aydınlatma - Zeynep Poultry

AYDINLATMA
Aydınlatma programı basit olacak şekilde tasarlanmalıdır. Karmaşık aydınlatma
programlarını başarılı bir şekilde uygulamak zor olabilir. Aydınlatma programına başlamadan önce
aşağıdakiler dikkate alınmalıdır.
Broyler üretiminde ışık önemli bir yetiştirme tekniğidir. Dikkat edilmesi gereken 4 önemli
husus vardır.
•
•
•
•
Işık dalga boyu ( Işığın rengi )
Işık yoğunluğu
Aydınlatma süresi
Aydınlatma dağılımı ( Fasılalı programlar )
Aydınlatma süresi ve dağılımı birbirleriyle etkileşim içindedir.
Birçok broyler yetiştiricisi sürekli aydınlatma sağlayan programlar kullanır. Bu sistem, 3060 dakikalık kısa bir karanlık periyodun takip ettiği, sürekli ve uzun süreli aydınlatmayı içerir. Bu
kısa karanlık periyot, herhangi bir elektrik kesintisine karşı hayvanları karanlığa alıştırmak için
uygulanmaktadır.
Geçmişte, sürekli yapılan aydınlatmanın günlük canlı ağırlık artışını en üst düzeye çıkarttığı
düşünülse de, bu düşüncenin artık doğru olmadığı bilinmektedir.
Karanlıkta bırakma, hayvan verimliliğini, sağlığını, hormon yapısını, metabolik hızını, ısı
üretimini, metabolizmasını, fizyolojisini ve davranışını etkilemektedir.
Son bilgiler ışığında karanlığa maruz bırakma;
•
•
•
•
Erken büyümeyi azaltır ( eğer karanlık süresi çok uzun değilse, hayvanların hedef canlı
ağırlığını yakalamasına olanak tanıyan ileri dönemlerde telafi büyümesi gerçekleşebilir.
Düşük canlı ağırlıkta kesilen broylerler – örneğin < 1,6 kg – için telafi büyümesi, üretim
döneminin kısa olmasından dolayı sağlanamayabilir ).
Karanlık süresince metebolizma azaldığından dolayı yem etkinliğinde iyileşme ve/veya
büyüme eğrisinde bir değişim meydana gelir ( daha iç bükey büyüme eğrisi ).
Ani Ölüm Sendromu ( AÖS ), asites ve iskelet bozukluklarındaki azalma nedeniyle hayvan
sağlığında iyileşmeler söz konusudur.
Karkas randımanı etkilenir;
◦ Göğüs eti oranında azalma
◦ Bacak eti oranında artma
◦ Karın yağı oranında tahmin adilemeyen ( az, çok veya hiç ) bir değişim.
Bütün aydınlatma programları yedi günlük yaşa kadar, gelişmenin erken dönemlerinde 1
saat karanlık ve 23 saat aydınlık gibi, uzun bir gün uzunluğu sağlamalıdır. Bunun amacı, yem
tüketimi iyi olan civcivler elde etmektir. Gün uzunluğunun çok erken azalmasıyla yemleme
aktivitesi azalacak ve yedinci gün canlı ağılık değeri baskılanacaktır.
Aynı ışık yoğunluğunda monokromatik ( tek renkli ) ışığın değişik dalga boyları
karşılaştırıldığında, 415-560 nm ( mor yeşil renk arası ) dalga boyuna maruz kalan broylerlerin
büyüme oranının, geniş spektrumlu ( beyaz ) ışığa veya 635 nm'den büyük dalga boyuna maruz
kalanlarınkine göre daha iyi olduğu görünmektedir.
İlk hafta ( 0-7 günlük yaş ) 30-40 lüks ve daha sonra 5-10 lüks ışık yoğunluğu yem yeme
aktivitesini ve büyümeyi iyileştirecektir. Işık yoğunluğu tüm kümes boyunca eşit bir şekilde
dağılmalıdır (ışıkların tepesine yerleştirilen yansıtıcılar ışığın dağılımını iyileştirebilir ).
Avrupa Birliği'nde aydınlatma ihtiyaçları, 2007/43/EC konsey talimatnamesine
dayandırılmıştır. Bu talimata göre, tüm üretim dönemi boyunca sağlanması gereken aydınlık
dönemdeki ışık yoğunluğu en az 20 lüks olmalıdır.
Karanlık bir ortam oluşturmak için, ışık yoğunluğunun 0,4 lüks'den az olmasına dikkat
edilmelidir. Karanlık uygulaması esnasında, kapı aralıklarından, fan kenarlarından ve hava giriş
menfezlerinden ışığın sızmamasına özen gösterilmelidir. Düzenli testlerle ışık sızdırmazlığının
etkinliği kontrol edilmelidir.
Işıklar yanar yanmaz bütün hayvanlar eşit, serbest ve sınırsız olacak şekilde yeme ve suya
ulaşabilmelidir.
Broylerler ışığın azalmasına bağlı olarak kendi yemleme davranışlarını ayarlayacaklardır.
Örneğin, 24 saatlik gün uzunluğunu 12 saate düşmesini takip eden 3 gün boyunca, yem tüketiminde
%30-40 lık bir azalma meydana gelecektir. Ancak 8. günden hemen sonra bu düşüş %10'dan daha
az olacaktır. Broylerler karanlık periyodu önceden tahmin ettiklerinden dolayı, aydınlık peryotda
kursaklarını tam doldurarak yem tüketim modelini değiştirirler. Işıklar yandığında tekrar aynısını
yapacaklardır. Karanlık süresine bağlı olarak, genç yaşta kesime gönderilen hayvanların, geç yaşta
kesime gönderilenlere kıyasla, yeme ve içme davranışlarını ayarlamak için daha az zamanları
vardır. Bu nedenle karanlığa maruz kalmanın yaşama performansı üzerindeki etkileri, ileri yaşta
kesime gönderilen broylerlerde çok daha belirgindir.
Aşağıdaki tablo hedef kesim ağırlığına bağlı olarak kılavuz aydınlatma programını
göstermektedir.
Tablo 16: Performansı Optimize Etmek için Temel Işık Yoğunluğu ve Aydınlatma Süresi
Önerileri
Aviagen, broyler sürülerinde sürekli aydınlatmayı önermemektedir. En az 4 saat karanlık
periyot 7 günlük yaş sonrası uygulanmalıdır. En az 4 saat karanlık periyodun uygulanmasındaki
hatalar;
• Uykusuzluktan dolayı anormal yem yeme ve su içme davranışları
• İdeal düzeyin altında biyolojik performans
• Hayvan refahında azalma
ile sonuçlanır.
Sıcak hava koşullarında ve çevre kontrolünün yapılamadığı yerlerde, suni aydınlatma
olmadan hayvan refahını en üst düzeyde sağlayacak şekilde bir zaman ayarlaması yapılmalıdır.
Örneğin, broylerler çevre kontrolü yapılamayan açık kümeslerde yetiştirildiğinde, gün içinde sıcak
zamanlarda hayvanların önündeki yem genellikle kaldırılır ve gece serin zamanlarda hayvanların
yem yemesine olanak sağlamak için sürekli aydınlatma uygulanır.
Yemlemeyi takiben yemin bağırsaktan geçiş süresi yaklaşık 4 saattir. Bu nedenle kesintisiz
6 saatten daha fazla karanlığa maruz bırakılan broylerler ışıklar tekrar yandığında aşırı derece
saldırgan bir yemleme davranışı gösterebilirler. Bu davranış kesimhanede etin işlenmesi sırasında
karkas kalitesinde azalmaya, kanamalar ile deride yırtılmaların artmasına neden olabilir.
Ek olarak 4 saaten fazla karanlığa maruz bırakma;
• Göğüs eti randımanında azalmaya
• Bacak eti randımanında artışa
neden olur. Kemiksiz et üretimi amacıyla broyler yetiştiren üreticiler için bu olgu önemlidir.
Aydınlatma süresinin dağılımında değişiklik yapılabilir. Bu uygulama fasılalı aydınlatma
programı olarak adlandırılır. Fasılalı program, 24 saat boyunca tekrar edilen aydınlık ve karanlık
peryodun her ikisini de içeren zaman bloklarından oluşur. Bu tür programların faydaları, sindirimin
olduğu dönemi ( karanlık ) takiben, broylerlere fasılalı yem verilerek ( kısa yemleme periyotları )
yemden yararlanma etkinliğini ( FCR gibi ) iyileştirmesidir. Karanlık ve aydınlık periyodun düzenli
modellerinin neden olduğu ekstra hareketliliğin bacak sağlığını iyileştirdiği, göğüste su toplamaödem ve eklem yangılarının oluşma olasılığında azalma sağlayarak karkas kalitesinin artması
yönünde faydaları olduğu düşünülmektedir. Eğer fasılalı aydınlatma programı kullanılıyorsa,
kullanım prosedürü mümkün olduğunca kolay uygulamaya müsaade edecek şekilde tasarlanmalıdır.
Broyler üretiminde kullanılan başarılı bir aydınlatma programı aşağıdaki faktörlerden
etkilenir;
• Programı uygulama zamanı ( Erken uygulama, hayvan sağlığına faydalı olma açısından en
etkili olandır )
• Kesim yaşı ( Karanlıkta kalma süresinden daha yaşlı hayvanlar çok daha fazla faydalanırlar)
• Çevre ( Artan yerleşim sıklığının etkileri karanlıkta kalma süresinin uzamasıyla daha da
kötüleşecektir )
• Beslenme ( Sınırlı yemlik alanının etkileri karanlıkta kalma süresinin uzamasıyla daha da
kötüleşecektir )
• Büyüme oranı ( Aydınlatmanın hayvan sağlığı üzerindeki etkisi besleme açısından sınırlı
olan rasyonlarla yemlenen hayvanlara göre hızlı büyüyen hayvanlarda daha fazla olacaktır )
Broyler üretiminde çeşitli ışık kaynakları kullanılabilir. En yaygın kullanılan çeşitleri
flamanlı ampul ( Tungsten ) ve florasandır. Ampuller çok geniş bir ışık tayfı sağlarlar fakat enerji
bakımından verimli değildirler. Ancak birim watt başına daha fazla ışık veren ampuller işletme
maliyetini azaltmaya yardımcı olacaktır. Florasan lambalar, ampullerle kıyaslandığında her birim
watt başına 3-5 kat fazla aydınlatma sağlarlar. Ancak florasan lambalar zamanla yoğunluklarını
kaybederler ve bozulmadan önce değiştirilmeleri gerekir. Florasan lambalar, kurulum maliyetlerinin
geri dönüşümü sağlandıktan sonra, elektrik maliyeti açısından önemli tasarruf sağlarlar.
Broyler performansı dikkate alındığında bu ışık kaynakları arasında bir fark yoktur.
Ampuller ve yansıtıcılar azami verimlilik için düzenli temizlenmelidir.
NOT: Yukarıdaki yazı Ross Broyler Sevk- İdare El Kitabı 2009 , sayfa 65-68' den alıntıdır.