Destek ve Hareket Sistemi

FEN BİLİMLERİ
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
ÖZET
Destek ve Hareket Sistemi
İskeletimizi oluşturan kemikler ve eklemler ile vücudumuzda bulunan kaslar destek ve
hareket sistemini oluşturur. Destek ve hareket sistemi; hareket etmemizi sağlama,
vücudumuza destek ve şekil verme ve iç organlarımızı koruma gibi önemli görevlere sahiptir.
Kemikler
Kemiklerimiz canlı hücrelerin ve dokuların bir araya gelmesiyle oluşur. İçerdikleri kalsiyum ve
fosfor mineralleri sebebiyle sert bir yapıya sahip olan kemiklerimiz dış görünüşlerine göre;
uzun kemikler, kısa kemikler, yassı kemikler ve düzensiz şekilli kemikler olarak gruplandırılır.

Uzun kemikler, boyu enine göre daha uzun olan kemiklerdir. Koldaki omuzdan
dirseğe, dirsekten bileğe kadar olan kemikler ile bacaktaki kalçadan dize ve dizden
ayak bileğine kadar olan kemikler uzun kemiklerdendir.

Eni, boyu ve kalınlığı yaklaşık olarak eşit olan kemiklere kısa kemikler denir. El ve
ayaklarımızda bulunan kemikler vücudumuzdaki kısa kemiklerdendir.

Levha şeklinde, eni ve boyu fazla fakat kalınlığı çok az olan kemiklere yassı kemikler
denir. Kafatası, kürek ve göğüs kemikleri yassı kemiklerdir.

Belli bir şekli olmayan kemikler ise düzensiz şekilli kemikler olarak adlandırılır.
Omurlar ve yüzümüzdeki bazı kemikler ve kulaktaki çekiç, örs, üzengi kemikleri
düzensiz şekilli kemiklerdendir.
Uzun Kemiğin Yapısı
Kemik zarı, sert kemik, sarı kemik iliği, ilik boşluğu, süngerimsi kemik, kırmızı kemik iliği ve
kıkırdak, uzun kemiği oluşturan yapılardır.
Kemiğin yüzeyi kemik zarı olarak bilinen ince bir zar ile kaplıdır. Besinleri kemiğe taşıyan
küçük kan damarları ile kemiğin enine büyümesinde, kalınlaşmasında ve iyileşmesinde rol
alan hücreler; kemik zarında bulunur.
Kemiğe sertlik ve direnç kazandıran sert kemik doku, kemik zarının altında bulunur. Sinirleri
ve kan damarlarını çevreleyen sert kemik, kalsiyum ve fosfor gibi mineraller ile kemik
hücrelerinden oluşur.
Uzun kemiklerin uçlarında süngerimsi kemik doku bulunur. Üzerinde çok sayıda gözenek
bulunan bu doku, kemiklerin hafif olmasını sağlar. Süngerimsi kemik dokuda yer alan
gözeneklerde kan hücrelerinin üretimini sağlayan kırmızı kemik iliği bulunur.
İlik boşluğu, kemiklerin süngerimsi ve sert bölümleri tarafından sarılmış boşluklardır.
1/3
FEN BİLİMLERİ
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
ÖZET
Kemiklerin ortasında sarı kemik iliği yer alır. Sarı kemik iliğinde yağ hücreleri bulunur.
Kırmızı kemik iliğinin yetersiz kaldığı durumlarda sarı kemik iliği de kan hücreleri üretebilir.
Kemiklerin uçlarında ise esnek ve yumuşak bir doku olan kıkırdaklar bulunur. Kıkırdaklar,
kemiğin hareketleri sırasındaki şoku emer ve sürtünmeyi azaltarak hareketi kolaylaştırır.
Ayrıca kemiklerin boyuna uzamasını sağlar.
Uzun kemiğin yapısı
Eklemler
Kemiklerin birbirine bağlandığı yerde bulunan ve kemiklerin rahat hareket etmesini sağlayan
yapılara eklem denir. Bu yapı sayesinde iskelet esnekliğini kazanır ve kemiklerin birbirine
sürtünmesi önlenir. Eklemler hareket yeteneklerine göre; oynamaz eklemler, yarı oynar
eklemler ve oynar eklemler olmak üzere üç gruba ayrılır.

Oynamaz (hareketsiz) eklemler, uçları testere ucu gibi olan kemiklerin birbirine
sıkıca bağlandığı yerlerde bulunur. Oynamaz eklemler tek parça kemik
görünümündedir. Kafatası ve kalça kemikleri arasında oynamaz eklemler bulunur.

Yarı oynar eklemler, belirli bir yönde sınırlı ölçüde ve hafif bükülerek hareket
edebilen eklemlerdir. Yarı oynar eklemler, omurganın bel ve sırt bölgesindeki omur
kemikleri arasında bulunur.

Oynar (hareketli) eklemler, farklı yönlerde hareket edebilen eklemlerdir. Oynar
eklemlerde iki kemik arasında serbest hareketi sağlayan eklem boşluğu bulunur. Bu
boşluğun içinde eklem uçlarına kayganlık vererek kemiklerin rahat hareket etmesini
sağlayan eklem sıvısı yer alır. Kol ve bacaklarda oynar eklemler bulunur.
2/3
FEN BİLİMLERİ
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
ÖZET
Kaslar
Vücudumuzda hareketi sağlayan ve kasılıp gevşeme yeteneğine sahip olan yapılara kas adı
verilir. Yapılarına, bulundukları yerlere ve kasılma durumlarına göre kaslar; çizgili kaslar, düz
kaslar ve kalp kası olmak üzere üç grupta incelenir.

Çizgili (iskelet) kaslar, kol ve bacak kemikleri gibi iskeletimizi oluşturan kemiklerin
üzerinde bulunur. Tendon adı verilen yapılar ile kemiklere bağlanan çizgili kaslar
isteğimizle çalışır. Bu tip kaslar, hızlı kasılabilir ancak uzun süre çalışamaz yani çabuk
yorulur. Çizgili kas hücreleri mikroskop altında kırmızı renkli görülür ve çok sayıda
çekirdekleri vardır.

Düz kaslar, isteğimiz dışında, yavaş ve uzun süre yorulmadan çalışan kaslardır.
Sindirim, solunum, boşaltım gibi sistemleri oluşturan organlarda ve damarlarda
bulunur. Düz kas hücreleri mikroskop altında beyaz renkli görünür ve hücrelerinde tek
çekirdek bulunur.

Kalp kası ise yapı olarak çizgili kasa benzese de isteğimiz dışında çalışır. Tüm
yaşamımız boyunca düzenli olarak yorulmadan çalışan kalp kası, kırmızı renkli
hücrelere sahiptir.
Çizgili kaslar
Düz kaslar
Kalp kası
Zıt Çalışan Kaslar
Hareket etmemizi sağlayan çizgili kaslar genellikle çiftler hâlinde çalışır. Hareket sırasında
kas çiftleri zıt hareketler yapar. Bir kas kasılırken diğeri gevşer. Örneğin kolumuzu bükerken
dirsek ile omuz arasındaki kaslardan öndeki kaslar kasılır, arkadaki kaslar gevşer. Kolumuzu
açarken ise öndeki kaslar gevşer, arkadaki kaslar kasılır.
3/3