Hasta bilgilendirme Dosyası Böbrek Nakli

Transkript

Hasta bilgilendirme
Dosyası Böbrek Nakli
Adı ve soyadı:
0
İÇİNDEKİLER
SEKME SAYFASI 1
ÖNSÖZ
2
KONTROL LİSTESİ
3
TELEFON NUMARALARI
5
KİŞİSEL BİLGİLER
6
GENEL BİLGİ
8
SEKME SAYFASI 2
AMELİYAT İÇİN HAZIRLIK
11
AMELİYAT
13
SEKME SAYFASI 3
BÖBREK NAKLİ SONRASI
15
İLAÇ TEDAVİ
17
AMELİYATTAN SONRA MUHTEMELEN KOMPLİKASYONLAR
22
SEKME SAYFASI 4
TABURCU OLMA
26
BİLİMSEL ARAŞTIRMA
36
SEKME SAYFASI 5
İLAÇ LİSTESİ
40
POLİKLİNİK RANDEVU LİSTESİ
41
KENDİNİ KONTROL ETME LİSTESİ
42
SORU LİSTESİ
43
1
ÖNSÖZ
Bir böbrek nakli için hastaneye yatırıldınız veya yakında yatırılacaksınız. Bu dönem nerdeyse
tüm insanlar tarafından heyecan dolu ve duygusal bir dönem olarak algılanmaktadır. Çok
yeni durumlarla karşılaşıyorsunuz.
Bu dosyada sizin için önemli olan böbrek nakli öncesi, sırası ve sonrası ile ilgili konular
hakkında bilgi bulabilirsiniz. Bu dosyayı size böbrek nakli ile ilgili düzenli bir şekilde bilgi
verebilmek için hazırladık. Cevaplanmamış sorularınız var ise bunları soru listesine
belirtebilirsiniz. Aynı zamanda bunları dosyada da bulabilirsiniz.
Bu dosyayı sayklayabilirsiniz. Her seferinde polikliniği ziyaret ettiğinizde ve hastaneye
yatırıldığınızda bu dosyayı birlikte getiriniz. Size ve uzman doktora gereken tüm bilgileri
içinde bulabilirsiniz. Bu şekilde bilgileri evde bir kez daha okuyabilirsiniz.
Dosyada bir kontrol listesi bulabilirsiniz. Bölüme yatırıldığınız zaman, bu kontrol listesindeki
konuları sizinle konuşacağız.
Nakil sonrası dönem her hastada farklı geçer. Dosyada bulunan bilgiler muhtemelen her
zaman durumunuza uymayabilir. Hemşire durumunuza ilişkin bilgilere
PVM, Haziran 2011 versiyon, FP
2
ağırlık verir.
Yatırılma tarihi:
konular
hasta etiketi
bilgilendirilmiş
tarih
paraf
ameliyattan önce
nakil bölümü F5 Noord ile ilgili
bilgi
ameliyat için hazırlık
ameliyat
böbrek nakli sonrası ilk dönem
evet hayır
evet hayır
evet hayır
evet hayır
böbrek nakli sonrası
araştırmalar
devamlı kan alma
renogram
böbrek ekografi
miksiyon kistogram
ilaç eğrisi
böbrek biyopsisi
ilaç tedavi
bağışıklık bastırıcı ilaç
tedavisi
anti pıhtılaşma
antihipertensive
muhtemelen komplikasyonlar
geri tepme
iltihap
ürolojik komplikasyon
hareket paterni
beslenme
psiko sosyal yönler
idrar biriktirme
bilimsel araştırma
evet hayır
evet hayır
evet hayır söz
konusu değil
evet hayır
evet hayır
evet hayır söz
konusu değil
evet hayır
evet hayır söz
konusu değil
evet hayır söz
konusu değil
evet hayır
evet hayır
evet hayır
evet hayır
evet hayır
evet hayır
evet hayır
evet hayır
evet hayır söz
konusu değil
taburcu olma
yaşam tavsiyeleri
kendini kontrol etme
polikliniği ziyaret etme
cinsellik
spor yapma
evet hayır
evet hayır
evet hayır
evet hayır
evet hayır
3
çalışma
bağışçının anonimliği
listelerin açıklanması
evet hayır
evet hayır söz
konusu değil
evet hayır
Gri gölgeli bölümler hemşire tarafından hasta ile birlikte görüşülmektedir.
4
TELEFON NUMARALARI
Genel
-
AMC (genel)
Poliklinik Nefroloji
Bakım bölümü F5 Noord
020-5669111
020-5667032
020-5664170
Sorunlar olduğu zaman bu numarayı arayabilirsiniz:
-
poliklinik nefroloji (ofis saatleri 8:00-16:30)
aile hekiminiz (akşamları, geceleri, hafta sonu, bayram günleri)
veya acil durumlarda F5 Noord bölümü
020-5667032
……………..
020-5664170
bakım hizmet görevlilerin telefon numaraları
Doktorlar (ofis saatleri 8:00-16:30)
- Dr.F.J.Bemelman
- Prof. Dr. R.J. ten Berge
Drs. K.A.M.I. van Donselaar-van der Pant
020-5664170
Poliklinik Hemşiresi
Janneke Vervelde
020-5667032
Sosyal Danışman
Bayan J. Jenniskens (salıdan cumaya kadar)
020-5662476
Aile hekimi
.……………
Eczane
….…………
Hasta hakları birlikleri
Hollanda Böbrek Vakfı (çalışma günleri 13:30-16:00)
Postbus 2020
1400 DA Bussum
Groot Hertoginnelaan 34
1405 EE Bussum
www.nierstichting.nl
035-6978000
Böbrek hastası birliği LVD
Postbus 284
1400 AG Bussum
www.lvd.nl of www.nvn.nl
035-6937799
Stichting Transplantatie Nu!
Postbus 284
1400 AG Bussum
www.stnu.nl
035-6912668
5
KISISEL BILGILER
Adı ve soyadı: ………………………………………………………………………………………
Adres: ……………………………………………………………………………………….……..
Yer:…………………………………… Posta kodu: ……………………….…….
Telefon numarası: …………………………………………………………………………….…..
E-mailadres: ……………………………………………………………………………………....
Kişisel faktörler
Cinsiyeti:
○ erkek
○ kadın
Hollandaca konuşuyormusunuz:
○ evet
…………………………konuşuyorum
○ hayır, fakat
Hollandaca anlıyormusunuz:
…………………………anlıyorum
○ evet
○ hayır, fakat
Din/hayat felsefesi:
○ yok
○ hiristiyan
○ islam
○ yahudi
○ hinduizm
○ humanizm
○ diğer ………………………………………………...
Kişisel destek
Muhatap kişi 1
Adı ve soyadı: ……………………………………
Telefon ……………………………………………
Hastayla olan ilişki ………………………………
Muhtap kişi 2
Adı ve soyadı ………………………………
Telefon………………………………..........
Hastayla olan ilişki……………………......
Sağlık bilgi
Transplantasyonlar
1inci böbrek nakli:………………○ yaşayan donör
2inci böbrek nakli:………………○ yaşayan donör
3üncü böbrek nakli:……………..○ yaşayan donör
○ postmortem donör
Diyaliz tedavisi: hemodiyaliz/periton diyaliz/yok
Ek teşhis:………………………………………………………………………….................
………………………………………………………………………….................................
Alerjiler:
○ bilinmemektedir
○ bilinmemekte şöyle ki:………………………………………………………
Eczane
Adı ve soyadı: …………………………………………………………………………………………
Adres: …………………………………………………………………………………………............
Telefon: ………………………………………………………………………………………………..
6
Aile hekimi: …………………………………………… telefon ………………………………
Tedavi eden doktor AMC:…………………………… telefon: ………………....................
Hemşire poliklinik nefroloji: ……………………….
telefon: ……………………………….
Beslenme durumu
Diyet: …………………………………………………………………………………………....
Şimdiki ağırlık:………….. kg
Hedef ağırlık:……….….. kg
Ağırlık 6 ay önce:……… kg
AMC'de diğer kontaklar
○ Sağlık sosyal danışman
muhatap kişi:……………………………………...
telefon: …………………………………………..….
○ Diyabet hemşire
muhatap kişi: ……………………………………..
telefon: …………………………………………..….
○ Stoma hemşire
muhatap kişi: ……………………………………..
telefon: …………………………………………..….
○ Diğer, şöyle ki: ……………muhatap kişi: ……………………………………..
telefon: …………………………………………..….
Ev ortamında bakım hizmeti olanağı
○ Mahalle sağlık bakım hizmeti
muhatap kişi: ……………………………………..
telefon: …………………………………………..….
bakım çeşidi:……………………………………..………
○ Aile bakımı
muhatap kişi: ……………………………………..
telefon: …………………………………………..….
○ Yemek olanağı
muhatap kişi: ……………………………….…….
telefoon: ………………………………………………
○ Diğer, şöyle ki: …………………… muhatap kişi: ……………………………………..
telefoon: ………………………………………………
7
1 - GENEL BİLGİ
1.1 Çeşitli donör tipleri
Bir transplante böbreği çeşitli donör tiplerinden gelebilir. İlk önce ölmüş (postmortem) donör
ve canlı bir donör arasında fark var.
Bir postmortem (kadavra) donörden alınan böbrek ölmüş bir kişiden gelmektedir. Çoğu
zaman bu donörler kaza sonrası beyin hasarı veya bir beyin kanamasından dolayı
ölmüilerdir.
Yaşayan bir donörden alınan böbrek bir böbreğini vermek isteyen bir aile ferdi, eş, arkadaş
veya bir tanıdıktandır. Bir insanın iki böbreği vardır, ancak tek bir böbrekle çok iyi yaşayabilir.
Böbreklerin çok büyük bir rezerve kapasitesi olduğundandır. "Uygun kan grupları" söz
konusu olması gerekiyor. Daha iyi bağışıklık bastırıcı ilaçlardan dolayı doku
simgelemesindeki benzerlik günümüzde daha az önem taşımaktadır.
Bir verici ve alıcı arasında birleşimin gerçekleşmesi mümkün olmadığı zaman, örneğin kan
grupları uymadığı için veya "olumlu bir krusiform denemesi" (hastanın donöre karşı duyarsız
olması) söz konusu, yinede "değişim transplantasyonu" olanağı vardır. Bu sözde çapraz
programıyla gerçekleşir. Doğrudan birbirlerine bağışlayamayan donör-alıcı çiftler arasında
böbreklerin değişmesini sağlayan ülkesel bir programdır.
1.2 Eurotransplant nedir?
Leiden' de bulunan Stichting Eurotransplant organların uluslarası değişiminde aracılık yapan
bir kuruluştur. Bu kuruluşa 160 transplantasyon merkezleri ve Benelüks, Avusturya ve
Slovenyadan 40 doku simgelemesi laboratuvarları bağlıdır.
Eurotransplantın bilgisayar kütüğünde bir organ nakli için bekleme listesinde bulunan
insanlarin tüm verileri kaydedilmiştir. Bir organ mevcut olduğu zaman, donörün özellikleri (bu
arada kan grubu ve doku simgelemesi) bekleme listesinde bulunan muhtemel alıcıların
verileri ile karşılaştırılır. Bu şekilde en uygun donör ve alıcı birleşimi araştırılmaktadır. Bu
arada bekleme listesindeki zaman da dikkate alınır. Uluslararası deşimden dolayı iyi bir
alıcının bulunması için şans oranı daha yüksektir.
1.3 Bakım hizmeti bölümü F5 Noord
AMC sekiz Hollanda böbrek transplantasyonu merkezlerinden biridir.
Böbrek transplantasyonu bölümüne yatırıldınız. Hastane ve çeşitli bölümlerle ilgili "hastaneye
yatırılma kitapçığında" ayrıntılı bilgi bulabilirsiniz.
F5 Noord bölümü sürgü kapı ile iki kompartımanlara ayrılmıştır, şöyle ki: noordoost (kuzey
doğu) ve noord-soe (kuzey-soe).
Bölümde dört uzmanlaşma bulunmaktadır; üç yataklı braki terapi (iç ışın tedavisi), üç dört
yataklı nükleer tıp bilimi, sekiz yataklı böbrek transplantasyonu ve dört yataklı SOE (Özel
Araştırma Ünitesi).
F5 Noord bölümü içerisinde medikal, hemşirelik ve destekleyici disiplinler bulunmaktadır. F5
Noord bölümü örgütsel olarak iç tıp bilimi divizyonun içerisindedir.
1.4 Ziyaret kuralları
Bölümde şu ziyaret saatleri geçerlidir: saat 15.00'dan 20:00'a kadar. Aileleri, arkadaşları ve
tanıdıkları bu saatler dışında ziyaret etmemelerini rica ediyoruz. Bazen hemşire ile görüşerek
belirtilen ziyaret saatlerinin dışına çıkabilirsiniz.
Ayrıca bölümde sakinlik nedeniyle aynı anda iki kişiden fazla ziyaretçi kabul etmemenizi rica
ediyoruz. Bazen belirli durumlarda hemşire ile görüşerek bu kurallarda değişiklik yapılabilir.
1.5 Bölümdeki şartlar
Hemşirelerin nöbet saatleri şöyledir:
- gündüz mesaisi: saat 07.30 - 16.00
8
-
akşam mesaisi: saat 14.30 - 23.00
gece mesaisi: saat 22.45 - 07.45
Şu saatlerde hemşire nöbet değişimi gerçekleşir:
- saat 07.30 - 07.45
- saat 14.30- 15.00
- saat 22.30- 23.00
Şu saatlerde yemek servisi yapılır:
- kahvaltı 08.30
- öğle yemeği 12.30
- akşam yemeği 17.30
1.6 ortalama yatırılma süresi
AMC'de bir böbrek nakli ameliyatı geçiren bir hasta için ortalama yatırılma süresi sekiz ve on
gün arasıdır.
1.7 Bölümde kimlerle karşılaşacaksınız?
Bir bakım bölümünde bazen yoğun olabilir. Çok çeşitli disiplinler bölümde kalma sürenizin
rahat ve iyi olması için birlikte çalışmaktadırlar. Aşağıda doğrudan veya dolaylı
karşılaşacağınız kişilerle ilgili bir liste belirtilmiştir.
Hekimler
Bölümde kaldığınğz süre içerisinde bölüm doktorunuzun kim olduğunu size bildireceğiz.
Doktor ziyareti perşembe günleri hariç her gün aşağı yukarı saat 09.30'da başlar. Perşembe
günü büyük doktor ziyareti yapılır. Tıp personel, eğitimde olan doktorlar ve asistan doktorlar
size ziyaret edeceklerdir. Bu aşağı yukarı saat 11.30'dadır. O anda odanızda bulunmanızı
rica ediyoruz.
Transplantasyon cerrahisi uzmanı
Transplantasyon cerrahisi uzmanı transplantasyonu uygulayan doktordur. Transplantasyon
cerrahisi uzmanı devamlı bölümü ziyaret eder. Transplantasyon uzmanı ameliyattan önce
sizi ameliyatla ilgili bilgilendirmek için sizi ziyaret etmeye çalışır.
Hemşireler
Her mesaide F5Noord bölümünde birkaç hemşire çalışmaktadır. Her mesaide tek bir hemşire
sizin için sorumludur. Ayrıca bir EVV hemşiresi (İlk Sorumlu Hemşire) ile birlikte çalışılır.
Çoğu zaman devamlı bakımınızla ilgilenen (öğrenci) hemşire ile birlikte sizi karşılayan
hemşiredir. Bu hemşire ile birlikte yatırılma durumunuzu, muhtemel şikayetleriniz, sorularınızı
ve/veya problemlerinizi görüşebilirsiniz. Eğer bu hemşire bulunmuyorsa, tabii ki her zaman o
anda bakımınızla ilgilenen hemşire ile görüşebilirsiniz. Aynı zamanda bölümde öğrenci
hemşireleri (Yüksek Hemşirelik Okulu öğrencileri) de çalışmaktadır. Her zaman diplomalı bir
hemşirenin refakati altında çalışırlar. Ayrıca devamlı diğer çalışma alanlarından da bölümde
stajyerler bulunmaktadır, örneğin diyaliz hemşire öğreniminden.
Sosyal danışman
Özellikle böbrek transplantasyonu geçiren hastalarla ilgilenen bir sağlık sosyal danışmanı
bölüme bağlıdır. Gerektiğinde yatırılma süresi içerisinde duygusal destek vermektedir. Ayrıca
şunları vermektedir/sunmaktadır:
- Transplantasyon sonrası pratik işlerle ilgili bilgi (iş, gelir, sigorta)
- Transplantasyon sonrası beklenebilen duygusal işlem hakkında bilgi
- hastaya ve ailesine öneri/rehberlik
- diğer pratik ve duygusal sorunlarda yardım
Sosyal danışmanla doktorun veya hemşirenin aracılığıyla irtibata geçebilirsiniz. Bu yatırılma
süresi içerisimde, fakat aynı zamanda taburcu olduktan sonra da olabilir.
9
Bölüm sekreteri
Hastaların bölümde karşılanması ile sorumludur ve diğer yazı işleri yapmaktadır.
Doktor asistanı
Hastalardan kan alır, poliklinikte randevuler yapar ve araştırmalar için randevuler ayarlar.
Ayrıca gerektiğinde hem doktora hem de hemşirelere yardımcı olur.
Bölüm yardımı görevlisi
Bölüm yardımı görevlisi bölümde ve bölüm dışında tüm küçük işlere sorumludur.
Beslenme asistanları
Gündüz ve gece mesaisinde beslenme asistanları bölümde bulunmaktadır. Yemekleri ve
içecekleri dağıtırlar ve yemek seçimini kaydederler.
Temizlik görevlileri
Gündüz ve gece mesaisinde temizlik görevlileri bölümde bulunmaktadır. Odaları, banyoları
ve yerleri temizlerler ve odanızdaki çamaşırın yenilenmesi için sorumludurlar. Ayrıca
komidinizi temizlemek için size sorarlar.
10
2 AMELİYAT İÇİN HAZIRLIK
2.1 Giriş
Yıllardır bekleme listesinde olduğunuz halde transplantasyon için çağrı her zaman
beklenmedik bir anda gelir. Çoğu zaman diyaliz merkezi doktoru bir böbrek olduğunu size
bildirir. Ayrıca muhtemelen diyaliz yapmanız gerektiğini, ne zaman hastanede olmanız
gerektiğini ve saat kaçtan itibaren ayık olmanız gerektiğini de söyler Ayık olmak hiç bir şey
yememeniz ve içmemeniz gerektiği anlamına gelmektedir.
Yaşayan bir donör olduğu zaman, tabii ki ameliyat uzun bir zaman önce planlanır.
2.2 Krusiform testi
Böbrek transplantasyonu bölümüne gelmeden önce, donörün kanına karşı sizde antibodilerin
olup olmadığını öğrenmek için kanınızla muhtemel donörün kanıyla "kesişme yapılır".
Ancak hastaneye vardığınız zaman bu krusiform testin sonucu çoğu zaman belli değildir. Bu
test aşağı yukarı altı sekiz saat sürer. Olumlu krusiform, sizde donöre karşı antibodiler
olduğu ve ameliyatın gerçekleşmesinin mümkün olmadığı anlamına gelmektedir.
Hazırlıkların yapılmasına rağmen, transplantasyonun son anda gerçekleşmemesi
olabilir.
İlk kez böbrek nakli geçiren ve doku proteinlere karşı antibodileri olmayan (HLA) hastalarda
krusiform testi gerekli değildir.
2.3 Böbrek incelemesi
Ameliyattan önce transplantasyon cerrahisi uzmanı böbreği inceler. İnceleme sırasında
ansızın böbrekte deviyasyon görülebilir zaman(örneğin kan damarlarında), dolayısıyla
böbreğin işlememe riski büyüktür. Bu cerrah için transplantasyonu gerçekleştirmemek için bir
neden olabilir. Transplantasyonun gerçekleşmesinin mümkün olmaması için enfeksiyon gibi
daha fazla nedenler bulunmaktadır. Ameliyat başlamadan önce son ana kadar ameliyatın
gerçekleşmemesi veya gerçekleşmesinin mümkün olmaması için küçük bir ihtimal vardır.
2.4 Araştırma
Bölüme geldiğinizde ilk önce sizde aşağıdaki araştırmalar yapılacaktır:
- organ fonksiyonu araştırması için kan alma; kan pıhtılaşması; virüs
- EKG (kalp filmi)
- Tomografi (akciğer filmi)
- anamnez (hemşire tarafından) ve bedensel muayene (bölüm doktoru tarafından)
- Bir canlı donörden bir böbrek aldıktan sonra anestezi uzmanı ile bir görüşme
2.5 Diğer konular
Gerektiğinde sizde diyaliz yapılır (örneğin kanınızdaki kalsiyum oranı yüksek olduğu zaman).
Ameliyattan kısa bir zaman önce midenin temizlenmesini uygulayan diyaliz hastaları mideyi
boşaltırlar.
Sizde böbrek transplantasyonundan sonra sorunlara yol açabilen bir enfeksiyonun olup
olmadığını öğrenmek için diyalizattan (yarı geçirgen zardan süzülen madde) ve karın
zarından bir örnek alınır.
Hastaneye yatırıldığınızda bölüm doktoru bilimsel araştırmaya (gönüllü olarak) katılmanızı
size sorar. Çeşitli bilgi, araştırmaların üzerinize yağdığı anda bu soruyu size sorduğumuzun
ve ameliyatı heyecanlı bir şekilde beklediğinizin tam olarak farkındayız. Ne yazık ki uzun bir
zaman önce bu soruyu sormamız mümkün değildir. Buna rağmen sakin bir şekilde bu
konuyla ilgili düşünmenizi rica ediyoruz, gerektiğinde eşinize/ailenize danışın. Ameliyattan
sonra ve ameliyat sonrası diğer anlarda da vermiş olduğunuz izini arzu ederseniz geri
çekebilirsiniz. Bu tedavinizi etkilemez.
11
Böbrek transplantasyonundan önce (transplantasyon) cerrahi uzmanı ve anestezi uzmanı
sizi ziyaret edeceklerdir. Eğer ameliyat başlamadan önce zaman az ise bu Verkoever
odasında yapılır.
12
3 - AMELİYAT
3.1 - Genel bilgi
-
-
Transplantasyon tam narkoz altinda yapılır ve ortalama dört saat sürer. Ameliyat
transplantasyon cerrahisi uzmanı tarafından yapılır.
Ameliyat odasında anestezi görevlisi serum takar. Narkoz altında boğazınıza bir tüp
takılır. Ameliyat sırasında solunum yolunuzun serbest kalması içindir. Tekrar kendinize
geldiğinizde bu çıkarılır. Ameliyattan sonra ilk günlerde bu boğazınız rahatsız olabilir.
Yeni böbrek karnınızın altına yerleştirilir (sağ veya sol) ön tarafa, böbreği
hissedebilirsiniz. Cerrahi uzmanı böbreği kan damarlarına ve idrar yollarına bağlar. Kendi
böbrekleriniz çoğu zaman kalır.
Ameliyattan sonra cerrahi uzmanı ameliyatın gidişatını belirtmek için muhatabınızla
irtibata geçer. Ameliyattan sonra Verkoever bölümünde bir gece kalacaksınız (uyku
odası). Burada yinede uzun bir zaman yoğun bir şekilde kontrol edileceksiniz. Ziyaret
saatleri saat 19:15'ten saat 19:45'e kadardır (en fazla iki kişi).
Durumunuz buna izin veriyorsa, ameliyattan sonraki gün bölümünüze geri
götürüleceksiniz.
3.2 Böbrek nakli sonrası ilk dönem
Narkozdan uyandıktan sonra vücudunuzda çeşitli hortumların bulunduğunu farkedeceksiniz.
Aşağıda kısaca bunların fonksiyonu belirtilmiştir.
- Bir yara dreni. Bu ameliyat alanındadır. Ameliyat dreni fazla yara yerinde sıvı
koleksiyonunu boşaltır, böylece böbreğin etrafında şişkinlik önlenir.
Bu drenden yara sıvısı artık boşalmadığı zaman, çıkarılır. Bu çoğu zaman
transplantasyondan sonra birinci haftada gerçekleşir.
- İdrar yolu kateteri. Bu hortum normal idrar yolundan idrar torbasında bulunur ve idrarı
idrar torbasından boşaltır, böylece idrar torbanıza ameliyattan sonra düzelmek için fırsat
verilir. Çoğu zaman ameliyattan sonra 7'inci günde kateter çıkarıldıktan sonra, üreterin
yerleştirildiği yerde idrar torbasında akıntı önlemek için idrar yaparken zorlamayın
kendinizi ve idrarı tutmayın..
13
-
-
-
Canlı bir donörden, bir aile ferdi veya eşinizden bir böbrek aldığınız zaman ameliyat
sırasında size küçük bir hortum verilir. Bu küçük hortum yeni böbreğinizin renal pelvisinde
bulunur ve idrar torbasından karnınızdan dışarıya gider. Yeni böbreğinizin ürettiği idrar bu
hortumdan doğrudan akar. Bu şekilde üreterin idrar torbasına yerleştirilmesi ilk önce iyi
bir şekilde iyileşi böylece idar akıntısı önlenir. Ayrıca yeni böbreğin idrarı "kendi"
böbreklerinizin muhtemelen ürettiği idrardan ayrı toplanmamaktadır. Bu şekilde yeni
böbreğin işlevi iyi görülür. Cebire eriyebilen bir dikişle bağlanır ve ameliyattan sonra
beşinci günde çıkarılır.
Ölmüş bir donörün böbreği size verildiği zaman ameliyat sırasında size cebire yerine çiftJ kateter verilir. Çift-J kateteri yeni böbreğin böbrek pelvisinden üreterden idrar torbasına
gider ve bu şekilde yeni böbreğin ürettiği idrarı idrar torbasına boşaltan bir iç kateteridir.
Çift-J kateteri aşağı yukarı ameliyattan 6 hafta sonra bir sistoskopi ile çıkarılır.
Kolda bir serumun takılması. Bu sıvı ve ilaçların verilmesi içindir.
Muhtemelen boğazına bir serum takılabilir (santral damar kateteri). Bu sıvının verilmesi
içindir ve sizde eksik veya fazla sıvının olup olmadığı ölçülebilir. Santral venöz kateteri
çoğu zaman bölüme geri dönmeden önce çıkarılır.
Transplantasyondan sonra özellikle ölmüş donörlerin böbreklerinde düzenli olarak böbreğin
iyi çalışmamadığı ve yinede diyalizin gerektiği görülmektedir. Bununla ilgili daha fazla
ayrıntılı bilgi için muhtemel komplikasyonlar bölümünü okuyabilirsiniz.
3.3 Karın diyalizi kateteri
Genel olarak bir karın diyalizi kateteri daha en fazla üç ay kalır.
Eğer böbrek işlevi henüz yeterli değil ise, karın diyalizi transplantasyondan sonra gerekebilir.
Karın zarı ameliyat sırasında sağlam kalır, ameliyattan sonra hala karın yoluyla diyaliz
yapılabilir. Eğer böbrek hemen iyi çalışmıyorsa karın değişiklikleri yapmanıza artık gerek
yoktur ve kateteri kapatabilirsiniz. Her gün kateteri temizlemenize gerek yoktur. Kateterin
mini kapağı her hafta temizlenmesi gerekir.
14
4 BÖBREK NAKLİ SONRASI
Belirtildiği gibi ameliyattan sonraki ilk geceyi Verkoever odasında geçireceksiniz. Ertesi
sabah F5 Noord bölümüne geri döneceksiniz.
Aşağıda belirtilen araştırmalar bölümde kaldığınız süre içerisinde yapılacaktır.
4.1 Devamlı kan alma
Hafta içerisinde böbrek işlevinş takip etmek için her gün alınır. Hafta sonu gerektiğinde yine
kan alınır.
4.2 Renogram
Araştırmadan önce doktor damarınıza böbreklerden hemen dışarıya atılan hafif bir radyoaktif
sıvı enjekte edecektir. Bir serum varsa bu serum yoluyla enjekte edilir. Daha sonra büyük bir
kamera ile böbreğin filmi çekilir. Filmler kan dolaşımını ve böbreğin işlevini gösterir.
-Araştırma süresi: aşağı yukarı otuz dakika.
-Etken: damarda muhtemel bir enjeksiyon hafif ağrı verir.
- Yer: nükleer tıp bölümü F2
4.3 Böbrek ekografisi
Böbreğin şekli, boyutu ve muhtemel baskını ekografi ile belirlenir.
-Araştırma süresi: aşağı yukarı beş dakika.
- Etken: birinci hafta ameliyat yarası ekografi yapılırken hafif bir şekilde ağrıyabilir.
- Yer: F5Noord bölümü
4.4 Miksiyon kistogram
İdrar torbasının röntgen filmlerinde görünmesi için idrar kesesi kateter yoluyla kontrast sıvısı
idrarda uygulanır. Bu şekilde üreterin idrar torbasına bağlandığı seviyesinde akıntı keşfedilir.
Bu söz konusu değil ise idrar torbası kateteri çıkarılabilir.
-Araştırma süresi: aşağı yukarı otuz dakika.
-Ekten/yan etki: İdrar torbasında sıvı bulunduğu ve kateter çıkarıldığı zaman, rahatsız edici
bir idrar yapma isteği olabilir.
-Yer: Röntgen bölümü C1
4.5 İlaç grafik eğrisi
Yeterince ilaç kullanıp kullanmadığınızı belirlemek için düzenli olarak bağışıklık sistemini
baskılayan ilaçların kanınızdaki oranı/konsantrasyonu belirlenir. Kan alımı ilaç kullanımından
önce yapılır ve ilaç kullanımından sonra bir kaç kez. Bu şekilde bir ilaç grafik eğrisi
belirlenebilir. Grafik eğrileri yaptığımız ilaçlar şunlardır siklosporin (Neoral) takrolimus
(Prograft) Mifortik, Cellcept, sirolimus (Rapamisin) en everolimus (Certican).
Her seferinde yeniden enjekte etmemek için araştırmadan önce bir serum iğnesi yerleştirilir.
- Araştırma süresi: üç altı saat arası.
-Etken: serum iğnesi takılırken ağrı verebilir.
- Yer: F5Noord bölümü
4.6 Böbrek biyopsisi
Bazı durumlarda doktor bir biyopsinin uygulamasını gerekli bulabilir. Böbreğe bir iğne ile
girilerek küçük bir parça böbrek dokusu alınır. Bu işlem lokal anestezi ile uygulanır. Materyal
mikroskopun altında değerlendirilebilir, böylece böbrekte olup bitenlerle ilgili bilgi edinebiliriz.
-Girişim süresi: aşağı yukarı onbeş dakika.
-Etken: lokal anestezi iğnesi ağrı verebilir.
- - Yer: F5Noord bölümü, bazı durumlarda C1 röntgen bölümü
Girişim sonrası bakım: sonradan kanama riski olduğu için araştırmadan iki saat sonra yatakta
istirahat etmeniz gerekmektedir. Hemşire devamlı tansiyonunuzu ve bileğinizi kontrol eder.
15
4.7 Sistoskopi
Ölmüş bir donörün böbreği size verildiği zaman, aşağı yukarı ameliyattan 6 hafta sonra çift-J
kateteri çıkarmak için bir sistoskopi yapılır. Bir skopi aracılığıyla idrar yolu ve idrar torbası
yoluyla çift-J kateteri çıkarılır. Araştırmadan önce (poliklinik ziyaretlerinizden birinde) idrar
kesesi iltihabı gibi komplikasyonlar önlemek için size ekstra antibiyotik yazılır.
- Araştırma süresi: hazırlık dahil aşağı yukarı 30 dakika
-Ekten/yan etki: İdrar yolundan osiloskopu yerleştirmek sancılı olabilir. Skopiden sonra idrar
yaparken geçici olarak bir yanma hissi olabilir. Ayrıca idrarda kan/kan pıhtısı olabilir.
- Yer: C2 bölümü, endoskopi
16
5 - ILAC TEDAVI
Broşürün bu bölümünde böbrek transplantasyonundan sonra en sık verilen ilaçların tanımını
bulabilirsiniz. Bağışıklık sistemini baskılayan ilaç tedavisinin yanı sıra kan sulandırıcı ilaçlar
mide ekşimesini durduran ilaçlar, tansiyon düşürücü ilaçlar ve/veya kolesterol düşürücü
ilaçlar da verilebilir. Ayrıca muhtemel yan etkileri belirtilmiştir. Böbreğin reddedilmesini
önlemek için ilaçları doğru şekilde kullanmanız önemlidir.
Hiç bir zaman reddedilmeye karşı kendiniz ilaçları azaltmayın veya bırakmayın, bu
reddedilme reaksiyonuna yol açabilir.
5.1 Immünosupresif ilaçlar
Immünosupresif ilaçlar bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlardır. Immün sistemi (bağışıklık
sistemi) vücudu enfeksiyonlara karşı korumaktadır: Bakteri ve diğer vücuda yabancı olan
dokuyu bulup yok etmeye çalısır. Bağışıklık sistemi bir transplante organına da bu şekilde
reaksiyon gösterir: organa hücüm eder, böylece reddedilebilir. Beyaz kan hücreleri bu
bağışıklıkta önemli bir rol oynar.
Reddedilmeyi önlemek için ilk önce donörün böbreği alıcı ile " uyması" gerekiyor. Bu kan
grupların uyduğu ve doku özelliklerin mümkün oldukça uyduğu anlamına gelmektedir. Ancak
ne kadar uyum olsa bile, yinede her zaman immünosupresif ilaçları kullanılması gerekiyor, bu
durumda tek yumurta ikizleri arasında bir transplantasyon hariç olmak üzeredir.
Genel tedbirler
- immünosupresif ilaçların bir kaç tane yan etkileri vardır. İlaç başı hariç olmak üzere birkaç
genel yan etkileri de belirlenebilir. İlk önce belirli iltihaplara daha çok duyarlısınız, aynı
zamanda insanı normal olarak hasta etmeyen bakterilere de (fırsatçı enfkesiyonlar). İyi
bir hijyen bu nedenle önemlidir.
- Ayrıca yıllarca bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanımın cilt bozukluğu gelişimine
olan riski daha büyüktür. Bazıları virüslerden kaynaklanır: (örneğin siğir, uçuklama, zona
hastalığı, su çiçeği). Bu şikayetlerinizi doktorunuza bildirin; çoğu virüs enfeksiyonları ilaç
ile tedavi edilmesi gerekmektedir. Diğer cilt bozuklukları güneşlenmeden
kaynaklanmaktadır. Fazla güneşte durmayın, saat 11.00 ve 15.00 arası güneşten
kaçının. Şapka veya kasket takın, yüksek koruma faktörlü güneş kremi kullanın (faktör
20'den daha yüksek).
- Kullandığınız bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlardan dolayı kötücül şişlikler düzenli
olarak ortaya çıkar, özellikle ciltte. Ayrıca örneğin lenf nodülü kanseri ve diğer çeşitli
kanserler de görülmektedir.
- enfeksiyonu önlemek için ağız bakımı önemlidir. Eğer dişle ilgili bir girişimde
bulunacaksanız, örneğin dişlerin ve/veya yirmilik dişlerin çekilmesi, o zaman diş
hekiminize bir transplantasyon ameliyatı geçirdiğinizi bildirin. Transplantasyondan dolayı
enfeksiyonu önlemek için bazen kısa süreli antibiyotik kürü gereklidir.
Kullanım için genel direktifler
- bir sefer immünosupresif ilacınızı kullanmayı unuttunuz mu? Bunu yinede kullanın. Eğer
sonraki dozu almak için zaman geldi ise, bunu yapmayın.
- ilacı aldıktan sonra üç saat içerisinde istifra ettiyseniz bu ilacı yinede içiniz. Uzun süre
istifra veya ishal durumunda bir doktora baçvurmanız gerekiyor.
- evde yeterince ilaç bulundurunuz.
- ilaç kartınızı her zaman yanınızda bulundurunuz ve bir set yedek hap.
- bir hastane yatırılma durumunda her zaman birkaç gün için mevcut ilaç bulundurunuz.
5.2 İmmünosupresif ilaç çeşitleri
Aşağıda çeşitli immuno supresif ilaçları muhtemel yan etkikeriyle belirtiyoruz: İki veya üç
çeşit ilaç birlikte kullanacaksınız. Bu kombinasyon doktorunuz tarafından seçilir. Yani
17
belirtilen tüm ilaçları kullanacak değilsiniz. Her ilacın yan etkilerini belirten uzun bir liste
vardır. Ancak tüm bu yan etileri sizde görülmez. Not: Bu yan etkileri listesi tamam değildir ve
firmanın prospektüsünün yerine geçmez.
Prednison
- hapı 5 mg.
- Etki: tüm bağışıklık sistemini baskılar ve iltihapları engeller.
- Dozaj: günde 1x (doktor her hastanın dozunu belirler).
- Kullanım: tercihen yemek sırasında süt veya su ile içiniz.
- yan etkileri: yaranın yavaş iyileşmesi, yüzün şişmesi, ince cilt, şeker hastalığı, iştahın
artması, kemik erimesi, mide rahatsızlıkları, yüksek tansiyon, aşırı göz içi basıncı ve göze
perde inmesi olasılığı, su toplanması, değişik yağ dağılımı, gece terlemesi, sivilce/akne,
değişik duygu durumu.
Neoral (siklosporin)
- 25 veya 100 mg kapsül, 100 mg/ml oral solüsyon.
- Etki: bağışıklık sistemini baskılar, özellikle beyaz kan hücrelerini etkiler.
- Dozaj: günde iki defa, miktar kan şeker oranına/grafik eğrisine göre belirlenir.
- Kullanım: kan şeker oranınızı sabitleştirmek için her gün aynı saatte aynı içecekle içiniz,
- hiçbir zaman greyfrut, greyfrut suyu veya St. John's wort (Sint Janskruid) ile birlikte
kullanmayınız. Bu ilaçlar kan şeker oranını etkilemektedir.
- hapları karttan çıkarıldıktan sonra, mümkün oldukça derhal kullanılması gerekmektedir.
Aksi takdirde etkisi azalabilir.
- kan şekeri oranları ve bu nedenle diğer ilaçlardan dolayı Neoral'ın etkisi etkilenebilir,
örneğin anti mantar ilaçları. Eğer Neoral kullanıyorsanız ve başka ilaçlar sizin için
yazılıyorsa aile hekiminize veya transplantasyon doktorunuza danışın.
- Yan etkileri: yüksek tansiyon, böbrek işlev bozukluğu, diş eti şişkinleri, aşırı tüylenme,
baş ağrısı, mide/bağırsak rahatsızlıkları, sinir hasarı, kontrolsüz hareketler, yüksek
kalsiyum oranı, güneşe karşı aşırı duyarlılık.
Prograft (takrolimus)
- 0,5 veya 1 veya 5 mg'lık kapsüller
- Etki: bağışıklık sistemini baskılar, özellikle beyaz kan hücrelerini etkiler.
- Dozaj: günde iki defa. Transplantasyon doktorunuz miktarı belirler.
- Kullanım: yemek sırasında. Sabit bir kan şeker seviyesi elde etmek için aynı saatte aynı
içecekle içiniz.
- Hiçbir zaman greyfrut, greyfrut suyu veya St. John's wort (Sint Janskruid) ile birlikte
kullanmayınız. Bu ilaçlar kan şeker oranını etkilemektedir.
- Hapları karttan çıkarıldıktan sonra, mümkün oldukça derhal kullanılması gerekmektedir.
Aksi takdirde etkisi azalabilir.
- Yan etkileri: şeker hastalığı, yüksek tansiyon, böbrek işlev bozukluğu, baş ağrısı,
mide/bağırsak rahatsızlıkları, ellerde ve ayaklarda duygu bozukluğu, el titremesi,
iltihaplara karşı aşırı duyarlılık.
Imuran (azatioprin)
-
25 veya 100 mg'lık hap
-
Etki: kemik iliği işlevi durdurur ve bununla birlikte beyaz kan hücre üretimini de durdurur
Dozaj: günde 1x.
Kullanım: yemek sırasında.
yan etkileri: saç dökülmesi, mide/bağırsak şikayetleri, karaciğer bozuklukları, kan
hücreleri sapmaları.
CellCept (mikofenolat)
- 250 veya 500 mg'lık hap
- Etki: beyaz kan hücrelerin gelişimini engeller.
18
-
Dozaj: günde iki sefer
Kullanım: yemek sırasında büyük miktar su ile hapları bütün olarak için.
yan etkileri: mide/bağırsak şikayetleri, kan seviyesi sapmaları (kansızlık, beyaz kan
hücreleri eksikliği). uyku sorunları, ağrılar (karın ağrısı, kas ağrısı, eklem ağrısı),
iştahsızlık, saç dökülmesi.
Myfortic (mikofenolik asidi)
- 360 mg'lık hap.
- etki: aynı CellCept gibidir ve CellCept ilacını kaldıramadığınız takdirde bunu
kullanabilirsiniz.
- Dozaj: günde iki sefer
- Kullanım: yemek sırasında büyük miktar su ile hapları bütün olarak için.
- yan etkileri: mide/bağırsak şikayetleri, kan seviyesi sapmaları (kansızlık, beyaz kan
hücreleri eksikliği, trombosit eksikliği), baş ağrısı, karaciğer bozuklukları, saç dökülmesi.
Rapamune (sirolimus)
- 1 ve 2 mg'lık hap, 1 mg/ml'lik oral solüsyon
- etki: belli bir çeşit beyaz kan hücrelerinin doku reddeden etkinliğini engellemektedir.
- Dozaj: günde 1x.
- kullanım: kahvaltı sırasında.
- yan etkileri: ishal, cilt bozukluğu. kaşıntı, nefes darlığı, yüksek kolesterol, duygu
bozukluğu, titreme, hızlı kalp atışı, görsel yeteneğin azalması, sıvı toplanması, yaranın
kötü bir şekilde iyileşmesi.
Certican (everolimus)
- 0,25 ve 0,75 mg'lık hap.
- etki: belli bir çeşit beyaz kan hücrelerinin doku reddeden etkinliğini engellemektedir.
- Dozaj: günde iki sefer
- Sabit bir kan şeker seviyesini elde etmek için aynı saatte aynı içecekle içiniz.
- yan etkileri:yüksek tansiyon, kan hücreleri sapmaları (trombosit eksikliği, kansızlık), akne,
yüksek kolesterol.
5.3 Diğer ilaçlar
Nexium
- 20 mg'lık hap.
- etki: bu ilaç mide asidini baskılayan bir ilaçtır. Mideyi diğer ilaçların olumsuz etkilerine
karşı korur.
- Dozaj: günde 1x.
- kullanım: çiğnemeden için, kırmayın.
- yan etkileri:baş ağrısı, bağırsak rahatsızlığı, yellenme, egzema ve/veya kaşıntı, baş
dönmesi, kuru ağız.
Selokeen ZOC (Metoprolol)
- 50 ve 100 mg'lık draje.
- etki: tansiyon düşürücü.
- dozaj: günde bir veya iki tane.
- yan etkileri: kan seviyesi sapmaları (trombosit eksikliği), üzüntü, az uyanıklık, uyuklama,
baş dönmesi, baş ağrısı, kas krampı, kulak çınlaması, kalp atış hızı bozukluğu, sıvı
toplaması, soğuk eller ve ayaklar, bağırsak rahatsızlığı, kuru ve/veya rahatsız gözler,
burun mukozası iltihabı, egzema, ışığa veya güneş ışığına karşı aşırı duyarlılık.
Adalat oros (nifedipin)
- 30 ve 60 mg'lık draje.
- etki: kan damarını genişlettiği için tansiyon düşürücüdür.
19
-
dozaj: günde bir veya iki defa.
yan etkileri: baş ağrısı, sıcaklık hissi, kızarmak, kalp atış hızı, bacaklarda sıvı birikmesi,
baş dönmesi, mide/bağırsak rahatsızlığı, egzema, diş eti şişliği.
Lipitor (Atorvastatin)
- 10 mg'lık draje.
- etki: kolesterol düşürücü.
- dozaj: yatmadan önce günde 1x
- kullanım: greyfrut veya greyfrut suyu ile içilmesi kesinlikle tavsiye edilemez, çünkü bu
ilacın kan şeker oranını yükseltebilir.
- Yan etkileri: mide/bağırsak rahatsızlığı, yellenme, iştahsızlık, kan seviyesi bozukluğu
(trombosit eksikliği), karaciğer iltihabı, egzema, kaşıntı, kulak çınlaması, genel vücut
halsizliği, kollarda ve/veya bacaklarda sıvı birikmesi, kas ağrısı, eklem ağrısı, kilo alma.
5 - KENDİ İDARESİ ALTINDA İLAÇ TEDAVİ
Neden kendi idaresi altında ilaç tedavisi?
Kısa bir zaman önce AMC'de bir böbrek transplantasyonu geçirdiniz veya geçireceksiniz.
Hastane ve ev arasındaki geçisi mümkün oldukça iyi bir şekilde devam ettirmek için,
hastanede kaldığınız süre içerisinde size adım adım kendi idareniz altında kullanmak
amacıyla kullandığınız ilaçlar verilecektir.
Transplante böbreğin iyi bir şekilde işlev görmesi ve korunması için ilaç önemlidir. İlaçların
doğru miktarda ve doğru saatte kullanılması önemlidir. Hastanede hemşirelerin ve doktorların
muhtemel sorularınızı cevaplamak için yakın çevrede bulunurken bunu deneyebilirsiniz.
Çalışma yöntemi
- Herşey arzu edildiği gibi yürüdüğü zaman, transplantasyondan sonra 3'üncü günde hemşire
size ilaç ve ilaç eğitiminde uygulanacak çalışma yöntemi hakkında bilgi verecektir. Bu
PVM'deki ilaç bilgisini de tekrar okuyunuz. Aynı zamanda size kullandığınız ilaçların ve
bu ilaçların miktarının ve kullanım saatlerinin belirlendiği bir ilaç kartı verilecektir. Bundan
sonra daha sorularınız varsa, çekinmeden bunları hemşireye sorabilirsiniz.
- Ertesi gün, yani ameliyattan sonra 4'üncü gün hemşirenin refakati altında kendiniz ilaç
kullanımını kendiniz takip etmeye başlayacaksınız. Çoğu zaman tüm ilaçlar oral olarak
verildiği için, yani draje olarak, bu saat seçilmiştir. Eğer durumlardan dolayı bu daha
uzun sürüyor ise, daha geç başlamanız da mümküm olabilir.
Hemşire size sabah ilacınızı daha verecektir.
- Hemşire size ilaç çekmecesini verecektir ve hemşire size ilaçları sonraki kullanım saati
için hazırlamanızı rica edecektir. Aynı zamanda hemşire ilaçların saatinde içilip
içilmediğini kontrol edecektir. Ağrı kesici ilaçları ve muhtemelen "psikofarmasötikler" (bu
arada bunlar uyku ilacıdır) hemşirenin idaresi altında kalacaktır.
- İlaç tedavisinde değişiklik olursa, en kısa zamanda bilgilendirileceksiniz, ve ilaç kartınız
düzeltilecektir.
- Gece nöbetçi hemşirenin ilaç kartını kontrol etmesi için, akşamları hemşire ilaç kartını
geri alacaktır. Gece nöbetçi hemşirenin gerektiğinde ilaç kutusunu doldurması için aynı
zamanda ilaç kutusu da geri alınacaktır.
- İlaç çekmecenizi kendiniz saklayacaksınız. (ziyaretçilerden, özellikle çocuklardan uzak
tutmak için tercihen güvenilir bir yerde) Örneğin ilaç çekmecesini komodinin üst
çekmecesinde saklayabilirsiniz.
- İlaçların kullanım için hazırlanması 3 gün iyi geçtiği takdirde, ilaçları tamamen kendiniz
idare edebilirsiniz. Yani her kullanım saatinde ilaçları iyi bir şekilde hazırlayıp
hazırlamadığınız artık kontrol edilmez. Buna rağmen günde bir sefer hemşire size
herşeyin iyi gidip gitmediğini veya sorularınızın olup olmadığını ve veya daha fazla
ilaçların gerekip gerekmediğini soracaktır. Sorular sormak için çekinmeyin. Ancak ilaç
kartı ve ilaç çekmecesi kontrol için akşamları geri alınacaktır.
20
-
Fiziksel durumunuzda bir değişiklik olduğundan dolayı ilaçlarınızı kendiniz idare
edemiyorsanız, örneğin ateşiniz yükseldiği zaman, geçici olarak ilaçlar hemşirenin idaresi
altında kalacaktır.
Bu bilgiyi okuduktan sonra veya ilaç eğitimi sırasında sorularınız varsa, çekinmeden
hemşireden bilgi alabilirsiniz.
5.5 Reçeteler
Taburcu olduğunuz zaman hemşire size o anda kullandığınız tüm ilaçların belirlendiği bir
taburcu reçetesi verecektir. Bu reçete ile AMC'nin A poliklinik binasında bulunan poliklinik
eczanesine gidebilirsiniz. Bu eczane her gün 24 saat, haftada 7 gün açıktır. Poliklinik
eczanesinde size taburcu olduktan sonraki ilk günler için ilaç verilecektir.
Taburcu olduğunuz zaman, aynı zamanda hemşire kendi eczanenizin Apotheek Servicepunt
(ASP) aracılığıyla reçeteleri almasını ayarlayacaktır. Kendi eczaneniz de hastanenin yazdığı
ilaçların devamını verebilir. Aynı zamanda taburcu olduğunuz durumla ilgili ve ilaç listeniz aile
hekiminize bildirilecektir. Reçetelerinizin uzatılması her zaman aile hekiminizde yapılacaktır.
Eğer yeni ilaçlar gerekiyorsa, poliklinik doktoru tarafından bir sefere mahsus yazılır, bundan
sonra aile hekiminiz uzatılmasıyla ilgilenecektir.
21
6 - AMELİYATTAN SONRA MUHTEMEL KOMPLİKASYONLAR
6.1 Sonradan kanama
Ameliyattan sonra ilk günlerde böbreğin kan damarları ve vücudunuzun kan damarlarının
arasındaki bağlantılardan kan kaybı olabilir. Bu arada belirtiler şunlardır:
- düşük tansiyon
- demir eksikliği
- baş dönmesi
- ameliyat yarasında morarma
Bazen yeniden ameliyat gerekebilir.
6.2 Karında idrar kaçırma
İdrar kaçırma üreterin idrar torbasına yerleştirildiği bölgede ortaya çıkabilir. Bu problem
kendiliğinden geçer. Çoğu zaman yeniden ameliyat gerekebilir. Bu arada belirtiler şunlardır:
- karın ağrısı
- sıvı biriktirme
- idrar üretimin ve böbreğin işlev durumun gerilemesi
Karında idrar kaçırma ortaya çıktığı zaman, ilk önce böbrek pelvisine (nefrodrain) bir hortum
yerleştirerek düzeltilebilir, böylece idrar bu hortumdan çıkabilir.
6.3 Üreterin daralması (stenoz)
Üreterin daralmasından dolayı idrarın böbrekten idrar torbasına doğru akmasını
engellemektedir. Bundan dolayı böbrekte bir güçleşme ortaya çıkar. Bu daralma çoğu zaman
donör böbreği çıkarıldıktan sonra kan teminide bir bozukluktan kaynaklanmaktadır. İlk önce
geçici olarak lokal anestezi ile böbrekte bir hortum yerleştirerek tedavi edilir. Bundan sonra
birçok durumlarda daha sonraki aşamada yeni bir ameliyat gerekebilir.
6.4 Böbrek transplantasyon hasarı (akut tubuler nekroz)
Böbrek vücuttan çıkarılırken ve vücudun dışında olduğu dönemde, idrar filtreleri ve böbrek
drenleri zarar görebilir. Bundan dolayı idrar üretimi transplantasyondan sonra hemen
başlamayabilir. Bu çok sık görülen bir belirtidir. Düzelme zamanı birkaç gün ve bazen altı
haftadan fazla sürebilir. Bu dönemde böbrek iyi bir şekilde çalışıncaya kadar ve diyalizin
gerekmediği zamana kadar diyaliz yapmak mecburiyetindesiniz
6.5 Transplante böbreğin reddedilmesi
Böbrek transplantasyonunda en çok görülen komplikasyon reddetmedir (rejeksiyon).
İnsanın bağışıklık sistemi vücudu sağlıklı tutmak ve hastalık mikroplarına karşı korumak için
birlikte çalışan çeşitli hücrelerden oluşur. Beyaz kan hücreleri bunun bir parçasıdır.
Donör böbreği vücuda yabancı bir doku olarak görülür ve bağışıklık sistemi de bunu vücuttan
dışarıya atmaya çalışır.
Tüm hastalarının yarısından fazlası er geç bir transplantasyondan sonra bir reddetme ile
karşılaşırlar. Bu durum çoğu zaman umutsuz bir durum sayılmaz!
İlaç tedavisi ile reddetme iyi bir şekilde tedavi edilebilir.
Bir reddetme durumunu görebilmek için düzenli olarak kanınız kontrol edilir ve gerektiğinde
redetmenin ciddiyetini belirlemek için bir böbrek biyopsisi yapılır.
Transplante böbreğin vücut tarafından reddedilmesinde çeşitli aşamalar söz konusudur:
a) hiper akut
b) ertelenmiş akut
c) akut
d) kronik
Hiperakut
22
Ameliyattan sonra birkaç dakika ve saatler arasında gerçekleşen bir reddetme durumudur,
çoğu zaman böbrek kaybeder. Bu tip reddetme pek ender görülür.
Ertelenmiş hiperakut
Bu reddetme çoğu zaman ameliyattan üç dört gün sonra gerçekleşir. Burdada böbrek çoğu
zaman kaybeder.
Akut
Bu reddetme çoğunlukla ameliyattan beş doksan gün sonra gerçekleşir.
Böbrek dokusunda hasar söz konusu ise ve içine giren beyaz kan hücreleri bulunuyor ise,
bunlar bir reddetme belirtileridir. Enfeksiyonlar bu arada dahil edilmemesi gerekiyor. Akut
reddetmede birkaç klasik semptomlar vardır. Şunlardır:
- azalmış idrar üretimi
- böbrek fonksiyonun kaybolması
- sıvı biriktirme
- ateş yükselmesi
Bu tip rejeksiyon çoğu zaman iyi bir şekilde tedavi edilebilir.
Kronik
Kronik reddetme akut bir redetmeden sonra veya başka sebeplerden dolayı ortaya çıkabilir.
Kronik bir reddetme ameliyattan altı ay sonra gelişebilir. Böbrekte doku hasarına yol açabilir
ve böbreğin yaşam süresini kısaltabilir.
Tedavi
Tedavi reddetme tipine bağlıdır. Çoğu zaman tedavi 3-6 gün süren serumla yüksek doz
(methyl)prednisolondan (MPNS) oluşur. Ara sıra daha güçlü bir tedavi gereklidir.
Kronik reddetme için bir tedavi yoktur.
6.6 Tromboz
Ameliyat sırasında damarlara olan baskı veya ameliyattan sonra hareketsizlikten dolayı
tromboz ortaya çıkabilir. Tromboz kan damarında bir kan pıhtısıdır. Bu kan pıhtısı açılırsa,
kan pıhtısının diğer bir (şah) damarını kapatması olasılıklıdır, böylece arka tarafta kalan
kısım kan alamıyor. Böbreğin şah damarının trombozu ender görülen ancak ciddi bir
komplikasyondur. Bu arada böbrek nerdeyse her durumda olumsuz bir şekilde etkileniyor.
6.7 Yükselmiş Tansiyon
Ameliyattan mce yüksek bir tansiyon olan hastalar çoğu zaman ameliyattan sonra bundan
rahatsız olurlar, ancak böbrek daha iyi çalıştıkça bu yok olur. Bu olmadığı takdirde bunun için
size ilaç yazılır.
6.8 Enfeksiyonlar
Ameliyattan sonra çeşitli enfeksiyonlara daha duyarlı olursunuz. Bağışıklık sisteminiz için
kullandığınız ilaçlardan dolayıdır, bunlar bağışıklık sisteminizi oldukça düşürür. En çok
görülen enfeksiyonlar bronşlar enfeksiyonu, idrar torbası enfeksiyonu ve sitomegalovirüstür
(CMV).
6.9 Sırtüstü yatar durum (dekübitus)
Dekübitus yaraları basınç, ovma ve sürtünme güçlerinden kaynaklanmaktadır. Basınç, ovma
ve sürtünme güçlerinden dolayı cilt hasar görür, çünkü cildin kan dolaşımı ve muhtemelen
altındaki doku engellenmektedir. Dolayısıyla bir yara ortaya çıkabilir. Bu yaralar uzun süre
yatakta yatan veya tekerlikli sandalyede oturan hastalarda çok görülmektedir. Hemşire her
gün cildinizi yatak yaralarına kontrol eder. Ayrıca en çok görülen yatak yaralarına dikkat eder:
topuklar, kuyruk sokumu, kalça, kulaklar ve burun. Yatak yaralarını önlemek için aşağıda
belirtilenleri yapmanız gerekiyor:
23
-
düzenli olarak pozisyonunuzu değiştirin ve hareket edin. Hareket edebildiğiniz andan
itibaren bunu yavaşça geliştirin.
-
dört saatte bir pozisyonunuzu değiştirin.
hemşire gerektiğinde sizin için bir anti-dekübitus yatağı ısmarlayacaktır. Böyle bir yatak
basıncı vücudunuzun her tarafına yayılmasını sağlar.
ayrıca hemşire bir tekerlikli sandalye için özel bir yastık ısmarlayabilir.
tapuklarınızda zedelnemeyi önlemek için yatakta havlu kumaşı çoraplar giyin.
yatakta pozisyon değiştirdiğiniz zaman mümkün oldukça az sürtün.
yataktan kalktığınız zaman mümkün oldukça kendinizi kaldırın.
-
Ameliyattan sonra ilgi noktaları
6.10 idrar biriktirme
Transplantasyondan sonra hastanede kaldığınız süre içerisinde her gün taslarda 24 saatlik
idrar biriktirilir. Bu arada yeterince idrar üretip üretmediğiniz ve veya idrarınızda yeterince atık
maddelerin olup olmadığı kontrol edilir.
Sıvı dengesi dikkatli bir şekilde takip edilir. Günde ne kadar içtiğinizi kendiniz takip etmeniz
gerekiyor. Bunun için size basit bir şekilde doldurabileceğiniz bir sıvı listesi verilecektir.
Böbreğinizin yeterince işleyip işlemediğini ve sıvı tutup tutmadığınızı kontrol etmek içindir.
24 saatlik idrarın yanı sıra düzenli olarak bir idrar örneği ve bir idrar çökeli alınır, bunu idrarda
muhtemel enfeksiyonlara, proteinlere ve şekere kontrol ederiz.
6.11 Fiziksel hareket
Transplantasyondan sonra ilk günden itibaren sakin bir şekilde harekete geçmeye
başlayabilirsiniz, yani yataktan kalkmak. Bunu her gün iki sefer onbeş dakika yapmanız ve
muhtemelen biraz yürümeniz iyidir. Temponuza göre bunu yavaşça artırabilirsiniz. Harekete
geçerek yatak yarası (dekübitus) tromboz risk oranı belli bir şekilde azalır. Yeterince hareket
ettiğiniz zaman, doktor tromboza karşı Fraksiparin enjekte edilmesinin durdurulmasını
tavsiye eder.
6.12 Beslenme
Ameliyattan kısa bir süre sonra taze sulu diyete başlayacaksınız. Bağırsaklarınız hareket
etmeye başlayıncaya kadar diyetin artırılması için beklenilir. Ayrıca kan değerleri diyet
kısıtlamalarınıza bağlıdır. Böbrek iyi bir şekilde çalışıyorsa, diyet yavaşça normal diyete (hafif
natriyum kısıtlı) dönüşebilir.
Böbrek yetersiz çalışıyorsa, protein, natriyum (tuz), kaliyum ve suyu atmakta güçlük çeker.
Proteinler yapı gereci olarak iş gören büyük moleküllerdir. Protein yıkımında insan bedenine
zehirli olan üre açığa çıkar. Böbrek iyi çalışmıyorsa çok üre açığa çıkmaktadır. Protein kısıtlı
bir diyet aşırı üreyi önlemek için uygun olabilir.
Her transplantasyon hastası için sodyum kısıtlı bir diyet geçerlidir. Çünkü sodyum nem tutar.
Böbrek sıvıyı iyi bir şekilde çıkarmadığı zaman, sizde nem eksikliği oluşur.
Birçok nedenlerden dolayı bir diyetisyene başvurmanız mantıklı olabilir. Bir diyetisyen
tüketebileceğiniz besinler üzerinde seçimle ilgili size tavsiye edebilir.
Prednison'un özelliği kireçlenme ve bundan dolayı kemik kırılmasına yol açmasıdır. Kalsiyum
bunu önleyebilir. Diyetisyen bunu diyet tavsiyesine dahil eder.
Bazı hastalar ekstra kalsiyum içeren ürünlerden faydalanmaktadır.
Taburcu olduktan sonra ayrıntılı beslenme tavsiyelerini paragraf 7.2, 25'inci sayfada
bulabilirsiniz.
6.13 Psiko sosyal yönler
Bir böbrek transplantasyonu dönemi hem sizin hem de yakınlarınız için heyecanlı bir
dönemdir.
Bir böbrek transplantasyonundan sonra böbreğin gidişatı ile ilgili endişe devam etmektedir.
24
Böbrek transplantasyonundan sonra tekrar topluma katılabilirsiniz, günlük programınızı
kendiniz ayarlayabilirsiniz, muhtemelen iş başı yapabilirsiniz, cinsel ilişkede bulunma ihtiyacı
hissedebilirsiniz, vs.
Böbreği kaybetme veya işlev görme endişesi hayatınızı oldukça etkileyebilir. Deneyimlere
göre bazen "normal bir hayat" sürmek zordur. Bununla ilgili konuşmak faydalı olabilir.
İhtiyaç duyuyorsanız sosyal danışman size destek verebilir.
Telefon numarasını bu dosyanın ön kısmında bulabilirsiniz.
Diğer böbrek nakli hastaları ile fikir alışverişi yapmak için ihtiyaç duyuyorsanız, Ulusal
Diyalize olanlar ve Transplantasyon geçirenler Birliği (Landelijke Vereniging voor
Dialyserenden en getransplanteerden (LVD)) ile irtibata geçebilirsiniz. Telefon numarasını
sayfa 4'te bulunan ilgili telefon numaraları içeren listede bulabilirsiniz.
25
7 - Taburcu olma
7.1 Evde sağlık sorunları olduğu zaman: ne zaman hastane ve/veya aile hekimi
ile irtibata geçilir?
Evde sağlık sorunları var mı? Böbrek nakliden sonra ilk üç ayda poliklinik ile irtibata geçin.
Polikliniğe her gün saat 8.00-16.30 arası ulaşılabilir.
Polikliniğin çalışma saatleri dışında acil şikayetlerde (nöbetçi) aile hekimi veya gerektiğinde
F5noord bölümüne telefon edebilirsiniz. Poliklinik/F5Noord'u aşağıda belirtilen durumlarda
aramanız tavsiye edilir:
- ateş yükselmesi ve soğuk titremeler
- aşırı istifra veya sulu ishal; bir günden daha fazla.
- idrarda kan
- ilaç değişikliği hakkında şüpheniz veya ilaçlarınızda bir yanlışlık varsa
- günde 2 kilodan fazla ağırlaştığınız zaman
Çoğu zaman böbrek fonksiyonu üç ay sonra stabildir ve ilk önce aile hekiminize telefon
edeceksiniz. Psiko sosyal problemlerde Sosyal Danışman ile irtibata geçebilirsiniz.
7.2 Yaşam tavsiyeleri
İlaç tedavisi
İlaçlarınızı uygun bir şekilde ve her gün kullanmanız önemlidir. Uygun dozda, uygun
saatlerde, uygun şekilde.
Tedavi eden doktor ilaç yazacaktır. Hastaneye yatırlıma bölümünde ilaçları nasıl kullanmanız
gerektiği yazılmaktadır. Hastanede kaldığınız süre içerisinde ilaçları idare etmeyi size
öğreteceğiz.
İlaç listenizi dosyanın arka tarafında bulabilirsiniz. Kullandığınız tüm ilaçların listesidir.
Taburcu olduğunuz zaman hemşire reçeteleri Apotheek Service Punt'e gönderir. Daha sonra
onlar reçeteleri kendi eczanenize gönderirler. İki gün içerisinde ilaçları gidip alabilirsiniz.
Taburcu olduğunuz zaman hemşire taburcu olduktan sonra ilk günler için AMC'nin poli
eczanesinden ilaç alabilmek için size bir reçete verecektir
Diğer bilgiyi Böbrek Nakli bölümünden sonra gelen İlaç tedavisi başlığı altında bulabilirsiniz.
Beslenme
Yeni bir böbreğiniz varsa, çok şeyler değişir. Aynı zamanda beslenme de. Transplante
böbreğiniz iyi çalışıyorsa, prensip olarak transplantasyondan önce tüm diyet kısıtlamalarınız
iptal olur. Çünkü tüm atık maddeler idrarla birlikte boşalır. Örneğin her sağlıklı bir insan için
geçerli olan "normal" sağlıklı bir beslenme sizin için geçerlidir.
Eğer transplante böbreği uygun bir şekilde çalışmıyorsa, beslenmenize dikkat etmeniz hala
gereklidir. Diyet kısıtlamaları kan tahlilin sonuçlarına ve tansiyonunuza göre belirlenir.
İyi beslenme
Beslenmemiz aşağıda belirtilen besin maddelerinden oluşmaktadır: protein, yağ,
karbonhidrat, lifler, vitaminler, mineraller ve su. Sağlıklı bir beslenme tüm bu besin
maddelerini yeterince tüketmeniz anlamına gelmektedir. Çeşitli gıdalarla beslenirseniz buna
ulaşabilirsiniz. Şöyle ki, tüm gereken besin maddeleri içeren tek bir besin yoktur.
Her gün yetişkinler için tavsiye edilen besin miktarları:
Ekmek
Patates veya ikame (pirinç, makarna vs.)
sebze
Meyve
5 - 7 dilim
3 - 5 adet (150 - 250 gram)
3 - 4 sebze kaşığı (150 - 200 gram)
2 meyve
26
Süt ve süt ürünleri
Peynir
Et, balık, piliç, yumurta, tahu ve tempe
Et ürünleri
Halvarin
Hazırlamak için margarin
İçecek
2 - 3 bardak (300 - 450 ml)
1 - 2 dilim (20 - 40 gram)
100 gram çiğ (75 gram pişmiş)
1 - 2 dilim (15 - 30 gram)
5 gram/ dilim
15 gram
2 litre (aşağı yukarı 16 fincan)
Vücut ağırlığı
Yeni böbreğin rededilmesini önlemek için bazı içmeniz gereken ilaçlar açlık hissi verebilir.
Bunların bir örneği Prednisolon. Bu tür ilaçlar hormon düzenini etkiler ve açlık ve tokluk
işaretlerini bozabilir. Yani sizde tokluk hissi oluncaya kadar daha uzun sürer. Bundan dolayı
vüdunuzun ihtiyacı olan enerjiden daha fazla yemek yiyerseniz, kilo alırsınız.
En fazla kilo alma durumu özellikle transplantasyondan sonra ilk 6 ayda görülür. Vücut
ağırlığınızı dikkat etmek için kilonuzu en iyisi haftada 1x aynı gün ve aynı şartlar altında
ölçün. Yani aynı tartıda, aynı saatte (tercihen sabahları, kahvaltıdan önce ve tuvaletten
sonra) ve aynı kıyafetlerle (örneğin gecelik/pijama/ ayakkabısız veya çıplak) tartılın.
Kilonuzu aynı seviyede tutmak için ipuçları:
- normal meşrubat yerine light meşrubat veya mineral suyu için, aşırı meyve suyu içmeyin,
çünkü bu içeceklerde de kalori bulunmaktadır.
- diyet margarin veya tereyağı yerine ekmeğinize diyet halvarin sürün.
- daha az yağlı et ürünleri seçin, örneğin fricandeau (domuz eti çeşidi), rollade (rula domuz
eti), rozbif, piliç veya hindi eti filetosu ve casselerib (füme domuz eti filetosu). Bir sefer
tam yağlı 48+ peynir yerine daha az yağlı peynir, örneğin 20+/30+ peynir, çökelek veya
İsviçre serpme peyniri deneyin.
- sıcak yemeklerde daha az yağlı et çeşitleri seçin, örneğin rozbif, rula domuz eti, yağsız
dana eti, tartar, fricandeau (domuz eti çeşidi), hamlappen (domuz eti), rundervinken
(dana eti çeşidi) ve tavuk ve hindi filesi.
- pasta, kek, şeker, çikolata, fıstık, cips, sosis veya peynir gibi aşırı tatlı ve/veya yağlı
atıştırmaları yememeye çalışın. Acıktığınız zaman bir porsiyon meyve veya yağsız ekmek
üstü ile bir dilim ekmek (boterham) tüketin.
- çayınıza veya kahvenize şeker yerine tatlandırıcı kullanın.
- yeterince hareket edin. Her gün en az ½ saat yeterlidir. (sıkı bir şekilde) yürüyüş
yaparak, daha sık asansör yerine merdiveni tercih kullanarak, bahçede çalışarak,
yüzerek, camları yıkayarak, daha sık araba yerine bisiklet kullanarak vs. olumlu sonuçlar
elde edebilirsiniz.
Prednison kullanımından dolayı şeker hastalığın gelişim riski yüksektir. Dolayısıyla kilonuza
dikkat etmeniz ekstra önemlidir, çünkü fazla kiloluk şeker hastalığı riskini artırır.
Sodyum
Transplantasyondan sonra tansiyonunuz yüksek ise, veya nem tutuyorsanız, sodyum
kısıtlaması (tuz kısıtlaması) önemlidir. Şu şekilde buna ulaşabilirsiniz:
- Yemek hazırlandığı zaman tuz olmayacak, bulyon (küpleri), ketçap, sıvı aroma, bir paket
baharat karışımı (örneğin nasi miks) vb.
- tuzlu ürünleri ve atıştırma tüketmeyin, örneğin hazır soslar ve çorbalar, hazır yemekler,
tuzlu et ürünleri (çiğ jambon ve füme et), füme domuz sucuğu, hamburger, ringa balığı,
hamsi balığı, tütsülenmiş ringa balığı, tuzlu kıkırdaklar, 'borrelnootjes' ve tuzlu cips.
Ayrıca aşırı 'drop' yemeyin, çünkü bu tansiyonu yükseltir. glisirin maddesinden değil
tuzdan kaynaklanmaktadır. Bu madde hem tuzlu hem de tatlı 'drop' şekerlerinde
bulunmaktadır.
Sıcak yemeğe tat vermek için, şunları kullanabilirsiniz:
27
-
taze veya kurutulmuş bitkiler/baharatlar (ipuçları için Nierstichting'in (Böbrek vakfının)
"eten met plezier" (zevkle yemek yemek) kitabına bakabilirsiniz).
Verstegen markasının tuz ilave edilmemiş baharat çeşitleri vardır.
sodyumsuz tatlandırıcılar. Bu ürünler baharat dükkanları (reformzaken) ve büyük
süpermarketlerinde bulunur. Dikkat edin, çünkü bu ürünler çok kaliyum içerir. Bu ürünlerin
sizin için uygun olup olmadığını doktorunuzla veya diyetisyeninizle görüşün.
Sirke, limon suyu, zencefil, sarımsak, küp baharat, hardal pudrası, hardal tohumu, soğan
ve şarap. Ayrıca pişirirken domates parçaları ve mantarla etinize tat verebilirsiniz.
Mümkün oldukça taze ürünler kullanın. Lezzetli reçetler için Nierstichting'in (Böbrek
vakfının) "zevkle yemek yemek" kitabına veya İnternette (örneğin www.verstegen.nl veya
www.nvn.nl) bakınız, ayrıca birkaç tane sodyumsuz yemek kitapları da piyasada
bulunmaktadır, örneğin Hartstichting (Kalp vakfının) "tuzsuz lezzetli".
Özet olarak az sodyumlu günlük menü şöyledir:
- normal ekmek
- tuzsuz margarin/halvarin
- az tuzlu veya tatlı ekmek üstü
- normal süt ve süt ürünleri; günde en fazla 3 - 4 ürün
- sıcak yemeği tuz ve tuzlandırıcıları ilave etmeden hazırlayın
- az tuzlu veya tuzsuz atıştırmalar ve ara öğünler
Aynı zamanda doktorunuz sodyum kısıtlı diyet uygulamanız gerektiğini belirtmediyse, yinede
tuzu az kullanmak iyidir. Çünkü yeni böbreğiniz için daha iyidir ve yüksek tansiyon riskini
düşürür.
Yağlar
Yeni böbreğin rededilmesini önlemek için kullanmanız gereken ilaçlardan dolayı sizde yüksek
kolesterol oranı riski daha yüksektir. Dolayısıyla gıdalarda bulunan yağa dikkat etmek
gerekmektedir. Yağda katı ve doymamış yağ arasında bir ayırım yapmanız gerekiyor.
Katı yağ özellikle (hayvansal) ürünlerde bulunur, örneğin tere yağ, sert margarin ve
paketlenmiş bazı bitkisel margarinler, yağlı et ve yağlı et ürünleri, tam yağlı peynir ve
tereyağlı sürme peynir, tam yağlı süt (ürünleri), kahve kreması, pasta, kek, çikolata, hindistan
cevizi ve atıştırmalar.
Doymamış yağ özellikle tüm (bitkisel) yağlarda, sıvı (diyet) kızartma ve pişirme yağı, sıvı
kızartma yağı, diyet margarin, diyet halvarin, kuru yemiş, yağlı balık ve yağ bazlı tuzlu soslar,
örneğin salata sosunda bulunur.
Yüksek kolesterol oranı riskini düşürmek için özellikle katı yağda tasarruflu olmak gerekiyor.
Katı yağ kullanımını kısıtlamak için ipuçları:
- Tam yağlı ürünler yerine yağsız veya yarı yağlı ürünler seçin, örneğin tam yağlı süt
(ürünleri) yerine yağsız veya yarı yağlı süt (ürünleri), 48+ peynir yerine 30+ peyniri seçin.
- doymamış yağa zengin olan ürünleri tercih edin (pakette bununla ilgili yazıyı okuyunuz).
- Ekmeğe az yağ sürün ve (diyet) halvarini tercih edin.
- daha az yağ içeren et çeşitlerini ve et ürünlerini seçin (örnekler için broşürün önceki
bölümüne bakınız)
- haftada 1-2 sefer et yerine (yağlı) balik tüketin.
- çok yağ içeren ürünleri az tüketin, örneğin tuzlu atıştırmalar, peynir, sucuk, kek, pasta vs.
- sıcak yemeği hazırlarken yağ, sıvı margarin ve/veya sıvı kızartma ve pişirme yağı
kullanın.
- haftada 3 kereden fazla bir yumurta yemeyin.
Kalsiyum
28
Prednisolon kemik erimesi riskini yükseltir. Dolayısıyla gıdanızda yeterince kalsiyum veya
kireç bulunması önemlidir. Süt(ürünleri) ve peynir gıdada en önemli kalsiyum kaynaklarıdır ve
her gün bu ürünlerden en az 4 tane tüketmeniz tavsiye edilir. Bunu başaramadığınız
takdirde, kalsiyuma zengin olan ürünler de seçebilirsiniz, örneğin kalsiyum ilave edilmiş süt.
Kalsiyumun yanı sıra hareket ve D vitamini de önemlidir. Çünkü fiziksel hareket kemik
dokusunun oluşmasını sağlar. Gıdadan kalsiyumu almak için D vitamini gereklidir ve kemikler
için yapı maddesi olarak işlevini görür. Gıdanızda halvarin, margarin, kızartma ve pişirme
ürünleri, et ve balık en önemli D vitamini kaynaklarıdır. Ayrıca vücut kendisi de güneş ışığı ile
D vitamini üretebilir.
Sıvı
Yeni böbreğin iyi bir şekilde "yıkanması" için yeterince içmeniz önemlidir. İdrar üretimine göre
yeterince sıvı tüketip tüketmediğinizi kontrol edebilirsiniz. İdrar üretiminiz 24 saatte bir en az
1½ litre olması gerekiyor. Bir böbrek transplantasyonundan sonra yüksek bir kilo alma riski
ile bağlantılı olarak, hiç (veya nerdeyse hiç) kalori içermeyen içecekler tercih edilmektedir.
Bunlardan örnekler şekersiz kahve ve çay (arzu edildiğinde bir tatlandırıcı ilave edebilirsiniz),
(maden) suyu ve light meşrubatlar.
Hijyen.
Böbrek nakli sonrası böbreğin reddedilmesini önlemek için bağışıklık baskılayıcı ilaçlar
kullanmanız gerekiyor. Ancak bu nedenle bir besin zehirlenmesi için daha duyarlısınızdır.
Yemek hazırladığınız ve tükettiğiniz zaman hijyen konusunda iyi tedbirler almanız çok
önemlidir.
- Yiyeceklere dokunmadan önce ve dokunduktan sonra ellerinizi su ve sabunla iyice
yıkayınız; her gün temiz bir havlu ile ellerinizi kurulayınız.
- Pakette son kullanım tarihine ve saklama tavsiyesine dikkat ediniz. Kullanım tarihi geçmiş
yiyecekleri kullanmayın. Et ve buzdolabında muhafaza edilen taze yiyecekler gibi çabuk
bozulan yiyecekleri vakit geçirmeden buzdolabina yerleştiriniz.
- Temiz cam ve plastik mutfak malzemeleri kullanın. Tahta değil.
- Yemek pişirirken çiğ ve pişirilecek gıdalara kesinlikle dokunmayın, aynı zamanda
ellerinizle ve mutfak malzemeleri ile.
- Piliçi, yumurtayı ve eti iyice pişirin.
- sebze ve meyveyi her zaman yıkayın veya kabuklarını soyun.
- artan yemeklerin üstünü güzel bir şekilde kapatın ve buzdolabında en fazla 2 gün
saklayın. Bu artan yemekleri tekrar yemeden önce iyice ısıtın.
- Çiğ gıdaların bulunduğu çanakları, tabakları, et tahtaları, mutfak tezgahı vb. tekrar
kullanmadan önce temizleyin.
- Sıcak havada eti, et ürünleri vb. gibi çabuk bozulan ürünleri çok fazla buzdolabı dışında
bırakmayın. Bu arada örneğin ekmek üstü et ürünleri ve mangal ızgara için eti
düşünebilirsiniz.
- Kurulamadan önce temiz peçeteler ve tezgah için temiz günlük mutfak bezleri kullanın.
- Buzdolabının derecesi 4 dereceden daha yüksek olmaması gerekiyor.
Özet
- Sağlıklı ve değişik bir yemek düzeni elde etmeye çalışın.
- Sıcak yemeği tuz ve tuzlandırıcı ilave etmeden hazırlayın Fazla tuz içeren atıştırmaları
bırakın.
- Kilonuza dikkat edin.
- Yağı az tüketin, özellikle katı yağı.
- Yeterince kalsiyumdan zengin ürünleri tüketin.
- Yeterince sıvı içiniz.
- Yemek hazırlarken hijyene dikkat ediniz.
Ayrıntılı bilgi.
29
Sağlıklı beslenme ve/veya ilave beslenme tavsiyeleri hakkında daha fazla bilgiye ihtiyacınız
varsa, sizi diyetisyene sevk edebilecek uzman doktorunuzla ve/veya aile hekiminizle irtibata
geçebilirsiniz. Ayrıca Lahey'da bulunan gıda merkezinin (www.voedingscentrum.nl) çok
sayıda broşürleri ve diğer bilgi kaynakları vardır, bunlarda sağlıklı beslenme ve gıda emniyeti
hakkında daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
Enfeksiyon riskleri
Fiziksel bağışıklığınızı düşüren ilaçlar kullandığınız için sizde enfeksiyon riski daha yüksektir.
Enfeksiyon riskini azaltmak için kendiniz tedbir alabilirsiniz:
- Her sene aile hekiminize grip aşısı için gitmenizi tavsiye ediyoruz
- Düzenli olarak ellerinizi yıkayınız
- Mutfakta tahta veya plastik kesim tahtası kullanmayın ve düzenli olarak peçete ve
temizleme bezlerini yıkayın.
- Son kullanım tarihi geçmiş gıdaları, çiğ et ve patörize edilmemiş süt tüketmeyin
- hayvanların dışkılarından uzan durun; kedi tuvaletini, kuş kafesini veya kümesi
temizlemeyin
- Eğer elleriniz yaralı ise, bahçede çalışırken eldiven kullanın
- Yurt dışında çeşmeden su içmeyin ve yemeklere dikkat edin
- Her iki haftada bir poliklinikte Sitomegalovirüsü (CMV) için test edileceksiniz
- Diyalizde yapılmadıysa, herpes virüsü için bir sefer test edileceksiniz
Beden hijyeni
- aynı zamanda enfeksiyonları önlemek için iyi bir beden hijyeni önemlidir
- cildin kurumaması için aşırı sabun kullanmayın
- dişlerinizin iyi bir hijyeni için uğraşın ve her altı ayda bir muayene için dişçiye gidin
- ellerde ve ayaklarda yaraları önleyin ve yaralara dikkat edin
- sık sık sistit olan bayanların fazla sıvı içmeleri ve sık sık idrar yapmaları, aynı zamanda
cinsel ilişkide bulunduktan sonra da idrar yapmaları önemlidir
Alkol
Günde iki kadehten fazla içmeyin. Aşırı alkol kullanımı mide ekşimesi eksitasyonuna,
karaciğer hasarına ve gırtlak kanamasına yol açabilir.
Sigara kullanımı
Sigarayı bırakın! Böbrek hastalığınızdan ve ilaç kullanımınızdan dolayı (Neoral, Prograft ve
Prednison) sizde damar sertleşmesi riski yüksektir. Sigara kullanımı bunu artırabilir.
AMC'nin sigarayı, aşırı alkol, uyuşturucu madde ve ilaç kullanımı bırakma tavsiyesine yönelik
bir yaşam stili polikliniği vardır. Danışmak veya bir görğşme arzu ediyorsanız, doktorunuz,
hemşireniz başvuruda bulunabilir veya kendiniz aşağıdaki mail adresi yoluyla müracaat
edebilirsiniz: [email protected]
Güneş
Doğrudan güneşe açılmada dikkatli olun. Bağışıklığınızı baskılayan belirli ilaçlar cildinizi
inceltmektedir. Dolayısıyla cilt kanseri riski sizde yüksektir. Aynı zamanda cildiniz daha çabuk
yanabilir. Yüksek UV korunma faktörlü krem, en az faktör 30, kullanarak bu riski oldukça
düşürebilirsiniz. Ayrıca kendinizi her altı ayda bir ciltte muhtemel değişikliklere iyi bir şekilde
muayene etmeniz mantıklıdır. Kendiniz muayene ettiğinizde özellikle yeni oluşan lekelere
dikkat edin. Ayrıca var olan ve büyüklük veya renk bakımından değişen pigman lekelerini
kontrol edin.
Çoğu zaman cilt kanseri iyi bir şekilde tedavi edilebilir. Dermatologun lekeleri yok etmesi
gerekebilir.
Böbrek nakli sonrası seyahat
Ne zaman seyahat?
30
Sağlığınız müsaade ettiği takdirde transplantasyondan altı ay sonra tatile gidebilirsiniz. İlk altı
ayda veya düzensiz bir böbrek fonksiyonunda uzak ülkelere seyahat etmek münasip değildir.
Daha kötü bir hijyen veya sizin için iyi bir sağlık bakımı bulunmayan ülkelerdir.
Seyahat planlarınızla ilgili kim sizi bilgilendirebilir?
Seyahat etmeden uzun bir zaman önce sizin tedavinizle ilgilenen uzman doktorunuzla
görüşün. Seyahatten üç altı ay önce AMC'de bulunan 'tropenpoli' (tropikal polikliniği) ile
irtibata geçin.
Nereye?
Transplantasyon geçirdiğiniz için olumsuz bir seyahat tavsiyesi geçerlidir, çünkü bu ülkeler
için gereken vaksinasyonlar yoktur. Seyahat yapmadan önce iyi bir şekilde bilgi edininiz.
AMC'de bulunan tropenpoli (tropikal polikliniği) ile irtibata geçebilirsiniz. Ayrıca çevrenizde
bulunan GG&GD'ye de danışabilirsiniz.
Seyahat yaparken ekstra olarak ne götürmeniz gerekiyor.
- Tüm yeni sağlık bilgileri içeren 'Medisch Paspoort Niertransplantatie' (Böbrek
Transplantasyonu Medikal Pasaport) pasaportu. Bu (bakım) transplantasyon
polikliniğinde size verilecektir.
- Bir İlaçlar Pasaportu Bunu eczanenizden temin edebilirsiniz.
- Bu Hastalar Bilgilendirme Dosyasının seyahat ekinin fotokopisi.
- İshal olma durumu için ORS ilacı. ORS'yi eczanenizden veya 'drogist'ten temin
edebilirsiniz.
- Güneşli ülkelere giderseniz iyi UV A+B koruma faktörü, en az faktör 30.
- Güneş şapkası veya kasket.
- Uzun kollu tişörtler ve uzun paçalı pantalonlar.
- Yeterli UV faktörlü iyi bir güneş gözlüğü.
- Küçük yaraları desenfekte etmek için Betadin iyodin.
- Kene cımbızı. Doğaya girip çıktıktan sonra kene kontrolü için cildinizi inceleyin.
- Tüm seyahat için yeterli ilaçlar. Yanı sıra acil durumlar için ekstra ilaçlar götürmeniz
münasiptir.
- Siproksin 250 mg. 14 drajeli bir kür.
Güneş ile ilgili talimatlar.
İyi bir güneş kremin ve iyi bir güneş gözlüğün yanı sıra saat 12.00 ve 15.00 arası güneşten
uzak durmanız önemlidir. Her zaman bir güneş şapkası veya kasket takınız.
Seyahat sigortası.
Hastalık sigortanızda ve seyahat sigortanızda tüm dünya için garanti sigortalı olup
olmadığınızı ve en fazla kaç paraya sigortalı olduğunuzu önceden araştırın.
İlaç kullanımı
Böbrek transplantasyonu Medikal Pasaportun yanı sıra yeni bir ilaç pasaportu da birlikte
götürün. Yeterli ilaç ve en az iki hafta önce ekstra ilaç ayarlayın. İlaçları değişik valizlere
bölün ve en az bir haftalık ilacı el bagajınıza koyun.
Tedbir olarak bir antibiyotik götürün (Siproksin). Bunu aile hekiminizden reçeteyle
alabilirsiniz.
Acil durum
Hazırlık yapmanıza rağmen ilacın kalmadı ise ve yerel eczanede Prograft veya Cellcept değil
de sadece Prednisolon mevcut ise, 25 mg Prednisolon kullanın ve en kısa zamanda dönüş
yapın.
Saat farkı
31
Saat farkında ilaç kullanımında bir altın kural: "çok erken içmek bir sorun değil de, çok geç
içmek bir sorundur".
Uzun yolculuklarda, saat farkı nedeniyle, ilaç saatlerinizi ayarlamanız gerektiğini düşünün.
Aşağıdaki örnekler saat farkını nasıl ele alabileceğinizi göstermektedir:
Doğu tarafına yolculuk:
Günde iki sefer ilaç kullanımında + 5 saat bir saat farkı (Asya)
Hollanda'da: kullanım saati saat 8.00'da ve 20.00'da
Asya'da o zaman yerel saat 13.00 ve 01.00
Gidiş günü: Hollanda kullanım saatlerini uygulayın
Sonraki günler: yerel saat 08.00'da ve 20.00'da kullanın/
O zaman bir sefere mahsus 5 saat evvel içiyorsunuz, şöyle ki 14 saat sonra yerine 7 saat
sonra.
Batı tarafına yolculuk:
Günde iki sefer ilaç kullanımında – 5 saat bir saat farkı (Amerika Birleşik Devletleri)
Hollanda'da: kullanım saati saat 8.00'da ve 20.00'da
Amerika Birleşik Devletleri'de o zaman yerel saat 03.00 ve 15.00
Gidiş günü: Hollanda kullanım saatini uygulayın
Dikkat: ekstra ilaç içme zamanı ilave edin: aşağı yukarı son ilaç içme zamanından 8 saat
sonra. Hollanda saati 16.00 ve Amerika saati 11.00.
Sonraki günlerde ilacınızı tekrar Amerika yerel saatlerinde kullanacaksınız (saat 08.00 ve
20.00).
Yurt dışında hijyen
Kişisel hijyene ve yemek hijyenine dikkat etmek önemlidir. Her zaman paketlenmiş
dondurma, paketlenmiş meyve suları ve kendi soyduğunuz meyve tüketin. Yıkanmış salata,
çeşme suyu veya buz tüketmeyin. Bir altın kural: Cook it, Peel it, Boil it or Forget it (Pişirin,
Soyun, Kaynatın veya Unutun).
Seyahatte enfeksiyonlar
Transplantasyon geçiren hastalar düşük bir bağışıklık sisteminden dolayı ekstra risklere
duyarlıdırlar:
- Enfeksiyonlara yüksek duyarlılık, örneğin solunum yolu enfeksiyonları, bağırsak
enfeksiyonları, TBC ve parasitlerden dolayı enfeksiyonlar.
- Vaksinasyonların düşük etkisi.
- "Canlı" vaksinasyonların kontra endikasyonları.
İki günden daha fazla ishal oldu iseniz, günde iki sefer 1 draje Siproksin kullanın.
Mide/bağısak enfeksiyonları
Bir haftadan fazla ishal iseniz veya Siproksini kullandıktan sonra daha da kötüleşti ise, bir
hastane ile irtibata geçin. Yeterince sıvı tüketmeye dikkat edin. Yeterli tuz ve şeker için ORS
(oral rehydration solution (oral rehidrasyon solüsyonu) kullanabilirsiniz. ORS sizde mevcut
değil ise, kola'ya bir kesme şekeri de ilave edebilirsiniz.
İlaçları kullandıktan sonra 3 saat içerisinde istifra ediyorsanız, yeniden ilacınızı içiyorsunuz.
Vaksinasyonlar
Bazı ülkelere olan yolculuklar için vaksinasyonlar tavsiye edilmektedir. İmmünosüpresanın
(Bağışıklık sistemini koruyucu ilaçlar) kullanımı vaksinasyonları etkilemektedir. Canlı,
kuvvetsiz bir virüsün aşıları transplantasyon geçiren insanlarda kullanılmaması gerekiyor.
AMC'de bulunan tropikal merkez (tropencentrum) veya yakın çevrenizde bulunan GG&GD
size bu konu ile ilgili ayrıntılı bilgi verebilirler.
32
Sağlık yolcu danışma saatinde bir randevu yapmak için, 020-5663800 telefon numarasıyla
saat 08.00 ve 16.00 arası tropikal merkezine ulaşabilirsiniz. Düşük bir bağışıklık sistemi olan
insanlarda vaksinasyonlarla ilgili ve tavsiyelerde bulunmakta uzmandırlar. Her zaman sağlık
özgeçmişinizi ve ilaç kullanımınızı bildirin.
Aşağıda belirtilen aşılar canlı, kuvvetsiz virüstendir ve bu nedenle transplantasyon geçiren
hastalarda kullanılamaz:
- BMR
- BCG
- Karın tifüsü (draje olarak değil)
- Sarı humma
Müsaade edilen aşılar şunlardır:
- DTP
- Karın tifüsü (enjekte edilerek, kas içi)
- Hepatit A
- Meningokoksik
- Pnömokok
- Grip
- Kuduz
Hastane
Tatile gitmeden önce gideceğiniz yerde (veya çevrede) nerde iyi bir hastanenin bulunduğunu
araştırmak faydalıdır. Örneğin aynı zamanda transplantasyonda uzman olan bir hastane.
Yurt dışında sağlık sorununuz olduğu zaman:
- Her zaman tüm sağlıkla ilgili özgeçmişinizi bildirin ve Böbrek Transplantasyon Medikal
Pasaportunuzu gösterin.
- Yurt dışında tedavi görürken veya hastaneye kaldırıldığınızda her zaman Hollanda'da
sizin tedavinizle ilgilenen doktorunuzla irtibata geçin.
- Yurtdışında hastanede kaldıktan sonra Hollanda'ya döndüğünüzde muhtemel bir MRSA
(çoğul dirençli bakteri) ile ilgili olarak ilk önce böbrek nakli polikliniği ile telefonla irtibata
geçmeniz önemlidir.
Tatilde spor yapma
Tatil sırasında alıştığınız sporlar dışında diğer spor çeşitlerini uygulamak istiyorsanız, sağlık
sorunlarınız bir engel oluşturmamaktadır. Tatil sırasındaki spor için geçerli olan kurallar aynı
şekilde Hollanda'da yaptığınız spor için geçerlidir.
Kendini kontrol etme
- Her gün derecenizi ölçmenize gerek yoktur. Ateşiniz biraz yükseldi ise, derecenizi ölçün.
Ateş yükselmesi ve soğuk titremeler söz konusu ise, aile hekiminizle veya nefroloji
uzmanı ile irtibata geçiniz.
- Ameliyattan sonra ilk üç ayda kilonuzu haftada iki sefer ölçün. Eğer günde iki kilo
alıyorsanız, nem tuttuğunuzdan kaynaklanbilir. O zaman poliklinik aracılığıyla tedavinizle
ilgilenen doktorla irtibata geçiniz. Ameliyattan üç ay sonra ayda bir sefer kilonuzu
ölçüyorsunuz.
- Evde haftada iki sefer tansiyonunuzu ölçmenizi tavsiye ediyoruz. Evde ölçülmüş bir
tansiyon poliklinikte ölçülen değer daha çok güvenilir bir değerdir. Bu nedenle tansiyon
ölçen bir cihaz almanızı tavsiye ediyoruz. Ameliyattan üç ay sonra tansiyonunuzu ayda 1
sefer ölçüyorsunuz.
Polikliniği ziyaret etmek
Ameliyattan sonra ilk haftalarda haftada iki sefer poliklinikte sizin tedavinizle ilgilenen
doktorla randevuz vardır. Altı sekiz hafta sonra ve böbrek fonksiyonu düzenli olduktan sonra,
randevu sıklığı azalır. Polikliniğe geldiğiniz zaman aşağıda belirtilenleri getireceksiniz:
33
- 10 ml 24 saatlik idrardan iki porsiyon idrar
- doldurulmuş soru listesi
- doldurulmuş kontrol listesi
- poliklinik randevu listesi
- Hasta Bilgilendirme Dosyanız (PVM)
Polikliniği ziyaret ettiğiniz zaman sabahları Prograftınızı veya Neoral giftinizi içmiyorsunuz.
İlaçları birlikte getiriniz ve bunları laboratuvarda kan alındıktan sonra içiniz.
Poliklinikte sizin tedavinizle ilgilenen doktor size yeni bir ilaç verilecek ise yeni reçeteler
yazacaktır. Tekrar reçeteler aile hekiminiz tarafından yazılmaktadır.
Ayrıca poliklinik randevusunun on dakika sürdüğünü size belirtmek istiyoruz. Sorularınız
varsa, bunları önceden soru listesine belirtmeniz münasiptir, böylece bu on dakika içerisinde
sorularınızı cevaplandırabiliriz.
Poliklinik kontrölleri ameliyattan bir sene sonra prensip olarak transplantasyon geçirmeden
önce böbrek hastalığınızın tedavisiyle ilgilenen nefroloji uzmanına devredilir. Bundan sonra
daha böbrek transplantasyonu ile ilgili problemler devam ediyorsa, nefroloji uzmanınız her
zaman AMC'nin transplantasyon doktorlari ile görüşmek için irtibata geçebilir.
Haziran 2011'de biz transplantasyon bölümü olarak böbrek transplantasyonu hastaları için bir
bakım danışma saati ile başladık.
Hastanede kaldığınız süre içerisinde ilacınızla böbrek transplantasyonu sonrası yaşam
kuralları ile ilgili size bilgi verildi. Taburcu olduktan sonra çoğu zaman AMC'de kaldığınız süre
içerisinde yaşamış olduklarınızın etkisi başlar. Bu arada muhtemel sorular ortaya çıkar veya
daha önce karşılaşmadığınız sorunlarla karşılaşırsınız. Sorularınız cevaplamak ve size
destek vermek için nefroloji uzmanınızın sağlık danışma saatinin yanı sıra bir bakım danışma
saati başlattık. Bu arada transplantasyondan sonra ilk senede 3 randevu (2 hafta sonra, 3 ay
ve 9 ay) söz konusu.
Taburcu olduğunuz zaman sizin tedavinizle ilgilenen nefrolji uzmanınızdaki kontrol
randevusunun yanı sıra ayrıca sizin için bakım danışma saati böbrek transplantasyonunda
da bir randevu ayarlanacaktır.
Bakım danışma saati sırasında böbrek transplantasyonunuzdan kaynaklanan sorularınızı
sorabilirsiniz veya problemlerinizle ilgili görüşebilirsiniz. Bir böbrek transplantasyonundan
sonra hastalara rehberlik etme konusunda uzman olan bir bakım danışmanı çeşitli konularla
ilgili sizinle görüşecektir, örneğin böbrek transplantasyonundan sonra yaşam kuralları ve ilaç
kullanımı.
Bazen danışma saatinde nefrologun veya bakım danışmanın çözemediği konular da söz
konusu olabilir. Sizinle birlikte bir çözüm bulmak için sevk etme olanaklarına bakılır.
24-saatlik idrar toplama
- polikliniğe gelmeden bir gün önce 24-saatlik idrar toplamanız gerekiyor. Bunun için
bölümde de kullanılan ve taburcu olurken size verilen tasları kullanabilirsiniz.
- 24 saat geçtikten sonra idrarı karıştıracaksınız. Daha sonra iki şırınga/tüpü tastan
çıkaracaksınız ve bunları birlikte getireceksiniz. Bu şekilde tüm tası polikliniğe
getirmenize gerek yoktur. İdrarın miktarını forma güzel bir şekilde yazın. Adınızı,
soyadınızı, doğum tarihinizi ve hasta numaranızı şırıngalara belirtiniz.
- Eğer iki tas doldurduysanız, her iki tastan bir tüple biraz idrar alacaksınız.
- Poliklinik randevusünden sonra poliklinik laboratuvarında kan ve taze idrar alınır. Burada
24 saatlik idrar da teslim edilir.
Cinsellik ve gebelik
Ameliyattan sonra çoğu zaman fiziksel ve ruhsal durumunuz düzelmektedir ve dolayısıyla
cinsel ilişkiye yavaşça ihtiyaç duyabilirsiniz. Bazı erkeklerde diyaliz döneminde cinsel
iktidarsızlık söz konusudur. Transplantasyondan sonra bunun düzelmesi mümkündür.
Bununla ilgili konuşmak istiyorsanız sizin tedavinizle ilgilenen doktora bildiriniz. Ayrıca sosyal
danışman da bununla ilgili başvurabilirsiniz.
34
Bir çocuk arzu ediyorsanız, bunu sizin tedavinizle ilgilenen doktorla görüşmeniz önemlidir.
Çoğu zaman doktor gebe kalmanız için böbrek transplantasyonundan sonra 1 yıl beklemenizi
tavsiye eder.
Kullandığınız ilaçlar çocuk için tehlikeli olabilir. Bunlar bir çocuk arzusunda/gebelikte
muhtemelen değiştirilecektir. Gebelik her zaman, sağlıklı kadınlarda da, böbreklerin ağır
yüklenmesi anlımına gelmektedir. Transplantasyonlu gebe kadının daha sık muayene
edilmesi gerekmektedir. Transplantın gebelik süresi içerisinde pek iyi çalışmayabilir veya
ciddi bir tansiyon yükselmesi ortaya çıkabilir.
Karında transplantın yeri sorunlara yol açmaz. Gebeliklerin 80%'i iyi bir şekilde
sonuçlanmaktadır.
Spor yapmak
Taburcu olduktan sonra fazla kilo alma durumunu ve prednisolondan dolayı kemik erimesini
önlemek için spor yapmak iyi bir kondisyon geliştirmek için önemli olabilir. İlk yılda futbol,
dövüş sporu, basketbol ve bunlar gibi kontak sporu yapmak tavsiye edilmemektedir. Bu tür
sporlarda transplantın zarar görmesi risklidir. Birinci yıldan sonra tavsiye etmiyor değiliz,
fakat dikkatli olmanız gerekiyor.
Transplantasyondan sonra aşağıdaki sporlar şüphesiz münasiptir: yüzme, bisiklet binme,
yürüyüş yapma, kondisyon antremanı, fitnes veya aerobik.
Çalışmak
Ameliyattan belirli bir zaman sonra tekrar çalışmaya başlayabilirsiniz.
İşvereninizle/müdürünüzle birlikte tekrar iş hayatına geri dönmek için uygun bir yöntem
bulunması tavsiye edilmektedir.
Kendi bedeninizi dinlemeniz önemlidir. Dayanıp dayanamayacağınızı en iyisini siz
hissedebilirsiniz.
Bağışçının anonimliği
Anonim bir mektupla bağışçının yakın akrabalarına teşekkür etmeniz mümkündür. Bu
nedenle mektubunuzda adınızı, soyadınızı, adresinizi ve telefon numaranızı belirtmeyin.
Mektubu F5Noord bölümün resepsiyonuna teslim edebilirsiniz veya poliklinikte sizin
tedavinizle ilgilenen doktora verebilirsiniz. Bu kişi mektubunuzun Eurotransplant'ın
transplantasyon koordinatrüne gönderilmesini sağlayacaktır ve bu kişi de mektubu bağışçının
yakın akrabalarına gönderecektir. Bağışçının yakın akrabalarını bir sefer teşekkür
edebilirsiniz. Onlarla irtibata geçmeniz mümkün değildir.
35
8 – BILIMSEL ARASTIRMA
Giriş
Bir sağlık bilimsel araştırmaya katılmanız için size rica edildi. Bu bilgi, araştırmaya katılma
kararınıza yardımcı olacaktır. Kendiniz bununla ilgili karar alabilirsiniz.
Araştırmayı yapan bir araştırma görevlisi bulunmaktadır. Onunla birlikte araştırma ile ilgili bir
görüşme yapacaksınız. Aynı zaman araştırma görevlisi size araştırma hakkında yazılı bilgi
verecektir. Birşey açık ve net değil ise, her zaman araştırma görevlisine ayrıntılı bir şekilde
açıklamasını rica edebilirsiniz.
Bilgi hakkında eşinizle, ailenizle, arkadaşlarınızla veya (aile) hekiminizle görüşün. Her zaman
bağımsız bir kişiye başvurabilirsiniz. Konu hakkında herşeyi bilmektedir, ancak araştırmayla
ilgisi yoktur.
Acele etmeyin. Çoğu zaman hemen karar vermenize gerek yoktur.
Medikal bilimsel araştırma
Medikal bilimsel araştırma ne demek?
İki çeşit araştırma vardır? Sağlıkla ilgili şikayetleriniz olduğu zaman, araştırma için hastaneye
gidiyorsunuz. Bir hekim şikayetlerinizin sebebini bulmak için sizi muayene ediyor. Hedef sizi
iyileştirmektir. Buna diyagnostik araştırma denilir.
Aynı zamanda medikal bilimsel araştırma da vardır. Bunlardan üç çeşit vardır:
- hastalık için iyi bir tedavi bulmak
- bir hastalık hakkında daha fazla bilgi edinmek
- bir hastalığı bulmak
Medikal bilimsel araştırma ilk etapta sizi iyileştirmek için değildir. Aşağıda medikal bilimsel
araştırma ile ilgili daha fazla okuyabilirsiniz.
Denek nedir?
Medikal bilimsel araştırmaya katılan herkese bir denek denilir. İki çeşit denek vardır: sağlıklı
gönüllü ve hastalar. Bazen hastalar araştırmadan faydalanabilirler.
Araştırmayı kim yapar?
Araştırma görevlisi araştırmayı yapar. Kendisi hekim veya bilim adamıdır ve araştırma ve
konu hakkında çok bilgisi vardır. Çoğu zaman bölümden hemşireler de araştırmanın
uygulamasıyla da ilgilenirler. F5Noord'ta nerdeyse tüm durumlarda araştırmanın hazırlanışı
ve uygulanması ile ilgilenen bir araştırma hemşiresi çalışmaktadır.
Araştırmanın gidişatı nasıl?
Araştırma sırasında yeni bir tedavi, ameliyat veya ilaç test edilebilir. Kolaylaştırmak için
burada tedavi kelimesini kullanıyoruz.
Çoğunlukla araştırma görevlisi yeni bir tedaviyi mevcut olan bir tedavi ile karşılaştırır.
Araştırma görevlisi çekilişle kimin için hangi tedavi uygun olduğunu belirler. Buna
randomizasyon (rastgele dağıtım) denilir. Hangi gruba gireceğiniz tesadüfe bağlıdır.
Çoğu zaman araştırma görevlisi de hangi gruba sınıflandıracağınızı de bilmez. Bu yüzden
araştırmanın adı çift kör yöntemidir. Böylece sonuçları daha dürüst bir şekilde gruplar
arasında karşılaştırabilir. Gerektiğinde araştırma görevlisi hangi grupta olduğunuzu
soruşturabilir.
Bazen araştırma görevlisi yeni bir tedaviyi "sahte bir tedavi" ile karşılaştırır. Böyle sahte bir
tedaviye bir plasebo denilir. Plasebo her yönde yeni tedaviye benzer, ancak ilaç konusunda
muhtemelen ektileyici madde içermemektedir. Yani bir grup deneklere yeni tedavi sunulur ve
diğer denekler grubuna sahte tedavi sunulur: plasebo.
36
Katılmak
Sizin katılıp katılmayacağınızı kim kararlaştırır?
Her zaman siz kendiniz bir araştırmaya katılıp katılmayacağınızı kararlaştırıyorsunuz.
Gönüllüdür. Şöyle ki hiç bir zaman katılmak mecburiyetinde değilsiniz. Bu nedenle
araştırmanın içeriği, muhtemel riskleri ve avantajları ve dezavantajları hakkında yeterince
bilginiz varsa karar verin.
Medikal bilimsel araştırma size ne faydası vardır?
- Tıp bilimin ilerlemesi için yardımcı oluyorsunuz
- yeni tedaviden faydalanbilirsiniz, fakat bazen de faydalanamazsınız. Araştırma görevlisi
size bu konu hakkında daha fazla bilgi verebilir.
- Araştırmayla para kazanmazsınız. Çoğu zaman muhtemel yol masraflarınız karşılanır.
Nelere dikkat etmeniz gerekiyor?
- Katıldığınız takdirde çoğunlukla daha fazla kontrole gelmeniz gerekebilir. Katıldığınız
zaman ekstra efor sarf etmeniz ve zaman harcamanız gerekiyor.
- katılmanız bazen riskli olabilir, çünkü tedavi yenidir ve hala incelenmektedir. Tüm etkileri
ve yan etkileri belli değildir. Aynı zamanda araştırma görevlisi ekstra testler yapar ve kan
alır. Risk oranı araştırma çeşidine ve sağlığınıza bağlıdır. Araştırma görevlisi size bunu
açıklar.
Katılmak istedğiniz zaman prosedür nedir?
Katılmak istediğiniz zaman bir belge imzalıyorsunuz. Buna bilgilendirilmiş hasta rıza formu
denilir. İmzanızla gönüllü olarak araştırma katıldığınızı beyan etmiş oluyorsunuz.
İmzaladığınız belgenin bir sureti size verilecektir.
İmzanız araştırmayı tamamlamak mecburiyetinde olduğunuz anlamına gelmemektedir. Her
zaman katılmamak için hakkınız vardır.
Çoğu zaman ilk önce kontrol ediliyorsunuz. Araştırma görevlisi sizin araştırmaya katılmak için
fiziksel olarak hazır olup olmadığınızı kontrol eder. Sonuçta katılmanıza müsaade
edilmeyebilir. Örneğin (çok) yüksek bir tansiyonunuz olabilir.
Katılmak istemediğiniz zaman prosedür nedir?
Katılmamaya karar verdiğiniz zaman, hiç birşey yapmanıza gerek yoktur. Hiçbir şey
yapmanıza gerek yoktur. Neden katılmak istemediğinizi de anlatmanıza gerek yoktur. Normal
olarak size gereken tedavi sunulacaktır.
Haklar ve sorumluluklar
Denek olarak haklarınız ve sorumluluklarınız nedir?
Denek olarak haklarınız vardır. Bunlar kanunda belirlenmiştir. En önemli haklarınız şunlardır:
- karar alma hakkı
- bilgi edinme ve soru sorma hakkı
- düşünme hakkı
- bu süre içinde araştırmayı bırakmak
- verilerinizin korunmasına ilişkin hak
Denek olarak sorumluluklarınız nedir?
Araştırma kurallarını uygulamanız gerekiyor. O kurallar her araştırma için değişiktir. Bazen
araştırmaya aç olarak başlamanız gerekiyor. Önceki akşamdan itibaren hiçbir şey
yememeniz gerektiği anlamına gelmektedir. Sadece su içebilirsiniz. Bazen günde belli bir
saatte bir hap kullanmanız gerekiyor.
Kurallara uymanız önemlidir. Aksi takdirde, araştırma görevlisi araştırmayı iyi bir şekilde
uygulayamaz. O zaman sonuçlar artık güvenilir değildir. O zaman araştırma görevlisi sizin
araştırmaya artık katılamadığınızı kararlaştırabilir.
37
Kontrol
Araştırmanın iyi gidip gitmediğini kim kontrol ediyor?
Hollanda'da deneklerle yapılan araştırma için sıkı kurallar vardır. Kurallar İnsanlarla Medikal
bilimsel araştırma Yasasında belirtilmiştir. Özel bir komisyon önceden her araştırmayı
değerlendirir. Bu komisyonun adı değerlendirme komisyonudur. Ancak değerlendirme
komsiyonu onayladıktan sonra bir araştırma başlayabilir.
Birşey ters giderse ne olur?
Tabii ki araştırma görevlileri araştırma sırasında birşeyin ters gitmesini istemezler, ancak ara
sıra bir problem olabilir. Bu nedenle denekler için bir sigorta yapılmıştır. Araştırma nedeniyle
zarar gördüyseniz, sigorta zararınızı karşılayacaktır. Bununla ilgili araştırma görevlisi
tarafından size bilgi verilecektir.
Verilerinizle ne yapılacak?
Araştırma görevlisinin araştırma sırasında sizinle ilgili topladığı veriler gizli kalacaktır.
Araştırma görevlisi verilerinizi bir kodla kaydedecektir. Araştırma ile ilgili raporlarda o kod
kullanılır. Sadece araştırma görevlisi sizin kodunuzu bilir.
Güvenilirlik
Diğer bir kaç kişi verilerinizi görebilir. Bu kişiler araştırmanın iyi ve güvenilir olup olmadığını
kontrol ederler. Kişisel veriler koruma yasasında bunun nasıl yapılması gerektiği
belirlenmiştir.
Araştırma sırasında
Araştırma sırasında araştırma görevlisi verileriniz muhafaza edecektir. Verileri nasıl
kullanacağını size anlatıyor. Siz verilerinizin sadece bu araştırma için kullanılmasına izin
veriyorsunuz. Ancak araştırmadan sonra veriler bir dönem saklanılması gerekiyor. İleride
verileriniz siliniyor.
İlerki araştırma
İleriki araştırma için verilerinizin kullanılmasına da izin verebilirsiniz. Araştırma görevlisi o
zaman verilerinizi saklayacaktır. Eğer verileriniz başka bir amaçla başka bir araştırma için
kullanılacaksa, tekrar iznizi soracaktır.
Bu bilgi Sağlık, Refah ve Spor Bakanlığın Medikal bilimsel araştırma (denekler için genel bilgi)
broşüründen alınmıştır.
F5Noord'ta araştırmalar
ELEVATE araştırması
ELEVATE araştırması 24 ay süren 'multicenter' (çok merkezli), randomize araştırmasıdır ve
amacı böbrek nakli olan hastalarda Certican (everolimus) ilacının kalp ve damarlarda
faydasını, güvenilirliğini ve etkinliğini araştırmaktır.
ALLEGRO araştırması
Böbrek nakli sonrası reddetmeye karşı ilaçlarınızı kullanacaksınız. Üç çeşit ilacı kombine
ederek kullanacaksınız, ancak belli bir süre sonra transplante edilen organ bir süre kabul
edildikten sonra, ilaçların bir tanesi bırakılacaktır. İki çeşit ilaçla devam edeceksiniz.
38
ALLEGRO araştırması böbrek transplantasyonundan sonra en iyi tedavi (ilaç kombinasyonu)
ile ilgili bir çalışmadır; Advagraf ve Cellcept, Advagraf ve Prednisolon veya Cellcept ve
Prednisolon.
Yukarıda belirtilen araştırmalardan bir tanesine katılmak için karar verdiğiniz takdırde,
araştırma görevlisi ve/veya F5Noord bölümün araştırma hemşiresi size ayrıntılı bilgi
verecektir.
39
İLAÇ LİSTESİ
Adı ve soyadı
etkinlik
dozaj
Kullanma
saati/saatleri
40
POLİKLİNİK RANDEVU LİSTESİ
Tarih
Saat
Yer
Doktor
Telefon
numarası
41
KENDINI KONTROL ETME LISTESI
Tarih
Tansiyon
Kilo
Derece
(muhtemelen)
Kan şekeri
(muhtemelen)
42
SORU LİSTESİ (poliklinik ziyareti)
Sorular:
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
43

Hasta bilgilendirme Dosyası Böbrek Nakli

Transkript

Benzer belgeler

Sektör Toplantıları Neticesinde Başbakan ve Ekonomi Koordinasyon

Anjiyoda görülemeyen

Hematüri - semaakman.com.tr

Yeni bir iş kolu: Profesyonel kobaylık

İdrar yolu iltihabına Cranberry iyi geliyor

Üriner Sistem Anomalileri (ortaya çıkış)

add leaflet med. gr/turk/eng - ADD