 m 3/ay
Kilin Yoğunluğu: 1,6 ton/m 3
Taşı
nacak Malzeme Miktarı
: 725 m3 /ay x 1,6 ton/m3 = 1106 ton/ay
Çalı
şı
lacak Gün Sayı
sı
: 60 gün/yı
l
EPA tarafı
ndan verilen nakliye araçlarıiçin 0.17 kg toz/ton malzeme değeri esas
alı
narak, 1106 ton malzemenin stok mevkilerine naklinde;
1106 ton x 0.17 kg toz/ton = 188 kg toz emisyonu olacaktı
r.
* 8 saatlik tek vardiya halinde çalı
şı
lacağıplanlandı
ğı
ndan;
Günlük toz emisyonu = 188 kg toz/60 gün =3,13 kg/gün
Nakliye işlemi 3 gün x 8saat=24 saatlik çalı
şma süresine yayı
lmı
şolacağı
ndan,
Saatlik toz konsantrasyonu=3,13 kg/gün/24 saat=0,13 kg/saat toz emisyonu
gerçekleşecektir.
Tüm işlemler aynıanda yürüme oranı
nı
n toplam işlem bütünü içinde %50’de
kalacağıtahmin edilmektedir. Dolayı
sı
yla; Toz emisyonu miktarı“Hava Kalitesinin
KorunmasıYönetmeliği” Ek-2’de belirtilen 1,5 kg/saat sı
nı
rı
nı
n altı
nda kalacaktı
r. Bu
nedenle modelleme yapı
lmayacaktı
r.
34
İ
letim kanalı
:
Taşı
nacak Malzeme Miktarı
: 30625 m3 /5 ay =6125 m3/ay
Kilin Yoğunluğu: 1,6 ton/m 3
Taşı
nacak Malzeme Miktarı
: 6125 m3 /ay x 1,6 ton/m 3 = 9800 ton/ay
Çalı
şı
lacak Gün Sayı
sı
: 150 gün/yı
l
EPA tarafı
ndan verilen nakliye araçlarıiçin 0.17 kg toz/ton malzeme değeri esas
alı
narak, 9800 ton malzemenin stok mevkilerine naklinde;
9800 ton x 0.17 kg toz/ton = 1666 kg toz emisyonu olacaktı
r.
* 8 saatlik tek vardiya halinde çalı
şı
lacağıplanlandı
ğı
ndan;
Günlük toz emisyonu = 1666 kg toz/150 gün =11 kg/gün
Nakliye işlemi 3 gün x 8saat=24 saatlik çalı
şma süresine yayı
lmı
şolacağı
ndan,
Saatlik toz konsantrasyonu=11 kg/gün/24 saat=0,46 kg/saat toz emisyonu
gerçekleşecektir.
Tüm işlemler aynıanda yürüme oranı
nı
n toplam işlem bütünü içinde %50’de
kalacağıtahmin edilmektedir. Dolayı
sı
yla; Toz emisyonu miktarı“Hava Kalitesinin
KorunmasıYönetmeliği” Ek-2’de belirtilen 1,5 kg/saat sı
nı
rı
nı
n altı
nda kalacaktı
r. Bu
nedenle modelleme yapı
lmayacaktı
r.
Santral Binası
:
Taşı
nacak Malzeme Miktarı
: 20626 m3 /3 ay =6875m3/ay
Kilin Yoğunluğu: 1,6 ton/m 3
Taşı
nacak Malzeme Miktarı
: 6875 m3 /ay x 1,6 ton/m 3 = 11000 ton/ay
Çalı
şı
lacak Gün Sayı
sı
: 90 gün/yı
l
EPA tarafı
ndan verilen nakliye araçlarıiçin 0.17 kg toz/ton malzeme değeri esas
alı
narak, 11000 ton malzemenin stok mevkilerine naklinde;
11000 ton x 0.17 kg toz/ton = 1870 kg toz emisyonu olacaktı
r.
* 8 saatlik tek vardiya halinde çalı
şı
lacağıplanlandı
ğı
ndan;
Günlük toz emisyonu = 1870 kg toz/90 gün =20 kg/gün
Nakliye işlemi 3 gün x 8saat=24 saatlik çalı
şma süresine yayı
lmı
şolacağı
ndan,
Saatlik toz konsantrasyonu=20 kg/gün/24 saat=0,86 kg/saat toz emisyonu
gerçekleşecektir.
Tüm işlemler aynıanda yürüme oranı
nı
n toplam işlem bütünü içinde %50’de
kalacağıtahmin edilmektedir. Dolayı
sı
yla; Toz emisyonu miktarı“Hava Kalitesinin
35
KorunmasıYönetmeliği” Ek-2’de belirtilen 1,5 kg/saat sı
nı
rı
nı
n altı
nda kalacaktı
r. Bu
nedenle modelleme yapı
lmayacaktı
r.
Patlatma’da meydana gelecek Toz Miktarı
Patlatma işlemi, İ
letim Hattı
nı
n yapı
lmasısı
rası
nda hattı
n önüne çı
kan kaya
parçaları
nıparçalamak için yapı
lacaktı
r. Bunlar anlı
k olacaktı
r. Fazla bir toz
oluşturmasıolasıdeğildir. Ufak patlatmalar olacaktı
r.
Regülatör, Kuku Mezraası
nı
n güneyinde ve Büyükdoğanlı
’nı
n kuşuçumu 2,5 km
güneyinde kalmaktadı
r. Patlatma Regülatör ile Yükleme arası
nda gerektiğinde
yapı
lacaktı
r. İ
letim hattı
nı
n önüne çı
kan kaya parçalarıiçin kullanı
lacaktı
r. Kuku
Mezrası
na KuşUçumu uzaklı
ğıise yaklaşı
k 500 m civarı
nda. Bu uzaklı
k kanal
boyunca değişiklik gösterecektir.
1 Patlatmada (atı
mda) 965 ton malzeme alı
nacak ve hiçbir işleme tabi
tutulamadan seçilen malzeme kamyonlara yüklenip sahaya taşı
nacaktı
r. Buradaki
bazaltlar siyah, oksitlenmişyüzeylerinde koyu kahve- kahve renkli, düzensiz eklemli,
eklem yüzeyleri oksitlenmiş, orta dayanı
mlı
-dayanı
mlı
dı
r.
Bir patlatmada alı
nacak malzeme miktarıhesabı
;
Her patlatmada 965 ton malzeme alı
nacaktı
r.
Yapı
lacak patlatmayla ilgili teknik bilgiler;
Yoğunluğu yaklaş
ı
k (Bazalt, Kalker) : 2,6 ton/ m3
• Basamak yüksekliği (K) :2,50 m
(Kanal Güzergahı
nda büyük kaya olduğunda uygulanacak)
• Delik eğimi: 3:1
• Şarj durumu: Kuru
• Delikler arasımesafe: 2,5 m
• Delik boyu: 2,7 m
• Delik çapı
: 65 mm
• Delik başı
na kullanı
lan dinamit miktarı
: 1 kg
• Delik başı
na kullanı
lan ANFO miktarı
: 1,5 kg
• Delik başı
na kullanı
lan Kapsül: 1 Adet
• Bir patlatmada kullanı
lacak toplam kapsül: 1 Adet
Her bir patlatmada üç sı
ra halinde 30 adet delik açı
lacaktı
r.
Delik başı
na kullanı
lacak toplam patlayı
cımiktarı
: 1 kg
Bir patlatmada kullanı
lacak toplam patlayı
cımiktarı=
Delik başı
na kullanı
lan ANFO x Bir patlatma için açı
lan delik sayı
sı=
1,5 kg x 30 delik = 45 kg
36
Bir patlatmada alı
nacak alan büyüklüğü: 27,5 m x 5 m = 137,5 m 2
Bir patlatmada alı
nacak malzeme miktarı
: V= 137,5 m2 x 2.7 m = 371 m3
371 m3 x 2,6 ton/m 3= 965 ton malzeme/patlatma
Yapı
lan hesaplamalar sonucu her patlatmada 965 ton malzeme alı
nacaktı
r.
Patlatma sı
rası
nda oluşacak toz miktarı:
Bir patlatmada çı
karı
lacak malzeme miktarı: 965 ton
Patlatma Emisyon Faktörü: 0,08 kg toz/ton (EPA)
Oluş
acak Toplam Emisyon: 965 ton x 0,08 kg toz/ton
= 77.2 kg toz/patlatma =77,2 kg toz/patlatma/ 24 saat = 3,21 kg/saat
Bu grupta yer alan iş
lemler, çoğu kez eşzamanlıolarak yürütülmeyecektir. Tüm iş
lemler
aynıanda yürüme oranı
nı
n toplam işlem bütünü içinde %50’de kalacağıtahmin edilmektedir.
Dolayı
sı
yla; Toz emisyonu miktarı“Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği” Ek-2’de
belirtilen 1,5 kg/saat sı
nı
rı
nı
n altı
nda kalacaktı
r. Bu nedenle modelleme yapı
lmayacaktı
r.
Patlatma anlı
k bir toz oluş
umuna neden olacaktı
r. Patlatma işlemi sürekli bir işlem
olmadı
ğı için her bir patlatmanı
n 30 sn süreceği düş
ünülürse, patlatma için toz
konsantrasyonu dağı
lı
m hesabıyapı
lmasıgerekli görülmemektedir. Çünkü 30 sn süren bir
işlem sonucu çı
kacak yüksek toz konsantrasyonları
nı1 saat için ortalama emisyon olarak
vermek,
saatlik
ortalamaları
n gerçekte
olabileceğinden
çok
daha
yüksek
olarak
görünmelerine neden olacaktı
r.
Malzemenin kamyonlara yüklenmesi ve taşı
nmasısı
rası
nda oluşacak toz emisyon
miktarları
nı
n ve yayı
ları
nıönlemek amacı
yla aşağı
daki önlemler alı
nacaktı
r.
• Taş
ı
yı
cıkamyonları
n malzeme taş
ı
nı
mısı
rası
nda üzeri kapatı
lacaktı
r.
• Saha içinde ve nakliye sı
rası
nda hareket halindeki kamyonlara hı
z sı
nı
rlandı
rması
getirilecektir.
• Yükleme boşaltma işlemi yapı
lı
rken savurma yapmamaya özen gösterilecektir. İ
ş
çi
sağlı
ğıve iş güvenliği açı
sı
ndan çalı
şan personele baret, eldiven, toz maskesi gibi
malzemeler faaliyet sahibi tarafı
ndan karşı
lanacak ve bunları
n kullanı
lmasısağlanacaktı
r.
Yukarı
da verilen toz konsantrasyon değerleri Faaliyet sahası
nda herhangi bir toz
kontrolü yapı
lmamasıdurumunda meydana gelebilecek teorik değerlerdir.
D) KULLANILACAK TEKNOLOJİVE MALZEMELERDEN
KAYNAKLANABİ
LECEK KAZA Rİ
SKİ
Proje kapsamı
nda yürütülecek çalı
şmalarda işkazalarıve diğer kazaları
n olma
olası
lı
ğıoldukça yüksektir. Bu aş
amada her türlü işkazası
nı
n önlenmesi için çalı
şma
alanları
na uyarı
cılevhalar konulacak ve çalı
şanlara kişisel koruyucu ekipmanlar
verilecektir. Çalı
şma süreleri içerisinde kı
sa molalar verilerek konsantrasyon
37
azalması
na bağlıişkazaları
nı
n oluşma riskinin önüne geçilecektir. Kullanı
lacak araç
ve gereçler insan anatomi ve fizyolojisine uygun, ergonomik özelliklerde olanlardan
seçilecek olup özellikle vibrasyon kaynağıolabilecek araç ve gereçlerde bu etkiyi
azaltı
cıdüzenlemelere gidilecektir. İ
şçi Sağlı
ğıve İ
şGüvenliği Tüzüğü’ndeki;
 İ
şyerlerinde
sağlı
k şartları ve
bulunması gereken
güvenlik
tedbirleri
bölümündeki (Madde 22, 38 )
 Tozlarla ortaya çı
kabilecek meslek hastalı
kları
na karşıalı
nacak özel tedbirler
bölümündeki (Madde 76 )
 Gürültünün zararlıetkilerinden korunmak için (Madde 78) alı
nacak tedbirler
bölümündeki ilgili hükümlere uyulacaktı
r.
İ
şletme aşaması
nda faaliyet ünitelerinde kullanı
lacak makinelerde yakı
t olarak
motorin kullanı
lacaktı
r. İ
şletme aş
aması
nda işmakineleri ve kamyonlar tarafı
ndan
kullanı
lan motorin dı
şı
nda başka bir amaçla yakı
t tüketimi olmayacaktı
r. Kullanı
lacak
kamyonlar günde toplam 8’er saat çalı
şacaktı
r. Çalı
şma alanı
nda 1 adet yükleyici
Kepçe olacaktı
r. İ
şmakinelerin ve kamyonları
n günde yaklaşı
k olarak toplam 142,5 L
motorin harcayacağıve ayda yaklaşı
k 2850 L motorin tüketeceği tahmin edilmektedir.
Motorin’in faaliyet sahasıiçerinde depolanmasısöz konuşu olmayı
p ihtiyaçlar en
yakı
n akaryakı
t istasyonundan günlük olarak karşı
lanacaktı
r.
Bunun
dı
şı
nda
işletmede
ayrı
ca
tehlikeli,
toksik
ve
parlayı
cı madde
kullanı
lmayacaktı
r.
Söz konusu projede en önemli risk malzemenin alı
nmasıiçin yapı
lacak
patlatmalar sı
rası
nda oluşacak sarsı
ntı
lardı
r. Ocak alanı
na en yakı
n yerleşim birimi
olan Kuku Mezrasıyaklaşı
k 500 m mesafededir. Patlayı
cımadde kullanı
mınedeniyle
vibrasyon meydana gelmesi söz konusudur. Oluşacak titreşimin yerleşim yerlerini
etkilememesi için bir defada kullanı
lacak en yüksek patlayı
cımiktarıliteratürden
alı
nan değerlere göre hesap edilerek bulunmuştur. Buradan :
Q = (R3/2 x v2) / k2
Q: Bir defada kullanı
lan patlayı
cımadde miktarı(kg)
v: Parçacı
k hı
zı(mm/sn)
k: Kayaç sönümleme katsayı
sı
R: Yapı
nı
n patlama noktası
na uzaklı
ğı(m)
38
Tablo 7. Patlatmanı
n Yapı
ldı
ğıAlana BağlıOlarak, Vibrasyon Hı
zları
nı
n Binalar
Üzerinde Yaratabileceği Etkiler (Olofsson 1991)
Kum, Kil ve
Yeraltısuyu
Vibrasyon
Hı
zı
(mm/sn)
Granit, Sert
Yumuş
ak
Kireçtaş
ı
, Kuvars
Kireçtaşı
Yapı
larda Olabilecek
Etkiler
18
35
70
Hasarsı
z
30
55
100
Küçük Çatlaklar
40
80
120
Belirgin Çatlaklar
60
115
225
Önemli Deformasyonlar
Sweedish Blasting Technique, Rune Gustafsson, SPI’dan alı
nan değerlere göre
kayaç sönümleme katsayı
sı(k) 200 olarak alı
nmı
ştı
r. Yapı
lacak patlatmalarda en
yakı
n yerleşim yeri olarak 500 mesafedeki Kuku Mezrasıalı
nmı
şolup, parçacı
k hı
zı
için Langefors’un gövde hı
zıve kayaç özelliklerine göre zarar-gövde hı
zıilişkisi
tablosundaki (Tablo 7) değerlerden parçacı
k hı
zı18 mm/sn (en düşük parçacı
k hı
zı
)
alı
nmı
ştı
r. Bu değerlere göre;
Q = (5003/2 x 18 2) / 2002 = 90,56 kg.
Bu değer, bir atı
mda 500 m mesafedeki bir yapı
ya zarar vermeden
kullanı
labilecek en yüksek patlayı
cımiktarı
dı
r.
Daha önce patlatma hesapları
nda, bir patlatmada toplam 45 kg patlayı
cımadde
(ANFO) kullanı
lacağıbelirtilmiştir. Bu nedenle yapı
lacak patlatma en yakı
n yerleşim
birimine zarar vermeyecektir.
Patlatmalarda 30 milisaniye gecikmeli tavikli kapsül kullanı
lacak, böylece bir
gecikme aralı
ğı
ndaki patlayı
cımadde miktarıda (anlı
k şarj) düşürülerek, ateşleme
sonucu oluşacak hava ve yer vibrasyon seviyeleri önemli ölçüde azaltı
lacaktı
r. Bu
nedenle de patlatma sonucu yüzeysel su kaynakları
, yeraltısularıve yerleşim alanları
da etkilenmeyecektir. Büyük projelerde tartı
şmalarıönlemek ve firmaları
n kötü niyetli
kişilere karşıparasal kayı
plara uğraması
nıengellemek, aynızamanda gerçekten
mağdur olan kişileri saptayabilmek için şunları
n yapı
lması
nda yarar vardı
r:
• Patlatmalara başlamadan önce çevredeki potansiyel yapı
larda tespitler yapmak,
görülebilen her türlü çatlak ve yı
kı
k elemanlarısaptamak.
• Yörede yaşayan insanlarıbelirli bir program dahilinde eğitmek.
• Patlatmalarıyörenin özelliğine göre günün uygun saatlerinde yapmak, bunu bir
program haline getirerek çevre insanı
nı
n alı
şkanlı
k kazanması
nısağlamak.
39
• Zarar gördüğü iddia edilen yapı
ları
, bilgili kişiler tarafı
ndan inceleterek gerçek
nedeni belirtmek.
• Kritik olan projelerde kalı
cıistasyonlar kurmak ve her patlatmayıkayda almak.
Mümkünse resmi dairelerden görevliler ile tutanağa bağlamak.
İ
zleme programıve acil müdahale planı
;
Olasıişkazaları
na karşı
, sahaya uyarı
cılevhalar yerleştirilecek olup, işçiler sürekli
olarak uyarı
lacak, işçilere koruyucu elbise, kulaklı
k, gözlük ve kask verilecek,
Faaliyetin inşaat, işletme ve işletme sonrasıiçin önerilen izleme programıve
doğal afet ve kaza, sabotaj vb. durumlarda uygulanacak müdahale planı
:
1. Doğal afetlere karşıherhangi bir müdahale planıbulunmazken işçi güvenliği
konusunda T.C. Sağlı
k ve Sosyal Yardı
m Bakanlı
ğı
'nı
n "İ
ş ve İ
şçi Güvenliği
Tüzüğü"ndeki hükümlere uyulacaktı
r.
2. Olasıkazalara karşıise tesiste ilk yardı
m dolabıbulundurulacak ve bölgedeki
Sağlı
k Ocakları
ndan yararlanı
lacaktı
r.
3. Tesiste günlük çalı
şma saatleri 08.00–17.00 arası
nda olacaktı
r.
4. Proje alanıçevresinde koruma bandıoluşturulacak ve tesis çevresine uyarı
cı
tabelalar ası
lacaktı
r.
5. Sabotaj ihtimaline karşıtesiste 24 saat güvenlik görevlisi bulundurulacaktı
r
6. Ayrı
ca; faaliyet sahasıProje Tanı
tı
m Dosyası
nda belirtilen hususlar yönüyle
Çevre ve Orman Bakanlı
ğıtarafı
ndan belirli aralı
klarla denetlenecek ve raporda
belirtilen şekilde çalı
şı
p çalı
şı
lmadı
ğı
, istenilen standart ve kı
staslara uyulup
uyulmadı
ğıyönü ile kontrol edilecektir.
7. Ayrı
ca; Proje Tanı
tı
m Raporu ve ekleri hakkı
ndaki taahhütnameye
uyulmadı
ğı
nı
n belirlenmesi halinde Valilikçe faaliyet durdurulabilmektedir.
8. Görevli olmayan personelin faaliyet alanıiçerisinde bulunması
na izin
verilmeyecektir. Oluşabilecek bir kazaya karşı
n faaliyet alanı
nda ilk yardı
m dolabıve
bir araç bulundurulacak, kazaya uğramı
şpersonel hı
zlıbir şekilde en yakı
n sağlı
k
merkezine ulaştı
rı
lacaktı
r.
9. Faaliyet alanı
nda çevreyi ve insan sağlı
ğı
nıdoğrudan veya dolaylıolarak
etkileyebilecek faktörler için gerekli faaliyet sahibi tarafı
ndan alı
nacaktı
r.
10. Ayrı
ca; çalı
şma sahasıuyarı
cılevhalarla donatı
larak sivillerin alana girmesi
önlenecektir.
11. Her türlü sanat yapı
ları
na (yol, duvar, köprü vs.) gerekli koruma mesafesi
bı
rakı
lacak.
40
12. HES’den kaynaklanabilecek her türlü zarar-ziyan faaliyet sahibince
karşı
lanacak.
13. Doğal afet ve sabotaj ihtimallerine karşıpersonel eğitimi sağlanacak ve
müdahale planı
, şantiye binası
nda görünür bir panoya ası
lacaktı
r.
14. İ
şkazaları
na karşıgerekli sağlı
k ve ilkyardı
m malzemeleri HES binası
nda
bulundurulacak, en yakı
n sağlı
k kuruluşuna ulaşı
m için faaliyetler sı
rası
nda bir araç
bulunmasısağlanacaktı
r.
15. Trafodan zamanla çı
kacak atı
k yağları
n bertarafıkonusunda, 2.08.1995
tarih ve 22387 sayı
lıResmi Gazete’de yayı
mlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli
Atı
kları
n Kontrolu Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktı
r. Trafo dı
şıkatıyağlar
konusunda, Çevre Bakanlı
ğı
’nı
n 12.08.1996 tarih ve 96–18 sayı
lıGenelgesi ile
21.11.1997 tarih ve 97–22 sayı
lıGenelgesi hükümlerine uyulacaktı
r.
16. Bu faaliyetler sı
rası
nda ufak partiküllerin çevreye yayı
lması
nıönlemek
amacı
yla 2 Kası
m 1986 tarih ve 19269 sayı
lıResmi Gazete’de yayı
mlanan “Hava
Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği”nin ilgili hükümlerine uyulacaktı
r.
E) PROJENİ
N OLASI ÇEVRESEL ETKİ
LERİ
NE KARŞI ALINACAK
TEDBİ
RLER.
Yukarı Manahoz
Regülatörü
ve
Hidroelektrik
Santralı
,
Türkiye’nin
kuzeydoğusunda, Doğu Karadeniz Bölgesinde ve Trabzon İ
li, Köprübaşıİ
lçesi,
BüyükdoğanlıKasabasısı
nı
rlarıiçinde, Manahoz Deresi üzerinde yer almaktadı
r.
Proje yeri, 1/25.000 ölçekli haritaları
n TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4 numaralı
paftaları
nda bulunmaktadı
r. Proje ile Manahoz Deresi’nin 1160 m. ile 600 m. kotları
arası
nda kalan düşüşünün değerlendirilmesi amaçlanmı
ştı
r.
Regülatör ve Santral yerlerine mevcut stabil yollar ile ulaşmak mümkündür. Yukarı
Manahoz Regülatörü; İ
ftergaz Yaylası
’nı
n doğusunda, Kuku Mezraası
nı
n güneyinde
ve Büyükdoğanlı
’nı
n kuşuçumu 2,5 km güneyinde, AğaçbaşıDere ile Kemik Dere’nin
Manahoz Dere’ye birleştiği yerin hemen mansabı
nda, 1160 m. nehir kotunda yer
almakta olup, Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarası
ndaki düşüsünün
değerlendirilmesi amacı
yla planlanmı
ştı
r. Talvegden 5,15 m. yükseklikte ve dolu
gövdeli beton olarak planlanan regülatörün sol sahilinden alı
nacak olan su, 5000 m.
uzunluğunda 1,75 m.x2,40 m. kesitli kapalıkanal ile 600 m. nehir kotunda
Büyükdoğanlı
’nı
n 600 m. kuzeyinde, Arip Dere’nin Manahoz Dere’ye birleştiği yerin
mansabı
nda yer alan YukarıManahoz Hidroelektrik Santralı
na iletilecektir.
41
Santral 22,86 MW kurulu gücünde olup, 2 adet yatay eksenli pelton türbin ile
donatı
lmı
ştı
r.
Regülatör yerinde yı
llı
k ortalama akı
m 2,01 m 3/sn dı
r. Optimizasyon çalı
şmaları
sonucunda belirlenen santrale verilecek maksimum debi 5 m3/sn’dir. Santralde 21,68
GWh’i güvenilir, 57,08 GWh’i sekonder olmak üzere yı
lda toplam 78,76 GWh enerji
üretilecektir.
Proje alanı600 – 1160 m. kotlarıarası
nda olduğu için bölgede çoğunlukla iğne
yapraklı ağaç türleri bulunmaktadı
r. Ancak proje kapsamı
ndaki faaliyetlerden
etkilenecek alanlar tesislerin inşa edileceği alanlardı
r.
Manahoz Dere Havzasıiçinde, Manahoz Dere üzerinde bulunan proje alanı
,
ı
rmağı
n dar ve derin bir vadiden akmasınedeni ile, dere yatağıve bir miktar orman
alanı
nıkapsayacaktı
r. Sayfa 97’de HES’e ve ait Boru Hattı
nı
n Geçeceği güzergahta
Ormanlı
k alana isabet eden kı
sı
mlar gösterilmiştir. Orman Bölge Müdürlüğü’nden
kiralanacaktı
r.
Proje sahasıve çevresinde projeden etkilenecek olan alanlar ve alı
nmasıgerekli
tedbirler ortaya konulacak ve inşaat sı
rası
nda etkilenecek bitki türleri için ilgili kurum
ve kuruluşlar ile temas halinde olunacaktı
r.
Söz konusu HES inşaatı
nda çalı
şanları
n ihtiyaçları
nı(yemek, duş, WC vb.)
karşı
lamak için şantiye kurulacaktı
r. HES İ
nşaatısı
rası
nda oluşacak çevresel etkiler;
 Toz
 Atı
ksu
 Gürültü
 Patlatma sonucu oluşacak vibrasyon
Toz
İ
lgili
bölümlerde
proje
alanı
nda
oluşacak
toz
literatürden
yararlanı
larak
hesaplanmı
ştı
r. Proje kapsamı
nda toz yayı
lması
na neden olabilecek faaliyetler, İ
letim
Hattı
nı
n yapı
lmasısı
rası
ndaki Patlatmalar, kazı
lar, dolgular ve gereçlerin nakliyesi ve
serilmesidir. Bu faaliyetler sı
rası
nda 2 Kası
m 1986 gün ve 19269 sayı
lıResmi
Gazete'de yayı
nlanan "Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği'nin ilgili hükümlerine
uyulacaktı
r.
İ
letim Hattı
nı
n yapı
lmasısı
rası
nda yapı
lacak patlatma işlemi anlı
k olup etkisi çok
kı
sa sürmektedir. Bu aşamada oluşacak vibrasyon en yakı
n yerleşim birimi olan
500 m mesafedeki Kuku Mezrası
nıetkilemeyecektir.
42
Kazı
lar için tozun yayı
lmasısöz konusu olabilecektir. Bu etki de gerektiğinde
arazözle sulama yapı
larak minimuma indirilecektir. Aynıönlem kazıartı
ğımalzeme
ile dolgu gereçlerinin ve kum-çakı
lı
n taşı
nmasısı
rası
nda da alı
nacaktı
r.
Dolguda kullanı
lacak malzeme belli bir doygunluğa kadar sulanacaktı
r. Dolayı
sı
ile bu faaliyetin de olumsuz bir etkisi olmayacaktı
r. Gereçlerin taşı
nmasısı
rası
nda
kullanı
lacak yollar, devamlıolarak sulanacak, gerecin toz yayı
lması
nıönleyecek su
muhtevası
nda olması
na dikkat edilecektir. Kamyonları
n üstü naylonla veya brandayla
kapatı
lacaktı
r.
Yapı
lmasıplanlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinde yer alan
regülatör, çökeltim havuzu, iletim kanalı
, yükleme odasıve santral binasıyapı
ları
nda
kullanı
lacak olan beton agregası
nı
n; proje alanıcivarı
ndaki Manahoz Deresi boyunca
kı
sı
tlıalanlarda dar yayı
lı
mlıalüvyon birikiminin yanısı
ra membaya doğru daha
düşük kotlarda alüvyon birikimi gözlenmiştir. Kanal kazı
sı
ndan çı
kacak bazalt
malzemesi Yakı
nda Bulunan Beşköy Belediyesi Konkasör tesisine getirilerek agrega
üretilecektir.
ATIKSU
HES inşaatı
nda oluşacak atı
ksular evsel niteliklidir ve yapı
lacak sı
zdı
rması
z
fosseptikte biriktirilecek ve belirli periyotlarla Beşköy Belediyesi vidanjörü ile ücret
karşı
lı
ğıçekilecektir. Bu konuda belediye ile bir protokol yapı
lacaktı
r.
Söz konusu projeden kaynaklanacak çevresel etkiler alı
nacak önlemler ile ilgili
yönetmeliklerin sı
nı
rladı
ğıkadar olacaktı
r.
Tehlikeli Maddeler
İ
nşaat sı
rası
nda ortaya çı
kacak kullanı
lmı
şlastik, akü, piller, kablo, boya vb.
tehlikeli atı
klar 27 Ağustos 1995 tarih ve 22387 sayı
lıResmi Gazete’de yayı
mlanarak
yürürlüğe giren “Tehlikeli Atı
kları
n Kontrolü Yönetmeliği”nde belirtilen esaslara göre
bertaraf edilecektir.
Ayrı
ca atı
k yağlar ve yakı
tları
n insan sağlı
ğıve çevreye yönelik zararlıetkisini de
yine yukarı
daki yönetmelik ve 12 Ağustos 1996 tarih ve 2240–5249 sayı
lıve 21
Kası
m 1997 tarih ve 4473 - 7756 sayı
lı“Petrol Atı
klarıve Atı
k YağGenelgeleri” ne
uygun olarak en aza düşürecek şekilde atı
k yönetimi sağlanacaktı
r
43
SOSYAL ALTYAPI GEREKSİ
Nİ
Mİ
Kurulacak şantiyede çalı
şacak personelin gereksinimlerini karşı
layacak mutfak,
yatakhane, tuvalet, banyo gibi yapı
lar tesis edilecektir. Çalı
şacak personelin
ailelerinin yakı
n yerleşim yerlerinde ikamet edeceği düşünülmektedir. Aileler tüm
temel ve sosyal ihtiyaçları
nıburalardan karşı
layacaklardı
r. Ayrı
ca başka bir tesis
kurulmasıgerekli değildir.
İ
nşaat süresi boyunca yerel halk için işimkânlarıdoğacağıda düşünülmektedir.
Bunun sonucu olarak yöredeki ticari yaşam hareketlenecek ve alı
şverişlerden dolayı
gelir artı
şı
nda lokal bir gelişme de söz konusu olacaktı
r.
İ
ŞLETME AŞAMASI
İ
nşaa edilecek tesisler büyük bir alan kaplamamaktadı
r. Tesisler dere yatağıile
çok az bir orman alanıüzerinde inşaa edilecektir. Tesislerin inşaa edileceği alanlar
satı
n alı
nacağıiçin arazi sahipleri maddi kayı
plara uğramayacaklardı
r.
Tehlikeli ve zararlıatı
k sular ve maddeler, ilgili yönetmeliklere uygun şekilde
depolanacak ve bertaraf edilecekleri tesislere gönderilecektir.
Katıatı
klar, yönetmeliklere uygun şekilde toplandı
ktan sonra, en yakı
n yerleşimin
çöp depolama alanı
na dökülecektir. Tehlikeli ve zararlıkatıatı
klar, yönetmeliklere
uygun şekilde depolanacak ve bertaraf edilecekleri tesislere gönderilecektir.
GÜRÜLTÜ
İ
nşaat esnası
nda oluş
acak gürültü seviyesinin tahmini için, 11.12.1986 tarih ve
19308 sayı
lıResmi Gazete’de yayı
nlanan Gürültü Kontrol Yönetmeliğinin “Gürültü
Kaynakları
; karayolu, havayolu taşı
ma araçları
, sanayi, yol ve inşaat makineleri” ile
ilgili II. Bölüm Madde 6-1 (Sanayi, Yol ve İ
nşaat Makineleri)’nde verilen maksimum
gürültü seviyeleri esas alı
nmı
ştı
r.
 Regülatör yapı
mı
nda kaynaklanacak gürültü seviyesi
HES yapı
mısı
rası
nda kazıişlerinden kaynaklanacak gürültü seviyesi, bu işlerde
kullanı
lacak işmakinelerinden oluşacaktı
r. Gürültü ile ilgili hesaplamalar aşağı
da
yapı
lmı
ştı
r. Kazıişlerinde kullanı
lacak işmakineleri ve gürültü seviyeleri aşağı
da
tabloda verilmiştir.
44
Tablo 8. Gürültü Kaynakları
Gürültü Kaynakları
Kaynak Sayı
sı
Kaynağı
n gürültü düzeyi, dBA
Kamyon
5
88
Grayder
1
120
Dozer
2
120
Ekskavatör
1
105
Kepçe
2
110
Desibellerin Toplanması
İ
ki desibel arası
ndaki fark
Büyük desibele ilave edilecek miktar
0-1 dBA
3 dBA
2-3 dBA
2 dBA
4-8 dBA
1 dBA
9-10 ve daha büyük
-
Toplam Eşdeğer Gürültü Düzeyi = 125 dBA*
*Desibellerin toplanmasıtablosuna göre
GÜRÜLTÜ Kİ
RLİ
Lİ
ĞİMODELLEMESİ
NOKTASAL KAYNAK
GBS2=GBS1+20LOG(R1/R2)
GBS1=Kaynakta gürültü düzeyi
GBS2=Kaynaktan R2 mesafesinde gürültü düzeyi
R1=Gürültü kaynağı
R2=Gürültü kaynağı
na mesafe
Tablo 9. Regülatör Yapı
mı
ndan Kaynaklanacak
Gürültü Düzeyi Tablosu
GBS1 (dBA) R1(m)
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
R2(m) GBS2(dBA)
0
126,00
10
105,00
20
98,98
30
95,46
40
92,96
50
91,02
100
85,00
200
78,98
500
71,02
600
69,44
700
68,10
45
Gürültü Seviyesi (dBA)
140.00
120.00
100.00
80.00
60.00
40.00
20.00
0.00
0
200
400
600
800
Mesafe (m)
Şekil 13. Regülatör’de gürültünün mesafeye göre dağı
lı
m grafiği
 Patlatmada meydana gelecek gürültü düzeyi
Patlatma yapı
lan anlarda diğer bütün işlemler durdurulacaktı
r. Bu sebeple
patlatma anı
nda oluşan gürültü ile ilgili hesaplar diğer gürültü kaynakları
ndan
bağı
msı
z yapı
lmı
ştı
r. Diğer işlemler sı
rası
nda oluşan gürültü ise gürültü kaynağı
makinelerin birlikte çalı
şmalarıdurumunda oluşan gürültü seviyeleri açı
sı
ndan
incelenmişve modellenmiştir.
Modellemelerde kaynaktan belirli mesafelerle gürültü değeri tahmin edilmiştir.
Yapı
lan modellemelerde, sahası
nı
n düz bir satı
h üzerinde yer aldı
ğıve oluşan
gürültünün hiçbir engelle karşı
laşmadan atmosferde yayı
ldı
ğıkötü koşulu göz önüne
alı
nmı
ştı
r. Modellemeler ile ilgili hesaplamalar ve dağı
lı
m grafikleri aşağı
da şöyle
görülebilir:
Patlatma Sonucu Oluşacak Gürültünün Dağı
lı
mı
Taşocağı
nda patlatmanı
n yapı
lacağızaman bütün işmakinalarıdurdurulacaktı
r.
Leq = 10 Log 1/n Σn i=1 10 Li/10 dBA
Leq = 10 Log ( (1/1) (1014,0 )
Leq = 140 dBA
Patlatma anı
nda en yakı
n yerleşim yerinde meydana gelecek gürültü düzeyi
46
Tablo 10. Patlatmadan Kaynaklanacak
Gürültü Düzeyi Tablosu
GBS1 (dBA) R1(m)
140
1
140
1
140
1
140
1
140
1
140
1
140
1
140
1
140
1
140
1
140
1
R2(m) GBS2(dBA)
0
140,00
10
120,00
20
113,98
30
110,46
40
107,96
50
106,02
100
100,00
200
93,98
500
86,02
600
84,44
700
83,10
160
140
Gürültü (dBA)
120
100
80
60
40
20
0
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Mesafe (m)
Şekil 14. Patlatma sı
rası
nda gürültünün mesafeye göre dağı
lı
m grafiği
Yapı
lacak patlatmalar jandarma gözetiminde olacak ve halka duyurulacaktı
r.
Patlatma yapı
lacağısı
rada sahada bulunanlara kulaklı
klar ve koruyucu başlı
klar
verilecek ve çalı
şanlar patlatma noktası
ndan güvenli uzaklı
ğa alı
nacaktı
r. Patlatma
sı
rası
nda oluşacak gürültü 500 m mesafedeki en yakı
n yerleşim birimi olan Kuku
mezrası
nda 86,02 dBA değerinde hissedilecektir. Bu değer Gürültü Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği Tablo 5’de verilen sı
nı
r değerin (60 dB) üzerinde kalmaktadı
r. Ancak
patlatmalar anlı
k olacağıiçin kabul edilebilir bir seviyedir.
47
Patlatma İ
şlemlerinde tozumanı
n engellenmesi için alı
nacak önlemler:
1-Patlatma amacı
yla açı
lacak deliklerde su enjeksiyonlu araçlar kullanı
lacaktı
r.
2-Delme işlemlerinde oluşan toz, matkaplar üzerine monte edilmiş emici
donatı
mla kontrol altı
nda tutulacaktı
r.
3-Lağı
m deliklerinde patlayı
cımalzeme ile beraber su kartuşlarıyerleştirilecek
böylece patlama anı
nda toz oluşumu engellenecektir.
Parlayı
cıve Patlayı
cıMaddeler
İ
nşaat sı
rası
nda kullanı
lacak olan parlayı
cıve patlayı
cımaddelerin güvenli bir
şekilde nakledilmesi, depolanmasıve kullanı
lmasıfaaliyet sahibinin yükümlüğünde
olacak, “Patlayı
cı
, Parlayı
cı
, Tehlikeli ve ZaralıMaddelerle Çalı
şı
lacak İ
şYerlerinde
Alı
nacak Tedbirler Hakkı
ndaki Tüzük” ve 29 Eylül 1987 tarih ve 19589 sayı
lı“Tekel
Dı
şıBı
rakı
lan Patlayı
cıMaddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İ
thali,
Taşı
nması
, Saklanması
, Depolanması
, Satı
şı
, Kullanı
lması
, Yok
edilmesi,
Denetlenmesi Usul ve Esasları
na İ
lişkin Tüzük” te belirtilen esaslara uygun olarak
yapı
lacaktı
r.
 Hidroelektrik santralinde kaynaklanacak gürültü düzeyi
Tablo 11. HES’ de Kaynaklanacak Gürültü Düzeyi Tablosu
Gürültü Kaynakları
Kaynak Sayı
sı
Kaynağı
n gürültü düzeyi, dBA
Kamyon
5
88
Grayder
1
120
Dozer
2
120
Ekskavatör
1
105
Kepçe
2
110
Eşdeğer Gürültü Düzeyi = 125 dBA*
*Desibellerin toplanmasıtablosuna göre
GÜRÜLTÜ Kİ
RLİ
Lİ
ĞİMODELLEMESİ
NOKTASAL KAYNAK
GBS2=GBS1+20LOG(R1/R2)
GBS1=Kaynakta gürültü düzeyi
GBS2=Kaynaktan R2 mesafesinde gürültü düzeyi
R1=Gürültü kaynağı
R2=Gürültü kaynağı
na mesafe
48
Tablo 12. Santral Yapı
mı
nda Kaynaklanacak
Gürültü Düzeyi Tablosu
GBS1 (dBA) R1(m)
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
125
1
R2(m) GBS2(dBA)
0
126,00
10
105,00
20
98,98
30
95,46
40
92,96
50
91,02
100
85,00
200
78,98
500
71,02
600
69,44
700
68,10
Gürültü Seviyesi (dBA)
140.00
120.00
100.00
80.00
60.00
40.00
20.00
0.00
0
200
400
600
800
Mesafe (m)
Şekil 15. Santral’de gürültünün mesafeye göre dağı
lı
m grafiği
Bu formüllere göre yaklaşı
k 500 m mesafedeki, Düz mahallesinde hissedilecek
maksimum gürültü seviyesi 71,02 dBA olarak hesaplanmı
ştı
r. Teknik olarak
makinalardaki gürültü seviyesini daha aşağı
lara düşürmek mümkün olmadı
ğıiçin;
faaliyet sahası
nda çalı
şacak işçilere, kulakları
nıkorumak için pratik ve kullanı
lması
kolay kulaklı
klar verilmesi gerekmektedir. Bu tedbir yönetmeliğin 11/3 maddesinde
işçi sağlı
ğıaçı
sı
ndan zorunlu görülmektedir. Bu konuda işçilerin gürültüden en az
etkilenmesi için gerekli bütün tedbirler alı
nacaktı
r.
Bu yerleşim yerinde hissedilecek olan teorik gürültü bası
nç seviyesi 71,02 dBA
düzeyinde olacaktı
r. Gürültü modellemesi yapı
lı
rken herhangi bir doğal (tepe, tümsek,
49
ağaç vs.) veya yapay (duvar, şedde vs.) engel olmadı
ğı
, tamamen düz bir zemin
dikkate alı
nmı
şolup atmosfer absorbsiyonu da ihmal edilmiştir.
2. PROJENİ
N YERİ
Yukarı Manahoz
Regülatörü
ve
Hidroelektrik
Santralı
,
Türkiye’nin
kuzeydoğusunda, Doğu Karadeniz Bölgesinde ve Trabzon İ
li, Köprübaşıİ
lçesi,
BüyükdoğanlıKasabasısı
nı
rlarıiçinde, Manahoz Deresi üzerinde yer almaktadı
r.
Proje yeri, 1/25.000 ölçekli haritaları
n TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4 numaralı
paftaları
nda bulunmaktadı
r.
Faaliyet sahası
nı
n Koordinatları
:
Santral
X= 4511911,11
Y= 594840,25
Yükleme
X= 4511995,50
Y= 594023,37
Regülâtör
X = 4507464,86
Y= 594363,67
Proje ile Manahoz Deresi’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarası
nda kalan düşüşünün
değerlendirilmesi amaçlanmı
ştı
r.
Regülatör ve Santral yerlerine mevcut stabil yollar ile ulaşmak mümkündür. Yukarı
Manahoz Regülatörü; İ
ftergaz Yaylası
’nı
n doğusunda, Kuku Mezraası
nı
n güneyinde
ve Büyükdoğanlı
’nı
n kuşuçumu 2,5 km güneyinde, AğaçbaşıDere ile Kemik Dere’nin
Manahoz Dere’ye birleştiği yerin hemen mansabı
nda, 1160 m. nehir kotunda yer
almakta olup, Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarası
ndaki düşüsünün
değerlendirilmesi amacı
yla planlanmı
ştı
r. Talvegden 5,15 m. yükseklikte ve dolu
gövdeli beton olarak planlanan regülatörün sol sahilinden alı
nacak olan su, 5000 m.
uzunluğunda 1,75 m.x2,40 m. kesitli kapalıkanal ile 600 m. nehir kotunda
Büyükdoğanlı
’nı
n 600 m. kuzeyinde, Arip Dere’nin Manahoz Dere’ye birleştiği yerin
mansabı
nda yer alan YukarıManahoz Hidroelektrik Santralı
na iletilecektir.
Santral 22,86 MW Kurulu gücünde olup, 2 adet yatay eksenli pelton türbin ile
donatı
lmı
ştı
r.
Regülatör yerinde yı
llı
k ortalama akı
m 2,01 m 3/sn dı
r. Optimizasyon çalı
şmaları
sonucunda belirlenen santrale verilecek maksimum debi 5 m3/sn’dir. Santralde 21,68
50
GWh’i güvenilir, 57,08 GWh’i sekonder olmak üzere yı
lda toplam 78,76 GWh enerji
üretilecektir.
a. Mevcut arazi kullanı
mıve kalitesi (tarı
m alanı
, orman alanı
, planlıalan,
Su, su yüzeyi vb.)
COĞRAFİDURUM
Yeri ve Yayı
lı
şı
Yukarı Manahoz
Regülatörü
ve
Hidroelektrik
Santralı
,
Türkiye’nin
kuzeydoğusunda, Doğu Karadeniz Bölgesinde, Trabzon İ
li, Köprübaşıİ
lçesi,
BüyükdoğanlıKasabası
nı
n kuşuçumu 2,5 km. güneyinde, 40 o 42’ 48” ve 40o 44’ 24”
kuzey enlemleri ile 40o 07’ 01” ve 40 o 07’ 50” doğu boylamlarıarası
nda ve Manahoz
Deresi üzerinde yer almaktadı
r.
YukarıManahoz Regülatörü, Manahoz Dere’nin 1160 m. talveg kotunda, Yukarı
Manahoz Hidroelektrik Santralıise 600 m. nehir kotunda yer almaktadı
r.
Regülatör ve santral yerlerine mevcut asfalt yollar ile ulaşmak mümkündür. Proje
alanıTRABZON G44-d1 ve G 44-a4 No.lu 1/25 000 ölçekli topografik haritalarda yer
almaktadı
r.
Yer Şekilleri ve Genel Arazi Dağı
lı
şı
Dağlar
Trabzon, diğer Doğu Karadeniz Bölgesi illerinde olduğu gibi oldukça dağlı
k bir
yöredir. İ
I toprakları
nı
n % 30'u dağlı
k, % 60'ıgüneye doğru % 25 – 30 eğimle artan
alanlar ve ancak % 10'luk bir kı
smıda düz alanlardan oluşmaktadı
r.
Trabzon ili üç ana jeomorfolojik üniteden oluşur. Bunlar; ilin güney kesiminde
doğu - batıdoğrultusunda uzanan dağlar, Karadeniz kı
yı
sıboyunca oluşmuşkı
yı
kuşağıve bu iki ünite arası
nda yer alan akarsular tarafı
ndan derin vadilerle yarı
lmı
ş
platolardı
r.
51
Şekil 16. Proje Alanı
nı
n Yer Bulduru Haritası
PROJE ALANI
Şekil 17. Projenin Türkiye’deki yeri
52
Güneyde yer alan dağlı
k alanlar, Doğu Karadeniz Dağları
nı
n orta kesiminde yer
alı
r. Doğu-Batıdoğrultusunda uzanan bu kütlenin yükseltisi, kuzeyden güneye doğru
artmaktadı
r. Genel isimleri SoğanlıDağlarıve KalkanlıDağlarıolan bu kütlenin, en
yüksek noktaları
nıdoğudan itibaren: Ziyaret T. (3110 m.), Eskici T. (3100 m.), Vezir
KonağıT. (3009 m.), AkdağT. (3172 m.) Anzer DağıAkdağT. (3376 m.) Karakaya T.
(3193 m.), Kurt T. (2684 m.), ZiganderbaşıT.(2756 m.), Halkamus Dağıyurt T.
(2468 m.), Kilise T. (2554 m.), Polat
DağıMador T. (2742 m.), Polut T. (2880 m.), Ziyaret Dağı(2800 m.), Fı
rı
n Dağı
(2706 m.), Sazlı
k T. (2446 m.), Kolat Dağı(2820 m.), Nişan Dağı(2660 m.), Kalkanlı
DağıAyeser T. (2423 m.), Taşoluk T. (2400 m.), Virankilise T. (1784 m.), Karakurak
Dağı(1900 m.), KaradağT. (1964 m.), Sis Dağı(2182 m.) ve Kı
zı
lali Dağı(1964 m.)
teşkil etmektedir.
Dağlı
k alan
morfolojisi batı
da 1900 m.’den, doğuda ise 2400
m.’den
başlamaktadı
r. Doğuda drenaj ağıçok gelişmişolup, flüvyal aşı
nma sonucu 19002400 m. kotlarıarasıK-G uzanı
mlıtepelik alanlar haline dönüşmüştür. Bölgenin
yüksek dağkarakteri, Permiyen sonundan itibaren oluşan ve Üst Kretase sonuna
kadar devam eden kara rejiminde ve Üst Pliyosendeki vertikal hereketler sonucunda
teşekkül etmiş, Pleyistosen’de de son şeklini almı
ştı
r (GATTİ
NGER-1962). Ancak bu
görüş, Jura-Kretase döneminde bölgenin, denizaltıvolkanizması
nı
n etkisi altı
nda
olduğu ve zaman zaman kara rejimine geçişler gösterdiği şeklinde değişmiştir.
Bu dağlı
k kütle, batı
da 1900-2000 m. kotları
ndan başlayı
p, doğuda 3300 m.’yi
aşmaktadı
r. 2400 m.’den üst kotlarda ise, konjelifraksiyon ve glasyal hakimiyeti vardı
r.
KalkanlıDağıUçurum T. (2349 m.)’nin yaklaşı
k 20 km. doğusunda, su bölüm
çizgisi boyunca gidildiğinde varı
lan 2100 m. yükseltili, yakı
n çevreye göre alçak ve
bel özelliği gösteren Zigana Geçidi, morfolojik yapı
nı
n ortaya koyduğu önemli bir jeostratejik mevkii meydana getirir. Zigana Geçidi’nden doğuya doğru yükseltiler giderek
artar. Granitik yapıüzerinde ise şiddetli bir konjelifraksiyon hakim duruma geçer.
Çünkü bu yükseltilerde günlük ve mevsimlik sı
caklı
k farklarıbir hayli fazladı
r. Ayrı
ca
ağaçsı
z ortamda atmosferle direkt temas vardı
r. Bu bakı
mdan Nişan Dağıve Kolat
Dağları(Konus T., Sümerkaya T.) fiziksel parçalanmaya dair örnekler vermekte olup,
kopan malzemeler irili ufaklıparçalar halinde yamaçlara yayı
lmı
ştı
r. Yine bu dağları
n
yamaçları
nda yaygıerozyonu (solüflüksiyon-sürünme) ve selcik erozyonu (rill-gully)
izlerine de sı
kça rastlanmaktadı
r. Dağlı
k alan, kuzeye akan akarsular arası
nda
derince yarı
lmı
şplato görünümüne dönüşmekte ve batı
da izlenen neojen aşı
nı
m
53
yüzeyleri de doğuda K-G uzanı
mlıtepelik alan görünümü kazanmaktadı
r. Bu tepelik
alanlar ve neojen aşı
nı
m yüzeyleri, yaylacı
lı
k faaliyetleri için ideal alanlardı
r. Daha
doğuya doğru yükseltisi giderek artan dağlı
k alan üzerinde 2600 m. kotları
ndan
itibaren bariz glasyal izlere rastlanmaktadı
r. Nitekim Fı
rı
n Dağıve Ziyaret Dağıkuzey
yamaçları
nda morenlere, buzul çentiklerine, sirklere ve U profil glasyal tekne
vadilerine bariz bir şekilde rastlanmaktadı
r. 2900 m. üzeri kotlar ise, daimi kar sı
nı
rı
nı
oluşturur.
Kolat ve Fı
rı
n Dağı kuzey eteklerinde birden dikleşen eğimli ve flüvyal
aşı
ndı
rmanı
n egemen olduğu vadi yamaçlarıbaşlar. Dağeteklerinden kaynaklanan
dereler, ası
lıvadilerle Meryemana deresiyle birleşirler. Doğuda yükseltisi daha fazla
olan SoğanlıDağlarıkuzey yamaçları
nda, glasyal morfoloji tamamen belirginleşir.
Buzul vadileri, morenler, sirkler, sı
rk gölleri ve tufurlara rastlanı
r. Özellikle Karakaya
T.(2193 m.) Kayı
şkı
ran T. (3156 m.) ve DemirkapıT. (3376 m.) kuzey yamaçları
nda
irili ufaklıbuzul gölleri mevcuttur.
Yörede asli glasyal izler son dönemdeki flüvyal aşı
ndı
rmalar nedeniyle silinmişler
ve kuzeye doğru akan akarsularca aşağıkotlara taşı
nmı
şlardı
r.
YukarıManahoz Regülatörü ve HES, SoğanlıDağları
nı
n Kuzeybatı
sı
nda, Polot
Dağı
’ nı
n kuzeydoğu yamaçları
nda yer almaktadı
r. Doğu-Batıdoğrultusunda uzanan
bu dağları
n yükseltisi kuzeyden güneye doğru artmaktadı
r. Proje
alanı
nı
n
güneybatı
sı
nda yer alan Polot Dağı
’ nı
n rakı
mı2742 m’dir(Mador Tepe). GüneyKuzey doğrultusunda akan Manahoz Deresi; Halkumas Dağı
’ nı
n (2296 m) kuzeybatı
yamaçları
ndan doğarak yaklaşı
k 35 km sonra Karadeniz’e dökülmektedir.
Akarsular
Manahoz Dere, yüksekliği yer yer 3200 metreyi bulan SoğanlıDağları
’nı
n
kuzeybatıyamaçları
nda bulunan 2554 rakı
mlıKilise Tepe’nin kuzey ve doğu
yamaçları
ndan doğan İ
smailağa Deresi ile başlar. 2468 rakı
mlıYurt Tepe’nin
batı
sı
ndan ve kuzeyinden doğan derelerle birleşerek ArpalıDere’yi oluşturur. Arpalı
Dere’ye 2200 kotları
nda İ
smailağa Yaylası
’nı
n kuzeyinden doğan Çoruk Deresi ve
yine 2200 kotları
nda 2395 rakı
mlıKarı
ncadağTepesi’nin kuzey yamaçları
ndan doğan
Omal Dere, 2100 ve 2300 m. kotları
nda TaşlıYayla’nı
n kuzey ve batı
sı
ndan doğan
TaşlıDere, 2313 rakı
mlıŞehitlik Tepe’nin batıyamaçları
ndan doğan Hoşanforma
54
Deresi ve Köşk Yaylası
’nı
n kuzey ve doğu yönlerinden doğan Eskiköşk Dere birleşir
ve Manahoz Dere adı
nıalı
r.
Manahoz Dere’ye 1250 kotları
nda AğaçbaşıDere, 1200 kotları
nda Kemik Dere,
750 kotları
nda Arip Dere, 300 kotları
nda Küklüce Dere ve 50 kotları
nda Algelin Dere
katı
lı
r ve Sürmene İ
lçesi’nin içinden geçerek Karadeniz’e dökülür.
Ovalar ve Yaylalar
Trabzon İ
linin özellikle Beşikdüzü-Vakfı
kebir ve Akçaabat ilçeleri güneyinde,
Şalpazarı
-Düzköy
yörelerinde,
Neojen
aşı
nı
m
yüzeyleri,
plato
düzlükleri
gözlemlenebilmektedir. Plato, Neojen aşı
nı
m yüzeylerinin (NAY) sonraki dönemlerde
yükselmesine koşut olarak parçalanmı
ş, akarsularca derin bir şekilde yarı
lmı
ştı
r.
Aşı
nı
m yüzeyleri ile kı
yıve akarsular arası
nda 700-800 m. ye varan yarı
lmalar
sonucu, eğimi 35o-70 o ye varan yamaçlar gelişmiştir. Bu yamaçlarda kaya düşmesi,
heyelan, sürünme ve selcik erozyonuna sı
kça rastlanı
r. Neojen aşı
nı
m yüzeyleri kı
yı
kuşağı
na geçmeden kesintiye uğramakta ve K-D doğrultusunda aşağıyukarıbirbirine
paralel akan akarsular arası
nda keskin sı
rtlar halinde alçalarak kı
yıkuşağı
na
geçmektedir. Ancak kı
yıkuşağı
nı
n hemen güneyinde yer yer küçük çaplıPliyosen
aşı
nı
m yüzeyi (PAY) düzlüklerine rastlanı
r. Bu düzlüklerde devamlı
lı
k olmayı
p,
flüvyal aşı
ndı
rma ile yarı
lmı
şve parçalanmı
şlardı
r. Pliyosen aşı
nı
m yüzeylerinin
eteklerinde yoğun kütle hareketleri izlenmektedir.
Manahoz Dere Havzası
nda düzlük alanlar oldukça sı
nı
rlı
dı
r. Ancak havzanı
n üst
kotları
nda bölgeye has yaylalar mevcuttur. Proje alanı
nda yer alan yaylaları
n en
önemlileri (membadan mansaba doğru); İ
smailağa Yaylası
, Holomavriyas Yaylası
,
Vizara Yaylası
,İ
ftergaz Yaylasıve TaşkabanıYaylası
’dı
r.
Ormanlar
Trabzon İ
li orman varlı
ğı
, Türkiye orman varlı
ğı
nı
n % 2.6’sı
nıteşkil etmektedir.
Trabzon İ
linde orman varlı
ğıaşağı
daki gibidir.
Toplam ormanlı
k alan
:181.659
ha.
Verimli ormanlı
k alan
: 77.962
ha.
Verimsiz ormanlı
k alan
:103.687
ha.
55
Toplam orman serveti
: 17.009.546 m3
Yı
llı
k ortalama artı
m
: 444.422
m3
Yı
llı
k ortalama Eta
:145.597
m3
Deniz kenarı
nda 10 m rakı
mdan başlamak üzere 2.000 m yüksekliğe kadar
değişik ağaç türleri mevcuttur. Üst rakı
mlarda; sarı
çam, köknar, ladin ve kayı
n, orta
rakı
mlarda; kayı
n, meşe, gürgen, kestane, akçaağaç, karaağaç, huş, ı
hlamur ve
kavak, sahil ve sahile yakı
n kesimlerde; kı
zı
lağaç ve kestane, bazıyerlerde de
sarı
çam, kayı
n, gürgen gibi ağaç türleri vardı
r.
Irmak Taşkı
n Yatakları
Akarsuları
n normal yataklarıdı
şı
nda, feyazan halinde iken yayı
ldı
klarıalanları
temsil etmektedirler. Genellikle kumlu, çakı
llıve molozlu malzeme ile kaplı
dı
rlar.
Taşkı
n sularıile sı
k sı
k yı
kanmaya maruz kalmalarısonucu, toprak metaryalı
ihtiva etmediklerinden arazi tipi olarak nitelendirilirler. Tarı
ma elverişli olmadı
klarıgibi
üzerlerinde doğal bir bitki örtüsü de yoktur. Trabzon ilinde bu tür arazilerin toplam
alanı903 hektardı
r.
Çayı
r ve Meralar
Trabzon ilinde toplam çayı
r ve mera arazisi 112106 ha.'dı
r. Trabzon ilinde çayı
r
ve mera arazilerinin ilçelere göre dağı
lı
mıTablo 13’ de verilmiştir.
56
Tablo 13. Trabzon ilinde Çayı
r ve Mera Arazilerin İ
lçelere Göre Dağı
lı
mı
Çayı
r ve
Çayı
r ve
İ
lçeler
Mera (ha.)
İ
lçeler
Merkez
111628
Hayrat
3902
Köprübaşı
5949
Akçaabat
Araklı
965
1918
Maçka
Arsin
509
Of
Beşikdüzü
100
Sürmene
Çarşı
başı
115
Şalpazarı
Çaykara
Dernekpazarı
Düzköy
18235
5184
418
Mera (ha.)
43669
498
7600
700
Tonya
9808
Vakfı
kebir
1558
Yomra
2700
Kaynak: İ
l Tarı
m Müdürlüğü Verileri, 2003
Endemik Bitkiler
Doğu Karadeniz Bölgesi'nde 1980 yı
lı
nda yapı
lan araştı
rmada 220 adet endemik
bitki taksonu saptanmı
ştı
r. Bu araştı
rmada bölgede endemizm oranı
nı
n % 23
dolayları
nda olduğu belirlenmiştir. Bu yaklaşı
mla Doğu Karadeniz Bölgesi'nde daha
fazla bitki taksonunun endemik olma olası
lı
ğı
ndan söz edilebilir. Ancak Trabzon ili
geneli için endemik bitkilerin belirlenmesine yönelik çalı
şmalar devam etmektedir.
Flora
Bu kı
sı
mda Trabzon geneline ait bilgiler verilmiştir. Arazi Problemleri başlı
ğı
altı
nda Faaliyet alanı
na ait bilgiler verilmiştir.
Avrupa-Sibirya Flora Bölgesi'nin Karadeniz Kesimi'nin Kolşik Sektörü içinde yer
alan Trabzon ili, sahilden 3376 m. yükseltiye kadar değişen yükselti farklı
lı
ğı
, dağları
n
denize paralel uzanması
, kuzey sı
nı
rı
nıKaradeniz'in oluşturması
, çok sayı
daki
dereleri, irili-ufaklıgölleri, toprak ve iklim özellikleri nedeniyle çeşitli ekolojik birimleri
bünyesinde barı
ndı
rdı
ğı
ndan zengin bir flora ve vejetasyona sahiptir. Yaşam koşulları
özdeşolan bitki taksonları
nı
n oluşturduğu toplumlar olarak tanı
mlanan vejetasyonun
6 tipi Trabzon'da yayı
lı
şgöstermektedir. Bunlar; orman vejetasyonu, nemli dere
vejetasyonu, pseudomaki vejetasyonu, sulak alan vejetasyonu, alpin vejetasyon ve
birçok Akdeniz kökenli bitki taksonuna sahip olan, ancak sahil dolguları
yla hemen
hemen tamamıortadan kaldı
rı
lmakta olan kumul vejetasyonudur. Bu zengin
vejetasyonun her biri; dar bir yayı
lı
ş bölgesine sahip, özel ekolojik koşullarda
57
yetişebilen, yetiştiği yöreye özgü olup, yöre dı
şı
nda başka yerlerde yetişmeyen
bitkiler olarak tanı
mlanan birçok endemik bitkiye ev sahipliği yapmaktadı
r. Bu
taksonlar, çoğunlukla yüksek dağlı
k alanları
n ulaşı
lması güç, sarp kayalı
k
kesimlerinde yayı
lmaktadı
r. Özellikle Soğanlıve Zigana Dağlarıbu açı
dan büyük
önem taşı
makta ve önemli biyogenetik rezerv alanıözelliği göstermektedir. Düşük
yükseltiler çoğunlukla ziraat-iskan alanıolarak kullanı
ldı
ğı
ndan, habitat özellikleri
itibarıile özel ekolojik koşullar taşı
madı
ğı
ndan ve birçok bitkinin yetişmesine uygun
özelliklerinden dolayıbu alanlar endemiklerin yetişmesi için uygun yerler değildir.
Dolayı
sı
yla, endemik bitkiler dar olan arealleri, gerek özel ekolojik koşullarıve
gerekse antropojen etkilerden uzak olmalarınedenleriyle yüksek dağlı
k kesimlerle
çoğu zaman sı
nı
rlıkalmaktadı
r.
1- Odunsu Türler :
Fraxinus rotundifolia mil. Dı
şbulak
Ulmus Corponifilia L. Gürgen YapraklıKaraağaç
Cryluss avellena L. Adi Fı
ndı
k
Erica arborea L. Ağaç Fundası
Paliuruspina, Karaçalı
Diospğyros lotus L. Trabzon Hurması
Cornus mas L. Kı
zı
lcı
k
Popuslus tre4mula L. Titrek kavak
Fagus orientalis Lipsky. Doğu kayı
Pieca orientalis . Doğu ladini
Geum urbanum. Ceviz
Carpinus betulus L. Adi gürgen
Acer Cappadoccium Gledits. Doğu Karadeniz ağacı
Mespilus germanica. Muşmula
Lainurus nobilis. Defile
Laurocerasus afficinalis. Karayemiş
Tlia tomentosa. Ihlamur
Cotoneaster mumluraia Fish. Dağmuşmulası
Alnus glutinosa spp. Barbata. Kı
zı
lağaç
Arbetus Unedo. Kocayemiş
58
2- Otsu Bitkiler :
Rhododendron Luteum. SarıÇiçekli Orman gülü
Rubus discolor. Böğürtlen
Hedera heli. Ağaç sarmaşı
ğı
Vicum album . Ökse otu
Polypodium vulgare. Kaya eğriltisi
Ononis spinasa
Rhododendron potcium. Morçiçekli orman gülü
Spartium Junceum L. Katı
r tı
rnağı
Urtica dioica. Isı
rgan
Trifolium arvense
Palinis spinasa
Coronilla coronata
Echium İ
talicum
Lotus creticus
Athena noctua. Kukumav kuşu
3- Memeliler
Martes fonia. Kaya sansarı
Muscardinus avellarianus. Fı
ndı
k faresi
Sciurus ulgaris . sincap
Sus scrofa. Yaban domuzu
4-Böcekler, Eşayaklı
lar, Yumuşakcalar ve Balı
klar
Forficula auricularia. Kulağakaçan
Helix sp. Salyangoz
Jullus terrestris. Kı
rkayak
Calosoma sycophanta. Karaböcek
Coccinella sptempunnetata. Uğur böceği
Formica rufa. Karı
nca
Lubbiricus terrestris. Toprak solucanı
Shistoresca spp. Çekirge
Vapyx sp. Çatal kuyruk
Kefal (mugiditgesp)
59
Gümüş(Atherina Presbyter)
İ
stavrit(trachumus trachumus)
Tirsi
Kayabalı
ğı(Gobiidae spp)
Zargana (Beleno euxini)
Karagöz (diplogus vulgaris)
Midye
Salyangoz
Denizanası(Selmo truta labrax)
Mezgit (Gados marlangus euxinus)
FAUNA
Kuşlar
Accipiter gentilis. Atmaca
Milvus milvus. Kı
zı
lçaylak
Carduelis carduelis. Saka
Carduelis chloris. Florya
Saturnus vulgaris. Sı
ğı
rcı
k
Pikap ika . Saksağan
Fringilla coelebs. İ
spinoz
Corvus corax. Kuzgun
Silla europea. Sı
vacıkuşu
Garrulus glandarius. Kestane gargası
Parus ater. Çam baştan karası
.
Remiz Penulius. Çulha kuşu
Cettiia celti. Setti bülbülü
Anthus spinoletta. Dere incir kuşu
Streptopelia senegalensis. Küçük kumru
Anthus cerminus. Algerdan incir kuşu
Bubo bubo. Puhu
Alauda Arvensis. Tarla kuşu
Turdus Merula.. Karatavuk
Gypaetus Barbatus. Sakallıakbaba
60
Prunella collaris. Alp serçesi
Vanellus vanellus. Kı
z kuşu
Motocilla cinerada. Dağkuyruk sallayanı
Columba livia. Kaya güvercini
Asio otus. Kulaklıorman baykuşu
Dendrocopus minor. Küçük ağaç kakan
Hamsi
Venüs Gollina
Barbunya .alulus barbatutus
Donax venistus
İ
zmarit. Spicera somarix
Cardium exiyuum
İ
skorpit. Scorpeana porcus
Nassa Rediculata
Trakonya. Tachinus droca
Gibbula sp.
Köpek balı
ğı
. Sgualus acanthias
Kurbağa balı
ğı
. Uranuscopu scaber
Vatos. Raja clavata
Kalkan. Sicophtpalmus maximam
Monodonta spp. Gibi ekonomik ve özel bir ekolojik önemleri olmayan Gastropot
yumuşakçalar yaşamaktadı
r.
Pisi balı
ğı
. Pleurenectes t. luscus
Arazi Sı
nı
fları
Toprakta taban suyunun ve yüzey suyunun her zaman veya yı
lı
n bir bölümünde
gelişmesini engelleyecek yada zarar verecek duruma gelmesi o toprağı
n drenaj
ihtiyacı
nıortaya çı
karı
r. Trabzon ili II.,III. ve IV. sı
nı
f toprakları
nı
n 161 hektar
kifayetsiz, 86 hektarıise fena drenajlı
dı
r.
Trabzon ili dahilinde Toprak- Su haritaları
ndan yararlanı
larak yapı
lan tespite göre
49.670 ha. Saha da orta şiddette, 235.334 ha. sahada ise şiddetli yüzey erozyonu
bulunmaktadı
r.
Faaliyet alanıVII. Sı
nı
f arazidir. Bu EK-2’de gösterilmiştir.
61
Kullanma Durumu
Trabzon İ
linin 110092 hektarıtarı
m arazisi, 181659 hektarıormanlı
k saha 112106
hektarıçayı
r, mera ve 54015 hektarıise ürün getirmeyen alanlardı
r.
% 25’lik bir alanıkaplayan tarı
m arazileri toprak, topografya, drenaj ve erozyon
etkilerine göre 7 sı
nı
fa ayrı
lmı
ştı
r. Bunlardan 1509 hektarlı
k 1. Sı
nı
f araziler hiçbir
problemi olmayan arazilerdir ve kı
yışeridi boyunca uzanı
r ve her türlü mahsul
yetiştirilmesine elverişlidir. Ancak belediyeler konut yapı
mıamacı
yla iskan sahaları
nı
belirlerken öncelikle tarı
ma elverişsiz sahalara yönelmeleri gerekirken, İ
lin bu ihtiyacı
şehrin merkezine bitişik olan ve yı
lda 2-3 mahsulün alı
nabileceği verimli tarı
m
toprakları
ndan karşı
lama yoluna gidilmiştir.
Arazi Problemleri
Etkili Toprak Derinliği; genellikle kültür bitkilerinin ilerleyebildiği, bitkinin besin
maddesiyle sudan yararlanabildiği derinlik olarak tanı
mlanı
r. Trabzon ili toprakları
nı
n
yaklaşı
k % 87’sinde toprak derinliği 50 cm.’den azdı
r. Trabzon ili II.,III. Ve IV. sı
nı
f
toprakları
nı
n 31617 hektarıolmak üzere toplam 32553 hektarıtaşlı
ktı
r.
Trabzon toprakları
n %30'u dağlı
k %60'ı
yı
dan içeriye doğru gittikçe yükselen
ıkı
ve ortalama 25-30 m. Arası
nda değişen bir eğim gösteren alanlar biçimindedir. Ancak
%10'u düzlük olan il topraklarıgenellikle engebelidir.
Bölgede 0-350 m. yükseltilerde sert yapraklıbitkilerin yetiştiği orman zonu
insanlar tarafı
ndan fı
ndı
klı
k, çaylı
k ve tarlaya dönüştürülmüştür. 350-800 m. arası
nda
kı
zı
lağaç, kestane, gürgen, istiriç, orman gülü gibi ağaçları
n oluşturduğu yapraklı
orman zonu, 800-1800 m. arası
nda doğu ladini, köknar, ardı
ç, sarı
çam gibi iğne
yapraklıağaç türleri ve 1800 m.’ nin üstünde çayı
rlar ve meralar yer alı
r. Bölgede
heyelanları
n büyük çoğunluğu doğal bitki örtüsünün değiştirildiği veya yok edildiği
yerlerde meydana gelmektedir.
Ulaşı
m ve Haberleşme
Doğu Karadeniz Bölgesi’nde ulaşı
m Samsun’dan Hopa’ya kadar D010 Devlet
Karayolu ile sağlanmaktadı
r. Bu yol üzerinde yer alan Trabzon-Sürmene arası
62
36 km’ dir. Sürmene’den 1 km önce güneye ayrı
lan yoldan Köprübaşıİ
lçesine
ulaşı
labilir. Sürmene-Köprübaşıarası15 km.’dir. Köprübaşıİ
lçesinden Yukarı
Manahoz regülatör yerine yaklaşı
k 13 km’lik köy yolu ile ulaşmak mümkündür.
Bölgede yı
lı
n 12 ayıasfalt yollarda ulaşı
m sorunu yaşanmaz. Ham toprak yollarda
yağı
şlımevsimlerde zaman zaman kapanmalar (heyelan-çamura batma) meydana
gelmektedir. Komşu illere olan mesafeleri; Giresun-Trabzon:137 km, GiresunOrdu:47 km, Trabzon-Rize:76 km.’dir.
Trabzon İ
linde uluslararasıhavaalanımevcut olup, THY tarifeli seferleri ile veya
özel havayolu şirketleri ile Ankara ve İ
stanbul’dan ulaşı
m mümkündür. Ayrı
ca
havaalanıuluslararasıuçuşlara da açı
ktı
r.
Trabzon’a deniz yolu ile de ulaşı
m mümkündür. Halen faaliyette olan uluslararası
bir liman mevcuttur.
Bölgede il ve ilçelerde haberleşme olanaklarıtam anlamı
yla mevcut olup,
beldelerde PTT acentalarıbulunmaktadı
r. Kı
yı
dan 5–10 km içeriye girildikten sonra
GSM operatörlerinden faydalanı
lamamaktadı
r.
Genel Jeoloji
Proje sahası
; Trabzon ili Sürmene ilçesinin güneyinde yer alan Manahoz deresi
havzası
nda, doğu Pontid Kuşağı
nda yer almaktadı
r.
Proje sahasıve civarı
nda hakim olan doğu pontid Kuşağı
; üst kretase yaşlı
,
riyodasit-dasit lav ve piroklastlarıbirimlerini içeren Kı
zı
lkaya formasyonu ile bu
formasyonu üzerleyen üst kretase yaşlıBazalt-andezitik lav ve piroklastları
, kı
rmı
zı
çamurtaşı
, kumtaşı
, marn, birimlerinin gözlendiği Çağlayan Formasyonu ve
bu
formasyon üzerinde üst kretase yaşlı
, kumtaşı
, killi kireçtaşı
, marn birimlerinin
gözlemlendiği Bakı
rköy Formasyonu (Güven,1993) ile bu formasyonlara intrüzyon
yapmı
şKaçkar granitoyidi ile temsil edilmektedir. Havzada Kuvaterner ise; alüvyon
ve yamaç molozu birikimleri ile temsil edilmektedir.
Proje alanıManahoz deresi boyunca, yukarı
da değinilen birimlerden üst kretase
yaşlı Çağlayan Formasyonu’nu oluşturan bazaltlar ve Bakı
rköy Formasyonu
oluşturan kumtaşı
, killi kireçtaşı
, marn ve kaçkar granitoyidi proje yerlerinde
gözlenmektedir.
İ
nceleme alanı
nda yapı
lmasıdüşünülen tesislerden;
63
Regülatör yeri Kaçkar granitoyidi üzerinde yer almaktadı
r. İ
letim kanalı
nı
oluşturan yapı
nı
n bir bölümü, Çağlayan formasyonuna ait bazaltlar üzerinde, bir
bölümü Bakı
rköy formasyonuna ait killi kireçtaşı
, kumtaşı
, marn birimleri üzerindedir.
Yükleme havuzu Bakı
rköy formasyonuna ait killi kireçtaşı
, marn ve kumtaşları
üzerindedir.
Cebri borunun bir bölümü Bakı
rköy formasyonu üzerinde, bir bölümü Çağlayan
formasyonuna ait bazaltlar üzerinde, santral yeri ise Çağlayan formasyonuna ait
bazaltlar üzerinde yer almaktadı
r. Bu bölümde, inceleme alanı
nda kurulması
öngörülen YukarıManahoz Regülatör yeri, iletim kanalı
, cebri boru yamacıve santral
yerine ilişkin mühendislik jeolojisi özellikleri anlatı
lacaktı
r.
Araştı
rmalar
Proje alanı
nda yüzey araştı
rmalarıyürütülmüş, mühendislik jeolojisi harita alı
mı
,
Süreksizliklerin eğim ve doğrultu değerleri arazide ölçülmesi ve büroda istatistiksel
değerlendirilmesi yapı
larak, regülatör yeri, cebri boru ve santral yerlerinin
duraylı
lı
ğı
nı
n araştı
rı
lmasıiçin kinematik analizi yapı
lmı
ştı
r. Ayrı
ca iletim kanalı
nı
n
mühendislik jeolojisi kesitleri hazı
rlanmı
ştı
r.
İ
nceleme alanı
nda bulunan bazalttan blok numune alı
narak, bazaltı
n dayanı
mı
nı
n
saptanmasıve agrega olabilme özelliğinin belirlenmesi için, laboratuarda tek eksenli
bası
nç dayanı
mı
, su emme, los angeles, don kaybıve alkali agrega reaktivitesi
deneyleri yapı
lmı
ş(Tablo 15) ve elde edilen jeoteknik parametreler yardı
mıile yapı
yerlerinin mühendislik jeolojisi özellikleri ortaya konulmuştur.
YapıYerlerinin Mühendislik Jeolojisi
YukarıManahoz Regülatör yeri, iletim kanalıgüzergahı
, cebri boru yamacıve
santral yerine ilişkin mühendislik jeolojisi özellikleri aşağı
da menbadan mansaba
doğru sı
ralıolarak verilmiştir.
YukarıManahoz Regültör Yeri Mühendislik Jeolojisi
1155,30 m talveg kotunda yer almasıplanlanan YukarıManahoz Regülatör
yerinin her iki sahili Kaçkar granitoyidi üzerinde yer almaktadı
r. Regülatör yerinde
64
yüzeylenen granitoyid; Pembemsi, yeşilimsi gri renkli, yüksek-çok yüksek dayanı
mlı
,
genellikle verev ve düşeye yakı
n, nadiren yatay eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü,
dalgalıyer yer oksidasyonludur. Kayaç eklemleri boyunca az ayrı
şmalı
, genelde ise
taze özelliktedir.
YukarıManahoz Regülatör yerindeki alüvyon; kötü boylanmalı
, tamamıile
yı
kanmı
ş, polijenik kökenli, az kumlu bloklu çakı
l özelliğindedir. Hacimce %10 ince
malzeme %90 çakı
l ve blok boyutlu karı
şı
mdan oluşmakta olan alüvyonun çakı
lları
yuvarlak – yarıyuvarlak, bloklarıise yarıyuvarlak – küttür. Alüvyonun kalı
nlı
ğı
yaklaşı
k 1.5-2 m kalı
nlı
ğı
ndadı
r.
Regülatör yerinin her iki sahil boyunca
izlenen yamaç molozu ise; çevrede
bulunan kayaçlardan türemiş, gri- açı
k kahve renkli, köşeli çakı
l ve bloklardan oluşan,
killi, bloklu çakı
l özelliğindedir ve % 30 çakı
l - blok, %70 kil - silt karı
şı
mı
ndan
oluşmaktadı
r. Kalı
nlı
ğı1-2 m civarı
ndadı
r. Regülatör yapı
m aş
aması
nda alüvyon ve
yamaç molozu kaldı
rı
lacaktı
r.
Regülatör yerindeki sağ ve sol yamaçları
nı
n duraylı
lı
ğı
nı
n araştı
rı
lmasıiçin
kinematik analiz yapı
lmı
ştı
r. Kinematik analiz sonuçları
na göre sağve sol sahil
yamaçlarda, kayma, kama, devrilme türü bir duraysı
zlı
k beklenmemektedir (Şekil 18a,
Şekil 18b, Şekil 19a, Şekil 19b, Şekil 20a, Şekil 20b ).
Özellikle sağyamaçta bulunan yaklaşı
k kalı
nlı
ğı6-8 m civarı
nda olduğu tahmin
edilen
rezidüel
zeminin,
duraylı
lı
k araştı
rmaları kesin
proje
aşaması
nda
belirlenecektir.
Regülatör yerinde sağyamaçta saptanan ana süreksizlik düzlemleri; Jmax 72/056,
J1 85/130, j2 43/332, sol yamaçta saptanan ana süreksizlik düzlemleri Jmax 63/081
J1 71/204, J2 17/ 150 duruşludur.
YukarıManahoz İ
letim KanalıGüzergahıMühendislik Jeolojisi
İ
letim kanalı yapı
sı
, Manahoz deresinin sol sahilinde yer almakta olup
regülatörden itibaren yaklaşı
k 0+260 km’ lik kı
smıKaçkar granitoyidi üzerinde yer
almaktadı
r. Granitoyid yeşilimsi gri- pembemsi renkli, çok yüksek - yüksek dayanı
mlı
,
genellikle düşeye yakı
n eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü ve az ayrı
şmı
ştı
r.
Granitoyidin temel olmasıyönünden ve stabilite sorunlarıbulunmamaktadı
r.
0+260 – 3+120 km.’ler arasıİ
letim kanalı
nı
n yer aldı
ğıÇağlayan Formasyonu’ na
ait bazaltlar koyu gri-siyah renkli, yüksek dayanı
mlı
, genellikle verev ve düşeye yakı
n,
65
nadiren yatay eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer oksidasyonlu,
kayaç eklemlemler boyunca az ayrı
şmalı
, genelde ise taze özellikte olup. orta sı
k
eklemlidir. Güzergah boyunca bazaltlar yer yer 1 - 3.0 m rezidüel zemin ve 3 - 5 m
yamaç molozu ile örtülüdür. Bu rezidüel zemin yüzeyden itibaren 0.5 - 0.80 m bitkisel
toprak, bunun altı
nda yer alan zemin yüksek plastisiteli kil, silt çakı
l ve bloklardan
oluşmaktadı
r. Kanal güzergahı
nı
n eğimli olmasısebebiyle üst kotlardan küçük moloz
akmalarıoluşabilecektir. Kanal inşasısı
rası
nda bu tür zeminlerde beklenilen akma,
kayma gibi problemlere karşıgerekli önlemler alı
nacaktı
r.
3+120 – 5+000 km.’ler arasıiletim kanalı
nı
n yer aldı
ğıBakı
rköy formasyonuna ait
killi kireçtaşı
, kumtaşıve marn birimleri, grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta
dayanı
mlı
, az ayrı
şmalı
, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalı
dı
r. Birimin gözlendiği
kesimlerde yer yer kalı
nlı
ğı yaklaşı
k 6–8 m ye ulaşan rezidüel örtü ile
karşı
laşı
lmaktadı
r. Kesin proje çalı
şmaları
nda rezidüel örtünün kalı
nlı
ğıkanal
güzergahıboyunca belirlenecektir. Kanal yapı
m aşaması
nda bu örtünün kaldı
rı
lması
veya uygun
açı
yla şevlendirme, gerekirse istinat duvarı
, mini kazı
k gibi inşaat
yöntemleri ile duraylı
lı
ğısağlanacakdı
r.
Kanal güzergahıboyunca kazı
labilirlik ve şevlendirme yönünden değerlendirilmesi
Tablo 14’de verilmiştir. Kanal güzergahıboyunca kayalarda yapı
lacak şevlendirme
oranı1:4 oranı
nda verilmiştir. Güzergah boyunca yer yer lokal olarak veya
güzergahı
n bir kı
smı
nda yer alan rezidüel zeminde ve yamaç molozunda 3:2
oranı
nda şevlendirme yapı
lacaktı
r.
66
Tablo 14 YukarıManahoz Regülatörü ve HES Kanal GüzergahıKazıKlas ve Şevlendirme Listesi
KAZI KLAS VE ŞEVLENDİ
RME Lİ
STESİ
KLAS *2
ŞEV *1
Yarma
Km
Ç.Sert
Sert
Kaya
Kaya
%
%
Yum.Kaya
Küskü
Toprak
%
%
%
Şevi
KAYA
Litoloji
REZİ
DÜEL
ZEMİ
N
MIKRO GRANIT :
Pembemsi, yeşilimsi gri
renkli, yüksek-çok yüksek
dayanı
mlı
, genellikle
0+000-0+260
verev ve düşeye yakı
n,
60
8
20
20
1:4
nadiren yatay eklemli,
eklem yüzeyleri pürüzlü,
dalgalıyer yer
oksidasyonludur. Kayaç
eklemleri boyunca az
ayrı
şmalı
, genelde ise
taze özelliktedir.
BAZALT :
koyu gri-siyah renkli,
yüksek dayanı
ml ı
, verev
ve düşeye yakı
n, nadiren
yatay eklemli, eklem
yüzeyleri pürüzlü,
düzlemsel ve ksidasyonlu,
kayaç eklemlemler
boyunca az ayrı
şmalı
,
0+260-3+120
5
50
25
25
1:4
3:2
genelde ise taze özellikte
olup. orta sı
k eklemlidir
Kİ
LLİKIREÇTAŞI,
MARN, KUMTAŞI :
3+120+5+000
60
0
10
1:4
3:2
Grimsi- koyu yeşilimsikremsi renkli, orta
dayanı
mlı
, az ayrı
şmalı
,
eklem yüzeyleri pürüzlü
ve dalgalı
dı
r
*1.
KarayollarıGenel Müdürlüğü, Şev Projelendirme Rehberi, Teknik Araş
tı
rma Dairesi, Ankara-1989
*2. Bayı
ndı
rlı
k ve İ
skan Bakanlı
ğ
ı
, Yapı
İ
ş
leri Genel Müdürlüğ
ü, Zemin ve Kazıİ
ş
leri, Teknik El KitaplarıNo:6 Ankara-1985
67
REGÜLATÖR YERI SAĞYAMAÇ SÜREKSIZLIKLERININ EŞIT ALAN ALT YARI
KONTUR DIYAGRAMI
DÜZLEMSEL KAYMA ANALİ
Zİ
İ
çsel Sürtünme Açı
sı(Ø ) = 32
Yamaç Eğim Açı
sı
= 35
Yamaç Eğim Yönü
= 268
Şekil 18a. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Regülatör Yeri SağYamacı
Süreksizliklerinin Kinematik Analizi
68
KAMA TÜRÜ KAYMA ANALİ
Zİ
DEVRİ
LME TÜRÜ DURAYSIZLIK ANALİ
Zİ
İ
çsel Sürtünme Açı
sı(Ø ) = 32
Yamaç Eğim Açı
sı
= 35
Yamaç Eğim Yönü
= 268
Kinematik Analiz Sonucu: Düzlemsel, Kama, Devrilme türü duraysı
zlı
k
beklenmemektedir.
Şekil 18b. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Regülatör Yeri SağYamaçı
Süreksizliklerinin Kinematik Analizi
69
REGÜLATÖR YERI SOL YAMACI SÜREKSIZLIKLERININ EŞIT ALAN ALT YARI KONTUR
DIYAGRAMI
DÜZLEMSEL KAYMA ANALİ
Zİ
İ
çsel Sürtünme Açı
sı(Ø ) = 32
Yamaç Eğim Açı
sı
= 30
Yamaç Eğim Yönü
= 070
Şekil 19a. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Regülatör Yeri Sol Yamaçı
Süreksizliklerinin Kinematik Analizi
70
KAMA TÜRÜ KAYMA ANALİ
Zİ
İ
çsel Sürtünme Açı
sı(Ø ) = 32
Yamaç Eğim Açı
sı
= 30
Yamaç Eğim Yönü
= 070
DEVRİ
LME TÜRÜ DURAYSIZLIK ANALİ
Zİ
Kinematik Analiz Sonucu: Düzlemsel, Kama, Devrilme türü duraysı
zlı
k
beklenmemektedir.
Şekil 19b. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Regülatör Yeri Sol
YamaçıSüreksizliklerinin Kinematik Analizi
71
CEBRI BORU YAMAÇI SÜREKSIZLIKLERININ EŞIT ALAN ALT YARI KONTUR
DIYAGRAMI
DÜZLEMSEL KAYMA ANALİ
Zİ
İ
çsel Sürtünme Açı
sı(Ø ) = 32
Yamaç Eğim Açı
sı
= 34
Yamaç Eğim Yönü
= 88
Şekil 20a. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Cebri Boru Yamaçı
Süreksizliklerinin Kinematik Analizi
72
KAMA TÜRÜ KAYMA ANALİ
Zİ
İ
çsel Sürtünme Açı
sı(Ø ) = 32
Yamaç Eğim Açı
sı
= 34
Yamaç Eğim Yönü
= 88
DEVRİ
LME TÜRÜ DURAYSIZLIK ANALİ
Zİ
Kinematik Analiz Sonucu: Düzlemsel, Kama, Devrilme türü duraysı
zlı
k
beklenmemektedir.
Şekil 20b. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Cebri Boru Yamaçı
Süreksizliklerinin Kinematik Analizi
73
YukarıManahoz Yükleme Havuzu,
Cebri Boru Yamacıve Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi
Proje alanı
nda yükleme havuzu, Bakı
rköy formasyonuna ait killi kireçtaşı
, kumtaşı
ve marn birimleri üzerinde bulunmaktadı
r. Grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta
dayanı
mlı
, az ayrı
şmalı
, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalı
dı
r.
Cebri boru’nun bir bölümü Bakı
rköy formasyonuna ait killi kireçtaşı
, kumtaşıve
marn birimleri üzerindedir. Grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta dayanı
mlı
, az
ayrı
şmalı
, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalı
dı
r. Bakı
rköy formasyonun gözlendiği
cebri boru güzergahı
nda yer alan rezidüel örtü kaldı
rı
lacaktı
r. Cebri borunun büyük
bir bölümünün yer aldı
ğıÇağlayan formasyonuna ait bazaltlar ise koyu gri-siyah
renkli, yüksek dayanı
mlı
, genellikle verev ve düşeye yakı
n, nadiren yatay eklemli,
eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer oksidasyonlu, kayaç eklemlemler
boyunca az ayrı
şmalı
, genelde ise taze özellikte, orta sı
k eklemlidir.
Cebriboru güzergahı
ndaki kayaçları
n duraylı
lı
ğı
nı
n araştı
rı
lmasıiçin kinematik
analiz yapı
lmı
ştı
r. Kinematik analiz sonuçları
na göre cebriboru yamacı
nda, kayma,
kama, devrilme türü bir duraysı
zlı
k beklenmemektedir (Şekil 20a, Şekil 20b)
Santral yeri talveg kotu 600 m. olup Çağlayan formasyonunun bazaltlarıüzerinde
yer alı
r. Bazaltlar, koyu gri-siyah renkli, yüksek dayanı
mlı
, genellikle verev ve düşeye
yakı
n, nadiren yatay eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer
oksidasyonlu, kayaç eklemlemler boyunca az ayrı
şmalı
, genelde ise taze özellikte,
orta sı
k eklemlidir. Santralin yer aldı
ğınehir kotundaki alüvyon; blok, çakı
l, kum
şeklinde, kalı
nlı
ğı2-3 m civarı
ndadı
r.
Malzeme Etütleri
Yapı
lmasıplanlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinde yer alan
regülatör, çökeltim havuzu, iletim kanalı
, yükleme odasıve santral binasıyapı
ları
nda
kullanı
lacak olan beton agregası
nı
n; proje alanıcivarı
ndaki Manahoz Deresi boyunca
kı
sı
tlıalanlarda dar yayı
lı
mlıalüvyon birikiminin yanısı
ra membaya doğru daha
düşük kotlarda alüvyon birikimi gözlenmiştir. Dolayı
sı
yla kanal kazı
sı
ndan çı
kacak
bazalttan kı
rma eleme yöntemi ile beton agregasıelde etmek için Beşköy Belediyesi
Konkasör tesisine getirilecektir.
74
Alüvyon Birikimlerinden Agrega Temini
Proje alanı
nı
n mansabı
nda yer alan yaklaşı
k 5-6 km mesafede Beşköy civarı
nda,
nehir yatağı
nı
n eğiminin azaldı
ğıkı
sı
mda alüvyon birikimi gözlenmiştir. Alüvyon
birikimini oluşturan blok ve çakı
llar polijenik kökenli olup (granit, granitoid, diyabaz,
bazalt v.b) , alüvyon tane dağı
lı
mı% 40 > 3’’ blok, % 30 İ
ri çakı
l, % 20 ince çakı
l ve
%10 kum şeklindedir.
Ana Kayadan ( Bazalt) Agrega Temini
Alüvyon birikimlerinden beton agregasıtemininin yeterli olmadı
ğıdurumlarda,
proje alanı
nda yüzeylenen bazaltlardan ve kanal kazı
ları
ndan çı
kacak malzemeden
kı
rma – eleme yapı
larak yararlanı
lacaktı
r.
Proje alanı
ndan alı
nan bazalt numunesi’nin beton agregasıiçin uygun olup
olmadı
ğı
nı
n tespitine yönelik olarak, Devlet Su İ
şleri Genel Müdürlüğü Teknik
Araştı
rma ve Değerlendirme laboratuarı
nda, tek eksenli bası
nç dayanı
mı
, su emme,
Los angles aşı
nma kaybı
, don kaybı(NaSO4 ) ile alkali agrega deneyleri yaptı
rı
lmı
ştı
r.
Agrega elde etmek istenilen bazaltta yapı
lan deney sonuçları
na göre tek eksenli
bası
nç dayanı
mı1625 kgf/cm 2 bulunmuştur. Agregada, İ
ri agrega için los angeles
aşı
nma kaybı
, 100 devir sonrası4.32 < %10, 500 devir sonrası17,8 < %50 den
küçük bulunmuştur. Dona karşıdayanı
klı
lı
k durumu için yapı
lan NaSO4 don kaybı
deney sonuçları
na göre iri agregada kütle kaybı% 5.2< % 12’ dür. Ayrı
ca Su emme
oranı
nı
n İ
ri agregada % 1 % 1’den küçük olması
yla agrega dona dayanı
klı
dı
r.
Agreganı
n ayrı
şmamı
ştaze bazalttan elde edilmesi düş
ünüldüğünden, agrega içinde
yı
kanabilir madde (kil), organik kökenli madde, hafif madde (kömür vb.), sertleşmeye
zarar veren madde (mika ve çözünen tuzlar), kükürtlü bileşikler (jips ve anhidrit vb.),
çeliğe zarar veren
maddeler (suda çözünen klörürler) bulunmamaktadı
r. Alkali
agrega bakı
mı
ndan kayaçta çimentoyla reaksiyona girmesi beklenen silisli (opak)
mineraller (Kristobalit, opal, tiridimit, vb.) ayrı
ca opalli kumtaşı
, obsidiyen, çakmak
taşıgibi kayaçlar bulunmamaktadı
r.
75
Bu deneylerin sonuçlarıincelendiğinde, proje alanı
ndaki bazaltları
n kı
rma-eleme
yoluyla temin edilecek agreganı
n beton agregasıolma özelliğini taşı
dı
ğıgörülmüştür.
Tablo 15 Agrega Malzemesi Deney Sonuçları
Deney Türü
Bazalt
Bası
nç Dayanı
mı(kgf/cm2)
1625
Su Emme (%)
Los Angeles (%)
100 Devir
İ
ri agrega
İ
nce agrega
%1
%3
% 4 .32
İ
ri Agrega
500 Devir
Don Kaybı
, NaSO4 (%)
Alkali Agrega Reaksiyonu
% 17.30
İ
ri agrega
İ
nce agrega
% 5,2
% 23
Rc(mmol/lt)
Sc(mmol/lt)
110
22
(YukarıManahoz ve HES’ine ait fizibilite çalı
şması
ndan alı
nmı
ştı
r)
Stratigrafik Jeoloji
Proje sahası
nda en yaşlıbirimi, üst kretase yaşlıKı
zı
lkaya Formasyonu yer alı
r.
Formasyon litolojik köken açı
sı
ndan Riodasitik-dasitik lav ve piroklastlarıyer alı
r.
Kalı
nlı
ğı200-400 m arası
nda değişmektedir.
Kı
zı
lkaya Formasyonu üzerine Bazalt-andezitik lav ve piroklastları
, kı
rmı
zı
çamurtaşı
, kumtaşı
, marn, birimlerinden oluş
an Çağlayan formasyonu gelmektedir.
Volkano –tortul bir istifi kapsayan formasyonun egemen kaya türünü bazalt, andezitik
lav ve piroklastları
nı
n arası
nda kumtaşı
, marn ve kı
rmı
zı
-bordo renkli killi kireçtaşıara
seviyeleri bulunur. Genellikle yeşilimsi gri, morumsu gri renkli olan lavlar yersel sert,
kı
rı
klıve çatlaklı
dı
r. Kloritleşme ve epitotlaşmanı
n yaygı
n olduğu lavlarda yer yer iyi
gelişmişyastı
k yapı
larıgörülür. Gaz boşluklarıgenellikle kalsit, klorit ve zeolitlerle
doldurulmuştur. İ
yi tabakalanmalıtüf ve breşler içinde lav parçalarıyanı
nda kı
rmı
zı
kireçtaşıve killi kireçtaşları
nı
n parçaları
da bulunur. Kumtaşlarıgenellikle volkanik
elemanlı
dı
r. Formasyon; aralı volkanizmanı
n etkin olduğu derin bir ortamda
çökelmiştir. Formasyonun kalı
nlı
ğı200-400 m arası
nda değişir.
Çağlayan Formasyonu’nu üzerleyen Bakı
rköy formasyonu, genel olarak killi,
kumlu kireçtaşı
, marn, şeyl ve az oranda kumtaşıardalanması
ndan oluşan
formasyon, litofasiyeslerin ince tabakalarıve yerel kayma yapı
larıeğimli bir taban
üzerinde çökeldiğini göstermektedir.
76
Doğu Karadeniz Bölgesinin doğu kesiminde Kaçkar Dağları
ndan batı
daki canik
Dağları
na kadar kuşuçuşu 500 km ye yakı
n uzunlukta, KD-GD uzanı
mlıgenişçe bir
kuşak içinde yüzeylenen irili-ufaklıgranitoyid kütlelerinin en yoğun olduğu alan kaçkar
dağları
dı
r. Üst Kretase yaşlıbirimler içine intrüzyon yapmı
şve Eosen birimler
tarafı
ndan transgresif olarak örtülen granitoyidler Kaçkar granitoyidi-I (Kk1) olarak
isimlendirilmiştir. Genellikle, yeşilimsi gri, yer yer pembemsi renkte, çok kı
rı
klı
, çatlaklı
olan granitoyidler taneli veya porfirik dokuludur. Mineral kompozisyonlarıve
dokuları
na göre, granit, granodiyorit, mikrogranit, kuvars porfir, kuvarslıdiyorit ve
diyoritler ayı
rtlanabilir. Üst kretase boyunca gelişimini sürdüren ve yerleşimlerini
büyük ölçüde Paleosen sonunda tamamlayan granitoyidler ile Eosen yaşlıKabaköy
formasyonu arası
nda bir aşı
nma düzlemi bulunur.
Proje alanı
nda Kuvaterner; alüvyon ve yamaç molozu ile temsil edilmektedir.
Proje alanı
nda, Regülatör yerinde Granitoyid, Kanal güzergahı
nı
n bir kı
smı
nda
Çağlayan formasyonu, bir kı
smı
nda Bakı
rköy formasyonu, cebri borunun bir kı
smı
nda
ve santral yerinde Çağlayan formasyonu ile kuvaterner yaşlıoluşuklar yer alı
r.
(Şekil 21). Ek-3’de gösterilmiştir.
Alüvyon (Qal)
Manahoz deresi boyunca; dar yayı
lı
mlı
, kötü boylanmalı
, tamamı
yle yı
kanmı
ş,
kumlu, bloklu çakı
l özelliğindeki bir alüvyondan bahsetmek mümkündür. Yuvarlak –
yarıyuvarlak, andezit, granit, bazalt ve diyabaz kökenli çakı
l ve bloklardan oluşan
alüvyonun maksimum çakı
l boyu 10 cm, maksimum blok boyutu 1-2 m. değişen ve
% 15 ince malzeme, % 85 iri malzeme kompozisyonundan oluşmaktadı
r.
Yamaç Molozu (Qym)
Manahoz deresi membaı
ndan mansabı
na doğru her iki sahil yamaçları
nda,
özellikle Manahoz deresi eksenine dik yönde gelişen dere yataklarıve yersel küçük
ölçekli fay hatlarıboyunca belirgin olarak gözlenen yamaç molozu, granitoyidlerden,
bazaltlardan, ve özellikle killi kireçtaşları
ndan, marndan türemişkilli, siltli, kumlu, bol
çakı
llıve blok içeriğindedir. Maksimum blok boyutu 40 cm, ortalama blok boyutu 20
cm civarı
ndadı
r.
77
Şekil 21. İ
nceleme Alanı
n GenelleştirilmişKolon Kesiti.
(GÜVEN, İ
., 1993 Değiştirilerek Alı
nmı
ştı
r.)
78
Yapı
sal Jeoloji
Trabzon İ
li ve yakı
n çevresi Doğu Pontit Tektonik Ünitesinin (Ketin-1966)
kuzeydoğusunda yer alı
r. Bu tektonik ünite, batı
da Kı
zı
lı
rmak vadisinden doğuda
Gürcistan sı
nı
rı
na kadar yaklaşı
k 500 km uzunluğunda, kuzeyde Karadeniz
kı
yı
sı
ndan, güneyde Kuzey Anadolu Fayı
’na kadar yaklaşı
k 50-75 km. genişliğinde
metalojenik bir kuşak oluşturur. Genişanlamda ise; Alpin Dağ oluşumuna bağlı
olarak Jura-Pliyosen zaman aralı
ğı
nda gelişmişada yayıdizisinin bir parçası
dı
r.
Bu bölgede faylar genellikle graviteye bağlıdüşey atı
mlıdik faylardı
r. Yer yer
doğrultu atı
mlıve ters faylar da izlenir. Faylar genellikle KD-GB ve KB-GD
doğrultuludur. Yörede yüzeylenen birimlerden özellikle lavlarda, her yönde gelişmiş
eklem sistemleriyle, kı
rı
k ve çatlaklar gözlenir. Volkanik kökenli kayaçları
n çoğunlukta
oluşu nedeniyle tabakalıyapı
lar fazla gelişmemiştir. İ
nceleme alanları
nda, yapı
yerlerinde faylanma, kı
vrı
mlanma ve tabakalanma gibi yapı
sal unsurlar görülmemiştir.
Çağlayan Formasyonu bazaltlarıiçerisinde gelişen eklem takı
mlarıverev veya
düşey, nadiren yatay konumludur. Eklem takı
mlarıile ilgili değerlendirmeler, yapı
yerlerinin mühendislik jeoloji özelliklerinin anlatı
ldı
ğıBölüm 5’de verilmektedir.
Hidrojeoloji
Manahoz deresi’nin ana beslenme kaynağı
nı
, proje sahası
nıçevreleyen dağlar ve
tepelere düşen yağmur suyunun yavaş yavaş erimesi sonucu oluşan dereler
oluşturmaktadı
r.
Proje sahası
nı
; Kaçkar granitoyidleri, Çağlayan formasyonu ve Bakı
rköy
formasyonu oluşturmaktadı
r. Formasyonu oluşturan kayaçlar ilksel olarak geçirimsiz
özellikte olup, eklem ve kı
rı
k hatlarıboyunca ikincil geçirimliliğe sahiptir. Her iki sahil
boyunca gelişmişolan küçük çaplıdereler; bu kı
rı
k hatlarıve eklemler boyunca
gelişen yer altısularıile beslenmekte olup, proje alanı
nda dikkate değer bir kaynak
boşalı
mıtesbit edilememiştir. Regülatör ile Santral arası
nda debisi düşük dereler
vardı
r.
İ
KLİ
M
Manahoz Çayı
nı
n yağı
ş alanı
nı
n düşük kotları
nda Karadeniz iklim özellikleri
hakimdir. Ancak kı
şı
n yüksek kotlarda yağı
şlar kar şeklinde düş
er. Yağı
şalanı
nı
n
79
ortalama kotunun (yaklaşı
k 1760 m) yüksek oluşu, bu bölgenin aynızamanda karasal
iklime geçişbölgesi olduğunu göstermektedir. Yağı
şalanıengebeli ve dağlı
k olup yer
yer genişyapraklıormanlarla kaplı
dı
r.
Su Kaynakları
Meteoroloji İ
stasyonları
Meteoroloji İ
stasyonları
nı
n yağı
ş alanıçevresindeki dağı
lı
mıüniform değildir.
Ayrı
ca bu istasyonları
n gözlem süreleri farklıyı
llarıkapsamaktadı
r. Yağı
ş alanı
çevresindeki meteoroloji İ
stasyonlarıDMI ve DSI tarafı
ndan işletilmektedir.
Yağı
ş
Meteoroloji İ
stasyonları
nda yağmur ve kar şeklindeki yağı
şlar ölçülmektedir.
Dağbaşı
, Küçükdere,
Çaykara,
Uzungöl,
Köknar
ve
Kayaiçi
meteoroloji
istasyonları
nı
n değerleri kullanı
lmı
ştı
r.
Sı
caklı
k
Manahoz çayıyağı
şalanıçevresindeki meteoroloji İ
stasyonları
ndan Dağbaşı
,
Küçükdere,
Çaykara,
Uzungöl,
Köknar
ve
Kayaiçi'nde
sı
caklı
k ölçümleri
yapı
lmaktadı
r.
Su Temini
YukarıManahoz
projesinin menbaı
nda, herhangi bir sulama projesi mevcut
değildir.
Bu projede, Bölgede Eİ
E Genel Müdürlüğüne ait 2202 Kara Dere-Ağnas (19672000) Akı
m Gözlem İ
stasyonuna (AGİ
) ait günlük akı
m değerleri kullanı
lmı
ştı
r. 2202
AGİ
’nin aylı
k ortalama akı
mlarıTablo 4.’ de verilmiştir.
YukarıManahoz Regülatörünün mansabı
nda 81 m kotunda işletilen 22/79 nolu
Aylı
k Akı
m Gözlem İ
stasyonuna (AAGİ
) ait akı
m değerleri Eİ
E İ
daresi Genel
Müdürlüğünce aylı
k olarak aynıgünde 2202 nolu AGİile birlikte ölçülmüştür. Ölçülen
80
akı
m değerleri arası
nda korelasyon yapı
larak 22/79’ un uzun süreli günlük akı
mları
hesaplanmı
ştı
r.
Daha sonra YukarıManahoz Regülatörünün günlük ortalama doğal akı
m
değerlerinin hesaplanmasıişlemlerine geçilmiştir: Bunun için 2202 nolu AGİ
’nin
günlük ortalama akı
m değerlerinden yararlanı
lmı
ştı
r. 2202 AGİ
’nin ve 22/79 AAGİ
’nin
günlük ortalama akı
mlarıTablo 4’ da verilmektedir.
GözlenmişTaşkı
n Debilerinin Tekerrür Hesabı
DSİGenel Müdürlüğünce hazı
rlanmı
şolan frekans analiz programıkullanı
larak
verilmişolan yı
llı
k pik debi dizilerinin noktasal frekans analizleri yapı
lmı
ş, yine aynı
program tarafı
ndan serilere “Kolmogrof-Simirnof“uygunluk testi uygulanmı
ş ve
testlerin sonucunda istasyonları
n pik debi serilerine uyan en uygun dağı
lı
mlar tespit
edilmiştir.
Bölgesel çalı
şmaya geçmeden önce istasyonları
n frekans grafikleri incelenmiştir.
Bu incelemeler sonucunda 22_66 No’ lu Maki Deresi-Cevizlik (DSİ
) istasyonunun
frekans eğrisi güvenilir görülmemişve bölgesel çalı
şmanı
n dı
şı
nda tutulması
na karar
verilmiştir.
Daha sonra bölgesel çalı
şmaya geçilmiş ve ilk önce istasyonları
n pik debi
serilerini aynıperiyoda getirmek için istasyonları
n pik debi dizileri arası
nda aynıtarihli
taşkı
n verileri arası
nda korelasyon analizleri yapı
lmı
şayrı
ca korelasyon katsayı
sı
nı
n
yetersiz olduğu zaman akı
mları
n hesaplanması
nda kullanı
lmak üzere Q=C·An
bağı
ntı
larıoluşturulmaya çalı
şı
lmı
ştı
r. Yapı
lan korelasyon analizlerine ait sonuçlar
aşağı
daki tablolarda verilmiştir. verilmiştir. Bu tablonun incelenmesi sonucunda
korelasyon ilişkileri çoğunlukla yetersiz olduğu, yeterli sayı
labilecek gibi olanlarda da
nokta sayı
sıçok az olduğu görülmektedir. Bu nedenlere bağlıolarak; istasyonları
n pik
debi dizilerinin hesaplanarak tamamlanmalarıserilerin kendi gerçek anlamları
nı
kaybetmelerine sebep olacağıiçin serilerin uzatı
lmasıyoluna gidilmemişve AGİ
’lerin
kendi gözlem sürelerindeki taşkı
n verilerine sadı
k kalı
nmı
ştı
r.
İ
stasyonları
n Homojenlik-Testleri
yapı
lmı
ş ve
analize
dahil
edilen
tüm
istasyonları
n homojen olduklarıgörülmüştür. Daha sonra istasyonları
n bölgesel
taşkı
n oranlarıhesaplanmı
ştı
r.
“Yağı
ş Alanı
-Q2.33 ” taşkı
n grafiğinin elde edilmesine çalı
şı
lmı
ştı
r. Bu grafik
çizilirken; ilk olarak noktalarıen küçük kareler yöntemi ile ortalayan en uygun doğru
81
hesaplanarak çizilmiştir. Daha sonra proje yerine oldukça yakı
n olmasısebebiyle
22_53 No’lu Sürmene D.-Ortaköy istasyonunun değerlerini göz ardıetmemek ve aynı
zamanda da bölgesel karakteri kaybetmemek için, noktalarıortalayan doğruya
paralel olacak şekilde 22-53 No’lu AGİ
’den geçen başka bir doğru çizilmiştir. Bu
_
doğru, bölgenin “Yağı
şAlanı
Q 2.33” bağı
ntı
sıolarak kullanı
lacaktı
r.
Benzer şekilde “Yağı
şAlanı
-Q100 ” grafiği de çizilmiştir. Ancak bu grafikte proje
alanı
na 22-53 AGİ
’den çok daha yakı
n olan ve daha kritik değer veren 22-44 No’lu
AGİ
’nin Q100 değerine itibar edilmişve noktalarıortalayan doğruya paralel olacak
şekilde 22_44 AGİ
’den geçen doğru çizilmiştir. Bu doğru proje alanı
nı
n “Yağı
ş
_
Alanı
Q 100” bağı
ntı
sıolarak kullanı
lacaktı
r.
_
Ayrı
ca proje alanı
nı
n “Yağı
şAlanı
Qmax” grafiği de çizilmiştir.
o Regülatör yerinin yağı
şalanı
na (89.7 km²) karşı
lı
k gelen Q 2.33 değeri “Yağı
ş
_
Alanı
Q 2.33” grafiğinden 29.1 m³/sn olarak okunmuştur. Bu Q2.33 değeri bölge
oranlarıile çarpı
larak verilmişolan tekerrürlü taşkı
n değerleri elde edilmiştir.
(Q100= 92.3 m³/sn).
o Regülatör yerinin yağı
şalanı
na (89.7 km²) karşı
lı
k gelen Q100 değeri “Yağı
ş
_
Alanı
Q 100” grafiğinden Q100 = 94.5 m³/sn elde edilmiştir.
Bölgesel çalı
şmanı
n yanı
sı
ra: Ayrı
ca, regülatör yerinin tekerrürlü debileri;
QProje=QAGİ
)n eşitliği kullanı
larak hesaplanmaya çalı
şı
lmı
ştı
r. Ancak aynı
*(AProje /AAGİ
tarihli
taşkı
nları
n sayı
ca
çok
yetersiz
olması nedeniyle
noktasal
olarak
hesaplanamamı
ştı
r. Bununla birlikte verilmekte olan Yağı
şAlanı
-Qmax grafiğinin
denkleminden alı
nan n=0.9719, standart değer olan n=0.66 ve alan oranıanlamı
na
gelen n=1 değerleri kullanı
larak proje yerine en yakı
n olan 2621 ve 26-30 no.’lu
AGİ
’lerin tekerrürlü pik debi değerleri kullanı
larak hesaplanmı
ş, sonuçlarıaşağı
daki
tablolarda verilmiştir.
n=0.66
Regülatör Yeri için Çeşitli AGİ
'lere Göre Q=C·An (n=0.66) eşitliği ile Hesaplanmı
ş
Olan Tekerrürlü Pik Debi Değerleri, m³/sn
Hangi AGİ
'ye Göre
Yağı
şAlanı
(km²)
Q2
Q2.33
Q5
Q10
Q25
Q50
Q100
2202
635.7
24.5
27.2
35.7
43.4
53.2
60.5
67.8
22-44
421.2
19.7
21.8
28.3
37.3
53.8
71.0
93.6
22-53
173.6
30.2
34.6
41.5
49.0
58.5
65.5
72.5
82
Regülatör Yeri için Çeşitli AGİ
'lere Göre Q=C·An (n=0.9719) eşitliği ile
Hesaplanmı
şOlan Tekerrürlü Pik Debi Değerleri, m³/sn
n=0.9719
Hangi AGİ
'ye Göre
Yağı
şAlanı
Q2
(km²)
Q2.33
Q5
Q10
Q25
Q50
Q100
2202
635.7
13.3
14.8
19.4
23.6
28.9
32.9
36.8
22-44
421.2
12.2
13.4
17.5
23.0
33.2
43.8
57.8
22-53
173.6
24.6
28.2
33.8
39.9
47.6
53.3
59.0
n=1
Regülatör Yeri için Çeşitli AGİ
ş
'lereGöre Q=C·An (n=1) eşitliği ile Hesaplanm ı
Olan Tekerrürlü Pik Debi Değerleri, m³/sn
Hangi AGİ
'ye Göre
Yağı
şAlanı
Q2
(km²)
Q2.33
Q5
Q10
Q25
Q50
Q100
2202
635.7
12.6
14.0
18.3
22.3
27.4
31.1
34.8
22-44
421.2
11.7
12.9
16.8
22.1
31.8
41.9
55.3
22-53
173.6
24.1
27.6
33.2
39.2
46.7
52.3
57.9
Q=C·An yöntemine çeşitli n değerleri uygulanmasısonucunda elde edilen en kritik
Q100 değeri n=0.66 için 22–44 No’lu AGİ
’den elde edilmişolan 93,6 m³/sn’ lik taşkı
n
değeridir.
Regülatör yeri için gözlenmiştaşkı
n verilerinden elde edilmişolan sonuçlarıtekrar
özetlemek gerekirse;
o Yağı
şalanı
-Q2.33 grafiğinden 92,5 m³/sn
o Yağı
şalanı
-Q100 grafiğinden 94,5 m³/sn
o Q=C·An yöntemi ile 93.6 m³/sn değerleri elde edilmişolup tüm sonuçlar birbirini teyit
etmektedir.
n=0.66
Santral Yeri için Çeşitli AGİ
'lere Göre Q=C·An (n=0.66) eşitliği ile Hesaplanmı
ş
Olan Tekerrürlü Pik Debi Değerleri, m³/sn
Hangi AGİ
'ye Göre
2202
Yağı
şAlanı
Q2
(km²)
635.7
28.0
Q2.33
Q5
Q10
Q25
Q50
Q100
31.0
40.8
49.6
60.8
69.1
77.4
22-44
421.2
22.5
24.9
32.4
42.6
61.4
81.0
106.9
22-53
173.6
34.5
39.5
47.4
56.0
66.8
74.8
82.8
83
Maksimum Baz Akı
mı
nı
n Hesabı
Bölgesel frekans analizinde pik debi değerleri kullanı
lmı
ş olan AGİ
’lerde
gözlenmiştaşkı
nları
n aylara göre dağı
lı
mlarıhesaplanmı
ş ve aşağı
daki tabloda
verilmiştir. Maksimum baz akı
mıçalı
şması
na esas olmak üzere taşkı
n aylarıolarak
4,5, ve 6. aylar seçilmiştir.
Aylar
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
TOPLAM
Adet
%
3
77
66
35
9
7
9
10
2
1.38
35.32
30.28
16.06
4.13
3.21
4.13
4.59
0.92
218
100
Su temini çalı
şmaları
nda regülatör yerinin aylı
k akı
m değerleri hesaplanmı
ştı
. Bu
nedenle 2202 AGİ
’nin baz akı
mı
nı
n hesaplanmasıdaha sonra da proje yerine
taşı
nmasıyoluna gidilmemişbunun yerine aynısonucu vereceği için doğrudan
doğruya regülatör yeri aylı
k akı
mları
ndan hesaplanmı
ştı
r. (regülatör yeri aylı
k
akı
mları
nı
n nası
l hesaplandı
ğısu temini çalı
şmaları
nda anlatı
lmı
ştı
r).
Regülatör yeri için maksimum baz akı
mıdeğeri 5.59 m³/sn, santral yeri için
5.59x(109.7km²/89.7km²)=6.84 m³/sn hesaplanmı
ştı
r.
Birim Hidrograf Analizleri
Öncelikle; birim hidrograf çalı
şmaları
nda kullanı
lmak üzere, yağı
ş alanı
nı
n
Harmonik Eğim hesabıyapı
lmı
şve çalı
şmalar verilmiştir. Daha sonra; proje Yağı
ş
alanı
nı
n Snyder, DSİ
-Sentetik ve Mockus Birim Hidrograflarıhesaplanmı
ştı
r.
Hesaplanan birim hidrograflar ile bazıkarakteristik bilgiler verilmiştir. Yağı
şalanı
nı
n
fiziksel özellikleri dikkate alı
ndı
ğı
nda; adıgeçen birim hidrograf yöntemleri içerisinde
en uygun olanıDSİ
-Sentetik Birim Yöntemi’dir. Muhtemel Maksimum Taşkı
nı
n
hesaplanması
nda DSİ
-Sentetik Birim Hidrograf çalı
şması
nı
n sonuçlarıkullanı
lacaktı
r.
84
Regülatör yeri için çı
kartı
lmı
şolan birim hidrograflara ait bazıkarakteristik bilgiler
aşağı
da verilmiştir:
HAVZALAR
YAĞIŞ
ALANI
km²
L
km
Lc
km
Eğim
Cp
Ct
Tc
Saat
Tr
BH YÖNTEMİ Saat
Tp
(Saat)
m³/s/mm
2
96.09 8.03
2.47
0.5
2.91
1.09 13.74
MOCKUS(Sp.siz)
3
6.92
2.59
5.78
DSİ
-SENTETİ
K
2
19.42 3.88
4.68
SNYDER
MOCKUS(Sp.li)
Y.Manahoz Reg.
89.7
18.95
9.95 0.0635 1.42
0.7
1.82
Tb
(Saat)
Qp
Maksimum Yağı
şlar
Regülatör yerinin muhtemel maksimum yağı
ş değerinin hesabı
nda Dağbaşı
(DMİ
)%0.24, Köknar(DSİ
)%95.3 ve Kayaiçi (DSİ
)%4.46 meteoroloji istasyonlarıve bu
istasyonlara ait thiessen oranları
, kullanı
lacaktı
r.
Öncelikle, istasyonları
n yı
llı
k bir günlük maksimum yağı
şdeğerlerinin frekans
analizleri yapı
lmı
ştı
r. Ayrı
ca, plüviograflıyağı
şistasyonlarıiçerisinde proje yerine en
yakı
n olan Trabzon meteoroloji istasyonunun, standart sürelerdeki yı
llı
k maksimum
yağı
şdeğerleri plüviograf oranlarıda verilmiştir.
Meteoroloji istasyonları
nı
n tekerrürlü 24 saatlik yağı
ş değerleri, Trabzon
meteoroloji istasyonunun düzeltilmiş plüviograf oranları
, yağı
şı
n alan dağı
lı
m
katsayı
larıve maksimizasyon katsayı
sı(1.13) kullanı
larak proje yerinin çeşitli kritik
yağı
şsürelerine ait kümülatif yağı
şdeğerleri hesaplanmı
ştı
r.
Yağı
ş bloklarıhesaplanı
rken “DSİ- UygulamalıTaşkı
n Hidrolojisi” kitabı
nda
verilen “Türkiye’de Yağı
şı
n Zaman İ
çerisindeki Dağı
lı
mıHaritası
”na uygun olarak
“B” eğrisi kullanı
lmı
ştı
r.
Yağı
şalanı
nı
n toprak yapı
sıve bitki örtüsü ile alansal dağı
lı
mlarıdikkate alı
narak
“Yağı
ş-Akı
ş” eğrisi CnII=85 (doygun zemin durumu) alı
nmı
şve bu eğriler yardı
mı
“Yağı
şBlokları
” akı
şa geçirilerek “Efektif Yağı
şBlokları
” elde edilmiştir. 100_Yı
l
tekerrürlü net yağı
şbloklarıda verilmiştir.
Snyder, Mockus ve DSİ
-Sentetik Birim Hidrograf yöntemleri yardı
mıile efektif
yağı
şbloklarıakı
şa geçirilerek çeşitli tekerrürlü Muhtemel Maksimum Yağmur (MMY)
akı
şhidrograflarıhesaplanmı
ş daha sonra baz akı
mı
nı
n ilave edilmesiyle tekerrürlü
Muhtemel Maksimum Taşkı
n (MMT) debileri elde edilmiştir. Aşağı
da çeşitli BH
85
yöntemleri ile uygun kritik süreleri için hesaplanmı
şolan 100 yı
l tekerrürlü MMT
hidrografları
nı
n pik debi değerleri verilmiştir.
KYS, Saat
Q100, m³/s
2
4
91.0
KYS, Saat
Q100, m³/s
2
4
DSİ
-Sentetik (Tr=2saat)
6
8
94.0
90.0
Snyder (Tr=2 Saat)
6
8
65.0
12
18
24
12
69.1
18
71.6
24
69.1
Mockus Süperpozeli (Tr=1 Saat)
KYS, Saat
3
Q100, m³/s
124.7
Mockus Süperpozesiz (Tr=3 Saat)
3
KYS, Saat
Q100, m³/s
109.4
Yukarı
daki Q100 değerleri ile gözlenmiş taşkı
n debilerinin frekans analizleri
sonucunda “Yağı
ş alanı
-Q2.33” grafiğinden elde edilmiş olan Q100 değerleri
incelendiğinde; BTA sonuçları
nı
n proje alanıiçin en uygun sentetik yöntem olan DSİ
BH yöntemi sonuçları
na çok yakı
n olduğu görülmektedir. Ayrı
ca sentetik yöntemlerle
taşkı
n hesabısı
rası
nda yapı
lan kabullerin çokluğu, gerek proje alanıiçi ve civarı
ndaki
AGİsayı
sı
nı
n, gerekse ölçüm periyotları
nı
n yeterli düzeyde olmasınedenlerinden
dolayıbölgesel frekans analiz sonuçları
nı
n daha güvenilir olduğu kabul edilmişve
“DSİ
-Sentetik” yöntem ile elde edilmiş olan tekerrürlü MMT Hidrograflarıönce
boyutsuzlaştı
rı
lmı
şdaha sonra bölgesel frekans analizi sonucunda regülatör yeri için
hesaplanmı
şolan Q2, Q5, Q10, Q25, Q50 ve Q100 değerleri ile çarpı
larak tekrar
taşkı
n hidrografları
na dönüştürülmüştür. Verilmişolan MMT hidrograflarıve pik
debileri proje dizayn çalı
şmaları
nda esas alı
nmı
ştı
r.
Santral Yeri
Santral yeri (600 m.) ile regülatör yeri (1160 m.) arası
ndaki mesafe 4.3 km, alan
farkıise 20 km²’dir. Ayrı
ca regülatör ve santral yerlerinin arası
ndan önemli bir kol
karı
şmamaktadı
r. Bu nedenlerden dolayı santral yerinin taşkı
n değerlerinin
hesaplanması
nda ara alan çalı
şması
na ve taşkı
n yatak öteleme işlemlerine gerek
duyulmamı
ştı
r. Regülatör yeri için seçilmişolan taşkı
n hesap yöntemi santral yeri için
de aynen uygulanmı
ştı
r:
86
Santral yerinin yağı
ş alanı
na (109.7 km²) karşı
lı
k gelen Q2.33 değeri “Yağı
ş
Alanı
_Q2.33 ” grafiğinden 38.0 m³/sn olarak okunmuştur. Bu Q2.33 değeri bölge oranları
ile çarpı
larak verilmişolan tekerrürlü taşkı
n değerleri elde edilmiştir (Q100=107.9
m³/sn). Daha sonra bu değerler, regülatör yerinin taşkı
n hesapları
nda kullanı
lmı
şolan
boyutsuz hidrograf yardı
mıile taşkı
n hidrografları
na dönüştürülmüştür. Santral yeri
için hesaplanmı
şolan tekerrürlü taşkı
n debi değerleri ile hidrograflarıverilmiştir.
Gözlemler Ve Sonuçlar
Projeninin
gerçekleştirilmesini
engelleyecek
hidrolojik
herhangi
bir
sorun
gözlenmemiştir.
Sediment
YukarıManahoz Regülatör yeri için 22 nolu Doğu Karadeniz havzasıiçinde
bulunan sediment gözlem istasyonları
nı
n yağı
şalanlarıile bu alanlara karşı
lı
k gelen
uzun yı
llı
k ortalama sediment miktarlarıarası
nda korelasyon yapı
larak Doğu
Karadeniz havzasıiçin genel yağı
şalanısediment miktarıeşitliği Eİ
E tarafı
ndan
geliştirilmiştir. Bu istasyonlara ait sediment bilgileri de aşağı
daki tabloda verilmiştir.
Tablo 16. Sediment Gözlem Yı
lları
na Göre İ
stasyonun
Ortalama Süspanse Sediment
SU ve İ
STASYONUN
No
2201
2206
2218
2228
2232
2238
2245
2248
2251
ALAN
AĞIRLIKL
I ORT.
Adı
Harş
it Çayı
-Kürkün
DeğirmendereKanlı
pelit
İ
yidere-Şimşirli
Folderesi-Bahadı
rlı
Fı
rtı
na Deresi-Topluca
Melet Çayı
-Arı
cı
lar
Terme Çayı
-Gökçeli
Değirmendere-Öğütlü
Değirmendere-Esiroğlu
SEDİ
MENT GÖZLEM YILLARINA GÖRE
İ
STASYONUN ORTALAMA SÜSPANSE
SEDİ
MENT
Sediment
Tane
Dağı
lı
mı
Hacim
Yağı
ş
Miktarı Verimi
(
%)
Ağı
rlı
ğı
Alanı
(Ton /
Kil
3
2
l) yı
l/
Kum
+
(Ton/m )
( km ) (Ton / yı
2
km )
Silt
2589,0
279.612
108
20
80
1,21
708,0
834,9
191,4
763,0
1024,4
232,8
728,5
729,6
84.755
58.317
37.161
25.928
89.880
16.023
43.070
21.384
120
70
194
34
88
69
59
29
21
56
54
33
54
44
39
30
79
45
46
67
46
56
61
70
1,21
1,33
1,33
1,25
1,33
1,29
1,27
1,24
--
128.472
84
34
66
1,26
87
Bu eşitlik Y = 0,0215 X2 + 52,369 X ve R² = 0,9292 olarak bulunmuştur.
X yerine YukarıManahoz (A=89,7 km2 ) regülatör yerinin yağı
şalanı
na karşı
lı
k
gelen süspanse sediment miktarları4870,5 Ton/yı
l, verimi ise 54,3 Ton/yı
l/km 2 olarak
bulunmuştur. Toplam sediment ise, süspanse sediment ve yatak yükünün
toplamı
ndan oluşmaktadı
r. Bu çalı
şmada süspanse sedimentin % 25’i kadar bir değer,
yatak yükü olarak eklenmektedir. Bulunan bu değerde sediment hacim ağı
rlı
ğı
na
bölünerek;
Toplam sediment verimi = 53,9 m³/yı
l/km² olarak hesaplanmı
ştı
r.
Deprem
Proje sahasıTürkiye Deprem Bölgeleri Haritası
’nda (T.C. Bayı
ndı
rlı
k ve İ
skan
Bakanlı
ğıAfet İ
şleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştı
rma Dairesi, 1996) IV. Derece
deprem bölgesinde yer almaktadı
r (Şekil 22).
T.C. Bayı
ndı
rlı
k ve İ
skan Bakanlı
ğı Deprem araştı
rma Dairesi verilerine göre
1881-1986 yı
llarıarası
nda Trabzon İ
li ve çevresinde magnitüdü 4,2-4,7 arası
nda
değişen 26 adet, magnitüdü 4,7-5,2 arası
nda değişen 11 adet, magnitüdü 5,2-5,9
arası
nda değişen 3 adet, magnitüdü 5,9-6,4 arası
nda değişen 2 adet deprem
kaydedilmiştir.(Tablo 17, Tablo ) IV. derece deprem bölgesinde yer alan proje sahası
için yatay yer ivme değeri (Ao) 0.1 g dir.
Olasıbir depreme karşıalı
nacak önlemler:
Kanal 5000 m. uzunluğunda, 1,75 m. genişliğinde, 2,40 m. yüksekliğinde, 30 cm.
et kalı
nlı
ğı
nda ve kapalıkanal olacaktı
r. 3,00 metre genişliğinde açı
lacak olan kanal
ulaşı
m yolu, eksenden 3,50 m. derinliğinde, 2,35 m. eninde kazı
larak kapalıkanal
yapı
lacak ve üzeri 0,5 m. stabilize dolgu ile doldurulacaktı
r. Kanal yapı
sı
nı
n her 100
metresinde, 1,00 metre çapı
nda muayene bacalarıkonulacaktı
r. Kanal giriştaban
kotu 1157,60 m. kanal çı
kı
ş taban kotu 1153,20 m. olup, kanal taban eğimi
0,00088’dir. Ayrı
ca; EK-1’de gösterildiği gibi tahliye vanalarıkonulacaktı
r. Olasıbir
kayma, Deprem, v.b afet durumları
nda kanal içindeki suyun boşaltı
lmasıiçin tahliye
vanalarıkonulacaktı
r.
Santralı
n devre dı
şıkaldı
ğıdurumlarda veya kanala girmesi muhtemel fazla
suları
n savaklanabilmesi amacı
yla regülatör ile yükleme havuzu arası
nda yükleme
havuzunun 500 m. membaı
nda 3 m. genişliğinde ve 20 m. uzunluğunda bir taşma
savağıplanlanmı
ştı
r.
88
Tablo 17. Trabzon İ
li ve Çevresi Depremleri Magnitüd-Frekans İ
lişkisi
MAGNİ
TÜD-FREKANS İ
Lİ
ŞKİ
Sİ
İ
NCELEME ALANI
İ
NCELEME ZAMAN
ARALIĞI
DEPREM SAYISI (N)
:
TRABZON
:
:
1881-1986
53
HISTOGRAM
4,20
5
4,50
14
4,80
11
5,10
14
5,4
1
5,70
3
6
3
6,3
2
REGRESYON
ORTALAMA TEKRAR ADEDİ
=
4,58128
STANDART SAPMA (MAG.)
=
0,706578
STANDART SAPMA (FREKANS)
=
0,42274
KORELASYON KATSAYISI
=
-0,62
LOG N = 2,62-0,73 M
DEPREM TEHLIKESI ( % OLARAK )
MAGNITUD/PERIYOD
1
25
49
73
97
DOW. PER.
5,00
6,4
81,0
96,1
99,2
99,8
15,1
5,50
4,2
66,2
88,0
95,8
98,5
23,1
6,00
2,8
50,7
75,0
87,3
93,6
35,3
6,50
1,8
37,0
59,6
74,1
83,4
54,1
7,00
1,2
26,1
44,7
58,6
69,0
82,8
7,50
0,8
17,9
32,0
43,8
53,5
126,9
89
Tablo 18. Trabzon ili ve Çevresi Deprem Kayı
tları
DEPREM ARAŞTIRMA DAİ
RESİ
- ANKARA
1881-1986 YILLARI İ
LE (39,92-42.08) N -(37.67-41.77)E ARASINDAKİ
TRABZON VE ÇEVRESİDEPREMLERİMS>= 4.2
KAYIT
NO
NO
60
89
205
210
211
212
262
584
591
635
672
783
784
785
786
793
794
878
974
1042
1052
1053
1108
1122
1148
1156
1164
1245
1342
1347
1348
1394
1399
1453
1571
1667
1670
1713
1719
1819
1966
1991
2115
2184
2300
2301
2713
3238
3455
3707
3719
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
TARIH
ZAMAN
GN. AY. YIL
7,1902
16,02,1904
1908
09,02,1909
09,02,1909
10,02,1909
1911
30,06,1925
26,07,1925
25,06,1926
16,03,1927
18,05,1929
19,05,1929
25,05,1929
28,06,1929
15,09,1929
20,09,1929
31,07,1931
02,11,1934
07,03,1937
11,1937
07,12,1937
27,12,1939
26,01,1940
07,06,1940
23,07,1940
23,08,1940
03,01,1943
29,10,1945
28,11,1945
29,11,1945
27,07,1947
21,10,1947
08,1,1948
03,01,1952
08,10,1953
20,10,1953
24,10,1954
07,11,1954
22,02,1957
26,01,1960
09,06,1960
22,04,1963
21,08,1964
08,03,1966
10,03,1966
27,09,1969
19,03,1973
18,02,1977
13,04,1981
23,06,1981
SA.DA.SN
03:45
11:24:06
14:38
19:49
06:06:15
02:53.59
23:19
15:16
06:37:54
06:33:18
06:46
22:18:44
13:10:15
00:25:57
16:41:50
09:31:04
02:48:34
20:56:05
19:49:28
05:11:05
00:05:00
12:02:54
12:03:01
12:03:01
20:09:16
06:53:00
07:59:22
06:03:55
10:27:00
05:36:56
00:44:36
22:52.56
07:57:42
09:52:15
02:44:13
15:38:23
16:49:02
02:51:36
11:19:01
16:57:48
12:20:07
00:08:58
19:41:45
17:03:55
ENLEM BOYLAM DER.
(N)
41,00
40,30
40,33
40,00
40,00
40,00
40,47
41,50
40,71
40,50
41,00
40,20
40,20
40,20
40,20
40,25
40,30
41,02
41,00
41,00
41,00
39,94
39,99
40,45
40,06
40,10
41,00
41,00
42,00
41,80
41,89
39,96
41,00
40,39
39,95
40,02
41,93
40,00
40,25
40,25
40,19
39,99
41,37
40,00
40,20
39,94
40,10
40,00
40,48
39,94
40,00
(E)
39,7
38,4
38,8
38
38
38
37,8
40,5
41,49
41
38
37,9
37,9
37,9
37,9
38,76
39,5
39,55
41,6
39,7
39,7
40,43
38,14
38,48
37,82
39,5
38
37,9
38
38
38,12
40,79
38,8
38,25
41,67
38,37
40,79
40
40,03
39,75
38,75
39,67
38,75
40,9
38,3
41,58
41
40,3
41,68
40,67
38
90
(KM)
0
0
0
60
0
0
0
0
10
0
0
10
0
0
0
50
0
10
22
0
0
60
50
10
10
0
0
0
0
0
40
40
0
100
40
10
10
0
20
10
20
10
60
20
22
45
0
33
10
52
33
MAG. REF
5,1
5,1
5,1
6,3
5,8
5,7
5,1
5
4,6
4,3
5
6,1
4,5
5,5
4,5
5
4,3
4,9
4,7
5,1
4,3
4,7
5,5
4,8
4,6
4,3
4,2
4,3
5
4,6
4,6
4,9
4,3
5
5,8
4,9
4,8
4,6
4,5
5,1
5,9
4,2
5,4
4,5
4,2
4,2
4,4
4,4
4,6
4,4
4,5
NO
2
1
2
1
1
1
2
2
1
2
2
1
1
2
1
1
2
1
1
2
2
1
1
1
1
2
2
2
2
2
1
1
2
2
1
1
1
1
1
2
1
2
1
1
2
2
2
2
1
3
3
AÇIKLAMA
İ
MRANLI -ZARA
SUSEHRI
SEBINKARAHISAR
3917
4148
52
53
20,04,1983
12,12,1985
10:00:52
02:54:44
39,93
39,95
38,68
39,77
10
29
4,6
4,2
Şekil 22. Deprem Bölgeleri Haritası
91
3
3
Şekil 23. Trabzon İ
li ve Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası
Proje Sahası
nıda İ
çine Alan Bölge İ
çin Deprem Oluşum Sı
klı
ğı(N)
Deprem Büyüklüğü (M) İ
lişkisi
Ampirik gösterimi Log (N) = a - b M olan bağı
ntıbize, deprem oluşum sı
klı
ğıile
deprem büyüklüğü arası
ndaki ilişkiyi vermektedir. Burada;
N = Depremlerin bir yı
ldaki sayı
sıyada oluşum sı
klı
ğı
dı
r.
M = Depremin büyüklüğü
a = En küçük depremin logaritmik oluşsayı
sı
b = Yaklaşı
m eğrisinin eğimidir.
Bağı
ntı
da a katsayı
sıbüyükse, inceleme yapı
lan bölgede, küçük depremlerin sı
k
olduğu, b değeri küçükse büyük depremlerin baskı
n olduğu söylenebilir.
Proje sahası
nıda içine alan inceleme alanıiçin Gütenberg-Richter (N,M) bağı
ntı
sı
;
Log (N) = 2.62 - 0.37 M
olarak verilmektedir.
Trabzon İ
l merkezi için yapı
lan maksimum yatay yer ivmesi değerleri
hesaplaması
nda, Poisson Olası
lı
k Yöntemine göre hazı
rlanmı
ş bir risk analizi
programıkullanı
lmı
ştı
r.
Bu çalı
şmada Trabzon İ
l merkezini de içine alacak şekilde genişbir inceleme
alanı(41° 00’ N - 39° 44’ E) seçilerek bu saha içerisinde 1900 – 1996 yı
llarıarası
nda
meydana gelmişve Richter Magnitüdü M 4.0 olan depremler kullanı
lmı
ştı
r. Bu
depremler ISC, CSEM ve NEIS gibi uluslar arasıveri merkezi bültenlerinden
sağlanmı
ştı
r. Ancak bu depremlerin, risk analizi çalı
şmaları
nda kullanı
labilmesi için
episantr koordinatları
nı
n magnitüdlerinin ve odak derinliklerinin bilinmesine gerek
vardı
r.
Türkiye için, bu çalı
şmada makul ve emniyetli sonuçlar veren “Esteva” azalı
m
ilişkisi kullanı
lmı
ştı
r. California verilerine göre türetilen Esteva azalı
m ilişkisinin KAFZ
ve San Andreas faylarıarası
ndaki benzer özellikler dikkate alı
ndı
ğı
nda ülkemiz için
geçerli olabileceği düşünülebilir. Bu ilişki aşağı
daki şekilde verilmektedir.
a = 5000 * exp (0.8 M) / (R + 40)²
(cm / sn²)
a : Yer hareketine ait maksimum yatay yer ivmesi (cm / sn²)
R : Kaynaktan inceleme alanı
na olan odak uzaklı
ğı(km)
92
M : Richter magnitüdü
Trabzon İ
l merkezi için Poisson olası
lı
k yöntemine göre hesaplanan maksimum
yatay yer ivmesi değerleri ile bu ivmelerin, inşaat yapı
ları
nı
n belirli ekonomik ömürleri
için aşı
lma olası
lı
klarıdetaylıbir şekilde aşağı
da verilmiştir.
Trabzon il merkezinde belirli Maksimum Yatay Yer İ
vmesi değerlerinin belirli
ekonomik ömürler içerisindeki aşı
lma olası
lı
kları
MAX. YATAY YER
EKONOMİ
K ÖMÜR (YIL)
İ
VMESİ
1
50
100
200
1000
cm / sn²
%g
10
(0.01)
17.9470
99.9950
100.000
100.000
100.000
50
(0.05)
0.9893
39.1710
62.9990
86.3090
99.9950
100
(0.10)
0.2018
9.6199
18.3140
33.2750
86.7740
150
(0.15)
0.0351
1.7432
3.4561
6.7928
29.6530
200
(0.20)
0.0149
0.7464
1.4872
2.9522
13.9150
250
(0.25)
0.0083
0.4363
0.8707
1.7338
8.3735
300
(0.30)
0.0052
0.2904
0.5799
1.1564
5.6496
400
(0.40)
0.0028
0.1559
0.3121
0.6233
3.0777
500
(0.50)
0.0018
0.0972
0.1942
0.3886
1.9287
1000
(1.00)
0.0004
0.0225
0.0450
0.0907
0.4526
AŞILMA OLASILIĞI ( % )
93
Trabzon il merkezi için çeşitli ekonomik ömürler içerisindeki, çeşitli olası
lı
klarla
beklenen maksimum yatay yer ivmesi değerleri
AŞILMA
Bİ
NA EKONOMİ
K ÖMRÜ ( YIL )
OLASIĞI
1
(%)
50
100
200
1000
MAKSİ
MUM YATAY YER İ
VMESİcm/sn² ( % g )
1
50.0 (0.05)
187.3 (0.19)
239.5 (0.24) 329.3 (0.34)
814.5 (0.83)
2
47.6 (0.05)
148.4 (0.15)
187.0 (0.19) 239.1 (0.24)
493.8 (0.50)
3
45.3 (0.05)
142.0 (0.14)
161.6 (0.16) 199.4 (0.20)
406.8 (0.41)
4
42.9 (0.04)
135.7 (0.14)
148.2 (0.15) 186.4 (0.19)
364.1 (0.37)
5
40.5 (0.04)
129.3 (0.13)
144.8 (0.15) 173.3 (0.38)
325.3 (0.33)
10
28.7 (0.03)
99.4 (0.10)
128.0 (0.13) 143.9 (0.15)
235.3 (0.24)
20
9.7 (0.01)
82.4 (0.08)
98.1 (0.10)
180.7 (0.18)
125.1 (0.13)
Buna göre yukarı
daki tabloya göre yapı
nı
n 100 yı
llı
k ekonomik ömür ve % 5
aşı
lma olası
lı
ğı
na göre Trabzon İ
l merkezi ana kayası
nda beklenen maksimum yatay
yer hareket ivmesi aşağı
da belirtilmiştir.
Trabzon İ
l Merkezi İ
çin Yatay Yer Hareket İ
vmesi : 144.8 cm / sn² (0.25g)
g : 980 cm / sn²
Öte yandan Japon Jİ
CA firması
nı
n Türkiye için önerdiği “k” Yatay Deprem
Katsayı
sıstandardizasyon değerleri esas alı
narak bugüne kadar çı
karı
lan risk analizi
raporlarıı
şı
ğı
nda hazı
rlanan, maksimum yatay yer hareket ivmesi ile “k” arası
ndaki
ilişki aşağı
da verilmektedir.
94
MAKSİ
MUM YATAY YER HAREKET İ
VMESİ Sİ
SMİ
K Dİ
ZAYN KATSAYISI
(a : cm/sn²)
(k)
475 < a
0.15 < k
300 < a 475
0.12 < k 0.15
* 140 < a 300 *
* 0.10 < k 0.12 *
45 < a 140
0.05 < k 10.0
Buna göre proje mühendisi, projenin karakteristik özellikleri, boyutlarıyapı
önem katsayı
sıve yerel zemin koşullarıvb. kriterleri dikkate alarak yukarı
daki
tablodaki esaslar dahilinde sismik dizayn katsayı
sı“k”nı
n 0.10 < k 0.12 arası
nda
bir değerde seçilmesi önerilir.
(Tercihen k = 0.11 alı
nabilir.)
Sı
vı
laştı
rma Yaratabilecek En Küçük Deprem Büyüklüğü;
Mw = 0.18 + 9.2 10 8 Lf + 0.90 log (Lf)
Lf = Çalı
şma alanı
n deprem oluşturacak diri kı
rı
ğa en yakı
n uzaklı
ğı(cm)
Trabzon - Merkez için sı
vı
laştı
rma yaratacak en küçük deprem büyüklüğü;
Mw = 7.7 olarak bulunmuştur.
Çalı
şma Alanı
nda Sı
vı
laştı
rma Yaratabilecek En Küçük (a) Yer İ
vmesi;
Log (a) = -1.02 + 0.249 (Mw) - log (r) - 2.55 10 3 (r) + 0.26 P (Joyner-Boore,1981)
r = ( Lf² + 53.3 ) 0.5
Lf (km)
Proje sahası
nda sı
vı
laşma oluşturabilecek en küçük (a) yer ivmesi;
a = 0.051 g olarak hesaplanmı
ştı
r.
Bölgedeki Diri Kı
rı
ğa En Yakı
n Uzaklı
kta ve O Bölgede M Büyüklüğündeki
Depremin FarklıOrtamlarda Oluşturacağıİ
vme (a) Değerleri;
Kaya ortamı
nda ivme (a) ( Vs 700 m/sn )
a 46 *100 .208 M ( r 10) 0.686
Sı
kıortamda ivme (a)
a 24.5 *100 .333 M (r 10) 0 .924
Orta sı
kıortamda ivme (a)
a 12.8 * 100 .432 M ( r 10) 1 .112
Bu bağı
ntı
lara bağlı olarak M büyüklüğündeki depremlerin farklı ortamlarda
oluşturacağıivme (a) değeri hesaplanarak tabloda sunulmuştur.
95
M
5.5
6.0
6.5
7.0
7.5
KIRIĞA OLAN
Dİ
K UZAKLIK
r (km)
130
130
130
130
130
KAYA ORTAMDA
İ
VME
(Vs
700m / sn )
0.022 g
0.028 g
0.035 g
0.045 g
0.057 g
SIKI
ORTAMDA
İ
VME
0.017 g
0.025 g
0.037 g
0.055 g
0.081 g
ORTA SIKI
ORTAMDA İ
VME
0.012 g
0.020 g
0.034 g
0.056 g
0.093 g
B) EK-V’DEKİDUYARLI YÖRELER Lİ
STESİDİ
KKATE ALINARAK
(SULAK ALANLAR, KIYI KESİ
MLERİ
, DAĞLIK VE ORMANLIK ALANLAR, TARIM
ALANLARI, Mİ
LLİPARKLAR, ÖZEL KORUMA ALANLARI, NÜFUSÇA YOĞUN
ALANLAR, TARİ
HSEL, KÜLTÜREL, ARKEOLOJİ
K, VB. ÖNEMİOLAN ALANLAR)
DOĞAL ÇEVRENİ
N DEĞERLENDİ
Rİ
LMESİ
.
 Koruma Alanları
Proje alanıherhangi bir koruma alanı(milli park, tabiat parkı
, sulak alan, tabiat
anı
tı
, tabiat koruma alanı
, yaban hayatıkoruma alanı
, yaban hayvanıyetiştirme alanı
,
kültür varlı
ğı
, tabiat varlı
ğı
, sit ve koruma alanı
, biyogenetik rezerv alanı
, biyosfer
rezervleri, özel çevre koruma bölgeleri, özel koruma alanları
), peyzaj değeri yüksek
yerler ve regreasyon alanları
, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik
oluşumları
n bulunduğu alanlarla ilgi ve ilişkisi mevcut değildir. Faaliyet alanı
nı
n bir
kı
smıÇevre ve Orman Bölge Müd. aittir. HES’e ait Boru Hattı
nı
n geçeceği
güzergahta ormanlı
k alana isabet eden kı
sı
mlarıgösterir harita Şekil 24’de
gösterilmiştir.
 Afet Durumu
Etüt alanı
nda şu ana kadar heyelan, akma, şişme, kaya düşmesi, çı
ğv.b. doğal
afetlere rastlanı
lmamı
ştı
r. Fakat; Bölgede 1998 yı
lı
nda 16+900 km ‘de daha önce sel
felaketi olmuştur. Faaliyet sahasıbu afet alanı
nı
n dı
şı
nda kalmaktadı
r.
Faaliyet sahası
nı
n Sürmene’ye olan mesafesi;
Regülatör : 26+450 km
Santral yeri : 21+100 km yukarı
da kalmaktadı
r.
96
Şekil 24. HES’e ait Boru Hattı
nı
n geçeceği güzergahta ormanlı
k alana isabet eden
97
kı
sı
mlarıgösterir harita
 Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları
Faaliyet alanı
n genel coğrafik konum itibari ile ekolojik, görsel ve fonksiyonel
kriter göz önüne alı
narak form, devamlı
lı
k, ölçü ve ölçek, benzerlik ve farklı
lı
k, denge
ve oran, baskı
nlı
k gibi peyzaj unsurlarıaçı
sı
ndan değerlendirilmesi neticesinde;
 Ana ulaşı
m arterlerinden uzak ve turistik bölge olmaması
 Karadeniz bölgesi genelinden farklıve özel bir peyzaj unsuru içermemesi
 Lokal olarak mevcut haliyle herhangi bir doğal cazibe taşı
maması
Peyzaj unsurlarıitibarıile faaliyette bir sakı
nca oluşturmamaktadı
r. Saha
benzersiz özellikte jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar taşı
mamaktadı
r. Halihazı
rda,
jeomorfolojik yapı
sı
, konumu ve yerleşim alanları
na mesafesi itibariyle bir rekrasyon
alanıniteliği bulunmamaktadı
r.
 Devletin Yetkili Organları
nı
n Hüküm ve Tasarrufu
Altı
nda Bulunan Araziler
Faaliyet alanı
nı
n savaşve seferberlik halinde herhangi bir stratejik önemi ve
konumu bulunmamaktadı
r. Diğer kamu kurum ve kuruluşları
nı
n görüşlerinde ve
yapı
lan incelemelerde de kamu kurum ve kuruluşları
na tahsis edilmiş alan ve
7/16349 sayı
lıBakanlar Kurulu Kararıile “sı
nı
rlandı
rı
lmı
şalan” ilan edilmişalanlara
rastlanmamı
ştı
r. Faaliyet alanıve çevresinde Askeri Yasak Bölge mevcut değildir.
İ
nşaa edilecek tesisler büyük bir alan kaplamamaktadı
r. Tesisler dere yatağıile
çok az bir orman alanıüzerinde inşaa edilecektir. Tesislerin inşaa edileceği alanlar
satı
n alı
nacağıiçin arazi sahipleri maddi kayı
plara uğramayacaklardı
r.
3. Projenin ve yerin alternatifleri (proje teknolojisinin ve proje alanı
nı
n
seçilme nedenleri)
YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi için hazı
rlanan ön raporda regülatör
kotu 1050 m., santral kotu 750 m. olarak belirlenmişti.
Daha sonra yapı
lan detaylıbüro ve arazi çalı
şmalarısonucunda YukarıManahoz
Regülatörü ve HES projesi için, ön raporda belirtilen dahil olmak üzere dört adet
alternatif üzerinde çalı
şı
lmı
ştı
r
98
Bunlardan birincisi, ön raporda belirtilen 1050 m. kotu ile, 750 m. kotu arası
nda
kalan ve sağsahilde iletim kanalıdüşünülen alternatiftir.
İ
kincisi, 1160 m. kotu ile 750 m. kotu arası
nda kalan ve sağsahilde iletim kanalı
düşünülen alternatiftir.
Üçüncüsü, 1160 m. kotu ile 750 m. kotu arası
nda kalan ve sol sahilde iletim
kanalıdüşünülen alternatiftir.
Dördüncü alternatif ise, 1160 m. kotu ile 600 m. kotu arası
nda kalan ve sol
sahilde iletim kanalıdüşünülen alternatiftir.
Yukarı Manahoz
Regülatörü
ve
Hidroelektrik
Santralı
,
Türkiye’nin
kuzeydoğusunda, Doğu Karadeniz Bölgesinde ve Trabzon İ
li, Köprübaşıİ
lçesi,
BüyükdoğanlıKasabasısı
nı
rlarıiçinde, Manahoz Dere üzerinde yer almaktadı
r. Proje
yeri 1/25 000 ölçekli haritaları
n TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4 numaralıpaftaları
nda
bulunmaktadı
r.
Proje ile Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarası
nda kalan düşüşünün
değerlendirilmesi amaçlanmı
ştı
r.
Manahoz Dere üzerinde yapı
lmasıplanlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES
ile, Manahoz Dere’nin hidrolik enerji potansiyeli değerlendirilecektir.
Yukarı
da belirtilen bu dört alternatif içerisinden, hidrolojik koşullar, topoğrafik yapı
,
cebri boru güzergahıjeolojik yapı
sıve toplam enerji üretimi de göz önüne alı
narak
dördüncü alternatif seçilmiştir.
Manahoz Dere Havzası
’nı
n gelişmesi genel olarak Türkiye Ekonomisine katkı
da
bulunacağıgibi, özelde de havza içerisinde ekonomik hayatı
n canlanması
na ve
gelişmesine yardı
mcıolacaktı
r.
99
 SONUÇLAR
Yukarı Manahoz
Regülatörü
ve
Hidroelektrik
Santralı
,
Türkiye’nin
kuzeydoğusunda, Doğu Karadeniz Bölgesinde ve Trabzon İ
li, Köprübaşıİ
lçesi,
BüyükdoğanlıKasabasısı
nı
rlarıiçinde, Manahoz Deresi üzerinde yer almaktadı
r.
Proje yeri, 1/25.000 ölçekli haritaları
n TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4 numaralı
paftaları
nda bulunmaktadı
r. (EK-1)
Faaliyet sahası
nı
n Koordinatları:
Santral
X= 4511911.11
Y= 594840.25
Yükleme
X= 4511995.50
Y= 594023.37
Regülatör
X = 4507464.86
Y= 594363.67
Proje ile Manahoz Deresi’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarası
nda kalan düşüşünün
değerlendirilmesi amaçlanmı
ştı
r.
Regülatör ve Santral yerlerine mevcut stabil yollar ile ulaşmak mümkündür. Yukarı
Manahoz Regülatörü; İ
ftergaz Yaylası
’nı
n doğusunda, Kuku Mezraası
nı
n güneyinde
ve Büyükdoğanlı
’nı
n kuşuçumu 2,5 km güneyinde, AğaçbaşıDere ile Kemik Dere’nin
Manahoz Dere’ye birleştiği yerin hemen mansabı
nda, 1160 m. nehir kotunda yer
almakta olup, Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarası
ndaki düşüş
ünün
değerlendirilmesi amacı
yla planlanmı
ştı
r. Talvegden 5,15 m. yükseklikte ve dolu
gövdeli beton olarak planlanan regülatörün sol sahilinden alı
nacak olan su, 5000 m.
uzunluğunda 1,75 m.x2,40m. kesitli kapalı kanal ile 600m. nehir kotunda
Büyükdoğanlı
’nı
n 600 m. kuzeyinde, Arip Dere’nin Manahoz Dere’ye birleştiği yerin
mansabı
nda yer alan YukarıManahoz Hidroelektrik Santralı
na iletilecektir.Santral
22,86 MW kurulu gücünde olup, 2 adet yatay eksenli pelton türbin ile donatı
lmı
ştı
r.
Regülatör yerinde yı
llı
k ortalama akı
m 2,01 m 3/sn dı
r. Optimizasyon çalı
şmaları
sonucunda belirlenen santrale verilecek maksimum debi 5 m3/sn’dir. Santralde 21,68
GWh’i güvenilir, 57,08 GWh’i sekonder olmak üzere yı
lda toplam 78,76 GWh enerji
üretilecektir.
HES için gerekli malzeme Beşköy Belediyesi tarafı
ndan belirlenmiş olan
kum-çakı
l ocağı
ndan elde edilecektir. HES inşaatı
nda maksimum 30 kişi çalı
şacaktı
r.
İ
nşaat için şantiye kurulacaktı
r.
100
YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi sadece enerji amaçlıolup başka bir
amaçla kullanı
lmamaktadı
r.
Yukarı Manahoz Regülatörü, Trabzon-Sürmene istikametinde Sürmene’ye
varmadan sağa Köprübaşı
, Büyükdoğanlıyoluna sapı
lı
r. Büyükdoğanlı
’yıyaklaşı
k
4-5 km geçtikten sonra Kuku Mezrasıcivarı
ndadı
r. Santral yeri, Sürmene’ye
varmadan Köprübaşıyoluna sapı
lı
r. Bu yolun başlangı
cı
ndan Santrale olan mesafe
21+100 km’dir. Regülatör ünitesi ise 26+450 km yukarı
dadı
r. Santral yeri kotu
600 m., Regülatör yeri 1160 m.’dir.
YukarıManahoz Regülatörü ve Hes’in Özet Karakteristikleri
İ
li
: Trabzon
Akarsu Adı
: Manahoz Deresi
Regülatör Tipi
: Dolu Gövdeli Beton
Ortalama Debi
: 2,01 m3 /sn
Talveg Kotu
: 1155,30 m.
Kret Kotu
: 1159,70 m.
Santral Türbin Eksen Kotu
: 605,00 m.
Brüt Düşü
: 550,00 m.
Net Düşü
: 527,69 m. (İ
ki Ünite)
Net Düşü
: 544,42 m. (Tek Ünite)
İ
letim Yapı
sı(Kanal) Uzunluğu
: 5000,00 m.
Santral Kurulu Gücü
: 22,86 MW
Firm Enerji
: 21,68 GWh
Sekonder Enerji
: 57,08 GWh
Yı
llı
k Toplam Enerji
: 78,76 GWh
Yatı
rı
m Bedeli
: 18.503 Milyar TL
Yı
llı
k Net Gelir (B-C)
: 3.036 Milyar TL
Rantabilite (B/C)
: 2,75
Regülatör Talveg Kotu
: 1155,30 m
Koordinat
: 400 42’ 48” K – 40 0 07’ 01” D
Yağı
şAlanı
: 89.7 km2
Paftası
: 1/25.000 Ölçekli Tapoğrafik Haritaları
n
TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4
101
Proje kapsamı
nda yer alan ana tesisler; regülatör, çökeltim havuzu, kanal, kanal
taşma savağı
, yükleme havuzu, vana odası
, cebri boru ve santral binası
dı
r.
1155,30 m. talveg kotunda tasarlanan YukarıManahoz Regülatörü ile çevrilen
sular, 1.75 m.x2.40 m. ebatları
nda, 5000 m. uzunluğunda kapalıkanal yardı
mıile
yükleme havuzuna ve buradan da 1,10 m. çapı
nda cebri boru ile santrale
iletilmektedir.
Enerji Su Alma Yapı
ları
Regülatör
YukarıManahoz Regülatör yerinin seçiminde, hidrolojik koşullar, jeolojik ve
topoğrafik açı
dan uygunluğu dikkate alı
nmı
ştı
r. Regülatör 1155,30 m. talveg kotunda,
dolu gövdeli beton olarak planlanmı
ş, hidrolik ve hidrolojik şartlar göz önüne alı
narak
regülatör dolusavak kret kotu 1159,70 m., regülatör dolusavak yan perde duvarıkret
kotu ise 1161,70 m. olarak belirlenmiştir.
Su alma yapı
sıve çökeltim havuzu sol sahilde yer alacaktı
r. Çökeltim havuzu
sonunda çökeltim havuzu teknesi yer almakta olup tekne doğrudan kanala
bağlanacaktı
r. Su alma yapı
sı
nı
n hemen yanı
nda iki gözlü olarak planlanan çakı
l
geçidi yer alacak ve gerektiğinde çakı
l geçidi kapaklarıaçı
larak, regülatör menbaı
nda
toplanmı
şolan rusubat mansaba aktarı
lacaktı
r. Serbest akı
şlıdolusavak yapı
sıçakı
l
geçidinin hemen sağı
nda yer alacak ve 25 m. genişliğinde olacaktı
r.
Derivasyon Yapı
sı
Regülatör inşaatısı
rası
nda çalı
şma alanı
nıkuruda tutacak bir derivasyon işlemi
gerekmektedir. İ
ki sahil arasıyeterli genişlikte olduğundan ayrı
ca bir derivasyon
yapı
sı
na ihtiyaç yoktur. Derivasyon işlemi sı
rası
nda 25 yı
llı
k taşkı
n debisi dikkate
alı
nmı
ştı
r.
Su Alma Yapı
sı
Su alma yapı
sı
, regülatör yapı
sıiçinde sol sahilde yer almakta ve her biri 3,5 m.
genişliğinde iki gözlü olarak planlanmı
ştı
r. Su alma yapı
sı5 m3/sn’lik maksimum
debiye göre boyutlandı
rı
lmı
şve eşik kotu nehir talveg kotunun 1,75 m. üzerindedir.
Çakı
l Geçidi
Çakı
l geçidi, su alma yapı
sı
nı
n hemen yanı
nda 25 yı
llı
k feyezan debisi olan
65,90 m3/sn debi dikkate alı
narak boyutlandı
rı
lmı
ştı
r. İ
ki gözlü olarak planlanan çakı
l
geçidinin, her birinde 2,5 m. x 2,5 m. boyutları
nda sürgülü kapak bulunacaktı
r.
102
Serbest Akı
şlıDolusavak
Serbest akı
şlıdolusavak regülatörün sağsahilinde yer almaktadı
r. Dolusavak
boyutlandı
rması
nda 100 yı
llı
k feyezan debisi olan 92,30 m3/sn’lik debi dikkate
alı
nmı
ştı
r. Dolusavak yapı
sı
nı
n temel kotu 1152,80 m. kret kotu 1159,70 m. ve yan
perde duvarıüst kotu 1161,70 m.’ dir.
Çökeltim Havuzu
Regülatör yapı
sı
nı
n sol sahilinde her biri 3,5 m. genişliğinde ve 35 m.
uzunluğunda, ortalama 5,80 m. yüksekliğinde iki gözlü bir çökeltim havuzu
planlanmı
ştı
r.
Çökeltim havuzunda 0,3 mm. çapı
ndaki danelerin çökelmesi sağlanacaktı
r.
Çökeltim havuzu girişinde her gözde bir kapak olacaktı
r. Havuz tabanıtrapez kesitli
olarak planlanmı
ş, taban eğimi % 2, trapez yüksekliği 1,5 m.’dir. Çökeltim havuzu
sonunda planlanan silt temizleme kapakları1,20 m. x 1,20 m. ebatları
nda olacaktı
r.
Kanal
YukarıManahoz HES sistemi içindeki önemli yapı
lardan biri kanal yapı
sı
dı
r. Kanal
5000 m. uzunluğunda, 1,75 m. genişliğinde, 2,40 m. yüksekliğinde, 30 cm.
et kalı
nlı
ğı
nda ve kapalıkanal olacaktı
r. 3,00 metre genişliğinde açı
lacak olan kanal
ulaşı
m yolu, eksenden 3,50 m. derinliğinde, 2,35 m. eninde kazı
larak kapalıkanal
yapı
lacak ve üzeri 0,5 m. stabilize dolgu ile doldurulacaktı
r. Kanal yapı
sı
nı
n her 100
metresinde, 1,00 metre çapı
nda muayene bacalarıkonulacaktı
r. Kanal giriştaban
kotu 1157,60 m. kanal çı
kı
ş taban kotu 1153,20 m. olup, kanal taban eğimi
0,00088’dir. Kanal güzergâhıboyunca gerekli olan sanat yapı
ları
, kesin proje
aşaması
nda projelendirilecektir.
Taşma Savağı
Santralı
n devre dı
şıkaldı
ğıdurumlarda veya kanala girmesi muhtemel fazla
suları
n savaklanabilmesi amacı
yla regülatör ile yükleme havuzu arası
nda yükleme
havuzunun 500 m. membaı
nda 3 m. genişliğinde ve 20 m. uzunluğunda bir taşma
savağıplanlanmı
ştı
r.
Yükleme Havuzu
Yükleme havuzu kanal yapı
sı
nı
n sonunda 7.00 m. eninde, 25,00 m. boyunda ve
6 metre yüksekliğinde olacaktı
r. Havuz taban eğimi % 2, maksimum su seviyesi
1155 m.’ dir.
103
Yükleme havuzu santralı
n herhangi bir sebeple devre dı
şıkaldı
ğıdurumlarda,
gelen fazla suları
n 500 metre gerideki taşma savağı
ndan atı
labilmesi için, maksimum
su kotundan 1,20 m. yüksek olacak ş
ekilde planlanmı
ştı
r.
Vana Odası
Yükleme havuzu sonunda ve cebri boru başı
nda, 6,40 m. x 6,40 m. ebatları
nda
bir vana odasıplanlanmı
ştı
r. Vana odasıiçerisinde bir adet kelebek vana ve vana
montaj–demontaj tertibatıdüşünülmüştür.
Cebri Boru
YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinin en önemli bölümlerinden biri de
cebri borudur. Cebri boru güzergahıbelirlenirken, jeolojik açı
dan en uygun olan
alternatif dikkate alı
nmı
ştı
r.
Cebri boru toplam boyu, yükleme havuzu çı
kı
şı
ndan itibaren 1000 m.’dir. Cebri
borudaki yük kayı
plarıile cebri boru maliyet optimizasyonu yapı
lmı
şve en uygun çap
olarak 1,10 m. seçilmiştir.
Sosyal AltyapıGereksinimi
Kurulacak şantiyede çalı
şacak personelin gereksinimlerini karşı
layacak mutfak,
yatakhane, tuvalet, banyo gibi yapı
lar tesis edilecektir. Çalı
şacak personelin
ailelerinin en yakı
n yerleşim yerlerinde ikamet edeceği düşünülmektedir. Aileler tüm
temel ve sosyal ihtiyaçları
nıburalardan karşı
layacaklardı
r. Ayrı
ca başka bir tesis
kurulmasıgerekli değildir.
İ
nşaat süresi boyunca yerel halk için işimkânlarıdoğacağıda düşünülmektedir.
Bunun sonucu olarak yöredeki ticari yaşam hareketlenecek ve alı
şverişlerden dolayı
gelir artı
şı
nda lokal bir gelişme de söz konusu olacaktı
r.
Su Kullanı
mı
;
Manahoz Deresi enerji üretim potansiyelinden yararlanmak amacı
yla Yukarı
Manahoz Regülatörü ve Hidroelektrik Santralinin inşa edilmesi düşünülmüştür.
Manahoz Deresi ve Proje alanıçevresindeki yüzey suları
nı
n özellikleri Tablo 3.’de
verilmiştir.
Manahoz Deresi Akiferi; Sürmene ilçesinden denize dökülen Manahoz Deresi’nin
mansap bölümünde oluşan siltli, killi, kumlu, çakı
llı
, bloklu,
akifer özelliğindeki
Alüvyonun genişliği 100-250 m., 3km. kadardı
r. Alüvyon kalı
nlı
ğı8-17 m. olarak
belirlenmiştir.
(Şekil 12‘de Manahoz Deresi Akiferi Hidrojeoloji Haritasıgösterilmiştir)
104
Proje alanı600 – 1160 m. kotlarıarası
nda olduğu için bölgede çoğunlukla iğne
yapraklı ağaç türleri bulunmaktadı
r. Ancak proje kapsamı
ndaki faaliyetlerden
etkilenecek alanlar tesislerin inşa edileceği alanlardı
r.
Manahoz Dere Havzasıiçinde, Manahoz Dere üzerinde bulunan proje alanı
,
ı
rmağı
n dar ve derin bir vadiden akmasınedeni ile, dere yatağıve bir miktar orman
alanı
nıkapsayacaktı
r.
Proje sahasıve çevresinde projeden etkilenecek olan alanlar ve alı
nmasıgerekli
tedbirler ortaya konulacak ve inşaat sı
rası
nda etkilenecek bitki türleri için ilgili kurum
ve kuruluşlar ile temas halinde olunacaktı
r.
İ
nşaat Aşaması
İ
nş
aat aş
aması
nda aş
ağı
daki tesisler yapı
lacaktı
r:

Ulaş
ı
m yolları

Regülatör

Çökeltim havuzu

İ
letim yapı
sı

Yükleme havuzu

Vana odası

Cebri boru

Santral binası

Enerji iletim hattı
İ
nşaa edilecek tesisler büyük bir alan kaplamamaktadı
r. Tesisler dere yatağıile
çok az bir orman alanıüzerinde inşaa edilecektir. Tesislerin inşaa edileceği alanlar
satı
n alı
nacağıiçin arazi sahipleri maddi kayı
plara uğramayacaklardı
r.
Tehlikeli ve zararlıatı
k sular ve maddeler, ilgili yönetmeliklere uygun şekilde
depolanacak ve bertaraf edilecekleri tesislere gönderilecektir.
Katıatı
klar, yönetmeliklere uygun şekilde toplandı
ktan sonra, en yakı
n yerleşimin
çöp depolama alanı
na dökülecektir. Tehlikeli ve zararlıkatıatı
klar, yönetmeliklere
uygun şekilde depolanacak ve bertaraf edilecekleri tesislere gönderilecektir.
Mevcut Kirlilik Yükü
Proje alanıçevresinde yerleşim bulunmamaktadı
r. En yakı
n yerleşim Santral
binası
na yaklaşı
k 600 m. uzaklı
kta bulunan BüyükdoğanlıKasabası
’dı
r. Bu nedenle
yerleşimden kaynaklanan bir kirlilik görülmemektedir. Dere çevresinde dik yamaçlı
araziden dolayıtarı
m yapı
lan arazi bulunmamaktadı
r. Bu sebeple tarı
m ilaçlarıve
gübre kullanı
mıyoktur.
105
Yapı
lan arazi çalı
şmalarıve gözlemlere göre proje sahası
nı
n bulunduğu bölge ve
yakı
n çevresinde hava kirliliğine yol açacak sanayi vb. bir faaliyet bulunmamaktadı
r.
HES inşaatısı
rası
nda geçici olarak hava kalitesinde düşüşyaşanacaktı
r. Ancak bu
düşüş Hava
Kalitesinin
Korunması Yönetmeliği’nde
verilen
sı
nı
r değerleri
aşmayacaktı
r. İ
nşaat tamamlandı
ğı
nda HES işletmeye geçtiğinde mevcut hava
kalitesini olumsuz yönde etkileyecek bir faaliyet yapı
lmayacağıiçin mevcut hava
kalitesi değişmeyecektir.
İ
nşaat aşaması
nda inşaat işçilerinden ve inşaat malzemelerinden kaynaklanan
evsel nitelikli katıatı
klar ve organik atı
klar ile inşaat atı
kları
, 14 Mart 1991 tarih ve
20814 sayı
lıResmi Gazete’de yayı
mlanan “KatıAtı
kları
n Kontrolü Yönetmeliği”
hükümlerine göre bertaraf edilecektir. Bu atı
klardan tekrar kullanı
labilir olanlar ayrı
toplanacak ve geri kazanı
mısağlanacaktı
r. Değerlendirilemeyecek olanlar en yakı
n
çöp depolama alanı
na gönderilecektir.
İ
nşaat aşaması
nda oluşacak katıatı
klar, çalı
şacak personelden kaynaklanacak
evsel nitelikli atı
klardan ve inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan (kağı
t, plastik, çimento
torbası
, tel vb.) atı
klardan oluşacaktı
r. Evsel nitelikli katıatı
kları
n miktarıile ilgili
tahminler ve kabuller aşağı
da görülebilir.
Çalı
şacak Kişi Sayı
sı: 30 kişi
Kişi başı
na günlük oluşacak katıatı
k : 1 kg/gün
Günlük oluşacak toplam katıatı
k : 30 kg/gün
Oluşacak bu evsel nitelikli katıatı
klar, 14.3.1991 tarih ve 20814 sayı
lıResmi
Gazete’de yayı
mlanarak yürürlüğe giren “KatıAtı
kları
n Kontrolü Yönetmeliği’ne
uygun olarak çöp torbaları
nda biriktirilecek ve Beşköy Belediyesinin müsaade ettiği
yere bı
rakı
lacaktı
r. Katıatı
kları
n taşı
nması
, depolanmasıve bertarafıkonusunda
14.3.1991 tarih ve 20814 sayı
lıResmi Gazete’de yayı
mlanarak yürürlüğe giren “Katı
Atı
kları
n Kontrolü Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerine uyulacaktı
r.
Sahada 1 adet fosseptik yapı
lacaktı
r. Fosseptiğin boyutlarıaşağı
da verilmiştir.
Hacmi : 2 m3
Derinliği : 2 m
Eni : 1 m
Boyu : 1 m
Kazıişlemleri, yükleme, boşaltma, taşı
ma gibi fiziksel işlemler esnası
nda çevreye
toz yayı
lmasısöz konusudur.
Bu aşamalardan meydana gelen toz emisyonları
106
üretim miktarı
, çalı
şma alanı
nı
n genişliği, işin kapasitesi gibi çeşitli faktörlere bağlı
olup bu faktörlerle de doğru orantı
lı
dı
r.
Patlatma işlemi, İ
letim Hattı
nı
n yapı
lmasısı
rası
nda hattı
n önüne çı
kan kaya
parçaları
nıparçalamak için yapı
lacaktı
r. Bunlar anlı
k olacaktı
r. Fazla bir toz
oluşturmasıolasıdeğildir. Ufak patlatmalar olacaktı
r.
Regülatör, Kuku Mezraası
nı
n güneyinde ve Büyükdoğanlı
’nı
n kuşuçumu 2,5 km
güneyinde kalmaktadı
r. Patlatma Regülatör ile Yükleme arası
nda gerektiğinde
yapı
lacaktı
r. İ
letim hattı
nı
n önüne çı
kan kaya parçalarıiçin kullanı
lacaktı
r. Kuku
Mezrası
na KuşUçumu uzaklı
ğıise yaklaşı
k 500 m civarı
nda. Bu uzaklı
k kanal
boyunca değişiklik gösterecektir.
1 Patlatmada (atı
mda) 965 ton malzeme alı
nacak ve hiçbir işleme tabi
tutulamadan seçilen malzeme kamyonlara yüklenip sahaya taşı
nacaktı
r. Buradaki
bazaltlar siyah, oksitlenmişyüzeylerinde koyu kahve- kahve renkli, düzensiz eklemli,
eklem yüzeyleri oksitlenmiş, orta dayanı
mlı
-dayanı
mlı
dı
r.
Malzemenin kamyonlara yüklenmesi ve taşı
nmasısı
rası
nda oluşacak toz
emisyon miktarları
nı
n ve yayı
ları
nıönlemek amacı
yla aşağı
daki önlemler
alı
nacaktı
r.
• Taşı
yı
cıkamyonları
n malzeme taşı
nı
mısı
rası
nda üzeri kapatı
lacaktı
r.
• Saha içinde ve nakliye sı
rası
nda hareket halindeki kamyonlara hı
z
sı
nı
rlandı
rmasıgetirilecektir.
•
Yükleme
boş
altma
işlemi
yapı
lı
rken
savurma
yapmamaya
özen
gösterilecektir. İ
şçi sağlı
ğıve işgüvenliği açı
sı
ndan çalı
şan personele baret, eldiven,
toz maskesi gibi malzemeler faaliyet sahibi tarafı
ndan karşı
lanacak ve bunları
n
kullanı
lmasısağlanacaktı
r.
Yukarı
da verilen toz konsantrasyon değerleri Faaliyet sahası
nda herhangi bir toz
kontrolü yapı
lmamasıdurumunda meydana gelebilecek teorik değerlerdir.
Proje kapsamı
nda yürütülecek çalı
şmalarda işkazalarıve diğer kazaları
n olma
olası
lı
ğıoldukça yüksektir. Bu aş
amada her türlü işkazası
nı
n önlenmesi için çalı
şma
alanları
na uyarı
cılevhalar konulacak ve çalı
şanlara kişisel koruyucu ekipmanlar
verilecektir. Çalı
şma süreleri içerisinde kı
sa molalar verilerek konsantrasyon
azalması
na bağlıişkazaları
nı
n oluşma riskinin önüne geçilecektir. Kullanı
lacak araç
ve gereçler insan anatomi ve fizyolojisine uygun, ergonomik özelliklerde olanlardan
seçilecek olup özellikle vibrasyon kaynağıolabilecek araç ve gereçlerde bu etkiyi
azaltı
cıdüzenlemelere gidilecektir.
107
İ
şçi Sağlı
ğıve İ
şGüvenliği Tüzüğü’ndeki;
 İ
şyerlerinde
bulunması gereken
sağlı
k şartları ve
güvenlik
tedbirleri
bölümündeki (Madde 22, 38 )
 Tozlarla ortaya çı
kabilecek meslek hastalı
kları
na karşıalı
nacak özel tedbirler
bölümündeki (Madde 76 )
 Gürültünün zararlıetkilerinden korunmak için (Madde 78) alı
nacak tedbirler
bölümündeki ilgili hükümlere uyulacaktı
r.
İ
şletme aşaması
nda faaliyet ünitelerinde kullanı
lacak makinelerde yakı
t olarak
motorin kullanı
lacaktı
r. Motorin’in faaliyet sahasıiçerinde depolanmasısöz konuşu
olmayı
p ihtiyaçlar en yakı
n akaryakı
t istasyonundan günlük olarak karşı
lanacaktı
r.
Bunun
dı
şı
nda
işletmede
ayrı
ca
tehlikeli,
toksik
ve
parlayı
cı madde
kullanı
lmayacaktı
r.
Patlatma yapı
lı
rken;
Büyük projelerde tartı
şmalarıönlemek ve firmaları
n kötü niyetli kişilere karşı
parasal kayı
plara uğraması
nıengellemek, aynızamanda gerçekten mağdur olan
kişileri saptayabilmek için şunları
n yapı
lması
nda yarar vardı
r:
• Patlatmalara başlamadan önce çevredeki potansiyel yapı
larda tespitler yapmak,
görülebilen her türlü çatlak ve yı
kı
k elemanlarısaptamak.
• Yörede yaşayan insanlarıbelirli bir program dahilinde eğitmek.
• Patlatmalarıyörenin özelliğine göre günün uygun saatlerinde yapmak, bunu bir
program haline getirerek çevre insanı
nı
n alı
şkanlı
k kazanması
nısağlamak.
• Zarar gördüğü iddia edilen yapı
ları
, bilgili kişiler tarafı
ndan inceleterek gerçek
nedeni belirtmek.
• Kritik olan projelerde kalı
cıistasyonlar kurmak ve her patlatmayıkayda almak.
Mümkünse resmi dairelerden görevliler ile tutanağa bağlamak.
İ
zleme programıve acil müdahale planı
;
Olasıişkazaları
na karşı
, sahaya uyarı
cılevhalar yerleştirilecek olup, işçiler sürekli
olarak uyarı
lacak, işçilere koruyucu elbise, kulaklı
k, gözlük ve kask verilecek,
Faaliyetin inşaat, işletme ve işletme sonrasıiçin önerilen izleme programıve
doğal afet ve kaza, sabotaj vb. durumlarda uygulanacak müdahale planı
:
1. Doğal afetlere karşıherhangi bir müdahale planıbulunmazken işçi güvenliği
konusunda T.C. Sağlı
k ve Sosyal Yardı
m Bakanlı
ğı
'nı
n "İ
ş ve İ
şçi Güvenliği
Tüzüğü"ndeki hükümlere uyulacaktı
r.
108
2. Olasıkazalara karşıise tesiste ilk yardı
m dolabıbulundurulacak ve bölgedeki
Sağlı
k Ocakları
ndan yararlanı
lacaktı
r.
3. Tesiste günlük çalı
şma saatleri 08.00–17.00 arası
nda olacaktı
r.
4. Proje alanıçevresinde koruma bandıoluşturulacak ve tesis çevresine uyarı
cı
tabelalar ası
lacaktı
r.
5. Sabotaj ihtimaline karşıtesiste 24 saat güvenlik görevlisi bulundurulacaktı
r
6. Ayrı
ca; faaliyet sahasıProje Tanı
tı
m Dosyası
nda belirtilen hususlar yönüyle
Çevre ve Orman Bakanlı
ğıtarafı
ndan belirli aralı
klarla denetlenecek ve raporda
belirtilen şekilde çalı
şı
p çalı
şı
lmadı
ğı
, istenilen standart ve kı
staslara uyulup
uyulmadı
ğıyönü ile kontrol edilecektir.
7. Ayrı
ca; Proje Tanı
tı
m Raporu ve ekleri hakkı
ndaki taahhütnameye
uyulmadı
ğı
nı
n belirlenmesi halinde Valilikçe faaliyet durdurulabilmektedir.
8. Görevli olmayan personelin faaliyet alanıiçerisinde bulunması
na izin
verilmeyecektir. Oluşabilecek bir kazaya karşı
n faaliyet alanı
nda ilk yardı
m dolabıve
bir araç bulundurulacak, kazaya uğramı
şpersonel hı
zlıbir şekilde en yakı
n sağlı
k
merkezine ulaştı
rı
lacaktı
r.
9. Faaliyet alanı
nda çevreyi ve insan sağlı
ğı
nıdoğrudan veya dolaylıolarak
etkileyebilecek faktörler için gerekli faaliyet sahibi tarafı
ndan alı
nacaktı
r.
10. Ayrı
ca; çalı
şma sahasıuyarı
cılevhalarla donatı
larak sivillerin alana girmesi
önlenecektir.
11. Her türlü sanat yapı
ları
na (yol, duvar, köprü vs.) gerekli koruma mesafesi
bı
rakı
lacak.
12. HES’den kaynaklanabilecek her türlü zarar-ziyan faaliyet sahibince
karşı
lanacak.
13. Doğal afet ve sabotaj ihtimallerine karşıpersonel eğitimi sağlanacak ve
müdahale planı
, şantiye binası
nda görünür bir panoya ası
lacaktı
r.
14. İ
şkazaları
na karşıgerekli sağlı
k ve ilkyardı
m malzemeleri HES binası
nda
bulundurulacak, en yakı
n sağlı
k kuruluşuna ulaşı
m için faaliyetler sı
rası
nda bir araç
bulunmasısağlanacaktı
r.
15. Trafodan zamanla çı
kacak atı
k yağları
n bertarafıkonusunda, 2.08.1995
tarih ve 22387 sayı
lıResmi Gazete’de yayı
mlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli
Atı
kları
n Kontrolu Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktı
r. Trafo dı
şıkatıyağlar
konusunda, Çevre Bakanlı
ğı
’nı
n 12.08.1996 tarih ve 96–18 sayı
lıGenelgesi ile
21.11.1997 tarih ve 97–22 sayı
lıGenelgesi hükümlerine uyulacaktı
r.
109
16. Bu faaliyetler sı
rası
nda ufak partiküllerin çevreye yayı
lması
nıönlemek
amacı
yla 2 Kası
m 1986 tarih ve 19269 sayı
lıResmi Gazete’de yayı
mlanan “Hava
Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği”nin ilgili hükümlerine uyulacaktı
r.
17. Olasıbir kayma, Deprem, v.b afet durumları
nda kanal içindeki suyun
boşaltı
lmasıiçin EK-1’de gösterildiği gibi tahliye vanalarıkonulacaktı
r.
Toz
İ
lgili
bölümlerde
proje
alanı
nda
oluşacak
toz
literatürden
yararlanı
larak
hesaplanmı
ştı
r. Proje kapsamı
nda toz yayı
lması
na neden olabilecek faaliyetler, İ
letim
Hattı
nı
n yapı
lmasısı
rası
ndaki Patlatmalar, kazı
lar, dolgular ve gereçlerin nakliyesi ve
serilmesidir. Bu faaliyetler sı
rası
nda 2 Kası
m 1986 gün ve 19269 sayı
lıResmi
Gazete'de yayı
nlanan "Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği'nin ilgili hükümlerine
uyulacaktı
r. İ
letim Hattı
nı
n yapı
lmasısı
rası
nda yapı
lacak patlatma işlemi anlı
k olup
etkisi çok kı
sa sürmektedir. Bu aşamada oluşacak vibrasyon en yakı
n yerleşim birimi
olan 500 m mesafedeki Kuku Mezrası
nıetkilemeyecektir.
GÜRÜLTÜ
İ
nşaat esnası
nda oluş
acak gürültü seviyesinin tahmini için, 11.12.1986 tarih ve
19308 sayı
lıResmi Gazete’de yayı
nlanan Gürültü Kontrol Yönetmeliğinin “Gürültü
Kaynakları
; karayolu, havayolu taşı
ma araçları
, sanayi, yol ve inşaat makineleri” ile
ilgili II. Bölüm Madde 6-1 (Sanayi, Yol ve İ
nşaat Makineleri)’nde verilen maksimum
gürültü seviyeleri esas alı
nmı
ştı
r.
Patlatma yapı
lan anlarda diğer bütün işlemler durdurulacaktı
r. Bu sebeple
patlatma anı
nda oluşan gürültü ile ilgili hesaplar diğer gürültü kaynakları
ndan
bağı
msı
z yapı
lmı
ştı
r. Diğer işlemler sı
rası
nda oluşan gürültü ise gürültü kaynağı
makinelerin birlikte çalı
şmalarıdurumunda oluşan gürültü seviyeleri açı
sı
ndan
incelenmişve modellenmiştir.
Yapı
lacak patlatmalar jandarma gözetiminde olacak ve halka duyurulacaktı
r. Patlatma
yapı
lacağısı
rada sahada bulunanlara kulaklı
klar ve koruyucu başlı
klar verilecek ve çalı
şanlar
patlatma noktası
ndan güvenli uzaklı
ğa alı
nacaktı
r. Patlatma sı
rası
nda oluşacak gürültü 500
m mesafedeki en yakı
n yerleşim birimi olan Kuku mezrası
nda 86,02 dBA değerinde
hissedilecektir. Bu değer Gürültü Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 5’de verilen sı
nı
r değerin
(60 dB) üzerinde kalmaktadı
r.
Patlatma İ
şlemlerinde tozumanı
n engellenmesi için alı
nacak önlemler:
1-Patlatma amacı
yla açı
lacak deliklerde su enjeksiyonlu araçlar kullanı
lacaktı
r.
2-Delme işlemlerinde oluşan toz, matkaplar üzerine monte edilmiş emici
donatı
mla kontrol altı
nda tutulacaktı
r.
110
3-Lağı
m deliklerinde patlayı
cımalzeme ile beraber su kartuşlarıyerleştirilecek
böylece patlama anı
nda toz oluşumu engellenecektir.
Genel Jeoloji
Proje sahası
; Trabzon ili Sürmene ilçesinin güneyinde yer alan Manahoz deresi
havzası
nda, doğu Pontid Kuşağı
nda yer almaktadı
r.
Proje sahasıve civarı
nda hakim olan doğu pontid Kuşağı
; üst kretase yaşlı
,
riyodasit-dasit lav ve piroklastlarıbirimlerini içeren Kı
zı
lkaya formasyonu ile bu
formasyonu üzerleyen üst kretase yaşlıBazalt-andezitik lav ve piroklastları
, kı
rmı
zı
çamurtaşı
, kumtaşı
, marn, birimlerinin gözlendiği Çağlayan Formasyonu ve
bu
formasyon üzerinde üst kretase yaşlı
, kumtaşı
, killi kireçtaşı
, marn birimlerinin
gözlemlendiği Bakı
rköy Formasyonu (Güven,1993) ile bu formasyonlara intrüzyon
yapmı
şKaçkar granitoyidi ile temsil edilmektedir. Havzada Kuvaterner ise; alüvyon
ve yamaç molozu birikimleri ile temsil edilmektedir.
Proje alanıManahoz deresi boyunca, yukarı
da değinilen birimlerden üst kretase
yaşlı Çağlayan Formasyonu’nu oluşturan bazaltlar ve Bakı
rköy Formasyonu
oluşturan kumtaşı
, killi kireçtaşı
, marn ve kaçkar granitoyidi proje yerlerinde
gözlenmektedir.
İ
nceleme alanı
nda yapı
lmasıdüşünülen tesislerden;
Regülatör yeri Kaçkar granitoyidi üzerinde yer almaktadı
r. İ
letim kanalı
nı
oluşturan yapı
nı
n bir bölümü, Çağlayan formasyonuna ait bazaltlar üzerinde, bir
bölümü Bakı
rköy formasyonuna ait killi kireçtaşı
, kumtaşı
, marn birimleri üzerindedir.
Yükleme havuzu Bakı
rköy formasyonuna ait killi kireçtaşı
, marn ve kumtaşları
üzerindedir. Cebri borunun bir bölümü Bakı
rköy formasyonu üzerinde, bir bölümü
Çağlayan
formasyonuna
ait
bazaltlar
üzerinde,
santral
yeri
ise
Çağlayan
formasyonuna ait bazaltlar üzerinde yer almaktadı
r. Bu bölümde, inceleme alanı
nda
kurulmasıöngörülen YukarıManahoz Regülatör yeri, iletim kanalı
, cebri boru yamacı
ve santral yerine ilişkin mühendislik jeolojisi özellikleri anlatı
lacaktı
r.
YukarıManahoz Yükleme Havuzu,
Cebri Boru Yamacıve Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi
Proje alanı
nda yükleme havuzu, Bakı
rköy formasyonuna ait killi kireçtaşı
, kumtaşı
ve marn birimleri üzerinde bulunmaktadı
r. Grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta
dayanı
mlı
, az ayrı
şmalı
, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalı
dı
r.
Cebri boru’nun bir bölümü Bakı
rköy formasyonuna ait killi kireçtaşı
, kumtaşıve
marn birimleri üzerindedir. Grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta dayanı
mlı
, az
111
ayrı
şmalı
, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalı
dı
r. Bakı
rköy formasyonun gözlendiği
cebri boru güzergahı
nda yer alan rezidüel örtü kaldı
rı
lacaktı
r. Cebri borunun büyük
bir bölümünün yer aldı
ğıÇağlayan formasyonuna ait bazaltlar ise koyu gri-siyah
renkli, yüksek dayanı
mlı
, genellikle verev ve düşeye yakı
n, nadiren yatay eklemli,
eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer oksidasyonlu, kayaç eklemlemler
boyunca az ayrı
şmalı
, genelde ise taze özellikte, orta sı
k eklemlidir.
Cebriboru güzergahı
ndaki kayaçları
n duraylı
lı
ğı
nı
n araştı
rı
lmasıiçin kinematik
analiz yapı
lmı
ştı
r. Kinematik analiz sonuçları
na göre cebriboru yamacı
nda, kayma,
kama, devrilme türü bir duraysı
zlı
k beklenmemektedir (Şekil 20a, Şekil 20b)
Santral yeri talveg kotu 600 m. olup Çağlayan formasyonunun bazaltlarıüzerinde
yer alı
r. Bazaltlar, koyu gri-siyah renkli, yüksek dayanı
mlı
, genellikle verev ve düşeye
yakı
n, nadiren yatay eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer
oksidasyonlu, kayaç eklemlemler boyunca az ayrı
şmalı
, genelde ise taze özellikte,
orta sı
k eklemlidir. Santralin yer aldı
ğınehir kotundaki alüvyon; blok, çakı
l, kum
şeklinde, kalı
nlı
ğı2-3 m civarı
ndadı
r.
Ana Kayadan ( Bazalt) Agrega Temini
Alüvyon birikimlerinden beton agregasıtemininin yeterli olmadı
ğıdurumlarda,
proje alanı
nda yüzeylenen bazaltlardan ve kanal kazı
ları
ndan çı
kacak malzemeden
Beşköy Belediyesi Konkasör tesisine getirilerek işlenecektir.
Proje alanı
ndan alı
nan bazalt numunesi’nin beton agregasıiçin uygun olup
olmadı
ğı
nı
n tespitine yönelik olarak, Devlet Su İ
şleri Genel Müdürlüğü Teknik
Araştı
rma ve Değerlendirme laboratuarı
nda, tek eksenli bası
nç dayanı
mı
, su emme,
Los angles aşı
nma kaybı
, don kaybı(Na SO4 ) ile algali agrega deneyleri yaptı
rı
lmı
ştı
r.
Agrega elde etmek istenilen bazaltta yapı
lan deney sonuçları
na göre tek eksenli
bası
nç dayanı
mı1625 kgf/cm2 bulunmuştur. Agregada, İ
ri agrega için los angeles
aşı
nma kaybı
, 100 devir sonrası4.32 < %10, 500 devir sonrası17,8 < %50 den
küçük bulunmuştur. Dona karşıdayanı
klı
lı
k durumu için yapı
lan NaSo4 don kaybı
deney sonuçları
na göre iri agregada kütle kaybı% 5.2< % 12’ dür. Ayrı
ca Su emme
oranı
nı
n İ
ri agregada % 1 % 1’ den küçük olması
yla agrega dona dayanı
klı
dı
r.
Agreganı
n ayrı
şmamı
ştaze bazalttan elde edilmesi düş
ünüldüğünden, agrega içinde
yı
kanabilir madde (kil), organik kökenli madde, hafif madde (kömür vb.), sertleşmeye
zarar veren madde (mika ve çözünen tuzlar), kükürtlü bileşikler (jips ve anhidrit vb.),
çeliğe zarar veren
maddeler (suda çözünen klörürler) bulunmamaktadı
r. Alkali
agrega bakı
mı
ndan kayaçta çimentoyla reaksiyona girmesi beklenen silisli (opak)
112
mineraller (Kristobalit, opal, tiridimit, vb.) ayrı
ca opalli kumtaşı
, obsidiyen, çakmak
taşıgibi kayaçlar bulunmamaktadı
r.
Hidrojeoloji
Manahoz deresi’nin ana beslenme kaynağı
nı
, proje sahası
nıçevreleyen dağlar ve
tepelere düş
en kar yağı
şı
nı
n yavaş yavaş erimesi sonucu oluşan dereler
oluşturmaktadı
r.
Proje sahası
nı
; Kaçkar granitoyidleri, Çağlayan formasyonu ve Bakı
rköy
formasyonu oluşturmaktadı
r. Formasyonu oluşturan kayaçlar ilksel olarak geçirimsiz
özellikte olup, eklem ve kı
rı
k hatlarıboyunca ikincil geçirimliliğe sahiptir. Her iki sahil
boyunca gelişmişolan küçük çaplıdereler; bu kı
rı
k hatlarıve eklemler boyunca
gelişen yer altısularıile beslenmekte olup, proje alanı
nda dikkate değer bir kaynak
boşalı
mıtesbit edilememiştir.
İ
klim
Manahoz Çayı
nı
n yağı
ş alanı
nı
n düşük kotları
nda Karadeniz iklim özellikleri
hakimdir. Ancak kı
şı
n yüksek kotlarda yağı
şlar kar şeklinde düş
er. Yağı
şalanı
nı
n
ortalama kotunun (yaklaşı
k 1760 m) yüksek oluşu, bu bölgenin aynızamanda karasal
iklime geçişbölgesi olduğunu göstermektedir. Yağı
şalanıengebeli ve dağlı
k olup yer
yer genişyapraklıormanlarla kaplı
dı
r.
Deprem
Proje sahasıTürkiye Deprem Bölgeleri Haritası
’nda (T.C. Bayı
ndı
rlı
k ve İ
skan
Bakanlı
ğıAfet İ
şleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştı
rma Dairesi, 1996) IV. Derece
deprem bölgesinde yer almaktadı
r (Şekil 22).
Koruma Alanları
Proje alanıherhangi bir koruma alanı(milli park, tabiat parkı
, sulak alan, tabiat
anı
tı
, tabiat koruma alanı
, yaban hayatıkoruma alanı
, yaban hayvanıyetiştirme alanı
,
kültür varlı
ğı
, tabiat varlı
ğı
, sit ve koruma alanı
, biyogenetik rezerv alanı
, biyosfer
rezervleri, özel çevre koruma bölgeleri, özel koruma alanları
), peyzaj değeri yüksek
yerler ve regreasyon alanları
, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik
oluşumları
n bulunduğu alanlarla ilgi ve ilişkisi mevcut değildir.
Faaliyet alanı
n genel coğrafik konum itibari ile ekolojik, görsel ve fonksiyonel kriter
göz önüne alı
narak form, devamlı
lı
k, ölçü ve ölçek, benzerlik ve farklı
lı
k, denge ve
oran, baskı
nlı
k gibi peyzaj unsurlarıaçı
sı
ndan değerlendirilmesi neticesinde;
 Ana ulaşı
m arterlerinden uzak ve turistik bölge olmaması
 Karadeniz bölgesi genelinden farklıve özel bir peyzaj unsuru içermemesi
113
 Lokal olarak mevcut haliyle herhangi bir doğal cazibe taşı
maması
Peyzaj unsurlarıitibarıile faaliyette bir sakı
nca oluşturmamaktadı
r. Saha
benzersiz özellikte jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar taşı
mamaktadı
r. Halihazı
rda,
jeomorfolojik yapı
sı
, konumu ve yerleşim alanları
na mesafesi itibariyle bir rekrasyon
alanıniteliği bulunmamaktadı
r.
YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi için hazı
rlanan ön raporda regülatör
kotu 1050 m., santral kotu 750 m. olarak belirlenmişti.
Daha sonra yapı
lan detaylıbüro ve arazi çalı
şmalarısonucunda YukarıManahoz
Regülatörü ve HES projesi için, ön raporda belirtilen dahil olmak üzere dört adet
alternatif üzerinde çalı
şı
lmı
ştı
r
Bunlardan birincisi, ön raporda belirtilen 1050 m. kotu ile, 750 m. kotu arası
nda
kalan ve sağsahilde iletim kanalıdüşünülen alternatiftir.
İ
kincisi, 1160 m. kotu ile 750 m. kotu arası
nda kalan ve sağsahilde iletim kanalı
düşünülen alternatiftir.
Üçüncüsü, 1160 m. kotu ile 750 m. kotu arası
nda kalan ve sol sahilde iletim
kanalıdüşünülen alternatiftir.
Dördüncü alternatif ise, 1160 m. kotu ile 600 m. kotu arası
nda kalan ve sol
sahilde iletim kanalıdüşünülen alternatiftir.
Proje ile Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarası
nda kalan düşüşünün
değerlendirilmesi amaçlanmı
ştı
r.
Manahoz Dere üzerinde yapı
lmasıplanlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES
ile, Manahoz Dere’nin hidrolik enerji potansiyeli değerlendirilecektir.
Yukarı
da belirtilen bu dört alternatif içerisinden, hidrolojik koşullar, topoğrafik yapı
,
cebri boru güzergahıjeolojik yapı
sıve toplam enerji üretimi de göz önüne alı
narak
dördüncü alternatif seçilmiştir.
Manahoz Dere Havzası
’nı
n gelişmesi genel olarak Türkiye Ekonomisine katkı
da
bulunacağıgibi, özelde de havza içerisinde ekonomik hayatı
n canlanması
na ve
gelişmesine yardı
mcıolacaktı
r.
114