Tekstil ve Moda Tasarımında Renk Kavramına Yeni Yaklaşımlar

Tekstil ve Moda Tasarımında Renk Kavramına Yeni Yaklaşımlar:
Termokromik Boyalar
Derya Meriç*, Mustafa Erdem Üreyen,
Anadolu Üniversitesi, Mimarlık ve tasarım Fakültesi, Moda tasarımı Bölümü,
Eskişehir, Türkiye
Özet: Renk tekstil ve moda tasarımında önemli bir role sahip olan temel kavramlardan biridir. Geçmişten günümüze,
renk kavramının tekstil ve moda tasarımındaki etkilerine dair tekstil sanatçılarının ve moda tasarımcılarının
çalışmalarında da gözlemlenebilen birçok örnek bulunmaktadır. Bununla birlikte renk kullanımı sezon etkileri, eğilimler,
toplumsal değişinler ve teknolojik gelişmeler gibi birçok etkiyle çeşitlilik göstermektedir.
Günümüzde teknolojik gelişmelerin tekstil ve moda endüstrisinde güçlü bir etkisi vardır. Termokromik malzemelerin
gelişiminin tekstil üzerindeki etkileri renk kullanım senaryolarındaki değişimlere örnek olabilecek etkilerden biridir. Bu
çalışmada termokromik boyaların özelliklerine ve kullanım alanlarına değinilmektedir. Bu kapsamda termokromik
boyaların tekstil ve moda tasarımındaki potansiyellerine odaklanılan bu çalışmada, çeşitli tasarımcıların çalışmaları
üzerinden termokromik etkinin tekstile yansımaları örneklendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Akıllı Tekstiller, Akıllı Giysiler, Renk, Kromik Etki, Termokromik Boyalar
* Sorumlu yazar: [email protected]
1.Giriş:
Bu bildiride tekstil ve moda tasarımında renk kavramının teknolojik gelişmeler doğrultusunda yeni
malzemeler ve bu malzemelerin kullanım teknikleri ile yorumlanışı irdelenmektedir. Prototip ürünler
ile başlayan bu süreçlerin işlevsellikleri ile ön plana çıkan ürünlerden, bir moda tasarımı objesi olarak
yorumlanma örnekleri incelenmiştir. Çalışmada malzemelerin beraberinde getirdiği potansiyelin,
günümüz teknolojik yaklaşımlarının etkileri ile paralellik gösterdiği noktalara değinilmektedir.
Ağırlıklı olarak termokromik etki gösteren tekstil malzemeler üzerinden örnekler değerlendirilerek
renk kullanımının yeni yorumlanma biçimleri incelenmiştir.
2.Tekstil ve Moda Tasarımında Renk Kullanımı:
Renk kavramının tekstil ve moda tasarımında anlatımsal olarak kullanımının örnekleri çeşitli dönem
tekstil ve moda tasarımı çalışmalarında karşımıza çıkmaktadır. Paul Klee’nin; modern tasarım
anlayışının temellerinin atıldığı Bauhaus okulundaki tekstil uygulamaları, Mondrian’ın kübizm etkisi
ile düz çizgiler ve saf renkler gibi en basit öğelerle kurmak istediği tablolarının [1] bunun yansıması
olarak Yves Saint Laurent’in tasarımlarında Mondrian elbisesi ile ikonlaşması [2] ve daha birçok
örnek bu kapsam altında incelenebilir. Ayrıca, Miro’nun dokumalarındaki kırmızı, sarı, mavi gibi ana
renkleri kullandığı kompozisyonların, resimlerinde olan fovist ve kübist yaklaşımlarla paralellik
göstermesine değinilebilir [3]. Kullandığı pilise detayları ve üç boyutlu formları ile giysi tasarımında
renk kullanımına hareket ve değişkenlik bakış açısını getiren Issey Miyake ise, tasarımda renk
kavramına yenilikçi bir bakış açısı getirmiştir (Şekil.1).
(a)
(b)
(c)
(d)
Şekil.1 a) Paul Klee’nin “color study”çalışması, b) Miro’nun dokumaları,
c) Mondrian tabloları ve YSL “Mondrian dress” örneği, d) Issey Miyake’nin çalışmalarından bir örnek
3. Akıllı Tekstil Malzemelerinde Renk Etkisi:
3.1 Kromik Etki ve Termokromik Boyalar:
Çağımızın beraberinde getirdiği teknolojik ilerlemeler tekstil malzemelerinin gelişiminde de büyük
rol oynamıştır. Geleneksel tekstillerin yanı sıra işlevsel özelliklerle de ön plana çıkan teknik tekstilleri
takiben akıllı tekstil kavramı ortaya çıkmış geliştirilen yeni malzemeler yeni potansiyelleri
doğurmuştur. Uzun yıllardır seramik, gözlük camı, pencere gibi alanlarda kullanılan ve dış etki ile
renk değiştiren kromik malzemeler son yıllarda akıllı tekstil malzemelerinde de kullanım alanı
bulmaktadırlar. Kromik özelliğe sahip akıllı malzemeler, bir dış etki nedeniyle molekül yapılarındaki
kimyasal bağların kırılması ya da değişmesi sonucu ortaya çıkan elektron eşitlenmelerindeki
değişimlerin yansıtma, emme, yayma, iletme gibi optik modifikasyonlara sebebiyet verdiği
malzemelerdir [4]. Termokromik (ısı ile renk değiştiren), Fotokromik (ışık ile renk değiştiren),
Hidrokromik (sıvı ile renk değiştiren), Elektrokromik (elektrik ile renk değiştiren), Piezokromik
(mekanik etki ile renk değiştiren), Biyokromik (biyolojik etkiler ile renk değiştiren) gibi birçok
çeşidinin olmasıyla birlikte [4] tekstil uygulamalarında çoğunlukla termokromik, fotokromik ve
hidrokromik malzemeler kullanılmaktadır.
Belirli bir sıcaklıkta renk değiştiren termokromik boyaların esas olarak iki tipi bulunmaktadır. Bunlar
sıvı kristal ve leyko boyalardır. Bu iki boya arasındaki en temel farklılık leyko boyaların tek renk
geçişine sahip olması, sıvı kristal boyaların ise tanımlı bir renk paleti üzerinden geçiş
yapabilmeleridir. Öte yandan sıvı kristal boyaların ısıl kararlılıklarının kötü olması, uygulama
işleminin zor olması, bazı durumlarda toksik etki gösterebilmeleri olumsuz yönleridir.
Bu çalışmada özellikle termokromik malzemeler üzerinden kromik malzemelerin çalışma prensipleri
ve bu malzemelerin tekstil ve moda tasarımındaki edinebileceği potansiyel alan örnekler üzerinden
incelenmeye çalışılmıştır.
3.2 Termokromik Boyaların Tekstil ve Moda Tasarımında Kullanım Alanları:
Malzeme ve konsept ürün geliştirme odaklı, tasarım grupları çalışmaları ve araştırma projelerinde
termokromik boyaların kullanımı yaygın olmakla birlikte [5], akıllı giysilerin de temel hedefini
oluşturan işlevsellik kavramıyla çeşitli ürün tasarımlarına dönüşmüş örnekler de mevcuttur [6-7]
(Şekil.2). Günümüz örnekleri incelendiğinde ise termokromik özellikli, kitle üretimine uygun ve
günlük kullanıma uyarlanabilir tasarımlarla karşılaşmak mümkündür (Şekil.3).
(a)
(b)
(c)
Şekil.2 a) Leyko termokromik boya baskı çalışmaları b) Termokromik boya ile desenlendirilen hasta ateşini
ölçen maske tasarımı c) Bebeklerde vücut sıcaklığını gözlemleyebilmek için geliştirilmiş giysi tasarımı
Şekil.3 Termokromik özellikli üst giyim örnekleri
Termokromik tekstil ve moda tasarımı ürünlerinin kullanım senaryolarının geliştirilmesi ile ürün
kullanıcı ve ürün çevre etkileşimi potansiyelleri doğmuş böylece tasarlanan ürünlerde kullanımda
çevre ve kullanıcı ile etkileşim içinde olma duyarlılığı ön plana çıkmaya başlamıştır. “Dinamik tekstil
desenleri” tanımını getiren Linda Worbin’in termokromik boyaları kullanarak tasarladığı çalışmaları
bu bağlamda incelemek adına özgün çalışmalar içermektedir [80] (Şekil.4).
Ayrıca termokromik tekstil malzeme ile kullanıcı arasındaki etkileşime örnek olabilecek çalışmalar
arasında Joanna Berzowska’nın tasarımı [9] olan dokunma eylemine referans veren “spotted dresses”
çalışması ve J. Mayer H. tasarımı kullanıcının vücut sıcaklığı ile iz bıraktığı “Lie” yatak çarşafları da
sıralanabilir [10] (Şekil.5).
Şekil.4 Linda Worbin’in çalışmalarından örnekler
(üst) “Fabrication Bag” (orta) “Rather Boring” (alt) “Grafitti Cloth”
(a)
(b)
Şekil.5 a) Joanna Berzowska tasarımı “Spotted Dresses”
b) J. Mayer H. tasarımı “Lie” yatak çarşafı
4. Sonuç:
Gelişen teknolojiler ve bunun doğrultusunda ortaya çıkan yenilikçi malzeme yaklaşımları tekstil ve
moda tasarımı alanlarında yeni potansiyeller doğurmakta ve yeni bakış açılarının oluşumu ile yaratıcı
ürünlerin geliştirilmesine olanak sağlamaktadır. Tekstil ve moda tasarımcısının önemli bir aktarım
aracı olan renk ise özellikle kromik malzemelerin gelişimi ile yeni potansiyeller doğurmuş ve yeni
bakış açılarına zemin hazırlamıştır. Gelişim sürecinde çoğunlukla malzeme odaklı tasarlanan ve
ürünleştirilen termokromik tekstiller, teknolojik ilerlemeler doğrultusunda işlevsellik odaklı bazı
uygulamalara da örnek olmaktadırlar. Uyarı veya veri göstergesi, vücut termometresi gibi kullanımlar
termokromik boyaların akıllı uygulamalarına örnek olarak gösterilebilirler. Ayrıca malzeme
karakteristiğinin bir getirisi olarak dış etkilere karşı tepki gösterebilen bu akıllı malzemeler, ürün
çevre ve kullanıcı etkileşimi bazında tekstil tasarımı ve moda endüstrisinde farklı ve yenilikçi
olanaklar sağlayabilecek bir potansiyele sahiptir.
5. Kaynakça:
[1] Gombrich, E. H. Sanatın öyküsü (The Story of Art), Remzi Kitabevi, Çin, (2004)
[2] Sarı, S. & Kodaman, L. Yves Saint Laurent Giysilerinde Piet Mondrian Etkisi, Akdeniz Sanat
Dergisi, Vol. 4 (2012) No.7, pp. 59-62.
[3] Bayburtlu, I. Giyilebilir Sanatta Örme ve Dokuma Yapıların Estetik Yeri, T.C. Marmara
Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı, Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul, (2015)
[4] Ferrara, M. & Bengisu, M. Intelligent design with chromogenic materials, Journal of the
International Colour Association, Vol. 13 (2014), pp. 54-66
[5] Kooroshnia, M. Leuco Dye-Based Thermochromic Inks: Recipes As a Guide for Designing
Textile Surfaces, 13th AUTEX World Textile Conference, Dresden, Germany, May 22nd to 24th 2013.
[6]
Zainzinger,
E.
Fasihonable
color
changing
flu-masks,
Available
from
www.talk2myshirt.com/blog/archives/3113 Accessed: 2015.08.03.
[7] Anon. Available from http://thatsflawesome.com/2012/08/20/for-parents-with-high-tech-colorvision/ Accessed: 2015.08.03.
[8] Worbin, L. Designing Dynamic Textile Patterns, Chalmers University of Technology Department
of Computer Science and Engineering, PhD Thesis, Gothenburg, Sweden, (2010).
[9] Berzowska, J. Personal technologies: memory and intimacy through physical computing, AI &
Soc, Vol. 20 (2006), pp.446–461.
[10] Mayer, H. Lie Bed Sheets, Available from http://www.jmayerh.de/50-0-Lie.html Accessed:
2015.08.03.
A New Approach to the Color Concept in Textile and Fashion Design:
Thermochromic Dyes
Derya Meriç*, Mustafa Erdem Üreyen,
Anadolu University, Faculty of Architecture & Design, Fashion Design Department,
Eskişehir, Turkey
Abstract: Color is one of the fundamental concepts and has an important role in textile and fashion design. From past to
present, there are lots of examples about the effects of color concept on textile and fashion design. They can be observed
from the textile artists and fashion designers works. Besides, usage of color varies from time to time with effects of
seasons, trends, social transformations, technological developments and etc.
Nowadays, technological developments have a strong effect on textiles and fashion industries. Smart materials and their
potentials brought a new vision on design. Effects of development of thermochromic materials in textiles are among
examples of the changing in scenarios of color applications. In conclusion, the properties of thermochromic dyes and their
application areas will be highlighted and presented in this case. This paper will focus on the potentials of thermochromic
dyes on textile and fashion design, and some examples of designers’ works, which use the potential of thermochromic
effects in their works.
Keywords: Smart Textiles, Smart Clothes, Color, Chromic Effect, Thermochromic Dyes
* Corresponding author: [email protected]
1. Introduction:
According to the new technologies in materials and their application techniques, interpretation of
color concept in textiles and fashion design are studied in this paper. Examples of the processes which
started with prototypes and continued with products focused on functionality are analyzed as a fashion
design object criticism. In the study, the analogy between potentials brought by new materials and
impacts of today’s technological approaches is mentioned. The new interpretation forms of color
applications are analyzed through textile materials which mainly shows thermochromic effects.
2. Color Applications in Textile and Fashion Design:
Representational examples of the color applications in textile and fashion design can be observed in
textile and fashion design works of various times. Textile works of Paul Klee in Bauhaus school
where the fundamentals of modern design have been established, Mondrian’s paintings which he
desired to create with straight lines and pure colors under the effect of cubism [1] and as a reflection
Yves Saint Laurent’s iconic Mondrian dress [2] and many more can be analyzed in this context.
Besides the analogy between compositions of Miro in which he used primary colors such as red,
yellow, blue red, yellow and fovist and cubist approaches should also be mentioned [3]. The pleating
details and 3D form applications of Issey Miyake are also interesting examples of an innovative
approach of the color applications in clothes design according to dynamism and variability (Figure.1).
(a)
(b)
(c)
(d)
Figure.1 a) “Color Study” of Paul Klee, b) An example from weavings of Miro,
c) Mondrian paintings and YSL “Mondrian Dress” d)An example of Issey Miyake’s designs
3. Color Effects in Smart Textile Materials:
3.1 Effects of Chromism and Thermochromic Dyes:
Latest technological advances have played a major role in the development of new textile materials. Smart
textiles emerged in our life following the technical textiles which are manufactured for the functional
properties that led to new potential application areas. Chromic materials change, radiate or erase color with
external influences. For many years chromic materials have been used for several products such as paints,
eyeglasses, windows and tiles. In recent years chromic materials have found a usage area in the smart textile
applications. In many cases, chromism is based on a change caused by the stimulus in the electron
states of molecules like cleavage of the chemical bonds with a consequent modification of optical
properties such as reflectance, absorption, emission or transmission. Chromic materials can be
classified by influential stimuli like thermochromic (change with temperature), photochromic
(change with light), solvatochromic (change with liquid) electrochromic (change with electricity),
piezochromic (change with pressure) etc. Photochromic, thermochromic and hydrochromic materials
are mostly used in textiles and apparel products. Thermochromic materials change their color at
particular temperatures. Two types of thermochromic dyes have been used in textiles, the liquid
crystal type and leuco-dyes. Liquid crystal thermochromic materials have certain disadvantages such
as poor thermal stability, difficult processing conditions and in some cases they have toxic effects on
human body.
In this work working principles and properties of chromic materials, particularly thermochromic
materials are investigated, current examples are examined and application possibilities on textile and
fashion design are discussed.
3.2 Application Areas of Thermochromic Dyes in Textile and Fashion Design:
In addition to the frequent applications of thermochromic dyes in design group studies and research
projects that focus on material development and conceptual product design [5], there are also
examples focused on functionalism concept [6-7] that is the fundamental aim of smart textiles
(Figure.2). Even, it is able to observe daily use design products that have thermochromic properties
and ability to mass production (Figure.3).
(a)
(b)
(c)
Figure.2 a) leuco-dye therhocromic printings b) Mask design with thermochromic patterns to measure patients
temperature c) Baby clothes design to measure body temperature
Figure.3 Thermochromic clothes examples
Recent developments in the application scenarios of thermochromic textile and fashion design
products have caused a potential relationship with product, user, and environment and the precision
of interactions between user, product, and environment has become a significant point at design
products. Linda Worbin, who makes the definition of “dynamic textile patterns”, has unique works
designed with thermochromic dyes that are proper examples to analyze according to the context [8]
(Figure.4).
Otherwise, “Spotted dress” project that refers to touching designed by Joanna Berzowska [9] and
“Lie” bedsheets that has changeable patterns according to the user body heat, designed by J. Mayer
H. could be the other enlightening examples for interaction between thermochromic textiles and user
[10] (Figure.5).
Figure.4 Examples from works of Linda Worbin
(top) “Fabrication Bag” (center) “Rather Boring” (bottom) “Graffiti Cloth”
(a)
(b)
Figure.5 a) “Spotted Dresses” designed by Joanna Berzowska
b) “Lie” bed sheets designed by J. Mayer H.
4. Conclusion:
According to the technological developments and innovative material approaches, new potentials and
viewpoints have emerged in textile and fashion design and they encourage developments innovative
products. Especially with the impact of development in chromic materials, color, that is an important
expression tool of textile and fashion designer, provides new potentials lead up to new viewpoints.
Thermochromic materials that are firstly developed with generally a material based focus in
development processes, turns out to be significant examples of some functional based applications
due to the technological developments. Warning or data indicators, body thermometers and etc. can
be viewed as examples to thermochromic dye applications. Also, with unique characteristics of these
materials that react to external influences, they have a potential to ensure innovative opportunities to
textile and fashion industry on the basis of interaction with product, user, and environment.
5. References:
[1] Gombrich, E. H. Sanatın öyküsü (The Story of Art), Remzi Kitabevi, Çin, (2004)
[2] Sarı, S. & Kodaman, L. Yves Saint Laurent Giysilerinde Piet Mondrian Etkisi, Akdeniz Sanat
Dergisi, Vol. 4 (2012) No.7, pp. 59-62.
[3] Bayburtlu, I. Giyilebilir Sanatta Örme ve Dokuma Yapıların Estetik Yeri, T.C. Marmara
Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı, Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul, (2015)
[4] Ferrara, M. & Bengisu, M. Intelligent design with chromogenic materials, Journal of the
International Colour Association, Vol. 13 (2014), pp. 54-66
[5] Kooroshnia, M. Leuco Dye-Based Thermochromic Inks: Recipes As a Guide for Designing
Textile Surfaces, 13th AUTEX World Textile Conference, Dresden, Germany, May 22nd to 24th 2013.
[6]
Zainzinger,
E.
Fasihonable
color
changing
flu-masks,
Available
from
www.talk2myshirt.com/blog/archives/3113 Accessed: 2015.08.03.
[7] Anon. Available from http://thatsflawesome.com/2012/08/20/for-parents-with-high-tech-colorvision/ Accessed: 2015.08.03.
[8] Worbin, L. Designing Dynamic Textile Patterns, Chalmers University of Technology Department
of Computer Science and Engineering, PhD Thesis, Gothenburg, Sweden, (2010).
[9] Berzowska, J. Personal technologies: memory and intimacy through physical computing, AI &
Soc, Vol. 20 (2006), pp.446–461.
[10] Mayer, H. Lie Bed Sheets, Available from http://www.jmayerh.de/50-0-Lie.html Accessed:
2015.08.03.