Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı – İNTERPOL Beyhan IŞIK1 Özet

Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı – İNTERPOL
Beyhan IŞIK1
Özet
Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı (İNTERPOL) üye ülke polis teşkilatları
arasında oluşturduğu güvenli haberleşme kanalları ile hızlı bilgi değişimi
imkânı sağlayan ve suçla mücadelede destek hizmetleri sunan Birleşmiş
Milletlerden sonra dünyanın en büyük uluslararası kuruluşudur. Özellikle 2.
Dünya Savaşından sonra artan insan hareketlerine bağlı olarak suçluların
ülkeler arasında rahat bir şekilde hareket etmesi ve bazı önemli suçların sınır
aşan bir boyut kazanması gibi nedenlerle İNTERPOL önemli bir konumda
bulunmaktadır. Üye polis teşkilatları arasında hızlı ve güvenilir bir haberleşme
imkânı sağlamasının yanı sıra eğitim ve operasyonel destek hizmetleri sunan
İNTERPOL’ün önemi her geçen gün daha da artmaktadır. Bu çalışmada
İNTERPOL hakkında genel bir bilgi verilerek, polis işbirliği mekanizmaları
bağlamında konumu ve etkinliği ile ilgili bir değerlendirme ortaya
konulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: İNTERPOL, Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı, Polis
İşbirliği, Uluslararası Güvenlik.
Giriş
Uluslararası polis işbirliği, suçluların ülkeler arasında rahatlıkla hareket edebilmeleri ve bazı suç
örgütlerinin kurulduğu ülke dışında başka ülkelerde faaliyet gösteriyor olmaları gibi nedenlerle küresel
nitelikteki suç ve suçlularla mücadelede önem arz etmektedir. Dünyanın değişik bölgelerinde işlenen
suçların öncelik derecesi ülkelere göre farklılık göstermektedir. Örneğin, İngiltere yasadışı göç
konusuna öncelik verirken, Amerika Birleşik Devletleri terörle mücadele, uyuşturucu ile mücadele gibi
alanlara öncelik vermekte, Afrika veya Asya kıtasında bulunan ülkelerin öncelikleri de bulundukları
bölgenin özelliklerine göre değişebilmektedir.
Özellikle 20. Yüzyılda başlayan yoğun insan hareketleri sonucunda ülkeler arasında polis
işbirliği mekanizmalarının oluşturulmasının gerekliliği ortaya çıkmış ve diplomatik kanallardan ayrı
olarak ikili ve/veya çok taraflı polis işbirliği kanaları tesis edilmeye başlanmıştır. Çok taraflı polis
1
Uluslararası Güvenlik Politikaları Araştırma ve Dostluk Derneği Yönetim Kurulu Üyesi
1
işbirliği kanalları dendiğinde; ikiden fazla ülkenin bir araya gelerek oluşturduğu daha küçük ölçekli
doğrudan bilgi değişimi ve istihbarat paylaşımı kanalları ile küresel ve bölgesel düzeyde oluşturulan
İNTERPOL ve EUROPOL gibi uluslararası kuruluşlar akla gelmektedir.
Kuşkusuz polis işbirliği kanallarının hiçbirisi kusursuz değildir. Her bir yöntemin kendine göre
avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Kullanılacağı amaç doğrultusunda hangi kanalın daha çok
işe yarayacağı ve avantaj sağlayacağı değerlendirilmelidir. Bu anlamda İNTERPOL gibi uluslararası
kuruluşlar bazı yönleri ile eleştirilmekle birlikte, sağladığı faydaların önemi de ortadır.
Yaklaşık 90 yıllık bir geçmişi olan İNTERPOL’ün suçla mücadele alanındaki yeri ve önemi
büyüktür ve onun yerini alabilecek başka bir küresel kuruluşun yakın vadede ortaya çıkması mümkün
görülmemektedir. Dünyadaki ülkelerden 190’ının üyesi olması2, hızlı iletişim imkânlarının bulunması,
yayınladığı bültenler ve veri tabanları gibi yerine getirdiği fonksiyonlar İNTERPOL’ü ülkeler açısından
kolay vazgeçilemeyecek bir konuma getirmiştir.
İNTERPOL’ün kendi üyelerine sağlamış olduğu somut faydaları ölçmeye yönelik kabul görmüş
akademik çalışmalardan birinde, özellikle terörle mücadele alanında yapılan işbirliği ve zamanlıca
iletilen operasyonel istihbarat sayesinde İNTERPOL sistemine yatırılan her 1 ABD Dolarının 200 ABD
Doları tutarında olumlu geri dönüşü olabileceği iddia edilmektedir. (Sandler vd., 2011:79)
Öte yandan, her ne kadar vazgeçilemez olsa da İnterpol’ün başarısı ya da yerine getirdiği
fonksiyonlar itibariyle üye ülkeleri tatmin etme düzeyi tartışılması gereken bir konudur. Ülkelerin
gelişmişlik düzeyleri, demokratik yönetim bakımından farklılık arz etmeleri, kıtalara, bölgelere ve
ülkelere göre suç türlerinin önem sırasının değişmesi gibi faktörler dikkate alındığında bu kadar büyük
bir organizasyonun bütün beklentileri büyük oranda karşılaması mümkün görülmemektedir. (Yapsan,
2012:25) Bu nedenle, bölgesel nitelikteki uluslararası güvenlik kuruluşlarının ortaya çıkması bunun bir
göstergesi kabul edilebilir. Örneğin Avrupa kıtası göz önüne alındığında en çarpıcı örnek
EUROPOL’ün kurulmuş olmasıdır. Yine Avrupa kıtasında faaliyet gösteren Güneydoğu Avrupa
Kanun Uygulama Merkezi (SELEC), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Karadeniz
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ) gibi kuruluşların varlığı da bu konuda verilebilecek örneklerdendir.
Ana sözleşmenin üçüncü maddesinde geçen “politik” kelimesi nedeniyle İNTERPOL’ün
terörle mücadele konusunda benimsediği politika bazı ülkelerin beklentilerini karşılamaktan uzak
kalmaktaydı. İNTERPOL ana sözleşmesinin üçüncü maddesine atfen yakın zamana kadar terör suçları
ile ilgili olarak kırmızı bülten yayınlanmamış olması, terörist faaliyetlerden zarar gören ülkelerce bunun
2
http://www.interpol.int/Member-countries/World
2
sorgulanması/eleştirilmesi ve dünyada meydana gelen terör saldırılarının artış göstermesi sonucunda
bu politika 1984 yılında Lüksemburg’da yapılan Genel Kurul toplantısında gözden geçirilmiş ve terör
suçlarıyla ilgili olarak da bültenler yayınlanmaya başlanmış ve bu amaçla veri tabanı oluşturulmuştur.
Günümüzde
ise
terörizm
İNTERPOL’ün
en
önemli
önceliklerinden
biri
olarak
değerlendirilmektedir.(Barnett ve Coleman, 2005:607)
Ancak, sınır aşan suçlarla mücadele etmek amacıyla kurulan İNTERPOL ve diğer bölgesel
kuruluşların yanı sıra en etkili polis işbirliği yöntemlerinden birinin de ülkeler arasında doğrudan tesis
edilen ikili işbirliği faaliyetleri olduğu söylenebilir. Örneğin kontrollü teslimat olarak adlandırılan polis
operasyonlarının başarısı ülkeler arasında kurulan işbirliğinin derecesine ve karşılıklı güvene
dayanmaktadır. Etkin bir ikili polis işbirliği tesis etmek, çok taraflı polis işbirliği ya da uluslararası
kuruluşlar ile yapılacak olan işbirliğine alternatif bir yöntem olarak da görülmemelidir.
İNTERPOL ve Tarihsel Gelişimi
1923 yılında Viyana’da kurulan ve merkezi Fransa\Lyon’da bulunan İNTERPOL, 2016 yılı itibariyle
190 ülkenin üye olduğu en geniş katılımlı, profesyonel kanun uygulama ve gönüllü katılım esasına
dayalı operasyonel polis işbirliği kuruluşudur. Resmi dilleri İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve
Arapçadır. ( http://interpol.int, 2016)
20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmaya başlayan sınır aşan suç olgusu ve özellikle Avrupa
kıtasında yaşanan anarşik eylemlerle mücadele etmek üzere diplomatik kanalların haricinde doğrudan
polis teşkilatları arasında iletişimi ve işbirliğini sağlayan bir yapı oluşturulması amacıyla 1905 yılında
Buenos Aires’de Polis Kongresi, 1909 yılında Madrid’te Uluslararası Polis Konferansı, 1913 yılında
Washington’da Uluslararası Polis Konferansı düzenlenmiş ve Teşkilatın fikri temelleri atılmaya
başlanmıştır.
İNTERPOL’ün kuruluşuna temel teşkil eden ilk somut adım, 14-18 Nisan 1914 tarihlerinde
Monako’da yapılan ve 14 ülkeden polis ve hâkimlerin katıldığı I. Uluslararası Kriminal Polis
Kongresi’dir. Gerçekleştirilen bu kongre ile ülkeler arasında küresel bir polis işbirliği mekanizmasının
kurulması düşüncesi olgunlaştırılmakla birlikte, I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi bu çalışmaların
askıya alınmasına neden olmuştur. (EGM, 2012:22)
I. Dünya Savaşı sonrası özellikle savaş suçlularının karıştığı olaylardaki artış, polis otoriteleri
arasındaki işbirliğini kaçınılmaz kılmıştır. Savaş suçlularının en çok bulunduğu ülke olan Avusturya,
tüm dünya ülkelerini II. Uluslararası Kriminal Polis Kongresine katılmaya çağırmıştır. Bu toplantı 20
ülkenin katılımı ile 1923 yılında Viyana’da gerçekleştirilmiş ve Uluslararası Kriminal Polis Komisyonu
3
(ICPC) kurulmuştur. Burada 10 maddelik “Teşkilat Tüzüğü” kabul edilmiş ve Teşkilat merkezinin ise
Viyana’da olması kararlaştırılmıştır. Böylelikle İNTERPOL’ün kuruluş yılı 1923 olarak
benimsenmiştir. (EGM, 2012:22)
Türkiye, 10 Haziran 1928 tarihinde Bern/İsviçre’de yapılan İNTERPOL Genel Kurul
Toplantısında Viyana Sefaretimiz ikinci kâtibi Muzaffer Kamil Bey tarafından temsil edilmiştir. Daha
sonraki dönemde gözlemci sıfatıyla katıldığı birkaç toplantıya müteakip Türkiye Cumhuriyeti
Devletinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün imzasını taşıyan 08.01.1930 tarihli Kararname ile
teşkilata üye olmuş ve Türkiye “Milli Merkez Birimi” (National Central Bureau) kurulmuştur. Bugün
ülkemizde İNTERPOL Milli Merkez Birimi görevini Emniyet Genel Müdürlüğü İnterpol-Europol
Daire Başkanlığı yürütmektedir. Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve
Gümrük Muhafaza Genel Müdürlüğü birimlerinin haberleşme hizmetleri Milli Merkez Birimi
üzerinden yürütülmektedir. (EGM, 2016)
Türkiye açısından; Kurtuluş Savaşının hemen ardından henüz Cumhuriyetin ilk yıllarında
İNTERPOL’e üye olunmaya çalışılması, suç ve suçlularla mücadelede var olan hassasiyet ve iradenin
bir göstergesi olduğu düşünülmektedir.
II. Dünya Savaşı öncesinde Nazi yönetiminin İNTERPOL yönetimine hâkim olması ve II.
Dünya Savaşı’nda İNTERPOL’ün itici gücü konumundaki Avrupa Devletlerinin ve ABD’nin Nazi
yönetimine karşı savaşmaları sebebiyle İNTERPOL çalışmaları durmuştur. (Deflem, 2012:957 ) II.
Dünya Savaşı’ndan sonra duran faaliyetler yeniden başlatılmış ve 1946 yılında Brüksel’de bir toplantı
gerçekleştirilmiştir. Yapılan bu toplantıda; İNTERPOL’ün merkezinin Viyana’dan Paris’e taşınması
kararlaştırılmış ve kuruluş ruhuna uygun olarak çalışmalarına yeniden başlamıştır.
Yukarıda bahsedilen gelişmelere ek olarak, İNTERPOL tarihindeki bazı önemli kronolojik
gelişmeler ise; 1946’da “INTERPOL” kısaltmasının ilk kez telgraf adresi olarak kullanılmaya
başlanması, 1955’de İstanbul’da Yapılan 24. Genel Kurul Toplantısı’nda yeni tüzük ve yönetmeliklerin
hazırlanması, 1956’da Uluslararası Kriminal Polis Komisyonu’nun isminin “Uluslararası Kriminal
Polis Teşkilatı” olarak değiştirilmesi ve “INTERPOL” kısaltmasının kabul edilmesi, 27 Kasım 1989’da
Teşkilatın merkezinin Paris’ten Lyon’daki yeni merkez binasına taşınması ve 15.10.1996 tarih ve 51/1
sayılı karar ile Teşkilatın Birleşmiş Milletler’de gözlemci statüsü kazanması olarak sayılabilir.
İNTERPOL’ün Amacı ve Yapısı
İNTERPOL’ün temel misyonu, güçlendirilmiş polis işbirliği aracılığıyla suçun önlenmesi ve suçla
mücadele edilmesi olarak belirlenmiştir. Bu misyonu gerçekleştirebilmek için İNTERPOL, dünyanın
4
her yerindeki polislere görevlerini verimli ve etkin bir şekilde yapabilmelerini teminen gerekli araçları,
hizmetleri ve iletişim kanallarını sağlamayı amaç edinmiştir. Bunun için belirlenen yöntem, bölgesel
perspektifle küresel işbirliğinin sağlanmasıdır.
1956 yılında kabul edilen İNTERPOL Ana Tüzüğü’nün 2. Maddesine göre Teşkilatın kuruluş
amacı; “Tüm Kriminal3 Polis Otoriteleri arasında, değişik ülkelerdeki yasalar çerçevesinde, İnsan
Hakları Evrensel Beyannamesi ışığı altında, karşılıklı olarak en geniş düzeyde yardımlaşmayı sağlamak
ve adi suçların önlenmesi ile bastırılmasına katkıda bulunacak kuruluşlar teşkil etmek ve bunları
geliştirmektir.” şeklinde açıklanmıştır
İNTERPOL Tüzüğünün 3. Maddesi gereğince politik, askeri, dini ve ırki karakterli faaliyetlerde
bulunması ve bunlara müdahale etmesi tamamıyla yasak olan teşkilatta 1984 yılına kadar terör
suçlarından kırmızı bülten düzenlenmemiştir. 4-11 Eylül 1984 tarihlerinde Lüksemburg’da düzenlenen
53. İNTERPOL Genel Kurul Toplantısında, terörle mücadele alanında daha aktif işbirliği yapılması
kararına varılmış ve 1987 yılında İNTERPOL Anti-Terörizm birimi kurulmuştur.
İNTERPOL; Genel Kurul, İcra Komitesi, İNTERPOL Genel Sekreterliği, Üye Ülkelerin Milli
Merkez Birimleri ve İnterpol Dosya Kontrol Komisyonu olmak üzere 5 ana organdan oluşmaktadır. (
http://interpol.int/, 2012)
İNTERPOL Genel Kurulu, üye ülkelerce belirlenen delegelerden oluşur. Bu delegeler her
ülkenin Polis Teşkilatının başında bulunan kişi veya onun görevlendireceği yetkililerdir. Her yıl bir kez
toplanır. Teşkilatın en üst organıdır ve yürütmeyle ilgili her konuda karar almaya yetkilidir.
İNTERPOL İcra Komitesi; 1 başkan, 3 başkan yardımcısı ve 9 üye olmak üzere toplam 13
kişiden oluşur. Komitenin görevleri ise; Genel Kurul kararlarının uygulanmasını gözetmek, Genel
Kurul oturumlarına gündem hazırlamak, Genel Kurul’a çalışma programı hazırlamak ve yararlı
gördüğü projeleri sunmak ve Genel Sekreterin çalışmalarını ve idari işlemleri denetlemektir.
İNTERPOL Genel Sekreterliği, Teşkilatın günlük işleyişini sağlayan daimi organdır. Genel
Kurul ve İcra Komitesince alınan kararları uygular. Genel Kurul ve İcra Komitesine karşı sorumludur.
365 gün 24 saat görev yapar. 90 ülkeden yaklaşık 600 personel çalışır. Arjantin (Buenos Aires),
Kamerun (Yaoundé), Fildişi Sahilleri (Abidjan), El Salvador (San Salvador), Kenya (Nairobi), Tayland
3
Buradaki “Criminal” kelimesi suç soruşturması yürüten polis birimlerini ifade etmektedir. Ülkemizde “Kriminal Polis
Laboratuvarları” olarak isimlendirilen birimlerle karıştırılmamalıdır.
5
(Bangkok) ve Zimbabwe (Harare) olmak üzere 7 Bölge Ofisine sahiptir. Ayrıca AB ve BM’de de
irtibat ofisi bulunmaktadır.
Üye Ülkelerin Milli Merkez Birimleri, üye ülkelerin Polis Teşkilatlarının farklı mevzuat, dil ve
yapılanmaya sahip olmaları nedeniyle uluslararası boyutlu suç ve suçluların takibinde karşılıklı
yardımlaşmayı sağlamak amacıyla her üye ülkede İNTERPOL Milli Merkez Birimleri kurulmuştur.
Ülkelerdeki güvenlik teşkilatlarının sayısı ne olursa olsun sadece bir merkez birimi belirlenmektedir.
Örneğin, çok fazla güvenlik teşkilatı bulunan Amerika Birleşik Devletleri’nde FBI, ülkemizde ise
Emniyet Teşkilatı “Milli Merkez Birimi” olarak belirlenmiştir.
“Dosya Kontrol Komisyonu” (CCF), İNTERPOL’ün denetim/gözetim (oversight) organlarını
oluşturmaktadır. Özel bir konu üzerine geçici olarak danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen
uzmanlardan oluşan “Danışmanlar” ise İcra Komitesi tarafından belirlenir ve Genel Kurul’da
onaylanır. CCF kişilerin temel haklarını ve polis teşkilatları arasındaki uluslararası nitelikteki işbirliğini
korumak için İnterpol tarafından kullanılan kişi isimleri ve parmak izi gibi kişisel bilgilerin Teşkilatın
kurallarına uygun olarak kullanılmasını temin etmekle sorumludur.
Faaliyet Alanları
İNTERPOL; Eğitim ve Kapasite Geliştirme, Bilgi Değişimi, Veri Tabanları, Bültenler, Komuta ve
Koordinasyon Merkezi, Acil Müdahale Ekipleri, Olay Yeri İnceleme, Suç İstihbarat Analizi, Sınır
Yönetimi ve I-Checkit adı verilen sistem ile sınır kontrolü alanlarında hizmet vermektedir. (
http://interpol.int/, 2016a)
a- Eğitim ve Kapasite Geliştirme Hizmetleri:
İNTERPOL, üye ülke polis teşkilatlarını desteklemek, milli merkez bürolarını güçlendirmek
amacıyla uzaktan eğitim veya üye ülkelerle işbirliği halinde yerinde eğitim faaliyetleri
düzenlemektedir. 2010 yılında,
üye ülkelerin ihtiyaç analizleri yapılarak bölgesel suç trendleri
belirlenmiş ve oluşturulan Mobil Eğitim Timleri vasıtasıyla kapasite geliştirme ve eğitim faaliyetlerine
ağırlık verilmiştir. Tüm üye ülkelere güvenli bir haberleşme imkanı sunan ve I-24/7 adı verilen sistemin
etkin kullanımı, eğitimlerin temelini oluşturmaktadır. Son zamanlarda İNTERPOL Küresel Öğrenme
Merkezi (IGLC), eş zamanlı (online) ve uzaktan örgün eğitime başlamıştır.
b- Bilgi Değişimi:
Bütün üye ülkeler “I-24/7” ve “I-link” adı verilen güvenli haberleşme ağları vasıtasıyla
birbirleriyle bağlantılıdır. Bu sistem, bütün polis teşkilatlarına milyonlarca kayıt bulunan İNTERPOL
6
veri tabanlarına eş zamanlı erişim imkânı sunmaktadır. Tüm İNTERPOL Milli Merkez Bürolarında bir
VPN cihazı, gerekli yazılım ve internet bağlantısı kurulu olması gerekmektedir.
c- Veri Tabanları:
Operasyonel olarak üye ülke polis teşkilatlarına bilgi desteği verilmesi amacıyla İNTERPOL
Veri Tabanları kullanılmaktadır. Bunlardan başlıcaları; Aranan Şahıslar (Nominal Data), DNA, Parmak
izi (AFIS), Çocukların Cinsel İstismarı (ICSE), Çalıntı ve Kayıp Seyahat Belgeleri, Çalıntı İdari
Belgeler, Çalıntı Motorlu Araç, Çalıntı Sanat Eserleri, Ateşli Silahlar (Balistik ve silah bilgileri) ve
“Fusion Task Force” olarak adlandırılan terörizmle mücadele amaçlı oluşturulan veri tabanlarıdır.
(INTERPOL, 2016b)
d- Bültenler
Bültenler; Milli Merkez Birimleri ve diğer yetkili kurum ve kuruluşların talebi üzerine İNTERPOL
Genel Sekreterliği tarafından düzenlenen ve İNTERPOL’ün resmi dillerinden olan Arapça, İngilizce,
Fransızca ve İspanyolca yayımlanan bildirilerdir. İNTERPOL tarafından kullanılan 8 adet bülten
bulunmaktadır. ( http://interpol.int/, 2012) Bunlar;
1. Kırmızı Bülten: Sınır dışı veya benzeri kanuni tedbirlerin uygulanması için aranan kişilerin
bulundukları yerlerin aranması ve tutuklanması için çıkarılan bülten,
2. Sarı Bülten: Genellikle küçüklerin ve\veya kimliklerini açıklayamayacak durumdaki kayıp
kişilerin yerlerini tespit etmeye yardımcı olmak amacıyla çıkarılan bülten,
3. Mavi Bülten: Bir suçla ilgili olarak bir şahıs hakkında ilave kimlik, mevki ve faaliyetlere
ilişkin bilgi toplamak için çıkarılan bülten,
4. Siyah Bülten: Kimliği tespit edilemeyen cesetler hakkında çıkarılan bülten,
5. Yeşil Bülten: Suç işlediği tespit edilen ve muhtemelen diğer ülkelerde de aynı suça
karışacağı düşünülen kişiler hakkında uyarı ve istihbari nitelikte bilgiler içeren bülten.
6. Turuncu Bülten: Kamu güvenliğine ciddi ve yakın tehdit oluşturduğu düşünülen bir olay,
kişi, nesne veya süreç ile ilgili olarak çıkarılan bülten,
7. Mor Bülten: Suçluların kullanmış oldukları eylem yöntemleri, nesneler, ekipman ve
gizlenme yöntemlerine ilişkin çıkarılan bülten,
8. BM Güvenlik Konseyi Özel Bülteni: BMGK yaptırımlarına tabi olan kişi ve\veya gruplar
hakkında çıkarılan özel bültendir.
Öte yandan bültenlerden farklı olarak kullanılmakta olan “difüzyon”lar, üye ülke Milli Merkez
Bürolarınca doğrudan yayınlanmaktadır. Bir hükümlünün cezasının infazı veya sanığın yargılanması
7
için iadesi maksadıyla görüldüğü yerde tutuklanması amacıyla Kırmızı Bülten çıkıncaya kadar
kullanılmak üzere üye ülke polis teşkilatları tarafından doğrudan yayınlanan mesajdır. (Demir, 2010:
40) Difüzyonlar, bültenlere göre daha az resmi özellik taşır ve İNTERPOL Bilgi Sistemine kayıt edilir.
e- Komuta ve Koordinasyon Merkezi (CCC):
İNTERPOL’deki operasyon odası olan bu merkez, üye ülkelerin acil bilgi taleplerinin
karşılanması ve kriz durumlarında temas noktasıdır. 2003 yılında Lyon’da faaliyet göstermeye
başlamıştır. İkinci bölge merkezi 2011 yılında Arjantin’de açılmıştır. Üçüncü merkezin Singapur’da
açılması için çalışmalar devam etmektedir. Merkez, bütün İNTERPOL hizmetlerine hızla ve kolaylıkla
erişir. Üye ülkelerin kriz durumunda 7 gün 24 saat hizmet vermekte, mesaj trafiğini ve medyayı takip
etmektedir. Üye ülkeler arasındaki polisiye bilgi değişiminde acil durumlarda ve talep olması halinde
devreye girer.
f- Acil Müdahale Ekipleri:
Suç ve Doğal Afetler Destek Ekibi ve Büyük Ölçekli Faaliyetler Destek Ekibi olmak üzere iki
alt ekipten oluşur. Üye ülkelerde meydana gelen deprem, sel gibi doğal felaketlerde ya da olimpiyatlar,
büyük ölçekli gösteriler gibi durumlarda üye ülkenin talebi halinde operasyonel destek hizmetleri
verilmektedir.
g- Olay Yeri İnceleme:
Olay yeri inceleme uzmanlığı ve kriminal verilerin değişimi uluslararası soruşturmalar için
hayati öneme sahiptir. Bu amaçla INTERPOL tarafından parmak izi ve DNA veri tabanları
işletilmektedir. Bu veri tabanları bütün dünyadaki polislere suçlular ve olay yerleri arasındaki bağlantı
konusunda bir fikir verebilmektedir. Aynı zamanda üye ülkelerde olay yeri inceleme alanında uzmanlık
eğitimleri de verilmektedir.
h- Suç İstihbarat Analizi
Burada esas amaç; yeni gelişmeler ve belirsizliklerle başa çıkma konusunda üst düzey polis
yöneticilerine, politika yapıcılara ve karar vericilere yardım etmek, tehditler konusunda zamanlıca
uyarılarda bulunmak ve operasyonel faaliyetler ve karmaşık soruşturmalarda destek sağlamaktır.
i- Sınır Yönetimi
8
Etkili bir sınır yönetimi ile terörizm ve sınır aşan suçlarla mücadele amaçlanmaktadır. Bu
amaçla INTERPOL bünyesinde Entegre Sınır Yönetimi Görev Gücü (IBMTF) oluşturulmuştur.
j- I-Checkit
Organize suç örgütleri ve teröristler gerçek kimliklerini gizlemek ve sınırları geçmek için
çalıntı seyahat belgeleri kullanmaktadırlar. Uluslararası seyahatlerde artan yolcu sayısı ve suç tehditleri
nedeniyle ülkelerin sınır geçişlerinde aldıkları tedbirlerin arttırılması gerekmektedir. İlk defa 2014
yılında pilot proje olarak Karadağ’da denenen ve 2015 yılında uygulamaya konulan I-Checkit sistemi,
gerçek zamanlı yolcu kontrolüne imkan sağlaması nedeniyle ulusal sınır güvenlik tedbirlerini
destekleyen yenilikçi bir çözüm olmuştur.
Genel Değerlendirme
İNTERPOL, fikir bazında ortaya atıldığı 1914 yılından bu yana Batı Avrupalı devletlerin yoğun
desteğini almayı başarmış bir kuruluş olarak uluslararası arenada varlığını ve görünürlüğünü
korumuştur. Kamu güvenliğinden sorumlu teşkilatlar, uzun ve yavaş işleyen diplomatik süreçler yerine
doğrudan temasa geçerek işbirliği yapma gerekliliği üzerine harekete geçmişlerdir. Her dönemin
iletişim teknolojisinin sunduğu imkânlar dâhilinde (radyo, telgraf bültenler, veri tabanları vs.)
teknolojiyi suç soruşturmasında etkin kullanmanın yol ve yöntemleri araştırılmış, bu alanda hatırı
sayılır ilerlemeler kaydedilmiştir.
Bu çerçevede İNTERPOL, hem uluslararası polis işbirliği anlamında, hem de daha geniş
çerçevede uluslararası kuruluşlar çerçevesinde yürütülen uluslararası ilişkiler bağlamında pek çok
yeniliğin öncüsü olmuştur. İNTERPOL, uluslararası güvenlik anlayışında geleneksel güvenlik
anlayışının terk edilerek “insan güvenliği” odaklı “kamu güvenliği” konseptine geçişi kolaylaştıran
etkili araçlardan birisi olmuştur. Her ne kadar uygulamada bazı sorunlar nedeniyle sıklıkla eleştirilse
de, İNTERPOL’ün, uluslararası aktörler arasındaki ilişkileri kolaylaştırıcı etkileri, çatışmadan ziyade
işbirliğini ve diyalogu önceleyen yaklaşımı ve uluslararası çok taraflı ilişkileri profesyonel temeller
üzerinden yürütmesi nedeniyle, Birleşmiş Milletler Teşkilatından bile daha “ideal” bir uluslararası
kuruluş olduğu rahatlıkla ifade edilebilir.
Günümüzde altı kıtadan 190 ülkenin üyesi olduğu İNTERPOL’ün sahip olduğu geniş erişim
ağı, 1996 yılında karşılıklı olarak imzalanan anlaşma ile BM nezdinde gözlemci kuruluş unvanını elde
etmesi, 2004 yılında BM nezdinde Özel Daimi Temsilcisinin atanması, 2009 yılında Avrupa Birliği
bünyesinde Özel İrtibat Bürosunun açılması ve dünyanın önde gelen diğer uluslararası kuruluşları ile
9
tesis edilen kurumsal ilişkiler, İNTERPOL’ün uluslararası alandaki saygınlığının önemli göstergeleri
arasında sayılabilir.
Sonuç ve Öneriler
Günümüzde insan ve eşya hareketlerinin yoğunluğu artmış, Schengen gibi yapılanmalar
sonucunda sisteme dahil olan ülkeler arasında sınır kontrolleri kaldırılmıştır. (European Parliament and
Council Directive 2004/38/EC) Bununla birlikte ülkeler arasında vizesiz seyahat gerçekleştirilmesini
öngören vize muafiyeti alanında ikili işbirliği anlaşmaları imzalanmaya başlanmıştır. Örneğin
Türkiye’nin bu anlamda imzaladığı vize muafiyeti anlaşmalarının sayısı 70’e ulaşmıştır.4 Son
dönemde, demokratik ve özgürlükçü anlayış temelinde bireylerin kısıtlama olmaksızın rahat bir şekilde
ülkeler arasında seyahat edebilmeleri yaklaşımı daha çok benimsenmektedir.
İnsan hareketlerinin bu derece kolaylaştırılması hiç şüphesiz suçlulara büyük bir avantaj
sağlamaktadır. Organize suç gruplarının mobilize olma ve işbirliği bakımından polis teşkilatlarına göre
her zaman önde gittiği söylenebilir. Bunun sonucu olarak polis teşkilatlarının sınır aşan suç ve
suçlularla etkili bir şekilde mücadele etmesi de aynı yaklaşımı benimsemeleri ve ülkeler arasında etkin
bir işbirliğine bağlıdır. Dolayısıyla, hem küresel ve bölgesel uluslararası güvenlik kuruluşlarının, hem
de ikili işbirliği kanallarının üst seviyede kullanımı önem arz etmektedir. Türkiye’nin bu anlayışla
İNTERPOL, EUROPOL, SELEC gibi stratejik açıdan önemli görülen uluslararası kuruluşlarda etkin
bir rol oynaması, bu kuruluşlarda nitelikli personel görevlendirerek kendi çıkarlarını koruması
gerekmekte, aynı zamanda bu kuruluşların dezavantajlı ve eksik yönlerinin tamamlanması bakımından
ikili polis işbirliğine özel önem vermesi gerekmektedir.
İNTERPOL sistemine dahil olunarak her türlü teknik ve operasyonel polis işbirliği
faaliyetlerine iştirak edilmesinin, düzenlenen ortak toplantı, sempozyum ve benzeri etkinliklere aktif
katılım sağlanmasının, İNTERPOL’ün polis işbirliği anlamında sağladığı taktik ve operasyonel
seviyedeki faydalarının yanı sıra uluslararası alandaki itibarı ile birlikte değerlendirildiğinde hem Türk
dış politikasının etkinliğinin arttırılması hem de Emniyet Teşkilatının uluslararası anlamda görünür
kılınarak dünyada bir çekim merkezi haline getirilmesi gibi stratejik politikalarına olumlu etki
sağlayabilecek bir enstrüman olarak görülmelidir.
4
http://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-sayin-mevlut-cavusoglu_nun-vii_-buyukelciler-konferansinin-acilisinda-yaptigikonusma_-5-ocak-2014_-ankara.tr.mfa
10
KAYNAKÇA
Barnett, Michael, and Liv Coleman,.(2005), “Designing Police: İnterpol andtheStudy of Change in
International Organizations” International StudiesQuarterly 49, no. 4 ss. 593–619.
http://www.jstor.org/stable/3693502
Deflem, Mathieu, (2006), “Europol andthePolicing of International Terrorism: Counter-Terrorism in a
Global Perspective”, JusticeQuarterly, Volume 23, Number 3, Sage Publications, London.
Deflem, Mathieu,(2012), “İnterpol” ss. 957-959 in The Encyclopedia of Global Studies, edited by
Helmut K. Anheierand Mark Juergensmeyer. Thousand Oaks, CA: Sage Publications
Demir, Cevat, (2010), Uluslararası Polislik Hizmetleri Bağlamında Türk Emniyet Teşkilatı İle
Europol ve İnterpol İşbirliği ve Koordinasyon Faaliyetleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
EGM, (2012), Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı 2012 Yılı Faaliyet Raporu,
https://www.egm.gov.tr/EN/Dkmanlar/int-rel-dep-an-reports.pdf (E.T. 30.04.2016) .
EGM, (2016), İnterpol - Eurupol Daire Başkanlığı, http://www.interpol.pol.tr/Sayfalar/tarihce.aspx
(E.T. 30.04.2016).
INTERPOL, (2016a), International Criminal Police Organization,
http://www.interpol.int/INTERPOL-expertise/Overview (E. T. 24.04.2016).
INTERPOL,
(2016b),
International
Criminal
Police
Organization,
http://www.interpol.int/INTERPOL-expertise/Databases (E. T. 24.04.2016).
Sandler T., Arce D.G., and Enders W.,(2011), “An Evaluation of İnterpol’s Cooperative-Based
Counterterrorism Linkages.” Journal of Law and Economics 54, no. 1 ss.79–110
Yapsan, Hikmet, (2012), International Police Cooperation on Countering Transnational Terrorism,
Yüksek Lisans Tezi, Naval Postgraduate School Monterey, CA
European Parliament and Council Directive, (2004/38/EC) of 29 April 2004 on the right of citizens of
the Union and their family members to move and reside freely within the territory of the
Member
States
amending
Regulation
(EEC)
No
1612/68,
http://europa.eu/legislation_summaries/justice_freedom_security/free_movement_of_persons_
asylum_immigration/l33152_en.htm (E.T. 01 Ocak 2013) .
11