2015 Küresel Eğilimler Raporu Basın Bildirisi

Her 113 kişiden birini etkileyen zorla yerinden edilme rekor düzeye ulaştı
BM Mülteci Örgütü UNHCR’nin bugün yayımladığı rapor, çatışma ve zulüm nedeniyle 2015
yılında küresel ölçekte zorla yerinden edilmenin şimdiye kadar kaydedilen en yüksek düzeye
ulaştığını ve insanların çektiği büyük acıların çarpıcı şekilde arttığını ortaya koyuyor.
Hükümetlerden, Ülke İçerisinde Yerinden Edilme İzleme Merkezi de dâhil olmak üzere
ortaklardan ve UNHCR’nin kendi raporlarından elde edilen verilere göre, dünyada zorla
yerinden edilmeye ilişkin UNHCR tarafından yıllık olarak yayımlanan Küresel Eğilimler
raporuna göre, 2015 yılı sonu itibarıyla yerinden edilmiş kişi sayısı 65,3 milyona
ulaşarak, sadece on iki ay önce 59,5 milyon iken, ilk defa 60 milyon eşiğini aşmıştır.
Toplam 65,3 milyon kişinin 3,2 milyonunu sanayileşmiş ülkelerde 2015 yılı itibarıyla iltica
taleplerine ilişkin kararı bekleyenler (UNHCR tarafından şimdiye kadar kaydedilmiş en yüksek
toplam sayı), dünya genelinde 21,3 milyonunu mülteciler (2014’teki rakamdan 1,8 milyon daha
fazla ve 1990’ların başından bu yana görülen en yüksek toplam mülteci sayısı) ve 40,8
milyonunu ise evlerini terk etmek zorunda kalmış ama halen kendi ülkelerinin sınırları
içerisinde olan kişiler oluşturuyor (2014’e kıyasla 2,6 milyonluk bir artış ve şimdiye dek
kaydedilen en yüksek sayı).
Dünya nüfusunun 7,349 milyar olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu rakamlar dünyadaki
her 113 kişinden 1’inin ya sığınmacı ya da ülkeleri içinde yerinden edilmiş durumda veya
mülteci olduğu anlamına gelmektedir – bu UNHCR’nin daha önce emsaline rastlamadığı bir
risk düzeyidir. Günümüzde zorla yerinden edilmiş kişilerin toplamı Birleşik Krallık, Fransa
veya İtalya’nın nüfusundan fazladır. 1
Zorla yerinden edilme 1990’ların ortalarından bu yana birçok bölgede artış göstermektedir
ancak son beş yılda bu tırmanmanın hızı artmıştır. Bunun üç nedeni vardır: çok sayıda
mültecinin ülkelerini terk etmesine neden olan durumların uzun sürüyor olması (örneğin
Somali’deki çatışma otuz yıldır, Afganistan’daki çatışma ise kırk yıldır devam etmektedir);
yeni ve büyük ya da yeniden alevlenen durumların sıklıkla yaşanıyor olması (günümüzde bu
tür durumların en büyüğü Suriye’de görülmekte olsa da son beş yılda benzer şekilde Güney
Sudan, Yemen, Burundi, Ukrayna, Orta Afrika Cumhuriyeti vb. ülkeler için de geçerlidir) ve
mültecilere ve ülkeleri içinde yerinden edilmiş kişilere ilişkin çözüm bulma oranı Soğuk
Savaş’ın bittiği tarihten bu yana düşüş eğilimindedir. On yıl kadar kısa bir süre önce, 2005
1Birleşik
Krallık’ın 2015 nüfusu: 64,7 milyon; Fransa’nın nüfusu: 64,4 milyon; İtalya’nın nüfusu 59,8 milyon.
Kaynak: BM Nüfus Birimi, Dünya Nüfus Tahminleri, 2015 Revizyonu
https://esa.un.org/unpd/wpp/Download/Standard/Population/
1
yılının sonunda, UNHCR her dakika ortalama 6 kişinin yerinden edildiğini kaydetti. Bugün
aynı sayı dakikada 24 kişi – yani yetişkinlerin tipik nefes alma sıklığının neredeyse iki katı.
BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi “Savaş ve zulüm nedeniyle daha fazla insan
yerinden ediliyor ve bu durum kendi başına endişe vericiyken mültecileri tehlikeye atan
faktörler de çoğalıyor.” dedi. Grandi sözlerine, “Her yıl denizde hayatını kaybeden mülteci ve
göçmenlerin sayısı korkunç rakamlara ulaşmış durumda; karada savaştan kaçan insanların
yolu, kapanan sınırlarla kesiliyor. Bazı ülkelerdeki politikalar ilticaya karşı seyrediyor. Bugün
test edilen şey ülkelerin sadece mülteciler için değil aynı zamanda insanlığın müşterek faydası
için birlikte çalışma iradesidir ve hâkim olan anlayışın işte bu birlik ruhu olması gerekir.”
diyerek devam etti.
Dünyadaki mültecilerin yarısı 3 ülkeden geliyor…
Küresel Eğilimler raporunun kapsadığı ülkeler arasında bazıları öne çıkmaktadır: Suriye 4,9
milyon, Afganistan 2,7 milyon ve Somali 1,1 milyon olmak üzere bu üç ülke toplamda dünya
genelinde UNHCR’nin yetki alanındaki mültecilerin yarısından fazlasını oluşturmaktadır.
Ayrıca Kolombiya (6,9 milyon), Suriye (6,6 milyon) ve Irak (4,4 milyon) ülke içinde yerinden
edilmiş kişi sayısının en fazla olduğu ülkelerdir. 2015 yılında Yemen, 2.5 milyon yani
nüfusunun yüzde dokuzuyla, ülke içinde yeni yerinden edilme açısından en hızlı artışın
görüldüğü ülke oldu.
Ve çoğu Küresel Güney’de
Avrupa’nın Akdeniz üzerinden gelen bir milyondan fazla mülteci ve göçmeni yönetme çabaları
2015’te birçok kişinin dikkatini çekti ancak rapor dünyadaki mültecilerin büyük çoğunluğunun
Avrupa'dan başka yerde olduğunu göstermektedir. 2015’te UNHCR’nin yetki alanı
içerisindeki mültecilerin yüzde 86’sı çatışma bölgelerine yakın düşük ve orta gelirli
ülkelerdeydi. Eğer UNHCR’nin kardeş kuruluşu UNRWA’nın sorumluluğu altındaki Filistinli
mülteciler de bu rakama dâhil edilse söz konusu oran dünyadaki toplam mültecilerin yüzde
90’ından fazlasına çıkmaktadır. Rapora göre, Türkiye 2,5 milyon mülteciyle dünyadaki en
büyük ev sahibi ülkeydi. Bunun yanı sıra Lübnan’da, dünyadaki herhangi başka bir ülkeyle
karşılaştırıldığında, nüfusuna oranla daha fazla sayıda mülteci bulunuyordu (ülkede yaşayan
her 1000 kişi için 183 mülteci). Ekonomik büyüklük bazında bakıldığında ise Kongo
Demokratik Cumhuriyeti en fazla mülteciye ev sahipliği yapıyordu (fiyat satın alma paritesine
göre ölçülen kişi başına düşen gayri safi milli hasılanın her bir doları için 471 mülteci).
İltica başvuruları artıyor
2015, sanayileşmiş ülkeler için de iki milyon iltica talebiyle yeni iltica talepleri sayısı açısından
rekor bir yıldı (yıl sonu itibarıyla karar bekleyen 3,2 milyon iltica talebine ilaveten). Dünyada
en fazla iltica başvurusu yapılan ülke Almanya oldu (441,900) ve bu durum büyük ölçüde
Almanya’nın Akdeniz üzerinden Avrupa’ya kaçan insanları kabul etmeye hazır olduğunu
yansıtıyor. En fazla iltica başvurusu yapılan ikinci ülke, başvuruda bulunan kişilerin birçoğu
Orta Amerika’daki çetelerle ilgili şiddetten kaçanlar olmak üzere Amerika Birleşik
Devletleri’ydi (172.700). İsveç (156.000) ve Rusya’da (152.500) başvuruların arttığı ülkelerdi.
Dünyadaki mültecilerin yarısına yakını çocuk
UNHCR’nin toplayabildiği verilere göre (nüfus verilerinin tümü raporu hazırlayanların
erişiminde değildi) 2015’te dünyadaki mültecilerin yüzde 51’i çocuktu. Endişe verici şekilde;
bu çocukların birçoğu anne-babalarından ayrı düşmüş ya da yalnız seyahat eden çocuklardı.
Toplamda refakatsiz ya da ailesinden ayrı düşmüş 98,400 çocuk iltica talebinde bulundu. Bu,
2
UNHCR’nin şimdiye dek kaydettiği en yüksek sayı aynı zamanda küresel zorla yerinden
edilmenin genç hayatları ne kadar orantısız bir şekilde etkilediğinin de trajik bir tezahürüdür.
Evlerine dönemeyen insanlar
Küresel yerinden edilmeye ilişkin rakamlar hiç olmadığı kadar artmışken evlerine dönebilen
ya da başka bir çözüm bulan (ilk sığınma ülkesinde yerel entegrasyon ya da başka bir yere
yeniden yerleştirme) insanların sayısı düşüktü. 2015’te 201.400 mülteci menşe ülkelerine geri
dönüş yapabildi (daha çok Afganistan, Sudan ve Somali olmak üzere). Bu rakam 2014
yılındaki toplam geri dönüşlerden (126.800) yüksek olmakla birlikte 1990’ların başlarındaki
zirveye çıkan sayılara kıyasla bir hayli düşüktür. 2015 yılında yaklaşık 107.100 mülteci 30
ülkeye yeniden yerleştirme kapsamında kabul edildi – UNHCR’nin yetki alanındaki
mültecilerin yalnızca yüzde 0,66’sına tekabül etmektedir (buna kıyasla, 2014’te 26 ülke
105.200 mülteciyi yeniden yerleştirilmek üzere kabul etti, bu ise UNHCR’nin yetki alanındaki
mülteci nüfusunun yüzde 0,73’üne tekabül etmektedir). Geçen yıl en az 32.000 mültecinin
vatandaşlığı tanındı, bu kişilerin büyük bir çoğunluğu Kanada’dayken, Fransa, Belçika,
Avusturya gibi ülkelerde ve diğer başka yerlerde sayılar daha düşüktü.
2015 yılında bölgelere göre yerinden edilme (en yüksek rakamlardan en düşük rakamlara
doğru):
1. Orta Doğu ve Kuzey Afrika
Suriye’deki savaş dünyada yerinden edilmenin ve ilgili acıların başlıca sebebi olmayı sürdürdü.
2015 yılı sonu itibarıyla, Suriye’deki savaş en az 4,9 milyon insanın mülteci olarak sürgüne
gitmesine ve 6,6 milyonun da ülke içinde yerinden edilmesine neden oldu – bu sayı Suriye’nin
savaştan önceki nüfusunun neredeyse yarısına tekabül etmektedir. Geçtiğimiz yılın sonu
itibarıyla Irak savaşı nedeniyle 4,4 milyon kişi ülke içinde yerinden edildi ve çeyrek milyondan
daha fazla kişi mülteci oldu. 2015’te başlayan Yemen’deki iç savaş geçtiğimiz Aralık ayı sonu
itibarıyla 2,5 milyon kişiyi yerinden etmiş durumdaydı – bu, küresel ölçekte bakıldığında diğer
tüm çatışmalardan daha fazla sayıda yerinden edilmiş yeni kişi demekti. UNRWA’nın yetki
alanındaki 5,2 milyon Filistinli mülteci, evlerini terk etmeye zorlanan neredeyse yarım milyon
Libyalı ve ülkede kalanlar ve birkaç benzeri daha küçük ölçekte durum dâhil edildiğinde, Orta
Doğu ve Kuzey Afrika bölgesi yerinden edilmiş kişi sayısının en yüksek olduğu coğrafya oldu.
2. Sahra altı Afrika
Orta Doğu ve Kuzey Afrika’dan sonra Sahra Altı Afrika toplam yerinden edilme açısından en
yüksek rakamlara sahipti. 2015’te devam eden Güney Sudan, Orta Afrika Cumhuriyeti ve
Somali’deki çatışmalarla birlikte Nijerya, Burundi, Sudan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti,
Mozambik gibi ülkelerden ve bu ülkelere doğru kitlesel yeni ya da süregelen yerinden edilme
geçtiğimiz yılın sonu itibarıyla 18,4 milyon mülteciyle ve ülkeleri içinde yerinden edilmiş
kişiyle sonuçlandı. Bu esnada Sahra altı Afrika toplam 4,4 milyon mülteciyi ağırladı – diğer
tüm bölgelerden daha fazla. Dünyada en fazla mültecinin olduğu ilk 10 ülke arasında beşi ilki
Etiyopya olmak üzere, sırasıyla Kenya, Uganda, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Çad gibi
Afrika ülkeleriydi.
3. Asya ve Pasifik
2015’te dünya üzerindeki mülteci ve ülkesi içinde yerinden edilmiş kişinin neredeyse altıda
biri Asya ve Pasifik bölgesindeydi, bu da bölgeyi toplam yerinden edilme açısından
bakıldığında üçüncü büyük bölge haline getirdi. UNHCR’nin yetki alanındaki altı mülteciden
biri neredeyse 1,2 milyon kişinin ülke içinde yerinden edilmiş olduğu Afganistan’dan idi (2,7
3
milyon). Myanmar bölgedeki mülteci ve ülke içinde yerinden edilmiş kişileri oluşturan ikinci
en büyük ülkeydi (451.800 mülteci ve ülke içinde yerinden edilmiş 451.000 kişi ile). Pakistan
(1,5 milyon) ve İran İslam Cumhuriyeti (979.000) mültecilere ev sahipliği yapan dünyadaki
başlıca ülkeler arasındaki yerine korudu.
4. Amerika
Orta Amerika’da çetelerden ve şiddetin diğer türlerinden kaçan insanların sayısındaki artış
bölge genelinde yerinden edilmenin yüzde 17 artmasına katkıda bulundu. El Salvador,
Guatemala ve Honduras’dan gelen mülteci ve sığınmacıların sayısı toplamda 109.800’e ulaştı
ve bu kişilerin birçoğu Meksika ve Amerika Birleşik Devletleri’ne geldi; bu da bölgede üç
yılda beş kattan fazla bir artışa karşılık geliyor. Uzun süredir devam eden bir durumun
yaşandığı Kolombiya ülke içinde yerinden edilme açısından dünyadaki en büyük ülke olmaya
devam etti (6,9 milyon).
5. Avrupa
Ukrayna’daki durum, Avrupa’nın Suriye’ye ve Irak’a yakınlığı ve çoğu dünyadaki en fazla
sayıda mülteci üreten ilk on ülkeden gelen Akdeniz yoluyla bir milyondan fazla mülteci ve
göçmenin Avrupa’ya ulaşması bölgenin 2015 yılındaki yerinden edilme resminde hâkim oldu.
Avrupa ülkeleri, çoğunluğu Ukrayna’dan olan toplamda 593.000 mülteci yarattı ve 2,5 milyonu
Türkiye’de olmak kaydıyla 4,4 milyon mülteciye ev sahipliği yaptı. Ukrayna hükümetince
sağlanılan rakamlara göre Ukrayna’da ülke içinde yerinden edilmiş 1,6 milyon kişi
bulunuyordu. Küresel Eğilimler raporuna göre, mülteci nüfusunun 2014’teki düzeyinden yüzde
46 oranında artış göstererek 316.000’e ulaştığı Almanya’da iltica başvurularının sayısı 441.900
oldu.
***
Ek Bilgi
UNHCR’nin Küresel Eğilimler Raporu 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü’nde,
#WithRefugees #Mültecilerle dilekçe kampanyamızla birlikte yayımlanmaktadır. Veri
grafiklerinin, fotoğraf, video ve diğer materyallerin olduğu Küresel Eğilimler Raporu’na ilişkin
bir multimedya paketi vardır. Bu multimedya paketine ve UNHCR’nin küresel basın
temaslarına ilişkin bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.
4