KARADENiZ iNCELEMELERi - Erciyes Üniversitesi Akademik Bilgi

KARADENiZ iNCELEMELERi - Erciyes Üniversitesi Akademik Bilgi

11
KARADENiZ iNCELEMELERi DERGiSi
Ytl: 5, Say1: 10, Bahar 2011
Year. 5, N11111her.· JO, 5/Jring 201 J
Say1 I issue: 10 Spring 2011
Sahibi I Owner
Serander Yaymevi Adma
Serna USTA
Yaz1 i~leri Miidiirii I Ediror i11 Chief"
Veysel USTA
Karadeniz incelemeleri Dergisi;
Jfakemli bir dergidir. Dergide yay1mlanan ti.im yazdann
sorumlulugu yazarlanna aittir. lzin almmaJan k1smen veya
tamamen herhangi bir ~ekilde basilamaz ve 9ogalt1lamaz Yaym
Kurulu dergiye gonde1 ilen yazilan yay1mlay1p yay1111lama111akta
serbesttir. Gonderilen yazilar iade edilmez.
Yazu,;ma Adresi I Correspondence Address
Karadeniz incelerneleri Dergisi
Serander Yaymevi, iskenderpa~a Mahallesi,
Tiyatro Sokak, Ozti.irkler i~ Ham, No: 11.
Trabzon I T0RKiYE
Tel: 0462 326 67 55
Web: www.seranderyayinevi corn
e-posta · karaden [email protected]. tr
Dizgi I Typed by
Serander Yaymevi.
Tel: 0462 326 67 55 TRABZON
Bask1 I Printed by
Eser Ofset
Tel: 0462 321 53 38 TRABZON
ISSN: 2146-4642
Abone Bedeli i Subscription Rate
Kurumll11stitutional: 45 TL (USD 30)
Normal!Normai: 40 TL (USD 25)
Fiyah/Price: 20 TL (USD 15)
Posta ('eki Hesab1 i l 862015
KARADENiZ iNCELEMELERi
Dergisi
Journal of Black Sea Studies
10
HAKEMLi ULUSAL DERGi
Bu dergi;
Turkologischer Anzeiger tarafmdan taranmakta olup
TUBiTAK ULAKBiM Sosya! Bilirnler Veri Tabam (SBVT)
tarafmdan indekslenmektedir.
SERANDER
Trabzon 2011
l
124
.lourn~I
of Giad; Se:i Studies
Karadcnit lncei<:.-;;ekr1 Dt·1,,j,j
-::;)
;::::
·-•-"
p,
~
er:.: =~:
- -'"""
=
:: I'
=
......
z:
•"'"":
..,_,
25 -~
c;::;
=
·:::;
"'>
'-'~
.µ
-~
c:;
=
,~:el:~~
I':
~>-.:;
.,.."
.....~
."""...,
-s
:.._~
£
= ~- :r: :1
·=
>~ ~
/£::-._:::!~ ryrr=i
B:_~
;~..._.4
~'-:J
:-~~:>,£.;
:- :·.;>..1..z;J.~j
"') !C1l:C:J
.
.
\r:_::t:""ct.~
,...;='..,,7l'}:t'
'-~?
,,,.
__<,:\
\ ,-..:..1:~\
r-.
r1)
+~
\li~~~t®~\1\\ _~
<-=>
.t::
: ;.: 2:;
>- i::i:
CJL
~
=
= ;:::=
c:5
LU
:z::: ::E
>-
a:
·;:;:;
;;;;;:
=
-
~_J
. :J .!:::!::
,_
.,_ .
··~".)·.·§1\ ~
\·~=::~
·•... -"1.•\..,A
.·--=".o'.\
c~~~~t~~
.::2
'""'
=
,_
'=
:.-:; =
u...:._
C':".l
a::
= =
u.I
......
......
·;;;::;
,_..., cc
--
\.~~::~~£~. =
~
:x::
·-,_
:::::>
c::i
:;;: - '
=
,.,, ·=
T.ilrk Alif1nir.!1
fiH
t;:~
l~1n11il i:()SF''"
OZ.
Sirkt~Li'ne
Birinci Dunya Sava~1 Clcvarn ederker. i·~ten ice ka~:n<Hrckta olc;n liw:s <;arligi'nda
¢1Kan isyan ·neticeslnde ~ar tahttan ~1zaKl84T1rr11r \;c~riih :..;onrc:~3! ku~·ula11 Ge~ici
Hukumetin omru <;:Ok UZUfl Olrnaz vP r]Oi$8Vikler fkirn 1c;:;_ 7'de 1ktidar: e/e
ge;;irir-!er. Lenin liderl:gindef;i 8:J1$evik Hareke"L h2i: ne kK1ar i';~i :,1n1f1 'JC
- topraks1z koyllii@rden liliyOk deste:~ g6rmu$-Oi.sa da, Ci•·a~.Sdti1l1 g.cn(;ralle~1n bir
· k1srn1 801;;e11iklerin ermine i;ir,neyi reddede.-ek isyari eder ve r:·1z11 Ordu'ya kar;;i
Bey::iz Ordu Hareketi'ni ba?latt1iar. Zor ;;artlar ait:nda w;;af_,1·2 ufasrnaya c;:all!)ar•
Beya;: Ordu genera;le:1 Bai;!a!;i1hl<Jrdq.io g21ecek askeri ·ve eVix~ornik. yard1ma
)'a$a~msar ihtiya<; duyrnahtayC:1/ar ve Paris 8a(1~ KonierC]r1S!''1~~a Bag;li3$1kl31
_ lliraf1(ldan Rusya'rnn yasai hukumeti oimak tc:nio:may::, 0air?1rlar. Tum bu
1
ge i~1r1elerden etk1:enen digcor bir rr.(jc,;;dele d€, r'/ustc;!a k;c;r;;;;i on•:!eriit~ir.de
oa~iam1:;; okm TGrV. M:!• Kurtulw;; Sav<r9fd;;-.
'"::>"
"
~
::;
0
:;;"
~
"'
~,)
!~Hf ,-,
.:A.rtafitar 567.COkler: 8d$E-.:'V~kler, Ba@ay:l{/art .4rn!tcr ~~::_::c/-·aJ{, Gone(~;-~)0n;!/..1:1, Hor-1i1sv.
~ Wrai·1ge~ ~Yci7 Q(aµ, l-<.111J Ordu, Pari~ Br-~r:? ~\oAfe:·ui i:3i, Tl~l i :. Mi!!;yst~:1-Hnreketi.
z
"
-~
z
., ..:s
(;)
~ jl
,.._ ....... .;_ ~ &
= cg :5 ~
dt~~~~~~t~~i~:;
E~~k11 ik
~
t-)
~
r:..O =
q
a1'"wtlf:=J LJ..J
=
_, ·~
fi~
c.:r;;r:) ·c; ·:::::;
LU
~
1)
~
'"
""~
(/.)
·:c
~~(
ml=:::l
~o:;:;c"',ii)
'•:/~i.l'*".
'
L~
-c:i;:
LU
u..J
LU
~
~
~
-::"'--=>
(~7P~ =
"""
,_ z::
~
. .
;u;,.~lJ
,.....
m,
-'-'-'-::..:a:t1:0)
;o:_c~id
::...:
_OiiDU LiDERLERi VE BOL)£VjKLEH
72
:"§ ;;;.
·= ~ ;.'. ~
= ~ ~~~ <
ci :::e
~ '5 ~
§
~§
dlWt/
fl_,\'7
:::e
LU
v:>
p AR is BARIS KONFERANSI ABD TtiTANAKLARJNDA BEYAi:
L~
i? ~-~
·~
=
=
\1(-~) ~
11.:.:-~
I.I
ci
,,.,,.,
~"If! ~
(3~~
1·'-f~
=
::::;
":::.J
O~=:-J
.)[~-:"':•.f.•t:rrz:ri..=r/
TfaiJzo11
~
J2f_1l. ""' == ~ :~
'-·
(!.;•
!25
~ ·~-~
.
~
~
~
THE Wf·trfE ARMY LEADERS AND BOLSHEVIKS IN Ti-it' U.S. MINUT~:S DURING
THE. PARIS PEACE CON FERENC[
ABSTRACT-.
~
~ r-~~,Ir"\
3 ~~
\~,.
During World \Nar I it;e Tsar wris di,thror;ied as a--resun o~ thu :!!l<.'rnal cnnflicts in
the Tsarist Russia ·anrl a new era started. rh:' Provis;cna: G~-,vc.r11nF~'li '-!.hai_ v·.;r=:s
forn1ed Grter T!.::af~t5t µefiod V·lBS not lor;lg-E-·/t.'(I arid Doi:;r:sv;~\::; <:..-t~i1t::c~tJio power in
Octobe~ 1917: Although the BolshENik;, under leade.si 11p or '.,enin. •1a(J tr.~,
suppart of the working Glas.."Ses _and iar.d1ess sctfs du:-ir.& tr1f- Re::f r,,,·:o!utior
s'?.r:r1e generals .loyal .tc) Tsar ·rejected to OL'f;y the:n 5nd f~1Qff_;;-ie-0 ~,- co1ntct
revolution named White Army against the RGds. Tl-,e ge.1eicii:> -f;i •~1e Vllhlte Arm;
that were struggling to be .succeSsfull under difficulc conan:on::; v~aiiy needed ms
rnilita:y a'ld _econon1ic: as.<;i!:';t&nce of the F.nter•le ?ovvfaS ?hd · tnI=-<1:1 to ix;
recognized as the legal government of Rvssi'.l in Poi';; Pe:;ce ·'..:(":lerer,'2e:An.oths,difficJlt struggle that was affer.le•:f by a!! t!1es,e deveioi:irne:1ts W<"S·l~,;..::-1=.,;t~s!1 1;Va1·
of lndP.pende;"1cio that staitet! under the leadership of Mustmo ,,;::Ti,,11 ·
-
:r:
,.
-~ .:.: ~
""
-
~
-~~
:;::-. ·
. ')-.....;
""
1::;'
0
=
Ait
Yuz1~n1il
ve H1sse
Sene(~i
<Jrnt'kle,·i
Key.vords: Bolsheviks, Err:.{~ntc Powers; Adrnireii 1--~GIC:i'!:J!-i;, G:.:~-re:~d Df.;_~~i!.<.i~i, r<.vrniiov,
Wr;:;nge!, White Anny, Rod hrny. Paris reace'f-0nferE:rk~e,
---··----------·--- --.. K~mdeniz Tcknik Universih:•si. t"'t,mh11nyet T::rih: Dckt0r:~ (~g:;;;r1ci~i. T::ZABZGN
j
['
126
.lnurmd o1 l'llack .':iezi Studies
K;1rJctf'ni2
127
Bol~cviklcr nr;ismd:1ki miicndeleni11 en ~ilidetl1 gi.inlerini ya1<id1~: si:ri.:ce ia':lb;
ve k1smen rical, h;1 imdeki Beyaz. Ordu., Bol;;ev1kle1 kar·?1smda lJ;1~ans1,: oll!lc•y:i
ba$larrns11r, f:ky::7 Orclu generalleri zor :;;artlar flirmda kar~1ia;;ti!dan bu lx+:·c;·1
medik ba5;:1m:1z!1gm onLinc ge9ebilmck 1<;:in J'a1is B11n'I Konfri r rc:1 'nda B<1.~:a­
~1k.!ar Ile tt:r;1as !~urmu;,. ulusiararns1 alandaBol'.?evikbrm bir adm1 i)11Cu;;d1: y1;ru111eye 1;ali~arak .R11sya ·nm yasnl hi.iki.:meti olarak lamnrnay<i ve boylclikle Bap!::i:~1klann destcgini saglamaya 9ah~m1~lardir. Bagla~1k temsilc:lermdcn ingilkrc v•~
Fnmsa, Bol~evikJere kar~1 Beyaz Ordu'yu a~ke1i olarak de5tcklernck -_,c; 1rnq 1
asl~en har\:kiit11; mahyetini ABD'ye yliklemek niyetindeydiler Anc:ik bu isrek
vc hcklentiknBa~kan Wilson taratindan reddedilmi~tir. Bu durun1a Bagla~1k­
!min konfrransiaki b1:ars1z tutumlan, Beyaz Ofdu 'y3 destek konusunda nel hir
_po]it1k_a bciirkyen1en1ekri ve Fransa.iJe ingiltere'rnn aralarm•fa ya~anan C:stii
kapnli 9eki5.l1Jf", zalen zor dunJ1t1_da olan Beyaz. Ordu ge11eralierimn .yenill'.i::i111
. kac;milm~z- hale~ getinni~iir. Ozt>llikk ingiltere ve Fnm:;a 'nm Wrn bu 9ah•;;na
lard;i dikkate ajn!ai< ;,:onmda oldugu c!ig,~1.· bir hus:1s da ser1 ;;ekiJdC' cezaLmJn ..
1.naya niyctli o!ciuLlan Anadolu'<la bir milliyet9i.h<!,.clei.in dogrn.'isi ve bu lw:rkctin .y1lla1d_ir~1i!,rLms. mi1ca<lele ettikkri m..mdaciN:,a .set 9ekmek istnn,'sidir.
Bu 9aii~lTlilda, onselil<le Bc']'aZ Ordu harc!<etinm ('11 glitknmesi !<:
arrn.1;,:]an ele almn111ti.r. Bcyao: Ordu h~rekctinin dah<1 iyi anahz edilehilrnc'i
l)u harekeie onderlik yaprn:~ olan _dort etkin general.ii' ozge9mi.'ileri ve ama.;:la11
ac;1kJ1ga kavu~t\1rulrnaya r;a!:~!lrm~t1r. N1hayet ABD di"~ivlcrinde [)Liilizi ka!~1,::;;
-o!al1 Paris _Ban~ .f.::u1;frr;ns1 turanak~vc yaz1.'?rnalnnnda Bcrz Urch! harch:tn :.:
Hagla~;1klann yakla'?irnian vc general!erin Bean~ Konfrram;,.'ndaki fry~Jivetk1 i +
1 ·, dina1nikJ--·- de a:1n··1w'
l'l1
l•a1TJ<cti
.. ~.,1;11,
.'~ rc.,1{:,;ctlcn
~-:- l j
. ...:: •··1!\'l~ve·1
--__.. ~".J. '~ ""ve d ~....
·•!.. --~'t BC'vT·
~'
~·-. ,.,~
~,'
l\1ii>:;<Hjcl;"ye efaic;ir•t ve Bol~t:vikler ile 'f'iirk rr :ll1yct\:!lt1 • ar;rnndaiG g:~9;~;i
dayara~rnaya kis111en d•:ginilrni~tF: -·
Giri~
!. Di.inya ~"1v:i.~1 bilmi~, galiplcr Pan~; Ban~ Kontt.·rnr1s:'nda elde etlikie11
kazanmilan payh:<;;irh~ll. ozellikk cte Asya 'nm hanta:iml yenick:n i(!Zerlerken.
Anadnlu'da bir bai(,ims1zlik ak~i tili;.knnw;. buna ka•·7m lJol)evikler kendi
ii;: diizcnlenni saglaymnadan geni~ l(apl1 bir 1~· ~ava~ de kar~1 kar~1ya
kal1111~lard1. Bol\;evtlden rwdef alan ilf sava~. Dagla;;ikla1 m dcsteg1 ilc kar~1
devrim $Cklmde o:·glitlenmi~ti. Ba~la~ddar 1'nuhtcrne!cn biraz da kend1lcn111
sava?;n ortasmda yalrnz birakan g1zli antla~rnfllar 1 ay1klayan ve vatanda~lann:• yeni fikirlcr ernpoze ede1ek onlan rnevcut sis1ernlere kar~1 1syann
t<>~vik eden Bol~cviklerder; mtilrnrn almak i\:rn General Kurnilov, Denikin,
Wrangel ve Koichak !iderl1g1mkki kar~1 devrim hareketine ellerinden gclen
deste.~.i vtnnektl'n geri kalrnad:lar. General Denikin komutasmdaki Beyaz
Ordu birliklenmn K1zi! Orduya ki:11 '/l ilk di'incrnde kazand1g1 ba~nn Bagla$1k
ian i.in1itlendirrn1~. fairn1 sonraki gcli~meler bu i\mitkri bc~a 91karm0t1r.
B\)l!!evikk:n 1kt1dardan uz"kla$t1rrnak ic;m Bagla~1klann da destegiyte
brgut!e11en. silahlani•n ve mobilize oian Beyaz Ordu Hareket1 ilk ba~lardnk1
kisrni ba~anlara ra£~men. dah'l sonca miicadcleleri yenilg1 ;1e sonw;:la1mn~l!r
Bey,1z 01du'nun ba$ans1zhgmm \:e~1t!i nedelllen vard1r. Bol;,evikler herkese
·:Szgli1fok topraks1<'. serf lconurnundaki ki.iyliilew toprak, fl.us <;:arlig1 !aratindan
kimliklc-ri red<led>ierek yogun bir Rusla;;tirma poiltika~n1a rnaruz kalan Rus
''irnaym rni!letkrc, iizellikk varl!klanna a•~nnasw.:a son venlen 01ia Asya
Cumhunyetlain1~; ke11di kimliklerinin tamnacag1 ve ozerk y6netim kurn1al:111na
ujn verikcci;ini vae:l rnnekteydilu. Bol$tviklerin, c;:arl1g.m bask1s1 alt1!_1da ezllen
halklan C1'"lbede11 r.>:.i hail->.<;:! s1~i~1h::inlerine ve e~itlik vaat!ciine kaqii1 . Beyaz
Ordi.• hderierinin henE:n hvnwn tarnammm koyu Rus rnil!iyet.yisi olrnas1. diger
rnilliyetltTc' kirnlikierini ya?:Jtrna hakk1 tarmnamalan, (:ar!1h rejimini gni
getnrne <gilimkn. Bol~ev1klcrin b;; ar,1g1 kul!mnnalanna zcnnn haz1rla1m~tu
Boi.5ev1klL'rii: bu dunna il)'gun poiilika geii1ti1erek Beyaz Ordu hallar111::1
ark:Jli.irmil sar kip yoi\un prnpogand:i faaliyeilerinde buiumna~1, Bcyaz·Rar~kdm
ve c.ephek1 t:1 alty21p1 d<~:'.teg.ini ;;fikertrni~tir. Beyaz Ordunun i<:hffeci dor,tgenerali_
arasmdaki <ll11-a~;mazhk vt: uyurnsuzluklar, Sibi1ya vc Urallar gibi 9ok geni~ bir
cogrnfyadri mUcadele vermek zonmda kalma!aQ, po!itika vc ~1ygulamaimmrn
hakim olduklan bolgi:krcie ya~ayai~ h::ilktan <lestek gtirmemesi nedeniyle loiistik
s1kmt13f 9ek111eleri ve Bagla11k1arcbn od<lediklefi yeterii asken ve ekonomik
re~viki gon·merndt'1"i. gibi ntdenleh:r BolO?evikkr k1q13tnrl::1 yn!!l.giyi kar;1rnlm<v
halt: g;.~fa•mitir
Pari5 Ban~ Konfr:1-an:>1 gocil~1w:.lennin 1x1~fad1g,1 tioP:~m BeyJr,...Ordti ile
iucelernelen D1.:rgi:~i
0
-···,·-
.... -
,._
'1...1
-
_'
'.
{
...
-
4..__
..
1
Kar~i J)t:n:.im; BtyazOrd~ Harcketi, GeneraHe1· llf:Bikin,
Kv!:nliov, .VVrn11gd Vf: A~fratKokhak
;-.1,n;:1:a·:
[F'ni)·
i·1·' 1:" ,_:,11 Ordl'
vt'FiiJi- S't"a<;1n
,1.,
~--~
-··-•~>
--~ b·rlik lerin1'. bn;'
~
•"c'-•,
"".'.
_:_
-
__
......
•. •
')'.'.-
-·
J"
-•
l
-
•
• ••••.
:!_."')" ...
•
... _;-::-•
\'
J•
-
·:..__::-_.:_:.:._~-----~..:._.~--·
-~ Ailim~ 6~:1w..111;c!! ·i:)~n::o·;, . -4 ,1\:~:iilt {g72 t~i-1-ibindC Var$0v3'nw \Vlcicl;n.vck i. ;_1:,abasrndi1 tir Sl~:·•·
~o·;aTa-k do.iidtl. ~-tt~r;·~1c !:~dtir f,"'uJ -1. Nlr.::hol:Js ctOfien)1nde 5e;fi;,r suiiuy ~am1y:,;~-d~~y.;~i ct:~. f~ki:· t:~!
nlk.~·'.i1i .;:o-::irgu :.rb:c·m; do-fnr:.~~{?:-birl:kte, babaSi <.fa-askei ol~n f.lt>nii.:.i!1 yi?mi y:~d1 yasmtiu ordL;y;;
1
11
1
1
1
~;~~~; ;~ ;~ ';~'. ~a;;;; ';;:i,,,;,S~~;,~i ~; ~'~;: ,~ ~ ~ I~i~ni tt;,:1~ ~~~i~1~; :;;,:tt;~1i;,! ,'.~ ·1; :~; ''~,,:·:~·~~ ;,';\ ~ (;:~ ,'.'.',i.',';
~'.'.'.~;(;~ ,',:~~;~'~ ~';~;,~~.~~~~ni~::r' :n .1~,(;;·~1~'.;;,~~·~;~,~C~c~;;·;;;.t,;;;t~:~; ~r;-~'.~');.',',1, ~~~~1.~:~~~~.1:.'.',:;
1
"·\vi :lr.ge~
; 01 t11 Asya Turk C'wnhuriyet;ei i'nin Ruf.ii1•' taraf1n<far: ::tcnn;t~ILC~! bg,1i cdikrck R.usla?tirnrn
politi~c1smCJ kar~1 hag1ms1;d1k mllciJd::le~;:,: i.s·in bkL Bay fvl.i;"J:u i-L.1_',:it, ·n·i:·f\i;!aP f)ede!lcr:J'u;
f\1!ili Afii-:·u1.leh•lcri Tu1P1i, ·Tnrk T::nt·i K1m=fnt.:. Ank:irr.t .l004. f\yr:ca !,kz. t~~ ..~dir LJ:--~/i(·L Ru:.yo
n·irAh'r.inh: A!i//; .:\ fii<·w!t'h' Tu ti/Ji, TCr~: 'L1~1i·! Ku1 umu. r'\fll<;_~,,~,: l ~/9~J.
1
1
1
!c ~mb~:~'.!;i.,~,;:e.:~:t ·:i ~ kili!'1'!1 :_:;·JsmdaJ; I C'L buyi.ik ;:-;.,--;;,:L;ii'!3;:i1k Si;-.~ r i;«.1! '::J!n:;:-.::rid~\n d~~iay:
i;i1iayc) ;;il...rn1':,t=;· _ Dt>{ii~:il_.'.., "~'r~~'l.!{~~i-in konuJ.t~!11 -k9-nHniu'.H.h·-. ols1 bil-:;_ l~1:- 'Jl ist:_:k:·:tt ,_,1,.r~
·{b~·::;i1e~1i? .\·.1:- t;_~'.~.~-ls.a.;·st.~~·~ tCpki ~rj~t~n~·!1~:ri:·. D~~~:r [ky;~::: ():··iu
:.::-~·ty_i.~_:-~i_1. __.J{i,i:;.., ~~~i!liytJ..ci~id~i yr. ,.d::}·:_i; _n1~';iy>'.tl:'.-t"~ ~t .. 1.::·.-.i:'1',
D~~;-:1\:n,_ Kie»;. drkL;;~~~;:j. okui;-· .~id_(.::·1..::k ef!i:in: ;dd!. i 89.? y1L:;1J::
,.;
128
Jourirnl of 81Jck Sea Stmhes
K1nm bolges111in kontrohinli ele ge<;:irdikten sonra, z:.irnan kaybetmeks1zin
Moskova Ozenne yi.irUyerek Bo1$eviklere olUmclil b1r darbe ind.irmek niyetindeydi. 10 Haziran tanhinde yay111lad1g1 "Mosk01 1a Yo11ergeleri" olarak bilinen
emirnamede. tlim ordu birliklerine kendilerine verilmI$ rotay1 takip ederek
Moskova 'ya ula$malan emri verilmi$ti. Son darbe niteligindeki bu saldm,
Moskova 'da bi.iyi.ik bir panige ve <;:bziilmeye neden olmu$lu. Mevcut durum'
1
Deni kin 'in ba$an yolundaki i.imitlerini artm11aktaydi. Aslmda Lenin ve diger
Komi.inist Parti yetkililerirnn yaz1$ma ve beyanlan mcelendiginde General
Denikin'in ti.im Bol~evik sisternini y.ok etmeye <;:ok yaklast1g1 gori.ilebilir.-1
Bo1$evik Devnm ba$anya ula$madan yaklas1k be$ ay once, 1917
May1s'1nda Ge11el Kurmay Karargah1 Ba$komutani olan General Denikin,
Almanlar tarafmdan Ukrayna 'nm bag1ms1zlilig1 ve casusluk faaliyetleri
amac1yla Rusya 'ya gonderilmi$ .Astegmen Yermolenko'nun Bolsevik Lideri
Lenin ve Bolsevizm hakkrndaki soz ve dii$i.incelerini genel karargaha, sava$
bakanma rapor etmekte tereddi.it etmemi$ti. Bunun neticesinde Alrnanlar ve
Rus Kar$1 istihbarat Servisi, de.~ifre olan Yermolenko 'nun gorevine son
verrni$lerdir. 5 Genel olarak bilinenin aksine, Beyaz Ordu liderleri; Generaller
8
Denikin, Kornilov'', WrangeI7 ve Amira! Kolchak Kmm'rya da Ukrayna'y1
top<;11 tugayina.. btildi ve 1895 yJ\111da Kurmay akademisinde cgitim gonneyc hak kazand1.
Japon-Rus suvu~mdu birlik ko1111.1ta111 olarak g6rcv yapt1 vc yarbayl!ga ylikscldi. Dcnikin'c gore
Bol~cvikler Alman a1anlanyd1 ve Rusya'11111 tlim sava~1n1gLic(lnO yok ctmi~lcrdi. Devrim iincesi
ikridarn gelcn gc~ici hliklimct Dem kin 'i genclkur111i1y ba~b111 olari.lk atamak istedi fak:ll
tecri.ibesi yctcrsiz obn Deni kin b,1 giircvi ka~ul ffmek i~in giinlilslizdii vc iki ay sonra gbrcvdcn
a\Jnd1. .1917 y1hnda General Kornilov'un isyan~1 harcketinc destck vcrdigi 11cin tutukland1.
Bohcvik Dcvrimindcr1 sonra hup:sren kLi11uhmry1 ba~rar.:ik Komilov'un-Beya;; ·Harckctinc
katJld1. Nisan 1918 y1l111u kadar, Giinlilli.i Ordu kumandasmda ~ok fazb on pinna ~1k111ad1, fakat
Kornilov'un 61dlirlilmcsinden sonra llim gontillli ordulann kumandas1111 eline akh. Viktor G.
B011nevski, Dcnikin ddncmindc halka ve Bol~evizm taraftar!ur111a kar~1 ter61 uyguland1g1111
soylcmcktcdir. Bkz Viktor G. 8ortnevski, ·:White Administraiion and White Terror (The
Denikin Period)", Russia" Rcl'i<'l!', Vol 52, No. \ Temrnu~ ! 993, s. 356-58. D.enikin 1920
yi1111a kudar Bcya7 Orduya kon1utanhk yapt1 vc· entrindeki Gencrat Wrangel.ile smtf r;:at1~mas1
yUzlinden anla~arnad1. 1920 yil111da K11'1111'da i~krin kotliye gitmesi de yerini General Wrangcl'c
b1rak111ak zorunda kalarak lngilterc'yc iltica etti. Koyu bir Rus 1nilliyet~isi olan Dcnikin'in te111el
a111ae1 "BUyi.ik Rusya''y1 ku'rmak vc rnonar~iyi geri getirmekti. BkL Peter Kenez, "A. I. Dcnikin"
, R11.ssian Rcvil'w. Vol. 3.3, No. 2, Nisan 174, s. 139-47. Genernl Denikin, J 926-1945 yillan
~rasmda Fransa.'da sUrgunde yu~ad1ktan sonra,.11. Di.inya Sava~1 sonn1s1ndJ ABD'yc yerlc~mi~
ve burada 1947 y1h.nda fokirlik i~inde olmO~ti.ir.
J Dimitry V. Lehoyich, "Denikin's Offensive", Rw;siw1 Revif'l'. Vol. 32. No. 2, Nisan, 1973, s.
180-181.
'1 Lehovich, a.g.m s. I S6.
' Lev Tro~ki, Rus Devrimi 'ui11 Tarihi. Ekim De)'rimi: Ba:,arr,m .11.m\I'< lJl'l'l'im Giri$imi, Yaz111
Yaymcd1k, <;:ev. BOlent Tunatar,.istanbul 1998. s, 98.
.
'' /,avr Komi!uv. I 870 yilmda, TUrkistan.'da Sibirya Kazak\armm b(ilgcsinde dogdu. Kiiken
olarak Kazak 'lir vc General Denikin gibi fakir b,ir aiJcnin _yocugudur. On be~ di Jc olan a7ina\Jg1
iie (:in Ti.irkistan'1 vc iraD'm dogu yilayetl~1inde ara~tJnJJalarda bulundu. I: Dilnya Sava:.;1
Karadeniz incelerneleri Dergisi
129
ba~lad1gmda bollik ko111utan1 olarak dii~mana kar~1 ileri harckulla bulundu vc· b:t~:1ns11 lii1 ric:1t
denemcsinckn sonra Avusturyc; orclusu tarafmdan esir al111d1. i 916 yJ\1nd<J ka1-111ay1 b:1~arcl1,
Avusturya'd<,Ri tccr[ibclcn ve k:1'1~1 ordu 'cv;-elcrinde lin(iniin yayi1;11a" 111 sa~!acl1'. Bol~cv1k
Devn111in ilk giinlennclc Petrograd bolgcsi ko111utan\Jg1na atancl1. it; uyaklann~:dar esmismda
ernrindeki askcrler lizerinde ,ok fazl3 >CJLOnlin ge,111edigini giirerek gi:irevindcn ayri!d1 vc
Sekizinci Ordu ko111utan1 olarak atand1. 16 Te111111uzda Giiney-Bat1 sava~ kesi111i koinutan1 olarak
atand1 ve ordudaki d1siplinsizli.ge br71 1da111 cezasmm tekrar ylirurlugc konul111asr111 talcp ctt1.
Bu diinemde Sava~ Bukam ve claha sonm Ba~bakan olacak olan Kerenskv ilc arnsind:i ilk
anla~mazliklar glin yuziinc '1kmayu ba~lad1. Orduda Onlinlin a1t111as1 ve askeri-da,.bc sovicntileri
lizerine Kerensky taraf1ndan tehdit olarak gori.ilmeye ba~land1. Ge9ici hliklimct ctoneminc
rastlayan bahsedilen glinlcrdeki anla~mazhk zarnan i9inde derinlqerek clcvam ctti 26
Agustos'ta toplanan Moskova Dev.let Konferans1'nda sagcilar Kornilov'u dcslcklcrken, solcubr
Kerensky'i destekledi. Kornilov Moskova'da kahraman gibi kar~iland; ve bu durum Konfi:rans
stiresince de devam etti. Kornilov'a gore topraklur koyllilere degil. s1111r boylannda ya.rarlilik
giisteren askerlcre dag1til111al1yd1. · Kornilov'un toprak paylJ~11111 konusundaki gor(i~icri.
Bol~eviklere kar~1 arnzi sJhip'ierinin kenclisini desteklemesini sagla1111~t1r. Kornilov dalw sonra
Kerensky'e kar~1 isyan etmi~ fabt bu isyan ba~anya ula~anwyurnk lutuklan1rn~t1r. Kornilov'un
isyanc1 davran1~lan, kendisi iste111ese de Bol~eviklerin ve Lcnin'in iktidan ele gc•;irmcsine
yard1111c1 olmu~tur. Kornilov'a kar~1 eyli.il ay1nda olu~turulun ordu, daha sonra i 7 Eki111
Devrimini gcr9clde~tir111i~tir Kornilov, 1917 Kas1111'mda hapisfrnncden kavarak Don Ka:takia.
nmn elindeki biilgeyc s1g1111111~. Bol~eviklere kar~1 sava~an Beyaz Ordu gencrallcn aras111cia ycr
ah111~t1r. Buradaki giinlillli ordunun ko111utas1111 eline alan Kornilov, 13 Nisan 1918 tarihinde
Kuban'daki bir 9iftlik evinde K!Z!I Orctu birliklcri tarafmcbn vurularak bldlirlilmiJ~tlir. Bkz.
Abraham Ascher, "The Kornilov Affair", Russian R<'l'iell'. Vol 12, No. 4, Ekim 1953, s. 2.\5-52.
Kornilov Be.jiaZ Ordu genera!lcri amsmda hayat1ni en erkcn kaybeden ko1i1utand1r.
7
Baron Pl'ter Nikolavevich Wn"11;e!: 15 Agustos 1878 tarihinde, Osmanl1-Rus Sava~;, dcvam
ederken dogdu. K6ken olarnk isve,Jidir, anne ve babas; ~ok varhkl: olma111as1na ragmen
alanlannda aktif 9ah~malar yurlitmekteydilcr. Wrangel, sivil bir kurum olan madcncilik okulunu
bitirdi w rnaden rni.ihendisi oldu. Askerlik gorcvini At Mid1afiz b61tigunde ta111:J111\Jd1 ve Siivari
Okuluna girmeye hak kazand:. 1904 yil1nrlaki Rus-Japon Sava~1 'nda Trans-Baykai Kazak
alayma kat1ld1 ve burada ylizba~d1ga terfi ctti. 1906 yilmda kurmay s111!furn subay yeti~tiren
Nicholas Akadcmisi'ne kaydoldu ve ba~un ile mezun oldu. 1912 yilmda SDvari alay1nin ih;lincli
B5Hik Komt1tanl1g111a atund1. I. Dlinya Sava~1 ba~lad1g111da.Alrnanlara kar~1 ba~anh operasyonlar
ylirDttli, madalyu ile .bdi.illcndirildi vc ~Albay riitbesine ylikseldi. Sava~ si.ircsincc Kazak
abylanna kumanda etti VG Tlirngenerallige yiikseldi. 1917 yilmda, daha so11r:i birliktc Bol~cvik
ha1eketi yurlitecck oldugu Beyaz ,Ordu liderlerinden General Komilov ko111utas111da
sava~111aktayd1. iyi bir asker ve koyu .bir Rus Milliyet,isi olan General Wrangel, politikaya
ilgisiz bir asker olarak. Bol~cvik"Devi·ini sonras1 1918 yilmdu General Kornilov'un Bol~evik
Kar~1t: gontillO ordusuna -1\atildt. Saya~1111 slirerken 1919 yilmda kcncli taktiklerini
uygu!amaktaki 1sran, bzellikle Kolchak. kuvvetleri ile birle~erek Moskovu·ya ylirlime pian1
nedeni ile diger Beyuz Ordu generallerinden Denikin ile aras1 u9ild1. Aristokrnt sm1fi11dnn gclen
Wrangel ile bi; serf olan Deoik.in arasmda zaten sm1f anla~mazlig1 mevcuttu. Tiim Beyuz Ordu ·
gii9lerinin ! 919 y1lmda ba~!ayan Bol~evikler ka1$1smdaki ba~ahs1zhg1 ve ricc;t1 sonrasmda eldc
kalan kuvvetler ile Denikin kon1utasmdr1 Novorrosisk'e s1gmniak zorunda kald1 ve buradaki
olumsuz ~Mlar ncdeni ile istanbul'a g69 etti. 1920 yilmda Kmm Yanmadas1'nda i$1erin kiitliye
gitmesi, Bol~~vik saldmlan ve sonrasmda General Denikin lizerinde yogunla;:an bask1br
neticcsindc 22 Mart 1920 turihir,dc General Dcnikin'in yerine atanarak tiirn g6nullli ordular111
ko111utasm1 cle ald1. Dcnikin ingiltere'ye s1gmmak zorunda kald1. Kinm'a vtm~mda buradaki
orduyu sc11 onlemlerle disiplin altma ald1. Bol~evikler Polonya sava~1111·bitirdikten sonra 1920
k1~mda Wrangel'in act1k kd19 art1g1 kon.umundoki ordusuna saldird1lar, 20 Kas1111'dJ savunma
: .rn
!;w1-nnl
;[~~1.
'.<: S!Tii.:'.l ~
Dhc!~
qf
Se:! Studies
L! hL~;11 rrn;.d..,
iY•Ddr.i.:.~;t
1~;1 ll
t:ir:1'.U1 1 1
i·:Jrac;,::niz
s:1v J $lt{~ 1111yo1ri11
df)n Lo1T!Litan1n
1((>>1 r~ f<~u~·
di~ ~:~~!~
n.iil
!i~.-~,;~·~\
\ ·1:·
; :~ !
._. ikt1dar~kn! __;ndirci·t:k. trirle~ik-8t';y;H~ ·R1_1syL~
r3c!~,('\.';J(;,_~;-'.
,·T
!iH·~!-:-1ii~~icn
l
-~
·:
ttkr~1r-kun1·;~iki ~. q
-,.., •
.'.mira! 1<'.nkhak'm I:ng,n.hrc; A.mm.ii (1kMtma Yilpaiak
,'.\.natfolu"yi, hf~yl i"h<Hi
t
~, :r:l;.t1;
"·~;ih_;.:1. 1:a~:,'.
;i11"''
ha1.i:l1i.J11'.~ ;)!\!qfJu l(J1:_1.::k ·11 ..~
!;,::n~'.::.::i.:;i )':~--·.c.h Lrnnis;:il.~"1 il.: gi:irl1~111·~!i."'!·ir:;..i;~· ~:1g.1r.~n;·i(:J!~·•r v~_ ordtisi_; i<;!.l~ yc1 .1·~;n1 ar~o:J·.
:·;11 Si.ire, B1:gla:~d-:l;1rnl i~~n1 iir Ge!ibo!: ..
C.11dtbHnun Lii}·i.iL k;sm:
y;.1 ';'cri\~·.:Lrildi.
').:J:::
\,Vr:.11!x·.:,I i~;~ l~-.:lcr:
'.l:i~~1rni-1acdar:n v"C ::l~kcricrttl bOyilk iz:~ITH B::.;1,~u.(f~~a~1 v::: Sirl·,,s::~.:~:·:
-;.;r[,_;~,ti~··L-:;i. ')u1:.~1yi'.'fl·' t,t ylH: L:1s1rn <,:eko:~!D 1 ·akya'ya '~!{~m:.E~ :22 Ni;rin-1!/2~ ta,·ih1ndc ~;t\µ;·1·,i;
·~(!, ildc- LirC~l-:,~ci·d,.: (ikhi. :),)vvcl C<1Sli',twi l!.:lr~flih~~1r 1 1 1:h:rk:1-1di?; dLbiL1nirnf·ktC'ciir
!-((,'
!·h:<.;!c] v\1iJ!~~~·q·i::, "-'Jc11c1~:~ V/1·.~ng"i" T'fu S!n( 1;u1.1,· und F..·;,·, 1 .r~'-;:rur):"..J~,,··: Xnr::·;.;' \:'\;) ;, !'~1). ;·:.
:;1;i1r'!
~ J~.;~!t qi 1
~
; ~r:.~<?~::r.
·.01;de1 i us1:,·,_,_L'/~ Ji .I(:·;{__·/:.;-/
i S7~t t~1~ 1h11idc do•1J.nn1~; gclcncktcJ"1j;,:: ye tut'..!;..~:.! fiki: !:::1·c- :_,ai.! 1}
~:·(.__. :~,11.r i,1 . . ;:ki,no v:r..-,J~Li :_1l~H<.d~ dogdH. n~1 1::.i:J~,1 do11'.11li11 ..1 hlp~;uirJf?'. .l:·1d~1n C:!·V:k!i (1!•r!P_:, Li'"
:~1.:':>1c· .11-1: f1~1~·:;:sinci,m 11.1. Jlil:'ydda yo:..::-_;'.~L:~t·.:: ol;:in R.1_1:-; 1P;iliye~;.~.t~if1;1: ,,r: i'.k -:it::HL:'.c;L!·:
d::··:cy~nii1:~1111 1:[~ri.'n 1.!i !(.1J..~i10d< Pc~eishti:·r ~.)eni1 Ok1...du·nd:..1 e2.iti~Ti ,:·~·~:-d< \C: l.:ur~ 1 d2. !'.k ri·.!"1°!•
.J::~rtCyimk:·i:·,i kJ/di·:dJ f~1t.,:;~Uil u:\iukJ:.m ~·Crill\ C!t.JilW!JTO:J ht.sinCtd1C i;:ii·di_ ·;~· o~·inugr;...f [!,,;<;~;·;;-!'
:~11:_1i.;1mpai.Ji0:.1 bLdund 1.i 1:.:;:;~) ydmda K·i~'-~Y ,,'.~.1!()'11 ck~:i~·icrini ur~!~tffPP ~()n:--.1 1!1C i'":1r1:._:L kt:~-·
.::.tpoo ·SJvu·,~11::.L:!' ·;011: -1 :.:~;.tn~noakl ~:1 tJncmL ese1 lt:•rdt>i ~:ir iJ.n;;s; c!Jn ··1< ~;f3. ',1C\~ni;·:!::rinH: !.Jt:/.tl\i:1!·1 • ?'ra' lc:··s :{the f..:-u:o w.d Siberw 1 S·_{ls isin1li 1~~1.~;~;~~1;1~.; y;:y1ribr·,d1
1:,:i:,i.i R:i:, do:·1~111rna-~:~11n g.L\:!;;:1rii1~ln1c::i 1~.;n c.k1if i;::ii1~,1.-t.:d;Jrc!a b1..du1id1J. :. Dlir,y·j ~.!!· ,;·~:
~;,r.d·... ciii:!'~·J ·i :\\H·1:.i:11 :;;111-1s
hir~i r~1·.1y1n dOscme ~;,d:~illlt~'fft:V}:1 bu~undu v:· ;..:::1:-r/i~_{
1
;-.y!:'-!.Jy~l .ik ,\!r::...:·1\.1;' tn hari:!·::~1 k~1bi:ivc:tini hir ::?irr: :R,:r;.~ en~'.,d~~r:;'-'Y~ i;:i.-::-;:r·5'.
;::i<:i~illi
i-:<rn1.1n1-r1: dd~,'. : c"r gt.H\ n11t1;:1:.:'.._:. ._1~.11; i«Lif.hnk. l--J!(1 y1l1r'd-~ \0;"~c1;::.1~!i~?· \;fik::;c:'.;!::i •..
K{1:;;·\i('.P\·.· [i(::1:.H~:~1~1~:· ::.n:r:t.ii:u~: oi.i··::k· :..,t;-lJlOL Kolf::1.i,.:'11~ .V..-Jr:;im\;al nL:::d·: J(·;;::~L::-!·Z
!/:
1
1
; :1__.:1·li1u~:·.1 H·*r(:~1l:w! :-~1,-.r·.:i!;:• d~i.i<'.rndr,
.''.' 1.~:-,;~·T·'!i
~:.,:·_J.{;· 1 :i.:'dGK~
Ruc;L.1;-; K~1r.:.
f:•i:J :);(VU~ ~~·.:!,ll;!e.~
Ar.:-l;.1!1::!:1. E:·.:l~n~1T"
.'..i1i-1an!:..ir1,1
',(, ..!!-.::·i:.,.·:•.);-1',~
:~;~·~t~
S~P:;.:.·;: -~_y:-:-):}-.,.·:·ii:1..~:_:;-1 ;:l_1h:1 :~)·:.::iJ:·
~;J;·lii'.;L : .. ,!,:·:!::. ·1~.v~1 · .;
i·Jii:..~iHi dn-.1:·;,~1~l;-lii ck::f'.~yi t\:1n.:rh!r ···~ ,fr:~'.J/i":i~/!:.i. (_h,r:·:::::L
K.>:fh:.-:k 8'.":;·;.;L giri',.;i~11- V1-' L311lg~:~-l.'..~i;:.1' t:-. \' ;)(l:;r 1.lin.~n • · ·11;1
'i.ii-<~in 1 11:.: ,11;f:-:1;1;·i1!·~- r)·.!:-,·~.;_,, -:..k- .,·:qm~1 !~ib-. /\i1nar\ g-...':~1;1cr!nj~} !<:-:·:.:n:.!i.:~.'~ r:..i.:·i:.i'. :.:!\:~~-<
i:;~~'.fi;J:\·., i)~<'!.1~:r;r_;,, k;:-.incn b;1~·ac,:; ~1tt!,~.1.;;'..i:..:r. Ct! !i"'·<.k!'};r~ ./:::.:1-;::,;.dd:l(i~i:: l;:-:t.:11hL· '.
L :i\T\;·,.1:1: h_; ,~:.; :.;-:~ :~.( · :-.~:!':rt:.,-lH.
i'.'.:' :~:~-:in::n \~.~:i~:~tii'; n~~.hiiy·;,:·,i v·:,I'.'yf..
,>-::'.;c~ P.rj~~r1J;::-i:1
;!:; T<•.~.:;, 1x.J·.~~~:~1u1t
:J\"'r:1i;::r
t.:gro:in""tjL
t>.:!~:.:~ 1 1!:',1 cr; ~~;_ 1 ;1L:n-fr~·y:i y·';~(:,(-~!;
1._:.
J ..•• ::i~'.
ht!(~,
P"'!t:.
'.- ~ ~ \~ : ~:i~ .'
.:_,~::_::,:is:.
r....:. ._,!·:y:.~·.::..:
-~1, ~ ;(~,'.1j
--,i.
:_;:_.~)r: ~._.:~:u
·>.·
· ·i
f:·.. 1:·:·
t1.ir;i·.:ri•J..:
·_-ri~Hi!
v _.
:~_.
:.JU~t:-;_~~-Ll)·,:·t;: ,~:
Pttr9!~;-,~t'.'(.ilf.
"t'l_
··~~~:zz;~:~:.:.~;;.~::.'"~~.r~r;:~:::~:~;r '.~:,~~~·E:~1~~:~~;:·::.
duydtl_~':!.1 -BagJ~1:;1i•Jar.ln
~Jc -B~t-!~f:'l~k]eitn dn.1{~-r~:whif! 0;)n \n~.n
,.
ht L - ~n1in:i('\'',_1u it.!Gi::t,..;itrH gd·rt:; i\;nin•l }~c\(~·i~-1,~ -Pe.~;·ng1·dd',.:i~·i !;~.er:
\\~~-,,)dtov1 -\Vii~nn t3rafiPd~~~,: ·.gf,;)'.ici Jiifki1nltt~ 'r~~tr!~e·· -.-:~.t1nek l"1z.crc ~:~J1~d\_·.
-;~:::; ·~);!';'1tgi,.!;,'.' '~:~ ,~<:~~-~~:~:!~:~~' !-~~·;~~;~, :':;.~~:'.:=~:1i:'.~~:;;:;-,~nl~ ;~'.~l;;:~~; :1:1 ';~,;',~'1i;:~1
·ilze!·t: ._t\BLY:yf d:r·.!~·i ediJn~i:.:tif. Stn~ni:~··v, t-,(~ d_;,i_v~\:u···"1r·13~~~n1n /\n1criL;:~h­
·Jann. ('c-irrak_J~~r"u: B0f~a.:.:i·n1· i;.,·~.d: - ..~xi1•·,J: uiy~~tf~~ri- ;. ;~ - ligi!i o1diig_Ufi!J 1~i--J·1a
l'.t•·1·1.:k-·,;_,_•. :~i~· 't~ r·~--~1-·-~1··~ ·r ' 1._f,-·.-::.i·,-~ •/'i 1()f.·""".'i 1 ~ (-J n-:i.·v·J·..::.~, .J
J!..-,."-t"'1Hn-<"?cl
ti·,.., h111'1,l'"---·1:
·~·'-"°11.
!,\<.!'~
0"-'i·''
.
{l •. ,
1...,<_?J(<l.-1
~'•·
•
...,.
•:
,.J
•.
f,
,_..,_
··"'-"L\,- '-•L
'\.•··'"1
j...,-
1"
>.
,,
.U
•'.LI.
''.. S.q~in:·:t';_ :.•. J.!..n: ::;.
-~}..:'·. 8ey::i.·.~. Ord·:: _gt:1H:~rti.i ti-'Pnn: \- :ff~rk~ t! ~!:~y~!-:··-~~:..,p:d. :~· i ~i':-::;r; i :· ::: 0 .::::in:··v:1
h;.;n,;.F;t>,.·.i~' Ru:;:l;··y:-_k1::-rn·.1 :~;·11,"i=-~:': 1.:;iir-avri•.8 h . ,-- .i::-1!i;r A:n.,;1,>;'.J!•:::'.\, ~''fk: G~n~".v·i,:00~.i f?•:p.J·;
qn 7_\~ V_~)k'.:1t;:-..:r ... :.\'.·~·;\/'. /\ tAizsi~;·~-Ch:jpicr ~!·· 1h~ - _R'-;.~:;Enip~;t.!l cf .-t..,ngi,; \A/h~L;_ f-'i?L;:iu•:s ;;~
~ . .;0UJi< f'., ..~-,:. i:! i!1--!·.tC'.-;.t•1l.r-~1 "!:Ji~J··. JJ·e ,\frJ1Ju11•c i:;1t:f •::~!rs,
'{1'..~\"/f".:,~·: '•!i:'L. (1'}. ~:.·· .
rL.in! -L)~~ ~- . 2i. (}~1 8 .
. ::1 -~:1::;·;:·J'~'-..:f' ..~;._::,1 -;-·"
1
~ ~'.J
:-- :,)
~- CL-1.uJ:.rc ~~;_ f-<"ik:f-, :;'h:.;-
!nf!,:l.!rl(.:""' ~-:~: ,.;~;{;- E:'l-:.~r'f {··u_n~H;·u~,·\:· ;;:,f:'. ·1:1., ,~~'"'-:"'::\·~ridir. J~·-·:-~
·~ ·:-:1··t
.1< i.;:.:-:i ·.• .-·:/-''. '! :·11.~n_,.:-,,n ;i_.~ ~ .11 ;., :.1)S '. ~).~-':' _.:;.;_;.!"-~;-...:,.--~/}a: J;:u··;~ :.:l ·r/( 'f...·!.:-u._·. ::f ~;·N:,'!l·rv, ,··l0!. _:, ; , No.
.. ...
_
..-·· c
4
-
fo:: j~-
C··~·-.:•·i,n h:;;t-:::; !ci·: ksnd1~1n~ uh·:-~t;. ikt!dan ·::!k g\:~•~iren ·c~~_:;i.;;j Gi.i"i~q-,d ;:._.
·.:r;h~~n-rr:1y:.u: :... 1_1:-::~·~tL •>1n~:·1ni:.; kon1ut:m!iQ:;111.l.:ll ~.v1:r!'\n•k Gc•;:cf ...H-'.i:,.,;_;:T·e~i;1 n1•.:-::~r::::J ·,;;J:1
:\.,-;-u·:~a"~_~:J'_1 :~~! i:
..._-, ;::... Padi,l Pctfi:Jgn.•d"da buh.1mn: A~30 i\:Ji'J:!·;:.;·,,~ ·::e, fi)!."lt:;;.-:·1;.;cr•t:;'.
;·.i".Ul.b:,! \i:~y!;~..:~~. l,:)) -~
; •IJ; I ~ j 1 : ~' ',
i·;,-,.~,n:d:.r~ i:.,1;,;: i\ ;n /\micd-Gienro:1 il"" µ!t:nh11 :1L1pl;,
•,.if.~:
.-~;,I:: '::~
d{:."vJ0k:,c.:11 ;-~:;•,;·~~- :~:~ t•
;1_.:·
"<1:;··: •':; :r'' . :.1: ; \ ~.~; ~~'
:c:~:: ~:.1:i!.J; ~Jrr:):'n '.'.'-•:~-:... ~:. Pif iv~·!:~;r,-;d !<·; ·;~f.: ,. ·- · : :, : ~ ~1. ~... L1: ;
t>.~L;~'. v:;-.
·,: »': ·-1(''-:• j , ... ·.
·;:'\: '-·· _<;'f'.
.,):-_:,· ·;c]zif·:-~ ~-~:·:,;1 tr~.-i;~ f;i!n: ;J;ie:ick i:i:-::.t.'..
)l
d~nizci1_ik kariyc-r;J.~t~ .sqhipt! ..Kolchak, l. t)Hnya St~va~i ~sna$111dd- l(anidt'~n1:~,
_J\.orr1~:Jl.i~l-~!!gL- gol~'lira- -yi.i.r-Llirnci-"_.teyd-1 !~t.fi"(·ra"i·· KolCh?tL, l.-::.1·r['r;
. r~,Ol1?.il_!"•J.a_s._1
;..-.v;~ 1 >L.ti/;Oet";~ ~, ::ltH:j:~ki 6n1i:·
i)1.1_l:.m11·'."! •..'.n
"
k;.:r~1:·
cephenir1 hJ!-:L"1n!.::~ bc.:.~ksn;1~_~1n1 yi.i1 titecek oiJn i\nurai Kcilch~k~ parJGk b!r
·./.l("l ~·:l;r.•h ~·.~.r:·j,i ~:O~!ll.!i·.!::;:1.,:_~;·
i l) i 7 ::,;:.~-::;r;c!a Eoga-.. ~.:.: Fl L~~.J ;: ::'1ur}a111~ t:.ilc;:·rl:i'
c;n1fih; ha:·::kG"t: .;·ok- d:~.l--.i-~~1~ ;)!~ ~~1:}:1 irk ·:iJ: J~·~.. -~ci;·lic-.:r:l:.tir K~:1i:~i,::k '.:ic c•1in tt)gi,dam:~ya l.·r:: Bvfi~zltir.:. amflbi ~~.1k_:>,.~v,n~1- j'J~;a:-1:1.v\~ !°i;·:;·
._\·:~.; i.;_;:,.~·t.'_ ;;•;:_~..
id=~·.i-·~· .x1r?1 h~1rr-:;kt.·ci~1 11dt'~}j~~i·f:i ·t,t·.;ti(::Y··~ct ·ve
l>-:::rr\:.n=r11:.r;in!
1< .l! ,id ·u/ ck:L1 Ir;, 1i:J1 ip ~:f.'111: !ct"!!l(kt l ;';'; ~l(l~w:_n ak y;:k i:-1~1\ ; •;::. o:_~:) :.Ek~~
!:::-t;1~1bui':1 ~:1_~i~1d:. Bk1 .. Henr,. P Bcc1:;, ··united Stares N~rui :J.:tucilr~1cn:c i11 ~l urkish \.\/i-i1,~rs,
'.tJiS1· l~J21!" :\lu:tu<;· .·U/:1i:·:::, \/o!_ 7. Ns ,-L l<1~ JlJ4.~, s. 2ll-21.'i. ist311:J:r!\L.1ki UJ1}!·1:,;1L
,.\ i.)LY r; in
/' :-;.::.·/ ,;
;tir~~r c~u1::,:~ ~t-. :::.~!_::~_
Lurur::u,.: k . .· ,1:~;.i~·. V1-)L
h'1:'~.'·: ~.f. ':'.;.._,:"'!:t:JS'l~" ''0~·-';·. f:evi;::-v.;",.'.;:'O':'L:j(.evi.:-:~·:
~ ~. 1'\l':l .:.\
-!::L ,)~/. f·'
1
.J.>'-'
t: ·:;
: :.
~
.
•:;. I
l"
!_, ~~· ;.
<~ ~' ] •. J ' , ~ ',
·11: ·'.~f-:::"-:f.:,l'.
;·;:._,
.....
1.;,_
>
~
: ' ),..\, :
·'.1
·';~·1c{~:Y!~7i
tei::x·'.<n:·· y ~:;-:.
:.t.~.d~ ..~;:et~rL0_11, ABD, bp:t:·~ya s;):{;1~11.:d~ -yCr- Hirr~1~, l ~lT6- yi!1;1dt~ .A!l·iinfi riJt00-sin•:: '?~iJ.,\eJ:-:i1:,.:.~ ...
l :~!I . /!l::da.. -~~!:~!:A~~1r - C.'.li~iu·: R ..~<:-i - 1;;;;~~.;rini:gi"i~d:lkr li~yCtt~ -~ C~~f.:.- Gtr:· gili't. ·,1):: R:1s. '':l '~/~o
__ .is{.::.:1.1er: !~\~i{:ti:' .... ~r:c;~_n?~-:11i:.~·-1{us:yu
-~:d·.,'itrhi~~u- <l0/:·~~'i\ f~.i}::~r~ ':·.'.''~~- ~f~ .~:-:~~tn_11 ··;1:~il(t:.~~j .v ..~
P.e:j i,!:~ y•:X~'n ~ :_Pc1·0.:~·,,,. J~. ·-i.d. .11·.~g!rnq. ·R'~1n1h i-1f~-::.1 ·:!:i:.1:£rt: .:.i;:ild ··; '.:-:::~·! !:-•:ku, n~-~ d~·;:l,;:n,:
- n~:.ttk-·~;·:t:-:,_t1r.. (.ii~ri(wr· P:~t·r:-:·~v~1·f i.J--1, i_;Hlundu~~ .., :..:,;;!'- }d:~, ~:;ya 1et c~.o::.- ,,;;t»f'!!ti·it:nn u~:~n:- ~xg~!i!1'·'.:::
'.::;;n~1:L:;:.·: ·::a~.L'.:n·1~·~ · - ·:':3i:~nti~!;,
---· '.~~.tnwr· i.h :·...:,;:.• j">;:.in,~·t;L
::·:in-•:;- ·c-i.;r! t( ;~i ~:i:k:.;;:t
·vn
•... ~J;-rw:;~:·,
,.\,:.~·:·:,d t::~~~;,;,·~:~~·
~·.~Vi1:-:t<~ ..·-~f~.·: ;~-~~·-rn.
1.i __,'.,..j.;;::-··
~:,i ,.-;:~ ~
i::_1!~, ,
'¢/~·1:>.. '
: . i·~1·_<: i.
,'.:'Smi::
.·v.:tr:, ~: .
•i;-
_i :it·~ "-•.:"':'(i.J
.-•
1~;
,-kJ~.'"'i_~ ; , '1 ~I
(an_- j"'·.:1·J_-:i;:· .-'i1/'3.::.
·::-·
v:.:. k .. ·",
't
,..:r .. ~1111~;t;-j·_
'i
~,~~:i.rr~t'!:L:·~,
.~:,.:.·:··;:· ·.:/~: ..
r(:,,.,..;~,~;
._1,
'~ . .(~. ~-.d'.·
·::,.,·~·
.'1.
Afj,:1J,·:.::··'/'·"·
f~\
:-:.::
t·k
·;'.y;'.f·~1 u~- ·:i ..~,
~-S)6.
1;.
~~i:;;:·;:.:
li~tl),
~i.ll'~-:--:.
1
132
Journal oi' Black s~a Studies
Knn1dc11iL i11cek111eleri DtTgisi
Amerikan- Misyo11u'nun Amirnl Kolchak i!e c;:ok 1!1zl1 ohm Tlirk bog~:zlanna
an1fibi asker c;:1kanna planlal'i111 g6rt"1$11lek lizere lerna:,ta bul-u11clu~u11u ve
Kolchak.'1 ABD'yc davet ett1gini kaycletmektedir. Week>; ve 13a.ylen. Smirnov un
iddialanm teyit ederek, ~'anakknle Bog<1z1 'na asker :;;1kvrtmak ve bu bi"ilgey1
-1~gal etmek 1c;:in Petrograd'duki ABD tenisilcileririi1i-Am1ral Kolchak ;le
14
gorli$ti.iklerinden ve boy le bir planm olabileceginden bahsetmek1ecl1rler. t
\Ve-eks ve Baylen'il'i verelikleri-bilgiden; Amenkan Aski>n Misyonu'nda
gore,!ll Walter S. Crosley vec::Amira'l-Jame1'1- l'l.-Gle1mon'u11 -K,olchak ile
gorff$n'leJerde bl.f konuyu gi1i1cleme gefirdikleri t:rd<i r. h'naRtad, r. ·'
-Amirar K:okhak l 919-y1hndaki far_t_>,rlanmasl- sm;<;mclaLI i facksiyk;
-Amira! 'fames H. ·otennon 'lni ken<lisii-1e, · S.agla$1 klara ·:destek veri l mek ve
Rusya,-ya yard!m edilmek arnacty.!-a (:anakT<c<JleHog2z1 'i'iiH ABD taraf111dan
_i~gul 'ediI11'1~ine ciait gi;~!i -ve clddr pfanla1'1c·01c1t"1gunu.,--' soylect1g1n1 itiraf
-~tmh!lr kl bti· beyan!af yukaridukc1 ·geJi~itieleri dogrulanraktad1r. Kolchak
aynca, A111ira-t-James 1--1. Glemtcfo'un kem-hsif1e, sok g1zli ola;1 bu pbndan
- l\.1mseye~ ba11setrnemesirir; 11atta :1rnk:limet1ni -dahi bilgilemlirrnernesini
s§yledigfht~ nrny1ri ~all;;malar1 -:ve-denizaltJ\ara kar$J s8va;;1111 hakkmdc; bt!g1
15
' ~ermek i.izere keriClismi' ABO.,ye (fav~t :'ett!R:lefifii st'iylei'ni ~tir. Weeks ve
· Baylen_, ABU--d1man111asm1f1 <;anakkal-e Bogazr'm j~gal plan mm UlennDn 'un
k~~is_el di.i~Uncesi oldugu1iu belirti!'ken; Smirnov ise ileri si.\rdUgU iddi:ls1111
kamtlayacak nerfiangi bir kaynak bildirmemekle birhkte Boguzlarn i;;gali
k,onusunda--kesin bilgi vernid'.fe, hatta -Kokhak :in dalm teK!1fi kabul l'tt1gini
ka)1detrnektedir
·· 2 - · -- - Bu bi!gilcre rngmen, ABD-donanri1aslrffr1-c;:anakb1le Bogaz1 'mi amfibi
i'.~g:i l kuvveti- c;1k.artma plan mm otup olmaCTtg,i-, behrsizdrr _-!--ler IH' kadar
f:\mfral XoTchak ABD'nin boyle hir c;:1kartma yaprnasmm_gerekliliginc ilim
..kalbi ii~ inamct__ da, Weeks v;: Baylen daha sonra verJikler.i kay1tlard<l: boylc
· bir plar'iln -p:e-mwn"'un l;i"alis1 -dfuftince --w- isteklerincle11 · ileri gdmesinin
- kuvvetle ITiuhtem.el ·oJdugu\;11," AB[J donanlm1 ar~ivlerinde .Srnirnov'tm
·: ld~.iasuit k-'kl11tl~yacak hi¢o{-lt=elge ""bt-!lunnwd1g1fn-soyfernek[edii·kr. :6 ABD
_don£!,111!lasmm boyle bir planmm olup olmad1g1 tai;ti~mah olmasma ragmen,
bir . Rus m.i!iiyeti,;isi Olfrn Amiral K0Jchak'111 -kci·1disirnri ba~ara1nad1g1
istanbul Bogazt'na .an1f~bi ·knvveti· i_ie 1il<aftma yap;larnk- istc;nbul ve
Anadohr)'u +~gaf~iri~iminrABD eliy1e .uygulalmaya9a-h~1ld1g1 ve Amira!
. · 1arne~
H. Ci-le11ndn
'un da
biJ konfida)<endish1\dJiitlin
kal_Di· ire ckstck verdJg;i
-- .
'
- - _:_
- - -._ goriilll~ektedir. .;,
- ~---K~rndeni:-: do!'l:;\nma:un<mki gore,/itldet) ayni;.n: Kolclmk.. i!k oiara\
-
"' -
n
133
Petrogracl 'da Bo1$evik kar~;t1 hlr org:Liilenrneye lid et i 1k yCJpnw1• foh1t gec;ic1
hliki.imeti idnre eden Bol~evikie1 in bu orgiHlenmeden haherdar olm:F1
[izenne i .. gusto.~ aymci<i Petrograd'dan ayr~larnJ..: ABD'ye g1t1T,1~tir. :srnirnov:a
gore; Kolchak ABD'ye vard1gmda ABD (:amkkalc 80gaz1'rn i~·ga('e1rnek1cn
vazgec;:mi5tir ya da Weeks ve Baylen'in soyledigi gibi hoyle bir plan
donanma yetkili!eri tarafmdan hic;:bir zaman tertiplenmerni'?tir. Aynca, Nisan
1.917 tarihinde sava$a katild1gmda.ABD donanmas1 Alman denizaltilanna
br$1 miicadele etrnekle yeterince me~gul idi ve Bogazlara saicl1rmakt;:m
ziyade U!kesinin ball k1yilan111 Aiman saldmsmdan korumaya 9al1?maktaydL
Bahsed1len donernde Osman Ii . imparato:lugu ile ABD arasmcla sava1
durumu yokwr. ABD henliz L Dlinya Sava~1 ·na yeni k&t1 lnn~t1r. ABD \ieki
ziyaretimk .K<-ilchak, Bogazlan ve Anadolu'yu J~g_al plmiii!m ABO n-12k~m­
lari nezdinde destek gormcdigini J~-k ederek' haya! kmkiigma ugra1111~,
ziyaretini faz!a UZ3 tmarnaya karar vermiO?tir.: 7- Amira) Kolchak' 111 ABO
ziyarctmin bir diger am:le1 da, Bol~eviklere kar$1 olu~an Beyal Hareketin
tanmmas1111 $aglamakt1r. Kolchak ve arkada\;lan bu talep ve c;:abalann; P8ris
Ban;; Konfrransi'nda da si.irdUrerek Bagla~)kl~r ve ABD'nin y~rdumm
ah11aya c;:_al1~acaklard:r.
ABD'de 6zellikle Bogazh•i' ve Anadolu'nun i~g;1Ji icinistedigi desregi
bulamayan Amira! Kolchak, Japon)'a ):olu ile Rusya 'ya done1 keri l 9 i 7_ Ekim
Devrimi geri,;ekle$mi~tr. BunuJi C1zc:ririe f<'olchak, Almanya 'ya kaqi ingih::.
ordusunda .sava~mak i9in izin istemi~. bu t:ilebi- kabul eciilmi~ fi-]kai, soma
ingilizler Kolchak '1 orduda gorevlendi:-mekten vazgec;:nw;ic>rdir. B~: s11,HJ2
Gi.iney Rusya 'da. Genernller Alexeyev ve Kornilov !idedigi•1de Bol$c'viklere
kar~1 bir ayaklai,m1a ba~lam1;; ve f irnral Kolchal<: Kirm1 'it giderek bu
ayak)anmaya kat1lm<1ya karar vem1i~tir. 1 ~ Aro,ii"::JKolchak' in Bo!~_evik kar:,;1t1
-hareketine; i.ilkeleri Bol~evi!der tarafmdan i_~gal .::dilerek- idarecileri
tutuldanan 'Ba~kurtlar da destt:k vermi~tic F~aka~ Koich;,k ve_ taraibrian,
B:l~kltrtlarm ciz~rklik ve elkrind1~n. al man toprttklarlilm geri vetil1r1i:~) islekleririi, Rusya:nm btLZQI: za111amnctan, c;:1k;ir .s;iglamaya t;al>~t1klan su~la111as1
ile r~ddeder~k. Ba~kurt birlil<forindekL a~k-~rlf..rin Reyaz - Ordu- i~inde
·dag1t1lmas111a ve aralanndaki i:rt1batm k0partiim~1srna _karar _\ler;11;s!e:-dir.
Bunm1 Uzerine, Ba_~kur1Jar Kolchak liderligi11dek1 Bol~e-'-'.•k kar~1t1 Beyaz
Ordu 'yu dest~frlemekteq,_va~gei,;,~rek I( 1z1J Ordu birlikl~ri .ik - paz'lrl1ga
oturmu~lar, iste~leriQin kab~1l ediln:es,i;iin ~rciir;Jan· 22 $ulx1t. 1l/'!9 tari:1i11dt~
J(1d Ordu sa.11arina kat!lnn~fardJr.''' Amira!Kokhak'in n0m Rvs mdliyctr;i:'i
....
----~-···----:----·--·-·--~·-
" Weeks vc nuyti;n,
-~:t \Veck"s~ \~C-8ayk:·i1;- '-i:i;.m.-, s. ·6L1·.
~ i,~4.~~-:1;-;,-,-s-:- 64
io-~1.fr.m:.s
. (>?)
--
-.. -
-
_,
-
IS
S1niJTiOV,
a:fl.-Rl.,
5.
a:vu .. s. 65-66.
3a6--?7.
. .
'
'''Richard £.-?;pcs,"the-first Exp,"i·iement irrSov;ct Nt1tiii11ai'P<i!icy. The Bashkir Rc;.i<1blic,
! '>.I 7-t 920'\ Rw1siai1 J(evie''" Vol. ~~- Ne 4, 'Ekim 1950-, s. 30IJ- ! i. ihtiya~i:•·-1 uldugu doncrnoe
:~:, "'-
~·
'
; 3~
Jo~;:-n~d
of Bl:1rk
KJraden(z incclen1i:k11
~~;e:1 Studie'.~
;h:;os~ ye '-1igi~r_-_~11i!llyc1leri11 tjzgi.idC1klerinf~ y~r;an12 hakk! ton1111ayan d~~)­
p:_:rtl~ J:lli":lg~nT!lan, Bc~/a? (Jn.iu 'nun _~rkas1ndakj hatlann yOzi.dcn·::::,1.nt ncck·r:
(JJ1i;c1,; y;_· !(1zil fnj]u birliidennin zaferin1 9;1bukla~urn11~ 1 1r. k sava'.1 s(\JTc;\nc·: 8eyaz Ordu ye KIZll Ordu hi1:1ikl_:~ri ellerme gc91rdilderi kar')1•h111na
msanitk d1~1 muamcle yap1rn;;Ja1, yal<aJad1klan muhaliflcnn pgun11
i~kenceyle ya da h1r~1.ma clizerck oldiirmi.i~lerdir ]I) Kendi 111ubal1flcnne kai ~I
:-,u k::idar sert 111->anhk di$1 muameleyi uygulamakta tereddUt etrneye!l her 1k;
13]af3 rner,sup genera!Je:·in 1l(tidara geldiklennde, otonomi ya da ekon<m}ik
haklar (irr:11 ederek kendiierine des·tek veren diger rr~rLetlere tolerans
gilstermt";:ni hekle.mck imkirns1zd1r. ik?fdan eie ge<;:iren Bol·1evikler. iv sava;
o.-:cr.-:;i t<.l!1l laahhiitknil: yok Sd.yarak hic;h1:· 111iJJete uJusai kimJigi 1~·1Jic!C
31
VH!,iamu $'lr.'i1 tan~-11·1at'm$1:Jidir.
---~
J'a.ri~ Ban:fKoufrra1Js1 Onces_indeki Hazirhklar ·
_,,,_
Ul\1~!araras1 ;.1i$kikr t",rihmde_ki e11 gcnr•;ri;;apli organizasj'm o!an Paris
H:m;; l<u11frran~1·n:11 toplanmasma yTu1~lik l1a,;irhklar yap1iirken: Rusya'nni
<.,:arllk donemi Aft[> Buyiikehri,;i Il6n<;-·/\ 8akrneteff '.W Ka~im 191 S
tarihrnr_k ABIJ L~i~leri Brikan1ig1 'n~ g0r1dndig1 d1piornal ik inuhi1rad:1 (aid<0>
•rn~moird: K01;foDJli~T, Rus halk1h~-fillil · d1rvramlma:;m1, boykce Ji.m;~1
ban:;;m;;-, k0n_:nm<;:.inc1 R1~s halk1n111 da kai.k1da bulunabilecegmi, Rusya ile
ilgtli hi<;i:•i1 sorm1t;Jl ;(endi nznlan,,.ahnrnadan.. yi.izi.i]mernes111i, Ru:; savn'.,:
e8irler;nin esil 1rnrnrr.ek gormc.>•'1i~ vt: Rusyci·yi ·e~1 it olarnk h;mc almayan
gei;:ni:i Y•' da gdt;:ck!!.;" ilph •+•.Jliofi'l~-Jrarartai"'verilmcmesm~ istern1\;ti1 .:.:
ivtuht.rn:t; nn venJ1Ji~1 dOnc! !1dt AEli~ lle Bol~cv1kler 'arusn1d(I -d~piorna ~ik
i!i~l~i yckhtr -,;c (·arlik ctiin.::n1i k"s BITyi.ikel1;is1 Bol:?cvikleri teins;; cl.Jncr11ekWllir. Euy-r;ffcl~·i ·nirr d1 I• set1rd1g 1 takpler d:ih<1 ;;:ok Ru~ya 'daki
· Eol~;evikfor d:?miJaki ge;;:ic1 htildjmetlerm-·talcplcrim - y<ii!:>lt1T1::tkt1dfr. Ht:
r gey~c.i htHcUnletii~1<Je~n b:r t~i1t'si de,~ .Q;nc.ral J';Ql\·.h.:iK idare:,inde P·~ l<_asu1~
19J 8 't~1rd11ndc. k 1~:ruhnu:;; e·ian ()tfG'k Hilk(hnettdir. Muhllntyi irrceleyen
Wils(:n, 3ym ""gnn vcrd.igi cevapia:--~1.isya.'11in ban~ rnasa~i11lfa t<>1;·1sil
ediln11'Gmi:1 finemii•in vur;uL1cken bu 1erm;ilin kimin taraf:ndfri'1 yapiia1;<;g1 .
hw;u<;un(iaki ku~l-<1Jl<;r11u d:o: dl!e. getiml_JlTli. Wilson 'a gore ltusy<i. Ban~_·
1
· Konferntis1'n<l8· Ori1sk fll1kih~eti tarafrndari te:rnsil 'cuilmeiidir. .i Onisk't;.i
~;~ '.2~ ;:;~ ;:fJ,ff~ "'.'.': .':·:·: .,: :~: ~.:~'~: :·~:.·." : "~:::,:·~·, ,:~.: : :·
rJo·J~~i1·d:-e;
:·c
:~::6. l\~p·::r~ :~~h:it:P;~ ~v Fortig!~_R("\:Jt_;anr, c_ft!w l_Jnitt'1.i Sfatr? !~'.9. Tb:· P;;ti:;
i\·\.H;~: f_'.;:::·1!'.;icncc, V0iun1c :, \_)~ G:iv;:n-!m{·nt Prir1ting Offict ·\N:Js:iin~'.,tOn ~942.::; )/,7.
-. ,;:., r:':;:·>· ·:i H'i! . . 01: [(; .h~ ::·,.!{ n_<m ~' r;J"Stute, 'vV:ishiHgHw, i~ov,~rnbc·- '.:{:, 1~--..;8. ::.g •<. :.:.·. ?/,[) .. ·r:;
~
1 - ::
Dt'lTJc;1
J_'l.)
Amira.I Kolcluk l1drrli.g_rndeki Beyn Ordu liareketinin h1';h"11nrl nh:rkc'.;-:;
bi.1!Lm1:nakUc!1r~1vc boyiec<: ABQ, dullly:i ol.araL8cir:'i- Kimft-:un,; 1 ijii.:t::;•rid•'
_ An11/a1-KoLhak lrnrekeimi ta111ma ytin•.inde acl1mbr atmaya ba~lam1;;w·
7 Amill\ I 9 f8- tanhmde ABP D1;;i~kri Bc;kan1 R<!bert Lan-;ir1i!, /1 Jb·,,
!:. M. House'a gi:inderr;·n~ oldugu f'.1Zli tdya:c1s1n.da·kusya·ct;:ik1 c_:!,_;;:um:! ::;~;
~ek1lde tarnmlamaktad!r: Archangcl'de bulun:m ABD, Fians.1z ve in!',1l.1z
askerlerinin
moral
durumu gi.inden giine kri.tillqmektedir.
Petrograd- -.
- ·1 c
Moskova·daki ilurt11}1aa yo!~ fazla deg[)iklik yoktm fakat l'etrograd'da <H;l1~.
tel11~kesi anrnaktadir. Bol~eviklenn buquvaya.. kar$1 dC1~manca davr,rn1.~lo.n
::irtarak dev;nn ct)l1cktedli-. Ukrayna 1le 1lgrli 9cii~kil1 raporlar gcltnekk bir··
l!kte, Ge11cx:.il DernkiP kom(:tasmclaki orciuX1cv;1 eie ge;,:i1nn~tir ve K'.m1:,
! latman '1· l:n<tayna 'rnn frdera) Ru·>yf< ic;inde yer alacag1n; ilan .em1i$t1r.
Raporun bild1;·dif;rne giire K<1zaklar, bagrnmz bi1 UkrJyna'dan ziyade
Ri..s federal y;;ip1s1, ic;inde kalrna.y1 tcreih etrni~lerdir. Sib~rya'cla, Yol;.;;i sr:i1nrn.ia durt;i;~· bna:c daha iy1dir ve· Amira! Kolchak idm esinde ku! ulmu~ o]m1
l1iiki1!11et (Oin:,k htiki.imeti)giiu ge\~lik-;;e gi.i\;Jenmek1edir. Kokb;;k Hliki.irncJi m11
cl1·1 1:~len bak::ir1hg1, (arhk_ (~i)ncmmin 'ci151~1eri bakarn Sazonoff,i tt'k~1i
ed1hrn~tir .. Amira! Kolc:h-::k, A$ag~ Volga 'Ja bulunan General. Denik in '1i1
lii"dusu:~Ie · te~1iaS"" kur.itra~ natlann:i b1rle~tiFip.;:y£~- ;;:;.ll1$1naJ,tadir.-'"-·Bu ~mrda
ABD HtHfon1et1, Norve,; Ortael9isi !::>ch111ed1n:fr1n'm 2 A1al!k. i'i18 tann!i
i:ir;f;J is, -Ile Bol:]eviklerlc. Alp1an Hiiki.imeti ~al~~H1rlal;; ym·1:;mave lieh;elen
y.;cn:ll A ltmm ars::vin; eje gedrrne~,'C ve bu. ar'.}iV .sayesindc Bol~eviklerin gene!
ti1lHn1tmu ·('ttaya 91kar(1m1ya 9ali~rnaktadu-. D·~i:,kri. Bakar;· VehL Pn'.:;. ()
.1\l:~hk 19·fR 1J1!"ibir1d~~ t~"u~~Y. E~~- Iv1. l_loµse' _a g011dr.;t:g~j:$ pfd: LgH.- g_iz.i_~- ielya'.i:_:-·
1
s1nda
cibya dikl:..at i;:e!<:.n::~kte_ vcAlrnan ai:1ivlqmc ~::·i~1h1·1~1imi i-;temektt'dir. ·
· . Oin-;k'taki-Aic1i1:a1 Rolchak Hllki.irneti'1rn1 l>;~i;;lcri. Bakam Klutclrnikoff~
!'a;!s'frk1 f'.us Btiyj.ikt:kiEi~n•:o} 1}!'.a~11<.19Jl3.iau!:iind\'..·15ondenrri~ olduf.'.it
-taiimal rdgnZfiyl<: Bai!;lu;;1klm:
S<~vu~~n. i!k yi.l!armda c.liinya_ b<.lu:;1 i\·in
hu
;,,r
~;rndz. omuz<i n1iicadd~ <'-dcu fai.::a1 daba_ scnir,1 sa,;3.stan ~d~iln1ek ~oni; 1C10
kafo.1 Ru~ kiJkma Ban~J(or.fe:·&~1s1;nih\ ~:;;it EJ1.;a111c!~ y.;iµ1!n1as;nm s<14~bn. m.:isnn i~temi~tii .. Diger. oneml i bir 1st~k de Bol~ev ikkrin; Almapya. Osrn:111 l i
- T~1pariict~rlug_~, "-~ Bl:ilgr,i:ist~niJce ~;~wlad1ki~u=1- Brest -Lito~sk Antla$i~1%1 'n;:.
gcc;ei~iz
s&y1f1-1\asi<l1L'./''
. .· ·
·
·
R.1:sy<i'rn11 H~n$ K:oni-er.qr;$1 'nda n:rnl - ve kim tariifrnd<.m tc:;;;:1
..
;:;
!\1/
\:«-nfrr ;!.: !L.
1
"'"\,.\!, 1 ~;hi-;·,!·'.}O;l. [) :,!Cl:,1ii_ ·:i .-~
1
1
j{Jj;), ,:,-
.c ...·
~
1
-~:.j·;~'; _:'1.'.''.",.''.;,. ~~:Vo;~;;.? !.~, ;,,,,:t::,·~;:;:,'·~;~('~;,;~iJ';·,:''~'.,.;;;,,;'.:"~· ~;~'; ~~:~,;~:'.'.: °;~~1 ::',:~;o~:
1
S\;;;:p~;::;::.:, /~<;;'.:,.;;;f;~;,'.;~o'..:;g;; A[iii11.:>f1"·~ ].:,;fc!lak Go'"''"'"''rn!
/1~1_:-x11_, ....,·,:1: :~ .1 i!Tj~i:.·;;;y
ril .F(1:;f.·.::·orn.~k~· Pt:u~i; 1: •1:~· "(_ i 918".
•.!,.'-.;·
e~. ~: ~·!73:
!It
On•,k !Klu1,;1ni/,,,(f) '·"
~
136
J(aradeniz inr~elenx:leri D~1·g1s1
Jo11rn:il of lll~ick SeG St11d1cs
edilecegi konusu Avil.1pn\lak1 R1.1s ve Bag,la$1kienis1!Ci1eft:1rnsT1ida ozellikle
Kasnn ve Aral1k ayJannd.a y6gun ·nlarak L:iru;;!lrim, Londra'daki Rus
Jemsilcis1. Omsk J l ~i!;Lirneti'nden al(lig; -falh~:1r1 inglm re hliki.im<:tine
bildirerek .ternsii;n r.a~;i oiaca,g: ~l<;:Ik~1ga k~~u5turuimaya y<lil$i11111$l1r. Rus
temsilcim.1 bildirdigine gdre: 01i1sk HUkihndi'T1 in Ru syn 'y'1 temsil · edecek
olan yetkilendiri !mi~ ki;;iierin isimlerini Paris Ban~ Konferans1 'na daha •
.sonra iletikcegi belirtilerek ~o;c_konusu ternsilcilrrin Paris'c ula~masmdan
. iince Rusya'y1~TfaiJ,~i1d1[el1' hsEaJ1gi u.iJ:-g5i'ii2i:i1e '[8}Sifma11ia§l ve karnr
.2.lmmainas1. 1sJ..cnm¢'.1<ti::·dir.· i_ngilt~r~'ri]i1·wa&l~E~grcn' T\l~csfah_3tgU~ari 15 Ocak
l 919 tarihir1 dc ABD ·:;_: b~1 geli~·i1;e ·hakk11;(frb1Ig;J.~i1dirrr1i$t'l1;. Yif'e b~lgr-lere
yans1yan b1lgiye gi,ire, ingiltere Vv'.asT1ilfotoh Mnslahafg{iza-r!,- iifglltere 'nin
Sibirya 'dJki Yflks~-1<" KQrhi~eri 'nd-:'ri <llo1g1 bilg1yi /\Bb'(fck( nfahmianna
_aktarn11~tn, Bu bil_1~iyi gdrt: i)msk'taki Kolchak Hi.ikffi'neit'nin; Paris'e
gidecek n!a1i Rus ('mi:g1 Dr~i-;;leri Bakarn Sazonoff'un Ornsk'raki Kolchak
!Hiklimeti. Deni kin l~U!cLim~ti ~.: diger I~shUkliri:;e'!1_erii1i. de' 1emsil e~mesini
istedikleri giirU!mev:1ed ;]· "' -· - .. - -·
··
Ti.irn bu geb~me!~'T 1~1g111da Paris Ban~ gi)it\~meleri ba;;layacakt1r ve
beklennigi giGi r:·.us:,;a ve . Beyaz q;,fo h-arel<eti, koriffrni1s delegelerinin
oni.inde 9liztim bekleyen ivedi sor~nfardan bir 1a1iesi olarak gtindemin Jlk
rnasinda yer: alacaktir. Bagla~:klar OlJCe Ban? Konterans! 'nda nas1l bir yo!
._ 1zlenecegin1 karar · v0r:nek ve daha svma JT1JigJuplar1 ce_zaland:rrnak
·niyet111decl~der. Ru.c;y'l-ssva~m-iH;' y1Hannda. Ba!lla~:ldar s&frnda yer aid1g1
i\~Hl, bt! ko11{1 ivc'·J;]\iJf . <;6zlilrne:~i gcreken soi·unlanfan . hir ta:iesic)ir.
!3agl<t§1l<l;•r Bans. g,()1:1\in1el~rn~d~ -~n sorla Os;nanlI irrff)aratorlugu'nu
birakm1~lard1··· <;linl<li ·· ·~mµai:atorluguri toprc.klan Uzerindeki .payla~nnda
keskin anl;qrnizllkfa•· m-evctJ.ttu.
. cc::-·
. ···
1919 }i1111da F~1fis g,.l!i~ gorii~mekri, Bof~cvlkkr ikt1dan ele·gc,;irdikten yaklt~J~( on di)iJ:;i}. SOnta,_18,()cak 19!9 tarihindei muhtemelen kasith
o!arak A1r•1an imp8r,1 tt;rh1gu '11;m_kur.u!+i$-.Yrldouiirnijncfo. ay1ld1j'p11<l<i. d,1 ha
- once de trahsedjJfdig,i · gibr'4'?.bi'S '-SOrt4l1t:r-~tiim. kat1hmc1laufl.c. yogun !lg1si.ni
_ <;:ekmekteycff. ·nol$eviff kaf~1t1 B~yii~i Drcfl1 hareketini desteldcycn ve Amira!
KQ.!chak~·:. y<:rdim ('den ~1t,iltf.::.Jc .v{Fransa-;'.l}o!~~~:})Sft:ri devirfrie_k ii,;in daha
T
•
gU!flli hie meidahil1ikkn y;;imrych. Bagla'51k ordut:a11 gene! kormuan1 tTrans1z
Mare:;;aI Foc;h, B<:[ti'!'i1k Jann Poi1111ya 'da Bo!~eviklere lrnrs1 sava~arak lm
rehlikc;i( or~adaic1 kal~hrrnas; gc:rektigmi ·soytcmekteydi_ '"1a1:qal Foch 'a
f:i5re; Boi~)C'iik tehiil~:.:~ini berbraf edecek ol~lJ Bagla)1k askerlerir!ln yogun ·
_.,........~-·-·"-·•t··-··.-'·"·----".
,_ I;
The
B. it1~·!: Ci!ar._~[; t)c;·,.___·J::.v) 1c _i!:__r ..4ctil1g Sccn?!U1)' ·:;/ .\if]N-', l~n. 41, A1cm(lr;n:di~.1l,
1
:;:Tl. The lintish ·ch111J;-e· (8~11"iflif'j tq the AUin}!.
Secrct<w;· ~-,.{'-,','tJi'c, Nu. f ;_ /11~11!t,;rc.1ud1,r11, \V;Js!1jn13ton: )anu,\1")1 ~O, J9 t 9 1 (Lg.I:.· s: 278.
'Nashi:1'gton. !anuary '. \
l~;;~;, a.g.~. ~
i'l''·W'
'1-,
I.ii
lug1111u sava~ta fazl6 y1prafm1<tm1;; o!nn .ABD askerleri alu~1lir:m1liyd1."'
ingiiiz D1_~·i.~leri Bab111 WinstonChurohil de, Fod1 ile ayrn fii,:1rdcydi. ABD
Ba$kani. Wo0flrow Wilson ise hi;;: kimsenin Bol~eviklen yer;rnek i<;in yeterL
gi1ci1Ru;;ya 'da mobi !ize e_demeyeceg1 ~neki,;esiyle ingi !terc' '-/e Fransa 'nm
2
bi1 takbine kar~1 91krnaktayd1. '' Asken gi~ ku!lanmaktan yana olm::iyan
ABD 1darecderi, Lenin ve Trctsky'nin Alman ajam oldugu ve Bol~eviklerin
halka kar~1 teror uygulad1klarL propagand.as1_yla itibarsizla~tmna _politikas1
uygulamal<tayd1lar. Bu politika ABD'nin Ru~yn_BLiyi.ikel;;:is1 o!an ve bur~­
dal<J. ~m:tla1'1 !ncelemek iizere Rusya'y<! i:;ondf.'rilen-George ·cricel Korniresi
tfm:findan.~ekiiiendirii.mekteydi. Claudc:cE. Fike_, Wibon 'un on dorl. prensihin!n, Ozel!ikle de Rus hallo ile ilgili olan altmc1 mRddenin bC1yUk onrnda
Crc:~! Komitt:si 'mn ]6nlendirmesi lle $ekillendigini sbyknwkkdir. Fike
aynca, ABD'i1in Bo).?evik rejimini ram-mama politi~asmm da. Creel Km11itesi
ve ABD Biiyl\kelc,:1hgi'111n yanh$ yonlendirmesi sonucu kararh:~tmld:y,ir:1
ileri 5Urm~ktedir 30
·
Paris Ban:;; Konfera11Si gorii~rneleri esnasmda ABD Ba~k.arn Woodrow
Wilson, Bof~evikJel·in fikirlerinin H.in1 Avrupa topraklarmda taraftar
buldugunu fork etmi~ti. Bu nedenle Bol;.;ev1zm'i zehir!eyerek, ("poison of
Bolshevism") ortadan kaldiracak yeui bir diinya sisterninin oiu;;turnl111as1
gerekt1gini soykmekteydi. Bol~evik fikirlerin ozellikle Dogu Avrupa 'dayayllarak - bu bolgele;·in · Bol;;eviklerii1 etki · a!anina gi1 rne:i1; Alman!ann
c;ekiklilderi J1)praklcin111, tnhkirn edilrni~ mevzilenni, silah ve cephanekrini
. Bol5evikle.re teslirn etniesi sonucu htzlanm1~t1r..'! Do11ald J Buz.il!ka;,
· Mdletler C'e11;iye1f'nin kurulu.$ felsefe~;nin altmda bi-iyl\k ornnda Bagla~ik
d1~ .politika k<trar .alic1l.armm !3ol$evizrn··e .:ve getirdigi_ yeni_ sjsteme km;;1
altematif oln~tm!;~ak fikrinm yatllg:rn. si.iylemektedir.<2 Buna kar~m Rus
<;c~arhgm;n -~e nnun. kar.anyla I. Dl\r,ya Sava~1 'na gire1 ek Glkedc meydami
· .· gr,imi~ o!a!l y1lomm etkilerini nrtadan bld1rarak Bo!5cv1zm'i teim Rcsya
topraklannda egen~~n k1lmaya c;ah~an vc bunun i9in Bagla~1kiar Jcotetindeb Polo~1ya ;;e Beyaz· Ordu il~ ~av;i~sn · Bol~evik d1'1 politikasmu~ kmar
· ~jiciJ~n. ise, -Pm~is B:an$·Kohfe(aM1'nclaki gel('.}1:.ielen. kapit[!listlerin di.1:1:-;<•
. i~·;;i.ierine ka:·;;i emperyalist uygular;1a.tan qlarai deg<':de;idinnekt~~ ve bu
. baglamda prnpagar:da yapmaktaydilz.,· 3 .i, Ba~kan Wilson da cl&hil qlrnak
__......_.... _____________
__
. .
.
I
.
·rn nc-ri.:t.ld_ l. Buzin!~:~i. "a~·~1c Bolsh~vik.s,_~t~e~eague ofNationsj1!KI thc_Pmis_Pepc-? Conf'i-:n~n1,,~1,·",
Snvr;f.'il!ulip·. Voi. 10, ~fo. 2, E!nm 1967,'s .. 2.S7.
_~:; R'Jbt;"t Jin1c:. ~~1 ..1(i(tox. ·'\Voodnnv 'Nilson, th.:: Ru;.:;s\an F.nibusst' antJ Sibe:iu:. Jqtsrvention ~
Pac:f!c l}f,:;tarical ne1·iv1':'. VoL 36, No. 4;Ka'j!!i-t !9(~7 s. 444.
~.
Y. hl<c, ti gl'., s. 93-:>8
,
1
.1 ,tte:.Jwr;,uu/um hy .r~4r. ;i. ll/. D11/les, Deceml1cr 30. ·J9/8, Lithuania an·/ Poland-The f.. :1s1
~'~Ei:,~~~T;:2e~·11;~:u;": Tt1£:.~Jp(,<1'il;,11ki a;~?
s. 48 l-X,,,
'
j
3ti
Jouru~1l
of 8hkk
'.:;e~1
Kcnadenlz In1: 1::letnl'leri fJcrgI'-il
c;1udie(
Ozerc B<Jgiii~ildar. uz\111 gon.i~i11c:lc:rckn sonni i\liilc1ler C'crniyeu n1 7'~hirk·
menicsi i·;1q l1ol~eviklen kabul ctrnemcy1 uygun buldul<J.-. Bunun y·:rt'.":\ 21:1
May is 1()l9 iarihinde. Knnferans topland1ktan yakla~:k d.orl ay vnrn.
..:lemok1 c1t1k .Rusya 'y: terns ii eden 11c Bol~evikkri yenmek iizere oldu~~unu
d~i~iindlikkri A.m.iral Kolchak '::i rfovtt giindei meye ka1 a! verdikr Amirnl
Kolchak';i gonderilcn davette: sava~tan sonra dernokratif.bir rejim kuruln1as1, se,best se9im!er yapil111as1 ve Cem1yet'in i~leyi~im: ·uyrnas1 ~artiyla
kendisini tanryacaklunrn; sav<1~m1111a destek v:·,receklenni \'C kabu~ cderst:
Milletler Cemiyeti'ne irye yapacaklann1 bildirdiier. Dog:Jl olma!( Arni!:d
Kolchak l'll istekleri hemen kahul eiti. h1kat durum Bai~la~1k tems1icilerinir,
d1i$l.mdii1~Cinf.in aksirn' idi vc A.rniraJ Kolchak ald1gr yenilgilt:i nedeniyl,~ K1z:I
()rdu hirliLkri Ki.lf$1rn1da neat halirideydi.
Paris Ban~ Konforans1'11da Beynz Onlu Liderlerinin Faaiiyelleri
ve f.fagla~1kfarrn Tutumu
hu is Ban~ Konfrrans1 rcs1m olafak m;drnadan iki glin bnce, 16 0•: Jk
J 9 l 9 tarihindc, Fransa. ing1ltere, ltalya, ABD ve Japonya 'nm Ha~kan vc:
Ba,.h;;kan dUzcyindc kaiild1.~1 o1ururnumla Rusya sorur:u ele almrn~')t;r.
Ott:n:,mda ing!ltere Ba~baka111 Lloyd George Bol~eviklc:rin tan:narak Han~
Kor.fr:;-ansi'nda tcmsil edil111elennc iaraftar olmad1klanrn lielirtmi:), Rusy.1'ct;;i
\:at1~ni:. hal;nde buluna11 farkh liLiki.imetler arnsmda ancal< bir ate~hs
saglcnmas1 durumrn~rfo Konfrram 'ta temsil cdi!ehilecc!dcri om:n:;inde
bulunm;.i~br. Bahsediien otururndaki tutanaklara. i}zel1ikle lngi!ter<:-nin
Ru~;y..i daki misyonlan \·C asl:en temsilcileri vasllasiyia eldc ettigi bi!13il('re
d-';yarrnrnk. Bo!~evikicrin Beyaz. Onfo kar~ismda gii<,: l<:<1.z::i:ir:13y3 bJ~ladiJrn1.
kc)yH.ilerin de derchey!ei cc destek.lentn Beyaz hareke1.i dcg!l, 9c•[\ .mbkla
B1l:;:ccvi.kl1:1i de1'.1.ekkme egilirnindc: oldukianrn soykrni:;!ir. Lloyd Cie<Jrf,t,
knnuy2. :ii~kin gend hir degedend•rn1e yapt1krnn sonrn konfrrnn-; l<.atilim
c:htn'.°,_a $L' k!·it!k soruyu sonT1_u~tuc "Bi:!tY, Bol.:i<:.1 iz111 'in .Al111un 1ni/i1a;·:zn11
gihi in::Nll!ltk irin ~·ok 1ehlikel; bir harclu~'t o!du~tunu siJyh~J:·e.l)iliri~·. »·t~~ve!
b(jFfr: i~t! bi; itureketi yok elmeli.1 1.iz. J-lim.gimi::: ger('elr/c:; biJy!e hir evlemi
yerillt' ge1ir:ileye fwzirdn-? Smmw1 hi<;: kimse hi5yle bir iwn'ltetre hulz1111nay1
i.vit'/l/e111eiaedir. ... Ai111a11/ar «ok or,<rani~e bfr .yeki!de lfskerl!!ri11i 1·1111r!om
1
1
y1~1n1.~lard:, Bol.~!!l,iz;n
gtirhiJar
V'2'
ise zo_1'{( ve kar111nyo i\:er1sn1d~~ u!i. nn:::ok .~·undi da/1a
lwvv!!tli hir (;i-duyu sahiptir. · 3 ~ -Rusy:i foririik !anndak·i aJ'.rn h11
J
'l()
.ve miS}'Qnlan 3~1yesi11d~ _ge.n;:cJ.:.i,:1 bilg1!er eclinen L. Cicorge, Bol~evikkr1:
lqir~t ;;skcri'•gi.:<; sei;;ei:c[;iniri- o g.iin!ui ~artlai cl<• 1mimki.i11 olmad1gmm fa: hin~Jadir. ~\.in!(ii. Ba[~ln~1kl:Jrm Rusy<1 'dak1 sava;, ynrgunu askerleri c~ leri11<."
dti:rnwk is1t'.11~elaed1r. Dah't du_ i.\m~rnl1si 31h.-y2"dak1 lng1li? gli~l<>nnii~
kornutam Ti.imgeneral /\.lfrcd \Iv. F Knox da. Boi;;evikleie kar~1 sava$an en
di.izen!J orciu olan (ekosluv.:rk gll~·lerinin Bol~evizm'e mcylettigin~, Generni
.. Kokhalc'm Ru~ askerlerinm de i;:ok giivenilir olnrnd1grn1 bilc!irnn~ti. Genen.!l
ber]ikin'in. Arniral Kolchak'a itaaL etmeyi kabul ettigi <iiylenmektedi'.
Ancak-ikilmin arasmd~ bne!nlI bir Bol~evik i~gal alarn vardir \le· pu nedenle
t~i ordu. arasu;da kara baglantisi mev.cui de.gildfr. Knlch~1l(-111, eski re1i1;1i
g<':1-i getirme niyetim bi kn (ekoslovakhr ve Bagb~1k askcr!erinden hid.ii;!
-Y\:CD.1 blr ~:arlik i:eJinli i9m s;ivi.qmak istenwmeldedi1.:;s Yapilabilecek t·:'.k ~ey.
Bcyaz hareke!m Bol~eviki"ere kar$1 destcklcilrnewJir. Fakat _k1~11d1 an•s1ndci
UV•Jmsuz ti-~ksiyonlara ayn lm1$ olan· Beya;;.. Ordu Hareketi, K1,·:1 l Ordu ·vc.
BQhevikpropagandas1 ki1r~1omda hir gih; ka_vbetme sCircci i~ine ginm~ti.
.. -· _Yim·: rle Bol~ev1klere kar~1 mi.icadelede, B~1.i>,ia~1klarm elindeki tck
askeri ser,;cnek Beyaz Ordu gi·neralkrinin en'irinrkki gi.i~:lc:rdi vt Bagh~1kla.­
bu gi.id.i sonuna kadar lrnllanmak' niyetindeydiier. Bu arnci9la,. mi.itarek.e son·
rasmda ei" koyduklan OsJiHinl1 imparatorlugu'rni ':!it s1Jahlarmrn bir losr;rn:1
.Rcyaz Urdu iidcrlerine gi)11derrni~lerdi. Bi)ylece bir tfl~l:;i ik1 ku~ Yl!t mu~ht!-.
lwm Anadolu';;i, ilerdelu·1~gal planlnnna b,-~1-s1hhs1zl1nd1rn11~b1-, hen• de
eJ l.oyduklar; busilahlan kendi 1nallunyn11·1 gibi fkya?. 0Hiu'y~1 dag1trrn~­
ford1 Bagl;i;;Ii~lann miisaderesme ugiayarak eidcn ;,:1k:m cepham· ve silahiara
o·cdlikk fi.irk,Yurian c;av;rmidn hayat, imem_ ,fo:1i.ihE'ak, A11kura lli.ikL!rn<"i 'uin
silrih_- ~ lhti yac1 ~Jz__t 1 -l:~~fckct11_! On~;f!sli . ol;~n--_.JJok,evik~.t:~r!3t~e- '~agl~nJjfGY<!
((CJt~1laCakt1r
j{,
•
-.
-
Ban~ K\)1:dernns1:nm 21 Ocuk.tarihili 0rurp111m:,fa ((fl>Ya '<lab ~;1,.tir;
kkr;ir ek ahvrm.)-vc Hey<iz Ordu.Jwreketinin-Boi$cviki<~re br;;r ba~an ~un·i:
~!e£er.fei1l}?r!)_rn~~tir~ .(ltttr~1n~~- :f:.BD fSa.;;ka12_1, __frrgi1ter~: lTa_~bakarn} Fr-~u-1.'>~: ·Siw~:;; Bokarn, ital'.va M~clis B.a:~k<im. ve ,fapony'1 Bawn Makino'nun kaJ:h ·
m1yla, ger9ekle~mi~tir. 'fopiant; tutanaklann)t.g(i;-c; Dauir;;arka 'rn•; Rusya Qrt?el<;isi M .. de Scavemus d<.1 otururna l~at1hru~. Rusya''d:iki .durnm ·1c
Bol.;;evim1 bakkmda katiim1c1lara bdgi: venni'?1ir. Scaveni1is'un vfrciigi !:Hi~·;­
lere gore; Rw;ya 'da Bol~eviklcr vc: B0l~evik hr§Hi.ar1 .oimak tizer.-: iki s;:H i
Jn:ll1nmakt<1ydi. Boi~cvikltr K':ienst~:r HiikGn1::tini .cl.~virdiklc:·i11de s;,-;.·1·;:ro
t~it.ff1~sini i~tcyen a.skerlcr . topral< !.steyf:F; k0yd tiler -. e ayncsl i k .~stcye:; : ;~~;
1
-'-··---··-- -·--
-----·------~·-··
·-I !;i.;t i.-.· !":--:1C1-" Co;!fi-'te.'ff ,., ; ~Wi.IJ310 //) Ser; ehu~v ·s r.;o,t(~~~ o/ a Co11~·ersl!l(n:1 fjc/d f/r A-!.
r~ich ....,r~ ":; Rori/II !JI tlU? Uuai d'Ursl1_F (l}1' "fueasdr.i>. j<JJll{•jj:1: !6, 1~1 /Y, l:i 10:30 !Ult. (..:l~J'.
\/ ;)l\·n1t: iif, ~. 58 i-82. Lh)yd Geroge 'n;n oturun1du. ~hyiemi~; uldugH ••.:: rut:i;rnk!:.!r.a t'.e~e1~
~C:-::.k:"lni~t. o:·ij.in·:i,J;. ~:;l)yh:dir~ "l,Ve could say //111:' fiof~<,i/~?l'isn 1 wos a ,111(1'.':!i!n!lli u:.; !f:.,;1s:c;·uus !o
~~il'W:i.afim: '"'"' (;enll.:.m ·,Hdifori:-.m /,r:d beciT; Wj<:' that :; 11: musf 1he1·1::f'i.1.·e 1.h<~f!·o,· ii' Di:! rtll;'•!!tl'
:;p;·io:tsiy pi:t /i.W!;'ard il1is r:11Jcr? J.·h1\ .:.u:yrme pr!?pared 10 can}' i! nw?
T/1'"-' (:ennu.1 1~-
1.i!ill::/.: Oti
thf~ IY(~Sl~'i·:i. /"ronr:
;:wr.:ul'l~.'.:
(i!
lf..1:: 1·1Q:J;!'ilf lft.!f.siU.:"\.'f_"'I''- '1.'f!S
'//'~~;~:~~:;~;;',,;~;:: ~-;"~;::,~'.'.'.~'.,;:;::'.,;':.i:,;;_1 ~'l~r,;1 1 •.t,,/J~ ,m;,_,.
~' S:1L)h;_}\. S.0.ny~r,
'"1b:~•. Wtn.
ra. A_.l{1n-/:du;.' 5·0i'(J.;t1
s. .:5 !-58.-
D:~~· ~olil~'l:c:
W:'
-
?L
1-:·!.~,r/;
ii'J(i
6:1.sk'. Ti,1rk T~1rin l<_i.1n:rrn.:,
140
JournJ! uf Black Se;: Studies
desteklenmi~ti. F8lrnt Bol)eviklerin sozlerini
tutmadJ['.ma marnm i~<;:1 smJJi dururnundan i;;ok ho~nut degildir ve. K1Z1l Rus
ordusunun i;:ekirde)lini yabanc1 askerier, Macarlar, Letonyalt!ar, Alrnanlar ve
(:inliler olu~turmaktad1r. Scavenius'a g6re; bahsedilen neclenden oti.iri.i KIZll
Ordu i;:ok cidd1 bir gi.i<; degildir Beyaz Ordu liderlerinckn General
Denikin'111 ilerle.yemey1~inin nedeni KIZll Ordu'nun giicli degil, Hatman N.
Krasnoff liderligindeki Don Kazaklannm kendi topraklan111 savunmak
17
isreyi~i ve ileri harekata goni.ilsi.iz olmalandir.' - Danimarka - orta-elc;1si
. Scavenius-'111'! en· son Ekim aymdaki tarnkhg1)}a dayanarnk-yapt1g1 degerle1idirmelerin, Beyaz Ord,1 'nun Ekim aymdii.1F sonra ya~ad1g1 ba~ans1z-hgm
ortaya <;:1knias1yla ge<;er!tligini yitirecektir. &avenius her ne kadar Beyaz
OrdLt ve K 1zil 01;du 'mm sava~1111 giiciini.i yanh~ degerlendirse de L George 'nm
. sorusu llzerine yapt1g1 Beyaz Ordu hareketinin Bagla~J!dann destegi
olmada11 ba~anya ula~ma ~ansmm bulunmad1g1. tespiti ger<;ek<;:idi1•. Oturum
tutanaklanndan at1!a5!ld1gma gore; L.- George ve Clamenceau tarafmdan
- Rusya 'daki tlim ternsilcilerin kattlacag1 bir konferans toplanmas1 onerisi
yap1lm1~ olmakla birlikte b6ylesi hir geli~menin Bo1$evikleri tammak anla1:nma gelmeyecegi de vurgula111111$t1r. 3 x Aym gi.inki.i oturumda soz alan Ba$kan Wilson, Sto-kh.olm'dt' bulunan
Bo1$cvik D1$i$leri Komiser Yard1mc1s1 Litvinoff ile burada gorevli bir ABD
-,1Jam arasmda ge<;m•~ olan gayn resmi gizli gorU7meniri metnini ki,mferansa
sunacagm1 soylemi~tir. Ban$ Konferans1'na Bo1$evikler tarafmdan ilk
sunulan belg~lerdcn biri olmas1 ve gayt1 re~mi de olsa Bol;;evik gori.i$leri
hakkmda bilgi verrrwsi a<;1smdan Litvinoff-un -gori.i$me mefni bi.iyi.ik oneme
sahiptir. Litvinotl konferans toplanmadan.hemen once,-14-J& Ocak 1919
ta~ihlerinde ger<;ekk$tirilen gorli$mede Bol~evik-g()ri.i$lerirn 01iaya koyarak;
Sovyct hi.iklimetinin daimi bir ban$ istcdigini, Ba-gla~1klar <la l:Yu:.i.stekte ise;
Sovyetlerin mevrnt yabanc1 · yatmmc1larm- haklanm -koruyacag1rn, yeni
odiinler, verebilecegini ve Rus d1$ bor<;:lanm tarti$maya haz1r oldugunu
bildi1iyordti...:Lltvinoff, ban$ olmasr halinde-Sovyetlerin Bagta~rk+ar ve <;:evre
i.itkelerde yapt1g1 ,komliliist prnpaganday1 durduracai?:Jm garanti: etmi$, zaten
=foevcut dLlfttmrnT-bu Ulkelerdc devrim ·yapmaya elveri~h olmad1gm1 da
belirtmi~tiL Li:vinoffa gore. Sovyetler ik kalic1 ban~ yaptld1gmda; Sovyet
Hi.iki.iri1etine dli~manhk yapan Ru,slar i<;:in gene! af ilan edilecek, bu ki.')iler
isterierse Rusya ',c)an ayplabi)eceklerdir: Giiney Rusya, Sibirya ve
Karacle111z lnct:kmekri Derg1s1
Archangel 'deki Sovyet kar~Jt1 g:i.ii;;ler, ' Bagla~tldann destegi tie direnebilmektedir ve bu destek sona erdiginde dagi!acaklard1r. Sovyet RLis)'a. Finlandiya,
lJkrayna
Pol on ya toprakJan lizerine yay1 lmac1 emellcr ta_~mtamaktadtr.
Bununla birl1kte, d1~ gii<;:ler bu i.ilkelerde kapitalistleri destekledigi i<;in
Sovyetler de i~yi sm1f1111 desteklemektedir. L1tvinoffun oneri ve talepleri
Bagla71k temsilcileri tarafmdan inandmc1 buluni11am1$ ve $i.ipheyle
s111rf1 (proletary;i) ta18tindm1
----~--·------
.17. Pari1· Peace Co11/cre11< e. Sccrclt11)· 's Nole of a Co11versalio11 Neid i11 M. helwn '.s./?ffm11 ul 1!"'
Qiiai d'(.b·,1.cPc1ris. mi 'litesdai, Jw11mr;:21, 1919, al-JD Hour~)O; ~.c. VQlu111cJll, s. 634-36.
.1• Paris />euc<' Co11/ere11c~. a.g.oturum, a g.c Vol~1iie Iii., s. 64 t.
n
141
11
v"'
'·l>t'
kar~tlanm1 ~tir. ·w
.
. .
r
Bagla~1klar ile Rusya'daki Orgiitlii Gii~ler Arasrndaki PF.in-kipli1,
(Marmara Adalan/ Preus Adalan) KonferansLTe~ebbiisii
Ban;; Konferans1 ai;:tld1ktan yakla$lk bir harta sonra, 22 Ocak oturumunda Rusya sorununda ya$anan k1s1rdongi.i i.izenne, Bagla.')1k temsilcileri
tarafmdan; Moskova'daki Sovyet Bol$eviklerine, 01m,J(tak1 General Kolchak'a,
Kmn1 ve Krasnodar Bolgesindeki General Denikin 'e, Frans1z Marqal Foch
kumandasrndaki Bagla~1k gi.il;:lerinin de bulundugu Archangel'deki M.
Tschaikovsky'ye ve Rusya topraklannda var olan dige~ hlikiirnet ve a~keri
idare temsilci!eri ile ABD, ingil!ere, Fransa, (talya ve Japon temsilcilerden
olu~an bir heyetin Marmara 'da bulunan Ri.iyi.ikada 'da bulu~ma tek!ttinin
goti.iri.ilmesine karar verildi. Alman bu karar gore 8;1~kan Wilson 'un onerisi
ile yuk~nda sozii edilen temsilcilcre davet gondenlccek ve ag1i·hkh olarak l.
Di.inya Sava~1'ncla yer almt~ generallen:len olli~ai1 Bagla~1k teri1silcileri ile
41
RL1s ternsilciler Bi.iylikada'da bir araya gelecekti. KonferanG'm toplanabilmcsi i<;in askeri faaliyetlerin tlimn konfe1:ans si.iresince durduru!acakri.·1'
Yukandaki Rus temsilcilere ek olarak, ingifiz D1~i~leri J?akam ArthLtr J
Balfour'un onerisi ile Estonya, Giircistan, Rus' Ermenistan '1 Y,e I)ag1stan '111
da Prinkipo I<onferans1 'na davet. ed)lmesine karar veri lmi~tir. Paris 'tc
bulunan <;:arhk donemi politikac1larl Bagla~1klann bu onerisi_ni protcsto
ederek kar~1 <;:1krn1$!Ir. Bagla§1Harm, Rus temsi!ciier ile P'~1~is yerine o
donemde i.~galleri altmda bulumm istanbul'da toplanmay1 tercih etmeleri bir
- f{1it accompli durumt.i i le kar_$i kar~1ya gelerek Bol~evikieri tarnmaktan
lrn<;:mmak isternelerinden kaynaklanmaktad1r.
K1i·In~'daki Dcr.ikin · vc Wrangel, Sibirya 'daki Kolchak liderligindeki Bcy<.t/. Orcl~1 gliylcri
kastedilmektedir. Daha once de siiyl.endigi gibi Dcnikin vc kolchak hlikli111etleri Han~
Konfernns1'nda (arhk donemiD1~i~leri Bakam Sazonofftarafmdan temsil edil11iekteydi.
40
Ali11ex "A .. lo IC-/ 13 (BC-6). Report,. Dated Jmwa1y 18. 19/'J. o/Agmt who lfeld C<m/idc11/fal
Co1n·er.w/io11s Wi/11Litvi110([011Jr11111wJ'14, /5 a11d 16. a.g.e. Volume Ill, s. 643'49 ..
41
Marn1ara!istanbul Adalan: ingilizcccle "Prens Adalan" oial'c:k ·1simiendirjldi_gi i;;in planlanan
konferans "Prinkipo Konfc1uns1" ad1m ahrn~t1r. Ko11fernns1n t:iplunmasmm'"-planland1g1 ycr
"Bliylikarla'dir.
-w
42
p;,,.,_,. Pi'acc Co,1/ercuce, Sec;re!aq ·s No/e o(a Co11ve•·sa/iuu r/elt! i11 Ai. Picho11 S· Room r1/ lhe
Q11ai.d 'Or.my, Pm:is. 011 7/iesda;·. Tucsdar. .iau11arv 22, 19i'J, at 15 Hours· 15, a.g.1-., Volu111c
Ill. s. 676-'!4.
10
,,~1--
.':-IY
y~·
.
·~
_ .
lll
\l
luui;w! r)f!?.hd-:
-j.:J/
1:'...aiZ!cieniz L11;elcnl'~ic1·. Dl:':gi'.~i
Se~t S!t.h.iH:'-;
:~':t.;~y;_, ~.;n~·unur,{Jl~~-.:?,.Y.i.):(,i·in-rli H~!n
·v:.·
~vL1n-r1ar::1
)dJ-Ja::1F;a gr;.;1~tcri.1~ \.:.:k uL~n· B2f~la~,tk t~nr:;i1c:Jt~;_-;,
1
dai1a !1-nccrt\~11 1:.drar1<~1trr·:l;:in -11Ltklnnet
yap~ ve :_~::ken :dareler;_:- 1·els)z ~e;·gn1r ybnt~:n1! de davetiye g?nderilrr1~~ttf:
H<li 1~ Konfrrmrn nm i 4 )uhat 1919 tar il1li ot11run1unda Prink1po K0rlicrans;
cd.;ar de Jlmrn15 ve L G<'orge, konfrransr. sadece ~Bol;;cvikkrin katilrna';:
!htiJnl11in; gOz t'._iniine-~l~~rak f~u duruinda konft:!"an:;1n- herhangi bir ;.·u1l<tIT:
i:iad:~ rtn-:eyf'ccgj-Hi .;Oyl~~_!ll~~t_1r. (Jt!Jrurnda~ R:..1syq.'daki Bagia$;k askcrlrrjn;ri
1lurur.1 1_: 0;i irdcler1rnL?:-.;t4 $ubat c>tui'u1nuna katilarak lfosya sorununu c+:
~}.(Hid!.;_ i(;: !H AB I) ye diJt.~E~:l.n1~r gecik.tin.JI \Aflls2n, .Rusy«t ~a~·: sa \1 a~an B:ig_i2~;t~'­
i:JSkcr il'T .11,ii1 :a1~·,a1nen-~~ek.tlrnt~~: i ge-:;~ektigini s~)ylcF;i~tir. -t:\
__.Bu?kan \ViJ:~~)n'1:t2'1 tin~r;s1 Ln· Oz(k1n12 .Eagla)'lk1-:ui11. B~:-~/rt1.:: (.rrdu
h:JF::kl"'tn::i, Bol:;;evildcr kaqismrla aJk,:n g(h;--k:1rkis: ile artik dest;0:k!t~]r:,,
b:::lirlfn·:,rr..~k. }~. tf'.'.)yr:'d~1
J
n~¥.tt1H·dc nhnad!kl~ru:~;=._~-(?SJr:rnle'.;·; ai;is1ndliri t)n('n1!t<lir. Vv'1ison'ln1 ~;n;t·i:.~1
J(-·ahlil eJiJd1f ,i ~aktlird:-~-~-:}?.;.~~1:,.7 ()1du hare-ket1 c:oi~evikJer-kar~l,1'.,Jf!da
L-1-1h!(ak vc y~ni1g! ka'f'..nil'n1r~z h:1Je geteccktfre B~i.:,~ka:1 V./11son 'a cevaf) \:(!·,_-1~
~':lVcl'lfflc. £;ikilm '01. Churchill-; Bagb~1k asken gdci'inl\n Ru<:-:'''.
toprckh~nndan i;ek1li~1~sjnin- B01'.}~'.VJk kat~Jtl ((~ri·\ eu~~lt~fin. yzk1a~1k· 500.(J.tJG
ki'-$injn ynk e(i:1n1cs: 1!-~L1n!u1a gch~cegin1. sOyler!1i~t!r. E~ufla kar~1n \Vii.:-,on.
Ru-.;y.1 ~fJ~•1etk!:.1.-zrid~! ·rr!i;-:·:vcut Bag,hq1k kttvvetk~raiir. 1(-rz1l (Jrdu g(u.,~1-:::rini
1
.~'.~!'.:~~;::. ' .;: ~11~,, :·,~~;;~~,;~,\';~; ·c;~~~;:1~~1 ~ih;;r:~.d;~~·~·1,5~;-:s'-;;·111ar~~:;;Yr~f~;~ urJ
!.d1l:::G0.i!r
-· --_,
gti~;(~rrh
-
'
~
__ vas1t5s1;y·la -VLil1 );'.SY~l R•,i_sya ilf' _~an~i;;l lh~h- kurma_ ama1;'1:.inw_ gListcrr"' k
i·1-(; 1 ~i:i1vt~~l ir].e~·~J(Olt!l~ran) Pn~_: is.i..y~pi t;ili':h!P sonr~: {~·71~e.~1i·k ~::~'..-p:~lli Ct>ph;,".
1
""-1)lJ1
!_co ,+11 n·11
<·j· ..~l·i'1·J·
1- • · ·f;,~~'
l'flf-l'j"?JJC
l"l''; _ .!
" ii .l ;, 11ro ~1 I-'·"·
l.(.-"f d-~-'- .. ·.'~""
·---:· !'J-~,;l''l"Jl
f·!,J- -yqip
·'.'·5-Lll',,..._,~~.
i._.?
~ _.
-__ -· ~· u 2'•w
~-:J . .
l_I~· - L•.··c..~ a.( ,,_,ui,
,J,
__
-Tl_oJ~.e:~kh~~-~: ,har;;~ I3e;-t··~~- ! )r_d11 ;ya ,d~~tck ":\::ri~ k~~n b1~- uflcJc1~ bih:.~-e!~ YCl :_n
1' :···.';l:}yi
i,~1:n--·vf'""i'k >' ;ri···1 ;:, ! :7-11 n._.
;,,. )~ -.r··<·-~i~~\''H]rP·--i
j{-:·n rnii" L..•rdi1..•, .-~0·.,__i.:;-I/·•-~""
j-;t, i'~
. ·~\, _ "';_o,~~· - • _ ··~I•·~.--'.::._:
\ ..u~ ~' •.,''-,-~. ,L.1...,-~J.. ::"• ~~'J_1~.
':. Pr'?J)~
.11
1
..
_k_aJ~~;.}\l _-gf.iyl~-rlg ..J~-j.~iz~tk.ipq
1• -
--- -~:;\b.,<1far1, 'j~~:1;i:~, !Jxi;ht,l.i¥1~~ip:dnil>' j:t;1l~w,:f1.h2r·.K11_r~1:;u;1lalii ikn
H:u-_.,_kat:fan, v;;
3\;a1.::and1n.ln!;.~sh11n.
K.a~m1_ln1ai:
V}*!iiigiieri
B:!}~fl)...:1 ;:.j~: i_a;_·.~n ~_J< ~!~.sy~. ::.?-~~.~I)t~ -~.f1r~~5H:1dr.1)c_1 ~:;.1! .1cstz Ju.'i' 1:..t!p!3r:3 vi;: ke1 ir:~
1
; Avrup:·.1_ '_'_1~.jryf(! y;1-::(it~l-anafr n1~k3-lcQ~ ,__13·;Jf):~~1!<lfjnt1 vf· Ba~kai1 \~/1L;c):i ~ :~~1=
Il::ir19 K.:m.fer:msr'nct;; Bo:$evilder<' ,-kar~1 ~rakip d;igi uzl«~nm- poiir1k;1:;; sr.:1 r bir ~ekilde e1t:.1~.inhui~. L~nin'~n en az· :l~lrnan .~·~a>"zeti· ,k!!ria: Bag.la~1L:Jn:}_
diJ~n1~:-u c·ktugu vurguh;}J1an1k B,ol$evl Ider}~· l171~}$rn1 &ran.1ak y::! 1ne o(>td"~:;
k::J}Un ];/"(!}~~=-~·-: ta;n El':~Ti·:~ri-~:J -be~·i11i i!ni·:.it:~l . \lv~;. !!iarr~s ~ ;~- 0:1J.(-::~
K_i .•f} r~ '; '.~ ~:;S.,
i-;B~1j:,;~·vik~r-r·: dOti.'/a 6~;.: 1 :;;~ indt~ prop}1~ru=:~.3;:l
,
nct;cts:r:•J.--
·- - B~,h<!;itida{ill T~u~ya s~)flHlll- U.~£1:<u<le f)rti~l.: Blr l't)lit-Jk;•
:.1
:~~~~~!~,~a,'.-'.~·'·;'~ ~uba: T~ r,J,i·~P~~~ ~,~~°'L,:::,::';,'.a~~:·r{;~{~:-~>i~\;~i~h~~~~:u;;,:;;:i~ ~::;,:, .
1(0~_1f,~r:ins1~:1a .--s1\.!2k .b:~k1n~11n:-1.:1
l1~t~-'.tn;~~~- t d~1~:<in!~·iHJJ?t;r.,
t~~L~1.i a.:r ~~J ~ ;-~~-~
araL'-;~·.i~~4?1k~ :~nl~~~r1·13~~:_~l-i.;i~-~- B-.:1ik~-.:ji.: :(~~r.~.i~Ja:J}1~n ,}~r~~'_:dctnol:~ :Jti~;
1
1
_;~:~;~~1.~fd~~~;~-~~~~~:u:~1r1a~~!'.1~~~~- '~~.:~1~~·;~~:_;;~~~~-~c~:~~~ ~:i~-~{~t~~,:\~~;~'.':~~
.-
r;t)k~---i t1=!11J_~$i:::B:~P:1:,A~n-5\~di:i_·_ p,1.1_ iJq;ri\~i~i·!1: fugr,0~11' ":!V_U~gn~ i)~)::U~+J~ Bag!~~:~l
_kh;T Kuzey Jzn,:,ya toprnkiarmd<; i~gc_il- ,~ll1.nda_ buh:;!::lur.dul<lnn 1}rchanr1:::
~~l~~·;{sr· i.1n_e tnkv~vcg.·~)31dr_~rib."[!C~_:T~: !t:c·~-i)l _)~k;rq1.·;.·~, h~~~r1J:.Ji.'.i _ldr.irryi c!iJ-:;:·:~-,
~-:\:~
..
..i')H.,i!T/d
\rViHi:...t:• .~.
"!l-;ir;
N~\.-.
~-~'w-i:.lp•..:
· ·,r.h-:
l'.\'i':
V.-1.:<
'l':,1?: :':;,
l~
Ff:•br~JL~r>
:f~f2r: ~,,.~~~,~~:f~~1,~~;~:~1~?~q1~~~ ,,,,!.,,, ,,
.·.·
:}}~! .,·l/.~p~. Lf.· G_'Y!. i:.P)~' ~.. £~1 .'..,l}f !)~:.i!:,-.0.(~~-. ~·~·.:-~
r - ·<:.:.' .:~-.;'.-z~::· ~·:iilj,-:.:-ufL', -"nt"•: c1fq,\~(f1/;e J:,~t.'l SesstC'!". '~/ ~:".:i S~H,:_:.t_:.. Cr..-·IIJ!C1!. tI,.,:·'.;
;'·'i:·i;::,··: ,~' i··:·XJ!: rti'
f!'w Q!!~':. rf·~~t:·~':i)\ f'aris.
'-/:)1Ui1K: j'._L:; ;~,~'1 ;.~:,.:.
-·: ,1
0.1 •
;-;; 1
fi
nn:. i:.!: {;'. f"r;f,:- •.. _....
·» .,. /(,;~13-44.
9·1
f'r!do:;)<.
:-···:·f.w:
:n-'_~.- !~f. /~)jf)_ ;~: () .;.0 :--' :~~
!1
A':.
I'
-
:~:g\~~~~;)~:l£l~~if;::1ie~~,~1-~~1:~i;i~-9~l~~~~~~·;;;~.~r1 d~:.~1~:~~;,'.~~~,-h~j~1~~C~oei1~11~~':':::
t~:i1tJa.}:-:k· a3kedt!11~in t;.:f:i~.il!x1~~~ \u~i~J::;und:1k1
kar~1t1
f1:-satt1_1.;
(~-,.risjc. J-i_lJ:l~~rnetL'_fl}.~1 ,J-J.a..~~-nda. !Jt~!u11<\_I1 (Jeneri.il 1<_~)1~.h~k,_ .knn1e-runsa U:1zi
';:(-:kinccicr ilc kattlabiiecegirn bildirirken G1irc1stan hagil!h:z bir
oldu.gunu sc1yl~yr:rek konferans~ katilmayacagmi belinmi~_tir Davel gi.i"nde_- i~!kn d_i_&er Ulk-c.kr _My~k -()nrnda l:au\nn _yi.)11UJJdt ,vamJ _t;C•11dc:n1Ji-1ti1.
J?.ol_~eyjkler J.sc:,,~ §!~kc~j _fa:i)iyctJerini ~·-1r~lurmai~1akl3 bnlikte konfer:msa
. ka11ia(;_~klllrnu- bildip;;li~l~rdir J ~ Su bat, OnlarKou~se_yi Q'he Ccrnncil of Ten:
o.tun1mund~1 Clu.1L,;J.1ill, kor.f~_r:msm toplanahiin1csL if,~iri _Do_lc7ev1klere .S<'Vd':
d1.t~·urupn,;:t ;~Ur1 v·,:.T_c·~~·:el~~t!u~~1n~h._1i_~lar1=--.hattapn._~t:.) n:d gtTlsine ~~~ki1rnelcri1:1 i,
-~~k.s1 ~i?r:idt. i::O<)t;:I.~~ns~n -· !(•p1n,i_·a~l~:/~Cdj4~n1 b:1dirc-r1_ bl( i.!lt1rne11.o!l1 _g011dr~n imtstrn (\ncrm1:,;1;r_
"' i<:usya
soI:nnun.un
Has1L
+;0~ulcceg,'i
Bagla$1k;,,,.
- ·.
-· .
·-· ·- kom1fuDda
- .
-l1e) :l\j, . bq _ katTrrn var'1n:_am1~lz1·dir ve bu dunin1 Rusya toprakl8rm-~i?,l"
1
·d: :rdtffil J()y~ yet"tdr'".ytCCg;,_1..~-L b i~;bl·l Hagl.'.1'.]lk if1kr:n~1·! \)e flus ya. d~::,
:i.,-?;,,re y(:'fii ct~.;kr.:rl .~~l::; ,B("J.-11ck:n11e r~1yet1c~de· otn1ad:~~1n1 bei !(iTni~::;rir. (_"hu'r~· !'HL~
J:-.ker;"' :~ i1nnn ~i.•;--q1 ~tr: ~~t'in0HU1trir: Rt:s-;:a 'y:; g{)n~~:bi lccef.irrl.,
n
f;i ';:.,'i~~~~'.:::~':f;;~~i~:!~?I~,l~~:,~~:::::::~r,t:::~~'.:'.:,:,(:; ;: '.~'.,'.li~'.:,
kara~- \1e1 iinH~;~lr.
b!1'" heyr·t
iJcTif:
nefr.:; cllaJ.JiJrnek ;\=ii; ,;u:i1i11m1~ cok •yi bir
2.'i C>cak to1ihb ot-u:-~1rr1da B:Ji~·i.1:;·~:"
!43
1
![}.,.':ff£' ,' /.
I
144
.Jomr.~ti
KJ1adeniz lncdcn1eleri Dergisi
ol Black Sea Studies
· bulundunrn ve Bol~ev1k haHarm1 _yaran•k ·]<::okliak ;1e bi~le~mek 1sl:~ycn
Kuzey- Bolgcsi i'-11iklfrriet· ba~l\<~111 i\l -Tc:t}-;fikol:\,sb'r\in (1w111rn1nu11 ri.1n.
gcc;t1k<;e ki)tCde~111esin1: ncden e>iiml~tu:-. Bt; '<•icid:r i\!fo511-s ay•111r: b;·,~Jar;nda
Kolchak idaresincleki gi~ierii1 Bol.?cviklere :irnqi belli :.i:afe!"ler kazamnas1.
Bagla'i1klar taraf1i1dan sevinc;!e klrsiland; vc Moskci, :.i:mi1 dibecegi C:rni.di
art~. 'Buna ragrnen
Dol~eviklerin'
nihai zaferi '~·kazanaca0:1
.hllsi!su;··d;llu
....
y
'cnd1.~ele1~ h:llen .devam etrnekteyd1. Bagla~1klarH. giire. General Dellikin
.A.lni,in. ya11i1's1a1r ·ie bii i•edenle kcndisine cok·1i;zta-giiveniJCn1evecel<11r.<' 1J
Maps t~frihlf otu1;um ti.1tanal<lanm1 gi)re B,agfa~JI<Ja1-;~C'Gf;'o\'ge'tfl1 onerisi ik
PariE.te bulun:11; K~zev Rusyc. l_fl'1kiiJ•1eC 811:;t(a]1;-' rv( Tchaikowski'yi
dinlcm":ye karaf ·vcrdi!er·:-Bu otururnd·a. :'v:v'ilst1i1, Kofol'wk'·m )\Bi) asker Jenne
kar~i doslane' -oimayaQ ta~1dar c;ergil~diglj}.L b'lf r~t'llenk Ko!€-Rak'a fo7Ja
gi.ivenmedigini -soylemi'itir. 'Nilson, L. George 'i.m ·asker!- g-t1\' kullanaro k
mi.idabiJ ol111a 13ra1:ii:1a ~ ragfl:!~n, Ruslann~}-en{E soru11hmiw kendilc:rinin
c;i:izmek dnrumunda oldukian g6rii~i.\nded1L'<)turumda M. Tchaikowski'ye.
anay:isai' sistemi kiirn~~y; niyetli o!up olmad1g1 ve' toprai;Jann koyll.ikre
.
~
~--..
d~g1\!lp1as1 h11sus1.mdak; gC-irU~leri sonilacakfi ·
Burada da gUrDl~li.igU gihi, Rusya loprakia11 i.izerinde hiThiri ik 9eli~en
.;;1k:u.-lara sahip buTumm - Bagla;;iklar, Han~ Kont';;rans1 ba~layah dorr aydan
fazl<!_ :sUrc gec;mesine' rngmen ha)a. ortak ve net bir Rusya p0litikas1 heln lemekten uzaktilar 10 Mayos otururnlln(ia 8.agla$1lclar da ifr. 011ce pi:m land1g1
gib1 M~ ld1ail<owski'.y<. dinkdiler. Jch:1IT«i\ysk( Denikin ve Kolehak':an
afd1g1 f;arantileri BzglaC,iJ..:IRra sunarak, t)'erLd\in;"K:olch<'!k ve k~ndi <imavh·
i'nnoz·~tk ~u ~ekilde sffa:arn:~hr·: 1-Bc>l~evik ariar$isini ortadan·kald1rrn:ik. 2·
R1~s onlusu1iu.tekrar 6r.gt:itk1i1e!\ ~e Ride,;ik Rusya'y1 kiirma:l<, ::.~rh:s ~.1!111
,fVleclis_i'n<n ,toi:Jm;ma~'."" 4·-Adem-i 111~rkczj):'dc;:iiik~ merkeze ba~)! yerel
.
id'ai:\"kr ~Dini dzgUr!iil<te.riI\ tar;mmas1, 6;roerak ieforrn'L1, -/.i~gi.idi ya:mlf1~-,'
'·---~...
-.:
·- -. ·.'. - ·,-. ~- '.,
..
·'
"
·-' '..:""'-~-- ... · - "
..!•)
nttin c:lu~ltn1ilmas1, i~,;]'ferm kap:taltstlere ve.tliger~imflarn Lnsi kornnrnas1.
. '.· B<:tQJa~1kl.m:1;~ ' y~ra1n11 . ,:>in1:1dari ',, 'B~1r't;t~vik!eH c)~neincy.o•·f]. !erini
_ aqh1yan B~yJl7._ i)r.Ju h'd~i-len, T'chaikoWclq'n'ilf-"~zmrfari _ Ba~ls~1k!a; m
· enai~clerii1t gidern1cye vah$1n:.ikta'd1rlar. "Si~~¥lhat'Or ofan~A:nlfra1 Koichak
it;:in -tciprak iefonnu ._,-;ok ZOI <le~i!dir: fakat~klri1r{bbJge;;~hBeJ:f'gli:;li.\ arazt
cttr~'.b~yler_in,e km~1 ~jin~riif Dl1~kjr. 'in--to:Prak'Teforri11ryr.p1nas, ko~ay hir ·~
olm:qyac_akti. Tum bu o!urrl.<;nzlt:ldara rat~mcn. Her iki general de f_sagia~1kiara
tc>prak refom11.• uahiI diger reform!:m yap;;r,aklan gcirantisini verrnek 1ht1yac 1
hisserrn~~JeYciF K·qnfr.:·ron:::!ti ·~~yn1 gCq1 f,gleden s·onr3ki' otururounda lz1i-1ir'~1"!
1:;gail c1caiii•;·n·1~t1r 1$gal. utunmillll b;leden soim:k11~1s1i1111d~1 fk a!mr.1•~>ir.
i."'im\i.i Ti.!rkkri biigilendirectg,inden J:u5ktilantlall Ital ya 'nifl. ciQ.leciei1 o;icdi
1
.·
'
'
'
'
"""'
'
~·.;~::],~~:~£;:,;:!,f:~~,.:::~ ~:i:::i'.~,{.<;;:.~h~~:;;;~'.' ~~:;1,:J~.f'"~;s·::~;it;,•;;;1,r-;;_;: :';'~:::;.'.:'.,~-,~. '°-'\'~-:~
.
cJovcnwnent'Prinlin12 Offi(:~ Wt1~;hinl!t0i 1 1946, S. t19f-..98. -·
.. ···~~
-J~c1:·;'_;,· Peace. ( ~')nfer~n(:e., iVrµ··t~ ;j; u !1i~eting -Held t;.f P1c·.sid<fn1 ~'Vilxrm ·_,: /:£011::.._' in the elac~·
0
4 ::
'
-
J ~~s
'I,.
GtUTUma kat1ima5ma fag,nicn izmir' !h i:)gaJinin el; a!n1acag1 ogJederi SC\lll'dki
otururna kaitrmarnas1 sagianm1~t1. Bet otilruma. ABD Ba~karn Wilson.
bgiltert Ba~hakam Lyold <Jeorge, Yuna:1dan Ba~bakarn f. Vcnizelos ve
· - Fr:msa Bashakarn M. C"lemenceau kat:im1~fir. i!gioc; olan.Ti.irk;\e ile sav:i~
<lur:lmunda ol.r.yayai1 · ABD Ba~bm1 · \.Vilson' Llll, Yun;1]1 · nsker!erinm
K.;1va!a'dan hit'.fa sevki. i!e izrnir' ill i$g9linin "bir ari i1nce tarnarn!anrna~.:n'
isten1esi ve i;;gaJ kont.isur1da ·sab1rs1z bir rnvlf 3etgilemesidir. 8"
17 May1s oturum\j11da, General Denikin in Bol~evikier knr~1srndnki
b«"?imlafi ve Kolchak'1n Samaica 'yr ele~·;~e~·ii i·nesi Bagla"?rk ceph\'.srnd<: s<-:vinr)e
kaq1lanm1~tir: Kolchak'm Bolsevikler kar~1smdak! -0a;;;;;n lan, 23 i\-fay1s
otunrn1i:mda Orrisk Hukillneti 'nin tanm1Yrns1 konusuirn gi.\ride1r:e getinni~,
Clemenceau 'bu misiyatifi11 fapon!ara bi.rakilm<Jrr1r.s1 gerektigi'1! heiirw1i$lir.
Tarn~ma; Kolc}iak diktas1 t1hmdaki Omsk liiikLi:·neti'nin il'1m Rusya 'y: 1rn,
sadcce cgenie1rhnhindug1; bC\lge olan Sibiry;i; :.'1 m1 temsil edecf'k ~;.~kiide
:anmm tanmrnayacag1 i.izerjnde rogunla.'in11~11r. \Aiil.'";on. Omsk 1-iukl'!md1.ni11
ti.im Rusya' _y·1 ten-lsrl edecck ~eklide tarnnmasrna l~ar!)1 c;1krn1;;t1r. '{i:1e Uan:7
Konfemrrs1 'n~ M.otehak tarnfordan gomkri 1.en"'Dci-1ikin iie Tuhaikowski't•i,-, ·
kendisini tH1i; Rusya·nrn hilki.il"f!eri olar~.k kitini eftiklerin; soyledi;:kri
rncktup ula5'rnl~ ve ::'.3 ivtayis olumnh.mda Wilsor'f ta1:afri\dari--katil1nK:•rf!nl
okunmu~ffir. Tariinma t>i,rti$n-•aia1Ta1i1k Knlchak tc:rilfmdan g1mderilm·~ :;l::r;
bu m.;-ktup t;tr<,'.eves1nde y[frtiyrcektir. Bagia:~1kiann bu noktrfaki qekirictl<.:ri,
Rus borc;lan ·vc Kl).khak Rusya·sm1i1 Alinanya etki alan;;,a .gfrff1esi ih1in;al!.fr. Gon1~111clct~· sonrasmda, 23 l\fay1,; tarihinlk Amira! K0ldrnk'a, ABD.
Fi:nisa, ingiiterc; fap_onya ve ita}ya •;,ill Isai!~ Konfrrans1 'ncic;l;; tc11;sdr.:i :;:: i
tarafmdan ·nni<ih ·ct:vabi mektup gonde1·en Bi.t;lasik!>!r, kend:sir:r; ekc,nnmi
sava~d1Jl'iarim1•, golll.flllilerinaskere almrnas1 ve yi~_;~e;ek ihtiVfid 1<onularrnd;.1
yardim-id..:-ceklei111i tai:rhhiit' etffii~len:h. · Boykr:.i! Kolcliak }I liki\;'.;1di 'ni ti.1rn
Rus,Ya'nm +.llldiri1eff olarak" tann:frnn1n iik ~!dm11::':1 atmi~iar ve Kuki1ak'm
bdli i5artlar.1 :iymas1 gerektigini beln1mi§lenlir.
. .
·· B~gla:1tkfar1n Kokhak Hi.1ku1n::ti ~r1i1i -L~-1~;;ismr istctJ~kkTi ~artlar
i.izetre; meclisin' toplamna-si, Kokhak Hilktime~i 'n!n egemen\ik ulanhnnda
s1.·1best Sef(imi•:rm yapilmac.1. hi(;bir ~mr:a aync01ik t'immnamr1s1 ve Kolcbak
iL·· n11HtefikJ~~ftn!n ~~rl1k sistctnini g;.6 .zetfr;L~:ye ~'.al.1:?n1ddjkl~1!-·:na _.Jal~
g(\v_en~e Ve\Tr.;';si, Fmlandr1'<1 ve Pol0r,~'(> 'nm rr.g;1ns:?.l!ligm.n tann111 !:'bl, ~1.rm. ~vm.miann;r, Ml!iftler Cerniyeti hak::m!iginde ;,;·Jzi.ilmtf:t vc sot1 olai·ak ~Zus
'
--:-f(c:;. D!o!v~llnfs', 'Par.i3. v:1 YVc:drie.J;,~1a:,,;·,~4uy 9. ! 9 ! 9, t.11 4p,-11 .. ·i!.g.1.:·-, V0!:.irn1~ \: .~i;. 528- HJ .
.iQ f'a~-i~~ ~i:>e;;~ ..~~ {~~1~(ere1·ce, .. !\foJ.i!s f~{ a ft,'fceti11g 1-lelc' a/ ·P1-efif.1P.tt·Hr,t. Tui~1rlusJ- :n-1/ie Plun·
dn El::!is7/.}11j:,:: Paris, 011 )fr,.f•1esifa1-. Mav JU, iYllJ, ·:11 J".z~ry.111: a.j(c.,"v'illtini~ \i, >. 54,LS?..
:::·i Paris
P.2ac~ 1_·.·.;,u'.i.'i'.::111_-:e, H.g. oturwn, t1 l~ r,·r1f ;n.g.c .. V~J·~;nt(:~Y~ s. .S.~3-5~~.
J
<,
r;
14(>
Joi1rn<.l l'f Black SicJ Srndi1's
Karadeniz inct>ien1elei i Derg1-;i
bor:;lan me';riesid1r.'' Koich<1k'rn hµ~mda bujonclugu Uol~cv1k k<n~1t1 ct·ph::.
yulrnnda belini>~n ~aitluri kab11I ederse Hagla~1idarda11 yc1rd1m almny:t
drvarn edecek, :tk<;i dHrurnda tl\1 n yardirnlnr- kesi!ccekti. l'1<1n:i Konfi-:r:.in';
gi'lru;;rnelern1rn ilk dort aylik kismmda. Rusya ik Boi~evikler vc Bol~evik
kar~1tlannm gen 1:i~mc vc yaz1.;;nHlarmda Katla:;yri '11m dururnu iisti.i lup<:!i
olarak cle alir:m1~ oimasma ragmen. Ermernstan meselcs1rnn g(indeme
gelmcmesi il;:,in;;t11 (unki.i Wilso11 'un iidcriigindeki Bagla~1klar Rusya ve
'flid<1ye'den Koparnc.aklan topntklar lizerm_de~bir [rn1cn1 dcvleti kurrnayJ
Ban~ Konter<1ns1 'rnn ilk gi.ililerinden itibaren kararl1d1rla;
Fakat 11;.>
Bol~eviklerdi?n 1:c de tamma yohmda olduklan Kolchak I-lliki.irnct1 'nden
Enneui devh:t; i.;111 b-ir garant1 almmasma henliz ihtiya~: duymam1~larchr
6 Hnziran 1919 tarilrn1de Rusya sonurn tekrar ele cilm1111~ l"akat Amira!
KoJch;ik'm r.e,ub1rnn br:klrnmesine karar ve11lrni:;tir Cari1k di"inemi D1~i~ler1
Bakam Sazo,1offun, Kolchak'1 Bagla~1k isteklerini kabui t tmemcye ikna
et1neyc cali·~t1g1 soylent1Jeri konfenms .;:evreleriride dola:imaktadrr Hu
taribicrde Sadrnam Dan1at Ferit Pa~a'mn ve Vel1aht Abdtilmecit Efendi'nin
Pa,-i<> 'i ziyaret i:,teg1 g:'.\ri.i;;i.\lmli~, ozellikle sava~ta olunan bir i.ilke111n krahyet
rnensubumm Pnris.'e dnve1 edilmesinin uygun olrnayacag1, Ti.irklerin bu
z1yaret ile eski oyynlm 1111 tekr:~riay1p bir - Avrupa gLici.)nLi d11~erine kar~1
oyn.ama. pol1tikas1111 takip niyetinde olduklan gereki;:esi - ile ozell1kk
Abdi.ilmecit Efeadi 'riin davet edilmemcsme karar verilrrn~tir. 11 1-lazmm
oturrnnunda ;\1T1iral Kolchak'1n 23 May1s'ta gonderilrni:i olan mektuba 4
Haziran'da vermi~ c.lduP,1.1 o.:evab: de almrn1*, Kolchak'111 taahhC1t vc gar'tntder; ytee!h g·bri.1linu~lLlr. Koyu bi1 Rus mi.Hiyeti;:isi olan Arniral Knlch,;k
Rol~ev1kkre k;,;-~; Bagla$1klarm hayati ihtiyai;: duydugu destc,q1ni alab1[!11ek ·
i:;:in buzl alani'=lr~faB<1g,la~ik is1.-;klerine hoyun eginck zorunda blffn~tl!.:'~ L
Ge0rg·: tarafmd;.m Konfr:rnnsa sunulan 24 Hazinin tarih!i raµorlara ;~ii;·e
Kolcl1<1k, B:J~enkJer kur~1sn«fa geri!erken, Deni kin gli~ :eri ilcrlerneye
devam einiektcdir. 26 Ha:.ir:m salnrh olurnmunda. Sibirya · dak1 ('eko.si<)';al<'.
asker:erinin ~ahiiy~s1 konu~;u gorU~Olmi.i.5ti.lr. Sibirya 'daki en d1sip! in!i \T
01gUtlli iskcn gi1i;: olan ~:ekmlovak askerlcrrnin l<1hhycsi.- Kolchak'rn
Bol~eviklcre kar~:1 Si!Va~11111n1 olumsuz etkileyece:kti.r. Ayn1 gi.inki.i ogiedei1
sonr3ki owrurnunda, konferansa sunum yaprnasma izin vcri!en Ti:irk
heyetinin du:·urnu 1:,6rti~Ulmi'i~, bu Jconucfa en sert tavn ABD Ba~kani W:1bon
~·~ Parf.~ /''e:uv C~J;/ei".r•ucc, ."/ut-:::· t~l~~ -.~4::•eth.g Held at Pn shie111 JVilsun ':; J-(_;~1.'>e /. ! 111e ·P!r!< ,:;
des Eta!s-th:1s, f\.lf 1s. 1:1n !f'2ti.t1f..':_;dof, !'vfur 13. i ~J.'Y. at 4 p.m. a.~.e., Volurr:e V, s. ~NC·- 1 Ji !
"~Pans p·,,r_1~:t! Co!u'!~teilt.'C, llpp:?n:fix /it~ CF-6J. {l>cmslmion j,:·.y_o li·cJich u:·fnri!Z1· a1:1e:1.fer{
in the !ighi of ,1 i·~-peiitir_:n Gf !h~ /;1dwin;f K.oldwkJ l~h',_~Tc:m), Tdegram ji'un! Air •fl' ~viand,
Fn·1i! f; Cal11y<!.d ·~~{/~;;.-;:- r:r On1sA, 10 Prenc/i ,ttfi1i'i-:-.-1:y ~~f'Fi;r.-·ign ,.lf/oir.':, J)i~p~iic/JedjrtJJJl ();nsk
4!th .111nl.! iV/9. ,Av{o.,·1 Ur?ent .. :.1.:s.c. v,,ltirric.\iJ LJS Cin.verr:rncnt Prin::r.g Office: Wnsf1i11gwn
1946, ..:;, J2i-2:'.
7
1
147
tak1.rnrken. L George da kendis.ine de:>tek Vermi~tir. 'vVilson Ti..ll"klc'.1 in, Hat1y,
yanli:i- degcrl~ndirdigini ve k,cm-feransm tanh lnh1edi;!.i11i zan11ctt1kJe1 mi
soy[enu~tir. .Se] f deter tninasyQn. j Jkesinin di.iny<r · 61\:e['.irn.Jehi S'.lVUl1\lCUSU
Wibon'::i gore Titrkler istmlbul'da.9ogunluk1a deglldir ve Istanbul ellrrmden
ahnmahdir: W~L-:;on \m bu radikal gbni~lerinc sadecc Fransi;; icmsilci.si
Clerne'leeau, bu duru111da Ti.irklerin kar~1 koyacakJanm ve- 13agla=itklann
bunu t:ngcllemek i9i1:i yeterh gli.ce sa.hip olmad1klan111 one- si.irerek kar~i yik~11~, i11tanbul'unTi.irkkrd1: kalm;"1s1 gercktigini soylemis;tir. 53 gu oturumda Italya~lar yokll.ff .. Wilson ve onun 1kstek9isi L Genrgc'un, btanbul'un
Tlirkle:rden ahnarak, Anadol~1'rn.!il manda- idaresine venlmt'.Sl ve Ti.idderir1
. cezahmd111lrnas1gerektigini ~oykdigi gfinkrde Anadolu'da Erzurum Kongres1
bazrrh\lan-yapilmaktadir. Fakat Milli .Mikadele henU; kCJnferanstaki Ragla~1k tcmsikilerimn dikkatm1 c;:ckecekorgi.itlenrne di."i~.eyine ula~arn;.11iJ1~t1r
-Ean$ Konferans1 'mn T~mmuz "ve Agustos ay1 ntt.irumlapnc!a, (cl<0slovak a5ker!enni_r1 Bagla~1klarm kontrolimdt:ki Archangel yoluyla tahhyesi,
Ennenist.an 'a yiyecek yard1m1 ula~tmlm'.is1, Kolcliak vt: Deni kill' in iste,~1
i.izerine BoJ~eviklcr i.iz.Grindeki ekonomik yaptirJ!J1m _dcvam -etrne:;.i ve
Karad.;:mz'in bloke edilmcsi g1bi ·konular ele almm1~t1r. Bu snada
__ Ba-gta~1klar, Kolc-hak. iiaerliginde.ki Beyaz Orcln hii1 eketirii dCstd:lt:mey?'-----·--- :
siirdi.irn1U~lerdir. Ekm1 ayrnda Bag.la~1k!ar 1918 Atqk_esi ile· el koyduklan
Rus snva~ genfr:;i_ f'o/yo ve ingiltere, Fransa ilt: iti.dya 'nrn elind~ki ii\: Rue.
destroyerini Ger:eral f-knikin 'e teslim etmcye karar venni:;;lerdir. Eyli.il ·ve
Ekin:i ayhu11LJ:i, Bagla~il~lan11 dcsteginin- Ko\chak'tan Den!kin'c dogru
-yonclme :egili.mindt nld11gu gorUlmek~.cdir .
Ko1chak'1n ycnilmesi dun.1111tmd2 A,change!"dcki Bagh1~1k askerkrimn K1z11-oi-du ilc_ kax~: kar51ya kalrnasr 1hl!rn<>liiw ragmen 13<1gla~Ilclar,
· K1z1!J)1du 'yu askeri gi:i1,; kullanaral'-. durfl-~tf[I'!<! ko1ru:;1,;11d~ ~ala·karars1zdirkg.
Ru. t{ir ir,; ve dt-;; eLkerJerin som1cunda Y,:.okihak 1919 y;Jmin sommu ula~li<(­
rnadhn yenili:cektir. LG~orge, ft} Ocak I920 tarihli oturumda: KJJkaslardaki "durnh1 ve ,B-eyaz Orrlt1'1fot1~skeri pf.izrfy-Orili hakkmda~ve1-nii~ oldi:gu
,_ rapm 'niteligindeki bilgidc: De1.1ikin 'O'f<ltw1mm Bol~evikler kar51s1mfo
~yeaildigini, Boi~ev..1kl~rin-Hazar_ Dentzi'i1~.111a$mak .uzere oh1"i~111J ye rn.i-.
-dnrnmd;; Katkas}arda~ TUrkler-· ile i~birl.igi yaparak btm1dµh b<igm1s;7
dc.Yle.tl.eri tE.rmenistan, Giircistan vr;: Azerbay~:m) ortada11 kald:rm::i
ih1imalierinin oldug:um1, bu neiknk bahst>Jilen dt'vietlere :;dah ye dona!l1rn
4
~timkfiimcsi gerc!,!.igmi siJylem!!;tir.; Bu~arada l 92V O.:ak dyi Bagi<t~1ldar
i~i;i Bo!o;e-v!k!e!' lrnr~1 ;mch: ht'.;ar1sizhk ~y1dl!", c;iJnhi Ami:·al Kokhal< ·
P!tri~· Pea~~e Co1~/er>!Nt:e.- N;J1e-of.Jitee)!ng Ji¢:tt .:.-t~1v'1- !)vyd G~:ol-ge'.~· Ne~·if/c11ce. 23 lta;
Nitdi, Pt:rfa:-cn Tiwsdt:y. J1me ?.6, 19l~ 1 . cJ4 j.J.!iJ~ a.g.e. Vc1hi!ne \,'!--, c. ,i:q !-I 13.'
.'H Pari:,'-?e,;:.~e Cc)i~fi!rr·1;~·::. /"fri/,!_'.~ of-u 1Vle·:'tZJ.1g'"'.?fth@ N!iiJi.S!e,·,; r~_f-r--··oreti_d,11 Affi:un. !-:e!d-·at·ih!:
Qaai a'·Or~o), /~aris. S:rtauiay, .kmuai- F 10, i920. (1~· ! i ·Ju <..-.ni .. rL;:_:.c.. .. \/•)!ume IX. s. 83:5.
1
:i.
~
f
1.~:-;
Jout·:1ol :.:-:- Bi::icl. Sea .'.)J-ddies
Kar~~dcll!z incekmelcr i D1:rg1si
yen;Jerck ;,~ Ocak 1.., kur)Lma d1zil1rli$. boylece Bol:1evikler kar~:~:;icla tck
c1ddi gli,: oLtr:.ik Dcnikm kuvvetkri kalm1~l1r. L. George a~:iki;:;:; si'y:.:mes<"
de. K811'J··~J,r1J;.; m;il korurn>1ao:i. islCTnle·n ve gelecel<!e bi.iylik bir d,:',]et
·kurma.:c; ir,in y;in.!::n edilecek · olan ulus £rn1enilerdir.· (:unkii firirc:Jl:-i· 1le
F~ri1en1!.:r nr:-.1sJnda 1nh1~;n1azhk vanhr, h:Jtta Glircliler £rrnc11ile!"e y2rdnn
t.:Ja.~tnln1a:.ma sonm 91kardrld:m ii;:in Bagla~1kla~. tarafmdan \iyan1rn:~ii:·.
Aync::i Bagla~1klar. Azcrbaycan' 1 Tiirklerle her an i~b1r11gint gireb1!ecek bir
devk1 olarak dege1le11dfrri1cktedir:
Har;s·Konfetansi 'nln bundan sonhrki ohn-umlanndaKafkr1s CDrnhuriyeticrnur. riur{niiti ek alimTii~ ·\·<> Bol~ev1k ya da· Derukir- -i~ga!tne br~1
3jl;1rdanciu1lmalan g,(\rli~iilmLi~. mKak kesin - b1r k3.rara vaor!;1ma1rn~t1r.
Bagta:?1kl:fr1n;_ Ban? Konferarr.s1 s'Llresince i;:atr~an 9ikarTiir1
ffi:isya S(>nim1
kmrn~trnda po!Jt1ka ob~tmttnlatmdap datfa once .de 's8ylendigi gibi Beyaz
Ordu harek;?tinin i;:ok\i~iim'i .c hizlai1dmm~, GeneraF~ Kokhak 'tan · 3onra,
Gerncr;:i] f)eniklii-de ba1an saglayamayaral<, 1920 Mart'rnds yerini hir ti.irhi
anla~umad!g,"1 Ciimcra! Wr,mgei'e b1rakriiak zorundi:lkalrn•~tir Wrnbgel; her
ne kad;n Kin m' daki .ordusunu d1s1plin altma alma yr ba~arm1~ olsa da, Kas11 n
ayltla ka<lilr Rol~e\iiJ<Jer ka1 ~1s1nda direnmeyi ba~am11~ Pol on ya sorunun;i
hallcderek tl\m gti9ter; ile flsttine -yuklerien Bol~evikler kar~1smda maglup
olmaktm kwtubr1wri1,~t1r. Nihayet 20 Kasun 1920'dekf kesin ycnilgt Uzerine.
taniftarhm vc~ onfosu ik htar:hnl 'a s1gmmak- zr;P_mda kaln:l1~t1r. - Gel 1:1:::n
sonur.a ba1nldrgmda: New Yorl Timcs'ta bir 111akalc ya)'rnlayarak Fh1f!la~1k­
lann Bo15evik pahtikasm: elq;titen Dr. HMold Wil!iafrJs - hakh vilmq,
Bo!~e·iizni, i:seyaz ()i-{fo'nl"m 'eiirtdekf turn: toprakfan ve Kafka~;lan de
ge9ircrck \'1o.di vos:ok'tan Ttirkiye smmna kadar ohm bolgede hijki1rnyctini
vc
gOvtnce alt1m:
J.lm1~1.ir,
~~~
.
]4')
hir Czgi.iFliJk.glrqi1ni otart!k ~~o~·iJlse dt' h&1e_k-tt1n lidcrlCri-koyn :P~us·iniH1ye1yisi
•Vf°monar;;i-t:Jrnlian ,1;enernile1di. Bol~ev'i?JT. iie eec;:ici bir nhail1gi1 cri~en, 9:irlik
l:;;;ls~1 •;mdan kmtula;1, top·1 itt<. sahibi ohm vc komLimzi111'1; ·kemli!trine. nas1 I bii
hayat taw getffccegini hc1ii.iz bilemeyen fakir topraks1z kojH.!Ie1: art1k b1r daha
esJ<j ·idareye geri di::inmck tstemiyorlard1. Buna hir de hed<t·se e·$ittik vadeden
BoJ~evik prop¥ndas1 ektenince, idai-c et11klen bolgelcrdc diktato1'1Ligc benzer
nyg:utamalarda bulunan Beyaz gener;:illerin koyli.ik:rL~en ve yerel halktan loJistik
"destckahnas1 imkans1zdr. Paris Ban] Konfrrar.s1; galip]erin rnagluplarm v;;rl1k-- c]anm ve toprakhtnm kei1dl atfllarmda ad.ilane r;olrncye: 9alt~t1klan bir h)p]ant1!ar
· -- bfltiiJiUdiir ve yakls~1k bir bw;;uk y1! slinr:i.i~tili"~ Kl-mferans toplm1d1gmda ilk
. - ula<ak ele" al man kom1lardm'\-birinrn Rusya s1m1nu o!n-rasma rag.mer: Baglas;}dM
- ·y;kar· <;a1151~1alan- nedeniylt". konfcram Siiresii1ce Rusy,i ki)llliSLmda ortak bir
c~politika olu:;tl.m11ay1'bt:cereme\11i~leniir.
Sunu.;; olanrk Boi;;evikler, yukanda bahsedile11 ic ve d1~ etkenler neck-
myle Bagla~ildarm kisrnF deslegindeki Bey~1z Ordu gtnerallerini ')'enerek zafe1 e
·uJa~mayr ba5ant11~lardtr: Ayrn tarih1etde Bol~evikJer, Anadolu'<la kcndilen g1bi
"Bagla~1l<Jara kar~1 bagn:ns1zhk mlicrdelesi veren Milli MUcadelc liderleriyk
· i~1 hdigit1e girerek1nali Vt> sava;; donarnnn destegi saglam1~lard1r. Kafkaslanfa vt
·Orta Asya'da ya~ayan Mi.isli.irnanlar .. ve Ti.irk toµJulut<~lan, ;:ogunlukla i,:cirlik
yanlrs1-ve bask1CJ Beyaz Ordu geJieralkrine.kar~1, henliz daha kendikrint> nas1l
bir ya;;rn:11 tarz1 geti1'ecekt1,rmi tnlerned1k!~ri Bol~evikteri destekJ(rni~Jer, br'iyTece
bag1msrzltklan!11 eldc ecfebikcekk1ini unrrnu~laidfr.
- c Beyaz fc)rdu hare:ketinin ba$ans1z l>il nasmni pek ;;:ok rn':dt>;ii vard1r. Fakai
-lnt5lic.i neden; Bagla5iklann karars1zhg1, ('athk iclarcsint> ht1~1 Olan nefret,
Bi::;}' a~ Ordu gencrallcri arasnidaki 1;yumsuZluk -w anJ.,:i~rnaz1ild:ir ile · Bol)evik
µtopagandasmm hallo cezbedrn e~itl1k siiyiemleridrr.
~
'
_ L D~inys Sav,15! ile;/am de1ken Rusy~l'do ri1eydam1 gcicn devrim ilk once
Bagla~;kiann konumu11\~j sai·sr,}];;tL f3ol~cvizm daha sonrn dclltya. ol:,;e{incle bir
failme gelcrik ;,a~v3$ $(Jfrra5i tupfoh::m-Pi:fris Ban~ K"onfrrans1 'r;1 cb l!Zl.ll 1
~'tire rnr:~gtil etr-fc:-r. T>i.itlya·sava5i'na l<atillir! devletlerin lwnien hq,~i; ~~;]v,r~<J g<~.;:
l~anhrn ;:\BD harti;- \hnak f.izert:'.; sava~ sonuuda asker[- V~'.: ekonnmli( g:·!·;i('r!ilin
ilst smmna dayanmi$!ardi. Bu nederile de, bu~iLi]( gi.ii;:krden hic;:6ii1saw'f so:m:SI
tltinerndc ortiiya- i;:1kan sorun!arn asker kuJiauarak il-ii.frlalfale drhc e;!,ilirnimk
'.-olmani1~_tu... Askcri r:Ucii i;&k Jitzla y1pranm.im1:;; olan ABD _ist: AvTupa
!!i\>.klbm~' ;;ok fo:.ch mi.idahil olmak isiememi$<ir
· .: ~-"' t.kva;· Ord•_, har~:k<.·ti, I. Dunya Say<!_~J devarn edtrken ort<Jy& 1;<k;m;;tL
Ba~ll'l~ikhff ise iY.t hareketin Ho;~e·vizrn'e kar~1 ba~anya ula~acagmc• iri<11mak,
·Bl;i:)::·d: k1rs1t~ ge!~e:-ai!ete askcri ve ckonomik yardu~da b11lunrnusia1·(r ~(enJ;
;~i,1d:~ li-allsi;onian: ayr:ian Beynz Ordu harel<~ti her nc kadr•r Bol~~·m:-ir k;1r~;t:
- SOJlll1
"
~
--
-
- . "QI-
....