okul teknoloji planlaması
Transkript
okul teknoloji planlaması
T. C. SELÇUK UNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM BİLİM DALI OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI: İLKÖĞRETİM OKULLARI İÇİN UYGULAMALI BİR MODEL ÖNERİSİ VE ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN SONUÇLARI DOKTORA TEZİ DANIŞMAN PROF. DR. HALİL İBRAHİM YALIN HAZIRLAYAN ASLIHAN SABAN KONYA HAZİRAN 2006 2 ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR Yirmi birinci yüzyıl iş performansı becerilerine ilişkin olarak yapılan analizler, bireylerin (1) yüksek düzeyde kavramayı gerektiren “okuma ve yazma becerileri”ne sahip olmalarını, (2) kayıtları tutmak, sonuçları hesaplamak, hesap çizelgesini kullanmak, istatistiksel programları uygulamak, vb işlemler için “temel matematik becerileri”ne sahip olmalarını ve (3) birçok firma, endüstri ve profesyonel meslek alanlarındaki yüksek teknolojinin doğası gereği “temel teknoloji okur-yazarlığı becerileri”ne sahip olmalarını öngörmektedir. Dolayısıyla, okul programı ve öğretime ilişkin öncelikler, toplumun ve iş dünyasının teknoloji okur-yazarlığı becerileriyle ilgili beklentilerini de yansıtmalıdır. Bu açıdan bakıldığında, bilgi teknolojilerinin okullara entegrasyonu bir zorunluluktur. Bu bağlamda, bu tezde Türk Eğitim Sistemi için oldukça yeni bir olgu olan “Okul Teknoloji Planlama Süreci”nin etkin olarak nasıl gerçekleştirilmesi gerektiği irdelenmiştir. Benim için oldukça yoğun ve zor geçen bu tezin hazırlanma sürecinde öncelikle benden desteğini hiçbir zaman esirgemeyen sevgili eşim Doç. Dr. Ahmet SABAN’a çok teşekkür ederim. Bunun yanı sıra, anneme (Figen), babama (Güner), anneanneme (Nafiye) ve kardeşlerime (Neslihan ve Oğuzhan) bütün zor zamanlarımda yanımda oldukları için hayatım boyunca minnettar olacağımı belirtmek isterim. Ve çocuklarım; biricik kızım İlay yüksek lisans döneminde beni yalnız bırakmayıp dünyaya geldi. Oğlum Kutay ise, doktora dönemimde bu dünyaya gelerek yoğun ve stresli anlarımda beni karşılıksız sevgisiyle teselli etmeye çalıştı. İkisine de bana anlayış gösterdikleri ve beni yalnız bırakmadıkları için sonsuz teşekkür ediyorum ve iyi ki varsınız diyorum. Ayrıca, doktora çalışmam süresince benden yardımlarını eksik etmeyen değerli danışmanım Prof. Dr. Halil İbrahim YALIN’a ve tez jürimi oluşturan değerli hocalarım Prof. Dr. Ömer ÜRE’ye, Doç. Dr. Mustafa ÇELİKTEN’e, Yrd. Doç. Dr. İsa KORKMAZ’a ve Yrd. Doç. Dr. Nadir ÇELİKÖZ’e yapıcı eleştirilerinden ve katkılarından dolayı sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Son olarak, anket çalışmamın gerçekleştirilmesinde sunduğu yardımlarından dolayı Özel Konya Esentepe İÖO Bilgisayar Öğretmenine çok teşekkür ederim. 3 Bu tez, doktora derecemin bir ön-şartı olarak gerçekleştirildi. Ancak, şu kadarını ifade etmeliyim ki, bu tez benim kişisel ve profesyonel gelişimim için bir dönüm noktasıydı ve bir akademisyen olarak çok anlamlı bulduğum bir süreç sonucunda gerçekleşti. Bu nedenle, bu tez benim için orijinal amacından (doktora diplomasından) çok daha fazlasını başardı. Bu süreç esnasında, örneğin, azimli, sabırlı, sistemli (amaçlı) çalışmanın değerini bir kez daha kavradım. Ayrıca, düşünme, yazma, iletişim, teknoloji, vb alanlara ilişkin becerilerim daha da gelişti, zenginleşti. Dolayısıyla, bu tezin tamamlanması esnasında bendeki bu olumlu değişime ve gelişime etki eden bütün kişilere sonsuz teşekkür ediyorum. Aslıhan SABAN Haziran 2006 4 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI: İLKÖĞRETİM OKULLARI İÇİN UYGULAMALI BİR MODEL ÖNERİSİ VE ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN SONUÇLARI ÖZET Bu araştırmanın genel amacı “okul teknoloji planlaması“ olgusunu irdelemek ve etkili okul teknoloji planlamasına ilişkin olarak ilköğretim okulları için uygulamalı bir model önerisi sunmaktır. Araştırmada, ayrıca, teknoloji planlama olgusunun öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçlara da dikkat çekilmektedir. Araştırmada, temel olarak AR-GE (Araştırma & Geliştirme) metodolojisi kullanılmıştır. Buna ek olarak, araştırma kapsamına dahil edilen Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulunun teknoloji profilini ortaya çıkarmak için “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)“ araştırmacı tarafından derlenip uygulanmıştır. Araştırmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeline” göre, etkili bir teknoloji planlama süreci birbiriyle etkileşimli 11 temel boyuttan oluşmalıdır. Bu boyutlar şunlardır: (1) Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak, (2) Vizyon Geliştirmek, (3) Amaç Belirlemek, (4) Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek, (5) Eylem Planı Geliştirmek, (6) Bütçeyi Organize Etmek, (7) Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek, (8) Profesyonel Gelişimi Planlamak, (9) Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek, (10) Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak ve (11) Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek. Yine, araştırma sonuçlarına göre, modelin uygulandığı Özel Konya Esentepe İÖO’nun teknoloji entegrasyonu hususunda göreceli olarak oldukça iyi bir konumda olduğu gözlenmiştir. Öte yandan, söz konusu bu entegrasyon sürecinin (bu çalışmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”nin boyutlarıyla birebir ilişkilendirildiğinde) sistematik olmadığı ve daha çok öğretim personeli bazında bireysel bir çaba olarak algılandığı ve gerçekleştirilmeye çalışıldığı sonucuna varılmıştır. ANAHTAR KAVRAMLAR Okul Teknoloji Planlaması; Okul Teknoloji Değerlendirmesi; Okul Teknoloji Koordinatörü, Eğitimde AR-GE Metodolojisi; Model Geliştirme 5 SCHOOL TECHNOLOGY PLANNING: AN APPLIED MODEL PROPOSAL FOR ELEMENTARY SCHOOLS AND ITS IMPLICATIONS FOR THE TEACHER TRAINING SYSTEM ABSTRACT The main purpose of this study is twofold: (1) to examine the issue of “school technology planning” and (2) to propose an applied model for elementary schools in relation to effective technology planning in schools. Moreover, the implications of the “technology planning” issue for teacher training systems are also pointed out. In this research, the R&D (Research & Development) methodology was used. In addition to this methodology, the “School Technology Profile Survey (STPS)” was compiled and used in order to find out the technology profile of Private Konya Esentepe Elementary School. According to the proposed “Elective School Technology Planning Model”, an effective technology planning process must encompass 11 interconnected dimensions. These dimensions are: (1) Establishing a Technology Planning Committee, (2) Developing a Vision, (3) Setting Goals and Objectives, (4) Analyzing Technology Needs, (5) Developing an Action Plan, (6) Organizing the Budget, (7) Building a Technology Infrastructure, (8) Planning the Professional Development, (9) Organizing Maintenance and Technical Support, (10) Involving Parents and Community, and (11) Evaluating the Process and Outcomes. Additionally, according to the results, Private Konya Esentepe Elementary School is considered to be relatively good in the technology integration process. On the other hand, when the school’s technology integration process is associated with the Elective School Technology Planning Model’s 11 dimensions, it is perceived to be more of a personal effort on the part of the school’s teaching staff, rather a systemic school-wide undertaking. KEY WORDS School Technology Planning; School Technology Evaluation; School Technology Coordinator; R&D Methodology In Education; Model Development 6 İÇİNDEKİLER LİSTESİ BÖLÜM 1 GİRİŞ ....................................................................................................................... 1 1.1. PROBLEM DURUMU ............................................................................................ 1 1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI ...................................................................................... 7 1.3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ ...................................................................................... 7 1.4. TANIMLAR .......................................................................................................... 8 1.5. TEZİN ORGANİZASYONU .................................................................................. 10 BÖLÜM 2 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASINA İLİŞKİN LİTERATÜR ................. 11 2.1. LİTERATÜR ANALİZİ......................................................................................... 11 2.1.1. Teknoloji Entegrasyonunu Gerekli Kılan Faktörler................................. 11 2.1.2. Okul Teknoloji Planlaması Olgusuna Genel Bir Bakış............................ 17 2.1.3. Teknoloji Planlaması Konusunda Yapılan Yaygın Hatalar ..................... 19 2.1.4. Teknoloji Planlamasının Başarısını Etkileyen Faktörler.......................... 20 2.1.5. Teknoloji Planlamasına İlişkin Karşılaşılan Zorluklar ............................ 21 2.1.6. Teknolojinin Okullarda Uygulanmasını Etkileyen Faktörler................... 22 2.2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ..................................................................................... 25 2.2.1. Okul Teknolojisi Planlanması, Uygulanması ve Değerlendirmesine İlişkin Araştırmalar ........................................................................................ 25 2.2.2. Teknolojinin Okullara Entegrasyonunu Etkileyen Faktörlere İlişkin Araştırmalar ................................................................................................... 28 2.2.3. Okul Teknoloji Koordinatörünün Görev, Rol ve Sorumluluklarına İlişkin Araştırmalar ........................................................................................ 31 BÖLÜM 3 YÖNTEM............................................................................................................... 34 3.1. BİR ARAŞTIRMA MODELİ OLARAK AR-GE METODOLOJİSİ ............................. 34 3.2. BU ARAŞTIRMADA KULLANILAN AR-GE MODELİ........................................... 37 3.3. OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİ (OTPA)..................................................... 39 3.4. VERİLERİN ANALİZ EDİLMESİ VE YORUMLANMASI .......................................... 41 3.5. ANALİZ BİRİMİ (ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO) HAKKINDA BİLGİ ................... 41 BÖLÜM 4 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME MODELLERİ.................................................................................................. 45 4.1. OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELLERİ ...................................................... 45 4.1.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Sekiz-Boyutlu Teknoloji Planlama Modeli ............................................................................................................ 45 4.1.2. Apple Computer Inc.’in (2005) Altı-Aşamalı Teknoloji Planlama Modeli ............................................................................................................ 51 4.1.3. Jones’un (2005) 11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli .......... 54 4.1.4. Knuth ve Arkadaşlarının (1996) Yedi-Kategorili Teknoloji Planlama Modeli ............................................................................................................ 60 7 4.1.5. Anderson’un (1996) Teknoloji Planlama Rehberi ................................... 66 4.2. OKUL TEKNOLOJİ DEĞERLENDİRME MODELLERİ ............................................. 74 4.2.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Okul Teknolojisi Değerlendirme Rehberi ........................................................................................................... 75 4.2.2. The CEO Forum on Education and Technology (2001) Tarafından Geliştirilen “the STaR Chart” ........................................................................ 81 4.2.3. Kimball ve Sibley’in (1997) Teknolojik Olgunlaşma Modeli ................. 88 4.2.4. Salina’nın (2001) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli ............. 94 4.2.5. Rai’nin (2004) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu............... 98 BÖLÜM 5 SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ VE ÖZEL KONYA ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULUNDA UYGULANMASI................ 103 5.1. SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ........................................... 103 5.1.1. Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak............................................. 104 5.1.2. Vizyon Geliştirmek ................................................................................ 107 5.1.3. Amaç Belirlemek ................................................................................... 109 5.1.4. Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek.......................................... 111 5.1.5. Eylem Planı Geliştirmek ........................................................................ 113 5.1.6. Bütçeyi Organize Etmek ........................................................................ 114 5.1.7. Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek ........................................... 114 5.1.8. Profesyonel Gelişimi Planlamak ............................................................ 116 5.1.9. Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek............................................ 121 5.1.10. Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak..................................... 122 5.1.11. Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek ................................................... 123 5.2. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO TEKNOLOJİ PROFİLİNİN “SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ”NE GÖRE ORTAYA ÇIKARILMASI.................. 127 5.2.1. Boyut 1: Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak.............................. 128 5.2.2. Boyut 2: Vizyon Geliştirmek ................................................................. 128 5.2.3. Boyut 3: Amaç Belirlemek..................................................................... 129 5.2.4. Boyut 4: Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek ........................... 134 5.2.5. Boyut 5: Eylem Planı Geliştirmek ......................................................... 138 5.2.6. Boyut 6: Bütçeyi Organize Etmek ......................................................... 139 5.2.7. Boyut 7: Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek ............................ 140 5.2.8. Boyut 8: Profesyonel Gelişimi Planlamak ............................................. 142 5.2.9. Boyut 9: Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek............................. 145 5.2.10. Boyut 10: Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak .................... 147 5.2.11. Boyut 11: Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek................................... 148 BÖLÜM 6 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI OLGUSUNUN ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN DOĞURDUĞU SONUÇLAR... 152 6.1. HİZMET-ÖNCESİ ÖĞRETMEN EĞİTİMİ............................................................. 152 6.2. OKUL TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜ EĞİTİMİ ................................................... 159 6.2.1. Okul Teknoloji Koordinatörü Olgusu .................................................... 159 6.2.2. Okul Teknoloji Koordinatörünün Nitelikleri ......................................... 161 6.2.3. Frazier’in (2003) Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi....................... 164 8 BÖLÜM 7 SONUÇ VE ÖNERİLER.................................................................................... 177 7.1. EĞİTİMCİLER İÇİN ÖNERİLER .......................................................................... 179 7.2. ARAŞTIRMACILAR İÇİN ÖNERİLER .................................................................. 181 KAYNAKLAR .................................................................................................... 182 EK 1 ...................................................................................................................... 188 OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİ (OTPA) ......................................... 188 9 ÇİZELGELER LİSTESİ ÇİZELGE 2.1. ÖĞRENCİLER İÇİN TEKNOLOJİ STANDART KATEGORİLERİ ..................... 14 ÇİZELGE 2.2. ÖĞRENCİLERİN TEKNOLOJİ OKUR-YAZARLIĞI İÇİN PERFORMANS GÖSTERGELERİ.................................................................................................... 15 ÇİZELGE 3.1. OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİNDE (OTPA) YER ALAN SORULARIN SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİNİN BOYUTLARINA GÖRE DAĞILIMI ............................................................................................................ 40 ÇİZELGE 4.1. MCNABB VE ARKADAŞLARININ (1999) OKUL TEKNOLOJİSİ DEĞERLENDİRME REHBERİ ................................................................................. 76 ÇİZELGE 4.2. THE CEO FORUM ON EDUCATİON AND TECHNOLOGY (2001) TARAFINDAN GELİŞTİRİLEN “THE STAR CHART” MODELİ .................................. 82 ÇİZELGE 4.3. KİMBALL VE SİBLEY’İN (1997) TEKNOLOJİK OLGUNLAŞMA MODELİ .... 89 ÇİZELGE 4.4. SALİNA’NIN (2001) OKUL TEKNOLOJİ PLANI DEĞERLENDİRME MODELİ ............................................................................................................... 95 ÇİZELGE 4.5. RAİ’NİN (2004) OKUL TEKNOLOJİ PLANI DEĞERLENDİRME KILAVUZU ........................................................................................................... 99 ÇİZELGE 5.1. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO’NUN ÖĞRENCİLER İÇİN GELİŞTİRDİĞİ TEKNOLOJİ OKUR-YAZARLIĞI PERFORMANS GÖSTERGELERİ ........................... 130 ÇİZELGE 5.2. ÖZEL KONYA ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULU TEKNOLOJİ EKİPMANI .......................................................................................................... 135 ÇİZELGE 5.3. ÖZEL KONYA ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULU BİLGİSAYAR BİLGİLERİ .......................................................................................................... 136 ÇİZELGE 5.4. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO İÇİN BÜTÇE PLANI ................................ 140 ÇİZELGE 6.1. ÖĞRETMENLER İÇİN TEKNOLOJİ STANDART KATEGORİLERİ ................ 153 ÇİZELGE 6.2. ÖĞRETMENLERİN TEKNOLOJİ OKUR-YAZARLIĞI İÇİN PERFORMANS GÖSTERGELERİ.................................................................................................. 155 10 ŞEKİLLER LİSTESİ ŞEKİL 3.1. DİCK VE ARKADAŞLARININ (2001) ÖNE SÜRDÜĞÜ AR-GE DÖNGÜSÜ “ÖRNEK 1”.......................................................................................................... 36 ŞEKİL 3.2. FRAZİER’İN (2003) UYGULADIĞI AR-GE DÖNGÜSÜ “ÖRNEK 2” ............... 37 ŞEKİL 3.3. ARAŞTIRMADA KULLANILAN AR-GE DÖNGÜSÜ ....................................... 39 ŞEKİL 4.1. MCNABB VE ARKADAŞLARININ (1999) GELİŞTİRDİĞİ SEKİZ-BOYUTLU TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ......................................................................... 47 ŞEKİL 4.2. APPLE COMPUTER INC.’İN (2005) GELİŞTİRDİĞİ ALTI-AŞAMALI TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ......................................................................... 52 ŞEKİL 4.3. JONES’UN (2005) 11-HALKALI STRATEJİK TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ............................................................................................................... 55 ŞEKİL 4.4. KNUTH VE ARKADAŞLARININ (1996) YEDİ-KATEGORİLİ TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ............................................................................................ 61 ŞEKİL 4.5. ANDERSON’UN (1996) BENİMSEDİĞİ 6-SAFHALI TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ............................................................................................................... 67 ŞEKİL 5.1. SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ..................................... 104 ŞEKİL 6.1. FRAZİER’İN (2003) TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜ REHBERİ....................... 164 ŞEKİL 6.2. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN ÖĞRENME VE ÖĞRETMEYE İLİŞKİN ROLLERİ ............................................................................................................ 165 ŞEKİL 6.3. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN MASAÜSTÜ DESTEK HİZMETLERİNE İLİŞKİN ROLLERİ ............................................................................................... 168 ŞEKİL 6.4. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN AĞ OPERASYONUNA İLİŞKİN ROLLERİ ............................................................................................................ 171 ŞEKİL 6.5. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN YÖNETİMSEL BİLGİSAYAR SERVİSLERİNE İLİŞKİN ROLLERİ ........................................................................ 173 ŞEKİL 6.6. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN BÜTÇE VE PLANLAMAYA İLİŞKİN ROLLERİ ............................................................................................................ 175 11 TABLOLAR LİSTESİ TABLO 3.1. KATILIMCILARA İLİŞKİN KİŞİSEL BİLGİLER .............................................. 43 TABLO 3.2. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO ÖĞRENCİ SAYISININ SINIFLARA VE CİNSİYETE GÖRE DAĞILIMI ................................................................................. 44 TABLO 5.1. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİ KULLANIM DÜZEYLERİ ....................................................................................................... 138 TABLO 5.2. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO’NDA KULLANILABİLEN TEKNOLOJİK ARAÇLAR .......................................................................................................... 142 TABLO 5.3. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN İNTERNETİ KULLANMA NEDENLERİ ....................................................................................................... 143 TABLO 5.4. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİ KULLANMAYI ÖĞRENME YOLLARI .......................................................................................... 143 TABLO 5.5. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ YETERLİK ALANLARINA İLİŞKİN ALGILARI ............................. 144 TABLO 5.6. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİYE İLİŞKİN HİZMET-İÇİ EĞİTİME İHTİYAÇ DUYDUKLARI ALANLAR .................................... 145 TABLO 5.7. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİYE İLİŞKİN YARDIM İÇİN BAŞVURDUĞU KİŞİLER ................................................................ 146 TABLO 5.8. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN NİTELİKLERİNE İLİŞKİN ALGILARI ................................... 147 TABLO 5.9. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİNİN ÖĞRENCİ ÖĞRENMESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNE İLİŞKİN ALGILARI ...................................... 149 TABLO 5.10. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO YÖNETİM PERSONELİNİN TEKNOLOJİNİN ETKİSİNE İLİŞKİN ALGILARI ...................................................... 149 TABLO 5.11. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİNİN ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİNDEKİ KULLANIMINI ENGELLEYEN FAKTÖRLERE İLİŞKİN ALGILARI .............................................................................................. 150 TABLO 5.12. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO BİLGİSAYAR ÖĞRETMENİN TEKNOLOJİNİN OKULDAKİ UYGULANMASINA İLİŞKİN ALGILARI ...................... 151 12 BÖLÜM 1 GİRİŞ Bu bölümde, problem durumu ortaya konularak araştırmanın amacı ve önemi açıklanmakta ve araştırmada kullanılan belli başlı kavramların tanımı yapılmaktadır. 1.1. Problem Durumu Teknoloji, bilim ile uygulama arasında bir köprü görevi görmektedir. Yalın’ın (2003, s. 2) aktardığına göre, Galbraith teknolojiyi “bilimsel ya da diğer sistematik bilgilerin pratik alanlara sistemli bir şekilde uygulanması” olarak tanımlar. Benzer şekilde, Alkan (1984) teknolojiyi bilimin ulaşım, hizmet, eğitim, üretim, tıp, vb birçok alandaki sorunlara doğrudan uygulanması olarak tanımlar. Alkan’a (1984, s. 15) göre teknoloji, “insan – makine sistemlerinin desenlenmesi, organizasyonu ve işletilmesini kapsayan” ve bu bağlamda “makineler, işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler, yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi çeşitli . . . öğelerin belirli bir düzende bir araya getirilmesiyle oluşan ve bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir disiplindir”. Bütün bu tanımlarda da görüldüğü üzere teknoloji, “araştırmalar ve kuramsal açıklamalar ile uygulayıcılar tarafından karşılaşılan sorunlar arasında bir köprü görevi görmektedir” (Yalın, 2003, s. 2). Bilim ve teknolojideki çağdaş gelişmeler, toplumsal yaşamın her alanına, değişimi sürekli izlemeyi gerektiren bir hızla yansımaktadır. Bir yandan nüfus artışı ve eğitim hizmetlerinden yararlananların yoğunluğu, diğer yandan da bilginin hem nitel olarak gelişip karmaşıklaşması hem de nicel olarak artışı, çağdaş eğitim sistemlerini daha verimli kılabilme yollarının da sürekli olarak sorgulanması ve irdelenmesi gereğini zorunlu kılmaktadır. Bu zorunluluk, Alkan (1998, s. 5) tarafından şu şekilde vurgulanmaktadır: “Eğitimciler daha çok öğrenciye, daha az zamanda, daha fazla bilgi öğrenme olanağı sağlamak zorunda kalmaktadırlar. Bu nedenle, öğrenimin daha verimli olmasını sağlayacak yeni eğitsel teknik ve yöntemlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Öğrenci ve öğretmenlerin gereksinim duydukları bilgileri kendi kendilerine arayıp bulma ve kullanma yeteneği 13 geliştirmeleri zorunlu olmaktadır”. Bu durum, doğal olarak, sürekli gelişen bilgi teknolojisinin çağdaş eğitim sistemlerinde etkin olarak nasıl kullanılması gerektiği sorusunu gündeme getirmektedir. Bu bağlamda, Türkiye'de bilgisayarların ve İnternet erişiminin devlet okullarına getirilmesi, öğretmenlerin bilgisayar teknolojilerini kullanmalarına yönelik eğitilmesi ve bilgi teknolojilerinin eğitim sistemiyle bütünleşmesi amacıyla çalışmalar başlatılmıştır. T. C. Milli Eğitim Bakanlığı “Temel Eğitim Programı”nı 4306 sayılı yasayla sekiz yıla çıkarmasıyla birlikte temel eğitimin kalitesinin arttırılmasına yönelik olarak I. Faz faaliyetleri çerçevesinde 1998-2003 yıllarını kapsayan dönemde 81 ilde 2802 ilköğretim okuluna 3188 Bilgi Teknolojisi (BT) Sınıfı kurmuştur. Ayrıca, bilgi teknolojilerinin öğretimde kullanımına yönelik kapsamlı bir hizmet-içi eğitim sağlamak amacıyla temel eğitim öğretmenlerinin, okul müdürlerinin, ilköğretim müfettişlerinin, il ve ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü yetkililerinin kapasitelerinin güçlendirilmesi yönünde uygulamalar başlatmıştır (MEB, 2000). T. C. Milli Eğitim Bakanlığı BT Sınıfları uygulamasına ilişkin başlıca hedefler aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır (http://projeler.meb.gov.tr/tr/anasayfa.htm; Erişim tarihi: 22 Mart 2006): • Bilgi Teknolojileri araçlarını kullanarak toplum, okul, öğretmenler ve öğrenciler arasındaki işbirliğini geliştirmek. • Öğrenme ortamlarını eğitsel yazılımlar, elektronik referanslar, uygulama yazılımları ve eğitsel oyunlarla desteklemek; böylece eğitimin niteliğini arttırmak. • Bilgi Teknolojisi araçlarını temel eğitimin birinci sınıfından başlayarak sekizinci sınıfına kadar öğrenme ortamlarına entegre etmek. • Her öğrenciye eğitim hayatı boyunca her türlü gelişmiş bilgi teknolojisi araçlarına (bilgi kaynaklarına) ulaşma olanağı sağlamak. • Bütün öğrencilere doğru zamanda ve yerde, doğru bilgi teknolojisi aracını kullanma yeteneğini kazandırmak. • Bilgi Teknolojisi araçları ile bilgiye ulaşma, problem çözme, bilginin işlenmesi ve sunulması becerilerini bütün öğrencilere kazandırmak ve 14 onlara Bilgi Teknolojisi araçlarını günlük hayatta nasıl kullanabileceklerini öğretmek. • Öğrencileri pasif öğrenme ortamlarından kurtararak, kendi kendilerine aktif bir şekilde öğrenme yeteneği kazanmalarını sağlamak. • Öğrencilerin İnterneti, çizim programlarını, kelime işlemcileri, elektronik tablolama ve sunum yazılımları, vb araçları öğrenme süreçlerinde yardımcı araçlar olarak kullanmalarını sağlamak. • Öğretmenlerin ders plânlarını hazırlama, derslerini uygulama, ölçmedeğerlendirme araçlarını geliştirme, not verme, eğitsel materyalleri hazırlama ve kendilerini geliştirme çalışmalarında bilgisayarları yönetimlerinde kullanılmasını kullanmalarını sağlamak. • Bilgi Teknolojileri araçlarının okul gerçekleştirerek veri tabanları, kelime işlemci, sunum yazılımları, vb yoluyla idarî işlerin kolaylaştırılmasını ve daha etkin hale getirilmesini sağlamak. • İl ve İlçe Millî Eğitim Müdürlüklerinin işlevlerinin, bilgi teknolojileri araçları desteğiyle yürütülmesi için bir Yönetim Bilgi Sistemi kurmak. 81 ilde 2802 okulda kurulmuş olan Bilgi Teknolojisi (BT) Sınıflarının tüm donanım ve donatımı Bakanlık tarafından sağlanmıştır. Bakanlık BT Sınıfları için seçilen ilköğretim okullarına, bilgisayarlar, yazıcılar, eğitim yazılımları, eğitsel içerikli oyunlar, elektronik referanslar, video, tepegöz, televizyon, yansıtma perdesi, beyaz tahta, eğitsel içerikli video kaset ve saydamlar, bilgisayar okur-yazarlığı için ofis yazılımları, bilgisayar masası, sandalye, dolap, vb. donatılar göndermiş ve BT Sınıfı olarak kullanılacak dersliklerin belirli standartlara göre düzenlenmiş haliyle okula teslimini sağlamıştır. Ayrıca, öğretmenler odasında kullanılmak üzere öğretmen bilgisayarları ve idarede kullanılmak üzere bilgisayar ve yazıcı da gönderilmiştir. Kurulan ekipmanlar için donanım firmalarından üç yıllık garanti ve bir yıl ücretsiz İnternet bağlantısı da sağlanmıştır (MEB, 2000). Bu konuda, ayrıca, İl Milli Eğitim Müdürlüklerine yol göstermek, il düzeyinde danışmanlık yapmak üzere Eğitici Bilgisayar İl Formatörleri (250 kişi) 15 yetiştirilmiştir. Eğitici Formatör öğretmenler, okul formatörleri ile paylaşmaları amacıyla bilgi ve eğitim teknolojileri konusunda Bakanlık tarafından eğitimden geçirilerek il bazında formatörlük kurslarının düzenlenmesi, BT Sınıflarının izlenmesine yönelik planların hazırlanması, uygulamaya yönelik değerlendirme raporlarının hazırlanması ve ilgili birimlere duyurulması, eğitim yazılımlarının kullanımlarının sağlanması gibi konularda İl Milli Eğitim Müdürlüklerine danışmanlık ve onlarla işbirliği yapmakla yükümlü tutulmuşlardır. Okullar düzeyinde ise bu yükümlülük Bilgisayar Formatör öğretmenlerine verilmiştir. BT Sınıfı bulunan her okulda en az bir formatör öğretmenin bulunmasını hedefleyen Bakanlık, Bilgisayar Formatör öğretmenlerini “değişimin öncüleri” olarak nitelendirmiştir (MEB, 2001). T. C. Milli Eğitim Bakanlığının 2004 yılında başlattığı temel eğitim programının II. Faz uygulaması kapsamında Temel Eğitim Projesine yönelik olarak yapılan çalışmalar şunlardır (http://projeler.meb.gov.tr/tr/anasayfa.htm; Erişim tarihi: 22 Mart 2006): • 6255 Projeksiyon Cihazı İhalesi. • 3000 İlköğretim Okuluna 4002 Bilgi ve İletişim Teknolojisi (BİT) Sınıfı kurulması. • 1400 İlköğretim Okuluna BİT Sınıfı kurulması (Bu kapsamda okullara projeksiyon cihazı gönderilecektir). • 4000 Kırsal ve Gecekondu İlköğretim Okuluna Eğitim Materyali İhalesi (Mikroskop, Televizyon, DVD oynatıcı, haritalar, küre, vücudumuzdaki sistemler ve duyu organlarıyla ilgili modeller, levhalar ve şemalar, dijital terazi, atom modeli, DNA modeli, matematik seti, Hayat Bilgisi dersiyle ilgili resimli kartlar, güneş sistemi modeli, dünya ve ay modeli, pusula). • 800 Anasınıfına Eğitim Materyali İhalesi. Dünyadaki birçok ülke de, teknolojik gelişmelere paralel olarak, öğrencilerin teknolojinin hakim olduğu toplum yaşantısına daha iyi hazırlanmasını sağlamak amacıyla teknolojinin (özelliklede de bilgisayar ve İnternet teknolojisinin) öğrenme ve öğretme amaçlı olarak okullardaki kullanımını yaygınlaştırmak için çalışmalar başlatmıştır. Hayes ve Bybee’nin (1995) ve National Center for Education Statistics’in (2000) raporlarına göre, örneğin, ABD’de 1988-1989 öğretim yılında 16 bilgisayar başına düşen öğrenci sayısı 22 iken 1995 yılında bu sayı 12’dir. 1999 yılına gelindiğinde ise, bilgisayar-öğrenci oranı, 1/6’dır. Ayrıca, Kleiner ve Lewis (2003) aynı ülkedeki devlet okullarının 1994 yılında %35’inin İnternet erişim imkanına sahip iken 2002 yılı itibariyle bu okulların %99’unun İnternet erişim imkanına kavuştuğunu ifade etmiştir. Okulların teknolojiyi öğretme- öğrenme sürecini geliştiren etkili bir araç olarak algılamaya başlamasıyla birlikte, teknoloji öğretmen-merkezli bir eğitim anlayışından öğrenci-merkezli bir eğitim anlayışına doğru bir paradigma değişimini kolaylaştırmıştır. Diğer bir ifadeyle teknoloji, okullarda öğrenme-merkezli uygulamalara ağırlık veren eğitim reformlarının uygulanmasında bir katalizör görevi görmektedir. İnternet, örneğin, öğrenme ve öğretme faaliyetlerini ve fırsatlarını sınıfın dört duvarının ötesine taşımıştır. İnternetle ilişkili teknoloji, her yaş grubundaki öğrencilerin daha önce görülmemiş bir düzeyde bilgi inşa etme sürecine katılımını sağlamakta ve öğretim sürecinin her öğrencinin bireysel ilgi ve ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde bireyselleştirilmesine katkıda bulunmaktadır. Öğrencilerin teknolojiyi öğrenme sürecinde kullanmaları, ayrıca, öğrenci ve öğretmen arasındaki ilişkilere yeni bir dinamik boyut getirmektedir. Öğrenciler, kendi öğrenmelerini organize etmek için daha çok sorumluluk almakta ve araştırma yoluyla daha çok öğrenmektedir. Öğretmenler de, öğrencilerin bilgiyi üretenler olmaları için onlara yardım etmekte ve onları bilgilerini diğerleriyle paylaşmaları için cesaretlendirmektedir. Teknolojiden en yüksek düzeyde faydalanılması durumunda öğretmenin rolü geleneksel “tebeşir-konuşma-ders kitabı”na dayalı öğretim yaklaşımından öğrenmeyi yönlendirme ve öğrencilerin kendi öğrenme amaçlarını gerçekleştirmelerine yardım etme yaklaşımına doğru değişmektedir. Vurgulamak gerekirse, teknolojinin farklı disiplin alanlarındaki öğrenmeyi destekleyen bir araç olarak potansiyeli oldukça yüksektir (McNabb, Valdez, Nowakowski, & Hawkes, 1999). Örneğin, yazma süreci birçok öğrenci için çok zor bir süreçtir; çünkü yazıların tekrar tekrar gözden geçirilmesi ve düzeltilmesi zorunluluğu söz konusudur. Günümüz kelime-işlem programları ve yazarlık araçları, bu tür öğrencilere ilk taslaklarını gözden geçirme, düzeltme ve mümkün olan en iyi hale getirme fırsatları sunmaktadır. Benzer şekilde, teknolojiyle birlikte hesap makinelerinin kullanımı ve grafik oluşturma öğrenciler için daha kolay hale gelmiş 17 ve bu durum matematikte problem çözme sürecinin doğasını değiştirmiştir. Teknolojinin fen bilgisi öğretiminde kullanılması ise, yeni bilimsel verilerin keşfine ve teknolojinin yaşayan canlılar üzerindeki etkisinin daha çarpıcı bir şekilde görülmesine ilişkin fırsatlar sunmaktadır. Son olarak, teknoloji, sosyal bilgiler öğretimi için de değerlidir. Örneğin, coğrafik haritalama ve tarihle ilgili yazılım programlarının ilköğretim okulları öğrencilerinin kullanımına sunulması, onların kendilerinin dışındaki dünyayı keşfetmelerine ve onu daha iyi anlamalarına yardımcı olmaktadır. Ayrıca, çeşitli simülasyon programları öğrencilere rol oynama yoluyla çeşitli tarihsel olayları canlandırma ve bu olaylarda kararlar alma fırsatları sunmaktadır. Açıkça görüleceği üzere, günümüzde bilgi artışı hızla devam ettikçe, okulların ve öğretim programlarının da bu hıza uyum sağlaması bir zorunluluktur. Bugün dünyanın birçok eğitim kurumundaki eğitimciler, veliler ve diğer eğitimle ilgilenen bireyler teknolojinin okul çapındaki bir gelişime nasıl katkı sağlayacağı konusunda kafa yormaktadır. Bu tür okul reform çabaları, bütün öğrenciler için yüksek düzey öğrenme standartlarının saptanmasına, öğrencilere yönelik zengin bilgilerin sunulmasına ve öğrencilerin öğrenme sürecine aktif katılımını sağlayacak öğretim stratejilerinin geliştirilmesine rehberlik etmektedir. Bu yönüyle teknoloji, sistemli okul değişimine götüren “okul reform çabaları”nın en önemli bir parçasıdır ve okul reformu için bir katalizör görevi görmektedir (Collins, 1991). Çünkü, teknolojinin okuldaki öğretim programı, öğretim süreci ve öğrenci öğrenmesi üzerinde önemli bir etkisi söz konusudur (Lockard, 2001). Dolayısıyla, Bracci’nin (1999) de ifadesiyle, “Teknolojinin okullara entegrasyonu gerekli midir?” sorusu günümüzde artık geçerliğini yitirmiştir. Esas sorulması gereken soru ise şudur: “Teknolojinin okullara entegrasyonu nasıl gerçekleştirilebilir?” Bu bağlamda, “okul teknoloji planlaması” olgusu, bu çalışmanın genel çerçevesini ve kapsamanı oluşturmaktadır. Bu genel çerçeveye bağlı olarak, okul teknoloji planını oluşturan öğeler, bu planın okullar tarafından nasıl geliştirildiği, teknolojinin okullara entegrasyonunu etkileyen faktörler, okul teknoloji koordinatörlerinin görev, rol ve sorumlulukları ve okullardaki teknoloji planlamasının hizmet-öncesi ve hizmet-içi öğretmen eğitimi uygulamalarına etkileri, vb konular bu çalışmada incelenen ve tartışılan ana temalar arasındadır. 18 1.2. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın genel amacı, okul teknoloji planlaması ve değerlendirmesi için literatürde öne sürülen modelleri inceleyerek yeni (seçmeci) bir “okul teknoloji planlama modeli” geliştirmektir. Bu genel amaç çerçevesinde, bu araştırmada cevaplandırılmaya çalışılan başlıca sorular şunlardır: 1. Öğretmen ve öğrencilerin teknoloji okur-yazarı olabilmeleri için teknolojiye ilişkin kazanmaları gereken bilgi ve beceriler nelerdir? 2. Bilişim teknolojilerinin okullara entegrasyonunu olumlu ve olumsuz yönde etkileyen faktörler nelerdir? 3. Bilişim teknolojilerinin okullara entegrasyonunu başarılı bir şekilde gerçekleştirmek için “etkili bir teknoloji planlama süreci nasıl gerçekleştirilebilir?” 4. Etkin bir “okul teknoloji planı” hangi boyutlardan oluşur? 5. Okullar kendi teknoloji planlarını, programlarını ve uygulamalarını süreklilik esasına dayalı olarak nasıl değerlendirebilir? 6. Okul teknoloji planlamasının öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçlar nelerdir? 7. “Okul teknoloji planlaması olgusu”, Eğitim Fakülteleri Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümlerinin yeniden yapılandırılması kapsamında ne tür bir değişim öngörmektedir? 8. Okul teknoloji koordinatörlerinin görev, rol ve sorumlulukları nelerdir? 1.3. Araştırmanın Önemi Günümüzde, bireyler hayatın her alanında daha fazla bilgiyle karşı karşıya kalmaktadır. Ayrıca, bilgiye ulaşma, bilgiyi öğrenme ve bilgiyi yönetme gibi nitelikler günümüz çağdaş toplumlarının ihtiyaç duyduğu insan profilinin temel niteliklerini oluşturmaktadır. Dolayısıyla, temel eğitimin ilk yıllarından itibaren öğrencilerin bilgileri elde etme, anlama ve değerlendirme becerilerine sahip bireyler olarak uygun okul programlarıyla yetiştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda, kelime-işlemciler, veri tabanları, İnternet kaynakları, vb bilişim 19 teknolojilerinin okul programlarına entegrasyonu mümkün olan en kısa zamanda ve en etkin bir biçimde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle, okulların ivedilikle teknolojik açıdan donanımlı öğrenme ortamları haline dönüştürülmeleri önemlidir. Bu açıdan bakıldığında bu çalışma, “okul teknoloji planlama süreci”ne dikkat çekerek, bilişim teknolojilerinin okullara entegrasyonu hususunda eğitimcilere uygulamalı bir model önerisi sunmakta ve “okul teknoloji planlaması” olgusunun öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçları irdelemektedir. Öte yandan, öğretim teknolojisinin okul programına entegrasyonu, birçok farklı okul üyesinin koordinasyonunu ve kararlılığını gerektiren zorlu ve karmaşık bir süreçtir. Birçok eğitimci (örneğin, Bailey, 1997; Barnett, 2001; Cole, 1999), stratejik teknoloji planlamasının bu sürecin en temel basamağını oluşturduğunu vurgulamaktadır. Ancak birçok okul, teknolojinin sınıfta başarılı bir şekilde uygulanmasını sağlayacak etkin bir teknoloji planının nasıl geliştirileceği konusunda bilgi ve beceri sahibi değildir. Bu açıdan ele alındığında, bu araştırmanın sonuçları, teknoloji planlarının öğretim teknolojisinin okullara entegrasyonu sürecine etkisini daha iyi anlamaları için eğitimcilere ve diğer ilgililere yardımcı olabilir. Özetle, bu çalışmadaki bilgiler, (1) okullarındaki teknoloji entegrasyon sürecine ilişkin statülerini ortaya koymak isteyen eğitimciler ve (2) gelecekte teknoloji planlarını geliştirmek, revize etmek ve değerlendirmek isteyen okullar tarafından temel bir başvuru kaynağı olarak kullanılabilir. 1.4. Tanımlar Öğretim Teknolojisi: “Öğretim teknolojisi” kavramı, farklı kişiler tarafından farklı şekillerde tanımlanmaktadır. Örneğin, Maddin’e (2002) göre, öğretim teknolojisi tanımının kağıt-kalemden interaktif videoya kadar her şeyi kapsaması gerektiği düşünülmektedir. Buna göre, öğretim teknolojisi tanımı içerisinde, grafik fonksiyonlu hesap makineleriyle birlikte İnternet, ağ bağlantılı bilgisayarlar, yazılım programları ve çeşitli çevrebirimleri (yazıcılar, tarayıcılar, dijital kameralar, vb) yer almalıdır. Benzer şekilde, Yalın’a (2003, s. 2) göre, “öğretim teknolojisi” alanı içinden ve dışından olmak üzere birçok eğitimci “öğretim teknolojisini, öğretmeöğrenme sürecinde kullanılan araç-gereçler (tepegöz projektörleri, slayt makineleri, 20 bilgisayarlar, v.b.)” olarak algılamakta ve yorumlamaktadır. Öte yandan, Yalın’ın (2003, s. 3) da vurguladığı üzere, eğer teknolojiyi “bilimsel araştırmalarla elde edilen sistematik bilgilerin pratik alanlara uygulanması” şeklinde tanımlarsak, “öğretim teknolojisinin öğretimde kullanılan makineler ya da materyaller olarak tanımlanmasının doğru bir yaklaşım olmayacağı ortaya çıkar”. Bu perspektiften bakıldığında, öğretim teknolojisi “öğrenme süreçlerini ve kaynaklarını tasarlamayı, geliştirmeyi, kullanmayı, organize etmeyi ve değerlendirmeyi içine alan bir teori ve uygulama alanı” olarak tanımlanabilir (Saettler, 1998, s. 55). Teknoloji Planlaması: Genel olarak teknoloji planlaması, bir okulun teknoloji ihtiyaçlarını ve politikalarını somut eylemlere dönüştüren ve sürekli olarak devam eden döngüsel bir süreçtir. Planlama süreci, eğitim kurumlarının teknoloji yeniliklerinden maksimum düzeyde faydalanmalarını ve beklenmedik problemlerin etkisini en aza indirgemelerini sağlar. Planlama süreci, teknolojinin okulda uygulanması için bir yol haritası sunar. Ancak, teknoloji planının kendisi değişimi gerçekleştiremez. Bu bağlamda, (a) teknoloji planı geliştirme süreci, (b) uygulama ve (c) değerlendirme bir bütün olarak kapsamlı bir okul reformunun temel öğelerini oluşturur (Knuth, Hopey ve Rocap, 1996). Teknoloji Planı: Teknoloji planı, uygun bilişim teknolojilerinin belli bir disiplin alanına entegrasyonuyla ilgili eğitimsel içeriğin ve süreçlerin geliştirilmesi, organize edilmesi ve entegre edilmesini içeren bir dokümandır. Teknoloji planı, belirlenmiş öğrenme standartları ile sınıf uygulamaları arasında bir köprü görevi görür. Söz konusu bu plan, uygun teknolojilerin entegrasyonunu sağlayarak belli bir disiplin alanındaki içeriğin ve öğretimsel sürecin tasarlanmasına, organize edilmesine ve uygulanmasına kılavuzluk eder. Plan, okullarda ve eğitim kurumlarında uygun kaynak kullanımıyla sonuçlanacak çok düzeyli eğitim politikalarının ve öğretim programı kararlarının verilmesine rehberlik eder (Knuth, Hopey ve Rocap, 1996). Teknoloji Entegrasyonu: Teknoloji entegrasyonu, öğretim teknolojisinin uygun ve anlamlı yollarla öğretim programının bütün alanlarına disiplinler arası bir yaklaşımla uygulanmasıdır (Maddin, 2002). Okul Teknoloji Koordinatörü: Okul teknoloji koordinatörü, bir okuldaki teknolojinin planlanmasından, koordinasyonundan ve uygulanmasından sorumlu olan personeldir (Frazier, 2003). 21 1.5. Tezin Organizasyonu Bu tez, yedi bölümden oluşmaktadır. Bölüm 1’de, araştırmanın problem durumu ortaya konularak, araştırmanın amacı ve önemi açıklanmakta ve araştırmada kullanılan bazı kavramlar tanımlanmaktadır. Bölüm 2’de, “okul teknoloji planlaması” olgusuna ilişkin literatür ve ilgili araştırmalar kapsamlı bir şekilde analiz edilmektedir. Bölüm 3’te, araştırmanın yöntemi (AR-GE metodolojisi) ve analiz birimi tanıtılmaktadır. Bölüm 4’te, beş okul teknoloji planlama modeli ve beş okul teknoloji değerlendirme modeli olmak üzere toplam 10 model ayrıntılı olarak incelenmektedir. Bölüm 5’te, bu araştırmaya temel teşkil eden “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” tanıtılmakta ve bu araştırma için araştırmacı tarafından derlenen “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu’nda uygulanarak elde edilen sonuçlar seçmeci modelin boyutlarıyla ilişkili olarak değerlendirilmektedir. Bölüm 6’da, “okul teknoloji planlaması” olgusunun öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçlar (a) “hizmet-öncesi öğretmen eğitimi” ve (b) “okul teknoloji koordinatörü eğitimi” açısından yorumlanmaktadır. Bölüm 7’de, bu çalışmada ulaşılan sonuçlar doğrultusunda eğitimcilere ve araştırmacılara çeşitli öneriler sunulmaktadır. 22 BÖLÜM 2 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASINA İLİŞKİN LİTERATÜR Bu bölümde, okullarda teknolojinin planlanması ve öğretme-öğrenme sürecine entegrasyonuna ilişkin literatür incelenmekte ve ilgili araştırmalar özetlenmektedir. Literatür analizi kısmı, aşağıdaki noktalarda gerçekleştirilmiştir: (1) teknoloji entegrasyonunu gerekli kılan faktörler, (2) okul teknoloji planlaması olgusuna genel bir bakış, (3) teknoloji planlaması konusunda yapılan yaygın hatalar, (4) teknoloji planlamasının başarısını etkileyen kritik faktörler, (5) teknoloji planlamasında karşılaşılan zorluklar ve (5) teknolojinin okullara entegrasyonunu etkileyen faktörler. İlgili araştırmalar kısmı ise (a) okul teknolojisinin planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesine ilişkin araştırmalar, (b) teknolojinin okullara entegrasyonunu etkileyen faktörlere ilişkin araştırmalar ve (c) okul teknoloji koordinatörünün görev, rol ve sorumluluklarına ilişkin araştırmalar olmak üç alt-başlık altında organize edilmiştir. 2.1. Literatür Analizi 2.1.1. Teknoloji Entegrasyonunu Gerekli Kılan Faktörler Peck ve Dorricott’a (1994) göre, bilgi teknolojilerinin okullara entegrasyonunu gerekli kılan başlıca nedenler arasında aşağıdakiler sıralanabilir: 1. Öğrenciler farklı yollarda ve seviyelerde öğrenmektedir. Teknoloji sayesinde öğretmenler, öğretimi bireyselleştirilebilir. Örneğin, bilgisayar ağları yoluyla öğrenciler için farklı bireysel öğrenme yolları oluşturulabilir. Bu ve buna benzer yeni sistemler, farklı özgeçmişe, ilgiye ve motivasyona sahip öğrencilere tek tip ders kitaplarının aksine öğretim programındaki temel becerilerin geliştirilmesi için farklı yollar sunabilir. 2. Mezunların bilgiye ulaşmada, bilgiyi uygulamada ve değerlendirmede ve bilgiyi başkalarına aktarmada ehil/yeterli olmaları gerekmektedir. Öğretim teknolojileri, öğrencileri araştırma-amaçlı sorular sormaya, çeşitli tartışmalara 23 katılmaya, fikirlerini paylaşmaya, problem çözmeye, eleştirel düşünmeye ve onların gerçekle ilgili görüşlerini sınamaya teşvik eder. 3. Teknoloji, öğrencilerin düşünme ve yazma becerilerini geliştirmektedir. Bilgisayarların eğitimdeki başarılarından belki de en önemlisi, öğrencilerin yazma becerilerini geliştirmesidir. Kelime-işlem yazılım programının sahip olduğu pek çok özellik, öğrencilerin yazma süreciyle ilgili çeşitli korkularını azaltmaktadır. Bilgisayar sayesinde, öğrenciler artık yazılarında daha fazla yaratıcı davranabilmekte ve daha çok gramer ve imla hatası yapma riskini göze alabilmektedirler. 4. Mezunlar, karmaşık problemleri çözmeyi öğrenmelidir. Yüksek düzeydeki süreç becerileri geleneksel eğitim anlayışıyla geliştirilemez; çünkü bu tür beceriler öğretmenden öğrencilere doğrudan aktarılamaz. Gerekli ve uygun rehberlik sağlanarak, bu yeteneklerin öğrencilerin kendileri tarafından geliştirilmeleri gerekmektedir. Bu bağlamda, çeşitli veri tabanları, çalışma yaprakları, grafik programları, bilgisayar destekli tasarımlar, vb unsurlar öğrencilerin kendi çalışmalarını ve projelerini yine kendilerinin organize etmelerine, geliştirmelerine ve değerlendirmelerine fırsat tanımaktadır. 5. Teknoloji, öğrencilerin sanatsal yönlerini açığa çıkarır ve geliştirir. Modern teknolojiye dayalı sanat formlarının (video ürünleri, dijital fotoğraflar, bilgisayara dayalı animasyonlar, vb) çekiciliği ve cazibesi, öğrencilerin sanatsal yönlerini açığa çıkarmakta ve onların bu yönlerini desteklemektedir. Geleneksel olarak, sözlü veya yazılı iletişim formlarından birini seçmeye zorlanmış öğrenciler için bu araçlar, farklı sanatsal iletişim formları sağlamakta ve onların motivasyonlarını arttırmaktadır. 6. Mezunlar, global düşünebilmeli ve okul dışında bulunan kaynakları kullanabilmelidir. Birkaç istisnai durum haricinde, öğrencilerin keşfetmeyle ilgili deneyimleri genellikle sınıfın ve okulun duvarlarıyla sınırlıdır. Öte yandan, teknolojik araçlar (özellikle de İnternet) öğrencilere dünyanın her yerine ucuz ve anında ulaşma ve diğer kültürleri birinci elden öğrenme imkanını sunmaktadır. 7. Teknoloji, öğrencilere anlamlı çalışmalar yapma fırsatı tanımaktadır. Öğrencilerin sadece okulda değil, okul dışında da değerli olan ürünler ortaya koymaya, çalışmaları hakkında geribildirim almaya ve çalışmalarını yayınlama, sergileme, vb formlarla başkalarıyla paylaşmaya ihtiyaçları söz konusudur. Bu 24 açıdan bakıldığında teknoloji, öğrencilerin çalışmaları için geniş bir izleyici kitlesi sağlayabilir. Bilgisayar, örneğin, öğrencileri dünya ile bütünleştir, onlara yazmak için yeni nedenler sunar ve onların fikirleri için yeni geribildirim mekanizmaları sağlar. 8. Bütün öğrencilerin yüksek düzeyde akademik niteliğe sahip ve ilginç olan derslere ihtiyacı vardır. Elektronik medya, öğrencilerin daha önceden hayal bile edemeyecekleri bilgileri ve deneyimleri sınıfa getirebilir. Eğitsel televizyon programları sayesinde, örneğin, öğrenciler gerçek hayatlarında tecrübe edemeyecekleri olayları gözden geçirerek tartışabilirler. Yine, CD-ROM ve diğer lazer diskler, yüzlerce sayıdaki figürleri ve ciltler dolusu bilgileri öğrencilerin kullanımına sunmaktadır. 9. Öğrenciler, günümüz bilgi çağının teknolojik araçlarıyla aşina olmalı ve onları kullanma konusunda kendilerini rahat hissetmelidir. Bilgisayarlar ve diğer teknolojiler günümüz öğrencileri için içinde yaşadıkları dünyanın artık vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Artık, telefon, bilgisayar, televizyon ve diğer medyanın birleşmesiyle birlikte, bilgi çağı insanları için inanılmaz imkanlar ulaşılabilir olmaktadır. Bu durumda, “Ben sana anlatayım, sen de bana anlat ve ben sana not vereyim” anlayışına dayalı geleneksel eğitim modeliyle içinde bulunduğumuz bilgi çağının ihtiyacı olan insan modelini yetiştirmek oldukça zordur. Açıkça görüleceği üzere, teknolojinin bir amaç olmaktan çok bir araç olarak ele alınması ve dolayısıyla da öğretme-öğrenme sürecine entegrasyonu için öğrencilerin sahip olması gereken teknoloji standartlarının ve performans göstergelerinin tanımlanması bir zorunluluktur. Bu ihtiyaçtan hareketle, ISTE (International Society for Technology in Education) (http://cnets.iste.org; Erişim tarihi: 9 Şubat 2005) “Öğrenciler için Teknoloji Standartları”nı geliştirmiş ve onları altı genel kategori altında toplanmıştır. Çizelge 2.1, ISTE tarafından öğrenciler için geliştirilen teknoloji standart kategorilerini sunmaktadır. Buna ek olarak, “Öğrencilerin Teknoloji Okur-Yazarlığı için Performans Göstergeleri” anasınıfından lise son sınıfa kadar olan bütün sınıfları (K-12) kapsayacak şekilde yine ISTE tarafından geliştirilmiştir. Bu göstergeler, her sınıf düzeyindeki öğrencilerin sergilemekle yükümlü oldukları teknoloji yeterliklerini tanımlamaktadır. Çizelge 2.2, öğrencilerin teknoloji okur-yazarlığı için ISTE tarafından geliştirilen performans göstergelerini sunmaktadır. Çizelge 2.2’de de 25 görüleceği üzere, öğrencilerin teknoloji okur-yazarlığı için geliştirilen performans göstergelerinin her biri, aynı zamanda, öğrenciler için geliştirilen teknoloji standart kategorilerinin bir veya birkaçıyla ilişkilidir. Bu bağlamda, her performans göstergesi sonunda paragraf içinde verilen sayı, bu becerinin temsil ettiği standart kategorisini simgelemektedir. Çizelge 2.1. Öğrenciler için Teknoloji Standart Kategorileri 1 Temel Kavramlar ve İşletim Bu standardı karşılayan her öğrenci: A. Teknoloji sistemlerinin doğasına ve işletimine ilişkin güçlü bir anlayış sergiler. B. Teknoloji kullanımı konusunda yeterlidir. 2 Sosyal, Etik ve İnsani Boyutlar Bu standardı karşılayan her öğrenci: A. Teknolojiye ilişkin etik, kültürel ve sosyal konular hakkında iyi bir anlayışa sahiptir. B. Teknoloji sistemlerini, bilgilerini ve yazılımlarını sorumluluk duygusu içinde kullanır. C. Hayat boyu öğrenmeyi, işbirliğini, kişisel gelişimi ve üretkenliği destekleyen teknolojiye karşı pozitif bir tutum sergiler. 3 Teknoloji Verimlilik Araçları Bu standardı karşılayan her öğrenci: A. Teknolojik araçları kendi öğrenmesini desteklemek, üretkenliğini artırmak ve yaratıcılığını geliştirmek için kullanır. B. Teknoloji verimlilik araçlarını işbirliği içinde teknoloji-destekli modelleri oluşturmak, yayın yapmak ve diğer yaratıcı çalışmaları üretmek için kullanır. 4 Teknoloji İletişim Araçları Bu standardı karşılayan her öğrenci: A. Telekomünikasyonları işbirlikçi çalışmalar gerçekleştirme, yayın yapma ve arkadaşları, uzmanlar ve diğer bireylerle iletişim ve etkileşime girme, vb amaçları için kullanır. B. Farklı bireylere ve kitlelere bilgilerini ve fikirlerini iletmek için bir dizi medya ve form kullanır. 5 Teknoloji Araştırma Araçları Bu standardı karşılayan her öğrenci: A. Teknolojiyi bir dizi bilgi kaynağından bilgi elde etmek ve topladığı bilgileri değerlendirmek için kullanır. B. Teknolojiyi verileri işlemek ve sonuçları rapor etmek için kullanır. C. Spesifik işlere veya görevlere uygun yeni bilgi ve teknoloji kaynaklarını tanımlar ve değerlendirir. 6 Teknoloji Problem Çözme ve Karar Verme Araçları Bu standardı karşılayan her öğrenci: A. Teknoloji kaynaklarını problemleri çözmek ve bilinçli kararlar vermek için kullanır. B. Teknolojiyi dünyadaki gerçek problemlerin çözümünde kullanılabilecek stratejileri geliştirmek için kullanır. 26 Çizelge 2.2. Öğrencilerin Teknoloji Okur-Yazarlığı için Performans Göstergeleri Anasınıfı - 2. Sınıf Performans Göstergeleri 2. sınıfı (erken çocukluk eğitim dönemini) bitiren her öğrenci: 1 Bilgisayar, VCR, kaset çalar, vb diğer teknolojileri başarılı bir şekilde çalıştırmak için girdi araçlarını (klavye, Mouse, uzaktan kumanda, vb) ve çıktı araçlarını (yazıcı, monitör, vb) kullanır (1). 2 Bağımsız ve kontrollü öğrenme aktiviteleri için bir dizi medya ve teknoloji kaynaklarını kullanır (1, 3). 3 Teknolojiye ilişkin başkalarıyla olan iletişiminde gelişim düzeyine uygun terminolojiyi doğru bir şekilde kullanır (1). 4 Öğrenmeyi desteklemek için gelişim düzeyine uygun Multimedya kaynaklarını (interaktif kitaplar, eğitim yazılımları, Multimedya ansiklopedileri, vb) kullanır (1). 5 Sınıfta teknolojiyi kullanırken arkadaşlarıyla birlikte çalışır ve onlarla işbirliği yapar (2). 6 Teknoloji kullanımı konusunda sosyal ve etik davranışlar sergiler (2). 7 Teknolojik sistemleri ve yazılımları sorumluluk bilinci içinde kullanır (2). 8 Öğretmenlerin, aile üyelerinin ve arkadaşlarının desteğini alarak gelişimsel düzeyine uygun Multimedya ürünleri oluşturur (3). 9 Problem çözme, iletişim ve etkileşime girme ve fikir ve düşüncelerini paylaşma vb etkinlikler için teknoloji kaynaklarını (bulmacalar, zihinsel gelişim programları, dijital kameralar, vb) kullanır (3, 4, 5, 6). 10 Öğretmenlerinin, ebeveynlerinin ve arkadaşlarının desteğini alarak bilgiyi elde etmede ve paylaşmada telekomünikasyonları kullanır (4). 3. Sınıf - 5. Sınıf Performans Göstergeleri 5. sınıfı (ilkokulu) bitiren her öğrenci: 1 Klavye ve diğer girdi/çıktı araçlarını etkili ve yeterli bir biçimde kullanır (1). 2 Teknolojinin günlük hayattaki yaygın kullanımları ve bu kullanımların avantajları ve dezavantajları hakkında bilgi sahibidir (1, 2). 3 Bilginin ve teknolojinin sorumluluk bilinciyle kullanılması ve kullanılmaması neticesindeki sonuçları hakkında bilgi sahibidir (2). Üretim araçlarını ve gereçlerini kişisel üretkenliğini desteklemek, yetersizlikleri 4 gidermek ve öğrenmeyi kolaylaştırmak için kullanır (3). 5 Sınıf içindeki ve dışındaki kitlelere yönelik ürünler oluşturmada çeşitli teknoloji araçlarını (yazarlık araçları, sunu araçları, web araçları, dijital kameralar, tarayıcılar, vb) bireysel ve işbirlikçi yazma, yayınlama ve paylaşma etkinlikleri için kullanır (3, 4). Telekomünikasyonları bilgilere erişim, bağımsız öğrenmelerine ilişkin başkalarının 6 desteğini alma ve kişisel ilgilerini karşılama, vb amaçlara yönelik olarak etkili bir şekilde kullanır (4). 7 Sınıf içindeki ve dışındaki kitlelere yönelik olarak ürünler veya çözümler üretmede işbirlikçi problem çözme aktiviteleri için telekomünikasyonları ve Online kaynaklarını (e-posta, Online tartışmaları, web ortamları, vb) kullanır (4, 5). 8 Kapsamlı öğrenme aktiviteleri, birey-denetimli öğrenme projeleri ve problem çözme etkinlikleri için çeşitli teknoloji kaynaklarını (hesap makineleri, veri toplama araçları, videolar, eğitimsel yazılımlar, vb) kullanır (5, 6). 9 Çeşitli problemler, işler veya görevler için hangi teknolojinin daha uygun ve faydalı olduğunu bilir ve bu tür etkinlikler için uygun araçları ve teknoloji kaynaklarını seçer ve kullanır (5, 6). 10 Elektronik bilgi kaynaklarının doğruluğunu, uygunluğunu, kapsamlılığını ve durumlara özgü olup olmadığını değerlendirir (6). 27 6. Sınıf - 8. Sınıf Performans Göstergeleri 8. sınıfı (ortaokulu) bitiren her öğrenci: 1 Günlük kullanımı esnasında oluşan rutin donanım ve yazılım problemlerinin tanımlanması ve çözümlenmesi için uygun stratejileri kullanır (1). 2 Bilgi teknolojileri hakkında meydana gelen son değişiklikler ve bu değişikliklerin toplum ve iş dünyası üzerindeki etkileri hakkında bilgi sahibidir (2). 3 Bilgiyi ve teknolojiyi kullanırken yasal ve etik davranışlar sergiler ve teknolojinin yanlış kullanımına ilişkin sonuçları bilir (2). 4 Öğrenme ve araştırma çabalarını desteklemek için içeriğe uygun teknolojik araçları, yazılımları ve simülasyonları (grafiksel hesap makineleri, keşfetme ortamları, web araçları, vb) kullanır (3, 5). 5 İçeriği öğrenmek, grup çalışmalarına katılmak ve kişisel üretkenliği desteklemek için çeşitli Multimedya araçlarını ve gereçlerini kullanır (3, 6). 6 Sınıf içindeki ve dışındaki kitlelerle programdaki konulara ilişkin çeşitli kavramların paylaşımını sağlamak için teknoloji kaynaklarını kullanarak ürünler tasarlar, geliştirir, yayınlar ve sunar (4, 5, 6). 7 Sınıf içindeki ve dışındaki bireylere yönelik ürünler ve çözümler geliştirmek ve öğretim programına ilişkin problemleri, konuları ve bilgileri araştırmak için sınıf arkadaşlarıyla, uzmanlarla ve diğerleriyle işbirliği içinde telekomünikasyonları kullanır (4, 5). 8 Bir dizi görevleri tamamlamak ve problemleri çözmek için uygun teknoloji kaynaklarını seçer ve kullanır (5, 6). 9 Donanım, yazılım ve bunların problem çözme ve öğrenme süreçlerine yönelik uygulamalarına ilişkin temel kavramlar hakkında iyi bir anlayışa sahiptir (1, 6). 10 Elektronik bilgi kaynaklarının doğruluğu, uygunluğu ve kapsamlılığı hakkında araştırmalar gerçekleştirir ve bu kaynakların gerçek durumlara uygulanabilirliği hakkında değerlendirmeler yapar (2, 5, 6). 9. Sınıf - 12. Sınıf Performans Göstergeleri 12. sınıfı (liseyi) bitiren her öğrenci: 1 Çağdaş ve gelişmekte olan teknoloji kaynaklarının kapasiteleri ve sınırlılıkları hakkında bilgi sahibidir ve bu sistemlerin kişisel, hayat-boyu öğrenme ve mesleki ihtiyaçlarını karşılamadaki potansiyeline ilişkin bir yargıda bulunur (2). 2 Varolan teknoloji sistemleri, kaynakları ve servisleriyle ilgili doğru kararlar alır (1, 2). 3 Toplumda ve iş dünyasında teknolojinin yaygın bir şekilde kullanılmasının avantajlarını ve dezavantajlarını analiz eder (2). 4 Bilginin ve teknolojinin kullanımına ilişkin yasal ve etik davranışların arkadaşları, ailesi ve yakın çevresi tarafından sergilenmesi için çaba gösterir (2). 5 Teknoloji araçlarını ve kaynaklarını kişisel/profesyonel bilgiyi organize etmede ve paylaşmada kullanır (3, 4). 6 Hayat-boyu öğrenme için teknoloji temelli fırsatları ve seçenekleri (uzaktan eğitim dahil) değerlendirir (5). 7 Online bilgi kaynaklarını işbirliği, araştırma, yayınlama, paylaşma, üretme, vb ihtiyaçları karşılamak için düzenli bir şekilde ve etkili olarak kullanır (4, 5, 6). 8 İçeriğin öğrenilmesinde araştırma yapmak, bilgiyi analiz etmek, problem çözmek ve karar vermek, vb etkinlikler için teknolojik araçları seçer ve kullanır (4, 5). 9 Gerçek durum simülasyonlarını ve uzman sistemlerini araştırır ve kullanır (3, 5, 6). 10 İçerik-temelli bilgi tabanına katkıda bulunmak için teknolojiyi (bilgileri organize etmek, sentez etmek, paylaşmak, üretmek, vb etkinlikler için) kullanarak arkadaşları, uzmanlar ve diğer bireylerle işbirliğine gider (4, 5, 6). 28 2.1.2. Okul Teknoloji Planlaması Olgusuna Genel Bir Bakış Teknolojinin öğretimdeki kullanımına ilişkin ilk teknoloji planlama çabaları, basitçe bilgisayarların satın alınması üzerine odaklanmaktaydı (Apple Computer Inc., 2005). Bu durumda teknoloji planlaması, basitçe ne tür bilgisayardan kaç adet satın alınacağı ve bu bilgisayarların nerelerde, nasıl kullanılacağı konularını içermekteydi. Öte yandan, teknoloji planlama süreci sistematik bir olgudur. Çünkü plan, teknolojinin entegrasyonuna yön vermesi ve uygulamanın odak noktasını vurgulaması bakımından önemli işlevlere sahiptir. Planlar uygulayıcılara somut amaçları belirlemede rehberlik ederler. Dolayısıyla, teknolojinin öğretim programına entegrasyonu için her okul kendi teknoloji planını geliştirmekle işe başlamalıdır. Bu bağlamda, “teknoloji planı”, uygulandığında okulun nasıl görüneceğini tanımlayan bir dokumandır (Sibley & Kimball, 2004). Plan, sınıflara yerleştirilmekte olan teknolojiyle okulun eğitim misyonu arasındaki ilişkiyi gösterir ve teknolojiyi desteklemek için ihtiyaç duyulan sistemleri tanımlar. Dolayısıyla, bir teknoloji planı, ihtiyaç duyulan donanımı/yazılımı basitçe tanımlamaktan ve satın almaktan çok daha fazlasını kapsar ve yapar. Sibley ve Kimball’a (2004) göre, teknoloji planı, öğrenci öğrenmesini geliştirmeyi amaçlayan bir okul vizyonunu ortaya koyar. Plan, velilere, öğrencilere ve eğitimcilere teknoloji donanımı ile birlikte sınıfların neye benzeyeceğini ve öğrenmeye nasıl katkıda bulunacağını anlatır. Örneğin: Okulda ne tür öğrenmeler veya beceriler desteklenecektir? Sınıflar, sadece yerel ağ erişimine mi? İnternet erişimine mi? yoksa her ikisine de mi sahip olacaktır? Öğretmenler ve öğrenciler ne tür yazılımları kullanıyor olacaktır? Söz konusu yazılımlar okul programını nasıl ve ne şekilde destekleyecektir? Her sınıfta kaç adet bilgisayar olacaktır? Ne tür mobilyalara (sıra, masa, sandalye, vb) ve fiziksel yerleşim düzenine ihtiyaç duyulacaktır? Kısacası, teknoloji planı, reform için güçlü bir okul vizyonu oluşturma fırsatı ve bu vizyonu gerçekleştirme haritası sunar. Tarihsel süreç içerisinde, okulların teknoloji planlarını geliştirmeye başlaması, kişisel bilgisayarların okullarda ilk olarak tanıtılmaya ve kullanılmaya başlandığı 1980’li yılların başında gerçekleşmiştir (Fries & Monahan, 1998). Bu tarihten sonra, okulların etkili teknoloji entegrasyonuna yardımcı olacak birçok teknoloji planlama 29 rehberi geliştirildi ve yayımlandı. Bu modeller veya rehberler, okulların teknoloji planlarını geliştirmek için izlemeleri gereken süreçleri aşamalı olarak tanımlamakta ve teknoloji planında yer alması gereken öğeleri/boyutları ayrıntılı olarak tartışmaktadır. Bu rehberlerin ilk örneklerinden birisi olan Merrimack Education Center’ın (1986) modeline göre, örneğin, bir okul teknoloji planında aşağıdaki öğelerin yer alması gerekmektedir: (1) okulun son durumu ve hedefleri, (2) teknoloji programı geliştirme süreci, (3) bilgisayar donanımı, yazılımı ve teknik destek, (4) personel gelişimi, (5) teknoloji programının organizasyonu ve uygulanması, (6) bütçe ve (7) teknolojiye ilişkin adil/eşit erişim. Benzer şekilde, Anderson ve Perry (1994) okullardaki teknolojinin başarılı bir şekilde planlanması için dokuz boyutlu bir reçete ileri sürmüştür: (1) temsil esasına dayalı bir komitenin oluşturulması, (2) sürecin rapor olarak yazılması, (3) sorumlulukların paylaştırılması, (4) zaman aralıklarının belirlenmesi, (5) önemli tarihlerin tespit edilmesi, (6) konsensüs sağlanması, (7) planın formüle edilmesi, (8) planın uygulanması ve (9) planın değerlendirilmesi. Aynı şekilde, Barnett (2001) 10 temel unsurdan oluşan bir okul teknoloji planlama rehberi geliştirmiştir. Bu rehberde yer alan unsurlar şunlardır: (1) vizyon oluşturma, (2) bütün ilgililerin katılımını sağlama, (3) veri toplama, (4) araştırmayı revize etme, (5) teknolojinin öğretim programına entegrasyonu, (6) profesyonel gelişim, (7) altyapıyı inşa etme, (8) bütçeyi organize etme, (9) süreklilik esasına dayalı bakım ve değerlendirmenin planlanması ve (10) geleceğe hazırlanma. Sonuç olarak, öğretim teknolojilerinin okullarda başarılı bir şekilde uygulanmasının etkili teknoloji planlarının geliştirilmesine bağlı olduğu gerçeği birçok araştırmacı (örneğin, Bailey, 1997; Cole, 1999; See, 1992) tarafından vurgulanmış ve bir okul teknoloji planının nasıl geliştirileceğine ilişkin çeşitli modeller ve rehberler geliştirilmiştir. Söz konusu bu teknoloji planlama modelleri ve rehberleri, teknoloji planlaması ve uygulanmasıyla ilgili dört temel hususa dikkat çekmektedir. Bu hususlar şunlardır (Fries ve Monahan, 1998): 1. Teknoloji planlama komitesinin oluşturulması. Gerçek bir teknoloji planı hazırlama sürecindeki ilk adım, yetkili bir teknoloji planlama komitesinin oluşturulmasıdır. 2. Teknoloji planlarının uygulanması. Bir teknoloji planının uygulanması hususu, teknolojinin öğretim programına başarılı bir şekilde entegrasyonu için kritik bir öneme sahiptir. 30 Çünkü, mükemmel bir şekilde yazılmış bir teknoloji planı dahi, eğer uygun yollarla uygulamaya konulamazsa, bir doküman olarak herhangi bir değer taşımaz. 3. Teknoloji planlarının revizyonu. Teknolojideki hızlı gelişmeler, teknoloji planlarının yeni ve gelişmekte olan teknolojilere bağlı olarak ve süreklilik esasına dayalı olarak revize edilmesini gerektirmektedir. 4. Teknoloji planlarının değerlendirilmesi. Birçok eğitimci, okulların kendi teknoloji planlarının niteliğini değerlendirmek için değerlendirme rehberleri geliştirmiştir (ayrıntılı bilgi için bkz. Bölüm 4 ). 2.1.3. Teknoloji Planlaması Konusunda Yapılan Yaygın Hatalar Sibley ve Kimball’a (2004) göre, iyi bir teknoloji planı geliştirmeyi engelleyen pek çok neden olabilir. Bunlardan ilki, “teknoloji planlaması” olgusunun birçok eğitim kurumu için nispeten yeni olmasıdır. Teknolojinin öğretim amaçlı kullanımı genellikle bir bilgisayar laboratuarını veya özel bir teknoloji sınıfını akla getirmekte ve teknoloji planlaması basit olarak donanım ve yazılımla ilgili bir alışveriş listesinin oluşturulması şeklinde algılanmaktadır. Fakat, zaman içinde birçok eğitimci, teknolojinin öğrenme-öğretme sürecine sistemli bir entegrasyonunu sağlayabilmek için okulların etkin bir teknoloji planına sahip olmaları gerektiğini fark etmiştir. Ancak, başarılı bir teknoloji planlama sürecinin gerçekleştirilebilmesi için aşağıdaki yedi temel hatadan sakınılması gerekmektedir (Sibley ve Kimball, 2004): • Planın bir veya iki kişi tarafından yazılması ve plan yazma işinin son ana bırakılması. • Planlama sürecinin okuldan bir veya iki kişi (öğretmen, yönetici, vb) tarafından gerçekleştirilmesi. • Planın tamamlanıncaya kadar gizli tutulması (velilerden saklanmak, vb). • Planın bir alışveriş listesi şeklinde olması. • Planlama sürecinde okul personelinin profesyonel gelişim ihtiyaçlarının göz ardı edilmesi. • Teknoloji destek sisteminin basitçe bilgisayarların bakım ve onarım işleriyle sınırlı tutulması. 31 • Teknolojinin öğretim programına entegrasyonunun okulda daha fazla bilgisayar donanımına sahip olana kadar (her öğrenciye bir bilgisayar tahsis edilene dek, vb) ertelenmesi. 2.1.4. Teknoloji Planlamasının Başarısını Etkileyen Faktörler Apple Computer Inc.’e (2005) göre, başarılı bir teknoloji planlaması ve entegrasyonu için bazı kritik faktörler söz konusudur. Bu faktörleri başlıca dört başlık altında toplamak mümkündür: 1. Öğrenci öğrenmesi üzerine odaklanmayı sağlayacak teknoloji planlama ihtiyaçlarının belirlenmesi önemlidir. Planlama çabalarının temel odağı, öğrenmeöğretme sürecinin geliştirilmesi olmalıdır. Diğer bir ifadeyle, yüksek nitelikli öğrenci performansları, teknolojilerin eğitim sürecine entegrasyonu için temel gerekçe olmalıdır. Bu nedenle, teknolojik amaçların öğretim programıyla yakından ilişkili olmasına özen gösterilmelidir. Çünkü, başarılı teknoloji uygulamaları, daha çok bilgisayarların niceliğiyle alakalı değil, öğrenci başarısına odaklanmayla alakalıdır. 2. Teknoloji planlaması, öğrencilerdeki bireysel farklılıkları karşılamaya yönelik olarak yeni ve son teknolojileri hedeflemelidir. Her öğrenci kendi öğrenme stili veya tarzı dolayısıyla diğer öğrencilerinden farklıdır. Bu bağlamda, teknoloji her öğrencinin öğrenme stiline cevap vermede eşsiz bir fırsat sunmaktadır. Dijital videolar ve İnternet gibi yeni teknolojiler, okuldaki teknoloji kullanımının gelişim sürecini doğrudan etkilemektedir. 3. Teknoloji planlaması, bütün katılımcıları ve ilgilileri kapsamalıdır. Planlama, öğretmenlerin, öğrencilerin, yöneticilerin, velilerin ve diğer paydaşların düşüncelerini, deneyimlerini ve perspektiflerini yansıtmalıdır. Daha etkin bir ifadeyle belirtmek gerekirse, teknolojinin okullardaki entegrasyonuna ilişkin kısa ve uzun vadeli kararlardan etkilenen bütün bireylerin bu kararların alınmasına katılması ve bu kararlar hakkında bilgilendirilmesi önemlidir. Kısacası, teknoloji planlaması ve uygulaması, bir fikir birliği vizyonuyla gerçekleştirilmelidir. 4. Yönetim liderlerinin desteği önemlidir. Teknoloji entegrasyonu için okul komitelerinin, yöneticilerin ve veli/öğretmen toplulukları liderlerinin desteği şarttır. Bu nedenle, her plan yönetimin ve öğretmenlerin desteğini elde etmelidir. Temelde, 32 bu iki grup bireylerin desteğini almayan planların uygulamaya konulması mümkün değildir. Çünkü, yöneticiler sistemli planlamayı kolaylaştırıcı bir rolü üstlenirken, öğretmenler de bu planları uygulamaya koymaktadırlar. 2.1.5. Teknoloji Planlamasına İlişkin Karşılaşılan Zorluklar Teknoloji planlama çabasını değerli kılmak, etkili teknoloji kullanımını sağlamak için çok önemlidir. Aşağıdaki beş noktadan her biri, teknoloji planının başarılı olmasında kritik bir role sahiptir (Sibley ve Kimball, 2004). 1. Güçlü bir öğrenme-öğretme vizyonu geliştirmek. Teknoloji entegrasyonuna yönelik güçlü bir vizyon, teknoloji üzerine değil öğrenme üzerine odaklanmalıdır. 2. Bir teknoloji planlama sürecini tesis etmek. Teknoloji planı geliştirmek, teknoloji entegrasyonu sürecinin sadece ilk aşamasıdır. Bu süreç, bir “gelişim döngüsü” çerçevesinde aşağıdaki üç temel basamağı kapsayacak şekilde süreklilik arz etmelidir. Bu basamaklar şunlardır: (a) tespit etme veya ölçme, (b) formüle etme veya geliştirme ve (c) uygulama. Tespit etme/ölçme safhasının temel ürünü, okulun öğrenme amaçlarını, projelerini, maddi kaynaklarını ve uygulama için zaman aralıklarını gösteren bir teknoloji planıdır. Bu doküman, kurumdaki bireylerce paylaşılmalı ve onların enerjilerini etkili olarak işe koşmada bir rehber olarak kullanılmalıdır. Formüle etme/geliştirme safhasının temel ürünü, eğitim gereksinimlerini, mali kaynakları ve onaylanan projelerin zaman çizelgelerini gösteren bir dokümandır. Uygulama safhasında, projelerin tamamlanabilmesi için ikinci safhada önerilen proje ayrıntıları ve şartları göz önünde bulundurulmalıdır. 3. Destek sistemlerini inşa etmek. Teknolojiyi eğitim sürecine entegre etmenin temel yolu, destek sistemlerine sahip olmaktır. Dolayısıyla, her teknoloji planı teknik destek hakkında değerlendirme yapmalı ve önerilerde bulunmalıdır. Eğer gerekli teknik destek sistemleri sunulmazsa, okul personeli teknolojiyi çok fazla zamanı tüketen, ama aynı oranda da faydalı olmayan bir araç olarak algılayabilecektir. 4. Teknolojinin öğrenme-öğretme sürecinde nasıl kullanılacağını açıklamak. Teknolojinin nasıl çalıştığını anlamak ile teknolojinin öğrenme-öğretme sürecinde etkili olarak nasıl kullanılacağını anlamak birbirinden farklı iki olgudur. Pek çok teknoloji uygulayıcısı ilk etapta teknolojinin nasıl çalıştığı üzerine odaklanmaktadır. 33 Ancak, eğitimcilerin teknolojinin öğrenme-öğretme sürecinde nasıl kullanılacağını anlamaya ihtiyacı vardır. Bu amaç için teknolojinin öğrencilerle yaygın kullanımını tecrübe eden diğer okullara ziyaretler düzenlenebilir. 5. İletişim ve işbirliğini desteklemek. “Bitirilene kadar teknoloji planını kimsenin görmesini istemiyorum” gibi bir anlayışa dayalı olarak geliştirilen bir teknoloji planının başkaları tarafından benimsenmesi ve desteklenmesi oldukça zordur. Bu çerçeveden ele alındığında, okulda iletişim ve işbirliği kültürünü desteklemek önemlidir, çünkü “teknoloji planı asla tamamlanmış bir iş değildir, aksine işbirliği ve yaygın iletişim sonucu oluşan canlı bir dokümandır”. Bu planın personelden soyutlanarak üretilmesi ve gizli tutulması asla mümkün değildir ki bu durum, aynı zamanda, plan için harcanan çabaların değerini de küçümser. Dolayısıyla, daha en başından itibaren teknoloji planının okuldaki bütün personelle paylaşılması ve onların işbirliğiyle hazırlanması gerekir. 2.1.6. Teknolojinin Okullarda Uygulanmasını Etkileyen Faktörler Pflaum (2004) eğitimcilerin bilgisayarları genellikle beş farklı amaç için kullandıklarını ortaya çıkarmıştır: (1) bir öğretim aracı olarak bilgisayar, (2) bir üretim aracı olarak bilgisayar, (3) bir İnternet erişimi aracı olarak bilgisayar, (4) bir test/sınav uygulama aracı olarak bilgisayar ve (5) bir veri işleme aracı olarak bilgisayar. Öte yandan, bilgisayar ve ilgili teknolojilerin okullara başarılı bir şekilde entegrasyonunu etkileyen bazı kritik faktörler söz konusudur. Birçok araştırmaya göre (örneğin, Becker, 1994; Becker, Ravitz, & Wong, 1998; Byrom & Bingham, 2001; Cole, 1999; Fabry & Higgs, 1997; Fisher & Dove, 1999; Granger, Morbey, Lotherington, Owston, & Wideman, 2002; Maddux, 1998; Niederhauser, 1996; Rogers, 1999), bu faktörler arasında donanım ve yazılıma erişim imkanının olmayışı, yetersiz personel gelişimi, yeterli teknik desteğin sağlanmayışı, öğretmenlerin teknoloji kullanımına hazırlanmaları için gerekli zamanın organize edilmemesi, vb sayılabilir. Aynı araştırmalarda, teknolojinin okullara etkili entegrasyonu sürecindeki ilk adımın gerekli politika, prosedür ve süreçleri açıklayan nitelikli teknoloji planlarının geliştirilmesi olduğu da vurgulanmaktadır. Buna göre, uzun-vadeli bir 34 teknoloji planı, teknolojinin öğrenme ve öğretme sürecine etkili entegrasyonunu sağlamada kritik bir öneme sahiptir. Özetle, teknoloji entegrasyonuyla ilgili literatürün analizi neticesinde aşağıdaki yedi faktörün belirleyici olduğu göze çarpmaktadır: 1. Kaynaklar. Teknolojinin okullarda uygulanması, gerekli kaynaklar sağlanmadan mümkün olamaz. Öğretmenlerin ve öğrencilerin yeni teknoloji ve yazılım programları söz konusu olmadan istekli ve yaratıcı olmaları beklenemez. Bu bakımdan, gerekli donanım ve yazılımın satın alınması, bakımının yapılması ve güncellenmesi için bütçe ayrılmalıdır. Diğer aktiviteler (servis ücretleri, telefon ve Online giderleri, teknoloji eğitimi, vb) için de yeterli bir bütçe tahsis edilmelidir. 2. Erişim. Öğretmenlerin teknolojiyi öğrencilere öğretebilmelerini sağlamak için bilgisayar laboratuarlarına, bilgisayarlara ve diğer öğretimsel teknolojilere ihtiyaçları söz konusudur. Öyle ki, öğretmenlerin bu tür teknolojileri kendi zamanlarında da (gece, hafta sonu, vb) kullanabilmeleri mümkün hale getirilmelidir. Teknolojiye erişim demek, sadece teknolojinin okulda varolması demek değildir. Aynı zamanda, öğretmenlerin ve öğrencilerin etkili bir şekilde kullanabilecekleri teknolojilerin türleri, sayıları ve konumları da önemlidir. Bu nedenle, donanım, yazılım, İnternet ve diğer teknolojik araçlara yetersiz erişim öğretimsel teknolojinin kullanılmasında temel bir engel teşkil etmektedir. 3. Öğretmenlerin tutumları ve eğitimleri. Teknolojinin öğretim programına başarılı bir şekilde entegrasyonu hususunda öğretmenlerin sahip olduğu roller kritik bir öneme sahiptir, çünkü gerçekte teknolojiyi öğrenme-öğretme sürecine uyarlayan kişiler öğretmenlerdir. Bu bağlamda, öğretmen rolüne ilişkin başlıca iki faktörün göz önünde bulundurulması gerekir: (1) öğretmenlerin tutumları ve (2) öğretmenlerin teknoloji kullanımı konusundaki yeterlikleri/uzmanlıkları. Sonuç olarak, eğer öğretmenler teknolojiye ilişkin olarak daha pozitif bir tutum sergilerlerse, teknoloji kullanımı konusunda kendilerini daha yeterli görürlerse ve yeni öğretimsel teknolojileri ve uygulamaları kullanmaya karşı daha istekli olurlarsa, teknolojinin öğrenme-öğretme sürecine entegrasyonu daha hızlı ve kolay gerçekleşecektir. 4. Liderlik ve teknik destek. Bir eğitim liderinin (yönetici, okul müdürü, medya uzmanı, teknoloji koordinatörü, vb) uzun-dönem vizyonu ve kararlılığı, teknoloji entegrasyon sürecinin her boyutunu etkilemektedir. Bu konuda göz önünde 35 bulundurulması gereken en önemli iki olgu ise, gerekli teknolojik donanımın okulda gerçekleştirilmesi ve teknolojiye ilişkin teknik desteğin zamanında ve uygun olarak sağlanmasıdır. Okullardaki teknik destek personeli, öğretmenlere teknolojiye ilişkin günlük bakım ve onarım işlerinde (sorun giderme, yazılım programları yükleme, vb) yardımcı olabilir. Ayrıca, yöneticilerin de teknolojiyi kullanma hususunda model olmaları önemlidir. 5. Bakım ve değerlendirme. Teknolojinin okullara entegrasyonu süreciyle ilgili süreklilik esasına dayalı bir bakım ve değerlendirme anlayışı, ilgililere ve uygulayıcılara anında geri bildirim sağlar ve onlara geliştirilmeye ihtiyaç duyulan alanları erken teşhis etmeleri için fırsat tanır. Bu nedenle, süreklilik esasına dayalı bir değerlendirme anlayışı, teknoloji kullanımının öğrenme ve öğretme sürecine etkisini ortaya koymak için gereklidir. 6. Öğretim programı ve sürecine yönelik reform çabaları. Teknolojinin öğretimde kullanılması, öğrenme ve öğretme sürecinde değişiklik meydana getirecektir. Bu nedenle, öğretmenlerin teknolojiyle birlikte kendi öğretim uygulamalarının da köklü bir değişime uğrayacağını anlamaları ve bu değişimi öğrenme-öğretme sürecine yansıtmaya istekli olmaları gerekmektedir. Aynı zamanda, söz konusu bu yeni öğretim yaklaşımlarının uygulanabilmesi için öğretmenlerin zamana ve yönetimsel desteğe ihtiyaçları olacaktır. 7. Teknoloji planlaması. Teknoloji programlarının okullarda uygulanması, dikkatli ve nitelikli bir planlamayla gerçekleştirilmesini gerektirmektedir. Uzunvadeli bir teknoloji planı, teknolojinin öğretim programına başarılı bir şekilde entegrasyonu için gereklidir. Özellikle okul-tabanlı teknoloji planlaması, teknolojinin öğrenme-öğretme sürecine uyarlanmasında en kritik bir faktör olarak değerlendirilmektedir. Bu teknoloji planları, açık öğrenme amaçlarını ve amaçları gerçekleştirmek için zaman çizelgelerini içermelidir. Ayrıca, öğretmenlerin teknoloji kullanımına ilişkin pozitif tutum sergilemelerini sağlamak için onların teknoloji planlama sürecine ve özellikle de öğrenciler için öğrenme amaçlarının belirlenmesine katkı getirmeleri sağlanmalıdır. Teknoloji planlama süreci, bütün okul üyelerini temsil eden bir komite tarafından işbirliğine dayalı olarak gerçekleştirilmelidir. Buna ek olarak, teknoloji planları, teknolojinin okullardaki şu anki kullanımını tanımlamalı ve teknolojiye ilişkin gelecekte varılmak istenen hedefleri içermelidir. 36 2.2. İlgili Araştırmalar 2.2.1. Okul Teknolojisi Planlanması, Uygulanması ve Değerlendirmesine İlişkin Araştırmalar Johnson (1999), Kaliforniya eyaletinde (ABD) yer alan bir ilköğretim okulunda gerçekleştirilen teknoloji planlama ve uygulama sürecine ilişkin bir örnek olay incelemesi gerçekleştirmiştir. Bu çalışma, bir teknoloji planının hazırlanmasında uygulanan prosedürleri aşamalı olarak açıklamakta ve bir doküman haline getirilen teknoloji planının unsurlarını tanımlamaktadır. Bu unsurlar arasında aşağıdakiler sıralanmaktadır: (1) stratejik vizyon ve misyon ifadeleri, (2) amaçlar ve hedefler, (3) ihtiyaç analizi, (4) zaman çizelgesinin geliştirilmesi, (5) ilgili üyelerin tanımlanması, (6) bütçe, (7) erişim, (8) telekomünikasyonlar ve altyapı, (9) personel gelişimi ve (10) değerlendirme. Bu çalışma, ayrıca, teknoloji planlama süreci esnasında karşılaşılabilecek temel engelleri tanımlamakta ve muhtemel çözüm önerilerini sunmaktadır. Örneğin, okulların teknolojiyi öğretim programına başarılı bir şekilde entegre edebilmeleri için onların teknoloji planlama süreci hakkında bilgi ve beceri sahibi olmaları gerektiği vurgulanmaktadır. Çalışmanın sonunda geliştirilen okul teknoloji planı, çalışmanın ekinde verilmektedir. Araştırmacı kimliğiyle örnek olay incelemesini gerçekleştiren Johnson (1999), aynı zamanda, söz konusu incelediği okulun birinci sınıf öğretmenlerinden birisidir. Bu okulun teknoloji planının geliştirilmesi ve uygulanması aşamalarındaki tecrübelerine dayalı olarak araştırmacı, teknolojiyi öğrenme-öğretme sürecine uygulamak arzusunda olan diğer okullar için aşağıdaki önerileri sunmaktadır: (1) Teknoloji planlama sürecinin ilk basamağı, bu süreci organize edecek bir liderin seçimidir. (2) Okulun bütün üyelerini temsil eden bir teknoloji planlama komitesi oluşturulmalı ve bu komitenin görevleri (vizyon geliştirme, amaç belirleme, eylem planı hazırlama, vb) ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır. (3) Okulun teknoloji planı geliştirildikten sonra, bu plan okuldaki bütün üyelere tanıtılmalı ve onlardan geri bildirim alınarak planda gerekli düzeltmeler yapılmalıdır. (4) Teknoloji planının başarısı için okul müdürünün bir yönetici olarak desteği çok önemlidir. (5) Eğer teknolojiye ilişkin gerekli profesyonel gelişim imkanları sunulmazsa, öğretmenlerin teknolojiyi sınıf ortamına entegre etmeleri zordur. (6) Teknolojinin planlanmasını ve 37 okuldaki uygulanmasını organize edecek bir teknoloji koordinatörünün bütün zamanlı olarak okulda görevlendirilmesi büyük önem arz etmektedir. Hoffman (2001), süreç değerlendirmesi metodunu kullanarak okulların teknoloji planlama süreçleri ile teknoloji uygulamaları arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Araştırmadaki temel soru şudur: “Acaba iyi geliştirilmiş teknoloji planları, okullardaki yüksek düzey teknoloji entegrasyonu için bir ön-şart mıdır?” Bu durum önemlidir, çünkü teknoloji planlaması, başarılı bir teknoloji entegrasyonu için literatürde neredeyse tek çözüm olarak gösterilmektedir. Bu görüşün altında yatan temel varsayım ise şudur: “İyi bir teknoloji planlaması, doğrudan başarılı bir teknoloji entegrasyonuyla sonuçlanacaktır”. Hoffman (2001) araştırmasında bu varsayılan doğrusal ilişkinin gerçekte varolup olmadığını ortaya koymaya çalışmıştır. Araştırmada spesifik olarak şu sorulara cevap aranmıştır: (1) Teknolojiyi başarılı bir şekilde entegre eden okulların uyguladıkları teknoloji planlama süreçleri nelerdir? (2) Teknolojiyi başarılı bir şekilde entegre eden okulların uyguladıkları teknoloji planlama süreçleri arasında farklılıklar var mıdır? (3) Okulların teknoloji planlama süreçleri, literatürdeki teknoloji planlama rehberleri ve standartlarıyla paralellik arz etmekte midir? (4) Teknolojinin okullarda uygulanmasını etkileyen ve fakat klasik teknoloji planlama literatüründe zikredilmeyen yönetimsel ve liderlik mekanizmaları söz konusu mudur? (5) Teknoloji planlama süreçler ile genel olarak okul reform teorileri arasında nasıl bir ilişki vardır? Nitel ve nicel araştırma yöntemlerin birlikte kullanıldığı Hoffman’ın (2001) çalışmasında, veriler Michigan eyaletinde (ABD) bulunan okulların incelenmesiyle elde edilmiştir. Araştırmada iki tür veri toplama aracı kullanılmıştır (1) okul teknoloji planlarının analiz edilmesi ve (2) okullardaki yöneticilerden, teknoloji koordinatörlerinden ve medya uzmanlarından oluşan bir çalışma grubuna anket gönderilmesi. Araştırmada elde edilen verilere göre, incelenen bütün okul teknoloji planlarının teknoloji uzmanları tarafından önerilen içeriği kapsamadıkları gözlenmiştir. Bu bulgu, aynı zamanda, teknoloji planlarının okullardaki teknoloji uygulamalarına yön veren temel rehberler olarak kullanılmadığını da ortaya koymuştur. Ayrıca, anketi cevaplayanların büyük bir çoğunluğu, kendi okul teknoloji planlarındaki içerik yerine, genel olarak planlama sürecinde değinilmesi gereken içerik unsurlarına odaklanmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara dayalı olarak, 38 aşağıdaki iki önemli sonuca varılmıştır: (1) Teknoloji planlaması, süreklilik arz eden, çok boyutlu ve karmaşık bir süreçtir. (2) Teknoloji entegrasyonu, teknoloji tasarımından teknoloji kullanımına doğru giden doğrusal bir yol izlemez, aksine teknolojinin tasarlanması ve uygulanması birbiriyle sürekli olarak etkileşim içindedir. Salina (2001), öğrencilerin bilgi toplumunun öngördüğü becerilerle donatılabilmeleri için, “bilgi teknolojisi” beceri alanının geleneksel eğitim sistemlerindeki “okuma”, “yazma” ve “aritmetik” alanlarına eklenmesi gereken dördüncü bir temel beceri alanı olarak görmektedir. Bu nedenle, okullar yeni bilgisayar teknolojilerini öğretim programlarına entegre etmek için söz konusu teknolojiyi planlamak, uygulamak ve değerlendirmek durumundadırlar. Bu açıdan bakıldığında, stratejik teknoloji planlaması, kapsamlı okul reform çabalarının en önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Salina (2001), çalışmasında aşağıdaki sorulara cevap aramıştır: (1) New York eyaletinde (ABD) bulunan okulların teknoloji planlarında ortak olan özellikler nelerdir? (2) Bu okullardaki bilgisayar ekipmanı ve profesyonel gelişim imkanları nasıldır? (3) Okullardaki teknoloji koordinatörlerinin (araştırmacı tarafından geliştirilen) “Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli”nin uygulanabilirliği hakkındaki görüşleri nelerdir? Bu soruları cevaplandırmak için araştırmacı, ilk önce literatürdeki beş teknoloji planlama ve değerlendirme modelini analiz etmiştir. Araştırma kapsamına dahil ettiği okulların teknoloji planlarını bu beş modele dayalı olarak değerlendirdikten sonra ise, birbiriyle ilişkisiz sonuçlar ortaya koymuş ve bu durumu gidereceğine inandığı yeni bir “Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli” geliştirmiştir (ayrıntılı bilgi için bkz. Bölüm 4). Rai (2004), Tennessee eyaletinde (USA) bulunan devlet okullarının teknoloji planlarını nasıl geliştirdiklerini ve uyguladıklarını incelemiştir. Araştırmada aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: (1) Okulların teknoloji planları, eyalet ve federal eğitim organizasyonlarının öne sürdüğü kritik öğeleri veya unsurları ne derece içermektedir? Bu planlar arasındaki ortak yönler nelerdir? Bu planlardaki temel öğeler/unsurlar nelerdir? (2) Teknoloji planlarının geliştirilmesine ilişkin olarak eyaletteki kırsal ve kentsel okullar arasındaki farklar (eğer varsa) nelerdir? (3) Okul teknoloji planları nasıl geliştirilmektedir? Bu planları kim/kimler yazmaktadır? (4) Kaç okul, gelecekte teknoloji planlarını revize edeceğini dile getirmiştir ve bunu 39 nasıl yapmayı planlamaktadır? (5) Teknoloji planlarının uygulanmasına ilişkin olarak kırsal ve kentsel okullar arasındaki farklar (eğer varsa) nelerdir? (6) Okullar teknoloji planlarını nasıl uygulamaya koymaktadır? Teknoloji koordinatörleri, yöneticiler ve öğretmenler teknoloji planlarının uygulanmasının etkililiği hakkında ne tür algılara sahiptir? (7) Acaba okular, orijinal teknoloji planlarının bir parçası olarak dile getirmedikleri herhangi bir teknoloji entegrasyon faaliyetini gerçekleştirmekte midirler? Rai (2004) araştırmanın verilerini başlıca iki yöntemle elde etmiştir: (1) okul teknoloji planlarının içerik analizini yaparak ve (2) anket uygulayarak. Araştırmada kullanılan anket, okullardaki (1) okul teknoloji koordinatörlerine, (2) yöneticilere ve (3) okul teknoloji planlarını uygulayan öğretmenlere gönderilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, genel olarak teknoloji planlarının niteliği yeterli bir düzeyde değildir. Teknoloji planlarında en yaygın olarak bulunan öğeler arasında zaman çizelgesi, amaçlar ve hedefler, teknolojinin öğretim programına entegrasyonu ve profesyonel gelişim yer almaktadır. Bütçe yetersizliği, teknoloji planlarının uygulanmasında önemli bir sorun olarak çoğu okul sistemi tarafından vurgulanmıştır. Kırsal-kentsel okul karşılaştırmasına ilişkin olarak, kırsal okul sistemlerinin büyük bir çoğunluğunun genellikle okul teknoloji koordinatörlerini teknoloji planlarının geliştirilmesinden ve uygulamaya konulmasından sorumlu tuttukları gözlenmiştir. Kentsel okul sistemlerinin büyük bir çoğunluğunda ise, teknoloji komitelerinin teknoloji planlarının geliştirilmesinden ve uygulanmasından sorumlu oldukları ortaya çıkmıştır. Buna ek olarak, okul müdürlerinin, öğretmenlerin, okul teknoloji koordinatörlerinin ve program geliştirmecilerin genellikle okul teknoloji komitelerini oluşturan üyeler oldukları tespit edilmiştir. 2.2.2. Teknolojinin Okullara Entegrasyonunu Etkileyen Faktörlere ilişkin Araştırmalar Hope (1997) teknolojinin sınıf ortamına entegre edilmesini etkileyen faktörleri (1) kurumsal faktörler (vizyon ve liderlik eksikliği, yetersiz teknoloji kaynakları, personel gelişim eksikliği, vb) ve (2) bireysel faktörler (öğretmenlerin kendine güvenmemesi, zaman engeli, geleneksel öğretim sitilleri, öğretmenlerin teknolojiye 40 ilişkin olumsuz tutumları, vb) olarak iki düzeyde ele almıştır. Benzer şekilde, Espey’e (2000) göre, teknolojinin okullara başarılı bir şekilde entegrasyonunu engelleyen faktörler şunlardır: (1) uygun donanım eksikliği, (2) zayıf nitelikli yazılım, (3) yetersiz profesyonel gelişim, (4) teknik destek eksikliği ve (5) öğretmenlerin öğretim stillerini değiştirmeye karşı dirençleri. Aynı şekilde, Woods (2000) teknolojinin entegrasyonunu etkileyen faktörleri altı başlık altında incelemiştir: (1) öğretim felsefesi (öğretmen, öğrenci ve bilgisayarın öğretimdeki rolüne ilişkin algılar, vb), (2) öğretim uygulamaları (öğretmen-merkezli veya öğrenci-merkezli sınıf ortamı, vb), (3) öğretmenin kişisel özellikleri (motivasyon, heyecan, yeni fikirlere karşı istekli olma, vb), (4) yönetimsel destek (teknolojinin önemine inanma, vb), (5) profesyonel gelişim (okul-tabanlı hizmet-içi eğitim seminerleri, okul dışı konferanslar, vb) ve (6) teknik destek (teknoloji koordinatörünün yarı-zamanlı veya tam-zamanlı olarak okulda çalışması, vb). Buna ek olarak, birçok araştırmacı, öğretmen faktörünü teknolojinin uygulanması noktasında en önemli etken olarak değerlendirmektedir (Granger, Morbey, Lotherington, Owston, & Wideman, 2002; Loveless, 1996; Zhao & Frank, 2003). Bu durumun çeşitli sebepleri söz konusudur. Zhao ve Cziko’ya (2001) göre, örneğin, öğretmenlerin teknolojiyi benimsemelerini ve kullanmalarını etkileyen üç önemli faktör vardır: (1) öğretmenlerin teknolojinin varolan durumu iyileştireceği konusundaki inançları (etkililik), (2) öğretmenlerin teknoloji kullanımının diğer önemli öğretimsel amaçları engellemeyeceğine ilişkin inançları (huzursuzluk) ve (3) öğretmenlerin teknolojiyi kullanmaları için gerekli bilgi, beceri ve donanıma sahip olmaları hakkındaki inançları (kontrol). Dolayısıyla, öğretmenlerin teknolojiye ilişkin olumlu/olumsuz tutumları, teknolojinin okullara entegrasyonu noktasında belirleyici bir öğe olarak karşımıza çıkmaktadır. Coley, Cradler ve Engel’in (1997) gerçekleştirdiği literatür analizi, teknoloji entegrasyonunu olumlu olarak etkileyen faktörler arasında aşağıdakileri sıralamaktadır: (1) Teknolojiye ilişkin yerel uzmanlığın geliştirilmesine ve paylaşılmasına imkan verecek teknolojik bakımdan zengin okulların geliştirilmesi. (2) Meslektaşlarına teknoloji kaynağı olarak rehberlik edecek teknolojik bakımdan uzman öğretmenlerin yetiştirilmesi. (3) Kütüphaneciler, teknoloji koordinatörleri, gönüllü veliler, vb kişilerden teknoloji uzman kaynakları olarak faydalanmak. (4) 41 Her öğretmene bir bilgisayar vererek onun İnternete erişimini sağlamak ve ona kişisel gelişim için eğitim imkanı sunmak. (5) Yöneticileri eğiterek onların teknolojinin okulda uygulanmasını desteklemelerini teşvik etmek. (6) Öğretmenlere Online erişim imkanı veren öğretmen teknoloji merkezlerini kurmak. (7) Telekomünikasyonlar yoluyla danışmanlık programları tesis etmek. (8) Teknolojiyi varolan profesyonel gelişim programlarına entegre etmek. (9) Teknolojiye ilişkin personelin bireysel gelişim programlarını teşvik etmek. (10) Teknolojiye ilişkin interaktif profesyonel gelişim imkanlarını İnternet ve uydu aracılığıyla sunmak. Fuerstenau (1999), araştırmasında South Dakota eyaletindeki (ABD) okulların teknoloji entegrasyonunu etkileyen faktörleri ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. Bu genel amaç çerçevesinde araştırmada aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: (1) Ne tür “yönetimsel destek faktörleri” teknoloji entegrasyonunu etkilemektedir? (2) Ne tür “personel gelişim faktörleri” teknoloji entegrasyonunu etkilemektedir? (3) Ne tür “öğretmen motivasyon faktörleri” teknoloji entegrasyonunu etkilemektedir? (4) Okul üyelerinin teknoloji entegrasyonunu etkileyen faktörlere ilişkin algıları arasında farklılıklar var mıdır? Araştırmacı nitel araştırma prosedürlerini uygulayarak kendi okullarındaki teknoloji planlama sürecine katılan 20 katılımcıyla görüşmeler gerçekleştirmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, okullarında teknolojik bakımdan zengin öğrenme çevreleri oluşturma çabasında olan eğitimcilerin teknoloji entegrasyon planlarını oluşturmaları ve bunları sürekli olarak gözden geçirmeleri büyük önem arz etmektedir. Ayrıca, teknolojiyi başarılı bir şekilde entegre etmek için yönetimsel desteğin sağlanmış olması, teknolojiye ilişkin personel eğitimin süreklilik arz etmesi ve öğretmenlerin de teknolojiyi kullanabilmeleri noktasında yeterli hale getirilmeleri gerekmektedir. Maddin (2002) Michael Fullan’ın (“The New Meaning of Educational Change” adlı eserinde açıklanan) değişim teorisini kuramsal bir çerçeve olarak kullanarak Ohio eyaletinde (ABD) yer alan beş ilköğretim okulundaki öğretim teknolojisi uygulamalarını incelemiştir. Bu araştırmanın temel amacı, öğretim teknolojisinin ilköğretim okullarındaki entegrasyonunu olumlu ve olumsuz yönde etkileyen faktörleri ortaya çıkarmaktır. Bu genel amaç çerçevesinde, aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: (1) Acaba öğretmenler öğretim teknolojisinin entegrasyonunu öncelikli bir ihtiyaç olarak algılamakta mıdır? (İhtiyaç). (2) Okul liderleri öğretim ve teknoloji 42 arasındaki ilişkiyi daha net bir şekilde açıklamak için ne tür stratejiler kullanmaktadır? karmaşıklığıyla (Açıklık). başa (3) çıkmak Öğretmenler için nasıl teknoloji entegrasyonunun hazırlanmaktadır? (Hazırlık). (4) Öğretmenlerin teknolojiyi öğrenme-öğretme sürecinde rutin olarak kullanmaları için ne tür kaynaklara ve desteğe ihtiyaçları vardır? (Uygulanabilirlik). Bu çalışmanın verileri, nitel ve nicel araştırma metotlarının birlikte kullanılmasıyla elde edilmiştir. Bu metotlar şunlardır: (a) öğretmenlere uygulanan bir anket, (b) sınıf gözlemleri, (c) öğretmenlerle ve teknoloji liderleriyle gerçekleştirilen görüşmeler ve (d) belge ve dokümanların analizi. Araştırmada dört önemli bulgu elde edilmiştir: (1) Kendi işleri için teknolojiyi yoğun bir şekilde kullanan öğretmenler aynı zamanda öğrenci öğrenmesini desteklemek için de bilgisayarları yoğun olarak kullanmaktadırlar. (2) Öğretmenlerin teknolojiye ilişkin ilk elden tecrübeleri, onların teknoloji entegrasyonunu öncelikli bir ihtiyaç olarak algılamalarında önemli bir rol oynamaktadır. (3) Teknoloji entegrasyonuna ilişkin açıklık, öğretmenlerin teknolojinin planlanması sürecine katılımlarıyla birlikte daha da pekiştirilmektedir. (4) Öğretmenlerin büyük bir çoğunluğu, öğrenciler için teknoloji destekli öğrenme ortamlarını tasarlama ve teknolojiyi kullanarak öğrenci ürünlerini değerlendirme konularında kendilerini yeterli hissetmemektedir. 2.2.3. Okul Teknoloji Koordinatörünün Görev, Rol ve Sorumluluklarına ilişkin Araştırmalar Woods’a (2000) göre, okullar teknolojiye büyük bir yatırım yapmalarına rağmen, öğretmenlerin büyük bir çoğunluğu teknolojiyi öğrenme-öğretme sürecinde kullanmamaktadır. Öte yandan teknolojiyi kullanan öğretmenlerin bulunduğu okullar incelendiğinde, bu okulların bir teknoloji koordinatörüne sahip oldukları görülmektedir. Woods (2000) çalışmasında, araştırmacı kimliğiyle birlikte bir teknoloji koordinatörü olarak bir ilköğretim okulundaki görev, rol ve sorumluluklarını incelemiştir. Bu çalışma esnasında araştırmacı, öğretmenlerin teknolojiye ilişkin sorularını ve isteklerini cevaplandırarak onların teknolojiye ilişkin isteklerini analiz etmiş ve sınıflandırmıştır. Araştırmadaki temel amaç ise, okulda bir teknoloji koordinatörünün bulunmasının teknolojinin öğrenme-öğretme sürecine 43 entegrasyonunu kolaylaştırıp kolaylaştırmayacağını ortaya çıkarmaktır. Bu genel amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: (1) Teknoloji koordinatörü, öğretmenlerin teknolojiyi entegre etme süreçlerinde ne tür rollere sahiptir? Bu roller zaman içerisinde nasıl bir değişim seyri izlemektedir? (2) Öğretmenler bir teknoloji koordinatöründen ne tür destek hizmetleri beklemektedir? Bu destek hizmetleri ne kadar sıklıkla talep edilmekte ve kullanılmaktadır? (3) Öğretmenlerin bir teknoloji koordinatörüyle etkileşimde bulunması, onların teknolojiyi kullanmalarını nasıl şekillendirmektedir? Woods (2000), çalıştığı okuldaki görevi gereği, haftanın belli günleri okulda bulunarak öğretmenlerin donanım, yazılım ve teknoloji entegrasyonuna ilişkin sorularını cevaplandırmaya çalışmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, okul teknoloji koordinatörlerinin üç önemli rolü ve görevi söz konusudur: (1) sorun giderici (yazıcıyı tamir etmek, bilgisayara yazılım yüklemek, yazıcıyı ağa tanıtmak, vb), (2) kaynak kişi (İnternetten ders planları indirmek, belli bir yazılımı belli bir amaç için kullanmak, vb) ve (3) entegrasyon danışmanı (kelime-işlem yazılım programının bir hikayenin oluşturulmasında kullanılması, hesap çizelgesinin öğrenci notlarının hesaplanmasında kullanılması, vb). Öğretmenlerin en çok sorun gidermeye ilişkin istekleri olmuştur. Teknolojinin entegrasyonuna ilişkin danışmanlık hizmetleri ise, en az talebi görmüştür. Bu araştırmanın sonuçları, teknoloji koordinatörlerini yetiştiren veya yetiştirecek olan programlarda ne tür derslerin yer alması gerektiğine ilişkin önemli veriler sunmaktadır. Wagner’e (2004) göre, öğretim teknolojisi liderliği, teknolojinin öğretim programına entegrasyonu hususunda önemli bir rol oynamaktadır. Wagner (2004) araştırmasında, 2004 yılında Ohio SchoolNet tarafından organize edilen “The Technology Coordinator of the Year (Yılın Teknoloji Koordinatörü)” ödülüne aday gösterilen dokuz teknoloji koordinatörünü incelenmiştir. Bu araştırmanın temel amacı, bu ödüle aday gösterilen teknoloji koordinatörlerinin benzer ve farklı yönlerini incelemek ve buradan da başarılı teknoloji koordinatörlerinin sahip oldukları genel özellikleri ve nitelikleri hakkında kapsamlı bir liste oluşturmaktır. Bu genel amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: (1) Teknoloji koordinatörlerinin benzer ve farklı yönleri nelerdir? (2) Başarılı bir teknoloji koordinatörünün kişilik özellikleri ve nitelikleri nelerdir? (3) Başarılı bir teknoloji 44 koordinatörü olmayı etkileyen faktörler nelerdir? Araştırmada “yarı yapılandırılmış görüşme tekniği” kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, teknoloji koordinatörlerinin en önemli özellikleri ve nitelikleri arasında aşağıdakiler yer almaktadır: (1) insanlarla etkili iletişim ve etkileşime girebilme, (2) güçlü bir meslek etiği ve ahlakına sahip olma, (3) meslektaşlarıyla iyi geçinme, (4) ağ organizasyonu hususunda bilgili ve becerikli olma, (5) öğrenme-öğretmeye odaklanma, (6) öğrencileri ve personeli motive edebilme, (7) kendi zamanından işine ve görevine zaman harcama, (8) güçlü organizasyon becerilerine sahip olma ve (9) bilişim teknolojilerine ilişkin uygun bir eğitim özgeçmişine sahip olma. Frazier (2003) okul teknoloji koordinatörleri için araştırma, geliştirme ve geçerliliğini kontrol etme yollarıyla bir “Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi” geliştirmiştir. Bu rehber, K-12 okul düzeyinde görev yapan teknoloji koordinatörleri için bir kaynak olarak geliştirilmiştir. Bu rehber, teknoloji koordinatörlerinin teknoloji liderleri olarak karşı karşıya oldukları durumları ve onların mesleklerine ilişkin görevlerini daha iyi anlamalarını sağlayacak bir model işlevi görmektedir (modele ilişkin ayrıntılı bilgi için bkz. Bölüm 6). Araştırmanın temel sonuçlarına göre: (a) Teknoloji koordinatörlerinin önemli teknoloji liderlik niteliklerini tanımlamaya yönelik bir literatür boşluğu söz konusudur. (b) Teknoloji koordinatörleri için nitelikli bir liderlik rehberi faydalı bir kaynak oluşturacaktır. (c) Liderlikle ilgili hususların etkili bir şekilde üstesinden gelen teknoloji koordinatörlerinin teknolojinin başarılı bir şekilde uygulanmasına önemli etkileri söz konusudur. (d) Teknoloji liderliği boyutlarıyla ilgili görsel bir model, bu boyutlar arasındaki ilişkileri anlamada faydalı bir araçtır. (e) “Teknoloji Koordinatörü Rehberi”, öğretim teknolojisinin desteklenmesinde faydalı bir kaynaktır. planlanmasında, uygulanmasında ve 45 BÖLÜM 3 YÖNTEM Bu bölümde, ilk önce bu araştırmanın gerçekleştirilmesinde uygulanan yöntem (AR-GE Metodolojisi) genel hatlarıyla açıklanmaktadır. Daha sonra, araştırmada kullanılan AR-GE Modeli ve “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” hakkında bilgi verilmektedir. Son olarak, bu araştırmanın analiz birimi olan Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu hakkında bilgi verilmektedir. 3.1. Bir Araştırma Modeli Olarak AR-GE Metodolojisi Bu araştırmada, teknolojiyi başarılı bir şekilde okullarına entegre etmek isteyen eğitimcilere yardımcı olmak amacıyla kapsamlı bir model geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”, okul teknoloji planlama komitelerince göz önünde bulundurulması gereken 11 temel alanı tanımlamaktadır. Bu temel alanların her birisinde tanımlanan spesifik işler ve görevler, okul teknoloji planlama komiteleri tarafından yürütülmesi gerekmektedir. “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”nin geliştirilmesinde uygulanan araştırma metodolojisi ise, Araştırma ve Geliştirmedir (AR-GE). Bu metodoloji, ilk olarak Borg (1987) tarafından kavramsallaştırılmış ve daha sonra Gall, Gall ve Borg (2003) tarafından geliştirilmiştir. Bu metodoloji, temelde iş çevreleri tarafından kullanılmak üzere geliştirilmiş, ancak daha sonra öğretmenler ve diğer uygulayıcılar için faydalı rehberlerin, modellerin veya dokümanların geliştirilmesi amacıyla eğitimciler tarafından adapte edilmiştir. Araştırma ve Geliştirme (AR-GE) metodolojisi, Gall ve arkadaşları (2003, s. 569) tarafından şu şekilde tanımlanmaktadır: “AR-GE metodolojisi, araştırma sonuçlarının yeni ürünlerin ve prosedürlerin tasarlanmasında kullanılan endüstritabanlı bir gelişim modelidir. Söz konusu bu ürünler ve prosedürler sistematik bir şekilde alan çalışması yapılarak değerlendirilir ve daha sonra spesifik kriterlerle karşılaştırılması yapılarak benzer standartların niteliklerini ve etkilerini karşılayana dek tasfiye edilir”. AR-GE döngüsünden geçen ürünler, daha fonksiyonel bir ürün 46 haline dönüşebilmeleri için bir dizi alan çalışması, değerlendirme ve tasfiye etme aşamalarından geçerler. AR-GE modeli, eğitimde yeni bir olgu değildir; bu metodoloji eğitimde farklı amaçlar için uzun zamandan beri kullanılmaktadır. Dick, Carey ve Carey (2001), örneğin, öğretimin sistematik olarak tasarlanması için 10 basamaklı bir AR-GE modeli uygulamıştır (bkz. Şekil 3.1). Söz konusu bu modelin 10 basamağında gerçekleştirilmesi öngörülen hedefler şunlardır: • Basamak 1: Amaçları belirlemek için ihtiyaç analizi gerçekleştir, • Basamak 2: Öğretimin boyutlarını analiz et, • Basamak 3: Öğrencileri ve öğrenme ortamını analiz et, • Basamak 4: Hedef davranışlarını geliştir, • Basamak 5: Değerlendirme araçlarını geliştir, • Basamak 6: Alternatif öğretim stratejisini geliştir, • Basamak 7: Öğretim materyallerini geliştir/kararlaştır, • Basamak 8: Öğretimin süreç değerlendirmesini tasarla ve gerçekleştir, • Basamak 9: Öğretimi revize et, • Basamak 10: Öğretimin ürün değerlendirmesini tasarla ve gerçekleştir. Benzer şekilde, Frazier (2003) araştırma, geliştirme ve geçerliliği sınama süreçlerine dayalı bir AR-GE modeli uygulayarak eğitim liderlerine yönelik bir “Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi” geliştirmiştir. Söz konusu bu rehberin geliştirilmesinde uygulanan yedi basamak aşağıdakileri içermektedir (bkz Şekil 3.2.): • Basamak 1: Araştırma, literatür taraması ve ihtiyaç analizi, • Basamak 2: Bir prototip ürünün ve küçük ölçekli bir fizibilite çalışmasının (kavramsal ispatın) planlanması, • Basamak 3: Prototipin ilk formunu geliştirmek, • Basamak 4: Prototip ürünün ilk alan çalışmasını ve değerlendirmesini gerçekleştirmek, • Basamak 5: Ürünün ilk revizyonunu yapmak, • Basamak 6: Ürünün ana alan çalışmasını gerçekleştirmek, • Basamak 7: Son revizyon ve ürünün geliştirilmesi. ve değerlendirmesini 47 Şekil 3.1. Dick ve Arkadaşlarının (2001) Öne Sürdüğü AR-GE Döngüsü “Örnek 1” Basamak 9 Öğretimi revize et Basamak 2 Öğretimin boyutlarını analiz et Basamak 1 Basamak 4 Basamak 5 Basamak 6 Basamak 7 Basamak 8 Amaçları Hedef davranışlarını geliştir belirlemek için ihtiyaç analizi Değerlendirme araçlarını geliştir Alternatif öğretim modelini geliştir Öğretim materyallerini geliştir / kararlaştır Öğretimin süreç değerlendirmesini tasarla ve gerçekleştir Basamak 3 Öğrencileri ve öğrenme ortamını analiz et Basamak 10 Öğretimin ürün değerlendirmesini tasarla ve gerçekleştir 48 Şekil 3.2. Frazier’in (2003) Uyguladığı AR-GE Döngüsü “Örnek 2” Basamak 7 Son revizyon ve ürünün geliştirilmesi Basamak 1 Araştırma, literatür taraması ve ihtiyaç analizi Basamak 6 Basamak 2 Ürünün ana alan çalışmasını ve değerlendirmesini gerçekleştirmek Bir prototip ürünün ve küçük ölçekli bir fizibilite çalışmasının planlanması Basamak 5 Basamak 3 Ürünün ilk revizyonunu yapmak Prototipin ilk formunu geliştirmek Basamak 4 Prototip ürünün ilk alan çalışmasını ve değerlendirmesini gerçekleştirmek 3.2. Bu Araştırmada Kullanılan AR-GE Modeli Borg (1987) ve Gall ve arkadaşları (2003) tarafından formüle edilen AR-GE metodolojisi, eğitim liderlerine yönelik kapsamlı bir okul teknoloji planlama modeli geliştirmek amacıyla gerçekleştirilen bu araştırmaya özgü olarak yeniden 49 uyarlanarak aşağıdaki işlem basamaklarından (aşamalardan) oluşmuştur (bkz. Şekil 3.3.): Aşama 1: Araştırma ve Kavrama: Bu aşamada, okul teknoloji planlaması olgusuna ilişkin bilimsel literatür ve uygulama örnekleri (ulusal ve uluslar arası makale, bildiri, tez, web adresleri, vb) analiz edilerek kapsamlı bir okul teknoloji planlama sürecine ilişkin iyi bir anlayış (kavrayış, kuramsal temel) geliştirilmeye çalışıldı. Bu amaç için literatürde varolan belli başlı okul teknoloji planlama ve değerlendirme modelleri taranarak analiz edildi (5 teknoloji planlama modeli ve 5 teknoloji değerlendirme modeli olmak üzere toplam 10 model). Okul teknoloji planlama ve değerlendirme modellerine ilişkin bulgular, Bölüm 4’te ayrıntılı olarak sunulmaktadır. Aşama 2: Tasarlama ve Geliştirme: Aşama 1’de incelenen belli başlı okul teknoloji planlama ve değerlendirme modellerine dayalı olarak “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” geliştirildi. Bu amaç için etkin bir okul teknolojisi planlama sürecinde göz önünde bulundurulması gereken boyutlar araştırıldı ve kararlaştırıldı. Bu aşamada geliştirilen söz konusu bu teknoloji planlama modeli Bölüm 5’te ayrıntılı olarak tanıtılmaktadır. Aşama 3: Yansıma ve Revize Etme: Aşama 2’de geliştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”ne ilişkin uzmanlardan geribildirim alındı. Uzmanlardan başlıca iki boyutta görüş bildirmeleri istendi: (1) modelin uygunluğu ve ülkemiz ilköğretim okullarına uyarlanabilirliği ve (2) modelin netliği (modelin yeterince kapsamlı olup olmadığı, dilbilgisi bakımından anlaşılır olup olmadığı, vb). Uzmanlar (1 “Bilgisayar” öğretmeni, 1 “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri” alanında öğretim üyesi, 1 “Eğitim Programları ve Öğretim” alanında öğretim üyesi ve 1 “İlköğretim” alanında uzmanlaşmış öğretim üyesi) modeli inceleyerek söz konusu modelin kapsamlılığına ve netliğine ilişkin geri bildirimde bulundu. Elde edilen bu dönütler daha sonra modelin revize edilmesinde kullanıldı. Aşama 4: Uygulama ve Değerlendirme: “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” özel bir ilköğretim okulunda uygulanarak bu modelin boyutlarına ilişkin kavramsal bilgiler uygulamadan örneklerle pekiştirildi. “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”nin uygulanmasına ilişkin değerlendirmeler Bölüm 5’te ayrıntılı olarak sunulmaktadır. 50 Şekil 3.3. Araştırmada Kullanılan AR-GE Döngüsü Bilimsel literatür ve uygulama örneklerini analiz etme Geliştirilen teknoloji planlama modelini özel bir ilköğretim okulunda uygulama Araştırmada Kullanılan AR-GE Döngüsü Seçmeci okul teknoloji planlama modelinin boyutlarını kararlaştırma Geliştirilen modelin ilk prototipine ilişkin uzmanlardan geribildirim alma 3.3. Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA) Bu çalışmada, okullarının (a) teknoloji planı geliştirme gereksinimlerini vurgulamak, (b) teknoloji planlama ve uygulama sürecine ilişkin bilgilerini ve algılarını ortaya koymak ve (c) sahip oldukları teknolojik donanıma ilişkin varolan durumlarını analiz etmek amaçlarıyla bir “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” derlenerek Özel Konya Esentepe İÖO’nda uygulanmıştır. “Okul Teknoloji Profili Anketinin (OTPA)” (bkz. Ek 1) geliştirilmesinde, birçok farklı kaynaktan (ve özellikle de Apple Computer Inc.’, 2005; Johson, 1999; Jones, 2005; Maddin, 2002; Rai, 2004; Wagner, 2004; White, 2003; Whitehead, Jensen, & Boschee, 2003; Woods, 2000 tarafından gerçekleştirilen çalışmalardan) faydalanılmıştır. 51 “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)”, birisi açık-uçlu olmak üzere toplam 30 sorudan oluşmaktadır. Ankette yer alan ilk 5 soru, katılımcıların demografik bilgilerini sorgulamakta, 7-17 arası sorular da okuldaki teknolojinin uygulanmasıyla ilgili Özel Konya Esentepe İÖO’ndaki bütün okul personelin deneyimlerini ortaya çıkarma amacını taşımaktadır. Soru 18, okuldaki sadece öğretim personeli tarafından (yöneticiler ve Bilgisayar Öğretmeni hariç) tarafından cevaplandırılmak üzere hazırlanmıştır. 19-28 arası sorular ise, okul teknoloji planının (eğer varsa) nasıl geliştirildiğini, bu planın uygulanma düzeyini ve bu planın nasıl değerlendirilip revize edildiğini okuldaki Bilgisayar Öğretmeninin bilgi, tecrübe ve algılarına dayalı olarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Geriye kalan iki son soru (29. ve 30. sorular) da, okuldaki teknolojinin uygulanmasıyla ilgili yöneticilerin deneyimlerini ortaya çıkarmaya yöneliktir. Çizelge 3.1, “Okul Teknoloji Profili Anketinde (OTPA)” yer alan soruların “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”nin boyutlarına göre bir dağılımını sunmaktadır. Çizelge 3.1. Okul Teknoloji Profili Anketinde (OTPA) Yer Alan Soruların Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modelinin Boyutlarına Göre Dağılımı Boyut No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 OTPA Boyutları (11 Boyut) Sorular (30 Soru) Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak Vizyon Geliştirmek Amaç Belirlemek Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek Eylem Planı Geliştirmek Bütçeyi Organize Etmek Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek Profesyonel Gelişimi Planlamak Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek 20 *** 25 6, 10 19, 21 *** 28 7, 8, 9, 11, 17 13, 14 *** 12, 15, 16, 18, 22, 23, 24, 26, 27, 29, 30 *** Sorusu bulunmayan boyutlar hakkındaki bilgiler okuldaki “dokümanlardan” (toplantı tutanakları, okulun web adresi, vb) ve katılımcılarla gerçekleştirilen “sohbet-tarzı görüşmelerden” elde edilmiştir. Araştırmada kullanılan “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)”nin kapsam geçerliği için uzman görüşlerine başvurulmuştur. Uzmanlardan başlıca iki boyutta 52 görüş bildirmeleri istenmiştir: (1) anketin uygunluğu ve (2) anketin netliği. Uzmanlar (1 “Bilgisayar” öğretmeni, 1 “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri” alanında öğretim üyesi, 1 “Eğitim Programları ve Öğretim” alanında öğretim üyesi ve 1 “İlköğretim” alanında uzmanlaşmış öğretim üyesi) ankette yer alan soruları okuyarak her sorunun netliğine ve araştırmanın amacına hizmet edip etmediğine ilişkin geri bildirimde bulunmuştur. Elde edilen bu dönütler ışığında ankette gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Bu noktada aşağıdaki hususun net bir şekilde belirtilmesinde fayda vardır: Bu araştırmanın temel amacı, okul teknoloji planlaması sürecine ilişkin yeni (alternatif, seçmeci) bir model geliştirmektir. Bu bağlamda, bu araştırmanın temel verilerini anket yoluyla toplanan bilgiler değil, bilakis literatür incelemesi yoluyla elde edilen dokümanlar oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan anket ve bu yolla elde edilen veriler ise, bu araştırmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknolojisi Planlama Modeli”ndeki boyutlarla ilişkili olarak özel bir ilköğretim okulundaki teknoloji entegrasyon çabalarını değerlendirmeye ve bu okuldaki teknoloji kullanımı konusunda bir resim elde etmeye imkan vermiştir. Bu yönüyle “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)”, aynı zamanda, bir “Okul Teknolojisi Değerlendirme Modeli” olarak da değerlendirilip kullanılabilir. 3.4. Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanması Anket yoluyla elde edilen bilgiler (açık-uçlu soru, vb), okul tutanakları ve diğer dokümanlar (örneğin, okul teknolojisi planlama ve değerlendirme sürecine ilişkin modeller, vb) “İçerik Analizi Tekniği” (Yıldırım & Şimşek, 2005) kullanılarak analiz edilmiştir. Ayrıca, “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” vasıtasıyla elde edilen bulgular ilk önce SPSS paket programına aktarılarak, frekanslar (f), yüzdeler (%), aritmetik ortalamalar (X) ve standart sapmalar (SS) kullanılarak yorumlanmıştır. 3.5. Analiz Birimi (Özel Konya Esentepe İÖO) Hakkında Bilgi Özel Konya Esentepe İÖO, Konya ilinin Selçuklu ilçesinde, İstanbul yolu üzerinde Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü bitişiğinde, Selçuk 53 Üniversitesi Vakfı Eğitim Araştırma ve Geliştirme Hizmetleri Limitet Şirketinin bünyesinde 11 Eylül 2000 tarihinde resmi olarak eğitim ve öğretime başlamıştır (http://www.esentepe.k12.tr; Erişim tarihi, 6 Ağustos 2005). Okul, 15 Kasım 2000’de TBMM Başkanı Ömer İzgi tarafından törenle açılmıştır. İlk açıldığı üç katlı binası, 10 derslik, 1 anasınıfı, 2 yönetici odası, 2 büro, 1 Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık odası, 1 Kurucu ve Eğitim Danışmanı odası, 1 veli odası, 1 kütüphane, 1 Fen Bilgisi laboratuvarı, 1 İngilizce laboratuarı, 1 Bilgisayar laboratuarı (25 bilgisayarlı), 1 resim dersliği, 1 müzik dersliği, 1 drama dersliği, 1 sağlık odası, 1 çok amaçlı salon, 1 Beden Eğitimi salonu ve kantinden oluşmuştur. Ayrıca, 5657 metrekare bahçesi içinde, trafik eğitim parkı, amfi tiyatro, hayvanat bahçesi, ttres duvarı, kauçuk ile kaplı Basket ve Voleybol sahaları, hobi (ekim-dikim) alanları, personelin dinlenme alanı (kamelya), servis otoparkı, misafir araçları için otopark, çocuk oyuncakları kurulmuş oyun parkı, otomatik sulama ile sulanan ve öğrencilerin üzerinde rahatça gezebileceği yeşil alanlar bulunmaktadır. Her sınıf, televizyon, VCD, radyo, kasetçalar ve tepegöz gibi araçlarla donatılmış olup, yaparak-yaşayarak öğrenme ilkesinin gerçekleşmesine fırsat verilmesi amaçlanmıştır. Özel Konya Esentepe İÖO, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığına bağlı özel bir okul olup 11 Eylül 2000’de bir anasınıfı, iki birinci sınıf, iki ikinci sınıf ve bir üçüncü sınıf olmak üzere toplam 116 (61 erkek ve 55 kız) öğrenci ile eğitim ve öğretime başlamıştır (Saban, 2001). Saban’a (2001, s. 150) göre, 2000-2001 öğretim yılında “Özel Esentepe İlköğretim Okulu’nda toplam 26 personel çalışmaktadır. Bir anasınıfı ve beş sınıf öğretmeni, sayıları 15 ile 23 arasında değişen sınıflarda öğretim yapmaktadır. Ayrıca, bir okul müdürü ve bir müdür yardımcısı ile birlikte bir rehber öğretmen, iki stajyer öğretmen ve İngilizce, Bilgisayar, Resim, Müzik, Drama, Beden Eğitimi öğretmenlerinden oluşmak üzere toplam altı branş öğretmeni de okulda görev yapmaktadır. Buna ek olarak, bir sekreter, bir kütüphaneci, iki memur, iki hizmetli, bir kantin görevlisi, bir şoför ve bir güvenlik görevlisi olmak üzere toplam dokuz yardımcı personel okulda çalışmaktadır”. Okulun 2005-2006 öğretim yılı itibariyle sahip olduğu personel durumu ise şu şekildedir: Yönetim personeli bakımından, okulda 1 müdür (bayan, 46 yaşında, 25 yıllık mesleki tecrübeye sahip) ve 1 müdür yardımcısı (erkek, 33 yaşında 3 yıllık mesleki tecrübeye sahip) bulunmaktadır. Öğretim personeli bakımından, okulda 2 54 anasınıfı öğretmeni, 11 sınıf öğretmeni, 1 stajyer sınıf öğretmeni, 1 Rehber öğretmen ve 19 branş öğretmeni (3 İngilizce, 1 Sosyal Bilgiler, 1 Türkçe, 1 Matematik, 1 Proje Geliştirme, 1 Fen Bilgisi, 1 Stajyer İş-Eğitimi, 2 Görsel Sanatlar, 1 Müzik, 2 Drama, 2 Beden Eğitimi, 1 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, 1 Almanca ve 1 Bilgisayar) görev yapmaktadır. Destek ve hizmet personeli bakımından, okulda 1 sekreter, 1 muhasebeci, 1 memur, 1 kütüphaneci, 3 hizmetli, 1 kantin görevlisi, 2 aşçı, 2 mutfak görevlisi ve 1 gece bekçisi olmak üzere 13 personel görev yapmaktadır. Tablo 3.1, araştırmaya dahil edilen Özel Esentepe İÖO personeline ilişkin kişisel bilgileri sunmaktadır. Tablo 3.1. Katılımcılara İlişkin Kişisel Bilgiler Görevi Müdür Müdür yardımcısı Bilgisayar öğretmeni Anasınıfı öğretmeni Sınıf öğretmeni Branş öğretmeni Rehber öğretmen Cinsiyeti Kadın Erkek Eğitim Durumu Ön lisans/Eğitim Enstitüsü Lisans Yüksek lisans Toplam Frekans (f) Yüzde (%) 1 1 1 2 12 18 1 2.8 2.8 2.8 5.6 33.3 50 2.8 22 14 61.1 38.9 11 20 5 36 30.6 55.6 13.9 100 Tablo 3.1’e göre, Özel Konya Esentepe İÖO personelinin büyük bir çoğunluğu branş (%50) ve sınıf öğretmenlerinden (%33.3) oluşmakta ve ağırlıklı olarak lisans mezunu (%55.6) bayanlardan (%61.1) teşekkül etmektedir. Ayrıca, katılımcıların yaş ve mesleki tecrübelerine ilişkin elde edilen verilere göre, Özel Konya Esentepe İÖO personelinin yaşları 21 ile 55 arasında değişmekte olup, ortalama olarak 36.58 yaş (Standart Sapma = 11,37) civarındadır. Buna ek olarak, katılımcıların mesleki tecrübeleri, 1 ile 34 yıl arasında değişmekte olup, ortalama 14.78 yıl (Standart Sapma = 12.71) olarak hesaplanmıştır. Her iki değişkende de (yaş ve mesleki tecrübe) standart sapmanın yüksek olması, Özel Konya Esentepe İÖO personelinin homojen 55 bir yapıda olmadığını, aksine çok farklı yaş, cinsiyet ve mesleki tecrübeye sahip bireylerden oluşan heterojen bir görünüm arz ettiğini göstermektedir. Özel Konya Esentepe İÖO, kurulduğu 11 Eylül 2000 tarihinden itibaren çoklu zeka teorisini mevcut ilköğretim programı ile kaynaştırarak uygulamaya koymaktadır ve çoklu zeka teorisi vasıtasıyla öğretim programını her çocuğun ilgisi, ihtiyacı ve potansiyeli doğrultusunda bireyselleştirmeye çalışmaktadır (Saban, 2001). Özel Esentepe İÖO birinci kademede 1.–5. sınıflar yer almaktadır. Birinci kademe Sınıf Öğretmenleri ilk devre de 1. 2. ve 3. sınıflar olarak ikinci devre de 4. ve 5. sınıflar olarak uzmanlaşmışlardır. İlköğretim birinci kademesinde olduğu gibi, 6. 7. ve 8. sınıflarda tüm branş dersleri branş öğretmenleri tarafından verilmektedir. Okulda saat 08:45’ten itibaren 17:00’ye kadar tam gün eğitim yapılmaktadır. Dersler 40 dakika olarak düzenlenmiş olup, öğle tatili 50–60 dakika arasındadır. Perşembe günleri ilgi alanları olarak Drama, Müzik, Ritmik Jimnastik, Görsel Sanatlar, Çoklu Zeka Oyunları, Folklor, Fen/Doğa/Çevre, Gazete ve TV, İngilizce ve Proje Geliştirme etkinliklerine yer verilmektedir. Tablo 3.2, 2005-2006 öğretim yılı itibariyle Özel Konya Esentepe İÖO öğrenci sayısının sınıflara ve cinsiyete göre dağılımını göstermektedir. Tablo 3.2. Özel Konya Esentepe İÖO Öğrenci Sayısının Sınıflara ve Cinsiyete Göre Dağılımı Sınıf Anasınıfı 1-A 1-B 2-A 2-B 3-A 3-B 4-A 4-B 5-A 5-B 5-C 6-A 7-A 7-B 8-A Toplam Kız 16 11 9 9 10 10 5 9 9 6 11 4 14 12 6 4 145 Erkek 21 13 15 15 8 8 12 13 15 9 10 15 8 6 10 14 192 Toplam 37 24 24 24 18 18 17 22 24 15 21 19 22 18 16 18 337 56 BÖLÜM 4 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME MODELLERİ 1980’li yılların başından itibaren okulların öğretim teknolojilerini öğrenmeöğretme sürecine stratejik bir planlamayla entegre etmelerine rehberlik edecek bir dizi stratejik planlama ve değerlendirme modeli geliştirilmeye başlanmıştır. Bu bölümün temel amacı, “okul teknoloji planlama sürecini” (çeşitli teknoloji planlama ve değerlendirme modelleri vasıtasıyla) belli bir kavramsal çerçeveye oturtmak ve bu sürecin nasıl gerçekleştiğini okul teknoloji planlayıcıları için görselleştirmektir. Bu bağlamda, bu bölümde başlıca beş teknoloji planlama modeli ve beş teknoloji değerlendirme modeli olmak üzere toplam 10 model tanıtılmaktadır. Ayrıca, bu bölümde analiz edilen bu 10 model, birbirleriyle basitçe karşılaştırılarak sadece benzer ve farklı yönlerine kısaca vurgu yapmak yerine, tek tek ele alınarak ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu durum, ülkemizde teknoloji planlamasına ve değerlendirmesine ilişkin sınırlı düzeydeki literatür göz önünde bulundurulduğunda, büyük önem arz etmektedir. 4.1. Okul Teknolojisi Planlama Modelleri Bu kısımda incelenen 5 teknoloji planlama modeli şunlardır: (1) “McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Sekiz-Boyutlu Teknoloji Planlama Modeli”, (2) “Apple Computer Inc.’in (2005) Altı-Aşamalı Teknoloji Planlama Modeli”, (3) “Jones’un (2005) 11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli” (4) “Knuth ve Arkadaşlarının (1996) Yedi-Kategorili Teknoloji Planlama Modeli” ve (5) “Anderson’un (1996) Teknoloji Planlama Rehberi”. 4.1.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Sekiz-Boyutlu Teknoloji Planlama Modeli McNabb ve arkadaşlarının (1999) sekiz-boyutlu teknoloji planlama modeli, döngüsel ve aynı zamanda birbiriyle ilişkili sekiz teknoloji planlama ve uygulama 57 boyutundan oluşmaktadır. Söz konusu bu boyutlar şunlardır: (1) vizyon ve politika geliştirmek, (2) teknolojik ihtiyaç analizi yapmak, (3) öğrenci-merkezli öğrenmeye odaklanmak, (4) velilerin ve paydaşların katılımını sağlamak, (5) profesyonel gelişimi desteklemek, (6) okulun teknolojik altyapısını inşa etmek, (7) uzun vadeli bütçe stratejileri geliştirmek ve (8) süreci ve sonuçları değerlendirmek. Şekil 4.1, McNabb ve arkadaşlarının (1999) geliştirdiği sekiz-boyutlu teknoloji planlama modelini görselleştirmektedir. 4.1.1.1. Vizyon ve politika geliştirmek. Teknoloji, okul reformu için mükemmel bir kaynaktır; ancak unutulmamalıdır ki, teknoloji etkili bir okulun sadece bir boyutudur. Ayrıca, teknolojinin stratejik kullanımı, günümüz öğrencilerinin yarının dünyasına hazırlanması için gerekli öğrenme amaçları ve standartları etrafında hazırlanmış bir okul vizyonu ile başlamalıdır. Bu teknoloji vizyonu, geçmişten ve şu andakinden daha iyi olan bir gelecek tanımlamalıdır, ama bu gelecek aynı zamanda gerçekçi bir zaman diliminde ulaşılabilir olmalıdır (fazla ütopik olmamalıdır). Diğer bir ifadeyle, iyi bir teknoloji vizyonu, teknolojinin öğrencilerin öğrenme sürecine aktif katılımını sağlayacak yeni fırsatlar sunmalı ve öğrencilerin kendi öğrenmeleriyle ilgili sorumluluk almalarını özendirmelidir. Ayrıca, teknolojiye ilişkin geliştirilen vizyon ve amaçlar gerekli yönetimsel destek politikalarıyla desteklenmelidir. İyi bir destek politikası da teknolojinin uygulanmasına yön veren genel parametreleri içermelidir. Örneğin: (1) Teknoloji neden kullanılmaktadır (öğrenme yollarını arttırmak, alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini geliştirmek, vb.)? (2) Ne tür teknolojiler ve dağıtım sistemleri özellikle önemlidir (bilgisayarlar, uzaktan eğitim, taşınabilir alet, araç ve edevatlar, vb.)? (3) Uygulama için öncelikler nelerdir (personel, sınıf düzeyleri, disiplin alanları, vb.)? (4) Başarılı uygulamaların tespit edilmesinde ne tür değerlendirme standartları kullanılacaktır (gözleme dayalı veriler, karşılaştırmaya dayalı veriler, ülke standartları ve kriterleri, vb.)? (5) Teknoloji entegrasyon çabalarının organizasyonundan kim sorumlu olacaktır (özel komiteler, yönetim personeli, program koordinatörleri, vb.)? (6) Teknoloji entegrasyon çabalarını uygulamak için ne tür bütçe kullanılacaktır (çok yıllı bütçe payları, özel maddi destek programları, vb.)? (7) Uygulama için zaman çizelgesi nedir ve bu zaman çizelgesini 58 değiştirme yetkisi kimdedir (özel komiteler, yönetim personeli, sınıf öğretmenleri, vb.)? Şekil 4.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Geliştirdiği Sekiz-Boyutlu Teknoloji Planlama Modeli Profesyonel gelişimi desteklemek Teknolojik ihtiyaç analizi yapmak Öğrenci-merkezli öğrenmeye odaklanmak Velilerin ve paydaşların katılımını sağlamak Uzun vadeli bütçe stratejileri geliştirmek Okulun teknolojik alt yapısını inşa etmek Vizyon ve politika geliştirmek Süreci ve sonuçları değerlendirmek (McNabb, Valdez, Nowakowski ve Hawkes’ten, 1999, uyarlanmıştır). 4.1.1.2. Teknolojik ihtiyaç analizi yapmak. Teknolojik ihtiyaç analizinin temel amacı, okulun şu anki durumu ile teknoloji vizyonu ve amaçları arasındaki boşluğu saptamaktır. Bu boşluğu kapatmak ise, teknoloji planlamasının temel odağı olacaktır. Kapsamlı bir teknolojik ihtiyaç analizinin gerçekleştirilmesine rehberlik 59 edecek sorular arasında aşağıdakiler sıralanabilir: (1) Farklı gelişim düzeylerindeki öğrenciler için temel öğrenme amaçları nelerdir? (2) Bu temel öğrenme amaçlarını gerçekleştirmek için gerekli teknolojik altyapı ihtiyaçları nelerdir? (3) Öğrencilerin bu temel öğrenme amaçlarını gerçekleştirmelerine yardımcı olacak okul personelinin ihtiyaçları nelerdir? vb. 4.1.1.3. Öğrenci-merkezli öğrenmeye odaklanmak. Bu aşamada temel amaç, teknoloji okur-yazarlığını ve standartlara dayalı öğrenme amaçlarını gerçekleştirmek için teknoloji kullanımına ilişkin öncelikleri oluşturmaktır. Bu aşamada, ayrıca, teknoloji planlama komitesinin okulun öğrenci popülasyonu hakkında bilinenleri, bilinmeyenleri ve bilinmesi gerekenleri göz önünde bulundurarak öğrencilerin öğrenmeye ilişkin güçlü ve zayıf yanlarını tespit etmesi önemlidir. Bu konuda standart test sonuçları, ev ödevleri, derslere ilişkin not durumları, öğrenci dosyaları ve öğrencilerin çeşitli projelerdeki başarıları dikkate alınmalıdır. Bunun yanında, çeşitli kişisel, soysal ve sağlıkla ilgili faktörlerin öğrencilerin akademik başarı durumlarını ve performanslarını nasıl etkilediği araştırılmalıdır. Öğrenci-merkezli bir okul teknoloji planı tasarlanırken göz önünde bulundurulması gereken bazı sorular şunlardır: (1) Acaba okul teknoloji planı, teknoloji okur-yazarlığı becerilerini kapsamakta mıdır ve programda öğrencilerin bu becerileri kazanmaları için uygulama yolları tanımlanmış mıdır? (2) Acaba okul personeli ve öğrenciler, teknoloji okur-yazarlığı becerilerini ve farklı disiplinlerdeki içerik standartlarını karşılamak için teknolojiyi kullanmaya hazırlanmış mıdır? (3) Acaba okulda farklı teknolojik araçlarının kullanımına ilişkin farklı öğrenme düzeylerine sahip öğrenciler (üstün zekalı öğrenciler, özel eğitime muhtaç öğrenciler, vb.) bulunmakta mıdır? 4.1.1.4. Velilerin ve paydaşların katılımını sağlamak. Okul teknoloji planlama komitesinin temel görevlerinden birisi de, okulun veli popülasyonu hakkında bilinenleri, bilinmeyenleri ve bilinmesi gerekenleri göz önünde bulundurarak velilerin ve diğer paydaşların teknolojiye ilişkin güçlü ve zayıf yanlarını tespit etmektir. Teknoloji okula taşındıkça, velilerle mümkün olan her fırsatta ve yolla iletişim kurulmalıdır. Örneğin, okullar düzenli olarak yayınladıkları haftalık gazete (basılmış veya elektronik) yoluyla velileri teknolojik gelişmeler (okula yeni alınan teknolojik araçlar, vb) konusunda bilgilendirebilir. Ayrıca, veliler okuldaki teknolojiyi görmeleri, öğrenmeleri ve tecrübe etmeleri için okula davet 60 edilebilir. Bunun yanında, okul sonrasında veya akşam saatlerinde bir hizmet-içi eğitim programı düzenleyerek bu programlara veli katılımı sağlanabilir. Velilerin okuldaki teknoloji entegrasyon sürecine destek vermelerini sağlayacak stratejilerle ilgili olarak aşağıdakiler önerilebilir: (1) Veli katılımını destekleyecek ve onların teknolojiye ilişkin teşebbüslerde işbirliğini sağlayacak bir okul iklimi ve kültürü oluşturmak. (2) Teknoloji planlaması konusunda velilerle sürekli diyalog ve açık iletişim içinde bulunmak. (3) Teknoloji planının uygulanmasında, özellikle teknoloji kullanımı konusunda bilgili ve tecrübeli velilerin danışman veya kaynak kişi olarak görev almalarını sağlamak. (4) Velilerle ve diğer paydaşlarla birlikte bir işbirlikçi çalışma felsefesi ve uygulama planı geliştirmek. (5) Okuldaki kütüphanede, bilgisayar laboratuvarında ve sınıflarda gönüllü veli katılımını özendirmek. 4.1.1.5. Profesyonel gelişimi desteklemek. Teknolojiyi öğretim programına entegre etmek, öğretmenler için yeni roller yaratır. Dolayısıyla, öğretmenler ve okuldaki diğer personel için teknolojik açıdan zengin profesyonel gelişim fırsatlarını sunmak, okul teknoloji planlamasının vazgeçilmez bir parçası olmalıdır. Bu konuda dört tür teknoloji yeterliği dikkat çeker: (a) temel teknoloji kullanımı (teknoloji okuryazarlığı), (b) teknolojinin seçimi ve öğretim sürecine entegrasyonu, (c) teknolojinin sınıf yönetimi amacıyla kullanılması ve (d) teknolojinin kendi kişisel öğrenme ve gelişim amacı için kullanılması. Profesyonel gelişim programlarının hazırlanmasına ilişkin ön tespitler aşağıdaki noktalarda yoğunlaşmalıdır: (1) Acaba öğretmenler öğrencilerin hızlarına ve düzeylerine yetişebilmek için gerekli teknoloji okuryazarlık becerilerini geliştirmekte midir? (2) Acaba varolan profesyonel gelişim imkanları öğretmenlerin teknolojiye ilişkin yeterlik düzeylerini artırmakta mıdır? (3) Acaba okul personeline e-posta hesapları, kolay İnternet erişim imkanları ve çeşitli profesyonel gelişim servislerine Online üyelik fırsatları sunulmakta mıdır? vb. 4.1.1.6. Okulun teknolojik altyapısını inşa etmek. Bu aşamada temel amaç, bütün öğrenciler için gerekli teknoloji kaynaklarını okulda yeterli bir düzeyde sağlamaktır. Okulun teknolojik altyapısı planlanırken, teknik gereklilikler (güncel yazılım ve donanım, vb), güvenlik gereklilikleri (virüs programları, vb) ve çok yönlü fonksiyonellik özelliği (teknolojinin yönetim, öğretim ve rehberlik işlerinde kullanılabilmesi, vb) göz önünde bulundurulması gerekir. Okulun teknolojik altyapısının ön-tespit aşamasında sorulabilecek sorulardan bazıları şunlardır: (1) 61 Acaba sınıflar daha geniş bir ağ topluluğu (yerel, bölgesel, ulusal, vb.) ile bağlantılı mıdır? (2) Acaba okuldaki teknoloji kaynakları güncel midir ve adil olarak dağıtılmış mıdır? (3) Acaba öğretmenlerin ve okuldaki diğer personelin yeterli düzeyde teknik desteğe erişim imkanı var mıdır? (4) Acaba okulun güvenli teknoloji kullanımını yöneten politikalar geliştirilmiş midir? 4.1.1.7. Uzun vadeli bütçe stratejileri geliştirmek. Bu aşamada temel amaç, okul teknoloji planının uygulanmasını ve bunun için gerekli olan okul genelindeki gelişim çabalarının sonuç vermesini saylayacak uzun vadeli (çok-yıllı) bütçe stratejilerini kararlaştırmaktır. Okulların bütçe olanakları ne olursa olsun, okul teknoloji planları geliştirilirken aşağıdaki harcama kalemlerinin göz önünde bulundurulması önemlidir: Donanım. Donanım bilgisayarları, yazıcıları, tarayıcıları ve yardımcı ekipmanları kapsar. Altyapı. Teknoloji, okulları kendi binaları içindeki birimler ve bina dışındaki çevreyle bağlar. Dolayısıyla, teknoloji planlama komitesinin okul binasındaki elektriksel kapasiteyi yükseltmek, havalandırma sistemini kurmak veya iyileştirmek ve teknoloji kullanımını daha güvenli hale getirmek için binanın yeniden tanzim edilmesi üzerine odaklanması gerekir. Bakım ve onarım. En iyi teknolojik ekipmanlar bile, bakım ve onarım gerektirir. Bilgisayar sürücüleri, klavyeler ve yazıcılar özellikle bu konuda düzenli olarak dikkat edilmesi gereken teknolojik araç-gereçlerden bazılarıdır. Yazılım. Teknoloji planlama komitesinin öğretimsel amaçlı ve diğer amaçlar için (rehberlik, yönetim, vb) kullanılacak yazılım programlarına ek olarak, başvuru, işletim, uygulama ve kontrol gibi fonksiyonları yerine getiren yazılım programlarını da göz önünde bulundurması gerekir. Telekomünikasyon erişimi. Bu tür harcamalar, telefon bağlantıları ve kullanımı için harcanan paralar ile İnternet sağlayıcılara olan ödenekleri kapsar. Personel eğitimi. Okul personelinin teknolojik eğitimi, teknoloji planlama sürecinde genellikle en çok göz ardı edilen hususlardan biridir. Öte yandan, birçok uzman okul teknolojisi için ayrılan bütçenin yaklaşık %30’luk kısmının personel eğitimine ayrılması gerektiğini öne sürmektedir. 62 4.1.1.8. Süreci ve sonuçları değerlendirmek. Bu aşamada temel amaç, okulun teknolojik altyapısını geliştirmek için uygulanan süreçleri incelemek ve bu altyapının öğrenci başarısına olan etkisini tespit etmektir. Buradaki nihai hedef ise, hazırlanan teknoloji planının niteliği hakkında geri bildirim almak ve buna bağlı olarak da gerekli değişiklikleri veya düzenlemeleri gerçekleştirmektir. Bu tür değerlendirme, oluşturulan teknolojik altyapının okulun gelişim vizyonuyla paralellik göstermesini de sağlayacaktır. Vurgulamak gerekirse, bir araç olarak değerlendirme, öğrencilerin, öğretmenlerin, velilerin ve okul personelinin teknolojinin kendi kişisel amaçlarına ve okulun amaçlarına ne derece hizmet edip etmediğini ortaya koyar. Değerlendirme konusundaki ön-tespitler aşağıdaki noktalar üzerinde yoğunlaşmalıdır: (1) Acaba okul, teknoloji planlama ve uygulama sürecini ve sonuçlarını sistematik olarak değerlendirmekte midir? (2) Acaba değerlendirmede ortaya çıkan sonuçlar, teknolojinin öğrenci öğrenmesi ve personel performansı üzerindeki etkisini yansıtmakta mıdır? (3) Acaba değerlendirme planı, teknolojinin okuldaki uygulanmasına ilişkin bütün katılımcılardan bilgi toplamaya yönelik olarak hazırlanmış mıdır? (4) Acaba teknoloji değerlendirme planı, yeni soruları, yeni bilgi kaynaklarını ve yeni analiz süreçlerini gerektiğinde uyarlayacak derecede esnek olarak hazırlanmış mıdır? 4.1.2. Apple Computer Inc.’in (2005) Altı-Aşamalı Teknoloji Planlama Modeli Apple Computer Inc.’in (2005) altı-boyutlu teknoloji planlama modelinde yer alan altı aşama şunlardır: (1) vizyon oluşturma, (2) ihtiyaç analizi yapma (varolan durumu tespit etme), (3) amaç belirleme, (4) eylem planı geliştirme, (5) planı uygulama ve (6) sonuçları değerlendirme ve paylaşma. Şekil 4.2, Apple Computer Inc.’in (2005) öne sürdüğü altı-aşamalı teknoloji planlama sürecini görselleştirmektedir. Bu model, başarılı bir teknoloji entegrasyonu için okul liderlerine rehberlik edebilir; ancak, bu modelin öne sürdüğü teknoloji planlama sürecinde yer alan aşamaların doğrusal bir çizgide gerçekleştiği düşünülmemelidir. Çünkü, her bir aşama sadece kendinden bir önceki ve bir sonraki aşamayla bağlantılı değildir, diğer aşamalarla da ilintilidir. Bu süreç daha çok bir planlama ağı gibidir. 63 Örneğin, amaçlar belirlenirken, vizyon her zaman göz önünde bulundurulmalıdır. Benzer şekilde, eylem planı oluşturulurken, ihtiyaç analizi sonuçları bu bağlamda birer başvuru kriterleri olarak kullanılmalıdır. Şekil 4.2. Apple Computer Inc.’in (2005) Geliştirdiği Altı-Aşamalı Teknoloji Planlama Modeli Vizyon geliştirme Sonuçları değerlendirme İhtiyaç analizi yapma Planı uygulama Amaç belirleme Eylem planı geliştirme (Apple Computer Inc.’den, 2005, uyarlanmıştır) 64 4.1.2.1. Vizyon geliştirme. Başarılı bir teknoloji entegrasyon programı, güçlü bir vizyonla başlar. Vizyon, yön verir, ileriye doğru hareketi sağlar ve yenilikçi bir program oluşturma fırsatı tanır. Tepkisel bir yaklaşıma (yani, problemler ortaya çıktıkça onların çözümüne) dayalı bir planlama geçmişe takılı kalmaya neden olur. Öte yandan, vizyona dayalı bir planlama bugünün ihtiyaçlarını geleceğe dönük olarak hesaba katmaya olanak tanır. 4.1.2.2. İhtiyaç analizi yapma (Varolan durumu tespit etme). Planlama sürecinde ikinci basamak, okul olarak teknolojik açıdan varolan durumu tespit etmektir. Bu basamağının temel amacı, okulun geliştirilen vizyon ifadesiyle nasıl ilintili olduğuna ilişkin bir gösterge elde etmektir. Çünkü, teknolojiye ilişkin uygulama stratejisi okulun şu anki durumuyla vizyonda öngörülen durum arasındaki boşluğa dayalı olarak oluşturulacaktır. 4.1.2.3. Amaç belirleme (Vizyon ile gerçek durumu karşılaştırma). Amaçların belirlenmesi aşamasında, amaçların ulaşılabilir ve ölçülebilir olmasına özen gösterilmesi gerekir. Birinci aşamada geliştirilen vizyon ifadesi, amaç belirleme çabalarına yön verecektir. Çünkü vizyon, sonuçta nerede olmak istendiğini belirtir. Ancak, bu aşamada vizyonun ihtiyaç analizi sırasında toplanan verilerle ve bilgilerle yoğrularak ölçülebilir hale getirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu aşamada sorulabilecek bazı sorular şunlardır: (1) Şu anki duruma ve eldeki kaynaklara bakılarak, gelecekte (3-5 yıl sonrası için) mantıksal olarak beklenilebilecek durum nedir? (2) Vizyonun merkezinde yer alan amaçlar nelerdir? (3) Acilen karşılanması gereken amaçlar nelerdir? (4) Diğer amaçlara geçmeden önce hangi amaçların başarılması gereklidir? (5) Hangi amaçlar daha kapsamlı bir ihtiyacı gidermeye yöneliktir? (6) Eğer belli bir amaç karşılanmazsa olabilecek en kötü durum nedir? vb. 4.1.2.4. Eylem planı geliştirme. Vizyon ve amaçlar, ulaşılacak hedefleri ve yönü belirtir. Bundan sonra, gidilecek yere nasıl varılacağını açıklayan bir eylem planının geliştirilmesi gerekir. Bu aşamaya gelene kadar bir okul vizyonu geliştirilmiş, varolan durum analiz edilmiş ve amaç ve hedeflerin tespit edilmiş olması gerekir. Bu aşamada, amaçlara bakılarak insan kaynakları, maddi olanaklar ve zamana ilişkin kararların alınması gerekir. Ayrıca, uygulama bittikten sonra hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediğinin ortaya konulmasını sağlayacak bir değerlendirme planının da geliştirilmesi gerekir. Eylem planının geliştirilmesinde 65 aşağıdaki basamakların dikkate alınması önemlidir: (1) Her amacın ve hedefin kendi unsurlarına ayrılması. (2) Gerekli insan kaynaklarının ve diğer kaynakların tanımlanması. (3) Bütçe kaynaklarının tanımlanması ve bir bütçe planının geliştirilmesi. (4) Bir zaman çizelgesinin oluşturulması. (5) Bir değerlendirme planının geliştirilmesi. (6) Eylem planının gözden geçirilmesi ve gerekli değişikliklerin yapılması. 4.1.2.5. Eylem planının uygulanması. Bu aşamaya kadar kapsamlı ve detaylı bir eylem planının geliştirilmesi tamamlanmış bulunmaktadır. Bu planın eyleme geçirilmesindeki birinci basamak ise, söz konusu planın onaylanmasıdır. Bu sayede vizyona ulaşmak için kaynakların kullanımı ve uygulama sürecinin başlaması mümkün olacaktır. 4.1.2.6. Sonuçların değerlendirilmesi ve paylaşılması. Değerlendirmenin sonuçları, başlangıçta amaçlanan hedeflerin başarılıp başarılmadığını gösterir. Hedefler yazılırken beklenen sonuçlar da tanımlanmıştır. Bu aşamada uygulamanın nasıl kontrol edileceği ve sonuçların nasıl elde edileceği planlanır. Değerlendirme planının oluşturulmasında aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulmalıdır: (1) Değerlendirmeden kim sorumlu olacaktır? (2) Ne tür bilgi toplanacaktır? (3) Bilgiler ne tür metotlar ve araçlarla elde edilecektir? (4) Sonuçlar kimlerle ve nasıl paylaşılacaktır? (5) Sonuçların iletişimine ne zaman başlanmalıdır? 4.1.3. Jones’un (2005) 11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli Jones’un (2005) stratejik teknoloji planlama modeli, planlama sürecinin çeşitli halkalarına ilişkin bilgi sunmaktadır. Bu modelde yer alan 11 halka şunlardır: (1) planlama komitesinin oluşturulması, (2) vizyon geliştirme, (3) varolan durumun gözden geçirilmesi, (4) güçlü yanların, zayıf yanların, fırsatların ve tehditlerin belirlenmesi, (5) stratejik farkın tanımlanması, (6) stratejik hedeflerin ve performans göstergelerinin geliştirilmesi, (7) stratejik hedeflerin başarılabilmesi için projelerin geliştirilmesi, (8) birinci safha eylem planının geliştirilmesi, (9) birinci safha için geliştirilen eylem planının uygulanması, (10) birinci safhanın gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi ve (11) bütün planlama sürecinin gözden geçirilmesi. Şekil 4.3, Jones’un (2005) stratejik teknoloji planlama modelini görselleştirmektedir. 66 Şekil 4.3. Jones’un (2005) 11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli Plan, varolan durum ile arzu edilen durum arasındaki stratejik farkın giderilmesine yönelik bir köprüdür. Planlama süreci de bu köprünün inşa edilmesi için gerekli aşamaları kapsar. Planlama olgusu, 3-5 yıllık bir zaman dilimi içinde gerçekleştirilmek istenen projelerin stratejik hedeflere göre düzenlenmesini gerektirir. Bu durumda plan, düzenli olarak gözden geçirilir ve gerekli tasfiyeler yapılarak güncelleştirilir. Durum değerlendirmesi yapmak (Şu anda neredeyiz?) Geleceğe ilişkin yön belirlemek (Nereye varmak istiyoruz?) Stratejik Fark (İhtiyaç Analizi) * Gözden geçirme * Analiz etme * Araştırma yapma * Vizyon * Müşterek amaçlar * Stratejik hedefler Bütün planlama sürecinin gözden geçirilmesi Planlama komitesinin oluşturulması Vizyon geliştirme Varolan durumun gözden geçirilmesi Birinci safhanın gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi Birinci safha için geliştirilen eylem planının uygulanması Birinci safha eylem planının geliştirilmesi Güçlü yanların, zayıf yanların, fırsatların ve tehditlerin belirlenmesi Stratejik hedeflerin başarılması için projelerin geliştirilmesi Stratejik hedeflerin ve performans göstergelerinin geliştirilmesi (Jones’tan, 2005, uyarlanmıştır.) Stratejik farkın tanımlanması 67 Jones’a (2005) göre, “11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli”, bir dizi halkaları içeren katı bir planlama süreci olarak değil, aksine tasfiye etmeye yönelik ve süreklilik arz eden bir çabalar bütünü olarak algılanmalı ve uygulanmalıdır. “Stratejik Teknoloji Planlama Modeli” perspektifiyle bakıldığında, “bilgi teknolojisi” bilgiye erişimi, bilgiyi organize etmeyi, bilgiyi analiz etmeyi, bilgiyi değerlendirmeyi ve bilgiyi paylaşmayı sağlayan süreçler, uygulamalar ve ekipmanlar anlamına gelmektedir. Bu modele göre, etkili planlama için bilişim teknolojisinin öğrenme ve öğretmeyi geliştirmeye yönelik olması gerekir. Teknoloji planı, aynı zamanda, kapsamlı okul gelişim çabalarıyla da tutarlı olmalıdır. 4.1.3.1. Planlama komitesinin oluşturulması. Planlama süreci, bütün okul üyelerini temsil eden bir planlama komitesi tarafından organize edilmelidir. Bu komitenin oluşturulmasında aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmalıdır: (1) Üyelik. Aşağıdaki gruplardan temsilcilerin yer almasına özen gösterilmelidir: Veliler, yerel iş çevreleri, okul personeli ve öğrenciler. Buna ek olarak, çeşitli yerel kültür veya sanat gruplarından bireyler davet edilebilir. (2) Komite rolünün tanımlanması. Komitenin temel rolünün, bir araç olarak bilişim teknolojisinin bütün disiplin alanlarındaki öğrenme ve öğretmeyi iyileştirmeye yönelik bir planı geliştirmek olduğunun açık ve net olarak vurgulanması gerekir. (3) Komite görevinin tanımlanması. Özellikle komitenin ilk toplantısında (a) komitenin temel görevinin ne olduğu, (b) her üyenin kendi rol ve sorumluluklarının neleri içerdiği ve (c) sonuçların ve önerilerin kime rapor edileceği açıklığa kavuşturulmalıdır. (4) Görevin kapsamı. Bilişim teknolojisinin söz konusu bu planlama süreci bağlamında tanımlanması gerekir. Bunun için, planın sadece öğretim programı üzerine mi odaklanacağı? yoksa okulun yönetim ve diğer bürokratik alanlarını da mı kapsayacağı? açıklığa kavuşturulmalıdır. (5) Profesyonel gelişim. Komite oluşturulur oluşturulmaz, üyelerin planlama sürecine ilişkin bir eğitimden geçirilmeleri ve/veya aynı planlama aşamasında olan diğer okullardaki personelle birlikte ortak çalışmalar organize etmeleri faydalı olabilir. 4.1.3.2. Vizyon geliştirme. Vizyon geliştirme, bir sonraki halkayla (gözden geçirme) paralellik gösterebilir. Vizyon, okul üyelerinin gelecekte nerede olmak istediklerine ilişkin kısa ve öz bir ifadeyi simgeler ve genel kavramlar kullanılarak yazılır. 68 4.1.3.3. Varolan durumun gözden geçirilmesi. Bilişim teknolojisinin gözden geçirilmesine ilişkin çabalar, okulun ve okulun ve yakın çevrenin şu anki durumuna ilişkin anlık fotoğrafını elde etmeyi sağlar. Bu amaç için aşağıdaki unsurlara ilişkin veri toplanabilir: (1) Bütün okul üyeleri. Okul vizyonuna ilişkin bütün okul personelinin fikir birliği söz konusu mudur? (2) Okul. Okuldaki bilişim teknolojisinin şu anki kullanımı nasıldır? Okulda ne tür teknolojiler söz konusudur? Bu teknolojiler nerede bulunmaktadır? Bu teknolojiler nasıl kullanılmaktadır? Bu teknolojiler kim tarafından ne kadar sıklıkla kullanılmaktadır? (3) Öğretim personeli. Öğretim personelinin güçlü ve zayıf yanları nelerdir? Bilgisayar ve ilgili teknolojiler evde mi yoksa okulda mı kullanılmaktadır? Öğretmenlerin evde ne tür teknolojileri mevcuttur? Bu teknolojiler ne amaçla kullanılmaktadır? Ne tür donanım ve yazılım programları söz konusudur? Ne tür araç-gereçler (yazıcı, tarayıcı, kamera, vb) söz konusudur? Öğretmenlerin okulda yapmak isteyip de yapamadıkları şeyler nelerdir? Öğretmenlerin istedikleri şeyleri yapmalarına engel olan faktörler nelerdir? Öğretmenler okul planı çerçevesinde ne tür projelerin uygulanmasını istemektedirler? (4) Öğrenciler ve veliler. Kaç öğrencinin evde bilişim teknolojisi ekipmanına erişim imkanı vardır? Bu öğrenciler ne tür bilişim teknolojilerine sahiptir? Bu bilişim teknolojileriyle öğrenciler ne yapmaktadır? Öğrencilerin İnternet bağlantıları söz konusu mudur? Öğrenciler okulda kendilerine sunulan bilişim teknolojileri hakkında ne düşünmektedir? 4.1.3.4. Güçlü yanların, zayıf yanların, fırsatların ve tehditlerin belirlenmesi. Durum analizi, okulun güçlü yanları, zayıf yanları, fırsatları ve okula ilişkin tehditler etrafında yapılabilir. Güçlü yanlar, okul vizyonunun gerçeğe dönüşmesini sağlayan insan kaynakları, diğer kaynaklar, beceriler ve tutumlarla ilgilidir (yüksek düzeyde bilgisayar okur-yazarı olan personel, vb). Zayıf yanlar, okul vizyonunun gerçeğe dönüşmesini güçleştiren problemler, zorluklar veya engellerle ilgilidir (güvenli olmayan ve/veya eskimiş/fonksiyonel olmayan ekipman, vb). Fırsatlar, okul dışındaki yerel çevrede teknolojiye ilişkin varolan fırsatları tanımlar (maddi destek imkanları sağlayacak bazı özel projeler ve etkinlikler, vb). Tehditler ise, okul planının başarısını sınırlandıracak okul dışındaki yerel çevreye ilişkin özellikleri kapsar (öğrenci nüfusundaki azalma, vb). 69 4.1.3.5. Stratejik farkın tanımlanması. Gözden geçirme ve analiz safhasında toplanan verilerden yola çıkarak, okul teknoloji planlama sürecine yardımcı olacak bazı genel sonuçlara ulaşılması gerekir. Bu konuda sorulabilecek sorulardan bazıları şunlardır: (1) Personelin bilişim teknolojisi okur-yazarlık düzeyi nedir? (2) Öğretim personelinin bilişim teknolojisinden maksimum düzeyde faydalanan öğretim pedagojilerine ilişkin (yapılandırmacı öğretim, vb) bilgi ve becerisi ne düzeydedir? (3) Okulda kabul görmüş normlardan farklı davranan bireyler var mıdır? (4) Okulun hangi bölümleri bilişim teknolojisini en etkili olarak kullanmaktadır? (5) Okulun şu anki teknolojik altyapısı ve ekipmanı (ağ donanımı, vb) ne düzeydedir ve ne şekilde kullanılmaktadır? vb. Bütün bu bilgiler/veriler elde edildikten sonra sonuçların bir önceki halkada açıklanan başlıklar altında listelenmesi yapılabilir. Bu aşamada vizyon ve geleceğe ilişkin planlar/projeler çerçevesinde okulun şu anki son durumuna ilişkin çıkarsamalar/tahminler yapılabilir. Bu çıkarsamalar/sonuçlar, okulun planlama süreci vasıtasıyla inşa etmek durumunda olduğu köprüyü (yani, “stratejik farkı”) ortaya koyacaktır. Bu nokta, aynı zamanda, öğrenilenler ışığında okul vizyonunun yeniden tasfiye edilmesi için uygun bir zaman olabilir. 4.1.3.6. Stratejik hedeflerin ve performans göstergelerinin geliştirilmesi. Bu aşamaya kadar yapılanlar göz önünde bulundurulduğunda, okulun bazı stratejik hedefleri ve bu hedeflerle ilişkili performans göstergelerini geliştiriyor olması gerekmektedir. Bu göstergeler aynı zamanda vizyonun bir dizi ölçülebilir hedeflere dönüştürülmesini de ifade etmektedir. Bu süreç ise, hangi projelerin ve teşebbüslerin planın başarısına katkı sağlayacağını belirlemeye yardımcı olur. Stratejik hedefler, okulun vizyonu ve şu anki bilişim teknolojilerini kullanma durumu arasındaki önemli boşluklar veya farklardır. Bir stratejik hedef, ölçülebilen parçalara ayırır. Performans göstergesi ise, okulun ölçmek istediği performansları tanımlar. Bu performanslar, kaydedilen gelişim sürecinin stratejik hedeflerle kıyaslanarak bir değerlendirme yapılmasına olanak veren bilgi türlerinin toplanmasını sağlar. Diğer bir deyişle, ne tür bilgiler toplanacaktır? 4.1.3.7. Stratejik hedeflerin başarılması için projelerin geliştirilmesi. Bu safhaya gelene kadar bazı projelerin ortaya çıkmaya başlaması söz konusu olabilir. Bunlardan bir kısmı, gözden geçirme aşamasında keşfedilmiş, diğer bir kısmı da personel, öğrenciler ve paydaşlarla olan diyaloglar sonucunda oluşturulmuş olabilir. 70 Ancak, unutulmamalıdır ki proje, belli teknolojik araçların satın alınması anlamına gelmez. Bunun için okul üyelerinin bir alışveriş listesi değil, proje üretmeleri ve sunmaları özendirilmelidir. Bu safha, aynı zamanda, parasal sınırlılıklar, kaynak problemleri ve bütçe hakkında okul üyelerinin görüş bildirmeleri için uygun bir zamandır. 4.1.3.8. Birinci safha eylem planının geliştirilmesi. Bu aşamaya gelindiğinde, genel planın ilk safhası için halihazırda detaylı eylem planlarının hazırlanıyor olması gerekir. İlk safha, sadece bir proje veya bir dizi projelerden oluşabilir. Bu eylem planları genel plana ekler olarak iliştirilebilir. Ayrıca, bu dokümanlar Multimedya metinler şeklinde hazırlanıp başkalarının kullanımına sunulmak üzere yerel ağda veya İnternette paylaşıma açılabilir. Birinci safha eylem planı, genelde 3 ay ile 1 yıl arasında değişen bir zaman dilimini kapsar. 4.1.3.9. Birinci safha için geliştirilen eylem planının uygulanması. Bu halka, birinci safha için geliştirilen eylem planının uygulanması aşamasını tanımlar. Bu eylem planı uygulanmaya konuldukça da, okul üyeleri için gözle görülebilir, gerçek değişimler gerçekleşmeye başlar. Bu aşamada önemli olan husus, uygulama süreci esnasında geri bildirime ilişkin verilerin ve geleceğe ilişkin projelerin toplanmasına devam edilmesidir. 4.1.3.10. Birinci safhanın gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi. Planlamanın bu halkası, stratejik hedeflerin gözden geçirilmesi üzerine vurgu yapar. Bu bağlamda, daha önce oluşturulan performans göstergeleri kullanılarak, genel planın birinci safhası içinde yer alan her bir stratejik hedefin gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi gerekir. Bu amaç için (a) toplanan bilgilerin harmanlanması ve birbirleriyle kıyaslanması, (b) verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması ve (c) planın stratejik amaçlarına ve vizyonuna ilişkin başarısı hakkında bazı çıkarsamaların yapılması ve diğer safhalar için önerilerin geliştirilmesi gerekir. 4.1.3.11. Bütün planlama sürecinin gözden geçirilmesi. Okulun birinci yıldaki başarılarını değerlendirmiş olarak tekrar başa dönüp ve planlama sürecinin yeniden başlatılması gerekir. Ancak, bu sefer bu süreç daha kolay ve daha bilinçli olarak gerçekleştirilecektir. Bu bağlamda, gözden geçirme ve değerlendirme süreklilik arz eder. Planlamanın ve değerlendirmenin sağlıklı ve verimli olabilmesi 71 için planlama komitesi, değerlendirmeye ilişkin üç ayda bir özetler ve yılda bir kapsamlı raporlar şeklinde değerlendirme sonuçlarını okul üyeleriyle paylaşmalıdır. 4.1.4. Knuth ve Arkadaşlarının (1996) Yedi-Kategorili Teknoloji Planlama Modeli Knuth, Hopey ve Rocap’ın (1996), “Teknoloji Planlaması için Rehber Sorular” kılavuzu, Şekil 4.4’te görselleştirilen yedi kategorili bir teknoloji planlama sürecini öne sürmektedir. Bu kategoriler şunlardır: (1) vizyon geliştirme, (2) öğrenmeye odaklanma, (3) altyapıyı oluşturma, (4) planlama ortamını dikkate alma, (5) destek elde etme, (6) planı uygulama ve (7) sürekli değerlendirme. Bütün bu kategoriler birer basamak olarak değil, fakat planlama sürecinde hesaba katılması gereken temel alanlar veya kategoriler olarak algılanmalıdır. Her bir kategori, çekirdek bir soru (Öğrenmeye ilişkin vizyonunuz nedir?, vb) ve çekirdek sorunun alt bölümlerini içeren diğer sorularla tanımlanmaktadır. 4.1.4.1. Vizyon geliştirme (Öğrenmeye ilişkin vizyonunuz nedir?). Öğrenmeye ilişkin vizyon teknoloji planlama süreci için kritik bir öneme sahiptir. Bu vizyon hangi teknolojinin satın alınacağı ve nasıl kullanılacağına ilişkin bütün kararların alınmasına temel teşkil eder. Vizyon olmadan teknolojinin öğrenci öğrenmesi üzerinde herhangi bir etkisi söz konusu olamaz. Vizyon, teknolojinin entegrasyonu sağlandığında kurumun öğrenme süreci hakkındaki görüşlerini ve yaklaşımlarını yansıtır. Bu bağlamda vizyon, “gerçekçi” ve aynı zamanda “yaratıcı” olmalıdır. Öte yandan, vizyon geliştirme süreci hiçbir zaman için tamamlanamaz, çünkü yeri ve zamanı geldikçe vizyonda gerekli değişiklikler ve uyarlamalar sürekli olarak yapılacaktır. Bununla birlikte, vizyona ilişkin farklı karşıt görüşler de olabilecektir. Unutulmamalıdır ki “vizyon bireysel değil, müşterek bir amacı simgeler”. Aşağıdaki sorular vizyon geliştirme sürecinde göz önünde bulundurulmalıdır: (1) Okulda yüksek düzey başarıları sağlayacak ne tür öğrenci aktiviteleri gerçekleştirilecektir? (2) Öğrenmeye ilişkin vizyon okulda şu anda varolan durumdan ne şekilde farklılık göstermektedir? (3) Öğrenmeye ilişkin vizyon ulusal yüksek düzey öğrenci standartlarıyla ne şekilde ilişkilidir? (4) Okulda öğretmenler ve diğer personel için ne tür profesyonel gelişim programları uygulanacaktır? vb. 72 Şekil 4.4. Knuth ve Arkadaşlarının (1996) Yedi-Kategorili Teknoloji Planlama Modeli Planlama ortamını dikkate alma Vizyon geliştirme Altyapıyı oluşturma Destek elde etme Öğrenmeye odaklanma Planı uygulama Sürekli değerlendirme PLANLAMA KATEGORİLERİ Vizyon geliştirme Öğrenmeye odaklanma Altyapıyı oluşturma Planlama ortamını dikkate alma Destek elde etme Planı uygulama Sürekli değerlendirme HER KATEGORİYE İLİŞKİN PLANLAMA SORUSU Öğrenmeye ilişkin vizyonunuz nedir? Teknolojiyi öğrenmeye ilişkin vizyonunuzu desteklemek için nasıl kullanacaksınız? Destekleyici bir altyapıyı nasıl geliştireceksiniz? Teknoloji planlama sürecinizin ortamı (okul çevresi) hakkında iyi bir anlayışa sahip misiniz? Plan için gerekli desteği nasıl elde edeceksiniz? Planınızı nasıl uygulayacaksınız? Teknoloji planının uygulanmasını nasıl değerlendireceksiniz? (Knuth, Hopey ve Rocap’tan, 1996, uyarlanmıştır) 73 4.1.4.2. Öğrenmeye odaklanma (Teknolojiyi, öğrenmeye ilişkin vizyonunuzu desteklemek için nasıl kullanacaksınız?). Teknoloji, öğrenme ve öğretme olgularıyla yakından ilişkilidir, çünkü teknoloji uygun bir şekilde kullanıldığında öğrenci öğrenmesini ve başarısını arttıran güçlü bir araçtır. Öte yandan, eğer öğretmenlerin teknolojinin öğrenme ve öğretmeyi nasıl geliştirdiğine yönelik fikirleri net değilse, teknolojiyi uygulamaya ve teknik problemlerle başa çıkmaya ilişkin istekleri ve motivasyonları düşük olacaktır. Bu nedenle, teknoloji planı uygulanmadan önce bu planla gerçekten neyin hedeflendiği açıklığa kavuşturulmalıdır. Aşağıdaki sorular teknolojiyi öğrenmeye ilişkin vizyonu desteklemek için nasıl kullanılacağına dair rehberlik edebilir: (1) Teknoloji, etkin öğretim uygulamalarını öngören (işbirlikçi öğrenme, problem çözmeye dayalı öğrenme, proje temelli öğrenme, vb) ve öğrencilerin zihinsel yönden aktif olmalarını sağlayacak bir öğretim programının desteklenmesi için nasıl kullanılacaktır? (2) Ne tür teknoloji becerileri öğretim programının bir parçası olacaktır ve bunların öğrencilere ve öğretim personeline kazandırılması okulun öğrenme amaçlarını nasıl destekleyecektir? (3) Teknoloji öğrencilerin, öğretmenlerin, yöneticilerin, velilerin ve diğer paydaşların rol ve sorumluluklarındaki değişiklikleri desteklemek için nasıl kullanılacaktır? (4) Teknoloji, öğrenmeye ilişkin vizyonla tutarlı olan bir organizasyon ve yönetim yapısını desteklemek için nasıl kullanılacaktır? (5) Teknoloji, okuldaki personele yönelik anlamlı profesyonel gelişim tecrübelerini desteklemek için nasıl kullanılacaktır? (6) Teknoloji, pozitif “ev-okul-çevre” ilişkilerini desteklemek için nasıl kullanılacaktır? (7) Teknoloji, kapsamlı öğrenci hizmetlerini (okul temelli sağlık ve sosyal hizmetleri, vb) desteklemek için nasıl kullanılacaktır? (8) Teknoloji, okulun genel olarak değerlendirme sistemini ve dış çevreye ilişkin sorumluluğunu desteklemek için nasıl kullanılacaktır? 4.1.4.3. Altyapıyı oluşturma (Destekleyici bir altyapıyı nasıl geliştireceksiniz?). Altyapı, genel olarak iki parçadan oluşur: (1) profesyonel gelişim ve teknik destek ve (2) donanım, yazılım ve fiziki donatılar. Okullar, sınırlı bütçeleri ve teknik uzmanlıkları dolayısıyla teknolojiyi seçme ve satın alma hususunda büyük zorluklar yaşamaktadırlar. Birçok okul varolan yeni teknolojiler ve onların nasıl kullanılacağına ilişkin gerekli bilgilerden yoksundur ve/veya teknoloji kullanımı için gerekli profesyonel gelişim ihtiyaçlarını ve düzeylerini dikkate almamaktadır. Öte 74 yandan, başarılı teknoloji planlamasının anahtarı, bilinçli karar vermedir ve teknolojinin temel unsurlarına (donanım, yazılım, vb) ilişkin yeterli bilgi olmadan yürütülen bir planlama süreci büyük bir risk altındadır. Aşağıdaki sorular destekleyici bir altyapının nasıl geliştirileceği kararlaştırılırken göz önünde bulundurulmalıdır. Profesyonel Gelişim ve Teknik Destekle ilgili Sorular: (1) Planın amaçlarını gerçekleştirmek için öğrencilerin ve personelin halihazırda sahip oldukları ve sahip olmaları gereken beceriler nasıl tespit edilecektir? (2) Personelin ihtiyaçlarını karşılayan bir profesyonel gelişim stratejisi nasıl planlanıp uygulanacaktır? (3) Öğretmenlerin teknolojiyi öğretim programına entegre etmeye başlamasıyla birlikte onların profesyonel gelişimlerini ve süreklilik esasına dayalı bir teknik desteği sağlamak için teknoloji nasıl kullanılacaktır? (4) Profesyonel gelişimin koordinasyonundan kim sorumlu olacaktır? (5) Teknik yardım ve desteğin sunulmasından kim sorumlu olacaktır? (6) Ekipmanın bakımı ve güvenilir olarak korunması için personelin teknik destek kapasitesi nasıl inşa edilecektir? (7) Teknolojinin çöktüğü durumlarda zamanında müdahale etme olanakları nelerdir? Ağ Bağlantıları, Donanım, Yazılım ve Fiziki Mekanla ilgili Sorular: (1) Öğrenmeye ilişkin okul vizyonunu desteklemek için ne düzeyde bir ağ bağlantısına gereksinim söz konusudur? (2) Öğrenmeye ilişkin okul vizyonunu desteklemek için ne tür bir donanıma gereksinim söz konusudur? (3) Teknolojinin çökmesi, bakımı ve amorti edilmesiyle nasıl başa çıkılacaktır? (4) Okulda halihazırda varolan teknoloji nasıl kullanılacaktır? (5) Öğrenmeye ilişkin okul vizyonunu desteklemek için ne tür yazılım programlarına gereksinim söz konusudur? (6) Yazılım programları nasıl kararlaştırılacak ve satın alınacaktır? (7) Okul binasında ne tür fiziki mekanlar söz konusudur, ne tür fiziki mekanlara ihtiyaç vardır ve öğrenmeye ilişkin okul vizyonunu desteklemek için ne tür modifikasyonlara ihtiyaç vardır? (8) Ağ bağlantılarının, yazılım programlarının ve donanımla ilgili ekipmanların uzun vadeli olarak kullanılması, bakımının yapılması ve korunması nasıl sağlanacaktır ve bundan kim sorumlu olacaktır? 4.1.4.4. Planlama ortamını dikkate alma (Teknoloji planlama sürecinizin ortamı -okul çevresi- hakkında iyi bir anlayışa sahip misiniz?). Teknoloji planlaması gerçekte zor değildir, fakat teknoloji planlayıcıları çoğu zaman okul ortamını hesaba 75 katmadan bir boşlukta çalışıyormuş gibi davranmaktadır. Bu tür bir davranış tehlikelidir ve çoğu zaman da problemlerin çıkmasına ve hatta bütün sürecin başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olabilmektedir. Bu yüzden etkili bir teknoloji planlama sürecinin gerçekleştirilebilmesi için okul ortamının dikkate alınması gerekir. Aşağıdaki sorular teknoloji planlama sürecinin gerçekleştiği ortam hakkında iyi bir anlayış geliştirmek için göz önünde bulundurulmalıdır: (1) Planlama sürecinin başından itibaren katılımcıların desteğini elde etmek ve sürdürmek üzere planlama komitesi kimlerden oluşmalıdır (teknoloji koordinatörleri, öğretmenler, yöneticiler, vb)? (2) Planın başarısını veya başarısızlığını etkileyecek politika, kaynaklar (insan, materyal, bütçe, vb), karar verme ve diğer ortamla ilgili alanlardaki engeller ve destekler (avantajlar, dezavantajlar, vb) nelerdir? (3) Teknoloji planı daha kapsamlı ve sistemli olan okul gelişim planının bir parçası olduğundan, söz konusu bu plan okulun kapsamlı gelişim planıyla ne derece tutarlıdır? 4.1.4.5. Destek Elde Etme (Plan için gerekli desteği nasıl elde edeceksiniz?). Teknoloji planına destek, planın uygulanmasındaki başarısı ve uzun ömürlülüğü için şarttır. Aşağıdaki sorular plan için gerekli desteği elde etme çabalarında göz önünde bulundurulmalıdır: (1) Teknoloji planının başarılı ve kalıcı olarak uygulanmasını sağlamak için ne tür destekler söz konusudur? (2) Teknoloji planının etkili olarak uzun vadeli uygulanmasını sağlamak için ne tür “halkla ilişkiler etkinlikleri”ne ihtiyaç vardır? (3) Okul personelinin paydaşlarla pozitif ilişkiler geliştirmesini ve bilgi paylaşımını sağlayacak fırsatlar nelerdir? (4) Yerel iş çevreleri liderlerinin uzun-vadeli desteklerini elde etmek için ne yapılması gerekir? (5) Öğrenci öğrenmesini geliştirmek için ilgili organizasyonlarla (müzeler, kütüphaneler, yüksek öğretim kurumları, yerel çevre organizasyonları, vb) nasıl iletişim ve etkileşim kurulacaktır? (6) Paydaşlara teknoloji erişimi ve servisi sunmak için ne tür bütçe kaynakları söz konusu olacaktır? (7) Yakın çevrede varolan teknoloji planını destekleyecek kaynaklar, kütüphaneler veya çalışma/iş alanları nelerdir? (8) Planın uygulanması için ne tür bütçe politikaları söz konusudur? (9) Uygulama sonuçları ilgililere ne zaman ve nasıl rapor edilecektir? 4.1.4.6. Planı Uygulama (Planınızı nasıl uygulayacaksınız?). Birçok planlayıcı, plan yazılır yazılmaz işin bittiğini düşünür, fakat gerçekte esas iş daha yeni başlamaktadır. Yazıya dökülmüş bir teknoloji planı, uzun dönem teknoloji 76 amaçlarını ve gidilecek yönü tayin eder. Ancak, her yeni teknolojinin kuruma gelişiyle birlikte, kaynak gelişimi (bütçe), değerlendirme, seçme, kurma, eğitim, pilot projeler, vb hususlara ilişkin kararların yeni baştan verilmesi söz konusu olacaktır. Aşağıdaki sorular uygulamanın planlanması esnasında göz önünde bulundurulmalıdır: (1) Planın amaçlarını gerçekleştirmek için gerekli zaman aralığı nedir? (2) Zaman aralığında yer alan dönüm noktalarını başarmak için kim sorumlu olacaktır? (3) Ne tür profesyonel gelişim stratejileri kullanılacaktır? (4) Personelin yeni teknolojileri öğrenmelerini ve pratik etmelerini de kapsayan, sürekli bir profesyonel gelişim programı için zaman ayarlaması nasıl gerçekleştirilecektir? (5) Ağ bağlantısını oluşturmak, donanım ve yazılımı elde etmek ve fiziksel mekanı güncelleştirmek için ne yapılması gerekir? (6) Teknolojideki hızlı değişmelerle nasıl başa çıkılacaktır? (7) Şu anda mevcut olan bütçe nedir ve uygulama için gerekli (ek) bütçe nasıl sağlanacaktır? (8) Planı desteklemek için çeşitli bütçe kaynaklarının koordinasyonu nasıl sağlanacaktır? (9) Muhtemel değişikliklerle (okul yöneticisinin değişmesi, vb) nasıl başa çıkılacaktır? (10) Hangi program alanının, disiplin alanının veya personelin teknolojiyi kullanma önceliği nasıl kararlaştırılacaktır? (11) Teknoloji planının uygulanmasından kim/kimler sorumlu olacaktır? (12) Okul üyelerinin yüksek düzey teknoloji yeterliklerine sahip olduklarından emin olmak için ne yapılacaktır? (13) Bütün öğrencilerin teknolojiye eşit/adil erişimlerinden emin olmak için ne yapılacaktır? 4.1.4.7. Sürekli değerlendirme (Teknoloji planının uygulanmasını nasıl değerlendireceksiniz?). Teknolojinin uygulanması, kurumun değişen şartlarına ve sürekli değerlendirmeye bağlı olarak değişen ve süreklilik arz eden bir süreçtir. Sürekli değerlendirme, uygulama süreci devam ettikçe planlayıcıların amaçlar, öncelikler ve stratejiler hakkında düşünmelerini ve varsa planın işlemeyen yönlerine ilişkin gerekli değişiklikleri yapmalarını zorlayacaktır. Teknoloji entegrasyonunun değerlendirilmesi noktasında, teknolojiyi kullanan öğretmen ve öğrencilerin gerçekleştirdikleri pozitif ve negatif gözlemler bu bağlamda en faydalı olan verilerdir. Buna ek olarak, bu gruplarla gerçekleştirilen görüşmeler ve informal toplantılar, teknoloji kullanımı dolayısıyla elde edilen tecrübeleri ve perspektifleri ortaya çıkarılabilir. Ayrıca, planın orijinal amaçlarının ve beklenen sonuçların ne derece gerçekleştiğine ilişkin bir anket çalışması yapılabilir. Aşağıdaki sorular 77 teknoloji entegrasyonu değerlendirilirken göz önünde bulundurulmalıdır: (1) Teknoloji uygulamasının öğrenci performansı üzerindeki etkisi ne zaman ve nasıl değerlendirilecektir? (2) Planın etkisini ortaya çıkarmak için gerekli verilerin toplanmasından kim sorumlu olacaktır? (3) Teknoloji planının gözden geçirilmesi için ne tür fırsatlar söz konusudur? (4) Uygulamaya ilişkin sorumluluk nasıl tespit edilecektir? (5) Öğrencilerin, öğretmenlerin ve personelin teknoloji yeterlik düzeyleri nasıl ölçülecektir? (6) Teknoloji, öğrenme ve öğretmeyi değerlendirmek için nasıl kullanılacaktır? (7) Planın her bir parçasının başarı göstergesi ne olacaktır? (8) Uygulama öncelikleri ışığında bütçe kararlarının etkililiği nasıl analiz edilecektir? (9) Yeni bilgilere ve teknolojilere uyum sağlamak için uygulama kararları nasıl analiz edilecektir? (10) Teknoloji planın kendisinde ve bu planın uygulanmasında değişiklikler yapmaya fırsat tanıyan kurumsal mekanizmalar nasıl geliştirilecektir? 4.1.5. Anderson’un (1996) Teknoloji Planlama Rehberi Anderson’un (1996) “Teknoloji Planlama Rehberi”, ilk olarak yazarın “Öğretim Teknolojileri Planlama Semineri” başlıklı lisansüstü bir dersi alan öğrenciler tarafından geliştirilmiştir. Zamanla bu rehber bugünkü halini almıştır. Bu rehber, teknoloji planlama süreciyle ilişkili kavramları açıklamakta ve bir teknoloji planı dokümanında yer alması gereken olguları tartışmaktadır. Şekil 4.5, Anderson’un (1996) benimsediği teknoloji planlama modelini görselleştirmektedir. Anderson’un (1996) “Teknoloji Planlama Rehberi”ne göre, herhangi bir okul teknoloji planlama çabası, aşağıdaki iki temel alana ilişkin bilgi sunmalıdır: (1) planlama süreci ve (2) planlama dokümanı. 4.1.5.1. Planlama süreci. Teknoloji planlaması, okul üyelerinin açıkça nerede olduklarını anlamasını ve nerede olmak istediklerini imgelemesini sağlayan bir etkinliktir. Teknoloji planlamasının resmileştirilmesini sağlayan en önemli yol ise, bir teknoloji planlama dokümanı oluşturmaktır. Bu doküman, aynı zamanda, teknoloji planlaması için bir yol haritası işlevi de görür. Çünkü, bu doküman temelde planlama sürecine katılan bireylerin ideallerinin farkına varmalarını sağlar ve bunları nasıl gerçeğe dönüştüreceklerini gösterir. 78 Şekil 4.5. Anderson’un (1996) Benimsediği 6-Safhalı Teknoloji Planlama Modeli Planlama ekibinin üyeleri okulun bütün gruplarını (öğretmenler, öğrenciler, veliler, vb) temsil etmeli ve planlama, iletişim, vb beceriler yönünden gelişmiş olmalıdır. Safha 1 Planlama ekibini organize et Safha 2 Araştır ve ihtiyaç analizi yap Safha 3 Teknoloji planını geliştir Safha 4 Teknoloji planını resmileştir Okuldaki bireylerin teknoloji ihtiyaçlarını tanımlayın ve bu ihtiyaçların giderilmesine ilişkin ne tür teknolojilerin gerekli olduğunu ve bu teknolojilerin nasıl uygulanacağını tespit edin. Araştırma sonucu elde edilen veriler ışığında okulun vizyonunu/misyonunu tanımlayın ve bu vizyonun/misyonun gerçekleştirilmesini sağlayacak amaçları ve işleri/görevleri belirleyin. Bir doküman halinde okulun ortak inançlarını, sahip olduğu olanakları, ideallerini ve amaçların nasıl gerçekleştirileceğini açıkça ortaya koyun. Safha 5 Sürekli olarak Uygula Değerlendir Revize et [Anderson’dan, 1996, uyarlanmıştır] 79 Öte yandan, teknoloji planlamasının temel amacı, sadece bir doküman üretmek değildir, bunun ötesinde teknolojik bakımdan zengin bir öğretim ortamı sağlayacak süreklilik esasına dayalı eylemleri başlatmak ve devam ettirmektir. Bu bağlamda, “kelime anlamı olarak plan, hem (isim olarak) açıkça yazılı bir doküman haline getirilmiş olan bir planı, hem de okul üyeleri tarafından (eylem olarak) uygulamaya dökülmüş olan bir planı tanımlar”. Tıpkı uzun bir yolculuk yapmak gibi, teknoloji planlaması da uzun vadeli ve süreklidir. Ayrıca, planlama sürecine planın uygulanmasından etkilenecek bütün bireylerin (öğrencilerin, öğretmenlerin, yöneticilerin, paydaşların, vb) katılımı gerekir. Bu bireyleri temsil eden üyelerden oluşan bir planlama komitesinin oluşturulması önemlidir. Bu bağlamda aşağıdaki hususların dikkate alınması faydalı olacaktır: (1) Okulun şu anki teknolojik altyapısı ve geleceğe ilişkin ihtiyaçları en iyi olarak nasıl tespit edilebilir? (2) Süreklilik esasına dayalı bir ölçme ve değerlendirme döngüsü nasıl tesis edilebilir? (3) Planlama komitesinin ne kadar sıklıkla bir araya gelmesi gerekir? (4) Teknolojiyi entegre eden ve uygulayan ne tür eğitim kurumları ziyaret edilmelidir? (5) Planlamaya ilişkin dokümanlar nereden ve nasıl temin edilebilir? (6) Planlama sorumlulukları nasıl paylaştırılacaktır? Özetle, teknoloji planlama sürecinin önemli bir boyutu da uygulamadır. Uygulama, ilk teknoloji planlama kararıyla başlayan süreklilik esasına dayalı bir planlama döngüsünün eylem yönünü vurgular. Uygulama, planlama sürecinin (a) vizyonu, (b) misyonu ve (c) amacı ile başlar. Uygulama safhasında aşağıdakilerin göz önünde bulundurulması önemlidir: (1) Planlama ve uygulama sırasında vizyon ve misyon ifadelerinin sürekli olarak akılda tutulması gerekir. (2) Her bireyin katılımına fırsat tanınması gerekir. (3) Teknoloji becerilerini kazanmak ve teknolojiyi kullanmak için gerekli olan destekleyici bir çevrenin oluşturulması gerekir. (4) Yeni ve gelişmekte olan teknolojilerden haberdar olmak için teknoloji uzmanlarıyla iletişimin kurulması gerekir. (5) Planın açıkça tanımlanmış biz zaman çizelgesi veya takvimi içermesi gerekir. (6) Planın okulda uygulamaya konulmasını sağlayacak üyelerin belirlenmesi gerekir. (7) Teknoloji planını uygulamaya koyan okul personelinin motive edilmesini ve desteklenmesini sağlayacak stratejilerin belirlenmesi gerekir. 80 Teknoloji planlama sürecinin diğer önemli bir boyutu da değerlendirmedir. Değerlendirme, süreklilik arz eden bir süreçtir. Formal ve informal olmak üzere iki türlü gerçekleştirilebilir. Değerlendirmenin informal boyutu, daha çok süreç esnasında planlayıcıların ve uygulayıcıların zihinlerinde meydana gelir. Değerlendirmenin formal boyutu ise, sürecin değişik safhalarında yapılan kapsamlı analizleri içerir. “İnformal değerlendirme daha çok sezgiseldir, formal değerlendirme ise daha çok açıkça önceden belirlenmiş belli kriterler doğrultusunda gerçekleştirilir”. Değerlendirme sürecinin temel amacı, okulda neyin işlediğini veya işlemediğini tespit etmek ve revizyon için önerilerde bulunmaktır. Örneğin, (1) Okulda ne başarılmıştır/başarılmaktadır? (uygulama), (2) Ne, nasıl geliştirilebilir? (değerlendirme) ve (3) Gelecekte ne yapılmalıdır? (revizyon) vb sorular gündeme getirilebilir. 3.1.5.2. Planlama dokümanı. Planlama dokümanı, planlama sürecinin somut bir sonucudur. Bu doküman (rehber), teknoloji planının yazılı hale dönüştürülmesinde göz önünde bulundurulması gereken önemli unsurları içerir. Bu dokümanın temel amaçlarından birisi de, planlama komitesinin teknoloji planlama süreciyle ilişkili hususlarla aşina olmasını sağlamaktır. İyi bir teknoloji planı, bir defaya mahsus olarak planlama sürecinin sonunda yazılmış bir doküman olarak değil, sürekli olarak gelişen bir materyal olarak algılanmalıdır. Bir planlama dokümanında yer alması gereken belli başlı öğeler şunlardır: Vizyon İfadesi. Vizyon ifadesi, gelecekte neyin olması istendiğine ilişkin bireylerin sahip oldukları düşünceleri yansıtır ve bu nedenle de vizyonun genel kavramlar kullanılarak ifade edilmesi gerekir. Misyon ifadesiyle birlikte vizyon, okulda gerçekleştirilecek değişimin temelini oluşturur. Vizyon ifadesinin oluşturulması esnasında aşağıdakilerin göz önünde bulundurulması gerekir: (1) Teknolojinin gelecekte okulda ne tür rolleri yerine getirmesi beklenmektedir? (2) Sınıflar gelecekte nasıl değişecektir? (3) Öğretim sistemi nasıl etkilenecektir? (4) Öğrencilerin hangi düzeylerde başarılı olması hedeflenmektedir? (5) Paydaşların katılımı nasıl sağlanacaktır? (6) Öğrenciler için gelecekte ne öngörülmektedir? Misyon İfadesi. Misyon ifadesi, teknolojiye ilişkin okulun amacını ve bu amacı gerçekleştirme planlarını kapsar. Misyon ifadesi, bütün teknoloji planlarında yer alması gerekir. Misyon ifadesi oluşturulurken aşağıdakilerin göz önünde 81 bulundurulması gerekir: (1) Vizyonun gerçeğe dönüşmesi için ne yapılması gerekir? (2) Öğrenme nasıl tanımlanmaktadır? (3) Teknolojiyle öğrenmeye ilişkin olarak farklı olan nedir? (4) Teknolojiyle öğrenme ve öğretmenin niteliğini artırmak için ne yapılması gerekir? (5) Arzu edilen öğrenci başarıları nelerdir? (6) Öğrenciler ne tür niteliklerle tanımlanmaktadır? Demografik Bilgiler. Demografik bilgiler, teknolojiyi uygulamaya çalışan okulu çevreleyen bölge hakkındaki bilgileri içerir. Demografik bilgiler oluşturulurken aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulabilir: (1) okulun konumu, (2) okulun içinde bulunduğu bölgenin özellikleri, (3) öğrenci popülasyonunun geldiği ailelerin sosyal, ekonomik ve kültürel özellikleri, (4) okul bölgesindeki işsizlik oranı ve yakın çevredeki iş ve meslek alanları ve (5) ailelerin gelir düzeyi ve kişi başına düşen gayri safi milli hasıla. Komite Üyeliği. Her güçlü teknoloji planı, belli üyelerden oluşan birkaç komiteyi içerir. Komiteler aşağıdaki grupları temsil etmelidir: öğrenciler, veliler ve diğer paydaşlar, öğretmenler, yöneticiler, iş verenler, kütüphaneciler, yönetici yardımcıları, teknoloji uzmanları, vb. Ancak bu liste, sadece fikir vermesi bakımından önemlidir. Okul dışından olup ta teknoloji planlama sürecine katılmak isteyen ilgililere ve uzmanlara da komitede yer verilmesi gerekebilir. Komite üyelerini seçerken ve komitenin çalışmasını organize ederken aşağıdakilerin göz önünde bulundurulması önemlidir: (1) Başarıya adanmış bir lider, (2) Kayıtları tutmak için bir sekreter, (3) Toplantıların bütün üyelerin katılımına olanak verecek şekilde düzenli olarak belli bir takvime göre yapılması, (4) Komite üyelerinin yerine getirmesi gerektiği işlerin, rollerin ve sorumlulukların net bir şekilde belirlenmesi, (5) Teknoloji koordinatörlerinin iş tanımlarının açık bir şekilde yapılması, (6) Komite üyelerinin diğer okullardaki teknolojiye ilişkin fikir sahibi olabilmeleri ve okuldaki varolan teknolojiyle karşılaştırmalar yapabilmeleri için ziyaretlerin organize edilmesi. Verilerin Toplanması, Analiz Edilmesi ve Raporlaştırılması. Verilerin toplanması sürecine öğretim teknolojilerini kullanacak olan öğretmenlerden ve öğrencilerden başlanmalıdır. Açık-uçlu sorulardan oluşan bir anket bu amaç için faydalı olabilir. Genel olarak, verilerin elde edilmesi bir çok açıdan önemlidir. Örneğin, uygulanan öğretim programlarının ve bu programlardaki derslerin veya 82 okuldaki teknolojik altyapının son durumuna ilişkin bilgiler teknolojiye ilişkin vizyonun, misyonun ve amaçların belirlenmesinde kullanılacaktır. Veriler, birkaç türde (demografik, betimleyici, öznel, nesnel, vb) olabilir ve çeşitli yollarla (belgeler, anketler, gözlemler ve görüşmeler, vb) elde edilebilir. Buna ek olarak, veriler insanların tutumları, becerileri, kapasiteleri ve diğer özellikleri hakkında olabileceği gibi okulun öğretim programı, yazılım ve donanım ekipmanı ve varolan bütçe kaynakları hakkında olabilir. Verilerin toplanması, analiz edilmesi ve raporlaştırılması sürecinde aşağıdakilerin göz önünde bulundurulması önemlidir: (1) Veri toplama işine başlamadan önce bilgilerin hangi amaçla toplanacağı kararlaştırılmalıdır. (2) Sadece ihtiyaç duyulan veriler toplanmalıdır. (3) Veriler zorbacı bir tutumla değil, gönüllülük esasına dayalı olarak toplanmalıdır. (4) Bireylerin gizliliği korunmalıdır. (5) Bütün veri toplama teknikleri ve yöntemleri katılımcıların özelliklerini dikkate almalıdır. (6) Anketler ve diğer veri toplama araçları kolaylıkla yorumlamaya olanak verecek şekilde kısa ve öz olmalıdır. (7) Anketlerdeki sorular yönlendirici olmamalı, daha çok açık-uçlu sorular tercih edilmelidir. Kritik Hususlar. Öğretim teknolojilerinin planlanması sürecinde sayısız kritik hususlar söz konusudur. Bu hususlardan bazıları şunlardır: 1. Halkla ilişkiler. Halkla ilişkiler programlarının geliştirilmesi, okulda neyin gerçekleştiğine ilişkin sağlıklı bilgilerin ilgililere ulaştırılması açısından önemlidir. Böyle bir program geliştirilirken şu hususlar göz önünde bulundurulabilir: (a) Okulun pozisyonunun tanımlanması. (b) Hedef kitlesinin belirlenmesi. (c) Hedef kitlesine ulaşmak için kullanılacak medyanın (teknik yayınlar, televizyon, radyo, gazete, magazin, vb) belirlenmesi. (d) Hedef kitleye verilecek stratejik mesajın oluşturulması. (e) Mesajın iletilmesinde sürekliliği sağlanması. 2. Ekipman. Donanımın kararlaştırılması, öğretim programının yapısına ve temin edilebilecek yazılımın doğasına bağlı olarak değişecektir. Aşağıdaki sorular donanım ve yazılımla ilgili ekipmanın belirlenmesinde göz önünde bulundurulmalıdır: (a) Okulda varolan ekipman nedir? (b) Ekipman için ayrılan bütçe nedir? (c) Öğrencilere ve personele ne tür hizmet-içi eğitim imkanları sunulmalıdır? (d) Ekipmanın fonksiyonları ve kapasitesi ne olacaktır? (e) Ekipmanın 83 kullanım zorluğu/kolaylığı nasıldır? (f) Yazılım, öğretim programı amaçlarını karşılayacak nitelikte midir? 3. Uygulama. Planlama dokümanının bir parçası olarak uygulama, kimin ne tür bir görevi ne zaman yerine getireceğini izah eder. Uygulama boyutu aşağıdakileri içerir: (a) planın farklı unsurlarının tamamlanacağı zaman aralıkları, (b) her unsurun tamamlanması için gerekli basamaklar, (c) her unsurun tamamlanmasından sorumlu kişi veya kişiler, (d) formal değerlendirmenin yapılacağı safhalar ve (e) gerekli bütçe kaynakları ve bu kaynakların ne amaçla kullanılacağı. 4. Yeni ve gelişmekte olan teknolojiler. Teknoloji planının bu boyutu gelecekte öngörülen yenilikler hakkındadır. Teknoloji, günlük olarak değişmektedir. Bu nedenle, okulun sahip olduğu teknolojinin güncel olup olmadığının araştırılması ve okula nasıl kazandırılacağının kararlaştırılması gerekir. Örneğin, okul personelinin yeni teknolojiyi öğrenebilmesini sağlamak amacıyla ulusal düzeydeki teknoloji toplantılarına veya konferanslarına katılımı özendirilebilir. 5. Profesyonel gelişim. Öğretim teknolojisi planının gerekli bir unsuru da, uygulayıcıların teknolojik becerilere sahip olmasını sağlamaktır. Bu konuda sorulması gereken en temel soru şudur: “Okul üyelerinin teknolojiyi etkin bir şekilde kullanmasını sağlamak için ne tür bir eğitim nasıl verilebilir?” Bunu gerçekleştirmek için personelin teknolojik ihtiyaç analizi yapılmalı ve bu ihtiyaçları karşılayacak hizmet-içi eğitim programları geliştirilmeli veya personelin okul dışındaki programlara katılımı sağlanmalıdır. 6. Ödül sistemi. Personelin yüksek düzey teknoloji becerilerini öğrenmeye ve uygulamaya devam etmelerini sağlamak amacıyla bir motivasyon aracı olarak teşvik primleri ödenebilir. Muhtemel teşvik primleri arasında aşağıdakiler sıralanabilir: (a) nakit ikramiye, (b) konferans katılım ücretleri, (c) ekstra tatil, (d) personel toplantılarında verilen okul başarı sertifikaları, (e) yerel gazetelerde makaleler ve (f) teknoloji ekipmanı. 7. Satın alma. Satın alma, araştırma, karşılaştırma ve ödeme yapmayı kapsayan bir süreçtir. Eğer belli miktarlarda paradan tasarruf edileceğine inanılırsa, pazarlık yapılmalıdır. Ayrıca, yazılım ve donanımın tamiri için gerekli masraflar dikkate alınmadan satın alma işlemi gerçekleştirilmemelidir. Burada önemli olan husus, öncelikle ihtiyaca yönelik yazılım ve donanımın araştırılması ve paradan tasarruf 84 etmek adına zamanı geçmiş, eskimiş, kalitesiz ve yetersiz ekipmanın satın alınmamasına dikkat edilmesidir. 8. Öğretim programı, öğretim süreci ve değerlendirme ilişkisi. Öğretim programı, öğrencilerin öğrenmekle yükümlü oldukları disiplin alanlarını tanımlar. Öğretim süreci ise, öğretim programının yürütülmesi esnasında başvurulan yöntemleri, teknikleri ve stratejileri içerir. Değerlendirme süreci de, öğretim programının amaçlarının ve hedeflerinin ne derece gerçekleşip gerçekleşmediğini ortaya koyar. Dolayısıyla, öğretim programının amaçları, öğretim sürecinde uygulanacak metotlar ve değerlendirme sürecinde kullanılacak teknikler belirlenirken, teknoloji daima göz önünde bulundurulmalıdır. Bu amaç için aşağıdaki unsurlar dikkate alınabilir: (a) Zihinsel, davranışsal ve kişisel gelişimle ilgili çok yönlü amaçların saptanması önemlidir. (b) Öğrenme sadece sınıfta meydana gelmez. (c) Eleştirel düşünme, problem çözme, yaratıcılık, vb hayat-boyu öğrenme becerilerinin geliştirilmesi önemlidir. (d) Öğrencilerin bireysel ilgilerini, ihtiyaçlarını ve öğrenme stillerini dikkate alan öğretim metotlarının geliştirilmesi önemlidir. (e) Öğrencilerin öğrendiklerini farklı yollar kullanarak sergilemelerine fırsat verilmelidir. (f) Bir dizi farklı değerlendirme metotları (kendi kendini değerlendirme, akran değerlendirmesi, vb) geliştirilmelidir. 9. Bakım ve onarım. Bakım ve onarım, yazılım ve donanımla ilgili ekipmanın tamirini veya güncelleştirilmesini kapsar. Dolayısıyla, kapsamlı bir bakım ve onarım, okul teknoloji entegrasyon sürecinin gerekli bir unsuru olarak geliştirilmesi önemlidir. Bu plan dahilinde aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulabilir: (a) Onarım ve tamir problemleri baş göstermeden önce çözülmesi (yazıcıların, bilgisayarların, monitörlerin ve klavyelerin tozdan, kirden ve paslanmadan korunması, vb). (b) Sürekli bakımı ve onarımı sağlamak için bir bütçe planının geliştirilmesi. (c) Okul personelinden birkaç üyenin bakım ve onarım servislerini yürütmek amacıyla eğitilmesi. (d) Personele güncel teknolojik uygulamalarla ilgili bilgi ve beceri kazandırılması. (e) Yakın çevredeki iş ve endüstri merkezlerinin veya ehil velilerin bakım ve onarım işlerini ücretsiz veya düşük maliyetle gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceklerine ilişkin araştırmanın yapılması. (f) Bakım ve onarım problemlerinin zamanında teşhis edilmesi. (g) Öğrencilerin basit tamir işlerinde 85 eğitilmesi. (h) Bakım ve onarımın zaman geçirilmeden ve aksatılmadan sürdürülmesi. 10. Fiziki altyapı. Fiziki altyapı, teknolojik ekipmanın yerleştirileceği mekanların doğası ve binadaki elektrik tesisatların niteliğiyle ilgilidir. Fiziki altyapı planlanırken aşağıdakiler göz önünde bulundurulmalıdır: (a) okulun konumu, (b) okul binasının yapısı, (c) sınıflar ve okuldaki diğer mekanlar, (d) binadaki elektrik ve kablo tesisatı, (e) güvenlik, (f) mobilya ve (g) yangın denetimi. Bütçe. Bütçe, varolan maddi kaynakları ve bu kaynakların nerelerde nasıl kullanılacağını gösteren bir plandır. Etkili bir öğretim teknolojisi planı oluşturulurken, bütçenin önemi göz önünde bulundurulmalıdır. Bu hususta yapılacak ilk iş, bütçe ihtiyacını tespit etmektir. Bu ihtiyacın doğasına bağlı olarak bütçe açıklarını gidermek amacıyla başvurulacak stratejiler (kermes, bağış, vb) belirlenmeli ve uygulanmalıdır. Değerlendirme. Değerlendirme olmadan harcanan çabaların ve kaynakların arzu edilen sonuçları üretip üretmediğini tespit etmek imkansızdır. Dolayısıyla, değerlendirme boyutu herhangi bir teknoloji planlama döngüsünün vazgeçilmez bir parçası olmalıdır. Ayrıca, değerlendirmenin bir defaya mahsus olarak yapılmış bir faaliyet olarak değil, süreklilik arz eden bir süreç olarak algılanması ve gerçekleştirilmesi gerekir. Kısacası, okul teknoloji planının başarısı için uygulamanın her basamağı değerlendirmeye tabi tutulacak şekilde bir değerlendirme planının hazırlanması gerekir. 4.2. Okul Teknoloji Değerlendirme Modelleri Bu kısımda tanıtılan 5 teknoloji değerlendirme modeli şunlardır: (1) “McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Okul Teknoloji Değerlendirme Rehberi”, (2) “The CEO Forum on Education and Technology (2001) tarafından geliştirilen ‘the CEO Forum STaR Chart’”, (3) “Kimball ve Sibley’in (1997) Teknolojik Olgunlaşma Modeli”, (4) “Salina’nın (2001) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli” ve (5) “Rai’nin (2004) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu”. 86 4.2.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Okul Teknolojisi Değerlendirme Rehberi McNabb ve arkadaşlarının (1999) “Okul Teknolojisi Değerlendirme Rehberi”, okul teknolojisini değerlendirmek için kullanılmak üzere 9 temel ve 27 alt kriterin okullar tarafından ne derece karşılanıp karşılanmadığını 4 farklı düzeyde gösteren bir ölçme aracını simgelemektedir. McNabb ve arkadaşlarının (1999) geliştirdiği “Okul Teknolojisi Değerlendirme Rehberi”, Çizelge 4.1’de sunulmaktadır. 87 Çizelge 4.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Okul Teknolojisi Değerlendirme Rehberi Kriterler Vizyon Geliştirme Farkında olma Teknolojik İhtiyaç Analizi Öğrenciler Veliler ve paydaşlar Düzeyler 1 2 3 4 Okulun herhangi bir teknoloji planı (ve dolayısıyla vizyonu) yoktur. Okulda personel ve paydaşların fikir ve görüşlerine dayalı bir teknoloji planı geliştirilmektedir. Okulun bir teknoloji planı vardır ve öğrencilerin, personelin ve diğer ilgililerin bu plandan haberdar olmaları için çaba sarf edilmektedir. Öğrenciler, okul personeli ve paydaşlar, teknoloji vizyonunun unsurlarını işbirliği içinde uygulamaya koymaktadır. Okulda herhangi bir teknolojik ihtiyaç analizi gerçekleştirilmemiştir. Okulda ihtiyaç duyulan teknolojik donanımın belirlenmesi için personelin görüş ve önerilerine başvurulmuştur. Teknolojiyi kullanan bütün grupların ihtiyaçları tespit edilmiştir, ancak bu ihtiyaçların planlanması ve raporlaştırılması hakkında personel ve paydaşlarla iletişime girilmemiştir. Okul, teknolojik ihtiyaç analizini yıllık olarak düzenli bir şekilde yapmaktadır ve bu ihtiyaç analizleri sistemli okul gelişimi planlarıyla ilişkilendirilmektedir. Teknoloji okur-yazarlığı becerileri, bazı öğretmenler tarafından öğretilmektedir. Okul, birçok öğretmenin uyguladığı bir teknoloji okuryazarlığı programını benimsemiştir. Bütün personel, teknoloji okur-yazarlığı becerilerini öğretim sürecine sistemli bir şekilde entegre etmektedir. Teknoloji kaynakları, birçok öğrenciye erişim imkanı tanıyacak şekilde zengin ve kapsamlıdır. Teknoloji kaynakları, bütün öğrencilerin düzenli erişimine imkan tanıyacak şekilde zengin ve kapsamlıdır. Okul personeli Teknoloji Okur-Yazarlığı Becerileri Sistemli öğretim Teknoloji okur-yazarlığı becerileri geliştirilmemiştir. Kaynak-araç çeşitliliği Okuldaki teknoloji kaynakları Adil erişim sınırlıdır ve kullanıcılara sınırlı bir erişim imkanı sunulmaktadır. Teknoloji kaynakları, sayı ve nitelik bakımından sınırlıdır ve bütün öğrencilerin kullanımına açık değildir. 88 Kriterler Düzeyler 1 Öğretim Programına Entegrasyon Derslere entegrasyon Aşağıdakilerden biri veya birkaçı söz konusudur: Kullanım düzeyleri • Teknoloji, tamamlanan bir iş veya görev için ödül Kullanım sıklığı olarak kullanılmaktadır. • Öğrenciler, teknolojiyi halihazırda bildiklerini pekiştirmek için kullanmaktadır. • Teknoloji kullanımı nadiren olmaktadır. 2 3 4 Aşağıdakilerden biri veya birkaçı söz konusudur: • Bir dersi desteklemek için bazen teknoloji kullanılmaktadır. • Öğrenciler, teknolojiyi ek öğrenme etkinlikleri için kullanmaktadır. • Teknoloji, ortalama olarak ayda bir defa kullanılmaktadır. Aşağıdakilerden biri veya birkaçı söz konusudur: • Öğretmenler, ders planları hazırlarken bazı teknolojik araçları hesaba katmaktadır. • Öğrenciler, teknolojiyi bilgiyi elde etme, organize etme ve çeşitli medya yoluyla yayımlama amaçlı olarak kullanmaktadır. • Teknoloji, haftalık olarak kullanılmaktadır. Aşağıdakilerden biri veya birkaçı söz konusudur: • Öğretmenler, ders planları hazırlarken bir dizi teknolojik araçları hesaba katmaktadır. • Öğrenciler, teknolojiyi bilgiyi elde etme, organize etme ve Multimedya yoluyla yayımlama amaçlı olarak kullanmaktadır. • Teknoloji, günlük sınıf rutinlerinin önemli bir parçasıdır. Velilerin ve Paydaşların Katılımı El-becerisine dayalı eğitim Velilerin ve paydaşların okulun eğitim sürecine İşbirlikçi projeler katılımı söz konusu değildir. Okulda seyrek ve sınırlı bir düzeyde veli-paydaş katılımı söz konusudur. Okulun veli-paydaş katılımına ilişkin bir programı söz konusudur, ancak bu program teknolojiye ilişkin bilgi ve destek sunmamaktadır. Veliler ve paydaşlar elbecerisine dayalı eğitim, bilgi servisleri ve okulun teknolojik altyapısına olan erişim yollarıyla teknolojiyi düzenli olarak kullanmaktadır. Teknolojik altyapısına erişim 89 Kriterler Düzeyler 1 2 3 4 Teknoloji eğitimi nadiren olmaktadır. Kısmi teknoloji eğitimi söz konusudur, ancak bu eğitim ihtiyaç analizine dayalı değildir. Teknoloji eğitimi verilmektedir, ihtiyaçlar informal yollarla belirlenmektedir ve profesyonel gelişim değerlendirme bulgularına dayalı olarak yürütülmektedir. Teknoloji eğitimi süreklilik arz eden bir yapıda ve eğitim sonrası desteği de kapsayacak şekilde sunulmaktadır. Bütün personelin teknolojik ihtiyaçları düzenli olarak belirlenmektedir. Çağdaş (bürokratik yazışmalardan arındırılmış) bilgi sistemleri Yönetimsel sistemler, sadece yöneticilerin kullanımına sunulmaktadır. Yönetimsel sistemler, yöneticiler ve bazı personelin kullanımına sunulmaktadır, ancak personelin çoğu bu sistemleri düzenli olarak kullanmamaktadır. Yönetimsel sistemler, bazı çağdaş sistemlerle birlikte yöneticiler ve bütün personelin kullanımına sunulmaktadır. Yönetimsel sistemlerin bütün personel tarafından günlük olarak kullanılması zorunludur. Birçok basımı yapılmış raporlar geniş bir yerel ağ vasıtasıyla elektronik olarak kullanıcı erişimine sunulmaktadır. Teknik destek Teknolojiye ilişkin herhangi bir teknik destek söz konusu değildir. Kısmi teknik destek gönüllüler veya yarı-zamanlı personel tarafından sunulmaktadır. Teknoloji desteği, aşağıdaki bir veya birkaç yolla sağlanmaktadır: • Okul teknoloji koordinatörü • Teknik danışmanlar • Yerinde teknik yardım sunan bir teknoloji kullanıcı grubu Teknoloji desteği, ihtiyaç hasıl olduğu anda sunulacak şekilde aşağıdaki yollarla sağlanmaktadır: • Okul teknoloji koordinatörü • Teknik danışmanlar • Öğretmenler, öğrenciler, veliler ve paydaşlardan oluşmuş, düzenli ve elbecerisine dayalı yardım sağlayan bir teknoloji kullanıcı grubu Profesyonel Gelişim Eğitim 90 Kriterler Düzeyler 1 2 3 4 Herhangi bir teknoloji politikası veya prosedürü söz konusu değildir. Teknoloji politikaları ve prosedürleri geliştirilmektedir. Teknoloji politikaları ve prosedürleri geliştirilmiştir ve bunların okulda uygulanmasına ve öğrencilerin/personelin bunlarla ilgili eğitilmesine ilişkin çabalar söz konusudur. Öğrenciler ve personel teknoloji politika ve prosedürleri hakkında bilgilendirilmiş olu, bu politika ve prosedürler okulda uygulamaktadır. Ağ Herhangi bir ağ/internet erişimi ve desteği söz konusu değildir. Kısmi ağ/internet erişimi sunulmaktadır. Ağ desteği ve bakımı gönüllüler veya yarızamanlı çalışanlar tarafından sağlanmaktadır. Bazı sınıflarda ve okul kütüphanesinde ağ ve internet erişimi vardır. Bütün sınıflarda ve diğer öğretimsel mekanlarda ağ ve internet erişimi vardır ve bu ağların sunumu ve bakımı okul tarafından yapılmaktadır. Güvenlik Herhangi bir donanım ve masaüstü güvenliği ve yedekleme prosedürü söz konusu değildir. Donanım ve masaüstü güvenliği nadiren söz konusudur ve yedekleme prosedürleri geliştirilmemiştir. Okulun donanım ve masaüstü güvenlik için standartları ve politikaları belirlenmiştir. Donanım ve masaüstü güvenlik standartları okul tarafından benimsenmiştir ve uygulanmaktadır. Yedekleme prosedürleri düzenli bir şekilde takip edilmektedir. Yazılım ve donanım için standartlar Okuldaki yazılım ve donanım için standartlar yoktur. Yazılım ve donanım standartları okulda kullanılmak üzere geliştirilmektedir. Donanım ve yazılım için bazı standartlar benimsenmiştir. Donanım ve yazılım için okulca benimsenen standartlar kullanılmaktadır ve bu standartların öğretim programındaki amaçlarla tutarlı olması sağlanmaktadır. Altyapı Politikalar ve prosedürler 91 Kriterler Bütçe Çok-yıllı bütçe İşbirliği Maddi destek Çağdaş uygulamalar Değerlendirme İhtiyaçların ve amaçların karşılanması Öğrenme sonuçları Düzeyler 1 2 3 4 Teknoloji bütçesi, çoğunlukla bir kereye mahsus paralardan sağlanmaktadır. Teknolojinin okula entegrasyonu yıllık bütçelerle sınırlandırılmıştır. Personelin yeni donanım ve yazılım programlarını test etmeleri için ayrılmış bütçeler söz konusu değildir. Personelin yeni donanım ve yazılım programlarını denemeleri için kısıtlı bütçeler söz konusudur. Teknoloji bütçesi düzenli, kategorize edilmiş ve özel program bütçeleri yoluyla sağlanmaktadır. Dış kaynaklara bağlı bütçeler tasarlanmaktadır. Teknoloji bütçesi düzenli, kategorize edilmiş ve özel program bütçeleri yoluyla sürekli olarak desteklenmektedir. Dış kaynaklara bağlı bütçeler kullanılmaktadır. Personelin yeni donanım ve yazılım programlarını denemeleri için ayrılmış kısmi bütçeler söz konusudur. Bütçenin düzenli olarak desteklediği ve sistematik bir plan dahilinde yürütülen yeni yazılım ve donanım programlarının pilot denemeleri söz konusudur. Okulda herhangi bir ölçme ve değerlendirme stratejisi geliştirilmemiştir. Bazı öğretmenler kendilerinin ve öğrencilerinin teknoloji kullanımını niceliksel olarak ölçmektedir. Öğrencilerin ve personelin teknoloji kullanımına ilişkin okul genelinde niceliksel ölçme ve değerlendirme süreçleri uygulanmakta ve sonuçlar teknoloji planının tasfiye edilmesinde kullanılmaktadır. Teknolojinin okul genelindeki kullanımına ilişkin nicel ve nitel verileri içeren yıllık raporlar, okul gelişimi ve teknoloji planlarının tasfiye edilmesinde kullanılmaktadır. Teknoloji kullanımına dayalı öğrenme sonuçları tanımlanmamıştır. Öğrenme sonuçları, teknoloji kullanımıyla doğrudan ilişkilendirilmemektedir. Teknolojiye bağlı bazı öğrenme sonuçları öğretmenlerce belgelendirilmiştir. Teknoloji kullanımı ile öğrenme sonuçları arasındaki doğrudan bir korelasyonun varlığı okul tarafından belgelendirilmiştir. 92 4.2.2. The CEO Forum on Education and Technology (2001) tarafından geliştirilen “the STaR Chart” 1996 yılında kurulan “the CEO Forum on Education and Technology” organizasyonunun temel amacı, öğrencilerin 21. yüzyıl dünyasında üretken bireyler ve katılımcı vatandaşlar olmalarını sağlayacak bilgi ve becerilerle donatılıp donatılmadıklarını ortaya çıkarmak ve kontrol etmektir. The CEO Forum’un geliştirdiği “the STaR Chart” modeli, temel olarak her okulun teknolojiye ilişkin bazı kritik soruları (toplamda 20 soruyu) cevaplandırmasına rehberlik etmektedir. The CEO Forum on Education and Technology (2001) tarafından geliştirilen “the STaR Chart” modeli Çizelge 4.2’de verilmektedir. Okullar, bu modelin her bir kategorisinde yer alan boyutlara bağlı olarak farklı profillere sahip olabilmektedir. Bu model, “başlangıç” aşamasından “hedef” aşamasına kadar dört farklı düzeyde okul profili tanımlamaktadır. Son aşamada (hedef aşamasında) olan okullar teknolojiyi öğretim programlarına tamamıyla entegre etmiş sayılmaktadır. 93 Çizelge 4.2. The CEO Forum on Education and Technology (2001) tarafından geliştirilen “the STaR Chart” Modeli Boyutlar Sorular Donanım ve Ağ Bağlantısı 1 2 3 4 5 İnternete bağlı bir (1) bilgisayar başına düşen öğrenci sayısı kaçtır? Teknik desteğin elde edilmesi ne kadar zaman almaktadır? Sınıfların ve yönetimsel ofislerin yüzde kaçı İnternete bağlıdır? Okulun İnternete bağlanma kalitesi nasıldır? Diğer teknoloji donanım formlarının varlığı ve kullanılma durumu nasıldır? Düzeyler 1 = Başlangıç 10’dan fazla 2 = Orta 6 - 10 arası 3 = İleri 2 - 5 arası 4 = Hedef 1 öğrenci Birkaç gün Bir gün Aynı gün Teknik destek 7 gün 24 saat sunulmaktadır %25’ten fazlası %50 veya daha fazlası %75 veya daha fazlası %100’ü Bazı bilgisayarların çevirmeli erişimi söz konusudur Okuldaki bazı sınıfların doğrudan bağlantısı söz konusudur Okuldaki birçok sınıfın doğrudan bağlantısı vardır. Okuldaki bütün sınıfların doğrudan bağlantısı vardır. Yeterli bant genişliği söz konusudur. Gecikmeleri engellemek için yeterli bant genişliği söz konusudur. VCR, kablolu TV, telefonlar, sesli mailler, videolar, projeksiyon araçları, dijital kameralar, tarayıcılar, linkler, cep bilgisayarları, video konferansı, hesap makineleri, sunucular, vb. çeşitli teknolojilerin kapsamlı kullanımı söz konusudur VCR, kablolu TV, projeksiyon araçları, hesap makineleri VCR, kablolu TV, telefonlar, sesli mailler, projeksiyon araçları, dijital kameralar, hesap makineleri VCR, kablolu TV, telefonlar, sesli mailler, videolar, projeksiyon araçları, dijital kameralar, tarayıcılar, linkler, cep bilgisayarları, video konferansı, hesap makineleri 94 Boyutlar Sorular Profesyonel Gelişim 6 7 8 Dijital İçerik Profesyonel gelişim formatları ve sunma yolları nelerdir? Teknoloji bütçesinin yüzde kaçı profesyonel gelişim için harcanmaktadır? Okuldaki öğretmenlerin dijital içeriği anlama ve kullanma düzeyi nedir? 9 Yazılım formatı nasıldır? 10 Eğitimcilerin dijital içeriği öğretime entegre etmedeki rolü nedir ve bu entegrasyon ne derecede gerçekleşmektedir? Düzeyler 1 = Başlangıç Hizmet-içi eğitim seminerleri 2 = Orta Hizmet-içi eğitim seminerleri 3 = İleri Online danışmanlık 4 = Hedef Her zaman her yerde profesyonel gelişim imkanları %10’dan az Uygulamalara ilişkin danışmanlıklar %11-15 arası %16-29 arası %30 ve daha fazla %100’ü başlangıç düzeyindedir %100’ü adapte etme aşamasındadır %100’ü teknolojiden faydalanmaktadır Sadece birkaçı ders planlamasında kullanmaktadır Bilgi, paket yazılım programlarından elde edilmektedir Bazıları öğrencilerle birlikte kullanmaya başlamıştır Bilgi, CD-ROM ve Online içeriklerden elde edilmektedir %100’ü teknolojiden faydalanmakta ve yenilikçi uygulamaları araştırmaktadır Kontrol edilebilir dijital içerik ve araçlar ağda sunulmuştur Öğretmen-merkezli Öğretmen-kontrollü Öğretmen-yönlendirmeli Çeşitli dijital içerik ve araçlar, üretimi ve işbirliğini desteklemek için oluşturulmuştur Öğrenci-merkezli ve öğretmen bir rehber Öğretimi dijital içerikle desteklemek Öğretime entegrasyon etme çabalarının başlaması Öğretime tamamen entegrasyon. Araştırmada, Multimedya sunularında, simülasyonlarda ve iletişimde kullanılmaya başlanması Dijital içerik, yüksek düzey incelemelere, analizlere, yaratıcı çalışmalara ve içerik üretimine bağlı olarak öğretim sürecini değiştirmektedir 95 Boyutlar Sorular 11 Acaba öğrenciler dijital içeriği öğrenmeyi geliştirme amaçlı olarak kullanmakta mıdır? 12 Öğrenciler dijital içeriği hangi oranda ve sıklıkta kullanmaktadır? Düzeyler 1 = Başlangıç Temel akademik becerilerin pekiştirilmesi ve güçlendirilmesi için kullanma 2 = Orta Araştırma, iletişim ve sunular için kullanma 3 = İleri Araştırma, problem çözme, veriyi analiz etme, uzmanlarla işbirliği yapma ve içerik üretimi amaçlarına yönelik olarak kullanma %50 ve daha fazla %75 ve daha fazla %100 Haftalık olarak Haftada 3-4 kez Dijital içerik günlük olarak kullanılmaktadır, fakat bu aktiviteler sınıf, disiplin alanları ve ders bakımından birbirlerinden soyutlanmıştır %20’sinin Online derslere erişim imkanı vardır Öğrenci Başarısını Ölçme ve Değerlendirme 13 Dijital içeriği satın almak için ne tür bütçe söz konusudur? Bazı öğretim materyallerinin satın alınmasıyla sınırlı bir bütçe söz konusudur 14 Teknolojinin 21. yüzyıl becerilerinin kazanılmasına ve öğrenci başarısına etkisi nedir? Temel becerilerin geliştirilmesi söz konusudur Önemli ölçüde öğretim materyallerinin satın alınmasına olanak veren bir bütçe, fakat sınırlı bir ders kitabı bütçesi söz konusudur 21. yüzyıl becerilerinin kısmi gelişimi söz konusudur %30’undan daha fazlası Online derslere/ünitelere erişim imkanına sahiptir Bütçenin dikkatli ve uygun kullanımı söz konusudur ve bütçe ders kitapları yerine dijital içeriğin elde edilmesi için kullanılmaktadır 21. yüzyıl becerilerinin tamamıyla gelişimi söz konusudur 4 = Hedef Dijital içerik, öğrenme sürecinde yüksek düzeyde işbirliği, araştırma, analiz, yaratıcılık, vb sonuçları oluşturacak şekilde değişiklikler yapmaktadır Bütün derslere ve disiplin alanlarına günlük olarak aynı anda entegre edilmektedir %100’ü okulda öğrendiklerini desteklemek içim Online derslere erişim imkanına sahiptir En uygun içeriği satın alabilmek için %100 öğretim materyali bütçesi söz konusudur Öğrenci başarısının ve 21. yüzyıl becerilerinin gelişimi söz konusudur 96 Boyutlar Sorular 15 16 Okul personelinin yüzde kaçı öğrenme standartları, öğretim programı, ölçmedeğerlendirme arasında bir paralellik sağlamakta ve teknolojiyi sürekli gelişim için kullanmaktadır? Okulun yüzde kaçı dijital stratejileri ölçme ve değerlendirmeye entegre etmektedir ve/veya 21. yüzyıl becerilerini ölçmektedir? Düzeyler 1 =Başlangıç %25’i teknolojiyi kullanarak öğrenme standartları, öğretim programı ve ölçmedeğerlendirme arasında bir paralellik kurmaktadır 2 = Orta %50’si teknolojiyi kullanarak öğrenme standartları, öğretim programı ve ölçmedeğerlendirme arasındaki paralelliği sağlamakta ve sonuçları rapor etmektedir 3 = İleri %100’ü teknolojiyi kullanarak öğrenme standartları, öğretim programı ve ölçmedeğerlendirme arasındaki paralelliği sağlamakta ve sonuçları rapor etmektedir 4 = Hedef %100’ü teknolojiyi kullanarak öğrenme standartları, öğretim programı ve ölçmedeğerlendirme arasındaki paralelliği sağlamakta ve sonuçları rapor etmektedir %25’i bu sonuçları yeni teknolojiler hakkında karar vermede kullanmaktadır %50’si bu sonuçları yeni teknolojiler hakkında karar vermede kullanmaktadır %25 ve daha fazlası dijital stratejileri ölçme ve değerlendirmeye entegre etmektedir %50 ve daha fazlası dijital stratejileri ölçme ve değerlendirmeye entegre etmektedir %75 ve daha fazlası dijital stratejileri ölçme ve değerlendirmeye entegre etmektedir %100’ü bu sonuçları yeni teknolojiler hakkında karar vermede, öğrenme ve öğretmeyi desteklemede ve sürekli gelişim amaçlı olarak kullanmaktadır %100’ü dijital stratejileri ölçme ve değerlendirmeye entegre etmektedir Kapalı-uçlu soru formatıyla sınırlıdır %25’i 21. yüzyıl becerilerini ölçmektedir %50’si 21. yüzyıl becerilerini ölçmektedir Açık-uçlu sorular ve kendi kendini değerlendirme araçları, vb yeni ölçme ve değerlendirme formlarıyla tecrübe kazanma girişimi söz konusudur Proje-temelli ölçme, portföyler ve simülasyonlar gibi çoklu ölçme ve değerlendirme formlarının kullanılması söz konudur %100’ü 21. yüzyıl becerilerinin tamamını ölçmektedir Teknoloji, öğrenci öğrenmesinin çoklu yollarla değerlendirilmesinde kullanılmaktadır ve farklı deneyimler kazanmak için farklı kullanım yolları araştırılmaktadır 97 Boyutlar Sorular 17 18 Öğrencilerin yüzde kaçı teknolojiye sürekli erişim imkanına sahiptir? Araştırma nasıl kullanılmaktadır? Düzeyler 1 = Başlangıç Bazı öğrenciler temel becerilerini güçlendirmek amacıyla teknolojiye erişim imkanına sahiptir Okulun öğretim personeli, araştırmayı birbiriyle uyuşmayan konularda ve bireysel olarak uygulamaktadır 2 = Orta Okul günü dışındaki zamanlarda İnternete erişim imkanı vardır 3 = İleri Okul günü dışındaki zamanlarda dijital içeriğe erişim imkanı vardır 4 = Hedef Bütün öğrencilerin teknolojiye her an her yerde adil/eşit erişim imkanı söz konusudur Bütün öğretmenler teknolojiyi uygun olarak entegre etme konusunda eğitim görmüştür Öğrencilerin %75 ve daha fazlası teknolojiyi 21. yüzyıl becerilerini geliştirmek için kullanmaktadır Öğrencilerin %100’ü teknolojiyi 21. yüzyıl becerilerini geliştirmek için kullanmaktadır Öğretmenlerin %50’si literatürdeki araştırmaları takip etmekte ve uygun bir şekilde kullanmaktadır Öğretmenlerin %75’i literatürdeki araştırmaları takip etmekte ve uygun bir şekilde kullanmaktadır Öğretmenlerin %100’ü literatürdeki araştırmaları takip etmekte ve okula ilişkin araştırmalar gerçekleştirmektedir Öğretmenlerin %50’si okuldaki programın etkililiğine ilişkin araştırma gerçekleştirmektedir Öğretmenlerin %75’i okuldaki programın etkililiğine ilişkin araştırma gerçekleştirmektedir Öğretmenlerin %50’si bilişim teknolojisini kendi araştırmaları için kullanmaktadır Öğretmenlerin %75’i sürekli gelişime ilişkin kaydedilen noktayı tespit etmek ve son durumu daha iyi hale getirmek için bilişim teknolojisini verileri toplamada ve organize etmede kullanmaktadır Öğretmenlerin %100’ü sürekli gelişime ilişkin kaydedilen noktayı tespit etmek ve son durumu daha iyi hale getirmek amacıyla bilişim teknolojisini verileri toplamada ve organize etmede kullanmaktadır 98 Boyutlar Sorular 19 Yöneticiler teknolojiyi nasıl kullanmaktadır? Düzeyler 1 = Başlangıç Diğer yöneticileri ve öğretmenleri amaçlardan haberdar etmek için 2 = Orta İlgililerle birlikte veri toplamak ve onlarla verileri paylaşmak amacıyla Bazı kararlar veritabanlıdır 3 = İleri Veri toplamak ve sonuçları analiz etmek için Veri tabanlı karar verme amacıyla 4 = Hedef İlgililerle birlikte politika ve prosedür geliştirmek, performansları analiz etmek ve sonuçları diğerleriyle paylaşmak için Sürekli gelişimi organize etmek için 20 Veliler ve paydaşlar teknolojiyi nasıl kullanmaktadır? Okulun politikaları, standartları ve teşebbüsle ilgili bilgileri içeren web sayfalarına tek yönlü erişim imkanı söz konusudur. Elektronik posta yoluyla sınırlı oranda iki yönlü iletişime olanak veren bir erişim söz konusudur ve bazı geribildirim almaya yönelik (anket, vb.) ölçme formları güvenli web araçlarıyla sağlanmaktadır Okula ilişkin bilgilere ve kaynaklara evden erişim imkanı veren iki yönlü elektronik posta erişiminin ve özel güvenli web araçlarının kullanımı söz konusudur Velilerin eğitim amaçlarının belirlenmesinde, öğrenci öğrenme planlarının oluşturulmasında ve sonuçların gözden geçirilmesinde özel güvenli web araçları yoluyla aktif olarak katılımı sağlanmaktadır Paydaşların eğitim amaçlarının belirlenmesinde ve sonuçlardan haberdar edilmesinde özel güvenli web araçları yoluyla aktif olarak katılımı sağlanmaktadır 99 4.2.3. Kimball ve Sibley’in (1997) Teknolojik Olgunlaşma Modeli Kimball ve Sibley (Kimball ve Sibley, 1997; Sibley ve Kimball, 2004), teknoloji planlanmasına ilişkin olarak “the Technology Maturity Model (Teknolojik Olgunlaşma Modeli)” olarak adlandırılan bir model geliştirmiştir. Bu modele göre, genellikle teknoloji planının olgunluğu ile okulun teknolojik olgunluğu arasında bir paralellik söz konusudur. Bu nedenle, teknoloji bakımından zengin bir okul ortamı ile teknolojik bakımdan kurumsal (olgun) bir okul asla birbiriyle karıştırılmamalıdır. Çünkü, teknoloji kaynaklarının zenginliği satın alınabilir, ama “kurumsal teknolojik olgunluk” sürekli olarak yüksek nitelikli eğitim fırsatlarının sunulmasıyla kazanılır. Bu da devamlı olarak süregelen etkin bir planlamayı gerektirir. Diğer bir deyişle, planlama tek defaya mahsus bir etkinlik değil, sürekli olarak devam eden gelişimsel bir süreçtir. Ama okulun ihtiyaç duyduğu teknolojik donanım, bir defada satın alınabilir. Kimball ve Sibley’in (1997) geliştirdiği “Teknolojik Olgunlaşma Modeli”, iyi formüle edilmiş bir okul teknoloji planının 23 öğeyi içermesi gerektiğini ileri sürmektedir. Ayrıca, her öğenin zayıf nitelikten yüksek düzey niteliğe doğru değerlendirilmesine olanak veren 4 düzeyli bir dereceleme ölçeği sunulmuştur. Bu rehber kullanılarak bir okul teknoloji planı iki amaç için değerlendirilebilir: (1) teknoloji planının gerekli bir öğeyi içerip içermediğini tespit etmek ve (2) bu öğeyi hangi düzeyde (nitelikte) içerdiğini ortaya koymak. Kimball ve Sibley’in (1997) geliştirdiği okul teknoloji değerlendirme modeli, Çizelge 4.3’te verilmektedir. 100 Çizelge 4.3. Kimball ve Sibley’in (1997) Teknolojik Olgunlaşma Modeli Kriterler Geniş tabanlı destek katkıları (yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler, personel, veliler ve paydaşlar) 1 (Zayıf Nitelik) Bir katkı sağlayıcılar listesi sunulmamıştır. 2 Bir katkı sağlayıcılar listesi sunulmuştur, fakat bu katkı sağlayıcıların hangi gruplardan olduğu detaylı olarak belirlenmemiştir ve bu bakımdan da eşit bir temsil söz konusu değildir. 3 Bir katkı sağlayıcılar listesi katkı sağlayan gruplarla birlikte tanımlanmıştır. En az üç gruptan temsilciler söz konusudur. Müdürün katılımı sağlanmıştır. 4 (Yüksek Nitelik) Bir katkı sağlayıcılar listesi katkı sağlayan gruplarla birlikte tanımlanmıştır. Bütün grupların temsil edilmesi söz konusudur. Müdürün katılımı sağlanmıştır. Geniş tabanlı destek süreci Eşit/adil temsil süreci tanımlanmamıştır. Eşit/adil temsil süreci kısaca zikredilmiştir, ancak vurgulanmamıştır. ---------- Eşit/adil temsil süreci vurgulanmıştır ve detaylı olarak açıklanmıştır. İhtiyaç analizinin kapsamlılığı Herhangi bir ihtiyaç analizi yapılmamıştır. İhtiyaç analizi okulun sadece bir boyutu (ekipman, personel gelişimi, vb.) hakkındadır. İhtiyaç analizi okulun birkaç boyutu hakkında gerçekleştirilmiştir, ancak bu boyutlara ilişkin personel, öğrenci ve paydaş ihtiyaçları analiz edilmemiştir. İhtiyaç analizi kapsamlıdır (personel gelişim ihtiyaçları, yeterlikleri, tutumları, ekipman ihtiyaçları, okul çevresi, vb.). İhtiyaç analizinin derinliği Okulun ihtiyaçlarına ilişkin genellemeler yapılmıştır, ancak değerlendirmeye ilişkin vurgu yoktur. Bir ihtiyaç analizi aracı geliştirilmiştir, ancak bu enstrüman spesifik değildir. Örneğin, bilgisayar sayısının belirlenmesine karşın, onların nerede ve nasıl kullanılacağına ilişkin detaylı bilgiler yer almamaktadır. Belli bir düzeyde detayları içeren bir ihtiyaç analizi aracı geliştirilmiştir, fakat bu enstrümanın kendisi ve elde edilen veriler sunulmamıştır. Herhangi bir alanla ilgili ölçme ve değerlendirmeye ilişkin olarak detaylı bir ölçme aracı hazırlanmış ve sunulmuştur. Elde edilen veriler sunulmuştur ve genellemeler yapılmıştır. Ham veriler ek olarak verilmiştir. 101 Kriterler Zaman çizelgeleriyle birlikte eylem planları, sorumluluklar ve bütçeler 1 (Zayıf Nitelik) Bir eylem planı vardır, fakat zaman çizelgesi ve sorumluluklar belirlenmemiştir. Ölçme ve değerlendirme, öğretim programıyla ilişkilendirilmemiştir. 2 Eylem planı, öğretim programının amaçları ve hedefleriyle ilişkilendirilmiştir, ancak işler/görevler, zaman çizelgesi, sorumluluk, bütçe ve değerlendirme boyutlarına ilişkin çok miktarda eksiklikler söz konusudur. 3 Eylem planı, öğretim programının amaçları ve hedefleriyle ilişkilendirilmiştir, ancak işler/görevler, zaman çizelgesi, sorumluluk, bütçe ve değerlendirme boyutlarına ilişkin bazı eksiklikler söz konusudur. 4 (Yüksek Nitelik) Eylem planı, öğretim programının amaçları ve hedefleriyle ilişkilendirilmiştir ve bu planda yer alan her iş/görev için zaman çizelgesi, sorumluluk, bütçe ve değerlendirme detaylı olarak tanımlanmıştır. Program entegrasyonu Teknoloji kullanım planı, bir doküman olarak okulun diğer çabalarıyla ilişkili değildir. Teknoloji kullanım planı, okulun diğer çabalarıyla ilişki kurmakta, fakat bu ilişkilerin boyutları hakkında bilgi içermemektedir. Teknoloji kullanım planı, okulun diğer ihtiyaçları ve dokümanlarıyla ilişkilidir ve program değişikliklerinin teknoloji planına entegrasyonu çoğunlukla sağlanmaktadır. Teknoloji kullanım planının okulun diğer reform, öğretim programı, vb çabaları ve dokümanlarıyla yakından ilişkilidir. Öğretim programı entegrasyonu Teknoloji planı, teknolojiye ilişkin becerileri ve amaçları tanımlar, ancak öğretim programına nasıl katkı sağlayacağına ilişkin bilgi içermez. Teknoloji planı, öğretim programı entegrasyonunu zikreder, fakat detayları içermez. Teknoloji planı, teknolojinin kullanımıyla birlikte öğretim programının nasıl zenginleştirileceğine ilişkin detaylı bilgileri içerir. Teknolojik bakımdan zengin bir çevre tanımlanmıştır, ancak zenginleştirilmiş öğretim için stratejiler açıklanmamıştır. Teknoloji planı, sadece teknolojinin öğretim programını nasıl zenginleştireceğini tanımlamakla kalmaz, aynı zamanda teknolojiyi kullanan bir öğrencinin teknolojik açıdan zengin bir ortamda ne yapıyor olacağını da tanımlar. Teknoloji planı, teknoloji entegrasyonu dolayısıyla kullanılabilecek öğrenme ve öğretme stratejilerini tanımlar. 102 Kriterler Değerlendirme 1 (Zayıf Nitelik) Herhangi bir formal değerlendirme süreci tanımlanmamıştır. 2 Bir değerlendirme süreci söz konusudur, ancak bu sürecin detayları, kapsamlılığı veya öğrenme amaçlarıyla ilişkisi açıklanmamıştır. 3 Bir değerlendirme süreci ve aracı detaylı olarak açıklanmıştır, fakat bu süreç kapsamlı değildir. Ayrıca, değerlendirme aracıyla öğrenme amaçları ve hedefleri arasındaki ilişki belli değildir. 4 (Yüksek Nitelik) Bir değerlendirme süreci ve amacı detaylı ve kapsamlı bir şekilde açıklanmıştır. Değerlendirme, uygun zamanlarda ve öğrenme hedeflerine ilişkin olarak gerçekleştirilmektedir. Çok yıllı planlama Herhangi bir zaman çizelgesi söz konusu değildir. Teknoloji planı, sadece bir akademik yılı veya sadece bir projeyi kapsayacak niteliktedir. Teknoloji planı, birkaç yılı kapsayacak şekilde geliştirilmiştir, ancak bu plan süreklilik esasına dayalı bir planlama ve destek anlayışını yansıtmamaktadır. Teknoloji planı, çok yıllılık esasına dayalıdır ve çok yıllı bütçe, destek ve planlama aktivitelerine vurgu yapmaktadır. Standartlar Planlama dokümanı, ekipman ve yazılım standartlarına ilişkin markadan öte herhangi bir standart sistemini içermemektedir. Ekipman standartları belirlenmiştir, fakat spesifik değildir. Ekipman standartları spesifik olarak belirlenmiştir, fakat kapsamlı değildir. Ekipman standartları spesifik ve kapsamlı olarak belirlenmiştir ve onların nasıl kullanılacağına ilişkin bir süreç tanımlanmıştır. Bütçe/fon alternatifleri Bütçe/fon kaynakları tanımlanmamıştır. Bütçeden/fondan bahsedilmiştir, fakat planın uygulanması için gerekli bütçeye/gelire ilişkin herhangi bir düzenleme söz konusu değildir. Spesifik fon kaynakları tanımlanmıştır, fakat bu kaynakların birçoğu sadece geleneksel bütçe/gelir kaynaklarını yansıtmaktadır. Güncel ve geleceğe ilişkin spesifik fon kaynakları tanımlanmıştır; planlama dokümanı ayrıca bütçe kaynaklarının nasıl kullanılacağı ve nasıl geliştirileceği hakkında bilgi içermektedir. 103 Kriterler Okul pilot projeleri (Araştırma ve Geliştirme) 1 (Zayıf Nitelik) Teknoloji planlama sürecinin bir parçası olarak herhangi bir AR-GE projesinden bahsedilmemektedir. 2 Bazı AR-GE çabalarından bahsedilmesine karşın bu çabalar detaylı olarak (zaman çizelgesi, değerlendirme, ölçeklendirilebilme, vb bakımlardan) açıklanmamıştır. 3 Spesifik AR-GE çabaları tanımlanmıştır, fakat ölçeklendirilebilme özelliklerine değinilmemiştir. Zaman çizelgeleri ve değerlendirme hakkında bilgi verilmesine karşın bu bilgiler spesifik değildir. 4 (Yüksek Nitelik) Spesifik AR-GE çabaları gelecekte ölçeklendirilebilme olasılıklarıyla birlikte tanımlanmıştır. Bütün AR-GE çabaları belli bir zaman çizelgesini ve ölçme aracını kapsamaktadır. Eğitimsel araştırmalar Teknoloji planlama sürecinin bir parçası olarak herhangi bir eğitimsel araştırmadan bahsedilmemektedir. Eğitimsel araştırma olgusu sadece yüzeysel olarak zikredilmiştir. Spesifik eğitimsel araştırmadan bahsedilmesine karşın bu tür araştırmaların okul çabalarıyla ilişkisi kurulmamıştır. Okul çabalarıyla ilişkili spesifik eğitim araştırmasından bahsedilmektedir. Model sınıf konfigürasyonları Herhangi bir sınıf veya okul konfigürasyonu tanımlanmamıştır. Belli sınıf konfigürasyonları zikredilmiştir, ancak bunlar detaylı olarak açıklanmamıştır. Belli sınıf konfigürasyonları detaylı bir şekilde tanımlanmıştır, ancak sadece tipik bir konfigürasyon modeli ön plana çıkmıştır. Belli sınıf ve okul konfigürasyonları spesifik olarak öğrenme ve öğretme amaçlarıyla ilişkili bir şekilde tanımlanmıştır ve belli problemlere birer çözüm önerisi şeklinde sunulmuştur. Tesisat (elektrik, güvenlik, vb) Bina tesisat hususları zikredilmemiştir. Bina tesisat hususları zikredilmiştir, ancak bu hususlar belli bir eylem planıyla ilişkili detaylardan yoksundur. Bina tesisat hususları tanımlanmıştır, fakat çözüm önerileri noktasında açıklık ve ayrıntılar yoktur. Spesifik bina tesisat hususları tanımlanmıştır ve çözümler, bütçe ve sorumluluklara ilişkin öneriler getirilmiştir. 104 Kriterler Bakım ve destek 1 (Zayıf Nitelik) Herhangi bir bakım ve destek planı sunulmamıştır. 2 Bakım ve destek planları sunulmuştur, fakat bu planlar gerekli detaylardan ve uygulamaya ilişkin açıklıktan yoksundur. 3 Bakım ve destek planlarının açık ve detaylı bir şekilde tanımlanmasına karşın bu planlar uzun dönem perspektifinden yoksundur. 4 (Yüksek Nitelik) Süreklilik esasına dayalı ekipman donanımı, personel gelişimi, vb konularına ilişkin spesifik bakım ve destek planları geliştirilmiştir. Yazılım anlaşmaları (lisans ve politikalar) Herhangi bir yazılım anlaşması veya politikası söz konusu değildir. Yazılım anlaşmaları ve politikalarından bahsedilmektedir, ancak bunlara ilişkin spesifik noktalar teknoloji planında yer almamaktadır. Spesifik yazılım politikası geliştirilmiş olmasına karşın bu politika okulun ihtiyaçlarına yönelik değildir. Spesifik yazılım politikası geliştirilmiştir ve gelecekte okulun yazılım ihtiyaçlarını gidermeye yönelik yazılımların temini için planlardan bahsedilmiştir. Telif hakları ve uygun kullanım politikaları Herhangi bir telif hakkı veya uygun bir kullanım politikası tanımlanmamıştır. Telif hakkı ve uygun kullanım olgusundan bahsedilmiştir, fakat spesifik politikalar belirlenmemiştir. Promosyon ve tanzim Servis ve ekipman promosyonlarının tanzimine ilişkin herhangi bir politika belirlenmemiştir. Personel gelişimi Teknoloji planlama dokümanında personel gelişiminden bahsedilmemiştir. ---------- Teknoloji planlama dokümanında telif hakkı ve uygun kullanım politikaları örnekleriyle birlikte geliştirilmiştir. Servis ve ekipman promosyonlarının tanzimine ilişkin belli bir politika belirlenmiştir, fakat açık değildir. Servis ve ekipman promosyonlarının tanzimine ilişkin spesifik bir politika belirlenmiştir, ancak standartlarla ilişkili değildir. Servis ve ekipman promosyonlarının tanzimine ilişkin standartlarla doğrudan ilişkili bir politika belirlenmiştir. Teknoloji planlama dokümanında personel gelişiminden bahsedilmiştir, ancak bu gelişimin nasıl sağlanacağı ve değerlendirileceği hususları açık değildir. Teknoloji planlama dokümanında personel gelişimi açıkça tanımlanmıştır, fakat bu gelişim programları tek bir modele dayalıdır ve net bir değerlendirme prosedüründen yoksundur. Personel gelişimi olgusu okul teknoloji planlama sürecinin bir parçası olarak ele alınmıştır ve çoklu stratejilerle, kaynaklarla ve değerlendirme metotlarıyla ilişkilendirilmiştir. 105 4.2.4. Salina’nın (2001) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli Salina (2001), beş farklı teknoloji planı değerlendirme modelini analiz ettikten sonra, yeni bir okul teknoloji planı değerlendirme modeli geliştirmiştir. Bu model, iyi bir okul teknoloji planının sahip olması gereken öğeleri tanımlayan 21 sorudan oluşmaktadır. Üç düzeyli bir teknoloji planlama modeli olarak geliştirilen bu modele göre, teknoloji planları aşağıdaki düzeylerde değerlendirilmektedir: (1) “Başlangıç düzeyi” (21-42 puan / %33-67), (2) “Orta düzey” (43-52 puan / %68-83) ve (3) “İleri düzey” (53-63 puan / %84-100). Salina’nın (2001) geliştirdiği “Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli”, Çizelge 4.4’te verilmektedir. 106 Çizelge 4.4. Salina’nın (2001) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli Kriterler S1. Okul teknoloji planı, bir teknoloji komitesi tarafından geliştirilmiştir? 1 (Başlangıç) Okul teknoloji planında bir teknoloji komitesinden bahsedilmez. S2. Okul teknoloji planı, bir teknoloji komitesi liderini tanımlar? Okul teknoloji planında herhangi bir teknoloji komitesi liderinden bahsedilmez. S3. Okul teknoloji planındaki teknoloji komitesi üyeleri geniş tabanlı temsilcilerden (yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler, destek personeli ve paydaşlardan) oluşmaktadır? S4. Okul teknoloji planı, bir misyon ve/veya vizyon ifadesini içermektedir? Okul teknoloji planı, teknoloji komitesi üyelerine ilişkin bilgi içermez. S5. Okul teknoloji planı, bir bilgisayar donanım envanterini içermektedir? Okul teknoloji planı, bir bilgisayar donanım envanterini içermez. S6. Okul teknoloji planı, okuldaki ağ paylaşımlı olan ve olmayan bilgisayarlara ilişkin bir envanteri içermektedir? Okul teknoloji planı, okuldaki bilgisayarlar hakkında herhangi bir bilgiyi içermez. S7. Okul teknoloji planı, satın alınacak bilgisayar donanımına ilişkin bir listeyi içermektedir? Okul teknoloji planı, satın alınacak bilgisayar donanımına ilişkin herhangi bir listeyi içermez. Okul teknoloji planı, bir misyon ve/veya vizyon ifadesini içermez. 2 (Geçiş) Okul teknoloji planında, teknoloji planının bir formal teknoloji komitesi tarafından değil, bir grup tarafından geliştirildiğinden bahsedilir. Okul teknoloji planında, teknoloji komitesi üyelerinden bahsedilmesine karşın bu komitenin lideri tanımlanmamıştır. Okul teknoloji planı, teknoloji komitesi üyelerini listelemektedir, ancak üyelerin temsil ettikleri kategoriler tanımlanmamıştır. 3 (Olgun; İyi Hazırlanmış) Okul teknoloji planı bir teknoloji komitesi tarafından geliştirilmiştir. Okul teknoloji planı, bir misyon ve/veya vizyon ifadesini içermektedir, ancak bu ifade öğrenci öğrenmesine vurgu yapmaz. Okul teknoloji planı, okulda varolan bilgisayar donanımına ilişkin bilgileri içermesine rağmen diğer spesifik bilgilerden yoksundur. Okul teknoloji planı, okuldaki bilgisayarlar hakkında bilgi içermektedir, ancak hangi bilgisayarların ağ paylaşımlı olup olmadığı belli değildir. Okul teknoloji planı, satın alınacak bilgisayar donanımına ilişkin bir listeyi içermektedir, fakat spesifikler (örneğin, sayının ne olacağı) belli değildir. Okul teknoloji planı, öğrenci öğrenme amaçları doğrultusunda hazırlanmış bir misyon ve/veya vizyon ifadesini içermektedir. Okul teknoloji planı, sayı, bina, sınıf, vb spesifik bilgileri kapsayan bir bilgisayar donanım envanterini içermektedir. Okul teknoloji planı, okuldaki ağ paylaşımlı olan ve olmayan bilgisayarlara ilişkin bir envanteri içermektedir. Okul teknoloji planı, bir teknoloji komitesi liderini tanımlar. Okul teknoloji planındaki teknoloji komitesi üyeleri geniş-tabanlı temsilcilerden (yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler, destek personeli, paydaşlar, vb) oluşmaktadır. Okul teknoloji planı, satın alınacak bilgisayar donanımına ilişkin (sayı, bina ve sınıf, vb spesifik bilgileri kapsayan) bir listeyi içermektedir. 107 Kriterler S8. Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar teknolojisi ekipmanının kurulmasına ilişkin bir zaman çizelgesini içermektedir? S9. Okul teknoloji planı, bir bilgisayar yazılım envanterini içerir? 1 (Başlangıç) Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar teknolojisi ekipmanının kurulmasına ilişkin herhangi bir zaman çizelgesini içermez. Okul teknoloji planı, herhangi bir bilgisayar yazılım envanterini içermemektedir. 2 (Geçiş) Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar teknolojisi ekipmanının kurulmasına ilişkin bir zaman çizelgesini içerir, fakat spesifikler belli değildir. Okul teknoloji planı, okulda kullanılan yazılımı sadece listeler. S10. Okul teknoloji planı, yazılımın seçilmesi ve satın alınmasına ilişkin bir süreci tanımlar? Okul teknoloji planı, yazılımın seçilmesi ve satın alınmasına ilişkin herhangi bir süreci tanımlamaz. S11. Okul teknoloji planı, İnternet bağlantısı opsiyonlarını içerir? Okul teknoloji planı, İnternet bağlantısı opsiyonlarını içermez. S12. Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimi kimlerin alacağını tanımlar? Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimi kimin/kimlerin alacağını tanımlamaz. Okul teknoloji planı, yazılımın seçilmesi ve satın alınmasına ilişkin bir sürecin belirlenmesi gerektiğini sadece dile getirir. Okul teknoloji planı, okulların İnternet bağlantısına sahip olmaları gerektiğini dile getirir, fakat bu konuyla ilgili spesifikleri içermez. Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimi kimin/kimlerin alacağını tanımlamaz, fakat böyle bir ihtiyacın farkındadır. S13. Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimin sunulacağı/alınacağı zaman dilimini tanımlar? Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimin ne zaman sunulacağını/alınacağını tanımlamaz. S14. Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimi kimin sunacağını tanımlar? Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimi kimin sunacağını tanımlamaz. S15. Okul teknoloji planı, bir “Uygun Kullanım Politikası”nı içermektedir? Okul teknoloji planı, herhangi bir “Uygun Kullanım Politikası”nı içermez. Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimin ne zaman sunulacağını tanımlamaz, ancak bu eğitimin ihtiyaç ortaya çıktıkça düzenlenmesi gerektiğini vurgular. Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimi kimin sunacağını tanımlamaz, ancak böyle bir ihtiyacın varlığından bahseder. Okul teknoloji planı, bir “Uygun Kullanım Politikası”nın geliştirilmesi ihtiyacını dile getirmesine rağmen bu konuyla ilgili spesifikleri içermez. 3 (Olgun, İyi hazırlanmış) Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar teknolojisi ekipmanının kurulmasına ilişkin spesifikler dahil (yıl, sayı, bina, vb) belli bir zaman çizelgesini içerir. Okul teknoloji planı, okulda kullanılan yazılım programlarına ilişkin işletim sistemi, bina, sınıf, lisans türü, vb spesifikleri içeren bilgileri kapsar. Okul teknoloji planı, yazılımın seçilmesi ve satın alınmasına ilişkin kapsamlı bir süreci tanımlar. Okul teknoloji planı, İnternet bağlantısını bina ve sınıf için belirlenmiş (T1, T3, kablo, vb) opsiyonlarla birlikte içerir. Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimi kimin/kimlerin alacağını (yöneticiler, öğretmenler, destek personel, vb) detaylı olarak tanımlar. Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimin sunulacağı zaman dilimini, kullanılacak formal ve informal profesyonel gelişim modelleri ve stratejileriyle birlikte tanımlar. Okul teknoloji planı, profesyonel gelişimle ilgili eğitimi kimin sunacağını tanımlar. Okul teknoloji planı, bir “Uygun Kullanım Politikası”nı spesifikleriyle birlikte içermektedir. 108 Kriterler S16. Okul teknoloji planı, öğrenciler için teknoloji yeterlik ve standart alanlarını kapsar? 1 (Başlangıç) Okul teknoloji planı, öğrenciler için teknoloji yeterlik ve standart alanlarını kapsamaz. S17. Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar teknolojisinin öğrenci başarısı üzerindeki etkisini ölçmeye yarayan değerlendirme kriterlerini tanımlar? Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar teknolojisinin öğrenci başarısı üzerindeki etkisini ölçmeye yarayan değerlendirme kriterlerini tanımlamaz. S18. Okul teknoloji planı, fiziki tesisatla (elektriksel kapasite, ağ, güvenlik, vb) ilgili hususları kapsar? Okul teknoloji planı, fiziki tesisatla (elektriksel kapasite, ağ, güvenlik, vb) ilgili hususları kapsamaz. S19. Okul teknoloji planı, varolan teknolojinin bakım ve onarımından ve teknik desteğin sağlanmasından sorumlu personeli tanımlar? Okul teknoloji planı, varolan teknolojinin bakım ve onarımından ve teknik desteğin sağlanmasından sorumlu personeli tanımlamaz. S20. Okul teknoloji planı, ek teknik destek personeline ilişkin önerileri içerir? Okul teknoloji planı, ek teknik destek personeline ilişkin önerileri içermez. S21. Okul teknoloji planı, teknoloji gelişimine ilişkin bir bütçeyi tanımlar? Okul teknoloji planı, teknoloji gelişimine ilişkin bir bütçeyi tanımlamaz. 2 (Geçiş) Okul teknoloji planı, öğrenciler için teknoloji yeterlik ve standart alanlarının geliştirilmesi gerektiği ihtiyacını dile getirir, ancak spesifikleri içermez. Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar teknolojisinin öğrenci başarısı üzerindeki etkisini ölçmede kullanılacak değerlendirme kriterlerinin okul yöneticileri tarafından geliştirilmesi gerektiğini vurgular. Okul teknoloji planı, fiziki tesisatla (elektriksel kapasite, ağ, güvenlik, vb) ilgili hususları kapsar, ancak çözümleri içermez. Okul teknoloji planı, varolan teknolojinin bakım ve onarımından ve teknik desteğin sağlanmasından sorumlu olacak kişilere ilişkin bir liste sunmasına rağmen, bu kişilerle ilgili spesifik bilgileri içermez. Okul teknoloji planı, ek teknik destek personeline ilişkin önerileri içerir, fakat spesifiklerden yoksundur. Okul teknoloji planı, teknoloji gelişimine ilişkin bir bütçeyi tanımlar, fakat spesifiklerden yoksundur. 3 (Olgun, İyi hazırlanmış) Okul teknoloji planı bütün öğrenciler için teknoloji yeterlik ve standart alanlarını ilköğretim ve ortaöğretim düzeylerine ilişkin olarak tanımlar. Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar teknolojisinin öğrenci başarısı üzerindeki etkisini ölçmeye yarayan değerlendirme kriterlerini ilköğretim ve ortaöğretim düzeylerine ilişkin olarak tanımlar. Okul teknoloji planı, fiziki tesisatla (elektriksel kapasite, ağ, güvenlik, vb) ilgili spesifik (bina, sınıf, vb) hususları kapsar. Okul teknoloji planı, varolan teknolojinin bakım ve onarımından ve teknik desteğin sağlanmasından sorumlu personeli (pozisyonu, sayısı, sorumlulukları, vb bilgilerle birlikte) tanımlar. Okul teknoloji planı, ek teknik destek personeline ilişkin önerileri (pozisyon, nitelik, sayı, servis sorumlulukları, vb bilgilerle birlikte) içerir. Okul teknoloji planı, teknoloji gelişimine ilişkin bir bütçeyi spesifikleriyle birlikte tanımlar. 109 4.2.5. Rai’nin (2004) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu Okul teknoloji planlarının içerik analizini gerçekleştirmek için Rai (2004) bir kılavuz (kontrol listesi) geliştirmiştir. Bu kılavuzun amacı, okul teknoloji planının kontrol listesindeki öğeleri ne derece içerip içermediğini ortaya koymaktır. Kılavuzda üç düzeyli bir dereceleme ölçeği kullanmıştır: (1) Düzey 1: “zayıf düzey teknoloji planı” (0 puan), (2) Düzey 2: “orta düzey teknoloji planı” (1 puan) ve (3) Düzey 3: “ileri düzey teknoloji planı” (2 puan). Rai’nin (2004) geliştirdiği “Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu”, Çizelge 4.5’te verilmektedir. 110 Çizelge 4.5. Rai’nin (2004) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu Boyutlar İhtiyaç Analizi Teknoloji planı, okulun teknoloji okuryazarlığını sağlamaya ve teknolojiyi eğitim uygulamalarına entegre etmeye ilişkin ihtiyaçlarını tanımlar. 0 = Zayıf Düzey Teknoloji Planı Herhangi bir ihtiyaç analizi yapılmamıştır. 1 = Orta Düzey Teknoloji Planı İhtiyaç analizi, sadece belli alanları (fiziksel altyapı, yazılım, donanım, öğretmenlerin teknoloji kullanımı konusundaki yeterlikleri, teknik destek, vb) kapsayacak şekilde gerçekleştirilmiştir. İlgililerin Katılımı Teknoloji planı, bu planın geliştirilmesine katılan okuldaki üyeleri ve onların teknoloji planlama sürecindeki görev, rol ve sorumluluklarını detaylı bir şekilde tanımlar. Zaman Çizelgesi Teknoloji planı, (3 yıllık bir zaman dilimini aşmayacak şekilde) uygulama için bir zaman çizelgesini tanımlar. Sorumlu Bireyler Teknoloji planı, bu planın spesifik öğelerinin uygulamaya dönüştürmesinden sorumlu bireyleri isimleri ve görevleriyle birlikte tanımlamıştır. Teknoloji planının geliştirilmesine kimin katkı sağladığı spesifik olarak tanımlanmamıştır. Komite üyeleri listelenmiştir, fakat onların rolleri belirtilmemiştir. Ayrıca, komite üyeleri okuldaki bütün ilgilileri temsil etmemektedir. Herhangi bir eylem planı için tanımlanmış bir zaman çizelgesi sunulmamıştır. Eylem planlarında tanımlanan işler/görevler ve zaman çizelgeleri eksiktir. Aktiviteler, görevler ve zaman çizelgeleri birbiriyle uyuşmamaktadır. Bütün eylem planlarının uygulamaya dönüştürülmesinden sadece bir birey veya grup sorumludur. Belli bir iş, görev veya aktivitenin tamamlanmasından kimin sorumlu olduğu açıkça belli değildir. 2 = İleri Düzey Teknoloji Planı Okul, teknolojinin eğitim uygulamalarına entegrasyonuyla ilgili farklı kaynaklardan (öğretmenler, öğrenciler, veliler, yöneticiler, vb) ve farklı yollarla (anketler, yüz yüze görüşmeler, vb) bilgi elde etmeye yönelik kapsamlı bir ihtiyaç analizi süreci gerçekleştirmiştir. İhtiyaç analizine konu olan alanlardan bazıları şunlardır: fiziksel altyapı, donanım, yazılım, öğretmenlerin teknolojiyi sınıf ortamına entegre etme yeterlikleri, öğrencilerin teknolojiyi kullanma becerileri, teknik destek, vb. Teknoloji planı, okuldaki bütün ilgili grupları (yöneticiler, öğretmenler, veliler, öğrenciler, paydaşlar, vb) temsil eden bir komite tarafından geliştirilmiştir. Bütün aktiviteler ve işler/görevler tanımlanmıştır ve bunlarla zaman çizelgeleri arasında iyi bir uyum söz konusudur. Teknoloji planı, bu planın uygulamaya dönüştürülmesi sürecinde gerekli olan işleri, görevleri ve aktiviteleri açık bir şekilde tanımlar ve her bir işin/görevin/aktivitenin tamamlanmasından sorumlu olan kişiyi açıkça işaret eder. 111 Boyutlar Vizyon Teknoloji planı, eğitim uygulamalarını öğrenci başarısıyla ilişkilendiren bir vizyonu içerir. Amaçlar ve Hedefler a. Amaçlar Teknoloji planı, teknoloji standartlarıyla uyumlu b. Hedefler ve teknolojinin öğrencilerin akademik başarılarını c. İlişki geliştirmeye yönelik amaçları ve ölçülebilir d. Uyum hedefleri tanımlamıştır. Eğitimciler Arasındaki İşbirliği Teknoloji planı, eğitim amaçlarının ve hedeflerinin karşılanmasında okuldaki bütün eğitimciler (sınıf öğretmenleri, yöneticiler, vb) arasındaki işbirliğini destekler. Paydaşlarla İşbirliği Teknoloji planı, bu plandaki öğretim teknolojisine ilişkin amaçların ve hedeflerin gerçekleştirilmesine yardımcı olmak amacıyla paydaşlarla (veliler, iş yerleri, vb) nasıl bir işbirliği içinde olmaları gerektiğini tanımlar. 0 = Zayıf Düzey Teknoloji Planı Teknoloji planı, herhangi bir vizyon ifadesini içermez. 1 = Orta Düzey Teknoloji Planı Teknoloji planı, bir vizyon ifadesini içerir, ancak bu ifade okulun amaçları ve hedefleriyle ilişkili değildir. 2 = İleri Düzey Teknoloji Planı Teknoloji planı, okulun amaçları ve hedefleriyle ilişkili bir vizyon ifadesini içerir. Teknoloji planı, teknoloji amaçlarını tanımlamaz. Teknoloji planı, sadece birkaç amacı içermektedir. Teknoloji planı, teknoloji hedeflerini tanımlamaz. Teknoloji planı, bazı hedefleri içermektedir. Teknoloji planı, teknoloji amaçlarıyla hedefleri arasında ilişki kurmaz. Teknoloji amaçları ve hedefleri, ülkenin teknoloji standartlarıyla uyumlu değildir. Teknoloji planı, öğretim teknolojisinin okuldaki kullanımına yönelik eğitimcilerin nasıl bir işbirliği içinde olmaları gerektiğini tanımlamaz. Bazı teknoloji amaçları ve teknoloji hedefleri arasında ilişki kurulmuştur. Bazı teknoloji amaçları ve hedefleri, ülkenin teknoloji standartlarıyla uyumludur. Teknoloji planı, öğretim teknolojisinin okuldaki kullanımına yönelik eğitimcilerin nasıl bir işbirliği içinde olmaları gerektiğini kısaca tanımlar. Teknoloji planı, bu plandaki öğretim teknolojisine ilişkin amaçların ve hedeflerin gerçekleştirilmesine yardımcı olmak amacıyla paydaşlarla nasıl bir işbirliği içinde olmaları gerektiğini tanımlamaz. Teknoloji planı, bu plandaki öğretim teknolojisine ilişkin amaçların ve hedeflerin gerçekleştirilmesine yardımcı olmak amacıyla paydaşlarla nasıl bir işbirliği içinde olmaları gerektiğini kısaca tanımlar. Teknoloji planı, net bir şekilde ifade edilmiş teknoloji amaçlarını içermektedir. Teknoloji planı, net bir şekilde ifade edilmiş teknoloji hedeflerini içermektedir. Bütün teknoloji hedefleri, teknoloji amaçlarıyla ilişkilidir. Bütün teknoloji amaçları ve hedefleri, ülkenin teknoloji standartlarıyla uyumludur. Teknoloji planı, öğretim teknolojisinin okuldaki kullanımına yönelik eğitimcilerin birbirleriyle işbirliği içinde olmalarını sağlayacak stratejileri tanımlamakta ve detaylı olarak açıklamaktadır. Teknoloji planı, bu plandaki öğretim teknolojisine ilişkin amaçların ve hedeflerin gerçekleştirilmesine yardımcı olmak amacıyla paydaşlarla nasıl bir işbirliği içinde olmaları gerektiğine ilişkin stratejileri ayrıntılı bir şekilde tanımlar. 112 Boyutlar Teknolojinin Öğretim Programına Entegrasyonu Teknoloji planı, literatürdeki araştırma sonuçlarına dayalı olarak teknolojinin öğretim programına etkili bir şekilde nasıl entegre edileceğini tanımlar. Erişim Teknoloji planı, okuldaki bütün öğretmen ve öğrencilerin teknolojik kaynaklara giderek artan bir biçimde erişimlerini sağladığından nasıl emin olacağını tanımlar. Teknolojiye Eşit/Adil Erişim Teknoloji planı, bütün eğitimcilerin ve öğrencilerin teknoloji kaynaklarına eşit/adil erişimlerinin nasıl sağlanacağını tanımlar. Profesyonel Gelişim Teknoloji planı, okulun farklı personel ihtiyaçlarını gidermek amacıyla süreklilik esasına dayalı olarak ne tür yüksek nitelikli profesyonel gelişim imkanlarını/stratejilerini sunacağını tanımlar. Bütçe Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin geliştirilmesini ve kullanılmasını destekleyen donanım, yazılım, profesyonel gelişim, ağ bağlantısı, teknik destek hizmetleri, vb için bir yıllık bütçeyi tanımlar. 0 = Zayıf Düzey Teknoloji Planı Teknoloji planı, teknolojinin öğretim programına entegrasyonunu sağlayacak öğretim metotlarını ve stratejilerini tanımlamaz. 1 = Orta Düzey Teknoloji Planı Teknoloji planı, öğretmenlerin teknolojiyi öğretim programına nasıl entegre edeceklerini kısaca tanımlar. 2 = İleri Düzey Teknoloji Planı Teknoloji planı, teknolojinin öğretim programına entegrasyonunu sağlayacak öğretim stratejilerini ve uygulamalarını detaylı bir şekilde tanımlar. Teknoloji planı, okuldaki bütün öğretmen ve öğrencilerin teknolojik kaynaklara giderek artan bir biçimde erişimlerini sağladığından nasıl emin olacağını tanımlamaz. Teknoloji planı, okuldaki bütün öğretmen ve öğrencilerin teknolojik kaynaklara giderek artan bir biçimde erişimlerini sağlayacak birkaç stratejiyi kısaca tanımlar. Teknoloji planı, okuldaki bütün öğretmen ve öğrencilerin teknolojik kaynaklara giderek artan bir biçimde erişimlerini sağlayacak birçok stratejiyi detaylı bir şekilde tanımlar. Teknoloji planı, bütün eğitimcilerin ve öğrencilerin teknoloji kaynaklarına eşit/adil erişimlerinin nasıl sağlanacağını tanımlamaz. Teknoloji planı, bütün eğitimcilerin ve öğrencilerin teknoloji kaynaklarına eşit/adil erişimlerini sağlamak için kullanılabilecek birkaç stratejiyi kısaca tanımlar. Profesyonel gelişimin sağlanmasına yönelik birkaç stratejinin kısaca tanımlandığı bir eylem planı söz konusudur. Teknoloji planı, bütün eğitimcilerin ve öğrencilerin teknoloji kaynaklarına eşit/adil erişimlerini sağlamak için kullanılabilecek birçok stratejiyi ayrıntılı bir şekilde tanımlar. Profesyonel gelişimin sağlanmasına yönelik birçok stratejinin ayrıntılı bir biçimde tanımlandığı bir eylem planı söz konusudur. Teknoloji planı, bir teknoloji bütçesini sunar, ancak bu bütçe yeni ekipmanın satın alınması, varolan ekipmanın bakımı ve güncellenmesi, teknik desteğin ve profesyonel gelişimin sağlanması, İnternet hizmetleri, vb konulara yapılacak harcamaları ayrıntılı bir şekilde tanımlamaz. Teknoloji planı, teknolojinin uygulanmasına, bakımının/onarımının sağlanmasına ve güncellenmesine yönelik yapılacak harcamalara ilişkin ayrıntılı bir yıllık teknoloji bütçesini tanımlar. Teknoloji planı, profesyonel gelişimin sağlanmasına ilişkin herhangi bir bilgi içermez. Teknoloji planı, herhangi bir okul teknoloji bütçesi tanımlamaz. 113 Boyutlar Birlikte İşlerlik Teknoloji planı, farklı teknoloji öğelerinin (donanımın donanıma, yazılım yazılıma veya donanımın yazılıma uyumları, vb) birlikte işlerliğinin nasıl sağlayacağını tanımlar. 0 = Zayıf Düzey Teknoloji Planı Teknoloji planı, yazılım-donanım bağdaşabilirliğini ve birlikte işlerliğini zikretmez. 1 = Orta Düzey Teknoloji Planı Teknoloji planı, teknoloji öğelerinin birlikte işlerliğini kısaca zikreder. Liderlik Teknoloji planı, bu planın amaçlarının ve hedeflerinin gerçekleştirilmesi için gerekli bir okul teknoloji liderliği rolünü tanımlar. Politika ve Prosedürlerin Gözden Geçirilmesi Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin kullanımına ilişkin okulun sahip olduğu veya geliştirmekte olduğu politika ve prosedürleri (İnternet güvenliği, dijital telif hakkı, vb) tanımlar. Değerlendirme Teknoloji planı, bu planın amaçlarının ve hedeflerinin karşılanıp karşılanmadığını ölçmeye yarayacak metotları ve standartları tanımlar. Teknoloji planı, teknoloji liderliğinin gerekliliğini zikretmez. Teknoloji planı, teknoloji liderliği aktivitelerinin okuldaki teknolojik gelişmeleri nasıl etkilediğini kısaca tanımlar. Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin kullanımına ilişkin herhangi bir politika veya prosedürü içermez. Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin kullanımına ilişkin politika ve prosedürleri kısaca tanımlar. Teknoloji planının değerlendirilmesini sağlayacak bir değerlendirme prosedürü tanımlanmamıştır. Bir değerlendirme prosedürü tanımlanmıştır, ancak bu prosedür, ayrıntılı ve kapsamlı değildir. Ayrıca, bu prosedür öğrenme amaçlarıyla ilişkili değildir. 2 = İleri Düzey Teknoloji Planı Teknoloji planı, donanım-yazılım bağdaşabilirliği ve birlikte işlerliğiyle ilgili spesifik şartları (yeni ekipmanın satın alınmadan önce internetle uyumluluğunun göz önünde bulundurulması ve donanım-donanım, yazılım-yazılım veya yazılım-donanım işlerliğinin işletim sistemleriyle uyumunun sağlanması, vb) tanımlar. Teknoloji planı, etkili eğitim teknolojisi entegrasyonunu sağlayacak teknoloji liderliği rollerini, görevlerini ve aktiviteleri ayrıntılı bir biçimde tanımlar. Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin kullanımına ilişkin okulun sahip olduğu veya geliştirmekte olduğu politika ve prosedürleri (öğrenci internet güvenliği, uygun internet kullanımı, dijital telif hakkı, vb) ayrıntılı bir biçimde tanımlar. Teknoloji planı, bu planın amaçlarının ve hedeflerinin karşılanıp karşılanmadığını ölçmeye yarayacak metotları ve standartları ayrıntılı bir şekilde tanımlar. 114 BÖLÜM 5 SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ VE ÖZEL KONYA ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULUNDA UYGULANMASI Bu bölüm başlıca iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda, Bölüm 4’te incelenen okul teknoloji planlama ve değerlendirme modellerine bağlı olarak geliştirilen ve bu araştırmaya temel teşkil eden “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” tanıtılmaktadır. İkinci kısımda ise, bu araştırma için araştırmacı tarafından derlenen “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” (bkz. Ek 1) Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulunda uygulanarak elde edilen sonuçlar söz konusu “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” bağlamında yorumlanmaktadır. 5.1. Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli Özellikle Anderson (1996), Apple Computer Inc. (2005), Frazier (2003), Hawkes (1998), Jones (2005), Kimball ve Sibley (1997), Knuth ve arkadaşları (1996), Lumbley ve Bailey, 1993, McNabb ve arkadaşları (1999), Quinones ve Kirshstein (1998), Rai (2004), Salina (2001), Sheingold (1991) ve Spare (2001) tarafından gerçekleştirilen çalışmalara dayalı olarak geliştirilen ve Şekil 5.1’de görselleştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” birbiriyle etkileşimli 11 temel boyuttan oluşmaktadır. Bu boyutlar şunlardır: (1) Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak, (2) Vizyon Geliştirmek, (3) Amaç Belirlemek, (4) Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek, (5) Eylem Planı Geliştirmek, (6) Bütçeyi Organize Etmek, (7) Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek, (8) Profesyonel Gelişimi Planlamak, (9) Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek, (10) Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak ve (11) Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek. Bireysel olarak her okul, farklı düzeydeki tecrübe ve deneyimlerini planlama sürecine yansıtacağından, söz konusu bu modellerin her okulun durumuna ve şartlarına özgü olarak yorumlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. 115 Şekil 5.1. Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak Vizyon Geliştirmek Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek Amaç Belirlemek Eylem Planı Geliştirmek Bütçeyi Organize Etmek Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek Profesyonel Gelişimi (Hizmet-İçi Eğitimi) Planlamak Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek 5.1.1. Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak Teknolojinin planlanmasına, uygulanmasına ve değerlendirilmesine başlamadan önce, planlama komitesinin üyeleri belirlenmelidir. Buna ek olarak, komitedeki her üyenin kendi rolü ve görevleri hakkında ve ayrıca komitenin rolü ve 116 görevleri hakkında iyi bir anlayış geliştirmesi gerekir. En etkili planlama komiteleri, geliştirilecek plandan ve bu planın sonuçlarından etkilenecek bütün grupları temsil eden üyelerden oluşur. Komitelerin, bu geniş temsil etme özelliğiyle birlikte işlevsel olabilmeleri için de yeterince küçük olmaları gerekmektedir. Komitedeki her üyenin temsil ettiği bireylerin görüşlerini planlama sürecine yansıtması ve alınan kararları da bu bireylerle paylaşması önemlidir. Planlama komitesinin üyeleri tespit edilirken (a) plandan etkilenecek bireylerin ve grupların tanımlanması, (b) kimin aktif rol oynayacağının kararlaştırılması, (c) planlamaya taraf olanların, kararsızların ve sabotajcıların davet edilmesi ve (d) komite üyelerinin planlama için çaba sarf etmelerinin sağlanması önemlidir. 5.1.1.1. Planlama komitesi kimlerden oluşmalıdır? Teknoloji planlama komitesinin temel görevi, okulun gelişim planındaki vizyona, öğrenme amaçlarına ve stratejik uygulamalarına uygun bir teknoloji planı geliştirmektir. Teknoloji planı, yöneticilerin, öğretmenlerin ve paydaşların desteğine sahip olmalıdır. Yöneticiler, teknolojinin uygulanmasını kolaylaştırmada ve teknoloji için okulda gerekli fiziki mekanların tesisinde etkin rol oynarken, öğretmenler de bu planın tasarlanması ve uygulanmasında etkin rol alırlar. Paydaşlar (veliler, işveren temsilcileri, vb.) ise, teknoloji planının uygulanmasında gerekli olacak maddi ve manevi desteği sağlarlar. Dolayısıyla, teknoloji planlama komitesi, okulu oluşturan bütün üyeleri temsil etmelidir. Birçok okul aşağıdaki bireylerin katılımını sağlayan bir okul teknoloji planlama komitesi oluşturmaktadır: (1) Her öğretim kademesinden en az iki öğretmen, (2) Öğrenci temsilcileri, (3) Okul medya destek personeli (kütüphaneci, vb.), (4) En az bir okul-aile birliği üyesi, (5) Yöneticiler, (6) Teknoloji konusunda deneyimli paydaşlar, (7) Bir özel eğitim öğretmeni ve (8) Profesyonel gelişim ve teknik destek personeli (okul teknoloji koordinatörü, vb). 5.1.1.2. Planlama komitesinin organizasyonu nasıl sağlanabilir? Planlama komitesinin görev, rol ve sorumluluklarını yerine getirilebilmesi için (a) bir komite liderinin belirlenmesi, (b) komite üyelerinin yetki ve sorumluluklarının belirlenmesi ve (c) bazı özel işler/görevler için alt komitelerin belirlenmesi gerekmektedir. Komite liderinin belirlenmesi. Enerji dolu bir lider heyecan oluşturur, komitenin görev ve sorumluluklarına odaklanmasını sağlar ve planlama çabalarının başarıyla sonuçlanması için gayret sarf eder. Liderlik, varolan durumlardan veya 117 politikalardan kaynaklanabilir. Örneğin, komitenin lideri okul müdürü olabilir. Öte yandan, okul müdürü dışında bir lider de seçim yoluyla belirlenebilir veya (özellikle okuldaki bireylerin liderlik bilgi ve tecrübelerinden yoksun olduğu durumlarda) dışarıdan bir liderle anlaşma yoluna gidilebilir. Lider olarak seçilecek kişinin genel olarak eğitim ve özellikle de teknolojinin öğretimsel kullanımı konusunda bilgisi, becerisi ve tecrübesi olması önemlidir. Komite üyelerinin yetki ve sorumluluklarının belirlenmesi. Bu basamakta en önemli olan husus, planlama sürecinin temel alanlarını belirlemek ve her bir alandan sorumlu olacak en uygun kişileri tespit etmek üzere komite üyelerinin güçlü yanlarını analiz etmektir. Bunu başarmak için de komite üyelerinin gerçekte ne tür görevlerde çalıştıkları ve (eğer varsa diğer) nitelikleri hakkında bilgi sahibi olunması gerekir. Örneğin, teknolojik donanımın ve yazılımın tespit edilmesinde bir teknoloji koordinatörünün uzmanlığından faydalanılabilir. Alt komitelerin veya çalışma gruplarının belirlenmesi. Planlama komitesinin büyüklüğüne ve uygulanacak teknoloji programının kapsamına bağlı olarak bazı alt komitelerin veya çalışma gruplarının belli özel görevleri (plan taslağı hazırlama, veri toplama, rapor yazma, planları gözden geçirme, vb) yerine getirmeleri için oluşturulması gerekebilir. Ayrıca, planlama komitesi oluşturulur oluşturulmaz, aşağıdaki üç tür kaynağın gözden geçirilmesi önemlidir: (a) teknoloji planlama modelleri, (b) teknoloji planlama rehberleri ve (c) örnek okul teknoloji planları. Bu kaynakların bir veya birkaçı, komitedeki her üyeye aşağıdaki sorular ışığında gözden geçirmesi için dağıtılabilir: (1) Söz konusu kaynak, planlama kategorilerine ilişkin soruları nasıl ele almaktadır? (2) Söz konusu kaynak, okulun ortamına uygun mudur? (3) Söz konusu kaynakların hangisi, okulun teknoloji ve öğrenmeye ilişkin görüşlerini daha çok yansıtmaktadır? Bu aşamadan sonra komite üyeleri bir araya gelerek bulgularını tartışabilir. Tartışmaların bu kaynakların güçlü ve zayıf yanlarına ilişkin olarak sürdürülmesi önemlidir. Tartışma sonunda, uygulanacak planlama sürecine ilişkin olarak gözden geçirilen modellerden birisi seçilebilir veya okul ortamına özgü yeni bir model geliştirilerek uygulanabilir. 118 5.1.2. Vizyon Geliştirmek Bu aşamada temel amaç, 21. yüzyıl öğrencilerinin ihtiyaçlarına dayalı olarak teknolojinin okul genelindeki gelişim çabalarına entegrasyonunu sağlamak için bir vizyon geliştirmektir. 5.1.2.1. Vizyon nedir ve neden bir vizyona ihtiyaç vardır? Vizyon uzak bir hedefe işaret eder. Vizyon, okul olarak ne olmak istendiğine ilişkin zihinsel bir resim veya imgedir ve okula ilişkin derin istekleri/hayalleri tanımlar. Diğer bir ifadeyle, vizyon, okul olarak nereye gidilmek istendiğini ve tam olarak neyin başarılmak istendiğini açıklar. Bu yönüyle vizyon, öğretmenler, yöneticiler ve eğitim liderleri için somut bir yön sağlar. Vizyon, ayrıca, ileriye dönüktür ve değişim olgusunu vurgular. İyi bir vizyon, okulun şu anki durumundan daha iyi olmasını sağlayacak müşterek istekleri tanımlar. Bu bağlamda vizyon, şu soruya cevap verir: “Okul olarak nereye varmak istiyoruz?”. 5.1.2.2. Vizyon geliştirme süreci nasıl gerçekleştirilebilir? Teknoloji planının vizyonunu geliştirmek için, planlama komitesi üyelerinin okulda neyin başarılabileceğine ilişkin fikirlerini oluşturmaya ve diğerleriyle paylaşmaya fırsat verecek bir vizyon geliştirme sürecinin uygulanması önemlidir. Vizyon geliştirme süreci için aşağıdaki stratejiler önerilebilir: Fikir elde etmek. Vizyon geliştirme sürecinin ilk basamağı, yeni fikirler elde etmektir. Yeni fikirler için muhtemel kaynaklar ise, başka okullar tarafından geliştirilen vizyon ifadeleri ile şu anki yenilikçi okulların vizyon geliştirme çabalarıdır. Bu bağlamda, İnternet vizyonun kritik unsurlarını (özellikle de yeni teknolojileri) araştırmak için kullanılabilecek temel bir veri kaynağıdır. Ayrıca, diğer okulların ziyaret edilmesi, vizyon için fikir elde etme çabalarını destekleyecektir. Bu süreç esnasında hatırda tutulması gereken en önemli husus ise, bütün bu çabaların “teknoloji” hakkında olmadığı, ancak “öğrenme ve öğretme” hakkında olduğudur. Yenilikçi okulları ziyaret etmek. Ziyaret edilmeye değer yenilikçi okulların ve programların tanımlanması ve bu okullara ne tür ziyaretlerin gerçekleştirileceğinin kararlaştırılması son derece önemlidir. Ayrıca, ziyaretler sırasında neyin araştırılacağının önceden kararlaştırılması da gerekir. Bu bağlamda, ziyaret öncesi belli soruların geliştirilmesi ve bu soruların ziyaretler esnasında kullanılması faydalı 119 olabilir. Örneğin: Teknoloji hangi alanlarda etkili olmaktadır? Teknoloji entegrasyon sürecine ilişkin ne önerilmektedir? Teknolojiye ilişkin profesyonel gelişim nasıl sağlanmaktadır? Öğretim disiplinler arası bir yaklaşımla nasıl ele alınmaktadır? Öğrencilerin öğrenme-öğretme sürecine katılımı nasıl sağlanmaktadır? Öğretmenler öğrencilerin bireysel farklılıklarına (ilgi, ihtiyaç ve öğrenme stilleri, vb) nasıl karşılık vermektedir? Öğretmenler İnterneti derslere nasıl entegre etmektedir? Vizyon için elverişli bir çevre oluşturmak. Vizyonun temel yapıtaşları, okulun geleceğine ilişkin olarak sahip olunan zihinsel imgelerdir. Bu imgelerin elde edilmesinden sonra yeni ve heyecanlı olduğu kadar, aynı zamanda, çalkantılı/bulanık bir dönem başlar. Çünkü, okul üyeleri alışkın oldukları düşünme ve davranma biçimlerini yeni bir vizyon tasavvur edebilmek için terk etmek zorunda kalabilir. Bu süreç, okuldaki gelişim çabalarına canlılık kattığı kadar, üyeler arasındaki çatışmaları da artırabilir. Dolayısıyla, okul personelinin bu tür çatışmaların doğabileceğinden haberdar edilmesi ve bu çatışmaların nasıl etkili olarak çözümlenebileceğine ilişkin bilgi ve becerilerle donatılması gerekir. Beyin fırtınası yoluyla anahtar kavramları tespit etmek. Bu amaç için her katılımcının okul vizyonunda görmek istediği kavramları tespit etmek üzere bireysel bir beyin fırtınası etkinliğinin gerçekleştirilmesi istenebilir. Bu kavramlar çeşitli sıfatların, isimlerin ve fiillerin bir karışımı şeklinde olabilir. Ancak, bu tür kavramlarla başa çıkabilmek için belli bir sayıda (en fazla 5-6) kavram üretilmesinin vurgulanması gerekir. Her birey kendi listesini oluşturduğunda ise, bu kelimelerin herkesçe rahatlıkla görülebileceği bir şekilde sergilenmesi gerekir. Bu noktada listeyi kısaltmak için benzer sözcükler tespit edilebilir. Bütün bu işlemlerden sonra her bireye ana listeden vizyonda görmek istediği 5-6 kavram seçme hakkı tanınarak bu sözcükleri işaretlemesi istenebilir. Daha sonra, en üst sırada yer alan kavramlar kullanılarak vizyon ifadesi yazılmaya başlanabilir. Eğitime ilişkin sahip olunan değerleri açıklayacak senaryolar kullanmak. Taslak vizyon ifadelerinin oluşturulmasından sonra, teknoloji entegrasyonuyla birlikte okulun nasıl bir değişim sürecine gireceğine ilişkin senaryoların kullanılması önemlidir. Örneğin, teknolojik bakımdan zengin bir okuldan mezun olan bir öğrencinin ne tür yeteneklerle, becerilerle ve potansiyellerle donatılmış olabileceğine ilişkin bir senaryo paylaşılabilir. Senaryolar bu bağlamda, bireyleri bir araya 120 getirerek her planlama komitesi üyesinin eğitime ilişkin değer yargılarını keşfetmesine yardım eder. Bireysel senaryoların yazılması ve bunların üzerinde çalışılmasıyla birlikte, bireysel değerlerden müşterek vizyona doğru bir yol izlenir. Kilit soruları cevaplandırmak. Okul vizyonunun geliştirilmesi sürecinde bu vizyonun cevaplamak durumunda olduğu birtakım genel sorulara odaklanılabilir. Örneğin: (1) Öğrenciler için eğitimsel olarak ne gerçekleştirilmek istenmektedir? (2) Öğrencilerin başarılı olmak için kazanmaları gereken beceriler nelerdir? (3) Okulun gelecekteki çevresi nasıl değişecektir? (4) Okulun öğretim programı teknolojik araçlardan nasıl etkilenecektir? (5) Okulun gelecek 1, 2 veya 5 yıl içinde nerede olması istenmektedir? (6) Şu anda okulda uygulanmakta olan öğrenme ve öğretme yaklaşımlarına ilişkin olarak beğenilmeyen ve dolayısıyla da değiştirilmek istenen yönler nelerdir? (7) Öğretmenlerin, öğrencilerin, yöneticilerin ve paydaşların rolleri ne olacaktır? (8) Öğrenciler nasıl değerlendirilecektir? vb. İlk vizyon ifadesini geliştirmek ve paylaşmak. Senaryoların oluşturulması ve vizyonda yer alacak ifadelerin toplanmasıyla birlikte gelecekteki okula ilişkin vizyonun temelini oluşturacak müşterek unsurların seçilmesi, kararlaştırılması ve yazıya dökülmesi de mümkün olacaktır. Bu müşterek unsurlar belli bir ifadede toplanarak ilk vizyon taslağı oluşturulabilir. İlk vizyon ifadesinin daha sonra aşağıdaki sorular ışığında revize edilmesi önemlidir: (1) Vizyon ifadesi yeterince kapsamlı mıdır? (2) Vizyon genel kavramlar kullanılarak ifade edilmiş midir? (3) Vizyon bütün katılımcıları kapsamakta mıdır? (4) Vizyon kolaylıkla anlaşılacak açık bir dille ifade edilmiş midir? (5) Vizyon öğrenme ve öğretme üzerine odaklanmış mıdır? Buna ek olarak, bütün planlama çabalarına temel teşkil edecek olan vizyon geliştirildikten sonra okul üyeleriyle paylaşılması, bu vizyonun daha iyi anlaşılması, üzerinde fikir birliği sağlanması ve herkesçe benimsenmesi açısından büyük önem arz etmektedir. 5.1.3. Amaç Belirlemek Vizyon geliştirme aşamasında, planlama çabaları için bazı önemli öncelikler tespit edilmiş olabilir. Bu öncelik alanlarıyla işe başlayarak bir dizi öncelikli amaçlar belirlenmeli ve bu amaçlar kendi içlerinde tekrar öncelik sırasına göre sıralanmalıdır. 121 Unutulmamalıdır ki, amaçların düzenlenmesi karmaşık ve zaman alıcı bir süreçtir. Çünkü vizyon oluşturma aşamasında olduğu gibi, başlangıçta başarılabileceğinden daha fazla sayıda amaçları içeren bir liste oluşturulup daha sonra bu listedeki amaçların öncelik sırasına göre dizilmesi ve başarılabilir amaçlar olarak ifade edilmesi gerekebilir. Amaçların yazılması sürecine başlamak için beyin fırtınası en iyi yollardan birisidir. Bu amaç için bireysel vizyon ifadelerine ilişkin hazırlanan listenin tekrar analiz edilerek öncelikli amaç ifadeleri belirlenebilir. Daha sonra, hazırlanan amaç listesi öncelik sırasına göre dizilmelidir. Bu evrede gerçekçi olmak önemlidir, çünkü bazı amaçlar çok beğenilmiş olabilir, fakat varolan kaynaklarla karşılanması mümkün olmayabilir. Örneğin, komitedeki bazı üyeler “her öğrenciye bir masaüstü bilgisayarın sağlanması” şeklindeki (ütopik, vb) bir amaç üzerinde ısrarcı davranabilir. Ancak, varolan bütçe olanakları gündeme getirilerek böyle bir amacın gerçekçi olup olmadığının vurgulanması gerekir. Amaçlar genellikle daha geniş kavramlar kullanılarak ifade edildiğinden her amaç için, ayrıca, hedeflerin yazılması gerekmektedir. Hedefler yazılırken de (1) hedeflerin gözlenebilir (uygulanabilir, ölçülebilir ve başarılabilir) olması ve (2) başarı düzeyinin (kriterlerin, standartların veya performans göstergelerinin) tanımlanması önemlidir. Buna ek olarak, belli bir hedefin başarılmasına yardımcı olacak veya başarılmasını zorlaştıracak faktörlerin farkında olunması gerekir. Örneğin, kaynaklar sınırlıysa, hedeflerin bu sınırlı kaynaklarla nasıl başarılacağı açıklanmalıdır. Amaç belirleme ve hedeflerin yazılması süreci tamamlandığında ise, amaçların okulun vizyonunu ve ihtiyaçlarını yeterince karşılayıp karşılayamadığı kararlaştırılmalıdır. Bu aynı zamanda vizyonun yeniden gözden geçirilmesi ve bu aşamaya gelene kadar herhangi bir önemli durumun göz ardı edilip edilmediğinin farkına varılması için iyi bir fırsattır. Bu aşamada, amaçların açık ve ulaşılabilir olarak yazılıp yazılmadığının kontrol edilmesi gerekir. Bunun için, amaçların ve hedeflerin yüksek sesle okunması, varsa bu tür hataların farkına varılmasını kolaylaştıracaktır. 122 5.1.4. Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek Bu aşamada temel amaç, teknolojinin okulun ve paydaşların önemli öğrenme amaçlarını nasıl karşılayacağına ilişkin bir ihtiyaç analizi yapmaktır. Kapsamlı bir ihtiyaç analizi gerçekleştirmek için belli kurallar söz konusudur. Bu kuralların bazıları şunlardır: (1) İhtiyaç analizi sürecine bütün paydaşlardan temsilciler dahil edilmelidir. (2) Vizyon ve öğrenme amaçları, ihtiyaç analiz sürecinin temel odağı olmalıdır. (3) İhtiyaç analizi süreci için ne tür bilgilere gereksinim duyulduğu belirlenmelidir. (4) Bilgi toplamak için başvurulacak veri kaynaklarına uygun veri toplama metotları belirlenmelidir. (5) Bilgileri elde etmek için bir zaman çizelgesi hazırlanmalı ve buna sadık kalınmalıdır. (6) Çeşitli düzeydeki ihtiyaçlar hakkında elde edilen bilgiler analiz edilmeli, öncelik sırasına göre düzenlenmeli ve bir eylem planı hazırlanmalıdır. 5.1.4.1. Ne tür ihtiyaç analizleri söz konusudur? Okulun varolan teknolojik durumunu değerlendirmek, iç ve dış analizleri gerektirir. Dış analiz, ulusal düzeyde verilerin elde edilmesini içerir. Dış analizi gerçekleştirmek için (a) ulusal öğrenme standartlarının gözden geçirilmesi, (b) teknolojik araçlara ilişkin raporların okunması ve (c) diğer okullardaki uygulamaların araştırılması, vb etkinlikler yürütülebilir. Dış analiz sürecinin temel faydası, varolan duruma ilişkin global bir bakış açısı elde etmektir (ulusal düzeyde bilgisayar başına düşen ortalama öğrenci sayısı hakkında fikir elde etmek, vb). İç analiz, ise, okula ilişkin spesifik bilgilerin elde edilmesini sağlar. İç analiz okulda teknolojiye ilişkin ne tür araçların, kaynakların, bütçe olanaklarının, uygulamaların varolduğu konusunda bilgi sağlar. Bu tür verilerin ulusal standartlarla ve geliştirilen vizyonla karşılaştırılması uygulama için hedefler ve stratejiler belirlemeye yardımcı olacaktır. 5.1.4.2. İhtiyaç analizinin boyutları nelerdir? Okulun teknolojiye ilişkin ihtiyaç analizini gerçekleştirmek için aşağıdaki boyutlar hakkında detaylı bilgi toplaması gerekir: Donanım. Donanım konusunda sorulabilecek sorulardan bazıları şunlardır: Öğretmenler teknolojiye ilişkin ekipmanları ne derecede kullanmaktadır? Acaba okulda daha çok sayıda ekipmanın satın alınmasına ihtiyaç var mıdır? Öğretmenlerin kullanımına sunulan bilgisayarlar onların tecrübe ve yeterlik düzeylerine uygun 123 mudur? Birçok okul, eski bilgisayarları daha az tecrübeye sahip öğretmenlerin sınıflarına yerleştirip, yüksek düzeydeki yeni bilgisayar sistemlerini de kendini sürekli olarak geliştirme çabası içinde olan öğretmenlerin kullanımına sunmaktadır. Benzer şekilde, bazı okullar teknolojiyi öğrenmede ve kullanmada başlangıç aşamasında olan öğretmenlerin sınıflarına bir bilgisayar yerleştirerek bu öğretmenlerin bilgisayar konusundaki tecrübeleri ve teknolojiyi sınıflarına entegre etme konusundaki istekleri arttıkça da sınıflarını daha çok sayıda bilgisayarla donatmaktadırlar. Yazılım. Öğretmenlerin en çok aşina oldukları yazılım programları, genel olarak onların teknolojiyi entegre etme konusundaki yeterliklerine ilişkin bilgi verecektir. Öğretmenlerin daha az aşina oldukları ve kendilerini daha az yeterli gördükleri yazılım programlarının bilinmesi ise, onların teknoloji konusunda ne tür profesyonel gelişim programlarına gereksinim duyduklarını ortaya koyacaktır. Ayrıca, hangi öğretmenin hangi yazılım programında ne düzeyde yeterli olduğunu tespit etmek, hangi öğretmenin potansiyel teknoloji danışmanı olarak kullanılabileceğini de ortaya koyacaktır. Personel. Bireyler, etkili teknoloji entegrasyonu için hayati öneme sahiptir. Bu nedenle, okul personelinin teknolojiye ilişkin sahip oldukları bilgilerinin, becerilerinin ve tutumlarının tespit edilmesi, okulun ihtiyaçlarını karşılayacak güçlü bir teknolojik programın geliştirilmesine yardımcı olacaktır. Okulun personel boyutuna ilişkin sorulması gereken iki temel soru vardır: (1) Okul personeli kimlerden oluşmaktadır ve onların sahip oldukları teknoloji becerileri nelerdir? (2) Öğretmenlerin desteklendiğine teknolojisinin teknolojiyi ilişkin entegre göstergeler kullanımını etme çabalarının nelerdir? desteklemekle yöneticiler Yöneticiler sorumlu değildir, sadece aynı tarafından öğretim zamanda, teknolojinin ürünü olan çeşitli yönetimsel sistemleri kullanmakla da yükümlüdürler. Bu durumda, eğer yöneticiler teknolojiyi halihazırda kullanmıyorlarsa, öğretim personelinin teknolojiyi entegre etme çabalarını hafife alabilirler. Öğrenciler. Öğrenciler hakkında toplanan bilgiler, okulda onlara sunulan bilgisayar fırsatlarına ilişkin önemli veriler sağlayacaktır. Öğrencilere ilişkin olarak sorulabilecek sorulardan bazıları şunlardır: Acaba öğrenciler bilgisayar kullanımına dayalı öğrenme etkinliklerini okulda mı yoksa okul dışında mı daha çok 124 gerçekleştirmektedirler? Acaba okuldaki diğer öğrencilere ve hatta bazı öğretmenlere kaynak ve danışmanlık yapacak düzeyde bilgisayar bilgi ve becerisi olan öğrenciler var mıdır? Öğrencilerin yüzde kaçı evde bilgisayara sahiptir? vb. 5.1.5. Eylem Planı Geliştirmek Okul teknoloji planlaması sürecinde yer alması gereken diğer önemli bir boyut, gerçekleştirilecek her iş, görev veya amaç için bir eylem planı geliştirmektir. Örneğin, her iş ya da görevin başlama ve sona erme zamanı nedir? Kim sorumlu olacaktır? Maliyeti ne olacaktır? Gerekli kaynaklar nelerdir? vb faktörler eylem planında detaylı olarak yer almalıdır. Bu nedenle, eylem planı için bir zaman çizelgesi geliştirilmelidir. Zaman çizelgesi, bir nevi, gelecekte ne yapılacağının organizasyonudur. Zaman çizelgesi, zamanın ve kaynakların dağılımını ve neyin ne zaman başarılacağının spesifik olarak belirlenmesini içerir. Zaman çizelgesinde aşağıdaki unsurlar yer almalıdır: (1) Temel iş ve görevlerin tanımlanması. (2) Her iş veya görevin tamamlamasının ne kadar zaman alacağının hesaplanması. (3) Her iş veya görev için başlangıç ve bitiş tarihlerinin belirlenmesi. (4) Ara geçiş dönemlerinin (dönüm noktalarının) belirlenmesi. (5) Bütün iş veya görevlerin birlikte ele alınmasını öngören bir zaman diliminin belirlenmesi. Geliştirilen eylem planı, teknoloji planının uygulanması sırasındaki aşamalara yön verecektir. Ancak, en iyi planlanmış çabaların dahi geleceğe ilişkin her olası durumu tahmin etmesi mümkün değildir. Uygulama süresince muhtemelen teknoloji planında değişiklik gerektirecek bir takım durumlar, olaylar veya problemli alanlarla karşılaşılacaktır. Bu durum, uygulama boyutunun önemli bir parçasıdır ve asla kötüye giden bir sürecin göstergesi olarak algılanmamalıdır. Sadece değişiklikler yapmak için teknoloji planına başvurulduğundan emin olunması gerekir. Bu durumda orijinal vizyonun, ihtiyaç analizinin ve belirlenen amaçların yeniden gözden geçirilmesi, hem orijinal teknoloji planına sadık kalmayı sağlayacak hem de planın uygulanması esnasında karşılaşılan durumların düzenlenmesine olanak verecektir. Diğer bir ifadeyle, eylem planının kendi içindeki tutarlılığını ve okul vizyonuyla olan tutarlılığını tespit etmek ve gerekli durumlarda değişiklikler yapmak 125 için sürekli olarak gözden geçirilmesi gerekir. Bu gözden geçirme esnasında aşağıdaki sorular sorulabilir: (1) İş ve görevler uygun düzende gerçekleştirilmekte midir? (2) Bütçe ve zaman dilimi göz önünde bulundurulduğunda personel harcamaları için gerekli ve gerçekçi bir bütçe tahsisi söz konusu mudur? (3) Acaba gerektiğinden az veya fazla iş yükü olan bireyler var mıdır? (4) Acaba bütçenin mali yıllara göre uygun dağılımı yapılmış mıdır? (5) Acaba bütçenin işlere ve görevlere göre uygun dağılımı yapılmış mıdır? (6) Varolan toplam bütçe, teknoloji planının kapsamıyla tutarlı mıdır? (7) Dış kaynaklara dayalı maddi destekler söz konusu mudur? vb. 5.1.6. Bütçeyi Organize Etmek Bütçe konusunda sorulması gereken iki önemli soru vardır: (a) Teknoloji planının maliyeti nedir? (b) Parasal destek nereden temin edilecektir? Bu açıdan bakıldığında, başarılı bir teknoloji bütçesi, farklı ihtiyaçlara ayrılacak harcamaların tespit edilmesiyle başlar. Aşağıdaki harcama kalemleri ve oranları, bu konuda fikir verebilir: (1) “Donanım” %35, (2) “Yazılım” %15, (3) “Sözleşme ve servisler” %10, (4) “Profesyonel gelişim” %20, (5) “Bakım ve teknik destek” %10 ve (6) “Güncelleme ve diğer ihtiyaçlar” %10. Yapılan araştırmalar, bir okul teknoloji sistemi geliştirmek için okulların öğrenci başına 250 YTL (yaklaşık 175$) ile 750 YTL (yaklaşık 500$) arasında değişen oranlarda harcama yaptıklarını tespit etmiştir. Ayrıca, bu okulların yıllık olarak teknolojik bakım, onarım ve diğer harcamalar için de 60 YTL (yaklaşık 40$) ile 150 YTL (yaklaşık 100$) arasında değişen oranlarda bütçe düzenlemesi yaptıkları belirtilmiştir. Bu harcamalar arasındaki farklılıklar ise, okullardaki bilgisayar sayısından ve çeşitli İnternet sunucularına olan erişim oranından kaynaklanmaktadır. 5.1.7. Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek Bir okulun teknolojik altyapısı, planlamaya bağlı olarak çok basit veya oldukça karmaşık bir yapı arz edebilir. Bu altyapıyı yönlendiren temel güçler ise, okulun vizyonu ve kullanıcıların bireysel ihtiyaçlarıdır. Bununla birlikte, yönetim ve öğretim 126 işlerinin düzenlenmesinde kullanılacak gerekli donanım ve yazılımın doğru bir şekilde planlanması, tasarlanması ve inşa edilmesi önemlidir. Okulun teknolojik altyapısı çeşitli bilgisayarlar, CD-ROM’lar, videolar, işitsel ve görsel teknoloji araçları, VCR’lar, uydu antenleri, vb teknolojik araçların bir karışımından ibaret olabilir. Bu karışımın doğası ise, okulun öğrenciler için belirlediği öğrenme amaçlarına, okuldaki öğretim programının doğasına, teknolojiyi kullanacak öğrencilerin sayısına, varolan teknolojik bütçe kaynaklarına, vb birçok faktöre bağlı olarak değişecektir. Okulun teknolojik altyapısı iki düzeyde ele alınabilir: (a) sınıf teknolojisi ve (b) okul teknolojisi. 5.1.7.1. Sınıf teknolojisi. Sınıflar için teknoloji seçimi konusunda en önemli husus, teknolojinin öğrencilerin arzu edilen öğrenme amaçlarını gerçekleştirmelerine nasıl yardım edeceği konusu etrafında yoğunlaşır. Öte yandan, bir sınıf için yeterli olan teknolojik altyapı, diğer bir sınıf için yeterli olmayabilir. Bununla birlikte, birçok eğitimci her sınıf için aşağıdaki listede yer alan teknolojik donanımın varolması gerektiğini savunmaktadır. Söz konusu bu liste, bir sınıfın en iyi şartlardaki teknolojik altyapısını temsil etmektedir. Ek bütçe kaynakları varoldukça, okulun planlama komitesi bu listede önerilen teknolojik altyapıya eklemeler yapabilir: (1) Her 4-5 öğrenci için bir bilgisayar ve öğretmen için Multimedya erişim imkanı sunan bir bilgisayar. (2) Öğretmenin kendi evinde öğretim materyallerini hazırlamak için kullanabileceği okul ağına Online bağlantılı bir bilgisayar. (3) Kayıt tutmaya ve öğretim programının uygulanmasına yardımcı olacak yazılımlar. (4) Öğretmen ve öğrencilerin çeşitli öğrenme materyallerini bütün sınıfa yansıtabilmelerine olanak veren projeksiyon ekipmanı. (5) Bir video ve televizyon seti. (6) VCD, DVD, VCR, vb taşınabilir teknolojik araç-gereçlerin kullanımına olanak verecek sınıf düzenlemesinin yapılması (fazladan elektrik prizlerinin bulundurulması, vb). (7) En az bir lazer yazıcı. 5.1.7.2. Okul teknolojisi. Okul genelinde teknolojik altyapı oluşturmanın bazı yönleri sistemli bir yapı arz etmektedir. Örneğin, bilgisayar ağı bina içindeki farklı sınıflarda bulunan öğretmen ve öğrencileri birbirlerine bağlamaktadır. Bu tür ağlar, aynı zamanda, okulun kütüphanesi, yönetim ofisi ve bilgisayar laboratvuarı için de söz konusu olabilir. Ayrıca, her okul kendi teknolojik ihtiyaçlara ve ağ kapasitelerine sahiptir. Günümüzde, birçok okul gerekli teknolojik altyapıyı oluşturmak (elektriksel 127 kapasite, İnternet kabloları, güvenlik önlemleri, vb) ve gelecekte olabilecek teknolojik gelişmelere adapte olabilecek teknolojik bir altyapıya sahip olmak için varolan bina mekanlarını yeniden düzenleme durumuyla karşı karşıyadır. Bu durum, teknolojik altyapıyı henüz kurma aşamasında olan teknoloji planlama komitelerinin daha bilinçli bir şekilde hareket etmeleri gerektiğini de vurgulamaktadır. Aşağıdaki listede yer alan öğeler, bir okulun teknolojik altyapısını oluşturma sürecinde yardımcı olabilir: (1) Okul binasının her sınıf ve odasında olmak üzere ve yeni teknolojik gelişimlere adapte olacak şekilde Multimedya erişim imkanı sunan bir okul ağı. (2) Bütün sınıf olarak öğrencilere birlikte çalışma imkanı tanıyacak bilgisayar laboratuvarları. (3) Okul binasında kullanılan web sayfaları, e-posta adresleri ve diğer elektronik bilgileri depolamaya ve kontrol etmeye yarayan bir anabilgisayar. (4) Yönetimsel fonksiyonları destekleyen donanım ve yazılım programları. (5) Ağa bağlı bir CD-ROM merkezi. (6) Öğretmen ve öğrencilerin Multimedya sunuları hazırlamak için kullanabilecekleri video üretim ekipmanı. (7) Video sunucusu. (8) Çoklu İnternet bağlantıları. 5.1.8. Profesyonel Gelişimi Planlamak Bu aşamada temel amaç, okul personeline profesyonel uygulamalarını geliştirmek için teknolojik açıdan zengin öğrenme fırsatları sunmaktır. Nitekim, “teknolojinin başarısı veya başarısızlığı, yazılım veya donanımdan ziyade daha çok insan faktörüne bağlıdır”; çünkü teknolojinin okula entegrasyonu “teknik” olmaktan çok “insani”dir. Diğer bir deyişle, teknolojinin öğretimsel değeri kullanılan donanım ve yazılımın nitelik ve niceliğinden çok, bu teknolojinin okul üyeleri tarafından nasıl algılandığına ve uygulandığına bağlıdır. Bu açıdan ele alındığında, başarılı bir okul teknoloji planının ve uygulamasının belki de en önemli unsuru profesyonel gelişimdir. Bu nedenle, uygulamadaki öğretmenlerin yazılımı ve donanımı kullanmada yeterli ve yetenekli hale getirilmesi, öğretim teknolojisinin başarılı entegrasyonu için bir ön-şarttır. Ayrıca, öğretmenlerin kendi disiplin alanlarına özgü spesifik teknoloji kaynaklarını öğretim sürecine nasıl entegre edecekleri konusunda eğitilmeleri de gerekir. 128 5.1.8.2. Öğretmenlerin profesyonel gelişim ihtiyaçları nasıl belirlenebilir? Profesyonel gelişime ilişkin temel amaç öğretmenlerin çeşitli teknolojiler hakkında uzman olmalarını sağlamak değil, bilakis teknoloji yoluyla öğrenci öğrenmelerini geliştirecek öğrenme ortamlarının düzenlenmesine yardımcı olmaktır. Teknoloji entegrasyonuna ilişkin olarak gerçekleştirilen çalışmalar, öğretmenlerin teknolojiyle ilgili yeni rollerine uyum sağlamada onların çeşitli aşamalardan geçtiklerini göstermektedir. Birinci aşama, tipik olarak donanım ve yazılım elde etme isteğiyle ilgilidir. Pedagojik veya öğretimsel yapıdaki değişmeler ise, bu sürecin ileriki safhalarında kendini göstermektedir. Bu bağlamda, profesyonel gelişim programlarının tasarlanmasındaki en büyük zorluğun, her katılımcının bireysel ihtiyaçlarını karşılamak olduğu vurgulanmaktadır. Bu amaç için ACOT araştırmacıları tarafından geliştirilen profesyonel gelişim modeli, öğretmenlerin teknolojiyi etkili olarak entegre etmedeki düzeylerini belirlemek için kullanılabilir (http://www.apple.com/education/k12/leadership/acot; Erişim tarihi: 9 Şubat 2005). Bu model, öğretmenlerin bir dizi teknoloji becerilerine ilişkin gelişimleri hakkında değildir, aksine onların teknolojiyi öğretime entegre etme sürecindeki düşünme ve davranma yollarını ortaya çıkarmayla ilgilidir. Bu bakımdan ele alındığında, teknolojiye ilişkin olarak öğretmenler aşağıdaki dört aşamadan birinde olabilir. Aşama 1. Benimseme: Teknolojiyi geleneksel öğretimi desteklemek için kullanmak. Bu aşamada olan öğretmenler teknolojiyi çok az kullanmakta veya hiç kullanmamaktadır. Eğer bu öğretmenlerin öğrencileri teknolojiyi kullanıyorsa, söz konusu bu kullanımlar genellikle sınıf dışında bir laboratuvarda ve sınıftaki öğrenme-öğretme sürecinden soyutlanmış bir etkinlik olarak gerçekleşir. Aşama 2. Adapte olma: Teknolojiyi sınıftaki etkinliklere entegre etmek. Bu aşamadaki öğretmenler, teknolojinin kendilerinin ve öğrencilerinin üretkenliğini geliştirmedeki potansiyelini fark etmeye başlamıştır. Bu öğretmenler, bilgisayarları her zaman yapmakta oldukları rutin işleri veya görevleri (ders planlarının hazırlanması, vb) yapmak için kullanmakla birlikte bilgisayar teknolojileri bu tür işlerin daha etkin ve verimli olarak yapılmasını sağlamaktadır. Öğrenciler, bilgisayarları yazılarının son taslaklarını geliştirmek, temel matematik becerilerini ilerletmek, vb etkinlikler için kullanmaktadır. 129 Aşama 3. Kendine mal etme: Teknoloji avantajlarını hesaba katan yeni öğretim yaklaşımlarını veya stratejilerini geliştirmek. Bu aşama, öğretmenlerin genellikle teknoloji kullanımı konusunda heyecanlı oldukları zamandır. Örneğin, çeşitli yazılım programlarının (Excel, MS-Word, PowerPoint, vb) farklı bilgilerin veya içeriklerin sunulmasında işe koşulması, öğretmenlerin kendi disiplin alanlarına ilişkin dağarcıklarını zenginleştirmektedir. Bu öğretmenlerin sınıflarında, çalışma yapraklarına ek olarak İnternet ve CD-ROM kaynaklarının araştırma yapmak için zengin kullanımları söz konusudur. Aşama 4. Yeni uygulama alanlarını keşfetme: Teknoloji araçlarının tamamıyla yeni kullanımlarını keşfetmek. Bu aşamada olan öğretmenler, derslerinde daha önce yapmakta oldukları rutin etkinlikleri teknolojiyle birlikte daha farklı ve yeni yollarla nasıl ele alacaklarını düşünmeye başlarlar. Örneğin, böyle bir öğretmen bütün sınıfı İnternet yoluyla işbirlikçi bir araştırma projesine yönlendirebilir. Bu tür bir projede öğrenciler, çeşitli bilim adamlarıyla işbirliğine giderek sınıfta öğrendiklerini dış dünyayla da bağlantısını kurma fırsatı elde ederler. Bu aşamada olan öğretmenler, geleneksel sınıf ve okul algılarının daha da ötesine giderek yaratıcı, işbirlikçi ve 21. yüzyıl temel becerilerinin kullanımını öngören yeni öğrenme ortamlarını öğrencileri için oluşturmaya çalışırlar. 5.1.8.2. Etkili profesyonel gelişim programlarının temel özellikleri nelerdir? Teknolojiye ilişkin profesyonel gelişimin amacı ne olursa olsun (teknoloji okur-yazarlığını geliştirmek, teknolojiyi öğretim sürecine entegre etmek, teknolojiyi sınıf yönetimi amaçları için kullanmak, profesyonel öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak, vb), profesyonel gelişim programı öğretmenlerin teknolojiye ilişkin bireysel amaçlarını gerçekleştirmede onlara farklı stratejiler sunmalıdır. Örneğin, el becerisine dayalı eğitim, uzun vadeli grup çalışmaları, Online dersler, meslektaş etkileşimine dayalı öğretim, modelleme, vb öğretim formlarının her biri, öğretmenlerin belli öğrenme ihtiyaçlarını gidermeye yönelik stratejilerdir. Ancak, başarısız olan tek bir strateji vardır ki, o da öğretmenleri genellikle okul dışında gerçekleştirilen “tek defaya mahsus hizmet-içi eğitim” kurslarına göndermektir. Bunun sebebi, öğretmenlerin teknolojiye ilişkin yazılım programları veya sistemleriyle ilgili bu kurslarda öğrendiklerini kendi okullarına döndüklerinde çeşitli sebeplerden dolayı (kurstaki yazılım programlarının okullarda olmayışı, kurstaki 130 eğitimin okulda ihtiyaç duyulan hizmet-içi eğitimle ilişkili olmaması, yönetim desteğinin eksikliği, vb) uygulayamamalarıdır. Öğretmenlere yönelik tasarlanacak hizmet-içi eğitim programları için genellikle üç aşamalı bir profesyonel gelişim modeli önerilmektedir. Birinci aşama, “temel profesyonel gelişim programı” dahilinde yer alan (a) okuldaki teknoloji laboratuvarını kullanmaya ilişkin projeler, (b) teknolojiye ilişkin informal meslektaş diyalogları, (c) bir teknoloji koordinatörü ile yüz yüze gerçekleştirilen diyaloglar ve tartışmalar, vb etkinlikleri kapsar. İkinci aşama, “orta düzeyde profesyonel gelişim programı” bağlamında yer alan (a) öğretmenler için örnek teknoloji uygulamalarını gözleme fırsatları yaratmak, (b) teknolojiyle ekip öğretimine katılmak, (c) meslektaşlarıyla birlikte bilgisayar destekli etkinliklere katılmak, vb aktiviteleri kapsar. Üçüncü aşama, “ileri düzeyde profesyonel gelişim programı” kapsamında yer alan (a) teknoloji konferanslarına katılım fırsatları sunmak, (b) öğrencilerle işbirliği içinde Multimedya projeleri geliştirmek, (c) teknolojik araştırmalar gerçekleştirmek, vb etkinlikleri kapsar. Profesyonel gelişim programları bu aşamaların her birinde olan öğretmenlerin bireysel ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitlendirilebilir. Bu bağlamda üç tür profesyonel gelişim programı hazırlanabilir: (1) Teknolojiyi nasıl kullanacaklarını öğrenmeye ihtiyacı olan eğitimciler için giriş düzeyinde bir profesyonel gelişim programı, çeşitli donanım (bilgisayarlar, tarayıcılar, dijital kameralar, vb) ve yazılım (Netscape, HyperStudio, ClarisWorks, vb) programlarının kullanımına ilişkin olabilir. (2) Teknolojiyi öğretim sürecine entegre etmeye hazır durumda olan eğitimciler için (a) teknolojiyi öğretim programına entegre etme becerilerini ve (b) öğrenci-merkezli öğrenme ortamları oluşturma becerilerini geliştirmeye yönelik profesyonel gelişim programları sunulabilir. (3) Özellikle teknolojinin yeni/farklı kullanım ve uygulama alanlarını keşfetme aşamasında olan eğitimciler için teknoloji danışmanlığı becerilerini kazandırmaya yönelik profesyonel gelişim programları sunulabilir. Ayrıca, teknolojiye ilişkin profesyonel gelişim programlarının bireysel öğrenme ihtiyaçlarına, teknolojideki gelişmelere ve değişmelere ve teknolojiye erişim durumlarına göre esnek olması gerekir. Bu bağlamda, başarılı olarak atfedilen profesyonel gelişim modellerinin birçoğu ACOT “the Apple Classrooms of Tomorrow” tarafından yürütülen araştırmalar sonucu geliştirilen prensipleri dayanak 131 olarak kullanmaktadır. ACOT’un “Teacher Development Centers (Öğretmen Gelişim Merkezleri)” hakkındaki araştırmaları, teknolojiye ilişkin etkili profesyonel gelişim programlarının şu niteliklere sahip olduğunu ortaya koymuştur (http://images.apple.com/education/k12/leadership/acot/pdf/rpt18.pdf; Erişim tarihi: 9 Şubat 2005): 1. Model uygulama ekipleri. Model uygulama ekipleri yenilikçi sınıf öğretmenlerinden oluşan küçük bir grubu temsil eder. Bu tür ekipler, yeni ve çeşitli öğrenme amaçlarına ve ortamlarına uygun öğretim stratejilerinin model/örnek uygulamalarını gösterir. Yönetimsel destekle birlikte sağlanan teknoloji desteği sayesinde bu öğretmenler, teknolojiyi sınıf uygulamalarına entegre ederek meslektaşları için birer rol modeli oluşturur. Bu ekiplerin temel sorumlulukları şunlardır: (a) teknolojiyi ve öğrenmeyi entegre eden aktivitelerin ve projelerin oluşturulmasında işbirliği yapmak, (b) sınıfta uygulanabilecek yeni öğrenme aktivitelerini keşfetmek, (c) diğer öğretmenlere danışmanlık yapmak, (d) yeni teknolojileri öğrenmek ve (e) genel olarak profesyonel gelişimlerini sürdürmek. 2. Sosyal ortama dayalı öğrenme. Sosyal ortama dayalı öğrenme aşağıdaki farklı boyutlardan oluşur: Gözlem. Öğretmenler yeni teknolojileri, onların diğer sınıflardaki kullanımlarını gözleme fırsatı bulduğunda ve bu teknolojileri uzmanların nasıl kullandıklarını gözlemlediklerinde daha iyi öğrenirler. İşbirlikçi çalışmalar. Bir proje üzerinde işbirlikçi çalışmak, öğretmenler için derin öğrenme tecrübeleri sağlar. Yaparak yaşayarak öğrenme. Bu tür bir öğrenme, belli bir öğretim yaklaşımının sadece okuyarak öğrenilmesinden öte bu yaklaşımın uygulanmasını da gerektirir. Bu durumda öğretmen hem öğrenen hem de uygulayandır. Meslekle ilgili aktiviteler. Öğretmenlerin kendi disiplin alanlarına ilişkin etkinliklere katılması onların öğrenmelerini kolaylaştırarak bu tür ortamları kendi sınıflarında oluşturmaları için gayret sarf etmelerini sağlayacaktır. 3. Yansıma. Yansıma ve işbirliği öğrenme sürecinin birer doğal parçalarıdır ve bu nedenle de profesyonel gelişim programlarının öğretmenlerin kendi fikirlerini paylaşacakları, sorular soracakları ve düşüncelerini dile getirecekleri zaman dilimlerini yaratmaları önemlidir. Bu tür zamanlarda gerçekleşen paylaşımlar ve 132 yansımalar, profesyonel gelişim programlarının da ötesine giden öğrenmeleri sağlamaktadır. 4. Teknik destek. Başarılı okul teknolojisi kullanımını sağlayan en önemli faktörlerden birisi de profesyonel gelişim programı sırasında ve sonrasında sürekli olarak sunulan teknik destektir. Bu destek farklı yollarla gerçekleştirilebilir: (a) elektronik postalar yoluyla iletişimde bulunan Online destek grupları, (b) basımı yapılmış referans kaynakları ve eğitim teknolojisine ilişkin Online siteleri, (c) öğretmenlere teknolojiyi okul dışında (evde) ve yaz tatilleri esnasında kullanma fırsatının verilmesi ve (d) öğretmenlere bir okul teknoloji danışmanı veya koordinatörü yoluyla destek sağlanması. Son olarak, öğretmenlere sunulan profesyonel gelişim programlarının değerlendirilmesi önemlidir. Örneğin: (1) Programlar personelin ihtiyacını karşılamakta mıdır? (2) Personelin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik içerik seçilmiş midir? (3) Profesyonel gelişim programları personelin erişimine imkan verecek yollarla sunulmakta mıdır? (4) Programlar hizmet-içi eğitim ihtiyacı olan bütün öğretmenleri kapsayacak düzeyde ve yeterlilikte sunulmakta mıdır? Diğer bir konu da, öğretmenlerin teknolojiyi kullanma ve keşfetme konusunda yöneticiler tarafından yeterince desteklenip desteklenmedikleriyle ilgilidir. Yönetimsel destek, profesyonel gelişim programlarında sunulan eğitimin sınıf ortamına taşınmasına etki eden en önemli faktörlerden birisidir. Bu nedenle, eğer okulda desteklemeyi ön planda tutan bir okul iklimi/kültürü söz konusu değilse, okul ortamının daha iyi hale getirilmesi için bazı düzenlemelerin yapılması da gerekebilir. 5.1.9. Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek Okulların teknolojik sistemlerini çalıştırabilmeleri için yardıma ihtiyaçları vardır. Bir teknik eleman için onarımı çok kolay olan bazı donanım ve yazılım problemleri, eğer gerekli teknik eğitimi almadılarsa çoğu öğretmen ve öğrenciler için tamiri imkansız gibi görünen temel zorluklar olabilir. Bu bağlamda, bilgisayara ilişkin teknik problemlerin çözümlenmesi veya çözümlenememesi, birçok öğretmen için teknoloji entegrasyonuna ilişkin en önemli konulardan birisidir. Bunun için bazı eğitimciler okuldaki teknik desteğin sürekliliğini sağlayacak bir teknoloji 133 koordinatörünün bulundurulması gerektiğini savunmaktadır. Dolayısıyla, teknik problemlerin acilen çözümünü sağlayacak destek personeli okulda söz konusu mudur? Eğer okulda bir teknoloji destek personeli varsa, bu kişinin rolleri (diğer personelin teknolojiye ilişkin bilgi ve becerileriyle orantılı olarak) zamanla farklılaşabilir. Teknik destek dört farklı kategoride ele alınabilir: (1) teknolojinin öğrenme ve öğretme sürecine entegrasyonuna ilişkin teknik destek, (2) teknolojinin yönetim ve organizasyon alanlarındaki kullanımına ilişkin teknik destek, (3) teknoloji sistemlerinin, yazılımın ve ekipmanın satın alınmasına, tamirine, bakımına ve güncelleştirilmesine ilişkin teknik destek ve (4) genel olarak bilişim teknolojisinin koordinasyonuna ve organizasyonuna ilişkin teknik destek. 5.1.10. Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak Bu aşamada temel amaç, velilerin ve paydaşların teknolojinin çocukların öğrenmesi üzerindeki pozitif rolü hakkında anlayış geliştirmelerini sağlamaktır. Birçok eğitimci, veli katılımının çocukların öğrenmeye ilişkin motivasyonlarını arttırması üzerindeki önemine dikkat çekmiştir. Bu konuda yapılan çalışmalar, sosyoekonomik bakımdan çok düşük gelir düzeyine sahip aile ortamlarında yetişen, ama yüksek düzeyde akademik performans sergileyen öğrencilerin annelerinin genellikle öğrenmeyi günlük aktivitelere yansıttığını ortaya çıkarmıştır. Bu durumun en temel nedeni ise, veliler çocukların ilk öğretmenleridir ve ev ortamı da onların ilk sınıflarıdır. Araştırmalar, teknolojinin çeşitli öğrenme etkinliklerindeki aktif kullanımı sonucunda öğrencilerin yüksek düzeyde kendine güven duygusuna sahip olduklarını, öğrenmeye ilişkin pozitif bir tutum sergilediklerini ve sınıftaki öğrenme faaliyetlerine ilişkin daha çok motive olduklarını göstermektedir. Özellikle kendine güven duygusu, öğrenmenin temelini oluşturmaktadır. Kişinin kendine güveni ise, çeşitli işleri ve görevleri başarılı bir şekilde yapmasıyla, kendi başarısını aynı işi ya da görevi yapan başkalarının başarılarıyla kıyaslamasıyla ve kendisi için önemli gördüğü yetişkinlerden başarısına ilişkin destekleyici geribildirim almasıyla gelişir. 134 5.1.11. Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek Eğitimsel teknoloji programlarını değerlendirmek zorlu bir çabadır. Okulların teknolojinin öğrenci öğrenmesini ve başarısını etkin bir biçimde geliştirmesini sağlayacak teknoloji planlarını tasarlamaya başlamasıyla birlikte teknolojinin öğrenci öğrenmesi üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi de büyük önem arz etmektedir. Diğer bir ifadeyle, planlama sürecine başlanmasıyla birlikte, değerlendirmeye ilişkin bir dizi sorular da gündeme gelecektir. Bu bağlamda sorulacak temel soru şudur: “Eğitim teknolojisi programları (a) hizmet ettikleri öğrenci türleri, (b) öğretmenlerin teknolojiyi kullandıkları program alanları ve (c) kullanılan teknoloji türleri bakımından nasıl değerlendirilecektir?” 5.1.11.1. Değerlendirme nedir? Genel olarak değerlendirme, programların kavramsallaştırılmasını, uygulanmasını ve yararlılığını ortaya çıkarmak için çeşitli sosyal bilim araştırma prosedürlerinin sistemli bir şekilde uygulanmasını içeren bir süreçtir. İki tür değerlendirme vardır: (1) süreç değerlendirmesi ve (2) sonuç değerlendirmesi. Süreç değerlendirmesi, genellikle uygulamaya ve sürekli planlamaya ilişkin soruları cevaplandırmak amacıyla programın ilk aşamalarında gerçekleştirilir. Bu tür değerlendirme tipik olarak sonuçtan ziyade süreci değerlendirmeye yöneliktir. Süreç değerlendirmeleri çeşitli amaçlar açısından faydalıdır. Örneğin: (1) Ortaya çıkan problemlerin (çözüme kavuşturulmalarına olanak verecek biçimde) erken teşhisini sağlarlar. (2) Programın uygulanması esnasında (eğer varsa) neden farklı sonuçların ortaya çıktığını anlamaya yardım ederler. (3) Gelecekte yapılacak olan sonuç değerlendirmesine temel teşkil edecek verilerin elde edilmesini sağlarlar. (4) Sonuç değerlendirmelerine ilişkin bulguların tanımlanmasına yardımcı olurlar. Sonuç değerlendirmesi ise, uygulanan programların sonuçlarını ve etkilerini ortaya çıkarmaya yöneliktir. Sonuç değerlendirmeleri genellikle programın tamamlanmasından sonra ve beklenen sonuçların gerçekleşmesi için yeterli zaman geçtikten sonra yapılır. Sonuç değerlendirmelerinin bazı avantajları şunlardır: (1) Eğer doğru olarak tasarlanırlarsa sebep-sonuç veya sebep-etki ilişkileri hakkında delil sağlarlar. (2) Uzun vadeli etkileri ölçmeye yardım ederler. (3) Daha sonraki uygulamalar için çıkarsamalar 135 yapmaya yardımcı olurlar. (4) Belli bir zaman dilimi süresince meydana gelen değişiklikler hakkında veri sağlarlar. 5.1.11.2. Neden değerlendirme yapılmalıdır? Değerlendirmenin planlanmasına teknoloji planlanma sürecinin başlamasıyla birlikte başlanmalıdır. Ayrıca, değerlendirmenin amaçlı olabilmesi için, değerlendirmeyi planlama ekibinin neyi, nasıl değerlendireceğini çok iyi bilmesi gerekir. Bu durumda değerlendirmenin temel amacı (a) teknoloji planını gözden geçirmek ve plan üzerinde gerekli düzenlemeleri yapmak, (b) ne tür teknik desteğe ihtiyaç duyulduğunu tespit etmek veya (c) teknolojinin öğrenciler, öğretmenler ve paydaşlar üzerindeki etkisini belirlemek, vb olabilir. Ayrıca, değerlendirme sürecinde okuldaki her personelin fikir ve görüşlerine başvurulması, değerlendirmenin daha geniş bir çerçevede yapılması açısından önemlidir. Buna ek olarak, değerlendirmenin bir defaya mahsus bir etkinlik olarak değil, sürekli olarak devam eden bir tarzda programa entegre edilmesi gerekir. Genel olarak, bir programı değerlendirmek için çeşitli sebepler vardır. Bu sebeplerden bazıları şunlardır: (1) Personele ve diğer ilgililere programın iyi yönleri ve potansiyel problemler hakkında bilgi sunmak. (2) Potansiyel problemlerin programın başında farkına varmak ve bu problemlerin daha ciddi boyutlara ulaşmadan önce çözümünü sağlamak. (3) Daha sonraki değerlendirme çabalarına rehberlik etmek (daha sonra detaylı bir şekilde incelenmesi gereken konulara dikkat çekmek, vb). (4) Ne tür teknik yardım ve desteğe ihtiyaç bulunduğuna ilişkin veri toplamak. (5) Programın katılımcılar üzerindeki etkisini ortaya çıkarmak. 5.1.11.3. Ne tür bilgiler toplanacaktır? Toplanacak bilgi türü, değerlendirmeden değerlendirmeye göre farklılaşacaktır. Bu bağlamda nitel, nicel ya da her ikisini de içeren verilerin toplanması gerekebilir. Örneğin, nitel veriler öğrencilerin bilgisayarları nasıl kullandıklarına ilişkin detaylı tasvirlerden oluşabilir. Nicel verilere örnek olarak da okul binasındaki bilgisayarların sayısı, profesyonel gelişime yönelik harcanan zamanın saat olarak hesaplanması veya öğrencilerin bilgisayar kullanmalarına ilişkin zamanın saat olarak hesaplanması, vb verilebilir. Diğer taraftan, nitel ve nicel veriler birbirlerini tamamlayıcı olabilir. Örneğin, öğrencilerin bilgisayarları ne zaman ve nasıl kullandıklarını bilmek (nitel veri) ve öğrencilerin bilgisayarlar üzerinde ne kadar zaman harcadıklarını bilmek (nicel veri) öğrencilerin bilgisayar kullanımı konusunda daha kapsamlı bir anlayış geliştirmesini 136 sağlayabilir. Genel olarak, değerlendirmenin aşağıdaki soruları cevaplaması gerekir: (a) Neyin değişmesi beklendi ve gerçekte ne değişti? (b) Değişim neden istendi ve tecrübe edilen değişim başlangıçta tespit edilen ihtiyaçları karşılamakta mıdır? (c) Değişim katılımcıları nasıl etkiledi ve katılımcıların değişim hakkındaki algıları nelerdir? 5.1.11.4. Bilgiler hangi yöntem ve tekniklerle elde edilecektir? Bilgileri toplamak için farklı yollar söz konusudur. Bu durum değerlendirmenin amacına bağlı olarak değişecektir. Örneğin, giriş düzeyine ilişkin bilgilerin toplanması önemli olabilir. Bu bağlamda, profesyonel gelişim programından sonra öğretmenlerin teknoloji kullanımlarının artış gösterip göstermediğini bulmak için programın öncesinde ve sonrasında bilgi toplamak gerekebilir. Veri toplamada farklı kaynakların bir arada kullanılması en iyi yoldur. Delil ve ispat için birçok kaynaktan elde edilen bilgiler tek kaynak kullanılarak elde edilen bilgilere kıyasla daha etkilidir. Örneğin, öğrencilerin bilgisayar kullanımına ilişkin veriler elde edilirken öğrenci raporlarının incelenmesi, öğrencilerin gözlenmesi ve bilgisayar kullanımına ilişkin laboratuvar çizelgesinin incelenmesi daha kapsamalı bilgiler sunacaktır. Benzer şekilde bilgi toplama sürecinde farklı bireylerin (öğretmenler, öğrenciler, personel, vb) görüş ve perspektiflerinin alınması önemlidir. Bu durum aynı zamanda verilerin gruplar arasında karşılaştırma yapılmasına da imkan tanır. Yaygın olarak kullanılan veri toplama teknikleri arasında anketler, görüşmeler, grup görüşmeleri, gözlemler ve dokümanlar sayılabilir. Anketler, sayıca daha büyük gruplardan bilgiyi elde etmeyi sağlar. Görüşmeler, sınırlı sayıda bireylerden derinlemesine bilgi elde etmeye yarar. Grup görüşmeleri, zamanın az olduğu durumlarda çok sayıda bireyle aynı anda görüşme imkanı verir. Ancak, grup sinerjisi dolayısıyla bireysel olarak dile getirilemeyen (akla gelmeyen) bazı fikirler gruptaki bireylerin görüşlerine bağlı olarak dile getirilebilir. Yani, gruptaki her bireyin görüşü bir diğer bireyin görüşünün şekillenmesine etki eder. Gözlemler ise davranışlar üzerine odaklanır. Son olarak, okul tarafından rutin olarak toplanan bilgiler (test sonuçları, devamsızlıklar, öğrenci bilgi formları, vb dokümanlar) önemli veriler sağlayabilir. 137 5.1.11.5. Veriler nasıl analiz edilip raporlaştırılacaktır? Veri analiz sürecinin temel amacı, toplanan verilerin ne anlama geldiğini ve ne tür sonuçları destekleyeceğini ortaya çıkarmaktır. Anket verileri için genellikle madde ortalama puanları yeterlidir. Davranışsal veriler için (devamsızlıklar, geç gelmeler, vb) sıklık ve yüzdelik oranlarının hesaplanması gerekir. Bu tür analizler betimleyicidir, karşılaştırmalara olanak verir ve gelişim sürecinin yıldan yıla nasıl bir seyir izlediğini gösterir. Değerlendirmenin rapor haline getirilmesinin amacı, katılımcılara teknoloji entegrasyon sürecine ilişkin bilgi vermek ve onların bu bilgiyi öğrencilerle ilgili günlük uygulamalarında kullanmalarına yardımcı olmaktır. Ancak, değerlendirme bulgularının raporlaştırılması, sadece verilerin paylaşımı amacıyla sınırlı tutulmamalıdır. Değerlendirme raporlarının teknolojinin entegrasyonuna ilişkin etkinlikleri, sonuçları ve geleceğe ilişkin kestirimleri de içermesi gerekir. Ayrıca, bu tür raporların açık ve anlaşılır bir dil kullanılarak yazılması da önemlidir. Teknoloji planlama komitesi açısından önemli olan diğer bir husus, raporlaştırmanın değerlendirmenin sonu olmadığının ve bir defaya mahsus olarak yapılan bir olay olmadığının farkında olunmasıdır. Buna ek olarak, raporların yazılı olma zorunluluğu da yoktur; raporlaştırma sözlü, yazılı, görsel veya bunların bir karışımı olarak yapılabilir. Önemli olan, teknolojik altyapının bütün katılımcılara değerlendirme bulgularını kısa yoldan, zamanında ve cazip metotlarla sunacak biçimde oluşturulmasıdır. 5.1.11.6. Sonuçlar kimle/kimlerle, nasıl paylaşılacaktır? Bu aşamada, değerlendirme sonuçlarından (1) mutlaka haberdar edilmek zorunda olan ve (2) haberdar edilmesinde fayda görülen bireylere/gruplara ilişkin bir listenin hazırlanması önemlidir. Bu konuda şu sorular göz önünde bulundurulabilir: (1) Uygulanan programa ilişkin bireylerin giriş düzeyindeki bilgileri nedir? (2) Program hakkında ne bilmeleri gerekir? (3) Programa ilişkin bilgilere ne kadar ilgi duymaktalar ve bu bilgileri öğrenmek için ne kadar zaman ayırabilirler? Örneğin, eğer kişiler halihazırda program hakkında belli giriş düzeyinde bilgilere sahiplerse, değerlendirmeye ilişkin sadece spesifik bulguların paylaşılması önemlidir. Benzer şekilde, eğer bireyler acilen bazı bilgileri öğrenmeye ihtiyaç duyarlarsa, öncelikle temel bulguların özetini içeren kısa bir not ve daha sonra daha uzun bir rapor 138 sunulabilir. Özetle, aşağıdaki yollar uzun raporlara ek olarak sonuçların paylaşılmasında kullanılabilir: (1) Kısa not veya mektup göndermek. (2) Telefonla görüşmek. (3) Sunu yapmak. (4) Bir dergi veya gazetede yayınlamak. (5) Öğretmenler için bir seminer düzenlemek. (6) Web sayfasında yayınlamak. 5.1.11.7. Sonuçların paylaşılmasına ne zaman başlanmalıdır? Değerlendirme sonuçlarının katılımcılarla paylaşılması önemlidir. Bu bilgi paylaşımını gerçekleştirmek için bir iletişim planının hazırlanması gerekebilir. Güçlü bir iletişim planı sayesinde planlama komitesi ve çabaları için geniş tabanlı bir destek elde edilebilir. Bu bağlamda iletişim çabalarının bir kısmı, katılımcıları öğretim teknolojisinin faydaları ve teknolojinin öğrenme ve öğretme üzerindeki etkileri hakkında eğitmek üzerine odaklanabilir. Broşürler, geri bildirim formları ve personel toplantıları, teknoloji planının başkalarıyla paylaşılmasını sağlayan temel araçlardandır. Ancak, teknoloji planının iletişimini sağlamak için teknolojiden olabildiğince yararlanmak da önemlidir (elektronik posta, vb). Sonuçların paylaşımına, planlama ve uygulama sürecinin en başından (planlama komitesinin oluşturulması safhasından) başlanmalıdır. Örneğin: Planlama komitesinde görev alacak temsilcilerin seçimine kim katılmalıdır? vb. 5.2. Özel Konya Esentepe İÖO Teknoloji Profilinin “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”ne Göre Ortaya Çıkarılması Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulunun resmi İnternet sitesinden (http://www.esentepe.k12.tr; Erişim tarihi: 6 Ağustos 2005) ve okul dokümanlarından (komite tutanakları, vb) elde edilen bilgiler, “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)”nin uygulanmasından elde edilen bulgular ve okuldaki Bilgisayar Öğretmeniyle gerçekleştirilen “sohbet-tarzı” görüşmelerden elde edilen veriler “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” kapsamında değerlendirilerek, Özel Konya Esentepe İÖO’nun teknoloji profili ortaya çıkarılmıştır. Aşağıda Özel Konya Esentepe İÖO’na ilişkin olarak elde edilen bütün bu bulgular “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”ndeki 11 boyutla ilişkili olarak özetlenmektedir. 139 5.2.1. Boyut 1: Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulunun 12 Kasım 2004 tarihinden itibaren çalışmaya başlayan “Teknoloji ve Proje Geliştirme, Uygulama Çalışma Grubu” adı altında iki okul idarecisi, Bilgisayar Öğretmeni ve beş öğretmenden oluşan bir teknoloji komitesi vardır. Ancak, bu komite, her ne kadar “okuldaki bilgisayar ve öğretim teknolojilerinin kullanımına ilişkin hizmet-içi eğitim kursları düzenlemek ve bu konuda okul personeline teknik destek sunmak” gibi önemli görevleri üstlenmiş olsa da, okul için kapsamlı bir teknoloji planı oluşturmayı kendisine amaç edinmemiştir. Nitekim, “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” kapsamında Bilgisayar Öğretmenine gönderilen anket sonuçları, Özel Konya Esentepe İÖO’ndaki teknoloji entegrasyon çabalarının “sistematik olarak yürütülmediğine” ve “okulun daha geniş çaplı reform çabalarıyla (örneğin, Çoklu Zeka Teorisi, Proje Tabanlı Öğrenme, Toplam Kalite Yönetimi, vb) ilişkilendirilmediğine” dikkat çekmektedir. Bilgisayar öğretmenin de dediği gibi, “Okulun halihazıra kapsamlı bir teknoloji planı yoktur. Teknolojiye ilişkin yapılan işler, çoğunlukla bölük pörçük bir şekilde ve birbirinden kopuk olarak yürütülmektedir”. Bu aşamada, özel Konya Esentepe İÖO’ndaki teknoloji entegrasyon çabalarının daha sistematik bir yapıda yürütülmesini sağlayacak ve bu çabaların daha etkin bir teknoloji planıyla sonuçlanmasına yardımcı olacak bir “teknoloji planlama komitesi”nin oluşturulması gerekmektedir. 5.2.2. Boyut 2: Vizyon Geliştirmek Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu personeli, 31 Temmuz ve 08 Eylül 2000 tarihleri arasında gerçekleştirilen bir hizmet-içi eğitim programına katılmıştır. Bu programın üç temel hedefi vardı (Saban, 2001): (1) okul personelinin birbirleriyle kaynaşmasını sağlamak, (2) okul için bir vizyon geliştirmek ve (3) 2000-2001 öğretim yılı için hazırlık yapmak. Söz konusu bu hizmet-içi eğitim programının ilk haftasında gerçekleştirilen tartışmalar ışığında gelişen “okul vizyonu” aşağıdaki şekilde özetlenmiştir (Saban, 2001, s. 151): Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu’nun genel amacı, 6-14 yaş grubu çocuklara 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda belirtilen genel amaçlar 140 doğrultusunda, ana dil, yabancı dil, bilim, sanat, genel kültür ve sosyal etkinlikler açısından zengin bir öğrenme ortamı sağlamaktır. Bu genel amaç çerçevesinde, Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu, bütün çocukları: 1. Her alanda akademik yönden başarılı; 2. Türkçe’yi etkili olarak kullanabilen; 3. En az bir yabancı dil bilen; 4. Zihinsel, duygusal, sosyal ve fiziksel gelişim yönlerinden sağlıklı; 5. Eleştirel düşünebilen, araştırabilen ve problem çözebilen; 6. Çağın teknolojisini kullanabilen; 7. Başkalarıyla sağlıklı iletişim ve etkileşime girebilen; 8. Ulusal ve evrensel kültürel değerlere saygılı olan; 9. Öğrenmeyi öğrenen ve kendi öğrenmesinden sorumlu olan; ve 10. Kendine güvenen bireyler olarak yetiştirmeyi hedeflemektedir. Özel Konya Esentepe İÖO’nun “okul vizyonu” analiz edildiğinde, “öğrencilerin çağın teknolojisine ayak uydurabilen ve bu teknolojiyi günlük hayatlarında etkin olarak kullanabilen bireyler olarak yetiştirilmek istendiği” açıkça görülmektedir. Nitekim, bir sonraki boyutta da ele alınacağı üzere, vizyondaki teknoloji üzerine yapılan bu vurgu, öğrenciler için geliştirilen teknoloji amaçlarına da doğrudan yansıtılmıştır. Öte yandan, yukarıda verilen okul vizyonuyla ilişkili okulda herhangi bir “teknoloji vizyonu” söz konusu değildir. Bu aşamada, Özel Konya Esentepe İÖO’nun teknolojinin öğretim programına entegrasyonunu açıkça vurgulayan kapsamlı bir “teknoloji vizyonu” geliştirmesi ve bu vizyonun gerçekleştirilmesini sağlayacak stratejileri açık ve net olarak belirlemesi gerekmektedir. 5.2.3. Boyut 3: Amaç Belirlemek Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu, T. C. Milli Eğitim Bakanlığına bağlı diğer devlet ve özel ilköğretim okullarının da uyguladığı 2492, 2457, 2300, 2089 ve 2551 sayılı Tebliğler Dergisinde belirtilen esaslara uygun olarak, birinci sınıf düzeyinden sekizinci sınıf düzeyine kadar bütün öğrencilerin bilgisayar-okur yazarlığı becerilerini geliştirmek amacıyla “teknolojiye ilişkin performans göstergelerini” halihazırda belirlemiş olup, bu becerileri geliştirmeye çalışmaktadır. 141 Çizelge 5.1, Özel Konya Esentepe İÖO’nun öğrenciler için geliştirdiği teknoloji okur-yazarlığı performans göstergelerini sunmaktadır. Bu noktada, Özel Konya Esentepe İÖO’nun söz konusu bu performans göstergelerini ISTE tarafından geliştirilen ve Bölüm 2’de verilen Çizelge 2.1’deki “Öğrenciler için Teknoloji Standart Kategorileri”yle ilişkilendirmesi ve Çizelge 2.2’deki “Öğrencilerin Teknoloji Okur-Yazarlığı için Performans Göstergeleri”yle de paralellik arz edecek şekilde yeniden düzenlemesi ve organize etmesi, bir öneri olarak getirilebilir. Ayrıca, “öğrenciler için geliştirilen teknoloji okur-yazarlığı becerilerinin okulun genel vizyonuyla ve okulun teknolojik ihtiyaç analiziyle nasıl ilişkili olduğunun da ortaya konulması gerekmektedir”. Çizelge 5.1. Özel Konya Esentepe İÖO’nun Öğrenciler için Geliştirdiği Teknoloji Okur-Yazarlığı Performans Göstergeleri 1. Sınıf Performans Göstergeleri 1. sınıfı bitiren her öğrenci: 1 Bilgisayarın tanımını yapabilir, bilgisayarın ne işe yaradığını ve hangi amaçlar için kullanıldığını söyleyebilir, bilgisayarla neler yapabileceğini açıklayabilir. 2 Bilgisayarı oluşturan temel parçaları (kasa, açma/kapama düğmesi, CD sürücüsü, ekran, klavye, fare, vb) tanıyabilir. 3 Bilgisayarı açabilir, Windows 2000’i çalıştırabilir, Windows 2000’i çalıştırmak için gerekli olan işlemleri sırasıyla yapabilir, Windows 2000’i kapatabilir. 4 Fareyi kullanabilir (fareyi kullanarak göstergeci istediği yere getirebilir, fare üzerindeki düğmeleri doğru bir şekilde kullanabilir, vb). 5 Paint programını açabilir (imleci başlat düğmesine getirip tıklayabilir, imleci programlar seçeneğine getirebilir, imleci donatılar seçeneği üzerine getirebilir, imleci Paint seçeneği üzerine getirebilir ve programa girebilir, vb). 6 Paint penceresini tanıyabilir (Paint penceresi üzerinde araç kutusunu, renk kutusunu, çizim alanını ve kapatma düğmesini gösterebilir, vb). 7 Paint araçlarını kullanabilir (araç kutusundan kalem aracını seçip çeşitli çizgiler çizebilir, istenilen şekilleri silebilir, dikdörtgen, elips, yuvarlatılmış dörtgen araçlarını kullanarak çeşitli büyüklüklerde şekiller çizebilir, imleci renk kutusuna götürüp istediği rengi seçebilir, imleci araç kutusuna götürerek renkle doldur aracını çizilen şekillerden birinin üzerine getirip şekillerin içini boyayabilir, araç kutusundan çizgi aracını seçip farklı uzunlukta, renkte ve kalınlıklarda çizgiler çizebilir, vb). 8 WordPad programını açabilir, WordPad programını kullanabilir (adını ve soyadını, anne-baba adını, vb kısa cümleler yazabilir, enter tuşunu kullanarak satırbaşı yapabilir, büyük harf kilidini kullanabilir, hatalı yazılmış cümlelerdeki hataları tespit edebilir, yön tuşlarını kullanarak imleci hatalı harfin sağına/soluna getirip Delete ve Back Space tuşları ile hatalı harfleri silebilir, silinen harflerin yerine doğrularını yazabilir, vb). 9 Yazının tipini, boyutunu ve rengini biçimlendirebilir. 142 2. Sınıf Performans Göstergeleri 2. sınıfı bitiren her öğrenci: 1 2 3 4 5 6 7 Bilgisayarın nerelerde ve hangi amaçlar için kullanıldığını söyleyebilir. Bilgisayarı oluşturan temel parçaları tanıyabilir (gösterilen birimin adını söyler, adı söylenen birimi gösterir, yazıcıyı gösterebilir ve işlevini söyleyebilir, disketi gösterebilir ve işlevini söyleyebilir, disketi takıp/çıkarabilir, CD sürücüsünü gösterebilir ve işlevini söyleyebilir, vb). Fareyi kullanarak imleci ekran üzerinde istenilen yere getirebilir. Paint programını açabilir (imleci başlat düğmesine getirip tıklayabilir, imleci programlar seçeneğine getirebilir, imleci donatılar seçeneği üzerine getirebilir, imleci Paint seçeneği üzerine getirebilir ve programa girebilir, vb). Görünüm mönüsündeki işlemleri yapabilir. Çizim araçlarını kullanabilir (kıvrım aracını ve çokgen aracını seçip çeşitli çizgiler çizebilir, vb). Yapılan bir resmi kaydedebilir (kaydedilen bir çalışmayı aç komutu ile açabilir, kaydedilen bir çalışmanın çıktısını alabilir, vb). Araç kutusundaki metin aracı ile boş bir resim sayfasına metin ekleyebilir. WordPad programını kullanabilir. Noktalama işaretlerini kullanarak yazıyı biçimlendirebilir, bir yazı üzerinde renk, biçim, vb değiştirebilir. Yazılan bir metni dosya mönüsünü kullanarak kaydedebilir. Paragrafı istenilen özelliklerde düzenleyebilir. Biçim çubuğunu kullanarak metni ortalayabilir, sola ve sağa hizalayabilir. Yazılara otomatik tarih ve saat ekleyebilir. İnternetin ne olduğunu ve İnternetle neler yapılabileceğini bilir, çocuklarla ilgili bir İnternet sayfasına girebilir (istenilen web sayfasının adresine tıklayabilir, istenilen web sayfasının adresini yazabilir, açılan sayfa içinde dolaşabilir, vb). 3. Sınıf Performans Göstergeleri 3. sınıfı bitiren her öğrenci: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Bilgisayarın nerelerde ve hangi amaçlar için kullanıldığını söyleyebilir. Denetim masasını kullanabilir (My Computer simgesine tıklayıp denetim masasını açabilir, vb). Görüntü özelliklerini ayarlayabilir (Display penceresini açabilir, duvar kağıdını, arka plan desenini, ekran koruyucusunu ayarlayabilir, vb). Paint programı araç kutusunu kullanabilir (araç kutusunu kullanarak bir şekil çizebilir, çizilen bir şekli boyayabilir, vb). Verilen örnekler üzerinde dosya, düzen, görünüm, resim ve renkler mönüsündeki komutları doğru olarak kullanabilir. Word programına girebilir, Word penceresi üzerinde başlık çubuğunu, menü çubuğunu, standart ve biçim araç çubuğunu, cetvel çubuğunu, kaydırma çubuklarını, imleç çubuğunu ve pencere kontrol düğmelerini gösterebilir. Araç çubuklarını tanıyabilir (word penceresi üzerinde standart araç çubuğunu gösterebilir, word penceresi üzerinde biçimlendirme çubuğunu gösterebilir, dosya mönüsünden yeni, boş bir belge oluşturabilir, oluşturulan metne istenilen yazıyı yazabilir, yeni oluşturulan bir belgeyi dosya mönüsünden kaydedebilir, vb). Biçimlendirme çubuğunu kullanarak yazıyı biçimlendirebilir (bir yazının rengini, yazı tipini ve boyutunu değiştirebilir, bir yazıyı kalın ve yatık yapabilir, bir yazının altını çizebilir, yazıya resim ekleyebilir, vb). PowerPoint programını kullanabilir (PowerPoint programına girebilir, programda boş bir sunu açabilir, programda sunu hazırlayabilir, istenilen özellikte slayt hazırlayabilir, hazırlanan slaytlara özel efektler verebilir, hazırlanan dosyayı kaydedebilir, daha önce kaydedilen bir dosyayı açabilir, aynı dosyaya resim ve otomatik şekiller ekleyebilir, vb). İnternetin ne olduğunu ve İnternette neler yapılabileceğini söyleyebilir, İnternet Explorer araç çubuğundaki düğmeleri tanıyabilir ve düğmelerin ne işe yaradığını söyleyebilir, istenilen web adresini doğru bir şekilde yazabilir. 143 4. Sınıf Performans Göstergeleri 4. sınıfı bitiren her öğrenci: 1 2 3 4 5 6 Bilgisayarın tarihi hakkında bilgi verebilir, bilgisayarın temel birimlerini söyleyebilir, bilgisayarın çalışma düzenini anlatabilir, girdi, işlem ve çıkış birimlerini söyleyebilir, vb. Denetim masasına girebilir, görüntü özelliklerini istenilen şekilde değiştirebilir, tarih ve saat ayarlarını değiştirebilir, hesap makinesini kullanabilir. Word programını açabilir, araç çubuğunu kullanarak paragrafı istenilen biçimde hizalayabilir, yazılan bir yazıda biçimlendirme çubuğunu kullanarak madde işaretleri ve numaralandırma yapabilir, yazılan bir yazıda standart araç çubuğunu kullanarak kopyala-kes-yapıştır yapabilir. Word art özelliğini kullanabilir. Sayfa ayarları yapabilir (dosya mönüsünden sayfa yapısı komutunu seçip istenilen sayfa ayarlarını yapabilir, vb). Baskı ön izleme yapabilir (standart araç çubuğunu kullanarak hazırlanan sayfanın baskı ön izlemesini yapabilir, vb). Çıkış alabilir (durum çubuğunu kullanarak hazırlanan bir dosyanın çıktısını alabilir, dosya mönüsünden yazdır komutunu kullanarak çıktı alabilir, vb). PowerPoint programında sunu hazırlayabilir. Boş sunuya başlık verebilir, biçim mönüsünden arka plan rengini değiştirebilir, arka planı tüm slaytlara uygulayabilir, metin kutularını ve metni istediği gibi biçimlendirebilir, slayda resim ekleyebilir, yeni bir slayt ekleyebilir. Hazırlanan slaytları gösteriye çevirebilir, slayt geçiş özelliklerini kullanabilir. Özel animasyon ekleyebilir. İnternette aranan bilgiye ulaşma yollarını söyleyebilir (arama motorlarını doğru bir biçimde kullanabilir, yeni arama penceresi açabilir, İnternette araştırma yaparken dikkat edilmesi gereken noktaları söyleyebilir). 5. Sınıf Performans Göstergeleri 5. sınıfı bitiren her öğrenci: 1 2 2 4 5 6 7 Donanım ve yazılım kavramlarının ne anlama geldiğini açıklayabilir ve işletim sistemlerini sayabilir. Windows 2000 masaüstünü düzenleyebilir ve masaüstünde sağ tuş tıklandığında ekrana gelen mönüden yeni klasör oluşturabilir. Paragraf düzenleme işlemlerini yapabilir (biçim mönüsünü kullanarak satır aralığı, büyük harf-küçük harf ayarlarını yapabilir, tablo mönüsünü kullanarak tablo ekleyebilir, düzen mönüsünü kullanarak bul-değiştir işlemi yapabilir, ekle mönüsünü kullanarak tarih, saat, simge veya sayfa numarası ekleyebilir, biçim mönüsünü kullanarak gölgelendirme yapabilir, biçim mönüsünü kullanarak kenarlık veya sayfa kenarlığı ekleyebilir, vb). PowerPoint sunusu hazırlayabilir, slayt geçiş özelliklerini kullanabilir, özel animasyon ekleyebilir. Excel programını açabilir. Excel programına girebilir. Excel penceresini tanıyabilir. Excel penceresi üzerinde başlık çubuğunu, ad kutusunu, formül çubuğunu, aktif hücreyi, çalışma sayfalarını, sütunu ve satırı gösterebilir. Çalışma sayfasının özelliklerini tanıyabilir. Hücre genişliğini ayarlayabilir, istenilen hücreyi seçebilir ve hücreye veri girebilir. Eldeki verilerle bir tablo oluşturabilir. Dosya komutunu kullanarak hazırlanan bir çalışmayı kayıt edebilir. İnternet tarihi ve hizmetleri hakkında bilgi sahibidir. İnternet için gerekli olan donanımı tanır. Elektronik postayı, bilgi kaynaklarını, alışveriş işlemlerini ve tartışma gruplarını tanır. 144 6. Sınıf Performans Göstergeleri 6. sınıfı bitiren her öğrenci: 1 2 3 4 5 6 7 8 Bilgisayarlar çalışırken dikkat edilmesi gereken noktaları bilir. Virüsün ne olduğunu ve virüs bulaşmaması için dikkat edilmesi gerekenleri söyleyebilir. Başlat mönüsüne komut ekleyebilir, masaüstü ekranında kısayol oluşturabilir, tarih ve saati ayarlayabilir. Explore (araştır) komutunu kullanabilir. Yeni klasör oluşturabilir. Denetim masasındaki ayarları tanıyabilir, vb. Office 2000 programlarını başlatabilir (başlat düğmesini kullanarak istenilen bir programı açabilir, yeni bir belge oluşturabilir, dosya üzerinde sağ klik yaparak yeniden adlandır, kopyala ve sil seçeneklerini kullanabilir, vb). Paragraf düzenleme işlemlerini yapabilir (dosya mönüsünden sayfa yapısı ayarlarını değiştirebilir, sayfa numarası, tarih ve saat ekleyebilir, vb). Word art özelliğini kullanabilir (ekle mönüsünü açabilir, istenilen Word art seçeneğini seçebilir, vb). Paragraf düzenleme işlemlerini yapabilir (çizim çubuğunu kullanarak metin kutusu oluşturabilir, ekle mönüsünü kullanarak simge ekleyebilir, biçim komutunu kullanarak paragrafın ilk harfini büyütebilir, tablo mönüsünü kullanarak tablo ekleyebilir, tabloya satır, sütun ekleyebilir, tablo mönüsünden hücreleri birleştir, hücreleri böl komutunu kullanabilir, vb). İstenilen özelliklerde metin yazabilir. Excel programını kullanabilir (verileri otomatik sıralayabilir, sayfayı taşıyabilir, grafik oluşturabilir, basit formüller yazabilir, hücre biçimlendirebilir, vb). PowerPoint programını kullanarak sunu hazırlayabilir (slaydın arka fonunu değiştirebilir, slaydı otomatik biçimlendirebilir, canlandırma efektlerini kullanabilir, hazır sunu deseni açabilir, hazır sunu desenini değiştirebilir, Clipart geliştirebilir, slayt silme ve kopyalama yapabilir, vb). Elektronik postayı kullanabilir (bir servisten mail adresi alabilir, mesaj gönderebilir, mesaja dosya ekleyebilir, gelen mesajlar için klasör oluşturabilir, vb). 7. Sınıf Performans Göstergeleri 7. sınıfı bitiren her öğrenci: 1 2 3 4 5 6 7 Bilgisayarı oluşturan temel birimleri tanıyabilir (çevre birimlerini özellikleri ile söyleyebilir, çoklu ortam, sanal gerçeklik kavramlarını açıklayabilir, vb). 2000 işletim sistemini kullanabilir (denetim masası ayarlarını yapabilir, denetim masasındaki simgeleri kullanabilir, görev çubuğunu kullanabilir, vb). İstenilen özelliklerde metin yazabilir. Yeni bir şablon oluşturabilir. Kayıtlı belgeye şablon uygulayabilir. Sihirbaz’ı kullanabilir. HTML belgesi oluşturabilir. Oluşturulan belgeye köprü ekleyebilir. Köprüyü kaldırabilir. Köprüler arasında geçiş sağlayabilir. Metne üst ve alt bilgi yazabilir. Metne dipnot ekleyebilir. Excel programını kullanabilir (formül, harita ve form oluşturabilir, süzgeci kullanabilir, çalışma sayfasını bölebilir ve sayfaları düzenleyebilir, vb). PowerPoint ile sunu hazırlayabilir (sunuya üst bilgi, alt bilgi, ses ve film ekleyebilir, sunuya nesne ekleyebilir, format değiştirebilir, seçenekler penceresini kullanabilir, sunuya tablo ve grafik ekleyebilir, vb). Veri tabanı yapısını oluşturabilir. Alan sütunu ekleyebilir. Kayıtlı veri tabanını açabilirbiçimlendirebilir. Sütun dondurabilir. Alfabetik sıralama yapabilir. Kayıt göstergecini, veri tabanı ve form sihirbazını kullanabilir. Tablodaki bir kayda girebilir. Satır ve sütun boyutunu değiştirebilir. Veri tabanını onarabilir. İnternetin işleyişini kavrayabilir (İnternet hizmetlerini söyleyebilir, FTP - dosya aktarma protokolü - hakkında bilgi sahibidir, İnternete bağlanıp arama servislerini kullanabilir, bilgiye ulaşırken izlenecek yolu kavrar, elektronik postayı etkili kullanabilir, aktarmalı sohbeti (IRC) ve aktarmalı mesajı (ICQ) kullanabilir, vb). 145 8. Sınıf Performans Göstergeleri 8. sınıfı bitiren her öğrenci: 1 2 3 4 5 İnternetin işleyişini kavrayabilir. İnternette aranılan bilgiye ulaşabilir. İnternet hizmetlerini söyleyebilir. İnternete bağlanmak için gerekli olan özellikleri söyleyebilir. Arama servislerini kullanabilir. Bilgiye ulaşırken izlenecek yolu kavrar. Elektronik postayı etkili kullanabilir. Elektronik posta adresinin özelliklerini söyleyebilir. Epostanın nasıl çalıştığını açıklayabilir. E-posta gönderebilir. Aktarmalı sohbeti (IRC) ve aktarmalı mesajı (ICQ) kullanabilir. Dosya transfer protokolünün işleyişini kavrayabilir (FTP’nin ne olduğunu söyleyebilir, FTP istemcilerinin nasıl çalıştığını açıklayabilir, sıkıştırılmış dosya kavramını açıklayabilir, dosya sıkıştırma işlemini yapabilir, vb). İnternetin işleyişini kavrayabilir. WWW’nin işlevini söyleyebilir. Web sayfalarının özelliklerini tanır. URL’in işlevini söyler. İnternette aranılan bilgiye ulaşabilir. İstenilen bir web sayfasını bulur. Arama araçlarını tanır. Arama motorlarını kullanabilir. Arama yaparken bağlaçlar ve işleçleri kullanabilir. İnternet rehberlerini kullanabilir. İnternetteki güvenlik kurallarını bilir. Web sayfası hazırlayabilir. Web sayfalarının hazırlanma nedenlerini söyleyebilir. HTML dilinin ne olduğunu söyleyebilir. HTML dilini kullanabilir. HTML dilini kullanarak bir web sayfası geliştirebilir. 5.2.4. Boyut 4: Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek Özel Konya Esentepe İÖO’nun teknolojik ihtiyaç analizi başlıca iki boyutta gerçekleştirilmiştir: (a) okulun teknolojik altyapısına (yazılım ve donanım) ilişkin ihtiyaç analizi ve (b) personelin teknoloji kullanımına yönelik ihtiyaç analizi. 5.2.4.1. Okulun teknolojik altyapısına (yazılım ve donanım) ilişkin ihtiyaç analizi. Özel Konya Esentepe İÖO’nun “teknolojik altyapısıyla ilgili ihtiyaç analizine ilişkin olarak” OTPA’dan elde edilen verilere göre, okul personeli, “okulda öğrenci kullanımı için yeterli sayıda ve nitelikte bilgisayarın bulunmadığını” düşünmektedir. Buna ek olarak, okulda İnternet erişimine ilişkin olarak, birçok öğretmen İnternetin çok yavaş olmasından şikayet etmekte ve bu durumdan dolayı da serzenişte bulunmaktadır. Bir öğretmenin de vurguladığı üzere: “İnternette araştırma yapacağım ya da velileri elektronik postayla bilgilendireceğim zamanlarda, İnternetin yavaş çalışması vakit kaybına sebep oluyor. Bu durum beni çok sıkıyor”. 2005-2006 öğretim yılı itibariyle Özel Konya Esentepe İÖO’nun yazılım ve donanım ekipmanı, Çizelge 5.2 ve Çizelge 5.3’te verilmektedir. 146 Çizelge 5.2. Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu Teknoloji Ekipmanı Sekreter Ana bilgisayar Odası Müdür, Müdür Yardımcısı Memurlar Odası Rehberlik 1 Öğretmenler Odası 3 Veli Odası 2 Fen Laboratuarı 15 Çok amaçlı salon 1 Yönetim ve Destek Ofisleri Kütüphane 3 Proje Laboratuarı 2 Bilgisayar Laboratuarı 15 Beden Eğitimi Salonu 1 1 1 Drama Dersliği 3 3 3 Müzik Dersliği 2 2 Resim Dersliği Almanca Dersliği 15 15 15 Laboratuar İş Eğitimi Dersliği İngilizce Dersliği İnternet Bağlantı Şekli ADSL Çevre Birimleri Nokta Vuruşlu Yazıcı Lazer Yazıcı Tarayıcı Hoparlör Mikrofon Data Show Video Kamera Web Cam Sürücüler 3,5'' Floppy CD-ROM DVD CD Writer DVD Writer Lisanslı Yazılımlar Eğitim Yazılımları Okul Yönetim Yazılımları Bordro Muhasebe Yazılımları Ofis Yazılımları Anasınıfı Tepegöz Televizyon VCD (Video CD) DVD (Digital Video Disc) Kasetçalar Sınıflar Derslikler 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 25 25 1 1 1 26 2 1 1 1 1 1 2 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 2 2 1 1 1 1 2 2 2 2 1 1 3 2 2 1 10 1 1 26 1 1 1 2 1 1 2 147 Çizelge 5.3. Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu Bilgisayar Bilgileri 1 1 2 1 2 2 Rehberlik Memurlar Odası Müdür, Müdür Yardımcısı Ana bilgisayar Odası Sekreter Öğretmenler Odası Veli Odası Fen Laboratuarı 1 Yönetim ve Destek Ofisleri Çok amaçlı salon 25 Kütüphane Beden Eğitimi Salonu Proje Laboratuarı 1 Drama Dersliği Müzik Dersliği Resim Dersliği İş Eğitimi Dersliği Almanca Dersliği İngilizce Dersliği 1 Laboratuar Bilgisayar Laboratuarı Bilgisayar Türü Multimedya Server Diz üstü Bellek (RAM 64 MB -128 MB 128 MB – 256 MB 256 MB – 512 MB Mikroişlemci Tipi Intel (CISC) Tabanlı Mikroişlemci Hızı (Mhz) 400 Mhz – 500 Mhz Sabit Disk Büyüklüğü (GB) 10 GB - 20 GB Monitör 15" Renkli Tüplü 17" Renkli Tüplü Flat Panel (LCD) Garanti Durumu 2 Yıl Garantili Alım Kaynağı Öz kaynaklar (Yerel) Marka OEM (Toplama) Acer İşletim Sistemi Windows 98 Linux Anasınıfı Sınıflar Derslikler 1 1 1 1 24 2 1 1 2 1 1 1 2 1 1 2 1 1 26 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1 26 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1 26 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1 24 1 1 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1 26 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1 26 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1 25 1 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1 25 1 1 1 1 2 1 1 2 2 1 148 Özel Konya Esentepe İÖO’nun 2005-2006 öğretim yılı itibariyle sahip olduğu teknolojik altyapı ihtiyacı, okulun Bilgisayar Öğretmeni tarafından 15 Şubat 2006 tarihinde okul müdürlüğüne hitaben yazılan dilekçede aşağıdaki şekilde üç alt başlık altında ifade edilmiştir: Bilgisayar laboratuvarına ilişkin ihtiyaçlar: Bilgisayar laboratuvarında okulun açıldığı 2000 yılında öğrenciler için alınan 24 adet bilgisayar bulunmaktadır. Bu bilgisayarlar şu anda üretimi olmayan ve güncelleştirilmesi de yeni bir bilgisayar maliyetini bulan PIII 500 işlemci, 64 MB PC 100 SDRAM ve 10 GB eski sistem HDD özelliklerine sahiptir. Bu özelliklere sahip bilgisayarlarda sadece Windows 98 İşletim Sistemi ve Office 97 programı çalışabilmektedir. Günümüzde bu programlar artık güncelliğini yitirmiştir. Gelişen teknolojiyle birlikte, bilgisayar eğitiminde Windows XP ve Office XP eğitimine geçilmiş olup, okula yeni gelen eğitim yazılımlarının ve programlarının Windows XP ve Office XP ortamında çalışması gerekmektedir. Bundan dolayı, Bilgisayar laboratuvarında yeni bir donanıma ve teknolojik yapılanmaya ihtiyaç vardır. İnternet kullanımına ilişkin ihtiyaçlar: Okulda halen Türk Telekomdan temin edilen 1 adet ADSL hattı mevcuttur. Mevcut olan bu tek hattı, toplam 60 bilgisayar kullanmaktadır. ADSL hattı bu sayıdaki bilgisayarı kaldıramamakta olup, İnternetin hızı çok yavaş ve sık sık kesintiye uğramaktadır. İnternet sorununun çözülmesi için üç alternatif yol önerilmektedir: (1) Türk Telekomdan temin edilen ADSL hattı hızı ve kapasitesinin yükseltilmesi, (2) Selçuk Üniversitesi Bilgi İşlem Merkezinden kablolu İnternet bağlantısı yapılması veya (3) Selçuk Üniversitesi Bilgi İşlem Merkezinden kablosuz İnternet bağlantısı yapılması. Sınıflardaki bilişim teknolojilerine ilişkin ihtiyaçlar: Şu an okulda Bilgisayar Laboratuvarında, Fen Bilgisi Laboratuvarında ve İngilizce Dersliklerinin sadece birinde İnternet hattıyla birlikte bir adet Bilgisayar ve bir adet Projeksiyon cihazı bulunmaktadır. Bu tür teknolojilerin diğer dersliklerde ve sınıflarda da (her sınıfta en az 1 adet bilgisayar, 1 adet İnternet hattı ve 1 adet projeksiyon cihazı) bulunması zorunludur. Bu sayede, zümre öğretmenleri ortak sunumlar hazırlayabilecekleri gibi, dersleriyle ilgili materyalleri İnternet üzerinden anında yayınlayabilmeleri, ders konularıyla ilgili kaynak taraması gerçekleştirebilmeleri ve öğrencilere yönelik sanal ortamda ders işlemeleri mümkün olabilecektir. 149 5.2.4.2. Personelin teknoloji kullanımına yönelik ihtiyaç analizi. Özel Konya Esentepe İÖO personelinin “teknoloji kullanımına yönelik ihtiyaç analiziyle ilgili olarak” OTPA’da yer alan “Aşağıdaki teknoloji kullanım düzeylerini göz önünde bulundurduğunuzda, kendinizi daha çok hangi düzeyde görmektesiniz?” sorusuna verilen cevaplar Tablo 5.1’de gösterilmektedir. Buna göre, Özel Konya Esentepe İÖO’nda görev yapan personelin yaklaşık %95’i teknoloji kullanımı konusunda “Giriş” (%36.1), “Benimseme” (%38.9) ve “Adapte olma” (%19.4) düzeylerinde oldukları görülmektedir. Bu durum, okuldaki öğretim personelinin teknolojiyi öğretme-öğrenme sürecine etkin bir şekilde entegre etmek için yeterli düzeyde bilgi ve beceriye sahip olmadığına ilişkin önemli veriler sunmaktadır. Tablo 5.1. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknoloji Kullanım Düzeyleri Teknoloji Kullanım Düzeyleri Düzey Adı Düzey Açılımı Teknolojiyi kullanma konusunda tecrübesiz, ama istekli Giriş olmak. Bu aşamada olan bir eğitimci, teknolojiyi ya çok az kullanmakta veya hiç kullanmamaktadır. Benimseme Teknolojiyi geleneksel öğretimi desteklemek için kullanmak. Bu aşamada olan bir eğitimcinin teknoloji kullanımı, genellikle öğrenme-öğretme sürecinden soyutlanmış bir etkinlik olarak gerçekleşmektedir. Teknolojiyi öğrenme etkinliklerine entegre etmek. Bu Adapte aşamada olan bir eğitimci, teknolojinin kendisinin ve olma öğrencilerin üretkenliğini geliştirmedeki potansiyelini fark etmeye başlamıştır. Teknoloji avantajlarını hesaba katan yeni öğretim Kendine yaklaşımlarını ve stratejilerini geliştirmek. Bu aşamada mal etme olan bir eğitimci, teknoloji kullanımı konusunda kendisini oldukça rahat hissetmektedir ve teknolojiyi okulun öğretim programına tamamıyla entegre etmiştir. Teknoloji araçlarının yeni kullanımlarını keşfetmek. Yeni Bu aşamada olan bir eğitimci, yapmakta olduğu rutin kullanım etkinlikleri teknolojiyle birlikte daha farklı ve yeni alanlarını yollarla nasıl ele alacağını düşünmeye başlamıştır. keşfetme f (%) 13 (36.1) 14 (38.9) 7 (19.4) 1 (2.8) 1 (2.8) 5.2.5. Boyut 5: Eylem Planı Geliştirmek Özel Konya Esentepe İÖO’nda “Teknoloji ve Proje Geliştirme, Uygulama Çalışma Grubu”nun 12 Kasım 2004, 2 Şubat 2005 ve 15 Mart 2005 tarihlerinde hazırladığı “tutanaklar” ve okulun Bilgisayar Öğretmeni tarafından 15 Şubat 2006 150 tarihinde okul müdürlüğüne hitaben yazılan “dilekçe” birer “eylem planı” olarak değerlendirilebilir. Ancak, bu iki tür doküman da bir eylem planının bütün özelliklerini tam olarak içermemektedir. Çünkü, her iş ya da görevin başlama ve sona erme zamanı, kimin sorumlu olacağı, maliyeti, parasal kaynakların nasıl temin edileceği, vb unsurlar bir eylem planında detaylı olarak yer almalıdır. Ayrıca, eylem planı için bir zaman çizelgesi geliştirilmelidir. Söz konusu bu zaman çizelgesinde, zamanın ve kaynakların dağılımıyla birlikte neyin, ne zaman, kim tarafından başarılacağının spesifik olarak belirlenmesi gerekmektedir. Yine de, Özel Konya Esentepe İÖO’nda “Teknoloji ve Proje Geliştirme, Uygulama Çalışma Grubu”nun gerçekleştirdiği faaliyetlerine ilişkin olarak tutulan tutanaklardaki kararlar incelendiğinde, okulun bu hususta belli bir aşama kaydettiği varsayılabilir. Bu noktada, bu komite tarafından atılabilecek ilk ve en önemli adım ise, alınan kararları sistematik bir şekilde belli bir takvime bağlaması ve eylem planında açık ve net bir şekilde göstermesidir. Ayrıca, belirtilen işlerin/görevlerin kimler tarafından ne zaman yerine getirileceği, bu işlerin/görevlerin/sorumlulukların yerine getirilip getirilmediğinin kimler tarafından nasıl denetleneceği, eylem planında belirtilen işlerin/görevlerin maliyetinin ne olacağı, vb konularda eylem planında gerekli bilgiler yer almalıdır. 5.2.6. Boyut 6: Bütçeyi Organize Etmek Özel Konya Esentepe İÖO’nun varolan fiziki durumu göz önünde bulundurularak okuldaki İnternet bağlantıları gözden geçirilip, ek İnternet, Ethernet ve telefon hattı döşenmeli ve/veya kablosuz İnternet hatları sağlanmalıdır. İnternet hatlarının hızı okuldaki bilgisayarların sayısı ve verimliliği düşünülerek 2048 kbps hızında olmalıdır. Varolan donanım gözden geçirilip ihtiyaca yönelik yeni donanım temin edilmelidir. Okuldaki öğretmenlerden ve bilgisayar öğretmeninden elde edilen bilgiler ışığında, okulda ivedilikle ele alınması gereken (1) altyapı, (2) donanım, (3) bakım ve onarım ve (4) profesyonel gelişim hizmetlerinin maliyeti aşağıdaki gibi hesaplanmıştır (bkz. Çizelge 5.4). 151 Çizelge 5.4. Özel Konya Esentepe İÖO İçin Bütçe Planı Kategori Altyapı Donanım Profesyonel Gelişim Bakım ve Onarım Harcama Kalemleri Kablolama + işçilik 2x32’lik switch Kablosuz İnternet ADSL İnternet Bağlantısı (Yıllık) Ara Toplam TV kartlı, DVD-RW’lı, Intel 3.7 GHZ veya dengi işlemcili, 200 GB hard diskli , 2 GB RAM’ı ve 17” Flat ekranı olan bir masaüstü bilgisayar Fotokopi, faks, tarayıcı özelliği olan bir lazer yazıcı Projektör Teknoloji odası: 18 bilgisayar + 2 çok fonksiyonlu yazıcı + 1 projeksiyon makinesi Bilgisayar laboratuarı: 25 bilgisayar + 1 çok fonksiyonlu yazıcı + 1 projeksiyon makinesi İngilizce derslikleri (4 adet): 4 bilgisayar + 4 çok fonksiyonlu yazıcı + 4 projeksiyon makinesi Fen ve teknoloji laboratuarı: 1 bilgisayar + 1 çok fonksiyonlu yazıcı + 1 projeksiyon makinesi Müzik, resim, drama ve rehberlik odaları: 4 bilgisayar + 4 çok fonksiyonlu yazıcı + 4 projeksiyon makinesi Arşiv, kütüphane ve idari odalar: 4 bilgisayar + 4 çok fonksiyonlu yazıcı + 4 projeksiyon makinesi Sınıf/derslik (Anasınıfı ile birlikte 19 adet): 19 bilgisayar + 19 çok fonksiyonlu yazıcı + 19 projeksiyon makinesi Ara Toplam Profesyonel gelişim giderleri (yıllık) Ara Toplam Bakım ve onarım giderleri (yıllık) Ara Toplam Genel Toplam 1 $ = 1,35 YTL; 1 € = 1,65 YTL Maliyet 1750 YTL 250 YTL 810 YTL 3000 YTL 5810 YTL 1350 YTL 540 YTL 2145 YTL 27525 YTL 37115 YTL 16140 YTL 4035 YTL 16140 YTL 16140 YTL 76665 YTL 197795 YTL 1000 YTL 1000 YTL 6750 YTL 6750 YTL 211355 YTL 5.2.7. Boyut 7: Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek Okulların genel olarak teknolojik altyapılarını inşa etme ihtiyaçları, Özel Konya Esentepe İÖO’ndaki bir öğretmen tarafından şu şekilde vurgulanmaktadır: “Teknolojik materyallerin sürekli olarak çoğaltılması ve çeşitlendirilmesi ve mevcut olanların da revizyon geçirmesi gerekir. Eğitime yönelik ve öğrenmeyi kolaylaştırıcı özellikteki teknoloji desteklenmeli ve olanaklar daha da 152 arttırılmalıdır. Sınıflarımızın teknolojik imkanları zenginleştirilmeli ve proje kaynaklı ödevler öğrencilere çok rahat olarak hazırlatılabilmeli ve sınıfta sunulabilmelidir. Teknolojik imkanlar için hiçbir masraftan kaçınılmamalıdır, çünkü eğitim ve öğretimde çağ ötesini yakalamak bence teknolojide saklıdır ve bunun farkına da bir an önce varmak gerek.” Başka bir öğretmene göre de “. . . her sınıfta bir projeksiyon makinesi ve bilgisayar bulunmalıdır. Öğretmen derste öğretim teknolojisinden maksimum düzeyde yararlanmalıdır. Görsel sunumlar, slaytlar, anlatımda kullanılmalı ve bu sayede ders anlatımı zenginleştirilmelidir.” Özel Konya İÖO’ndaki teknoloji entegrasyonuna özgü olarak ise, bir öğretmen görüşlerini şu şekilde ifade etmiştir: “Okulda teknoloji kullanımı bana göre hala yeterli değil. Bunda öğrenme eksikliklerinin etkisi olduğu gibi, aynı zamanda materyal eksikliklerinin de etkisi var. Sınıfımda kullanmak istediğim bazı teknolojik araçları (bilgisayar, DVD, TV, CD çalar) henüz bu sene alabilmem nedeniyle verimli kullanmaya yeni geçebildim. Bunun yanı sıra halen bir takım eksiklikler nedeniyle uygulamayı düşündüğüm bazı etkinlikleri yeterli derecede gerçekleştiremiyorum.” Teknoloji planlaması ve entegrasyonu sürecinde okul ortamının dikkate alınması gerektiği prensibinden hareketle, Özel Konya Esentepe İÖO’nun teknolojik altyapısının aşağıdaki kriterler/öneriler doğrultusunda yeniden ele alınması büyük önem arz etmektedir: • Her sınıfa beş öğrenciye bir bilgisayar olmak üzere İnternet ağı, TV kartı, DVD kaydedicisi olan bilgisayarlar, bir projeksiyon makinesi, bir tarayıcı ve bir lazer yazıcı yerleştirilmelidir. • Okulda öğretim personelinin kullanımına açık bir teknoloji odası kurulmalıdır. Bu teknoloji odasında sayısı 36 olan idareci ve öğretmen ihtiyacını karşılayabilecek 18 adet İnternet ağı, TV kartı, DVD kaydedicisi olan bilgisayar, bir projeksiyon makinesi, beş adet bilgisayarlara paylaştırılmış tarayıcı ve lazer yazıcı ve iki adet fotokopi ve faks makinesi yerleştirilmelidir. 153 • Okuldaki yönetici, ofis, öğretmen odalarındaki bilgisayarlarla birlikte okulun bilgisayar laboratuvarında öğrenci kullanımı için varolan 24 adet bilgisayarın donanımının ve yazılımının güncellenmesi gerekmektedir. • Okuldaki İnternet bağlantıları gözden geçirilip, her odaya İnternet, Ethernet, telefon hattı döşenmeli ve kablosuz İnternet hatları sağlanmalıdır. İnternet hatlarının hızı okuldaki bilgisayarların sayısı ve verimliliği düşünülerek 2048 kbps hızında olmalıdır. Tüm bu altyapı döşenirken de, binanın ağ yapısının ve elektrik tesisatının güvenliği göz önünde bulundurulmalıdır. • Öğrenci bilgisayarlarına masaüstünün güvenliği (silinme ve program kayıplarını engellemek) için bilgisayar her açıldığında sistemi yeniden yükleyen güvenlik programları (Recovery, Deepfreeze, vb) yüklenmelidir. • Teknoloji komitesinin yazılım ve donanımın her sene güncellenme ihtiyacını kararlaştırmak için süreklilik arz eden bir değerlendirme anlayışını benimsemesi gerekmektedir. 5.2.8. Boyut 8: Profesyonel Gelişimi Planlamak Özel Konya Esentepe İÖO personelinin “profesyonel gelişim ihtiyacını ortaya koymak” için OTPA’da çeşitli sorular sorulmuştur. Örneğin: okul personelinin kullanabildiği teknolojik araçlara ilişkin veriler Tablo 5.2’de gösterilmektedir. Tablo 5.2. Özel Konya Esentepe İÖO’nda Kullanılabilen Teknolojik Araçlar Teknolojik Araçlar CD-ROM sürücüsü CD-ROM kaydedici Tarayıcı Dijital kamera VCR, VCD, DVD oynatıcıları Tepegöz Projeksiyon cihazı Biliyorum f (%) 24 (66.7) 14 (38.9) 17 (47.2) 17 (47.2) 26 (72.2) 28 (77.8) 7 (19.4) Bilmiyorum f (%) 12 (33.3) 22 (61.1) 19 (52,8) 19 (52.8) 10 (27.8) 8 (22.2) 29 (81.6) Tablo 5.2’ye göre, Özel Konya Esentepe İÖO personeli tarafından en iyi olarak bilinen ve kullanılabilen teknolojik araçlar arasında sırasıyla “tepegöz” (%77.8), 154 “VCR, VCD, DVD oynatıcıları” (%72.2) ve “CD-ROM sürücüsü” (%66.7) yer almaktadır. En az bilinen (%19.4) ve bu nedenle belki de okulda en az kullanılan teknolojik araç ise, “Projeksiyon cihazı”dır. Ayrıca, katılımcıların İnterneti kullanma nedenleri analiz edildiğinde, Özel Konya Esentepe İÖO personelinin İnterneti en çok “web taraması” (%61.1), “ders planı örnekleri” (%61.1), “elektronik posta” (%58.3), “basın-yayın takibi” (%52.8), vb amaçlar için kullandıkları ortaya çıkmıştır (bkz. Tablo 5.3). Tablo 5.3. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin İnterneti Kullanma Nedenleri İnterneti Kullanma Nedenleri WEB taraması Elektronik posta Basın-yayın takibi Ders planı örnekleri Oyunlar Söyleşi, sohbet odaları Evet f (%) 22 (61.1) 21 (58.3) 19 (52.8) 22 (61.1) 6 (16.7) 9 (25) Hayır f (%) 14 (38.9) 15 (41.7) 17 (47.2) 14 (38.9) 30 (83.3) 27 (75) Özel Konya Esentepe İÖO personelinin “teknoloji kullanmayı nasıl öğrendiğine ilişkin veriler” Tablo 5.4’te gösterilmektedir. Tablo 5.4. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknoloji Kullanmayı Öğrenme Yolları Teknoloji Kullanmayı Öğrenme Yolları Deneme-yanılma yoluyla Okuldaki hizmet-içi eğitim programlarına katılarak Okul dışı seminerlere ve konferanslara katılarak Yüksek öğretimdeki derslerle (yüksek lisans, vb) Meslektaşlarımdan yardım alarak Okuldaki bilgisayar öğretmenine danışarak Evet f (%) 23 (63.9) 17 (47.2) 7 (19.4) 12 (33.3) 11 (30.6) 18 (50) Hayır f (%) 13 (36.1) 19 (52.8) 29 (80.6) 24 (66.7) 25 (69.4) 18 (50) Tablo 5.4’e göre, Özel Konya Esentepe İÖO personelinin büyük bir çoğunluğu teknolojiyi, “deneme-yanılma yoluyla” (%63.9), “okuldaki bilgisayar öğretmenine danışarak” (%50) ve “okuldaki hizmet-içi eğitim programlarına katılarak” (%47.2) öğrendiklerini belirtmişlerdir. Bu veriler, aynı zamanda, katılımcıların teknolojik amaçlı olarak yeterli miktarda “okul dışı seminerlere ve konferanslara katılma” 155 (%19.4) fırsatını bulamadıklarını ve teknoloji konusunda “meslektaşlarından yeterli düzeyde yardım almadıklarını” (%30.6) da göstermektedir. Buna ek olarak, katılımcıların çeşitli “bilgisayar ve öğretim teknolojileri yeterlik alanlarına ilişkin olarak kendilerini ne derece yeterli gördükleri”yle ilgili sorulan bir soruya verdileri cevaplar Tablo 5.5’te gösterilmektedir. Buna göre, Özel Konya Esentepe İÖO personeli, “Yerel Ağda ve İnternette Yayınlama”, “Masaüstü Yayıncılık”, “Web Tabanlı Öğrenme Programları (WebQuests, Enquiry, vb)”, vb birçok ileri düzey teknoloji yeterlik alanlarının yanında, “Dosya Yönetimi”, “Kelimeİşlem Programı”, “Elektronik Posta”, vb birçok temel bilgisayar becerileri konularında da kendilerini oldukça yetersiz düzeyde bulduklarını dile getirmişlerdir (düzeylerin açılımı için bkz. OTPA, Soru 17). Bu yeterlik alanları, aynı zamanda, katılımcıların teknoloji kullanımına ilişkin olarak ihtiyaç duydukları hizmet-içi eğitim alanlarına da işaret etmektedir (yeterlik alanlarındaki düzeylerin açılımları için bkz. OTPA, Soru 17).. Tablo 5.5. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Yeterlik Alanlarına İlişkin Algıları Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Yeterlik Alanları Temel Bilgisayar Kullanımı Dosya Yönetimi Kelime-İşlem Programı Elektronik Posta İnternet Kullanımı Hesap Çizelgesi Programı Teknolojik Sunum Grafikler Masaüstü Yayıncılık Dijital Video Grafik Tasarım Programları (Inspiration, Kidspiration, vb) Web Tabanlı Öğrenme Programları (WebQuests, Enquiry, vb) Yerel Ağda ve İnternette Yayınlama Multimedya Projeleri X = Aritmetik ortalama: SS = Standart sapma 1=Düzey 1 5=Düzey 5 X (SS) 2.39 (1.15) 2.44 (1.25) 2.19 (1.04) 2.17 (1.08) 2.36 (1.10) 1.78 (1.12) 1.94 (1.07) 1.78 (1.05) 1.50 (.91) 1.61 (.93) 1.61 (.90) 1.53 (.88) 1.33 (.79) 1.53 (1.00) Katılımcıların “hangi teknoloji yeterlik alanlarında daha çok hizmet-içi eğitime gereksinim duyduklarını belirlemeye ilişkin olarak” sorulan bir soruya verdileri cevaplar Tablo 5.6’da gösterilmektedir. Buna göre, Özel Konya Esentepe İÖO’nda 156 görev yapan personelin en çok “Teknolojiyi öğretim programına entegre etme” (%66.7) ve en az da “Teknolojiyi sınıf yönetimi amaçlı olarak kullanma” (%33.3) konularında hizmet-içi eğitime ihtiyaç duyduğu görülmektedir. Öte yandan, Tablo 5.6’daki teknoloji kullanım alanları göz önünde bulundurulduğunda, okuldaki personelin yaklaşık yarıya yakını bu alanların tümünde hizmet-içi eğitime gereksinim duyduğunu dile getirmiştir. Tablo 5.6. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknolojiye İlişkin Hizmetiçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Alanlar Hizmet-İçi Eğitim Gereksinimi Duyulan Teknoloji Kullanım Alanları Temel bilgisayar becerileri (programlara erişim, çıktı almak, vb) Elektronik postayı kullanma (mesaj yazma ve yollama, mesaja dosya ekleme, vb) İnterneti kullanma (araştırma yapmak, dosya indirmek, vb) Spesifik yazılım programlarını kullanma (PowerPoint, vb) Teknolojiyi öğretim programına entegre etme Teknolojiyi farklı öğrenme stillerine sahip öğrenciler için kullanma Teknolojiyi üretim araçları olarak kullanma Teknolojiyi sınıf yönetimi amaçlı olarak kullanma Teknolojiyi öğrenci çalışmalarını ve ürünlerini değerlendirmek için kullanma Evet f (%) 17 (47.2) 16 (44.4) Hayır f (%) 19 (52.8) 20 (55.6) 14 (38.9) 16 (44.4) 24 (66.7) 17 (47.2) 22 (61.1) 20 (55.6) 12 (33.3) 19 (52.8) 16 (44.4) 12 (33.3) 14 (38.9) 20 (55.6) 24 (66.7) 22 (61.1) Bu aşamada görülmektedir ki, “Özel Konya Esentepe İÖO’nun öğretmenler ve diğer personel için teknoloji okur-yazarlığı becerilerini de geliştirmesi önemlidir”. Bu amaç için, yine ISTE tarafından geliştirilen ve Bölüm 6 Çizelge 1 ve Çizelge 2’de verilen, öğretmenler için teknoloji standart kategorileri ve performans göstergeleri analiz edilebilir. 5.2.9. Boyut 9: Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek 2005-2006 öğretim yılı itibariyle “Teknoloji ve Proje Geliştirme, Uygulama Çalışma Grubu” tarafından okuldaki çeşitli sosyal faaliyetlere ilişkin olarak sağlanan teknik destek aşağıdaki alanlarda ve yollarla gerçekleştirilmiştir: “Belirli Gün ve Haftalar”, “Ulusal Bayramlar”, “Tiyatro Gecesi”, “Okuma Bayramı”, “İngilizce Gecesi”, “Müzik Gecesi”, “İş Eğitimi ve Resim Çalışmaları Sergisi”, “Bilim Şenliği”, “Okul Web Sayfası”, “Okul Bilgisayar Laboratuarı”, “Okul Eğitim Teknolojisi ve Materyalleri”, vb birçok faaliyet için oyun efektleri, müzik CD çalışmaları, ses ve 157 görüntü sistemleri, ışık ve ses tertibatı, elektriksel altyapı ve donanım, Datashow, Barkovizyon, kamera sistemleri, ÜN TV Canlı Yayın programı desteği, velilerle elektronik posta iletişim sistemi, Web tabanlı iletişim çalışması, Çoklu Zekaya ilişkin tanıtım brifingleri, yabancı dil laboratuar sistemi teknik ve yazılım desteği, vb yollarla teknik destek sağlanmıştır. Özel Konya Esentepe İÖO personelinin “teknoloji kullanımına ilişkin okuldaki teknik destekle ilgili algılarını ortaya koymak” için OTPA’da iki soru sorulmuştur. Birinci soru, katılımcıların “teknoloji kullanımı konusunda yardıma ihtiyaç duyduklarında kime/kimlere başvurdukları”yla ilgilidir. Bu soruya verilen cevaplar Tablo 5.7’de gösterilmektedir. Tablo 5.7. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknolojiye İlişkin Yardım İçin Başvurduğu Kişiler Teknolojik Yardım için Başvurulan Kişiler Okuldaki bilgisayar öğretmeni Zümre öğretmenleri Kütüphaneci Yöneticiler (müdür, müdür yardımcısı, vb) Sınıfımdaki öğrenciler Evet f (%) 33 (91.7) 11 (30.6) 2 (5.6) 3 (8.3) 4 (11.1) Hayır f (%) 3 (8.3) 25 (69.4) 34 (94.4) 33 (91.7) 32 (88.9) Tablo 5.7’ye göre, Özel Konya Esentepe İÖO’nda görev yapan personelin onda dokuzundan fazlası (%91.7) okuldaki Bilgisayar Öğretmenini teknolojik sorunlarla başa çıkmada temel bir başvuru kaynağı olarak algılamakta ve kullanmaktadır. Bu verilerin en çarpıcı yanı ise okuldaki yönetim ve destek personelinin (kütüphaneci, medya uzmanı, vb) teknolojiye ilişkin teknik desteği sağlamada yetersiz olduğudur. Kapsamlı okul reform çabalarının başarısı için yöneticilerin ve medya uzmanlarının rolleri göz önünde bulundurulduğunda, medya uzmanlarının teknoloji konusunda yüksek düzeyde yeterli/ehil olmaları ve yöneticilerin de iyi bir teknoloji anlayışına sahip olmaları büyük önem arz etmektedir. Bu sonuçlara bağlı olarak, Özel Konya Esentepe İÖO için, okulun teknolojik altyapısını organize edecek, okulda varolan teknolojinin bakım ve onarımından sorumlu olacak ve öğretim/yönetim personeline gerekli teknik desteği sağlayacak bir teknoloji koordinatörünün işe alınması önerilebilir. 158 Bu bağlamda, “okuldaki teknik desteğe ilişkin algıların ortaya çıkarılması”yla ilgili olarak sorulan ikinci soruda, katılımcılardan başarılı bir “okul teknoloji koordinatöründe bulunması gereken nitelikleri” ne düzeyde önemli gördüklerine dair görüş bildirmeleri istendi (bkz. Tablo 5.8). Buna göre, Tablo 5.8’de yer alan bütün niteliklerin başarılı bir teknoloji koordinatörlüğü görevi için önemli olduğu vurgulanmaktadır. Özetle, katılımcılar teknoloji koordinatörünün başarısı için, “güçlü teknoloji becerileri”ne ek olarak “liderlik ve iletişim becerileri”, “yönetim ve organizasyon becerileri”, vb birçok “sosyal ve problem çözme becerilerinin” de önemli olduğunu düşünmektedirler. Tablo 5.8. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknoloji Koordinatörünün Niteliklerine İlişkin Algıları Okul Teknoloji Koordinatörü Nitelikleri Güçlü bir meslek ahlakı Güçlü sosyal beceriler Güçlü liderlik becerileri Güçlü iletişim becerileri Etkin dinleme becerileri İşbirliği içerisinde çalışma Güçlü yönetim ve organizasyon becerileri Güçlü problem çözme becerileri Güçlü teknoloji becerileri Çabuk öğrenme ve kavrama Profesyonel gelişim programlarını tasarlama ve organize etme Okul teknoloji planı geliştirme Teknolojinin uygulanmasını değerlendirme Teknolojiye ilişkin konferanslar düzenleme Yeni teknolojilerin nasıl kullanılacağını gösterme X = Aritmetik ortalama: SS = Standart sapma En Düşük Değer 7 6 6 7 5 7 5 7 5 5 4 En Yüksek Değer 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 1=Gerekli değil 10=Zorunlu X (SS) 9.89 (.52) 9.17 (1.28) 9.31 (1.14) 9.72 (.78) 9.33 (1.24) 9.56 (.88) 9.50 (1.13) 9.39 (.93) 9.33 (1.29) 9.31 (1.21) 9.03 (1.56) 4 4 5 5 10 10 10 10 9.25 (1.54) 8.89 (1.85) 8.92 (1.56) 9.56 (1.27) 5.2.10. Boyut 10: Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak Okulda kayıtlı her öğrencinin anne ve babası Okul-Aile Birliğinin de doğal bir üyesidir. Her ders yılı başlangıcını takip eden iki ay içerisinde Okul Aile Birliği Genel Kurulu toplanır ve o yılki Okul-Aile Birliği Yönetim Kurulu ve Denetleme Kurulunu seçer. Okul-Aile Birliğinin temel amacı, veliler ile okul idaresi arasında 159 köprü görevini yapmak, veliler arasındaki iletişimi organize etmek ve okulun eğitimöğretim faaliyetlerine velilerin her türlü desteğini sağlamaktır. Okul-Aile Birliği, ayrıca, veliler ve öğretmenler için uzman konuşmacıların katıldığı eğitim içerikli kurslar veya seminerler de düzenleyebilir. Başta 8 Aralık 2005 tarihli Okul-Aile Birliği toplantı kararları olmak üzere bu Kurul tarafından alınan kararlar incelendiğinde, Özel Konya Esentepe İÖO velilerinin Okul-Aile Birliği kanalıyla “personel alımı veya artırımı”, “servis hizmetleri”, “öğrenci kıyafetleri”, “burs ve ücret politikaları”, “hizmet-içi eğitim/seminer konularının belirlenmesi”, “toplam kalite yönetimi”, vb birçok konularda karar alma sürecine katıldıkları gözlenmiştir. Öte yandan, “velilerin okuldaki teknolojiye yönelik kararların alınması sürecine herhangi bir şekilde katılımı söz konusu değildir”. Örneğin, okulun “Teknoloji ve Proje Geliştirme, Uygulama Çalışma Grubu” üyeleri arasında herhangi bir veli veya paydaş yer almamaktadır. Bu bağlamda, okul yönetimi gerekli düzenlemeleri yaparak, velilerin ve diğer paydaşların okulla ilgili her türlü karar alma sürecine katılımını sağlaması gerekir. Ayrıca, velilere yönelik teknoloji destekli öğrenme konusunda kurs ve seminerlerin düzenlenmesi de önemlidir. 5.2.11. Boyut 11: Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek OTPA çerçevesinde, Özel Konya Esentepe İÖO’nun “teknoloji entegrasyon sürecinin değerlendirilmesine ilişkin olarak” katılımcılara sorulan sorular ve elde edilen cevaplar aşağıda özetlenmektedir: “Teknoloji kullanımı sayesinde okuldaki öğrenme ortamı aşağıdakilerden hangisinde/hangilerinde değişime uğramıştır?” sorusuna verilen cevaplar Tablo 5.9’da gösterilmektedir. Buna göre, Özel Konya Esentepe İÖO’da görev yapan personel, teknoloji sayesinde öğrencilerin “öğrenme sürecinde fiziksel olarak daha aktif”, “kendi öğrenmeleri konusunda daha bilinçli”, “proje çalışmaları esnasında daha yaratıcı” ve “öğrendiklerini başkalarıyla daha paylaşımcı” olduklarını düşünmektedirler. Bu sonuçlar, aynı zamanda, Özel Konya Esentepe İÖO üyelerinin “teknolojinin öğrenci öğrenmesi üzerindeki etkisinin farkında olduğunu” ve “genel olarak teknolojiye ilişkin olumlu tutum sergilediklerini” göstermesi bakımından önemlidir. 160 Tablo 5.9. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknolojinin Öğrenci Öğrenmesi Üzerindeki Etkisine İlişkin Algıları Teknolojinin Öğrenci Öğrenmesi Üzerindeki Etkisine ilişkin Algılar Öğrenciler fiziksel olarak daha aktiftir Öğrenciler kendi öğrenmeleri konusunda daha bilinçlidir Öğrenciler grup çalışmalarına daha çok katılmaktadır Öğrenci projeleri görsel materyalleri daha çok içermektedir Öğrenciler problem çözme aktivitelerine karşı daha çok isteklidir Öğrenciler projeleri için çeşitli teknoloji kaynaklarından çokça faydalanmaktadır Öğrenci çalışmaları daha yaratıcıdır Öğrenci çalışmaları daha dikkatli ve özenli bir şekilde gerçekleştirilmektedir Öğrenci çalışmaları farklı bireylerle paylaşılmaktadır Evet f (%) 33 (91.7) 35 (97.2) 31 (86.1) 31 (86.1) 34 (94.4) Hayır f (%) 3 (8.3) 1 (2.8) 5 (13.9) 5 (13.9) 2 (5.6) 32 (88.9) 4 (11.1) 35 (97.2) 30 (83.3) 1 (2.8) 5 (13.9) 32 (88.9) 4 (11.1) Benzer şekilde, Özel Konya Esentepe İÖO yöneticilerinin “teknoloji kullanımları dolayısıyla elde ettikleri kazanımları sorgulamaya yönelik olarak” sorulan bir soruya okulun müdür ve müdür yardımcısı tarafından verilen cevaplar Tablo 5.10’da gösterilmektedir. Tablo 5.10. Özel Konya Esentepe İÖO Yönetim Personelinin Teknolojinin Etkisine İlişkin Algıları Yönetim Personelinin Teknolojinin Etkisine İlişkin Algıları Teknoloji, daha iyi karar vermeme yardım etmektedir Teknoloji, yönetimsel bilgi ve becerilerimi artırmıştır Teknoloji, görevimi daha etkin olarak yapmamı sağlamaktadır Teknoloji, işimi daha da basit ve başa çıkılır bir hale getirmiştir Teknoloji, velilerle iletişimimi artırmıştır Teknoloji, öğrencilerle iletişimimi geliştirmiştir Teknoloji, öğretmenlerle iletişimimi geliştirmiştir Diğer (Eğitim ve öğretimle ilgili son yapılan yeniliklere ve değişikliklere anında ulaşmamı sağlamıştır) Müdür Evet X Hayır Müdür Yardımcısı Evet Hayır X X X X X X X X X X X X X X ___ 161 Buna göre, her iki yönetici de teknoloji kullanımı dolayısıyla “daha iyi karar verdiklerini”, “görevlerini daha etkin olarak yaptıklarını”, “sorumluluklarıyla daha rahat başa çıkabildiklerini” ve “öğrenci, öğretmen ve velilerle olan iletişimlerini geliştirdiklerini” ifade etmişlerdir (bkz. Tablo 5.10). Özel Konya Esentepe İÖO personelinin “bilgisayarı ve ilgili teknolojileri öğrenme-öğretme sürecinde kullanmalarını engelleyen faktörlere” ilişkin algıları Tablo 5.11’de sunulmaktadır. Tablo 5.11. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknolojinin ÖğretmeÖğrenme Sürecindeki Kullanımını Engelleyen Faktörlere İlişkin Algıları Teknolojinin Öğretme-Öğrenme Sürecindeki Kullanımını Engelleyen Faktörlere ilişkin Algılar Yazılım programlarını öğrenmek için yeterli zamanın olmayışı Eğitim eksikliği Alternatif öğretim yöntemlerine ilişkin yardım eksikliği Okulda yeterli sayıda bilgisayarın olmayışı Teknolojiye ilişkin kendime güvenimin olmayışı Bilgisayarın öğretimde kullanımına ilişkin tecrübe eksikliği Bilgisayarın öğretimde nasıl kullanılacağına ilişkin model eksikliği Alanıma uygun yazılım programları hakkında bilgi eksikliği Bütçe ve mali kaynak eksikliği Teknolojiye ilişkin ilgi eksikliği Yönetimsel destek eksikliği Okul teknoloji koordinatörünün olmayışı (teknik destek eksikliği) X = Aritmetik ortalama: SS = Standart sapma 1=Engellemiyor 3=Önemli derecede engelliyor X (SS) 2.19 (.67) 2.11 (.71) 2.19 (.62) 2.36 (.72) 1.94 (.75) 2.03 (.65) 2.06 (.79) 2.22 (.68) 2.28 (.61) 2.11 (.82) 2.14 (.76) 2.67 (.59) Tablo 5.11’e göre, teknolojinin öğretime entegrasyonunun bireylerin “kendine güven/güvensizlik duygusuyla” pek ilişkili olmadığı, fakat daha çok okuldaki teknolojik faaliyetlerini organize edecek bir “okul teknoloji koordinatörünün olmayışı”, “Bilgisayarın öğretimde nasıl kullanılacağına ilişkin model eksikliği”, vb faktörlere bağlı olduğu görülmektedir. Buna ek olarak, “teknolojinin okuldaki uygulanmasına ilişkin algılarını ortaya koymak amacıyla” Bilgisayar öğretmenine sorulan bir soruya ilişkin alınan cevaplar Tablo 5.12’de gösterilmektedir. 162 Teknoloji komitesi üyeleri, öğretmenler ve diğer personel teknoloji planının uygulanması için çaba harcamaktadır. Zaman çizelgesi doğrultusunda tanımlanan teknoloji planlama amaçları gerçekleştirilmektedir. Amaçların gerçekleştirilmesinden sorumlu kişiler, görevlerini yerine getirmektedir. Yönetim personeli, teknoloji planının uygulanması için destekleyici ve cesaretlendirici davranmaktadır. Teknoloji planının bir sonucu olarak, daha çok sayıda öğretmen teknolojiyi sınıfında kullanmaktadır. Teknoloji planının uygulanması, yetersiz bütçeden dolayı engellenmiş durumdadır. Öğrenci öğrenmesi, teknolojinin planlanması ve kullanımı sayesinde maksimum düzeye çıkmıştır. Teknoloji planı ile personel gelişimi arasında paralellik sağlanmıştır. Öğretmenlerin teknolojinin uygulanması hususundaki kararlara katılımı sağlanmaktadır. Genel olarak teknoloji planı, teknolojinin okuldaki entegrasyonuna olumlu bir etki yapmıştır. Tamamen Katılıyorum Katılıyorum Katılmıyorum Teknolojinin Uygulanmasına ilişkin Algılar Hiç Katılmıyorum Tablo 5.12. Özel Konya Esentepe İÖO Bilgisayar Öğretmenin Teknolojinin Okuldaki Uygulanmasına İlişkin Algıları X X X X X X X X X X Bilgisayar Öğretmenine göre, özellikle “Zaman çizelgesi doğrultusunda tanımlanan teknoloji planlama amaçlarının gerçekleştirilmesi”, “Teknoloji planının uygulanmasıyla ilgili gerekli bütçenin sağlanması” ve “Okuldaki teknoloji uygulamasının başarısı için öğretmenlerin teknolojinin uygulanması hususundaki kararlara mutlaka katılımının sağlanması” gerekmektedir. Son olarak, “Eğer teknoloji planının revize edilmesi gerekiyorsa, aşağıdaki faktörlerin hangisi/hangileri bu konuda belirleyici olmalıdır?” sorusuyla ilişkili olarak Bilgisayar Öğretmeni aşağıdaki faktörlerin göz önünde bulundurulması gerektiğine işaret etmiş ve bu faktörleri önem sırasına göre listelemiştir. (1) Yeni ve gelişen teknolojiler (1. Sıra). (2) Eğitim reform çabaları (yapılandırmacı öğretim, vb). (2. Sıra). (3) Öğrencilerin değişen ihtiyaçları (3. Sıra). (4) Teknolojiye ilişkin adil/eşit erişim imkanlarının sağlanması (4. Sıra). (5) Bakım ve onarım servisleri (5. Sıra). (6) Bütçe ve mali kaynakların organizasyonu (6. Sıra). 163 BÖLÜM 6 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI OLGUSUNUN ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN DOĞURDUĞU SONUÇLAR Bu bölümde, “okul teknoloji planlaması olgusunun öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçlar” iki farklı boyutta ele alınıp tartışılmaktadır. Bu boyutlar şunlardır: (1) hizmet-öncesi öğretmen eğitimi ve (2) okul teknoloji koordinatörü eğitimi. İlk boyut bütün öğretmenleri kapsarken, ikinci boyut Eğitim Fakülteleri Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümlerinin yeniden yapılandırılması noktasında yeni bir bakış açısı sunmaktadır. 6.1. Hizmet-Öncesi Öğretmen Eğitimi The International Society for Technology in Education (ISTE) (http://www.iste.org; Erişim tarihi: 9 Şubat 2005) öğretmenler için bir dizi teknoloji okur-yazarlığı standartlarını ve performans göstergelerini (National Educational Technology Standards and Performance Indicators for Teachers) tanımlamıştır. Bu aşamadan sonra, bütün öğretmen adaylarından öğretmenlik sertifikasına sahip olabilmeleri için bu standartları karşılamış olma şartı aranmaktadır. Buna göre, bütün öğretmen adaylarının Çizelge 6.1’deki teknoloji standartlarını ve Çizelge 6.2’deki teknoloji performans göstergelerini karşılayabilmeleri için hizmet-öncesi eğitimleri esnasında yetiştirilmeleri gerekmektedir. Buna ek olarak, Çizelge 6.2 öğretmenlerin teknoloji okur-yazarı olabilmeleri için gerekli performans göstergelerini öğretmen eğitimi programına giriş düzeyinden (genel eğitim) stajyer öğretmen (ilk yıl öğretmeni) dönemine kadar olan bütün yılları kapsayacak şekilde geliştirilmiştir. Bu göstergeler, her farklı dönemdeki öğretmen adaylarının sergilemekle yükümlü oldukları teknoloji yeterliklerini tanımlamaktadır. Bu performans göstergelerinin her biri, aynı zamanda, öğretmenler için geliştirilen teknoloji standart kategorilerinin her biriyle de ilişkilidir. Bu bağlamda, her performans göstergesi sonunda paragraf içinde verilen sayı, bu becerinin temsil ettiği standart kategorisini simgelemektedir. 164 Çizelge 6.1. Öğretmenler için Teknoloji Standart Kategorileri 1 Teknoloji Kavramları ve İşletimi Öğretmenlerin teknoloji işletimi ve kavramlarına ilişkin iyi bir anlayışa sahip olmaları gerekir. Bu standardı karşılayan her öğretmen: A. (ISTE’nin öğrenciler için geliştirdiği teknoloji standartlarında tanımlanan) teknolojiye ilişkin temel kavramlar hakkında giriş düzeyinde bilgi, beceri ve anlayış sergiler. B. Güncel ve gelişmekte olan teknolojilere uyum sağlayabilmesi için teknoloji bilgisi ve becerilerini sürekli olarak geliştirir. 2 Öğrenme Ortamlarının ve Deneyimlerinin Planlanması Öğretmenlerin teknoloji destekli etkili öğrenme ortamları ve tecrübelerini planlaması ve tasarlaması gerekir. Bu standardı karşılayan her öğretmen: A. Öğrencilerin çok yönlü ihtiyaçlarını karşılamak için teknoloji destekli öğretim stratejilerini kullanır ve öğrencilerin gelişimine uygun olan öğrenme fırsatları tasarlar. B. Öğrenme ortamlarını ve tecrübelerini planlarken teknoloji destekli öğrenme ve öğretme konusundaki araştırma sonuçlarından faydalanır. C. Teknoloji kaynaklarını tanımlar, onlara erişir ve bu kaynakların doğruluğunu ve uygunluğunu değerlendirir. D. Öğrenme aktivitelerine ilişkin teknoloji kaynaklarının kontrolünü planlar. E. Öğrenci öğrenmesini teknoloji destekli bir ortamda organize etmek için stratejiler geliştirir. 3 Öğretim, Öğrenme ve Program Öğretmenlerin öğrenci öğrenmesini maksimum düzeye çıkarabilmek için teknoloji kullanımına yönelik metot ve stratejileri içeren ders planlarını uygulaması gerekir. Bu standardı karşılayan her öğretmen: A. Öğrenci teknoloji standartlarını ve konu alanı standartlarını karşılayan teknoloji destekli tecrübeleri sunar. B. Öğrencilerin çok yönlü ihtiyaçlarını karşılayan öğrencimerkezli stratejileri desteklemek için teknolojiyi kullanır. C. Öğrencilerin yüksek düzey becerilerini ve yaratıcılıklarını geliştirmek için teknolojiden faydalanır. D. Öğrencilere yönelik öğrenme aktivitelerini, teknoloji destekli bir öğrenme ortamında yürütür. 165 4 Öğretmenlerin bir dizi etkili ölçme ve değerlendirme Ölçme ve Değerlendirme stratejilerini işe koşmak için teknolojiyi kullanmaları gerekir. Bu standardı karşılayan her öğretmen: A. Öğrencilerin konuyu öğrenip öğrenmediklerini ölçmek için bir dizi ölçme tekniklerinin uygulanmasında teknolojiden faydalanır. B. Öğrenci öğrenmesini maksimum düzeye çıkarabilmek ve öğretim uygulamalarını geliştirebilmek için veri toplama ve analiz etme, sonuçları yorumlama ve bulguları paylaşmada teknoloji kaynaklarını kullanır. C. Öğrencilerin uygun teknoloji kaynaklarını öğrenme, iletişim, verimli olma, vb amaçları için kullanıp kullanmadıklarını ortaya koymada farklı değerlendirme metotlarını kullanır. 5 Verimlilik ve Profesyonel Uygulama 6 Öğretmenlerin okullardaki teknolojinin kullanımına ilişkin Sosyal, Etik, Yasal ve İnsani sosyal, etik, yasal ve insani boyutları hakkında iyi bir anlayış geliştirmeleri ve bu anlayışı profesyonel uygulamalarında Boyutlar sergilemeleri gerekir. Bu standardı karşılayan her öğretmen: A. Teknoloji kullanımına ilişkin yasal ve etik boyutları öğrencilere öğretir, bunları profesyonel uygulamalarına yansıtır ve bu konuda başkalarına örnek/model olur. B. Farklı özgeçmişlere, karakteristiklere ve becerilere sahip öğrencileri güçlendirmek için teknoloji kaynaklarını kullanır. C. Öğrenci farklılıklarını destekleyen teknoloji kaynaklarını tanımlar ve kullanır. D. Teknoloji kaynaklarının sağlıklı ve güvenli bir şekilde kullanımını sağlar. E. Bütün öğrencilerin teknoloji kaynaklarına eşit/adil erişimini sağlar. Öğretmenlerin profesyonel uygulamalarını ve verimliliklerini geliştirmek için teknolojiyi kullanmaları gerekir. Bu standardı karşılayan her öğretmen: A. Hayat boyu öğrenmeyi sürdürmek ve profesyonel gelişiminin sürekliliğini sağlamak için teknolojiyi kullanır. B. Teknolojinin öğrenci öğrenmesi üzerindeki etkisine ilişkin karar verebilmek için profesyonel uygulamalarını sürekli olarak değerlendirir. C. Mesleki üretkenliğini artırmak için teknolojiyi kullanır. D. Öğrenci öğrenmesini desteklemek için meslektaşları, veliler ve diğer profesyonel topluluklarla iletişime, etkileşim ve işbirliğine girmede teknolojiyi kullanır. 166 Çizelge 6.2. Öğretmenlerin Teknoloji Okur-Yazarlığı için Performans Göstergeleri Genel Eğitim Dönemi Performans Göstergeleri Genel eğitimini tamamlayan her öğretmen adayı: 1 Teknoloji sistemlerinin operasyonuna ilişkin iyi bir anlayış sergiler (1). 2 Yaygın girdi ve çıktı araçlarının kullanımı konusunda yeterlidir; rutin yazılım ve donanım problemlerini çözer; teknoloji sistemleri, kaynakları ve servisleri hakkında bilinçli kararlar verir (1). 3 Teknoloji araçlarını ve bilgi kaynaklarını öğrencilerin üretkenliği arttırmak, yaratıcılığını teşvik etmek ve akademik öğrenmelerini kolaylaştırmak için kullanır (1, 3, 4, 5). 4 İçerik odaklı araçları (yazılım, simülasyon, web araçları vb) öğrenmeyi ve araştırmayı desteklemek için kullanır (1, 3, 5). 5 Teknoloji kaynaklarını yüksek düzey ve karmaşık düşünme becerilerini (problem çözme, eleştirel düşünme, bilinçli karar verme, bilgi oluşturma, vb) geliştirmek için kullanır (1, 3, 5). 6 Teknolojik bakımdan zengin modelleri yapılandırmak, yayın yapmak ve üretim araçlarını kullanarak benzeri yaratıcı ürünleri ortaya koymak için başkalarıyla işbirliğine girer (1, 5). 7 Teknolojiyi çeşitli veri kaynaklarından bilgiyi elde etmek ve değerlendirmek için kullanır (1, 4, 5). 8 Teknolojik araçları verileri işlemek ve sonuçları rapor etmek için kullanır (1, 3, 4, 5). 9 Teknolojiyi gerçek dünyadaki problemlerin çözümünde kullanılabilecek stratejileri geliştirmek için kullanır (1, 3, 5). 10 Teknolojinin kendi uzmanlık alanındaki kullanımını izler ve tecrübe eder (3, 5). 11 Teknoloji araçlarını ve kaynaklarını bilgiyi organize etmede ve iletmede kullanır (1, 5). 12 Spesifik görevlere ya da işlere uygun yeni bilgi kaynaklarını ve teknolojik yenilikleri seçer ve değerlendirir (1, 3, 4, 5). 13 Akranları, uzmanlar ve diğer ilgililerle iletişim ve etkileşime girmek ve onlarla birlikte yayın yapmak için telekomünikasyonlar dahil bir dizi medya araçlarını kullanır (1, 5). 14 Teknolojiye ilişkin hukuki, etik, kültürel ve sosyal konular hakkında iyi bir anlayış sergiler (6). 15 Hayat boyu öğrenmeyi, işbirliğini ve kişisel üretkenliği destekleyen teknoloji kullanımlarına karşı pozitif bir tutum sergiler (5, 6). 16 Elektronik medyaya ilişkin kullanım alanlarını ve durumlarını tartışır (1, 6). 17 Teknoloji kullanımına ilişkin sağlık ve güvenlik durumlarını tartışır (6). 167 Profesyonel Eğitim Dönemi Performans Göstergeleri Profesyonel eğitimini tamamlayan her öğretmen adayı: 1 Öğrenci öğrenmesini ve yüksek düzey düşünme becerilerini geliştirmek için teknolojinin faydalarını tanımlar (1, 3). 2 Öğrenme aktivitelerini tasarlamak ve uygulamak için elektronik kaynakların kullanımı hususunda uygun ve uygun olmayan teknolojiyi tanımlar (1, 3, 5, 6). 3 Okulda varolan teknoloji kaynaklarını tanımlar ve bu kaynaklara erişim olanağının öğretimi planlanma olgusunu nasıl etkileyeceğini analiz eder (1, 2). 4 Spesifik öğrenme ve öğretme amaçlarını karşılamada PK-12 öğrencilerine uygun yazılım ve donanım teknoloji kaynaklarını tanımlar, seçer ve kullanır (1, 2). 5 Bir dersin tasarlanması esnasında ortaya çıkabilecek potansiyel problemlerin tanımlanması ve çözümü için kullanılabilecek elektronik öğretim kaynaklarının organizasyonunu yapar (2). 6 Öğrenci öğrenmesini en yüksek düzeye çıkaracak, öğrenci ihtiyaçlarını karşılayacak ve öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alacak spesifik teknoloji kaynaklarını ve uygulamalarını tanımlar (3, 6). 7 İçerikle ilgili standartları öğrenci teknoloji standartlarıyla ilişkilendiren teknolojik bakımdan zengin öğrenme aktivitelerini tasarlar ve uygular (2, 3, 4, 6). 8 İçerik standartlarını karşılayan ve teknolojiyle öğrenme ve öğretmeye ilişkin güncel uygulamaları yansıtan işbirlikçi ders planlarını tasarlar ve uygular (2, 3). 9 Öğrencilerin teknoloji araçlarını ve kaynaklarını kullandığı öğrenci-merkezli öğrenme aktivitelerini planlar ve uygular (2, 3). 10 Öğrenciler tarafından kullanılan elektronik bilgi kaynaklarının kapsamlılığını, uygunluğunu ve doğruluğunu araştırır ve değerlendirir (2, 4, 5, 6). 11 Teknoloji tabanlı ölçme ve değerlendirme stratejilerini tartışır (4). 12 Teknoloji tabanlı öğrenci ürünlerini ve bu ürünleri oluşturma süreçlerini değerlendirmede kullanılacak farklı stratejileri inceler (4). 13 Öğrenci performansına ilişkin verileri toplamak, analiz etmek, yorumlamak, sunmak ve iletişimde bulunmak için teknoloji araçlarını araştırır (1, 4). 14 Spesifik öğrenme aktivitelerinin değerlendirilmesinde teknoloji tabanlı ölçme stratejilerini entegre eder (4). 15 Derse ilişkin teknoloji tabanlı öğrenci ürünlerini ve ilgili ölçme ve değerlendirme araçlarını içeren bir portföy geliştirir (4, 5). 16 Uzaktan eğitim dahil olmak üzere profesyonel gelişim ve hayat-boyu öğrenme için teknoloji tabanlı fırsatları tanımlar ve kullanır (5). 17 Öğrenci öğrenmesini en yüksek düzeye çıkarmak için Online ve diğer teknoloji kaynaklarını uygular (3, 5). 18 Akranları ve uzmanlar ile Online profesyonel işbirlikçi etkinliklere katılır (3, 5). 19 Gerekli profesyonel işleri ve görevleri tamamlamak için teknoloji üretim araçlarını kullanır (5). 20 Teknoloji sistemlerine ilişkin telif hakkı, gizlilik ve güvenlik hususları dahil olmak üzere teknolojiyle ilgili hukuki ve etik konuları tanımlar (6). 21 Teknolojinin okullardaki kullanımına ilişkin geçerli kullanım politikalarını inceler (6). 22 Okuldaki ve yakın çevredeki teknolojiye adil erişimle ilgili hususları tanımlar (6). 23 Teknolojinin okuldaki kullanımına ilişkin sağlık ve güvenlik hususlarını tanımlar (6). 24 Öğrencilerin özel fiziksel ihtiyaçlarını karşılayacak yardımcı teknolojileri tanımlar ve kullanır (6). 168 Öğretmenlik Uygulaması Dönemi Performans Göstergeleri Öğretmenlik uygulamasını tamamlayan her öğretmen adayı: 1 Sınıfta meydana gelen rutin donanım ve yazılım problemlerini çözmek için sorun giderme stratejilerini kullanır (1). 2 Derslerin devamlılığını ve birbiriyle ilişkili olmasını sağlayacak okulda varolan spesifik teknoloji kaynaklarını tanımlar, değerlendirir ve kullanır (2, 3). 3 Teknolojiyi kullanarak öğrenci farklılıklarını dikkate alan ve kaynaklara adil erişimi sağlayan öğrenme tecrübelerini tasarlar, organize eder ve uygular (2, 6). 4 Varolan teknoloji kaynaklarını organize etmek, bütün öğrencilere adil erişim fırsatı sunmak ve öğrenme amaçlarını karşılamak için iyi organize edilmiş bir plan yapar ve uygular (2, 3). 5 Öğrencilerin özel fiziksel ihtiyaçlarını karşılamak için yardımcı teknolojilerin kullanımını sağlayan öğrenme tecrübelerini planlar ve uygular (2, 3). 6 Öğrenci başarısını arttırmaya ve teknolojik yeterliliği geliştirmeye yönelik uygun teknoloji kaynaklarının kullanımını sağlayan birbiriyle ilişkili öğrenme aktivitelerini tasarlar ve uygular (2, 3). 7 Güncel teknolojiyle öğrenme-öğretme uygulamalarını yansıtan ve bireydenetimli öğrenmeyi cesaretlendiren öğrenci-merkezli dersleri tasarlar, uygular ve değerlendirir (2, 3, 4, 5). 8 Öğrencilerin teknoloji kaynaklarını kullanarak farklı derslerdeki otantik problemlerin çözümünü sağlayacak işbirlikçi öğrenme aktivitelerine rehberlik eder (3). 9 Teknoloji tabanlı öğrenci ürünlerini ve bu ürünlerin geliştirilmesinde kullanılan süreçleri süreklilik esasına dayalı olarak değerlendirmek için kriterler geliştirir ve uygular (4). 10 Öğrencilerin teknoloji yeterliklerini ve akademik öğrenmelerini kararlaştırmak için çoklu ve esnek ölçme stratejilerini içeren bir değerlendirme planı tasarlar (4). 11 Planlamayı, öğretimi ve organizasyonu geliştirmek için teknolojiyi kullanan öğretim uygulamalarını analiz etmede çoklu ölçme stratejilerini kullanır (2, 3, 4). 12 Verileri toplamak, analiz etmek, yorumlamak ve sonuçlarını öğrencilerle ve velilerle paylaşmak için teknoloji üretim araçlarını ve kaynaklarını kullanır (3, 4). 13 Eğitimsel ve profesyonel işleri ve görevleri tamamlamak için uygun üretim araçlarını seçer ve kullanır (2, 3, 5). 14 Teknolojinin güvenli bir şekilde ve sorumluluk bilinciyle kullanımı hususunda bir model işlevi görür ve okul teknoloji politikalarını ve veri güvenlik planlarını uygulamak için sınıf prosedürlerini geliştirir (5, 6). 15 Kişisel gelişim planı çerçevesinde teknolojik bakımdan profesyonel gelişim için akranları ve uzmanlarla Online profesyonel işbirlikçi etkinliklere katılır (5). 169 Stajyer Öğretmenlik Dönemi Performans Göstergeleri Stajyerlik dönemini (öğretmenliğin ilk yılını) tamamlayan her öğretmen: 1 Okulda varolan teknoloji kaynaklarını inceler, bu kaynakları entegre eden aktiviteleri planlar ve sınıftaki öğrencilerin spesifik öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli ek yazılım ve donanımı elde etmeye ilişkin bir metot geliştirir (1, 2, 4). 2 Ülke standartlarıyla bağlantılı teknoloji sistemleri, kaynakları ve servisleri hakkında uygun kararlar verir (1, 2). 3 Öğrencilerin disiplinler arası öğrenmelerini dikkate alan öğrenme aktivitelerine başarılı bir şekilde katılımlarını sağlayacak uygun teknoloji kaynaklarına adil erişimi organize eder (2, 3, 6). 4 Öğrenci teknoloji standartlarıyla uyumlu ve teknoloji kaynaklarını etkili bir şekilde entegre eden ders içeriklerinin planlanması için sürekli olarak çaba sarf eder (2, 3). 5 Öğrencilerin orijinal ürünleri analiz etme, sentezleme, yorumlama ve oluşturmalarına imkan verecek teknoloji tabanlı öğrenme aktivitelerini planlar ve uygular (2, 3). 6 Sınıf uygulamalarının bir parçası olarak öğrencilerin teknoloji kaynaklarını kullanmalarını organize eden ortamları planlar, uygular ve değerlendirir (1, 2, 3, 4). 7 Öğrencilerin farklı ihtiyaçlarını karşılamak için uygun ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarını içeren bir dizi öğretimsel teknoloji stratejilerini uygular (3, 4). 8 Teknolojik ve akademik uzmanlığı sağlayan okul ve çevresel kaynaklara öğrencilerin erişimini organize eder ve kolaylaştırır (3). 9 Teknolojik yollarla toplanan verilerin geçerliğini ve güvenirliğini sağlayacak metot ve stratejileri öğrencilere öğretir (2, 4). 10 Teknoloji kullanımına ilişkin öğrencilerin yeteneklerini yeniden organize eder ve öğrencilere tecrübelerini öğretmenlerle, akranlarıyla ve diğerleriyle paylaşmalarını sağlayacak fırsatlar sunar (2, 3, 5). 11 Öğrenciler tarafından üretilen teknoloji ürünlerini ve bu ürünleri oluşturmada kullanılan süreçleri eleştirmek için öğrencilerin bireysel (kendi) ve akran değerlendirme stratejilerini kullanmalarına rehberlik eder (4). 12 Öğrencilerin sosyal ihtiyaçlarını ve kültürel kimliklerini destekleyen teknoloji kullanımlarını organize eder ve onların global dünyayla iletişime girmelerini özendirir (3, 6). 13 Ölçme sonuçlarını öğretimin planlanmasını, organize edilmesini ve öğrenme stratejilerinin uygulanmasını sağlamak için kullanır (2, 4). 14 Öğretimi planlama ve okul gelişimini sağlama, vb amaçlar için teknolojiyi verileri elde etmede, analiz etmede, yorumlamada, sunmada ve paylaşmada kullanır (4). 15 Teknoloji kaynaklarını öğrenci velileriyle iletişimi sağlamak için kullanır (5). 16 Yeni ve gelişmekte olan teknoloji kaynaklarının kapasitelerini ve sınırlılıklarını tanımlar ve bu sistemlerin kişisel, hayat-boyu öğrenme ve mesleki ihtiyaçları karşılamadaki potansiyellerini değerlendirir (1, 4, 5). 17 PK-12 öğrencilerin öğrenmesini desteklemek amacıyla yeni ve gelişmekte olan teknolojiyi takip eder ve sürekli profesyonel gelişimin bir parçası olarak teknoloji tabanlı işbirlikçi etkinliklere katılır (5). 18 Teknolojinin ve bilginin kullanımı hususunda öğrencilerin, meslektaşların ve yakın çevre bireylerinin hukuki ve etik davranışlar sergilemelerini teşvik eder ve bu davranışların sergilenmesinde onlara model olur (5, 6). 19 Öğrencilerin sağlıklı ve güvenli teknoloji kullanımına rehberlik eden sınıf prosedürlerini geliştirir ve onların uygulanmasını sağlar (6). 20 Bütün öğrencilerin okuldaki ve yakın çevredeki teknolojiye adil erişimi için çabalar (6). 21 Öğrencilere ilişkin verilerin gizliliğini ve güvenliğini sağlayan okul politikalarıyla tutarlı prosedürleri uygular (6). 170 6.2. Okul Teknoloji Koordinatörü Eğitimi Bu kısımda, ilk önce (1) “okul teknoloji koordinatörü” olgusu ve (2) okul teknoloji koordinatörünün sahip olması gereken nitelikler incelenmekte ve daha sonra da (3) okul teknoloji koordinatörünün görev, rol ve sorumlulukları Frazier’in (2003) “Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi” bağlamında irdelenecektir. 6.2.1. Okul Teknoloji Koordinatörü Olgusu Son 20 yılda, birçok ülkedeki okullar bilgisayar ve diğer bilgi teknolojilerini satın alma çabası içine girmiştir. Coley, Cradler ve Engel (1997), örneğin, 1990’lı yıllardan itibaren yaklaşık 4.5 milyon civarında bilgisayarın Amerikan okullarına yerleştirildiğini ve yaklaşık 10 öğrenciye bir bilgisayar düştüğünü ifade etmektedir. Ayrıca, 1990’lı yılların sonlarına doğru ülkedeki sınıfların yarısının İnternete bağlanmış durumda olduğu dile getirilmektedir. Özetle teknoloji, eğitimin temel alanlarından birisi olarak fark edilmiştir. Bu bağlamda, çoğu eğitimci bilgisayar becerilerinin öğrencilere kazandırılmasının zorunlu olduğunu düşünmektedir. Bununla birlikte, teknolojinin okullara ve sınıflara entegrasyonu kaza eseri oluşmaz. Koordinasyon, planlama ve teknik destek öğretim teknolojisinin bir okul ve sınıf ortamına başarılı bir şekilde uygulanması için gereklidir. Süreklilik esasına dayalı teknolojiye ilişkin profesyonel gelişim ve destek, öğretmenlerin teknoloji temelli yenilikleri sınıflarına adapte etmeleri için son derece önemlidir. Bu bağlamda, okul düzeyinde ihtiyaç duyulan teknik desteğin sağlanabilmesi için eğitim kurumlarının farklı rol ve görevlerle donatılmış personeli (okul teknoloji koordinatörlerini, vb) istihdam etmeleri gerekmektedir. Teknoloji koordinatörü pozisyonu göreceli olarak yeni bir olgudur. Moursund’a (aktaran, Frazier, 2003) göre, teknoloji koordinatörü pozisyonu okulların bilgisayarları öğretimsel amaçlı olarak kullanmaya başlamasıyla birlikte ilk olarak 1980’li yıllarda ortaya çıkmıştır. Okullardaki bilgisayarların sayısı arttıkça da bu kaynakların organizasyonunu sağlayacak destek mekanizmalarının oluşturulması zorunluluğu doğmuştur. Teknoloji koordinatörü olgusu bu tür bir teknik destek için ilk basamak olarak görülmüştür. Moursund’a göre, teknoloji koordinatörü 171 pozisyonunda bulunan bireylerden (a) teknolojik konularda öğretmenlere ve öğrencilere yardımcı olmak, (b) teknolojinin uzun vadeli uygulanmasını ve entegrasyonunu planlamak, (c) teknolojinin öğretim programına uyarlanmasına yardımcı olmak, (d) profesyonel gelişim programları hazırlamak, (e) bütçe geliştirmek, (f) ek bütçe kaynakları için raporlar düzenlemek, (g) teknoloji ekipmanının bakımını sağlamak, vb görevleri yerine getirmeleri beklenmekteydi. Moursund (aktaran, Frazier, 2003, s. 13) teknoloji koordinatörünü, “okullarda bilgisayarla-ilişkili bilgi teknolojilerinin öğretimde etkili olarak kullanılmasını sağlamaya çalışan bir eğitimci” olarak tanımlamaktadır. Bu bağlamda Moursund, teknoloji koordinatörü olgusunu ve pozisyonunu kapsamlı olarak tanımlayan ilk eğitimcilerden biridir. Teknoloji koordinatörlerinin sayıları 1990’lı yıllarda bilgisayar teknolojilerinin okullardaki kullanımına paralel olarak gün geçtikçe artmıştır. National Center for Education Statistics’in [NCES] (2000) raporuna göre, 1999 yılı itibariyle Amerika’daki öğretmenlerin %86’sı ihtiyaç duyulması halinde yardım için okuldaki bir teknoloji koordinatörüne erişim imkanı bulmuştur. Bir meslek olarak “okul teknoloji koordinatörü pozisyonu” görevler, nitelikler, eğitim özgeçmişi, vb bakımlarından net bir şekilde tanımlanmış değildir. Örneğin, bazı teknoloji koordinatörleri yoğun meslek tecrübesi ve teknoloji ilgisi olan, fakat çok az teknik eğitim almış öğretmenlerden oluşmaktadır. Benzer şekilde, bu pozisyonda görevlendirilen bireylerden bir ağ yöneticisinden veya mühendisinden sınıftaki öğrencilerin teknolojiyi kullanmalarına yardımcı olan öğretim destek personeline kadar farklı rolleri ve görevleri yerine getirmeleri beklenmektedir. Son yıllarda bazı üniversitelerin öğretim teknolojisi alanında yüksek lisans ve doktora gibi lisans üstü programları bulunmasına rağmen, bu programlar genel olarak teknolojinin öğretim programına entegrasyonu üzerinde yoğunlaşmakta ve başarılı bir teknoloji koordinatörü olabilmek için gerekli bilgiler, beceriler ve yetenekler göz ardı edilmektedir. Teknoloji koordinatörünün bir teknisyen, eğitimci, öğretim programı danışmanı, öğretim programı tasarlayıcısı, politika oluşturucusu, vb rolleri ve sorumlulukları yerine getirmesi beklenebilir (Marcovitz, 1998). Bu nedenle, teknoloji koordinatörünün okuldaki rolünü daha iyi anlayabilmesi için aşağıdaki sorulara cevap araması gerekir: (1) Teknoloji koordinatörünün pozisyonuna ilişkin farklı rol 172 beklentileri nelerdir? (2) Bu pozisyonu başarılı bir şekilde icra edebilmek için ne tür beceri ve yeteneklere ihtiyaç vardır? (3) Teknoloji koordinatörü eğitim kurumundaki günlük operasyonları sırasında ne tür görevlerle karşı karşıya kalmaktadır? (4) Teknoloji koordinatörlerinin şu anki meslek beklentileri ve zorunlulukları nelerdir? (5) Teknoloji koordinatörünün okullarda ne tür bir liderlik rolü oynaması gerekmektedir? Teknoloji koordinatörünün teknolojinin öğretmenler, öğrenciler, ofis çalışanları, yöneticiler ve ağ teknisyenleri tarafından nasıl kullanıldığı hakkında iyi bir anlayışa sahip olması gerekir. Her ne kadar teknoloji koordinatörünün bütün bu alanlarda spesifik bilgileri kazanması gerekmemesine rağmen, pozisyonunun başarısı için her alana ilişkin genel bir anlayış geliştirmesi önemlidir. Moursund (1992; aktaran, Frazier, 2003) teknoloji koordinatörünün dört temel alanda bilgi ve beceri sahibi olması gerektiğini ileri sürer. Bu alanlar şunlardır: (1) genel eğitim anlayışı ve hayat boyu öğrenmeye adanmışlık, (2) eğitim sistemi hakkında bilgi sahibi olma ve destek verme, (3) sosyal becerilerde iyi olma ve (4) yeterli teknik bilgi ve beceri. Dikkat edilirse, bu dört alanın üçü teknolojiyle alakalı değildir, ancak pozisyonun başarısı için gereklidir. Teknoloji koordinatörü, geniş bir alandaki kişilerle çalışıyor olacaktır. Bu nedenle, bu pozisyonda görev alan birinin eğitim ortamındaki teknolojiye ilişkin talepler hakkında ve bu taleplerin karşılanması hususunda genel bir anlayışa sahip olması gerekir. Bu konudaki öngörüler, bir teknoloji koordinatörünün aşağıdaki kişisel özelliklere sahip olması gerektiğini ileri sürmektedir: (1) derin bir teknoloji tutkusu, (2) güçlü organizasyon becerileri, (3) çok fazla sabır, (4) sınırsız enerji, (5) öğretmenlere ve öğrencilere hizmet etme isteği ve (6) esprili bir kişilik yapısı. 6.2.2. Okul Teknoloji Koordinatörünün Nitelikleri Birçoklarına göre, teknoloji koordinatörü eğitimci ve teknisyen karışımı bir mesleği tanımlar. Böyle bir kişinin hem pozisyonun teknik gereklerini ve yeterliklerini karşılayacak düzeyde bilgi ve becerilere hem de teknolojinin okullara entegrasyonunu başarıyla sağlayabilecek düzeyde eğitimsel tecrübe ve deneyimlere sahip olması gerekmektedir. Teknoloji koordinatörü, öğretmen ve öğrencilerin sınıfta 173 uyguladıkları teknoloji programlarına ve farklı teknoloji ekipmanlarına aşina olmalıdır. Sınıf içinde kullanılan teknoloji programları arasında kelime-işlemciler, hesap çizelgeleri, veri tabanları, ağ tarayıcıları, elektronik posta kullanıcıları, vb genel araçlarla birlikte Online ansiklopedileri, kütüphane katalog yazılımı, öğrenci not çizelgeleri, vb özel araçlar sayılabilir. Özetle, teknoloji koordinatörlerinin öğrenciler ve öğretmenler tarafından sınıf ortamında kullanılan birçok yazılım ve donanım ekipmanına (kelime işlemciler, hesap çizelgeleri, veri tabanları, web tarayıcıları, elektronik postalar, Online ansiklopediler, vb) aşina olmaları gerekir. Sınıf ve öğretim tecrübesi, teknoloji koordinatörünün öğrencilerle birlikte çalışmanın yüklediği sorumluluğu daha iyi anlamasına ve öğretmenler için daha etkin profesyonel gelişim programlarını hazırlamasına yardımcı olacaktır. Buna ek olarak, teknoloji koordinatörünün bir okuldaki teknoloji desteğine ilişkin bütün alanlarda bilgi ve beceri sahibi olması beklenir. Masaüstü bilgisayar desteği, hem yazılım hem de donanımla ilgili problem çözme becerilerini gerektirir. Her ne kadar teknolojik ekipmanın tamiri hususunda doğrudan sorumlu olmasalar da, teknoloji koordinatörlerinin ekipmanla ilgili teknik problemlerin teşhisi ve çözümü hususunda sık sık yardımları istenebilir. Belli nitelikler teknoloji koordinatörü pozisyonunda başarılı olmak için gereklidir. Bu niteliklerin en önemli olanlarından birisi de, tercihen ilk elden tecrübeye dayalı olarak öğretmenin eğitim sürecindeki rolü hakkında iyi bir anlayışa sahip olmaktır (Frazier, 2003). Öğretmenlik tecrübesi, teknoloji koordinatörüne öğretmenlerin ihtiyaçlarını daha iyi anlamasına yardımcı olacaktır. Öğretmenin öğrenme-öğretme sürecindeki rolünün daha iyi anlaşılmasıyla birlikte, teknoloji koordinatörünün öğretmenlerin teknolojiyi sınıflarına entegre etme çabalarına daha başarılı bir şekilde destek vermesi söz konusu olacaktır. Öğretmenler genellikle bilgisayarları eğitim sürecinde kullanma konusunda ve daha çok da öğrencilerine kullandırtma konusunda kendilerini rahat hissetmemektedirler. Öğretmenlerin bu tür kaygılarının farkında olan bir teknoloji koordinatörü, onların teknolojik yeterliliğe sahip olmalarını sağlayacak çok sayıda yöntemleri uygulayarak öğretmenlerin teknolojiyi sınıflarına entegre etmeleri konusunda daha çok risk almalarını teşvik edecektir. 174 Teknoloji koordinatörünün başarılı olabilmesi için sahip olması gereken yeterlik alanlarından birisi de iletişim becerileridir (Frazier, 2003). Çünkü, teknoloji koordinatörleri hemen her gün çok farklı pozisyonlarda olan bir dizi insanla çalışmak zorundadırlar. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörleri öğrenciler, öğretmenler, yöneticiler, veliler veya diğer paydaşlarla etkili iletişime girebilmelidirler. Teknoloji koordinatörleri, öğretim personelinden okuldaki hizmetlilere kadar her düzeydeki okul üyesiyle etkili iletişim ve etkileşim kurmak zorundadırlar. Teknoloji koordinatörlerinin sahip olması gereken iletişim becerileri arasında aşağıdakiler sıralanabilir: (a) web sayfaları ve elektronik postayla elektronik iletişim kurabilmek ve ders planı örnekleri, çalışma yaprakları, vb öğretim materyallerini geliştirebilmek için güçlü yazma becerileri, (b) telefon görüşmeleri yapmak ve farklı amaçlı toplantılarda teknolojiye ilişkin sunuları başarılı bir şekilde gerçekleştirebilmek için güçlü konuşma becerileri, (c) eğitim kurumundaki farklı bireylerle iletişim ve etkileşime girebilmek için güçlü kişiler arası veya sosyal beceriler. Teknoloji koordinatörlerinin sahip olması gereken diğer bir yeterlik alanı da teknik becerilerdir (Frazier, 2003). Teknoloji koordinatörleri, okuldaki farklı teknik problemlerin çözümünde yeterli olmaları gerekmektedir. Hem donanım hem de yazılımla ilgili problemlerin teşhisi ve çözümüyle birlikte, eğitim teknolojisi alanındaki yeni gelişmeler ve trendler hakkında bilgi sahibi olmaları gerekir. Her ne kadar teknoloji koordinatörlerinin farklı teknik problemleri çözmek hususunda doğrudan sorumlu olmaları söz konusu olmasa da ortaya çıkacak genel problemleri teşhis etmek ve çözmek için öğretim teknolojisi ekipmanına ilişkin tecrübe sahibi olmaları gerekmektedir. Son olarak, teknoloji koordinatörleri planlama, bütçe ve bilgi organizasyonu hususlarında bilgi ve beceri sahibi olmaları gerekir (Frazier, 2003). Teknoloji planlarının düzenli bir şekilde geliştirilmesi, uygulanması ve güncelleştirilmesi gerekir. Okulda ihtiyaç duyulan teknoloji ekipmanının satın alınması ve güncelleştirilmesi için bütçenin organize edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, planlama ve bütçe organizasyonu becerileri okul teknoloji planının başarısı için kaçınılmazdır. Aynı zamanda, teknoloji koordinatörünün hayat-boyu öğrenmeye adanmış olması gerekmektedir. Çünkü, teknoloji koordinatörü sürekli olarak yeni 175 bilgiler elde etmek, yeni durumlara adapte olmak veya gelişmekte olan yeni teknolojileri takip etmek zorundadır. 6.2.3. Frazier’in (2003) Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi Frazier (2003), okullardaki teknoloji liderliğine ilişkin konuların daha iyi anlaşılmasını sağlamak ve daha etkili bir teknoloji lideri olmak isteyen okul teknoloji koordinatörlerine yardımcı olmak amacıyla kapsamlı bir model geliştirmiştir (bakınız Şekil 6.1). Şekil 6.1. Frazier’in (2003) Teknoloji Koordinatörü Rehberi Ağ işletimi/ operasyonu Masaüstü destek hizmetleri Teknoloji Koordinatörünün Temel Görev Alanları Öğrenme ve öğretme Yönetimsel bilgisayar servisleri Bütçe ve planlama Frazier’in (2003) geliştirdiği “Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi”, bir okuldaki teknoloji koordinatörünce yürütülmesi gereken beş temel alanı ve her alanla ilişkili olan spesifik görevleri tanımlar. Bu alanlar şunlardır: (1) Öğrenme ve Öğretme (öğrenci öğrenmesini geliştirmek için teknolojiyi sınıfa entegre etmek). (2) Bütçe ve Planlama (okulun vizyonunu desteklemek için plan ve bütçe geliştirmek). (3) Masaüstü Destek Hizmetleri (okuldaki teknoloji kullanıcılarına süreklilik esasına 176 dayalı ve ihtiyaca yönelik destek hizmeti sunmak). (4) Yönetimsel Bilgisayar Servisleri (okulun yönetimsel fonksiyonlarını destekleyen teknoloji uygulamalarını gerçekleştirmek). (5) Ağ İşletimi/Operasyonu (elektronik iletişimi ve İnternet erişimini mümkün kılan teknolojik altyapıyı ve ekipman donanımını tesis etmek). 6.2.3.1. Teknoloji koordinatörünün öğrenme ve öğretmeye ilişkin rolleri. Teknoloji koordinatörünün öğrenme ve öğretmeye ilişkin rolleri Şekil 6.2’de görselleştirilmektedir. Şekil 6.2. Teknoloji Koordinatörünün Öğrenme ve Öğretmeye İlişkin Rolleri Web tabanlı kaynaklar ve öğretim Personelin profesyonel gelişimi Öğrenme ve Öğretmeye ilişkin Roller Teknolojinin öğretim programına entegrasyonu Öğretimsel yazılım programlarının seçimi Teknolojinin etkinliğine ilişkin araştırma gerçekleştirmek Teknoloji koordinatörünün okulda teknolojiyle öğrenme ve öğretmeyi etkin bir şekilde destekleyebilmesi için aşağıdaki soruları cevaplaması gerekir: • Etkin öğretimsel ve masaüstü yazılımı tespit etmede ve satın almada nasıl yardımcı olabilirim? • Öğretim personelinin teknolojiyi öğretim programına entegre etmesinde nasıl yardımcı olabilirim? 177 • Teknolojinin okuldaki kullanımı ve etkililiği konusunda ne tür araştırmalar gerçekleştirebilirim? • Öğretim personeli için teknolojiye ilişkin etkin bir hizmet-içi eğitim programı nasıl organize edebilirim? • Öğrencileri ve öğretmenleri desteklemek için web tabanlı kaynaklardan nasıl faydalanabilirim? Öğretimsel yazılım programlarının seçimi. Teknolojinin bir eğitim ortamında başarılı olabilmesi için uygun öğretimsel yazılım programlarının seçimi büyük önem arz etmektedir. Bu konuda teknoloji koordinatörünün ilk olarak okuldaki her bilgisayarın standart yazılımla donatılıp donatılmadığından emin olması gerekmektedir. Standart yazılım programları arasında kelime işlemciler, hesaplama ve grafik programları, veri tabanı programları, masaüstü yayıncılık programları, Multimedya sunu programları, e-posta, web tarayıcıları, vb sıralanabilir. Teknoloji koordinatörü, standart yazılım programlarına ek olarak sınıf ortamında kullanılmak üzere seçilecek diğer yazılım programlarının seçimi ve satın alınması hususunda da önemli bir rol oynayacaktır. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörünün spesifik yazılım programları hakkında bilgi sahibi olması, bu programları nereden ve nasıl temin edileceğini araştırması ve bu tür programların sınıf ortamına nasıl uyarlanabileceği hakkında bilgi ve beceri sahibi olması gerekir. Teknolojinin öğretim programına entegrasyonu. Teknoloji koordinatörleri, öğretmenlerin teknolojiyi öğretim programına entegre etmelerine yardımcı olmak amacıyla düzenli olarak onlarla birlikte çalışmak için zaman ayırmaları gerekmektedir. Öğretmenlerin öğretim yaklaşımlarını değiştirmek zaman, risk alma ve uzun vadeli kararlılık gerektirir. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörlerinin öğretmenlerin teknolojiyi entegre etmelerine ilişkin olarak onları yeni yaklaşımları denemeleri için motive etmeleri, teknoloji kullanımını gerektiren yeni öğretim tekniklerini öğretmenler için örneklendirmeleri ve teknolojinin sınıf ortamındaki farklı kullanımlarına ilişkin öğretmenlere fikir vermeleri gerekecektir. Bunu gerçekleştirebilmeleri için de teknoloji koordinatörlerinin sınıf ortamında kullanılabilecek teknoloji ekipmanı ve kaynakları hakkında bilgi ve beceri sahibi olmaları gerekir. Buna ek olarak, öğretmenlere bu bilgi ve becerileri kazandıracak beceri-odaklı ve kısa süreli kurslar organize etmeleri gerekir. 178 Teknolojinin etkinliğine ilişkin araştırma gerçekleştirmek. Teknolojinin öğrenme-öğretme sürecindeki kullanımını desteklemek için teknoloji koordinatörlerinin teknolojinin öğretim amaçlı kullanımının etkisi hakkında araştırma gerçekleştirmeleri gerekir. Bu tür araştırmalardan elde edilecek verilerin büyük bir kısmı, öğretmenlerin ve öğrencilerin teknolojiyi sınıftaki kullanım yolları hakkında elde edilmiş anekdotlar şeklinde olacaktır. Diğer bazı veriler de, anketlere ve Online veri toplamaya dayalı olarak elde edilecek bilgileri içerecektir. Bu tür kaynaklara dayalı veriler elde edildikçe de, teknolojinin öğretim programına etkisi hakkında genel bir anlayış ve bu etkiyi daha da artırmak için nelerin yapılabileceğine ilişkin iyi bir bakış açısı geliştirilecektir. Etkili bir hizmet-içi eğitim programının planlanması ve uygulanması. Teknoloji koordinatörlerinin önemli bir görevi de, okuldaki personel için teknolojiye ilişkin etkili bir profesyonel gelişim programı hazırlamak ve uygulamaktır. Çünkü, bu tür programlar çoğu zaman teknolojinin öğrenme-öğretme sürecine entegrasyonu hususunda anahtar görevi görür. Etkili hizmet-içi eğitim programlarının en önemli özelliği ise, teknoloji öğrenmesini okulun öğrenme amaçlarıyla ve öğrenci öğrenmesiyle ilişkilendirmesidir. Örneğin, MS-Word kelime işlem programını öğrenmekle, bu programı kullanarak öğrencilere etkin yazma becerisini kazandırmak arasında fark vardır. Dolayısıyla, teknoloji koordinatörlerinin teknolojinin öğretimsel amaçları gerçekleştirmeye yönelik olarak nasıl kullanabileceği konusunda öğretmenlere yardımcı olması gerekir. Web tabanlı kaynaklar ve öğretim. İnternet, teknoloji koordinatörlerine öğretmenler ve öğrenciler tarafından sınıfta kullanılabilecek öğretim materyallerinin araştırılması ve elde edilmesi noktasında olağanüstü bir kaynak sağlar. İnternet, aynı zamanda, öğrencilerin sınıfın dört duvarından sıyrılmalarına ve global dünyayla ilişki kurmalarına imkan tanır. Dolayısıyla, teknoloji koordinatörlerinin öğretim materyallerini İnternetten elde etme, İnternette yayınlama ve öğretmenlerin İnternet üzerinden öğretim materyallerine nasıl ulaşacaklarını gösterme, vb hususlarda yeterli olmaları gerekir. 6.2.3.2. Teknoloji koordinatörünün masaüstü destek hizmetlerine ilişkin rolleri. Teknolojik başarının büyük bir bölümü farklı ortamlarda kullanılacak uygun teknolojik ekipmanın seçimiyle alakalıdır. Örneğin, 4. sınıf düzeyindeki öğrencilere 179 uygun olan bir bilgisayar, bilgisayar laboratuarı için uygun olmayabilir. Dolayısıyla, teknoloji koordinatörlerinin kullanıcılarla birlikte çalışarak satın alınacak ekipmanın özelliklerini birlikte kararlaştırmaları gerekmektedir. Şekil 6.3, teknoloji koordinatörünün masaüstü destek hizmetlerine ilişkin rollerini görselleştirmektedir. Şekil 6.3. Teknoloji Koordinatörünün Masaüstü Destek Hizmetlerine İlişkin Rolleri Yazılım lisansı Onarım işleri Masaüstü destek yardımı Masaüstü Destek Hizmetlerine ilişkin Roller Bakım ve güncelleştirme Virüs koruma Ergonomi ve mobilya Teknoloji koordinatörünün masaüstü destek hizmetlerine ilişkin rolünü etkin bir şekilde yerine getirebilmesi için aşağıdaki sorulara cevap vermesi gerekir. • Ergonomi ve uygun sınıf/ofis mobilyasının seçimi hakkında ne bilmem gerekir? • Uygun lisanslı yazılım programlarını temin etmek ve okuldaki bilgisayarların virüs korumalı olmalarını sağlamak için ne yapmam gerekir? • Masaüstü destek hizmetlerinin sağlanmasına ve teknolojik ekipmanın zamanında tamirinin gerçekleşmesine nasıl yardımcı olabilirim? 180 • Okuldaki teknolojik ekipmanın uygun bakımını ve yeni gelişmelere paralel olarak güncellemesini sağlamak için ne yapabilirim? Ergonomi ve mobilya seçimi. Okul teknoloji ekipmanının satın alınması ve kurulması sürecinde, bu teknolojinin ergonomi ve sağlık bakımından etkisinin teknoloji koordinatörleri tarafından dikkate alınması önemlidir. Klavyenin ve monitörün yüksekliği, farenin pozisyonu veya ofisteki genel çalışma ortamının düzenlenmesi, vb faktörler, ekipmanın doğru ve sağlıklı kullanımı açısından önemlidir. Örneğin, monitörün baş hizasında kişiye uzaklığı 30-60 santimetrelik bir mesafede olması önerilmektedir. Yazılım lisansı ve kurulması. Teknoloji koordinatörünün okulda kurulacak teknoloji ekipmanı için uygun sayıdaki yazılım programlarının lisanslı olmasını garanti altına alması gerekir. Kullanıcılara masaüstü destek yardımı. Teknoloji koordinatörlerinin en önemli görevlerinden birisi de, teknoloji kullanıcılarına masaüstü destek yardımlarını sağlamasıdır. Masaüstü destek yardımıyla, bir telefon veya elektronik posta yoluyla teknolojiye ilişkin sorunlar hakkında anında teknik yardımın istenebileceği okuldaki bir merkez kastedilmektedir. Ekipman onarımı. Okuldaki masaüstü destek merkezi, kullanıcılara teknik desteğin sağlanmasında önemli bir ilk başvuru kaynağı olmasına rağmen, bazı problemlerin bir telefon görüşmesi veya elektronik posta yoluyla çözülemeyeceği de açıktır. Örneğin, bir masaüstü bilgisayarın çökmesi durumunda bu bilgisayarın kullanıcıya zamanında ve fonksiyonel olarak ulaştırılması büyük önem arz etmektedir. Dolayısıyla, okulda bu tür hizmetleri sağlayacak bir sistemin oluşturulması önemlidir. Virüs koruma ve diğer güvenlik konuları. Teknoloji koordinatörlerinin hesaba katmaları gereken hususlardan birisi de, virüs koruma ve diğer güvenlik konularıdır. Bilgisayarların çoğu İnternete bağlı olduğundan, bilgisayar korsanları tarafından üretilen virüslerden etkilenme riski altındadırlar. Okuldaki bilgisayarların ve yazılım programlarının virüslerden korunma altına alınmasındaki ilk adım, bir virüs koruma yazılım programının masaüstü güvenlik aracı olarak kurulmasıdır. Ayrıca, bu virüs koruma programının sürekli olarak güncelleştirilmesi sağlanmalıdır. Güvenlik 181 planının diğer önemli bir boyutu ise, teknoloji kullanıcılarının virüs bulaşmasına ve diğer güvenlik tehditlerine karşı eğitilmeleridir. Ekipman bakımı ve güncelleştirme. Teknoloji koordinatörlerinin okuldaki teknoloji ekipmanının bakımı ve güncelleştirilmesi hususunda gerekli hassasiyeti göstermeleri gerekir. Bakım ve güncelleştirme işlerinin belli bir plan dahilinde yürütülmesi, teknolojik ekipmanın sorunsuz olarak kullanılmasına imkan verecektir. Ayrıca, yeni ve gelişmekte olan yazılım programlarının değişmesiyle birlikte bu programları kullanan bilgisayarların da kapasitelerinin ve hafızalarının yükseltilmesi gerekecektir. 6.2.3.3. Teknoloji Koordinatörünün Ağ Operasyonlarına İlişkin Rolleri. Bir okul binasının bilgisayar ağı, 21. yüzyıl insan bedeninin sinir sistemine eşdeğer hale gelmiştir. Bilgisayar ağı, birçok ofisi, sınıfı ve diğer teknoloji kaynaklarını bir araya getirerek okulun fonksiyonel olmasını ve nitelikli eğitim servislerini öğrencilere sunmasını sağlamaktadır. Okul ağı, e-posta yoluyla iletişimi, merkezde depolanan dosyalara erişimi, özel dokümanlar ve bilgiler için gizliliği ve yazıcılar ve ağ tabanlı CD-ROM programları gibi paylaşımlı kaynaklara erişimi sağlamaktadır. Bilgisayar ağı, aynı zamanda, İnternet yoluyla WEB’de olan bilgilere ve kaynaklara anında erişimi mümkün kılmaktadır. Bu bağlamda, öğrencilere bilgisayar ağına ve İnternet kaynaklarına erişimi sunmak demek, onların yerel bölgedeki, ülkenin diğer bölgelerindeki ve global dünyadaki bilgi kaynaklarına erişimini sağlamak demektir. İnternet, hızla okulun vazgeçilmez kaynaklarından biri haline gelmektedir. Öğrenciler ve öğretmenler eğitim aktiviteleri, kişisel yazışma, araştırma, veri toplama, vb günlük eğitim aktivitelerini Online olarak gerçekleştirmektedirler. İnternet, öğretmen ve öğrencilerin bilgiye erişimlerini ve bilgiyi yeni/farklı yollarla öğrenmelerini sağlamaktadır. Bu çerçeveden bakıldığında, teknoloji koordinatörünün öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer personelin daha etkin ve üretken yollarla çalışabilmelerini sağlamak için bilgisayar ağlarına ve kaynaklarına erişimlerini sağlamak için çaba göstermesi gerekir. Şekil 6.4, teknoloji koordinatörünün ağ operasyonlarına ilişkin rollerini görselleştirmektedir. Teknoloji koordinatörünün ağ operasyonunu etkin bir şekilde destekleyebilmesi için aşağıdaki sorulara cevap vermesi gerekir. 182 • Mevcut ağ yapısının okulun ihtiyacını karşılayıp karşılamadığından emin olmak için ne yapmam gerekir? • Ağ kullanıcı hesaplarının organize edilmesinde için nasıl yardımcı olabilirim? • Okuldaki elektronik posta sisteminin organize edilmesinde için nasıl yardımcı olabilirim? • Uygun yedekleme prosedürlerinin işleyip işlemediğinden emin olmak için ne yapmalıyım? Şekil 6.4. Teknoloji Koordinatörünün Ağ Operasyonuna İlişkin Rolleri Kullanıcı hesapları organizasyonu Ağ altyapısı Ağ Operasyonuna ilişkin Roller Yedekleme prosedürleri E-posta sistemi organizasyonu Ağ altyapısı. Bir okul bilgisayar ağının başarısı, ağı oluşturan altyapıya bağlıdır. Kablo bağlantıları, ek paneller, dosya sunucuları, yönlendiriciler, yazıcılar, T-1 hatları ve ağ sisteminin diğer parçaları kullanıcıların ihtiyacı olan servisleri sunabilmek için birlikte çalışması gerekir. Ağ altyapısına ilişkin hususlar yüksek düzey teknik bilgisini ve becerisini gerektirmektedir. Teknoloji koordinatörü bütün bu alanlarda yetişmiş olmayabilir, ancak gerekli ağ altyapısını planlamaya ve kurmaya yardımcı olabilmek için kendini geliştirmeye açık olması gerekir. Kullanıcı hesapları organizasyonu. Herhangi bir bilgisayar ağının başarısı, onu kullanan bireylerin memnuniyet düzeyleriyle ölçülür. Bir bilgisayar ağı, yüksek 183 kaliteli altyapıya sahip olabilir, ancak eğer kullanıcılar erişimle ilgili problemler yaşıyorsa veya kaynaklara ulaşmada sıkıntı varsa, bu bilgisayar ağı faydalı olmayacak ve teknolojiye ilişkin iyi bir yatırımı temsil etmeyecektir. Başarılı bilgisayar ağı konusunda anahtar görevi gören unsur ise, iyi bir kullanıcı hesapları organizasyonudur. Bilgisayar ağına bağlanamayan bir kullanıcı, kayıtlı dosyalara erişemeyecek, ağ programlarını kullanamayacak, herhangi bir web sitesini ziyaret edemeyecek, bir e-posta mesajı gönderemeyecek veya ağ yazıcısını kullanamayacak demektir. Daha da önemlisi, kullanıcı hesaplarıyla ilgili problemler, bir öğretmenin teknolojiye olan yaklaşımını olumsuz yönde etkileyecek ve beklide onun ağ kullanımını tamamen terk etmesine sebep olabilecektir. Dolayısıyla, teknoloji koordinatörlerinin kullanıcı hesapları organizasyonu konusunda kullanıcılara gerekli desteği ve yardımı sunacak düzeyde bilgi ve beceri sahibi olmaları gerekir. E-posta sistemi organizasyonu. Bir okulun e-posta sistemi, okuldaki temel bir iletişim aracıdır. E-posta sistemi, okuldaki bireylerle iletişimi sağlamak, velilere mesaj göndermek ve paydaşlarla etkin iletişime girmek için kullanılır. Bu bağlamda, elektronik posta sisteminin etkin organizasyonu, iletişim sisteminin sunduğu maksimum faydaların farkında olmak için gereklidir. Buna ek olarak, teknoloji koordinatörünün yeni e-posta hesaplarının oluşturulmasını ve kullanılmayanların ayıklanmasını organize eden prosedürlerin varolup olmadığından ve eğer varsa işleyip işlemediğinden emin olması gerekir. Ayrıca, kullanıcılar sistemin kullanımı neticesinde problemlerle karşı karşıya kaldıklarında yardım için kime başvuracaklarını bilmeleri gerekir. Yedekleme prosedürleri. Herhangi bir bilgisayar ağının başarısını sağlamak için kullanılabilecek en önemli prosedürlerden birisi de, ağ kullanıcılarının erişimine açık olacak şekilde düzenli yedekleme dosyalarını oluşturmaktır. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörünün önemli bilgilerin yedeklenmesine ilişkin bir planın geliştirilmiş olup olmadığından ve eğer varsa bu planın uygulanıp uygulanmadığından emin olması gerekir. 6.2.3.4. Teknoloji koordinatörünün yönetimsel bilgisayar servislerine ilişkin rolleri. Okullar temelde öğrenme ve öğretmeyle ilgili eğitim kurumları olmalarına rağmen, bu tür rolleri ve görevleri organize etmeleri ve yerine getirebilmeleri için aynı zamanda da teknolojiyi kullanan işyerleri konumundadırlar. 184 Bu nedenle, teknoloji koordinatörünün okulun yönetimsel bilgisayar operasyonlarına ilişkin önemli rolleri söz konusudur. Bunlar arasında öğrenci kayıtlarının tutulması ve organize edilmesi, ders programlarının geliştirilmesi, öğrencilerin uygun derslere yerleştirilmesi ve personel kayırlarının tutulması, vb işler/görevler sıralanabilir. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörünün eğitim kurumundaki yönetimsel bilgisayar servislerini anlaması ve bunların yürütülmesine yardımcı olabilmesi için kendini yetiştirmiş olması gerekir. Şekil 6.5, teknoloji koordinatörünün yönetimsel bilgisayar servislerine ilişkin rollerini görselleştirmektedir. Şekil 6.5. Teknoloji Koordinatörünün Yönetimsel Bilgisayar Servislerine İlişkin Rolleri Öğrenci kayıtları ve notlarına ilişkin veri işleme İnsan kaynakları Yönetimsel Bilgisayar Servislerine ilişkin Roller Doküman tasarımı ve organizasyonu Satın alma Teknoloji koordinatörünün yönetimsel bilgisayar servislerine ilişkin görevlerini etkili bir şekilde yerine getirebilmesi için aşağıdaki sorulara cevap vermesi gerekir. • Bilişim teknolojisi kullanıcılarına yardımcı olabilmek için farklı sınıf düzeylerine ilişkin veri işleme ve kayıt tutma hakkında ne tür bilgilere sahip olmam gerekir? • İnsan kaynakları organizasyonu hususunda yardımcı olabilmek için ne yapmam gerekir? 185 • Okulun gerekli teknolojiyi satın alma sürecini organize etmek için nasıl yardımcı olabilirim? • Bir doküman tasarlama ve organize etme sistemini uygulamak ve desteklemek için ne yapmam gerekir? Öğrenci kayıtları ve notlarına ilişkin veri işleme. Yaygın yönetimsel bilgisayar görevleri arasında notların, öğrenci ve personel kayıtlarının ve maaş/ücret bordrolarının organizasyonu sıralanabilir. Okuldaki her öğrenci ve personel hakkında kayıtların tutulması ve bu kayıtların düzenli olarak güncellenmesi gerekir. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörünün yönetim ve öğretim teknolojisi personeliyle birlikte çalışarak okulun ihtiyacına yönelik uygun ve yeterli bir sistemin yürütülmesini sağlaması gerekir. İnsan kaynakları. Yönetimsel bilgisayar servislerinin diğer bir alanı da, işe alma, ücret politikaları, ek mesai ücretlerini düzenleme, vb personel bilgilerinin ve kayıtlarının organizasyonudur. Bütün bu işlerin yürütülmesinde teknoloji koordinatörünün yönetim personeline yardımcı olması gerekir. Satın alma. Satın alma işi, bir okulun günlük olarak rutin bir şekilde yürüttüğü görevlerden birisidir. Bir okulun yönetim ofisi, okula alınacak malzemelerin bir listesini oluşturma, bu malzemelerin okula ulaşıp ulaşmadığını kontrol etme ve satın alınan malzemeler için ücretlerin ödenip ödenmediğini takip etme, vb işeri organize etmesi gerekir. Dolayısıyla, teknoloji koordinatörünün okuldaki yönetim ofisinin bu tür işleri yürütmek için kullandığı teknoloji hakkında bilgi sahibi olması ve ilgililere gerekli teknik desteği ve yardımı sağlaması gerekir. Doküman tasarımı ve organizasyonu. Okullar diğer birçok kurum gibi, günlük olarak yürüttükleri işlerin bir parçası olarak sayfalar dolusu kayıtları üretirler. Bu kayıtların (öğrenci dosyaları, not çizelgeleri, vb) organizasyonunu sağlamak birçok okul için önemli bir zorluk alanını temsil etmektedir. Örneğin, bir doküman sisteminin tasarımı birbirinden ayrı fakat aynı ölçüde önemli birkaç öğeden oluşmaktadır (dokümanların taranması, depolanması, gerektiğinde tekrar erişime açık olması, indekslenmesi, arşivlenmesi ve kullanıcıların dokümanlara erişim imkanının sağlanması, vb). Bu bağlamda, teknoloji koordinatörünün bütün bu işlerin belli bir sistem dahilinde yerine getirebilmesini sağlayacak doküman tasarımı ve 186 organizasyonu konusunda bilgili ve becerili olması ve bu konularda yönetim ofisine teknik destek sağlaması önemlidir. 6.2.3.5. Teknoloji koordinatörünün bütçe ve planlamaya ilişkin rolleri. Teknoloji koordinatörünün temel işlevi, okul için teknoloji lideri olarak görev yapmaktır. Bu liderlik rolünün en önemli olduğu alanlardan birisi de, bütçe ve planlamadır. Etkili ve uygun bir teknoloji bütçesinin geliştirilmesi ise, teknoloji koordinatörünün liderlik rolünün ilk uygulama alanlarındandır. Şekil 6.6, teknoloji koordinatörünün bütçe ve planlamaya ilişkin rollerini görselleştirmektedir. Teknoloji koordinatörünün bütçe ve planlamaya ilişkin görevlerini etkili bir şekilde yerine getirebilmesi için aşağıdaki sorulara cevap vermesi gerekir. • Okul için başarılı bir teknoloji planının geliştirebilmesine yönelik ne bilmem gerekir? • Okula teknolojiyi uygulamada etkili bir teknoloji bütçesi oluşturma ve mali kararları verme bakımından nasıl yardımcı olabilirim? • Okulun teknoloji projeleri için ek ödenek veya mali desteği elde etmede nasıl yardımcı olabilirim? • Okula teknolojiyi değerlendirme hususunda nasıl yardımcı olabilirim? Şekil 6.6. Teknoloji Koordinatörünün Bütçe ve Planlamaya İlişkin Rolleri Bağış ve ödenekler Değerlendirme Bütçe ve Planlamaya ilişkin Roller Teknoloji planlaması Bütçe 187 Teknoloji planlaması. Okullar, sınıflarda ve ofislerde kullanılacak teknolojiyi satın almak için oldukça fazla miktarda para harcamaktadır. Buna rağmen onların birçoğu, teknolojinin hangi amaç için ve nasıl kullanılacağını dikkatli bir planlamayla ortaya koymaksızın teknolojiyi satın almaktadır. Bu durumda olan okullar, teknolojik araçların ve kaynakların basitçe sınıflara yerleştirilmesiyle birlikte öğrenci öğrenmesinde gelişimin meydana geleceğine inanmaktadır. Öte yandan, teknolojinin öğrenci başarısı üzerinde bir etkisi olabilmesi için teknolojiye yapılan yatırımların bu teknolojiyi kullanacak personelin eğitimiyle birlikte belli bir plan dahilinde kararlaştırılması gerekir. Bu teknoloji planı, genellikle okulun 3-5 yıllık zaman dilimi içinde teknolojiye ilişkin olarak varacağı hedefler hakkındaki yol haritasını gösterir. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörü okuldaki teknoloji planlama komitesiyle birlikte çalışarak okulun ve personelin ihtiyaçlarına yönelik bir teknoloji planının geliştirilip geliştirilmediğinden emin olması gerekir. Bütçe. Teknolojinin sunulması ve desteklenmesi, okulun mali açıdan yatırım kararlılığını gerektirir. Dolayısıyla, herhangi bir teknoloji programının başarılı olabilmesi için yönetimle birlikte teknoloji koordinatörünün gerekli ekipmanı, yazılımı, tamiri, teknik desteği, profesyonel gelişimi, vb sunmak üzere okulda yeterli bir teknoloji bütçesinin varolup olmadığından emin olması gerekir. Bağış ve ödenekler. Okul teknoloji koordinatörünün okulda varolan bütçe kaynaklarına ek olarak kullanılabilecek bağış ve ödenek programlarını araştırması ve bu ödeneklerin sağlanmasında nelerin yapılması gerektiği hususunda bilgi ve beceri sahibi olması gerekir. Değerlendirme. Okullar öğretim teknolojilerini sınıflarda uygulamak için çok fazla miktarda para harcamaktadır. Bu bağlamda, acaba teknolojiye yapılan yatırımın öğrenci öğrenmesi bakımından katkı sağlayıp sağlamadığının tespit edilmesi gerekir. Dolayısıyla, teknoloji koordinatörünün uygulanan teknoloji programının öğrenci öğrenmesine ne derece katkı sağladığını ve uygulamada giderilmesi gereken eksikliklerin neler olduğunu ortaya koymak için etkili değerlendirme tekniklerini kullanarak veri toplaması gerekir. Bu konuda en önemli olan husus ise, teknoloji değerlendirmesinin süreklilik arz etmesi ve daha kapsamlı bir okul gelişim programının sistematik bir parçası olmasıdır. 188 BÖLÜM 7 SONUÇ VE ÖNERİLER Son zamanlarda, etkili teknoloji entegrasyonu alanına kafa yoran birçok eğitimci, bu değişim sürecini tanımlamada “sistemli okul reformu” kavramını kullanmaya başlamıştır. Bu kavram, öğretim programı, pedagoji, değerlendirme, profesyonel gelişim, yönetim, organizasyon, vb okula ilişkin alanlarda süreklilik arz eden kapsamlı bir gelişimi vurgulamaktadır. Bu bağlamda, öğretim programı, pedagoji, değerlendirme, yönetim, organizasyon, vb okul boyutlarının geliştirilmesi çabaları, eğer öğretim teknolojisinin sistemli entegrasyonuyla aynı anda gerçekleştirilmezse, sistemli okul değişiminin (reformunun) başarılı olması zordur. Bu araştırmada, temel olarak “Etkili bir teknoloji planlama süreci nasıl gerçekleştirilebilir?” sorusu cevaplandırılmaya çalışılmıştır. Araştırmada elde edilen verilere göre, etkili bir teknoloji planlama sürecinde genel olarak aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmalıdır: • Bütün öğrenciler için teknoloji okur-yazarlığı becerileri tanımlanmalı ve bu becerilerin öğrencilere kazandırılmasında kullanılabilecek öğretim stratejilerinin okul programına entegrasyonu sağlanmalıdır. • Teknoloji, okuldaki öğretim programının ve bu programın öğrencilere kazandırılmasında kullanılan öğretim stratejilerinin geliştirilmesine yönelik olarak tasarlanmalıdır. • Teknoloji, öğrencilerin kendi sınıf arkadaşlarıyla ve okuldaki diğer öğrencilerle işbirlikçi projeler yürütebilmelerine olanak verecek şekilde tasarlanmalıdır. • Teknoloji, öğrenci öğrenmesini geliştirmeye yönelik olarak tasarlanmalıdır (daha çok el becerisine dayalı etkinlikler, daha çok Multimedya proje çalışmaları, daha çok problem çözme fırsatı, daha çok bireyselleştirilmiş öğretim, vb). 189 • Teknoloji, öğrencilere ilgilerini çektiği bilgilere erişim imkanı sunarak onların öğrenmeye ilişkin motivasyonlarını arttıracak şekilde planlanmalıdır. • Teknoloji, velilerin ve eğitimle ilgilenen diğer paydaşların eğitime daha fazla aktif katılımını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Çünkü, velilerin ve paydaşların desteğini almak, teknolojinin öğretim programına entegrasyonunu kolaylaştıracaktır. • Teknoloji, bir okulun diğer okullarla, kurumlarla ve kaynaklarla (müzeler, üniversiteler, sağlık ve sosyal hizmet kurumları, vb) daha fazla iletişim ve etkileşim içerisinde olmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. • Teknoloji planlama süreci, bütün okul üyelerinin (öğrenci, öğretmen, veli, yönetici, vb) işbirlikçi çabalarıyla oluşturduğu bir okul vizyonu etrafında benimsenmiş öğrenme amaçlarının karşılanmasına rehberlik etmelidir. Günümüzde teknoloji planlaması, okulların ilk öncelik alanlarından birisini oluşturmaktadır. Çünkü, son yıllarda görülen İnternetin gelişme seyri ve hızı, eğitimdeki değişme ve gelişmelerin temel zorlayıcısı olmuştur ve olmaya da devam etmektedir. Donanım, yazılım ve diğer teknoloji ürünlerini pazarlayanlar, okulların üzerinde kendi ürünlerini satın almaları için baskı unsuru oluşturmaktadırlar. Bu nedenle, teknoloji planlaması konusuna gereken önemi ve hassasiyeti göstermeyen okullar, pahalı hatalar yapma riskiyle karşı karşıyadır. Teknoloji planlaması, okulların teknolojiyi değerlendirmek, satın almak ve kullanmak için gerekli standartların, normların ve metotların belirlenmesine rehberlik etmektedir. Bu nedenle, teknoloji planlama süreci, en azından teknoloji planının kendisi kadar önemlidir. Bu bağlamda, etkili bir okul teknoloji planlaması hakkında sorulabilecek başlıca sorular şunlardır: • Okulun kapsamlı bir okul gelişim planı var mıdır (hazırlanmakta mıdır)? • Teknolojiye ilişkin politikalar, okul gelişim planının bir parçası mıdır? • Bütün öğrencilerin ve öğretmenlerin geliştirmek zorunda oldukları teknoloji becerileri açıkça belirlenmiş midir? • Bir öğretim aracı olarak teknoloji, bütün öğrencilerin ve öğretmenlerin kullanımı için adil olarak sağlanmış mıdır? 190 • Okul gelişim planının hazırlanmasında ve teknolojinin uygulanmasında paydaşların katılımı sağlanmış mıdır? Ayrıca, teknoloji planlama sürecine ilişkin bazı önemli noktalar söz konusudur. Örneğin: • Esas olan planlama sürecinin kendisidir, bu sürecin sonucunda oluşan plan ise bu sürecin sonuçlarından sadece bir tanesidir. • Etkili bir teknoloji planlama süreci sadece faydalı bir planla sonuçlanmaz, aynı zamanda okul üyeleri üzerinde pozitif bir etki yapar. • Başarılı bir plan bir dizi tanımlanmış eğitim amaçlarını ve bu amaçlara ulaşmayı sağlayacak bir dizi önerilen yolları içerir ve yapar. • Başarılı bir plan bir alışveriş listesi veya bütçesi değildir, plan satın alma işinden daha fazlasını içerir. • Okul üyelerinin bilişim teknolojisine ilişkin tutumları ve planlama süreci dolayısıyla okulda meydana gelen değişiklikler, bilişim teknolojisinin kendisinden daha önemlidir. 7.1. Eğitimciler için Öneriler Teknoloji planlama sürecinin etkin olabilmesi için bu sürecin (a) eğitimcilere doğru satın alma kararlarını vermede yardım etmesi, (b) okulların teknoloji kullanımını geliştirmesi, (c) teknoloji kaynaklarının daha etkin olarak kullanılması ve (d) en önemlisi de sosyo-ekonomik özgeçmişi ne olursa olsun bütün öğrencilerin öğrenmelerini geliştirmesi üzerine odaklanması gerekir. Bu amaçla, aşağıdaki etkinlikler teknoloji planlama sürecine başlama noktasında olan eğitimcilere yardımcı olabilir: • Teknoloji planlama sürecine kimlerin katılacağının tespit edilmesi, teknolojinin uygulanması aşamasında kimin ne tür bir rol üstleneceğinin belirlenmesi ve bir planlama komitesinin oluşturulup oluşturulmayacağının kararlaştırılması. • Varsa okulun gerçekleştirdiği diğer planlama süreçlerinin gözden geçirilmesi ve bu süreçlerden teknoloji planlaması için faydalı olacak herhangi bir tecrübenin varolup olmadığının belirlenmesi. 191 • Diğer okulların planlama süreçlerinin gözden geçirilmesi ve model olarak kullanılabilecek faydalı materyallerin tanımlanması. • Planlama sürecinin organizasyonunu sağlayacak bir teknoloji koordinatörünün veya liderinin belirlenmesi. • Planın yazıya dökülmesinden ve bir doküman haline getirilmesinden kimin sorumlu olacağının kararlaştırılması. • Teknolojinin ne olduğuna, ne işe yarayacağına ve nasıl kullanılacağına ilişkin iyi bir anlayışın geliştirilebilmesi için profesyonel gelişim programlarının süreklilik esasına dayalı olarak yürütülmesi. • Teknoloji planlama sürecinin tamamlanması için bir zaman diliminin belirlenmesi. Vurgulamak gerekirse, teknoloji planlaması daha kapsamlı bir okul reformunun önemli bir parçası olarak görülmeli ve asla bir defaya mahsus bir eylem olarak düşünülmemelidir. Bu açıdan ele alındığında, her teknoloji planlama çabası: • Organizeli ve sürekli olarak devam eden döngüsel bir süreç şeklinde gerçekleştirilmeli, basit, açık ve anlaşılır bir planlama modeli kullanmalı ve teknolojinin öğretimde nasıl kullanılacağını gösteren bir dokümanla sonuçlanmalıdır. • Okulun vizyonunu dikkate almalı ve okulun personeli tarafından benimsenmelidir. • Kapsam bakımından geniş tutulmalı, fakat aynı oranda da ekonomik ve teknik çözümlere imkan verecek şekilde gerçekçi olmalıdır. • Bütün ilgililerin (yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler, veliler, paydaşlar, vb) katılımını sağlamalıdır. • Okulun güçlü ve zayıf yanlarını dikkate almalıdır. • Teknolojinin satın alınması, değerlendirilmesi, güncelleştirilmesi ve kullanılmasına ilişkin politika ve prosedürleri açıkça belirlemelidir. • Teknolojideki gelişmelerden ziyade teknolojinin eğitimsel amaçlar için kullanımını göz önünde bulundurmalıdır. • Okulun öğretim programını, teknoloji entegrasyonunda en önemli belirleyici öğe olarak görmelidir. 192 7.2. Araştırmacılar için Öneriler • Yeni ve gelişmekte olan teknolojiler ışığında benzer bir çalışmanın her birkaç yılda bir tekrarlanması faydalı olacaktır/gereklidir. • Teknoloji planlaması karmaşık bir süreçtir ve bu sürece bütün ilgililerin katılımı önemlidir. Bu bağlamda, katılımcıların teknoloji planlaması olgusuna ilişkin algılarının ve perspektiflerin nitel yollarla da elde edilmesi gerekir. • Teknolojinin planlanması ve uygulanması bir okul sisteminin yapısına ve doğasına göre farklılıklar göstermektedir. Dolayısıyla farklı okul sistemlerindeki teknoloji planlaması ve uygulaması arasındaki ilişkileri (benzerlikleri, farklılıkları, çelişkileri, vb) ortaya koyan çalışmalar eğitim kuramcıları ve uygulayıcıları açısından önemli veriler ve perspektifler sunabilir. • Teknoloji planlaması olgusunun farklı eğitimsel boyutlarla ilişkilerini ele alan çalışmaların gerçekleştirilmesi önemlidir. Örneğin, teknolojinin öğretim programına entegrasyonu için plan yapma ile 3-5 yıl içindeki gerçekte meydana gelen teknoloji entegrasyon düzeyi arasındaki ilişki nasıldır? • Teknoloji entegrasyonunu etkileyen faktörlerin farklı okullar için nasıl etkili olduğunu inceleyen betimsel araştırmaların gerçekleştirilmesi faydalı olacaktır. • Yüksek düzey teknoloji entegrasyonunun acaba aynı oranda akademik başarıyı artırıp artırmadığını ortaya koyan çalışmalara ihtiyaç vardır. 193 KAYNAKLAR Alkan, C. (1984). Eğitim Teknolojisi (2. baskı). Ankara: Yargıçoğlu Matbaası. Alkan, C. (1998). Eğitim Teknolojisi: Disiplin, Kuram, Süreç, Ortam, Uzman, Uygulama. Ankara: Anı Yayıncılık. Anderson, L.S. (1996). Guidebook for Developing an Effective Instructional Technology Plan Version 2.0 [Online]. Available: http://www2.msstate.edu/~lsa1/nctp/Guidebook.pdf (İnternetten 3 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir). Anderson, L.S. & Perry, J.F. (1994). Technology Planning: Recipe for Success [Online]. Available: http://www.nctp.com//html/tp_recipe.cfm (İnternetten 6 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir). Apple Computer Inc. (2005). Technology Planning Guide [Online]. Available: http://www.apple.com/education/planning/ (İnternetten 9 Şubat 2005 tarihinde elde edilmiştir). Bailey, G.D. (1997). What technology leaders need to know: The essential top 10 concepts for technology integration in the 21st century. Leadership and Leading with Technology, 25(1), 57-62. Barnett, H. (2001). Successful K-12 Technology Planning: Ten Essential Elements. (ERIC Document Reproduction Service No. ED457858). Becker, H.J. (1994). How exemplary computer-using teachers differ from other teachers: Implications for realizing the potential of computers in schools. Journal of Research on Computing in Education, 26(3), 291-321. Becker, H.J., Ravitz, J.L., & Wong, Y. (1998). Teacher and Teacher-Directed Student Use of Computers and Software, Teaching, Learning, and Computing. National Survey. Report # 3. (ERIC Document Reproduction Service No. ED437927). Borg, W.R. (1987). The educational R & D process: Some insights. Journal of Experimental Education, 55(4), 181-188. Bracci, R. (1999). It’s in the plan. American School & University, 71(11), 3638. 194 Byrom, E. & Bingham, M. (2001). Factors Influencing the Effective Use of Technology for Teaching and Learning [Online]. Available: http://www.seirtec.org/publications/lessons.pdf (İnternetten 17 Kasım 2005 tarihinde elde edilmiştir). Cole, H. (1999). Implementing Instructional Technology in Schools. (ERIC Document Reproduction Service No. ED437018). Coley, R.J., Cradler, J., & Engel, P.K. (1997). Computers and Classrooms: The Status of Technology in U.S. Schools [Online]. Available: ftp://ftp.ets.org/pub/res/compclss.pdf (İnternetten 17 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir). Collins, A. (1991). The role of computer technology in restructuring schools. Phi Delta Kappan, 73, 28-36. Dick, W.O., Carey, L., & Carey, J.O. (2001). The Systematic Design of Instruction (5th ed.). New York, NY: Allyn & Bacon. Espey, L. (2000). Technology Planning and Technology Integration: A Case Study. (ERIC Document Reproduction Service No. ED 444467). Fabry, D.L. & Higgs, J.R. (1997). Barriers to the effective use of technology in education: Current status. Journal of Educational Computing Research, 17(4), 385395. Fisher, S.C. & Dove, M.K. (1999). Muffled Voices: Teachers’ Concerns Regarding Technological Change. (ERIC Document Reproduction Service No. ED432281). Frazier, M.K. (2003). The technology coordinator in K-12 school districts: The research, development, and validation of a technology leader’s guide. Unpublished Doctoral Dissertation, Kansas State University, USA. Fries, B. & Monahan, B. (1998). School district technology planning in an era of rapid change. Educational Technology, 38(1), 60-62. Fuerstenau, G.W. (1999). Factors that influence the integration of technology in school districts. Unpublished Doctoral Dissertation, University of South Dakota, USA. Gall, M.D., Gall, J.P., & Borg, W.R. (2003). Educational Research: An Introduction (7th edition). Boston, MA: Pearson Education, Inc. 195 Granger, C.A., Morbey, M.L., Lotherington, H., Owston, R.D., & Wideman, H.H. (2002). Factors contributing to teachers’ successful implementation of IT. Journal of Computer Assisted Learning, 18, 480-488. Hawkes, M. (1998). Funding a technology network in your school. Schools in the Middle, 7(5), 24-28. Hayes, J. & Bybee, D.L. (1995). Defining the greatest need for educational technology. Learning and Leading with Technology, 23(2), 48-53. Hoffman, E.S. (2001). Technology planning and implementation: A study of effective change efforts in Michigan public school districts. Unpublished Doctoral Dissertation, Eastern Michigan University, USA. Hope, W.C. (1997). Why technology has not realized its potential in schools: A perspective. American Secondary Education, 25(4), 2-7. Johnson, B. (1999). A case study of the development of a technology plan. Unpublished Master’s Thesis, California State University Dominguez Hills, USA. Jones, B. (2005). ICT Integration Guidebook - 2005 [Online]. Available: http://ictpd.net/techplan2005/ (İnternetten 6 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir). Kimball, C. & Sibley, P.H.R. (1997). Am I on the Mark? Technology Planning for the E-Rate. Learning and Leading With Technology, 25(4), 52-57. Kleiner, A. & Lewis, L. (2003). Internet Access in US Public Schools and Classrooms: 1994-2002 [Online]. Available: http://nces.ed.gov/pubs2004/2004011.pdf (İnternetten 25 Kasım 2005 tarihinde elde edilmiştir). Knuth, B., Hopey, C., & Rocap, K. (1996). Guiding Questions for Technology Planning: Version 1.0 [Online]. Available: http://www.ncrtec.org/capacity/guidewww/gqhome.htm (İnternetten 9 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir). Lockard, L.A. (2001). Collaborative technology planning: The impact of technology plans on students’ and teachers’ learning. T H E Journal, 29(3), 18-21. Loveless, T. (1996). Why aren’t computers used more in schools? Educational Policy, 10(4), 448-467. Lumley, D. & Bailey, G. (1993). Planning for technology: A guidebook for school administrators. (ERIC Document Reproduction Service No. ED379761). 196 Maddin, E.A. (2002). Factors that influence technology integration in elementary instruction. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Cincinnati, USA. Maddux, C.D. (1998). Barriers to the successful use of information technology in education. Computers in the Schools, 14(4), 5-11. Marcovitz, D.M. (1998). Supporting technology in schools: the roles of computer coordinators. (ERIC Document Reproduction Service No: ED 421150). McNabb, M.L., Valdez, G., Nowakowski, J., & Hawkes, M. (1999). Technology Connections for School Improvement: Planners’ Handbook. North Central Regional Educational Laboratory, USA. MEB. (2000). Temel Eğitim Projesi I. Faz: Ekipman Teslim Alma ve Uygulama El Kitabı. Ankara: MEB Yayını. MEB. (2001). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü’nün 27.06.2001 tarih ve 5985 sayılı “Bilgi Teknolojileri Kullanımı” konulu Genelgesi. Merrimack Education Center. (1986). A Template for Preparing a Technology Applications Plan. (ERIC Document Reproduction Service No: ED 379761). National Center for Education Statistics. (2000). Teachers’ Tools for the 21st Century: A Report on Teachers’ Use of Technology [Online]. Available: http://nces.ed.gov/pubs2000/2000102.pdf (İnternetten 17 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir). Niederhauser, D.S. (1996). Using Computers in an information age classroom: What teachers need to know. NASSP Bulletin, 80, 71-80. Peck, K.L. & Dorricott, D. (1994). Why use technology. Educational Leadership, 51(7), 11-14. Pflaum, W.D. (2004). The Technology Fix: The Promise and Reality of Computers in Our Schools. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development. Quinones, S. & Kirshstein, R. (1998). An Educator’s Guide to Evaluating the Use of Technology in Schools and Classrooms [Online]. Available: http://www.ed.gov/PDFDocs/handbook2.pdf (İnternetten 16 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir). 197 Rai, R.K. (2004). Development and implementation of technology plans in Tennessee public school systems. Unpublished Doctoral Dissertation, The University of Tennessee, USA. Rogers, P.L. (1999). Barriers to Adopting Emerging Technologies in Education. (ERIC Document Reproduction Service No: ED 429556). Saban, A. (2001). Çoklu Zeka Teorisi ve Eğitim (1. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Saettler, P. (1998). Antecedents, origins, and theoretical evolution of AECT. TechTrends, 43(1), 51-57. Salina, E. A. (2001). An examination of public school technology planning: Ten Long Island, New York school districts’ experiences. Unpublished Doctoral Dissertation, Teachers College, Colombia University, USA. See, J. (1992). Developing effective technology plans. The Computing Teacher, 19(8) [Online]. Available: http://www.nctp.com/html/john_see.cfm (İnternetten 6 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir). Sheingold, K. (1991). Restructuring for learning with technology: The potential for synergy. Phi Delta Kappan, 73(1), 17-27. Sibley, P.H.R. & Kimball, C. (2004). Technology planning: the good, the bad and the ugly [Online]. Available: http://www.microsoft.com/education/PlanTMM.mspx (İnternetten 17 Şubat 2005 tarihinde elde edilmiştir). Spare, S. (2001). Technology planning for education. Unpublished Master’s Thesis, California State University Dominguez Hills, USA. The CEO Forum on Education and Technology. (2001). The CEO Forum STaR Chart: A Tool for Assessing School Technology and Readiness (Year Four) [Online]. Available: http://www.iste.org/Content/NavigationMenu/Educator_Resources/Assessment/STa R_Chart/ceo-forum-star-chart.pdf (İnternetten 6 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir). Wagner, W.W. (2004). The technology coordinator: Key characteristics and traits of successful educational technology leaders. Unpublished Doctoral Dissertation, Ashland University, USA. 198 White, D.E. (2003). Theory versus reality: A technology plan revision. Unpublished Master’s Thesis, California State University Dominguez Hills, USA. Whitehead, B.M., Jensen, D.F.N., & Boschee, F. (2003). Planning for Technology: A Guide for School Administrators, Technology Coordinators, and Curriculum Leaders. Thousand Oaks, CA: Corwin Press, Inc. Woods, D.M. (2000). Teachers’ use of a technology coordinator in an elementary school. Unpublished Doctoral Dissertation, Purdue University, USA. Yalın, H.İ. (2003). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme (8. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi. Zhao, Y. & Cziko, G.A. (2001). Teacher adoption of technology: A perceptual control theory perspective. Journal of Technology and Teacher Education, 9(1), 530. Zhao, Y. & Frank, K. A. (2003). Factors affecting technology uses in schools: An ecological perspective. American Educational Research Journal, 40(4), 807-840. TEZDE KULLANILAN BELLİ BAŞLI İNTERNET SİTELERİ http://projeler.meb.gov.tr/tr/anasayfa.htm; (T. C. Milliği Eğitim Bakanlığı; İlk erişim tarihi: 22 Mart 2006). http://cnets.iste.org; (National Educational Technology Standards Project; İlk erişim tarihi: 9 Şubat 2005). http://www.esentepe.k12.tr; (Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu; İlk erişim tarihi: 6 Ağustos 2005) http://www.apple.com/education/k12/leadership/acot; (The Apple Classrooms of Tomorrow–ACOT; İlk erişim tarihi: 9 Şubat 2005). 199 EK 1 OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİ (OTPA) 1. Okuldaki göreviniz nedir? a. Müdür b. Müdür yardımcısı c. Bilgisayar öğretmeni d. Anasınıfı öğretmeni (Lütfen sınıfınızın öğrenci sayısını belirtin) __________________________ e. Sınıf öğretmeni (Lütfen sınıfınızın öğrenci sayısını belirtin) ______________________________ f. Branş öğretmeni (Lütfen branşınızı belirtin) ___________________________________________ g. Rehber öğretmen h. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________ 2. Cinsiyetiniz? a. Kadın: _______________ b. Erkek: _______________ 3. Yaşınız? Yıl: _________________ 4. Mesleki tecrübeniz? Yıl: _________________ 5. Eğitim durumunuz? a. Ön lisans/Eğitim Enstitüsü b. Lisans c. Yüksek lisans d. Doktora e. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________ 6. Okulda öğrenci kullanımı için yeterli sayıda bilgisayarın varolduğunu düşünüyor musunuz? a. Evet __________________ b. Hayır _________________ 7. Aşağıdaki teknolojik araçların hangisini/hangilerini kullanmayı biliyorsunuz? Biliyorum Bilmiyorum CD-ROM sürücüsü CD-ROM kaydedici Tarayıcı Dijital kamera VCR, VCD, DVD oynatıcıları Tepegöz Projeksiyon cihazı 8. İnterneti (eğer kullanıyorsanız,) hangi amaçlar için kullanmaktasınız? Aşağıdaki tabloda yer alan maddelerin her birine “Evet” veya “Hayır” diyerek İnterneti kullanma sebebinizi belirtiniz. Evet WEB taraması Elektronik posta Basın-yayın takibi Ders planları Oyunlar Söyleşi, sohbet odaları Hayır 200 9. Teknoloji kullanmayı aşağıdaki yollardan hangisi/hangileri sayesinde öğrendiniz? Aşağıdaki tabloda yer alan metotların her birine “Evet” veya “Hayır” diyerek teknolojiyi öğrenmenizde etkili olan yolları belirtiniz. Evet Hayır Deneme-yanılma yoluyla Okuldaki hizmet-içi eğitim programlarına katılarak Okul dışı seminerlere ve konferanslara katılarak Yüksek öğretimdeki derslerle (yüksek lisans, vb) Meslektaşlarımdan yardım alarak Okuldaki bilgisayar öğretmenine danışarak 10. Aşağıdaki teknoloji kullanım düzeylerini göz önünde bulundurduğunuzda, kendinizi daha çok hangi düzeyde görmektesiniz? (Lütfen sadece bir düzey işaretleyiniz). Teknoloji Kullanım Düzeyi 1 Giriş 2 Benimseme 3 Adapte olma 4 Kendine mal etme 5 Yeni kullanım alanlarını keşfetme Açıklama Teknolojiyi kullanma konusunda tecrübesiz, ama istekli olmak. Bu aşamada olan bir eğitimci, teknolojiyi ya çok az kullanmakta veya hiç kullanmamaktadır. Teknolojiyi geleneksel öğretimi desteklemek için kullanmak. Bu aşamada olan bir eğitimcinin teknoloji kullanımı, genellikle öğrenme-öğretme sürecinden soyutlanmış bir etkinlik olarak gerçekleşmektedir. Teknolojiyi öğrenme etkinliklerine entegre etmek. Bu aşamada olan bir eğitimci, teknolojinin kendisinin ve öğrencilerin üretkenliğini geliştirmedeki potansiyelini fark etmeye başlamıştır. Teknoloji avantajlarını hesaba katan yeni öğretim yaklaşımlarını ve stratejilerini geliştirmek. Bu aşamada olan bir eğitimci, teknoloji kullanımı konusunda kendisini oldukça rahat hissetmektedir ve teknolojiyi okulun öğretim programına tamamıyla entegre etmiştir. Teknoloji araçlarının yeni kullanımlarını keşfetmek. Bu aşamada olan bir eğitimci, yapmakta olduğu rutin etkinlikleri teknolojiyle birlikte daha farklı ve yeni yollarla nasıl ele alacağını düşünmeye başlamıştır. 11. Teknolojiye ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisinde/hangilerinde daha çok hizmet-içi eğitime ihtiyaç duymaktasınız? Aşağıdaki tabloda yer alan maddelerin her birine “Evet” veya “Hayır” diyerek teknolojiye ilişkin eğitime en çok ihtiyaç duyduğunuz alanları belirtiniz. Evet Temel bilgisayar becerileri (programlara erişim, çıktı almak, vb) Elektronik postayı kullanma (mesaj yazma ve yollama, mesaja dosya ekleme, vb) İnterneti kullanma (araştırma yapmak, dosya indirmek, vb) Spesifik yazılım programlarını kullanma (PowerPoint, vb) Teknolojiyi öğretim programına entegre etme Teknolojiyi farklı öğrenme stillerine sahip öğrenciler için kullanma Teknolojiyi üretim araçları olarak kullanma Teknolojiyi sınıf yönetimi amaçlı olarak kullanma Teknolojiyi öğrenci çalışmalarını ve ürünlerini değerlendirmek için kullanma Hayır 201 12. Teknoloji kullanımı sayesinde okuldaki öğrenme ortamı aşağıdakilerden hangisinde/hangilerinde değişime uğramıştır? Aşağıdaki tabloda yer alan maddelerin her birine “Evet” veya “Hayır” diyerek teknolojinin öğrenme ortamı üzerindeki görüşlerinizi belirtiniz. Öğrenciler fiziksel olarak daha aktiftir Öğrenciler kendi öğrenmeleri konusunda daha bilinçlidir Öğrenciler grup çalışmalarına daha çok katılmaktadır Öğrenci projeleri görsel materyalleri daha çok içermektedir Öğrenciler problem çözme aktivitelerine karşı daha çok isteklidir Öğrenciler projeleri için çeşitli teknoloji kaynaklarından çokça faydalanmaktadır Öğrenci çalışmaları daha yaratıcıdır Öğrenci çalışmaları daha dikkatli ve özenli bir şekilde gerçekleştirilmektedir Öğrenci çalışmaları farklı bireylerle paylaşılmaktadır Evet f (%) 33 (91.7) 35 (97.2) 31 (86.1) 31 (86.1) 34 (94.4) 32 (88.9) Hayır f (%) 3 (8.3) 1 (2.8) 5 (13.9) 5 (13.9) 2 (5.6) 4 (11.1) 35 (97.2) 30 (83.3) 1 (2.8) 5 (13.9) 32 (88.9) 4 (11.1) 13. Teknoloji kullanımı konusunda yardıma ihtiyaç duyduğunuzda, aşağıdaki kişilerden hangisine/hangilerine başvurursunuz? Aşağıdaki tabloda yer alan grupların her birine “Evet” veya “Hayır” diyerek teknoloji kullanımı konusunda bu kişilere yardım için başvurup başvurmadığınızı belirtiniz. Evet Hayır Okuldaki bilgisayar öğretmenine Zümre öğretmenlerine Kütüphaneciye Yöneticilere (müdür, müdür yardımcısı, vb) Sınıfımdaki öğrencilere 14. Aşağıdaki tabloda sol sütunda verilen “Teknoloji Koordinatörü Nitelikleri” arasından hangisinin/hangilerinin sizce ne derece önemli olup olmadığını 1 (Gerekli değil) ile 10 (Zorunlu) arasında bir sayısal değer seçerek belirtiniz. Teknoloji Koordinatörü Nitelikleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Güçlü bir meslek ahlakı Güçlü sosyal beceriler Güçlü liderlik becerileri Güçlü iletişim becerileri Etkin dinleme becerileri İşbirliği içerisinde çalışma Güçlü yönetim ve organizasyon becerileri Güçlü problem çözme becerileri Güçlü teknoloji becerileri Çabuk öğrenme ve kavrama Profesyonel gelişim programlarını uygulama Okul teknoloji planı geliştirme Teknolojinin uygulanmasını değerlendirme Teknolojiye ilişkin konferanslar düzenleme Yeni teknolojilerin nasıl kullanılacağını gösterme Gerekli değil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zorunlu 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 202 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Çok rahat hissediyorum 5 4 3 2 Hiç rahat hissetmiyorum 1 15. Aşağıdaki teknoloji aktivitelerine ilişkin olarak kendinizi ne kadar rahat hissedip hissetmediğinizi “1=Hiç Rahat Hissetmiyorum” ile “5=Çok Rahat Hissediyorum” arasındaki seçeneklerden birini işaretleyerek belirtiniz? Elektronik posta yoluyla okuldaki diğer öğretmenlerle iletişime girmek Elektronik posta yoluyla okul dışından diğer eğitimcilerle iletişime girmek Teknoloji projelerini/ürünlerini (ders planları, vb) diğer öğretmenlerle paylaşmak Öğrenciler için Multimedya sunuları gerçekleştirmek Hazırladığım öğretim materyallerini internette yayınlamak Tarayıcılar ve dijital kameralar kullanarak öğretim materyalleri hazırlamak İnternette haber, kullanıcı ve paylaşım gruplarına üye olmak Online araştırmalar gerçekleştirmek Öğrencilerin teknolojiyi kullanarak proje üretmelerini sağlamak 16. Açık-uçlu soru: Okuldaki teknoloji entegrasyonu konusunda paylaşmak istediğiniz fikir ve düşüncelerinizi lütfen aşağıda ayrıntılı olarak belirtiniz. __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ 203 17. Bilgisayar ve öğretim teknolojileri yeterlik alanlarına ilişkin kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Lütfen aşağıdaki tabloda yer alan bilgisayar ve öğretim teknolojileri yeterlik alanlarına ilişkin algılarınızı, her yeterlik alanına ilişkin olarak verilen 5 düzeyden birini seçerek belirtiniz. Lütfen hiçbir yeterlik alanını atlamayınız ve her yeterlik alanı için sadece bir düzey belirtiniz. Yeterlik Alanı Düzeyler Düzey 1 1 Temel Bilgisayar Kullanımı 2 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 Düzey 5 Bilgisayar kullanmıyorum En azından bir yazılım programını işletmek için bilgisayar kullanıyorum Aynı anda iki yazılım programını çalıştırabilir ve birkaç dosyada işlem yapabilirim Başkalarına bilgisayarla ilgili karşılaştıkları problemleri çözmeleri için yardımcı olurum Dosya Yönetimi Bilgisayarda yazdığım bir dokümanı nasıl kaydedemem Bilgisayardaki dokümanları seçebilir, açabilir ve kaydedebilirim Dokümanlarımı organize etmek için farklı dosyalar oluştururum ve yedekleme yapmanın ne kadar önemli olduğunun farkındayım Bilgisayarla ilgili herhangi bir problemle karşılaştığımda kolaylıkla sorunu giderebilirim Dokümanları dosyalardan dosyalara ve sürücülerden sürücülere aktarabilir ve dosyaların yedeklenmesini organize edebilirim 3 Kelime-İşlem Programı Kelime-işlem programını kullanmam Sadece basit dokümanları oluşturmak için ara sıra kelimeişlem programını kullanırım 4 Elektronik Posta Bir elektronik posta hesabım yoktur Elektronik posta hesabımı kullanarak meslektaşlarıma, aileme ve arkadaşlarıma mesajlar yollarım Neredeyse yazılarımın tamamı için kelimeişlem programını kullanırım ve gerekli yerlerde tablo, grafik, figür, vb yazılarıma eklerim Elektronik posta hesabımı düzenli bir şekilde kullanarak ekli dosya gönderebilirim ve dosyalarımı organize edebilirim Bir elektronik posta hesabım vardır, ancak onu ara sıra kullanırım Kelime-işlem programını öğretim sürecine entegre ederek öğrencilerin de bu programı kullanmalarını sağlarım Başkalarına kendi dokümanlarını bilgisayarda, ağda ve internette organize etme, paylaşıma sunma ve yedekleme yapma konularında yardımcı olurum Başkalarına kelimeişlem programının ileri düzey özelliklerini ve fonksiyonlarını kullanmaları için yardımcı olurum Elektronik posta yoluyla işbirliğine dayalı dokümanlar oluşturmak ve bunları başkalarıyla paylaşmak için bir veya birkaç elektronik posta grubuna üyeyim Bir elektronik posta listesi oluşturabilir ve organize edebilirim ve başkalarına da elektronik posta listeleri oluşturmaları için danışmanlık yaparım 204 5 İnternet Kullanımı İnterneti kullanmam Çeşitli web sitelerine bilgi elde etmek için başvururum Nitelikli İnternet kaynaklarına ulaşmak için bir dizi araştırma tekniklerini kullanırım 6 Hesap Çizelgesi Programı Hesap çizelgesi programını kullanmam 7 Teknolojik Sunum PowerPoint gibi teknolojik sunum programlarını kullanmam Hesap çizelgesi programının nasıl kullanılacağını biliyorum ve bu programı kullanarak bazı basit hesap çizelgelerini oluşturabilirim Bir teknolojik sunum hazırlamak için şablonları veya sihirbazları kullanırım Hesap çizelgesi programını bir dizi bilgi/kayıt tutma işleri için, formüle dayalı hesaplamalar yapmak için ve grafik oluşturmak için kullanırım Grafik, ses, video, vb Multimedya unsurlarını birleştirerek orijinal sunular üretebilirim 8 Grafikler Dokümanlarımda, sunularımda veya elektronik postalarımda grafikleri kullanmam Bir dizi programları ve araçları kullanarak grafikleri ve fotoğrafları oluşturabilir, tarayabilir, düzenleyebilir ve birleştirebilirim 9 Masaüstü Yayıncılık Herhangi bir yayıncılık programını kullanmam Clipart gibi bir programı kullanarak basit grafikleri veya fotoğrafları açabilir, oluşturabilir ve bir dokümana yerleştirebilirim Yayınlanmak üzere bir doküman oluşturmak için şablonları ve sihirbazları kullanırım Sütunlar, resimler, karikatürler, tablolar, vb tasarım öğelerini birleştirerek boş bir sayfadan orijinal yayınlar oluşturabilirim Öğrencilerime İnternette varolan kaynaklara nasıl ulaşabileceklerini ve onları etkili bir şekilde nasıl kullanabileceklerini öğretirim Öğrencilere verileri organize etme ve hesaplama yapma becerilerini geliştirmeleri için hesap çizelgesi programını nasıl kullanmaları gerektiğini öğretirim Çizim, grafik, metin, resim, vb Multimedya unsurlarının önemini biliyorum ve teknolojik sunumla ilgili becerileri öğrencilerime öğretiyorum Öğrencilerimin çalışmalarında grafik oluşturmalarını ve kullanmalarını teşvik ederim Tamamıyla orijinal ve profesyonel görünen yayınları tasarlayabilirim Başkalarına internet kaynaklarını eleştirel bir bakış açısıyla analiz etmeleri ve değerlendirmeleri için yardımcı olurum Başkalarına karmaşık hesap çizelgesi fonksiyonlarını kullanarak tablo, grafik, vb oluşturmada ve sorun gidermede yardımcı olurum Başkalarına orijinal ve etkili sunumlar hazırlamaları için yardımcı olurum Başkalarına önemli grafik tekniklerini (yaratıcılık, renk, kompozisyon, vb) nasıl geliştirecekleri hususunda yardımcı olurum Başkalarına nitelikli yayınlar oluşturmaları ve onları derslerine entegre etmeleri hususunda yardımcı olurum 205 10 Dijital Video Daha önce herhangi bir dijital video oluşturmayı denemedim 11 Grafik Tasarım Programları (Inspiration, Kidspiration, vb) Grafik tasarım programlarını hiç kullanmadım 12 Web Tabanlı Öğrenme Programları (WebQuests, Enquiry, vb) Yerel Ağda ve İnternette Yayınlama Web tabanlı öğrenme programlarını hiç kullanmadım Multimedya Projeleri Herhangi bir Multimedya projesi gerçekleştirmedim 13 14 Herhangi bir yerel ağ veya internet linkli bir doküman üretmedim Bir dijital video kamerası kullandım, fakat filmi hiç düzenlemedim Grafikleri genellikle kağıt kalem kullanarak oluşturmaktayım Bir dijital video kamerası kullandım ve filmi bilgisayarda düzenledim Inspiration, Kidspiration, vb grafik tasarım programlarını kullanabilirim Bazı web tabanlı öğrenme programlarını inceledim, fakat onları öğrencilerimle birlikte hiç kullanmadım Metinlerden, grafiklerden oluşan ve internet linki olan birkaç sayfalık dokümanlar oluşturdum Ses, fotoğraf ve görüntü gibi medya öğelerini içeren projeleri gerçekleştirdim Birçok web tabanlı öğrenme programını inceledim ve en azından birisini öğrencilerimle birlikte kullandım Çok sayfalı bir web sitesi oluşturdum ve onu bir yerel ağda veya internette kullandım Ses, fotoğraf, görüntü, vb birçok medya öğesini içeren projeleri gerçekleştirdim ve öğrencilere bu projeleri nasıl oluşturacaklarını öğretirim Öğrencilerimle dijital video projeleri gerçekleştirdim Grafik tasarım programlarını öğrencilerimle düzenli bir şekilde kullanırım Kendi web tabanlı öğrenme materyallerimi hazırladım ve öğrencilerimle kullandım Birçok internet linkleri olan web sitelerini oluşturabilir, koruyabilir ve düzenli olarak güncelleyebilirim Multimedya projelerini mesleğimin önemli bir parçası olarak kullanırım Başkaları tarafından kullanılan ve eğitimsel değeri olan dijital video kaynakları ürettim Grafik tasarım programlarının nasıl kullanılacağı konusunda başkalarına yardımcı olurum Başkalarına web tabanlı öğrenme materyallerini nasıl geliştirecekleri hususunda yardımcı olurum Başkalarına web sayfaları oluşturmaları için yardımcı olurum Başkalarına Multimedya projelerinin hazırlanması konusunda yardımcı olurum Açıklama: Aşağıda yer alan 18. soru sadece öğretim personeli tarafından (yöneticiler ve Bilgisayar Öğretmeni hariç) tarafından cevaplandırılacaktır. 18. Aşağıdaki sebeplerin hangisinin/hangilerinin bilgisayarı ve ilgili teknolojileri öğrenmeöğretme sürecinde kullanmanızı ne derece engelleyip engellemediğini “1=Engellemiyor”, “2=Kısmen Engelliyor”, “3=Önemli Derecede Engelliyor” seçeneklerinden birini işaretleyerek belirtiniz? Engellemiyor Kısmen Engelliyor 1 1 2 2 Önemli Derecede Engelliyor 3 3 1 1 2 2 3 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 1 1 1 2 2 2 2 3 3 3 3 Sebepler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yazılım programlarını öğrenmek için yeterli zamanın olmayışı Eğitim eksikliği Alternatif öğretim yöntemlerine ilişkin yardım eksikliği Okulda yeterli sayıda bilgisayarın olmayışı Teknolojiye ilişkin kendime güvenimin olmayışı Bilgisayarın öğretimde kullanımına ilişkin tecrübe eksikliği Bilgisayarın öğretimde nasıl kullanılacağına ilişkin model eksikliği Alanıma uygun yazılım programları hakkında bilgi eksikliği Bütçe ve mali kaynak eksikliği Teknolojiye ilişkin ilgi eksikliği Yönetimsel destek eksikliği Okul teknoloji koordinatörünün olmayışı (teknik destek eksikliği) Açıklama: Aşağıda verilen 19-28 arası sorular (toplam 10 soru), okul teknoloji planının geliştirilmesi, uygulanması ve revize edilmesiyle ilgilidir. Bu sorular, sadece okulun “Bilgisayar Öğretmeni” tarafından cevaplandırılacaktır. Eğer okulda halihazırda bir teknoloji planı yoksa veya teknoloji konusuyla ilgi herhangi bir komite kurulmamışsa, bu soruların cevaplandırılmasına gerek yoktur. 19. Okulun bir teknoloji planı var mıdır? a. Evet b. Hayır 20. Okul teknoloji planının geliştirilmesinden kim sorumludur? a. Bir birey (Lütfen kim olduğunu belirtin) _______________________________________________ b. Bir komite (Lütfen kimlerden oluştuğunu belirtin) _______________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ 21. Teknoloji planlama komitesi spesifik işlerin, görevlerin veya sorumlulukların yerine getirilmesi için çalışma grupları oluşturdu mu? a. Evet ise, bu çalışma grupları nasıl oluşturuldu ve görevleri nelerdir? b. Hayır II 22. Okul teknoloji planının geliştirilmesi sürecinde aşağıdakilerden hangisi/hangileri gerçekleştirildi? a. Teknolojinin okul gelişimine katkısıyla ilgili bir vizyon geliştirildi b. Teknoloji vizyonunu gerçekleştirmek için amaçlar ve hedefler tanımlandı c. Okulun teknolojik ihtiyaç analizi yapıldı d. Literatürdeki teknoloji planları ve teknoloji planlama rehberleri gözden geçirildi e. Teknoloji planı değerlendirme kriterleri geliştirildi f. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________ 23. Eğer okulun ihtiyaç analizi yapıldıysa, aşağıdakilerden hangisi/hangileri gerçekleştirildi? a. Teknolojinin öğrenme ve öğretmeyi desteklemek için farklı kullanım yolları b. Öğretmenlerin kullanımına sunulan teknoloji c. Öğrencilerin kullanımına sunulan teknoloji d. Teknolojinin öğretimde kullanılmasına ilişkin öğretmen becerileri e. Okuldaki donanım ve yazılım ekipman durumu f. Varolan ağ ve telekomünikasyon altyapısı g. Fiziksel altyapı (elektrik tesisatı, mobilya, vb) h. Teknik destek i. Öğretmenlerin, öğrencilerin ve diğer personelin teknolojiye adil/eşit erişimi j. Teknoloji kullanım politika ve prosedürleri (telif hakkı, vb) k. Bütçe ve mali kaynaklar l. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________ 24. Teknoloji ihtiyacını tespit etmek için aşağıdaki metotlardan hangisi/hangileri kullanıldı? a. Anketler b. Birebir görüşmeler c. Grup görüşmeleri d. Gözlemler e. Toplantılar f. Literatürdeki teknoloji planlarının ve planlama rehberlerinin gözden geçirilmesi g. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________ 25. Aşağıdakilerden hangisi/hangileri, teknoloji planının amacı/amaçları olarak belirlendi? a. Öğrenme ve öğretme sürecinin geliştirilmesi b. Personel gelişimi c. Donanım ve yazılımın sağlanması d. Teknoloji destek hizmetlerinin sağlanması e. Ağ yapısının geliştirilmesi f. Bütçe ve mali kaynak ihtiyacının karşılanması g. Diğer (Lütfen belirtin) _____________________________________________________________ 26. Aşağıdaki özelliklerin hangisi/hangileri, teknoloji planının uygulanması sürecinde göz önünde bulunduruldu? a. Farklı aşamalardaki amaçlar için bir zaman çizelgesinin oluşturulması b. Amaçların gerçekleştirilmesinden sorumlu bireylerin tespit edilmesi c. Okul personelinin kullanımı için yeni teknolojilerin satın alınması d. Gerekli bütçeyi temin için stratejilerin belirlenmesi e. Profesyonel gelişim stratejilerinin/modellerinin tasarlanması f. Teknik ve yönetimsel destek sistemlerinin geliştirilmesi g. Yerel çevre organizasyonlarıyla işbirliğine gidilmesi h. Öğretmen ve öğrencilerin teknolojiye adil/eşit erişimlerinin sağlanması i. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________ II III 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Teknoloji komitesi üyeleri, öğretmenler ve diğer personel teknoloji planının uygulanması için çaba harcamaktadır. Zaman çizelgesi doğrultusunda tanımlanan teknoloji planlama amaçları gerçekleştirilmektedir. Amaçların gerçekleştirilmesinden sorumlu kişiler, görevlerini yerine getirmektedir. Yönetim personeli, teknoloji planının uygulanması için destekleyici ve cesaretlendirici davranmaktadır. Teknoloji planının bir sonucu olarak, daha çok sayıda öğretmen teknolojiyi sınıfında kullanmaktadır. Teknoloji planının uygulanması, yetersiz bütçeden dolayı engellenmiş durumdadır. Öğrenci öğrenmesi, teknolojinin planlanması ve kullanımı sayesinde maksimum düzeye çıkmıştır. Teknoloji planı ile personel gelişimi arasında paralellik sağlanmıştır. Öğretmenlerin teknolojinin uygulanması hususundaki kararlara katılımı sağlanmaktadır. Genel olarak teknoloji planı, teknolojinin okuldaki entegrasyonuna olumlu bir etki yapmıştır. 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 Tamamen Katılıyorum Katılıyorum 1 Hiç Katılmıyorum İfadeler Katılmıyorum 27. Aşağıdaki tabloda yer alan ifadeler, teknolojinin okuldaki uygulanmasına ilişkin algılarınızı ortaya koymak amacıyla geliştirilmiştir. Bu ifadelere ne derece katılıp katılmadığınızı “1=Hiç Katılmıyorum”, “2=Katılmıyorum”, “3=Katılıyorum” ve “4=Tamamen Katılıyorum” seçeneklerinden birini işaretleyerek belirtiniz. 28. Eğer teknoloji planının revize edilmesi gerekiyorsa, aşağıdaki faktörlerin hangisi/hangileri bu konuda belirleyici olmalıdır? a. Eğitim reform çabaları (yapılandırmacı öğretim, vb) b. Öğrencilerin değişen ihtiyaçları c. Yeni ve gelişen teknolojiler d. Teknolojiye ilişkin adil/eşit erişim imkanlarının sağlanması e. Bakım ve onarım servisleri f. Bütçe ve mali kaynakların organizasyonu g. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________ Açıklama: Aşağıda verilen 29. ve 30. sorular, sadece okul yöneticileri tarafından cevaplanacaktır. 29. Teknolojiye ilişkin aşağıdaki ifadelere ne derece katılıp katılmadığınızı Evet/Hayır seçeneklerinden birini işaretleyerek belirtiniz. Evet 1 2 3 4 5 6 7 8 Teknoloji, daha iyi karar vermeme yardım etmektedir Teknoloji, yönetimsel bilgi ve becerilerimi artırmıştır Teknoloji, görevimi daha etkin olarak yapmamı sağlamaktadır Teknoloji, işimi daha da basit ve başa çıkılır bir hale getirmiştir Teknoloji, velilerle iletişimimi artırmıştır Teknoloji, öğrencilerle iletişimimi geliştirmiştir Teknoloji, öğretmenlerle iletişimimi geliştirmiştir Diğer (Lütfen belirtin) _________________________________ III Hayır IV 30. Aşağıda yer alan teknoloji uygulama programlarının her birinin okulda varolup olmadığını kararlaştırarak söz konusu programı kullanma sıklığınızı aşağıdaki dereceleme ölçeğine göre belirtiniz. 1 = Söz konusu teknoloji programı okulda yoktur 2 = Söz konusu teknoloji programı okulda vardır, ancak kullanılmamaktadır 3 = Söz konusu teknoloji programına aşina değilim 4 = Yılda bir kez 5 = Ayda bir kez 6 = Haftada bir kez 7 = Günlük olarak Programlar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Programların Yöneticiler Tarafından Kullanılma Sıklığına İlişkin Düzeyler 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 Kelime işlem Masaüstü yayınlama Zaman/takvim yönetimi Hesap çizelgeleri İstatistik analizi Telekomünikasyonlar (İnternet, e-posta) Öğrenci bilgi veritabanı Personel/istihdam bilgi veritabanı Okul bütçe veritabanı Envanter/anket veritabanı Satın alma sistemi Ulaşım veritabanı Yiyecek hizmetleri veritabanı Sosyal servis veritabanı Profesyonel gelişim veritabanı Soru bankası veritabanı Ölçme ve değerlendirme araçları veritabanı IV