ÇİN ÜLKE PROFİLİ

ÇİN ÜLKE RAPORU Hazırlayan Deniz ÇAKIROĞLU 2008 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
ÇİN HALK CUMHURİYETİ GİRİŞ ÇHC 1949 yılından bu yana Çin Komünist Partisi tarafından yönetilmektedir. 7 üyeden oluşan, Başkanlığını ve Genel Sekreterliğini Hu Jintao’nun yaptığı Polit Büro Daimi Komitesi ülkedeki en yüksek yönetim organıdır. Hu Jintao aynı zamanda Devlet Başkanlığı görevini de yürütmektedir. Bununla birlikte Çin’in 5000 yıla kadar uzanan köklü bir tarihi geçmişi vardır. Çin uygarlığı tarih boyunca gözle görünür bir devamlılık sergilemiştir. Bu bölgede, bir imparator etrafında bilinen en büyük siyasi birleşme M.Ö. 221 yılında Qin Hanedanı imparator Qin Shi Huang Di zamanında gerçekleşmiştir. Tarih boyunca pek çok birleşme, bölünme ve hanedan çatışmalarına sahne olan Çin’de imparatorluk sistemi 1911’de sona ermiştir. 1911­ 1949 dönemini içine alan siyasi güç çatışmaları, Mao Zetung’un 1 Ekim 1949’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi ile son bulmuştur. 1949­1976 döneminde ülkede Mao Zetung’un mutlak siyasi hakimiyeti ekonomik ve sosyal gelişmelerde etkili olmuştur. Mao 1976 yılında ölmüştür. Bunu izleyen 80’li yıllar boyunca ülkede siyasi tutuculuk devam etse de ekonomik olarak dışa açılma çabaları başlatılmıştır. 1989 yılındaki Tiananmen Meydanı olayları, 1991 yılı sonunda Sovyetler Birliği’nin sona ermesi ve dünya ekonomik konjontüründe güçlenen “serbest piyasa anlayışı” Çin’i kendi bünyesinde bazı reformlar yapmaya zorlamıştır. Bu çerçevede 1992 yılında Çin Komünist Partisi’nin 14. Ulusal Kongresi’nde ülkede “Sosyalist Piyasa Ekonomisi” tesis edilmesi kabul edilmiştir. Ayrıca 1997 yılında Hong Kong’un ve 1999 yılında Makao’nun ÇHC’ye dahil olması ve bu ülke bünyesinde “Özel İdari Bölge” statüsü kazanması Çin’in bölgedeki önemini bir kat daha artırmaktadır. Bugün Çin, Dünya ekonomik sistemine entegre olmak üzere çaba göstermektedir. GATT/WTO­ Dünya Ticaret Örgütü’nün 1947’deki kurucusu ve fikir babalarından biri olan Çin, 1950’de ayrıldığı sisteme 11 Kasım 2001 tarihinde geri dönmüş bulunmaktadır. Çin’in GATT/WTO sistemine dönmesi hem kendisi, hem de uluslararası alandaki partnerleri açısından önemli avantajlar doğuracak, ülke ekonomisinin daha da güçlenmesine katkıda bulunacaktır. Çin Halk Cumhuriyeti dışa açılma ve piyasa ekonomisine geçiş yönünde önemli ve ihtiyatlı adımlar atmaktadır. Ülkenin 21. yüzyılın en önemli ekonomik güçlerinden biri olacağına kesin bir gözle bakılmaktadır. TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Nüfus Dil Din 1,31 milyar (2006) , 1,488 milyar ( 2020 tahmini) Çin’de çoğunlukta Putonghua­ kuzey Çincesi, Pekin dialekti olarak bilinen, Mandarin ve pek çok yerel dialekt ve dil kullanılmaktadır. Ülkedeki en önemli dinler Konfüçyanizm, Taoizm ve Budizm’dir. Bunları Müslümanlık ve Hıristiyanlık takip etmektedir. Etnik olarak
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 1 Çinli olan çoğunluk Budizm, Taoizm ve Hıristiyanlık arasında bölünmüş olup, Müslümanlık daha çok Uygur, Hui, Kazak, Kırgız, Tatar ve Özbek azınlıklar arasında yayılmıştır. Başkent Pekin ( Beijing ) Yönetim Komünist tek parti yönetimi Yüzölçümü 9 561 000 km² ( %10 tarım alanı, %30 otlak, %15 ormanlık ve bozkır ) Beijing­ Pekin (7,61milyon), Chongqing (6,61 milyon), Shanghai (9,86 Başlıca Şehirleri milyon), Tianjin (5,33 milyon), Guangzhou ( 4.36 milyon). Doğuda Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti; güneydoğuda Makao; güneyde Laos, Birmanya, Vietnam, Hindistan, Bhutan, Nepal; batıda Komşuları Pakistan, Afganistan, Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan; kuzeyde Moğolistan Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu. Çin’in toplam kara sınırları uzunluğu 20 000 km’den fazladır. Doğuda Doğu Çin Denizi ve güneydoğuda Güney Çin Denizi yer Deniz Sınırları almaktadır. Çin anakarasının toplam sahil uzunluğu 18 000 km’den fazladır. Kaynak:Economist Intelligence Unit (EIU), Country Profile, 2008 GENEL EKONOMİK DURUM Temel Ekonomik Göstergeler /2006­2009 2006 GSYİH (milyar Rmb) 2007 2008c 2009c 21 118 GSYİH (milyar ABD $) GSYİH artış hızı (%) 3 241,8 11,1 11,4 9,8 9,0 Tarım sektörü artış hızı (%) 5,0 3,7 3,4 4,1 Sanayi sektörü artış hızı (%) 16,2 18,5 15,7 13,0 İşsizlik oranı (%) 9,5 9,5 9,3 9,1 Enflasyon(ortalama; %) 1,7 4,8 4,5 3,9 Nüfus (milyon) 1 310,0 1 323,4 İhracat(milyar ABD $) 969,7 1218,8 1 492,3 1 796,9 İthalat (milyar ABD $) 751,9 908,9 1 146,8 1 389,3 Cari işlemler dengesi(milyar ABD $) 249,9 375,8 415,2 474,3 Toplam dış borç (milyar ABD $) 322,8 350,9 410,2 470,4 Döviz kuru(ortalama) Rmb:ABD$ 7,97 7,61 7,05 6,77 c tahmini. Kaynak: EIU Country Profile 2008
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 2 Çin’de büyük bir endüstriyel devrim ve değişim yaşanmaktadır. 1978’e kadar devlet mülkiyetli kuruluşlar ağır basarken, bu tarihten itibaren yerel hükümetlerin himayesindeki “kollektif şirketler” giderek özel müteşebbisler ya da yabancı sermayeli kuruluşlar ve ortak teşebbüsler üretimden pay almaya başlamışlardır. Devlet sektörünün endüstriyel çıktı içindeki payı neredeyse yarı yarıya düşmüştür. Bununla birlikte devlet sektörü sermaye yoğun ve genellikle büyük ölçekli endüstrileri elinde tutma eğilimini sürdürmektedir. Buna rağmen bugün Çin, Hindistan ve Rusya gibi komşularının yanında, dış ticaretinin GSYİH içindeki payı açısından daha açık bir ekonomi sergilemektedir. Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler/ 2007 Çin GSYİH (milyar ABD $ ) 3 241,8 Kişibaşı GSYİH (ABD $ ) 2 450 Kişibaşı GSYİH (milyar ABD $­PPT­Satın alma gücü paritesi olarak ) 5 420 Enflasyon (ortalama; %) 4,8 Cari işlemler dengesi (milyar ABD $ ) 375,8 Cari işlemler dengesi (% GSYİH) 11,6 İhracat (milyar ABD $ ) 1218,8 İthalat (milyar ABD $ ) 908,9 Hong Güney Kong Tayvan Kore Japonya 202,8 378,6 29 057 16 708 971,5 4 384,4 19 829 34 400 41 568 34 451 2,0 1,8 21,1 28,8 10,4 7,6 342,6 243,6 363,2 216,9 24 430 33 502 2,5 0,0 5,5 240,8 0,6 5,5 379,0 698,2 216,8 561,5 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Profile 2008 Ekonomi Politikası Çin her ne kadar dünya ekonomik konjonktürünü kendine uyarlamaya çalışıp “Sosyalist Piyasa Ekonomisi”ni benimsemiş olsa da, devlet sektörü ekonominin temel direği olmayı sürdürmektedir. Ancak Çin ekonomisinin dinamizmi özel, kollektif ve yabancı sermayeli girişimlerden kaynaklanmaktadır. Çin son dönemde yabancı sermayeyi çekme konusunda çok başarılı olmuştur. 1990’ların başından itibaren gelişmekte olan ülkelere yapılan yatırımların başında Çin yer almıştır. Çin hükümeti yabancı yatırımlara ayrıcalıklı muamele yerine ülkenin bu anlamda bir doyuma ulaştığı düşüncesi ile yerli ve yabancı yatırımlara eşit muamele anlamına gelen uluslararası kabul görmüş, “Milli Muamele” ilkesini uygulamaya koymuştur. Bununla birlikte altyapının zayıf olduğu batı ve iç bölgelerde özellikle uzun vadeli projeler için bazı özel teşvikler düşünülmektedir. Diğer taraftan yetkililerin nihai hedefi olmasına rağmen, Çin para birimi RMB, henüz tam konvertibl değildir. Mali sistem ve para politikasındaki reform çalışmalarına devam edilmektedir. Diğer taraftan, Dış Ticaret Kanunu 1995’te yürürlüğe girmiştir. Dış Ticaret, yabancı sermayeli kuruluşlar istisna tutulmak üzere, ticaret planlama mekanizması ilkeleri çerçevesinde Dış Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Bakanlığı ( MOFTEC) tarafından yürütülmektedir. Dış ticaret, ulusal ve bölgesel düzeyde örgütlenmiş Dış Ticaret Şirketleri (FTC) yoluyla gerçekleştirilmektedir. İhracata ilişkin zorunlu planlama kaldırılmakla birlikte bazı ürünler üzerindeki lisans uygulaması devam etmektedir. Ancak ithalatta “plan” yerli üretimi korumak ve döviz rezervini kontrol etmek amacı ile önemini sürdürmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 3 Nüfus 2006 yılı resmi rakamlarına göre ülke nüfusu 1,31 milyara ulaşmıştır. 21. yy ortalarına kadar nüfusun artmaya devam edeceği ve 1,6 milyar civarında dengeleneceği beklenmektedir. Uygulanan politikalar sonucunda nüfus azalarak da olsa artmaya devam etmektedir. Nüfus içerisinde yaşlıların gençlere oranı giderek artmaktadır. Nüfusun %91,6’sı Han kökenli Çinliler %16,7’sini ise aralarında Uygurların da bulunduğu diğer azınlıklar oluşturmaktadır. Ailelerin tek çocuk sahibi olmaları teşvik edilmektedir. Yüksek nüfus, Çin için en büyük sorunlardan birisini teşkil etmenin yanı sıra, büyük bir ekonomik güç kaynağı olma niteliğindedir. Gelecek on yıl içinde yaklaşık yetmiş milyon kişinin iş gücüne katılacağı öngörülmüştür. Bu kitlenin yarattığı baskının, yüksek büyüme oranlarını önümüzdeki dönemde de zorunlu kılacağı düşünülmektedir. Çin’in gelişme yolunda önündeki en büyük engellerinden birisi bu nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak altyapının olmayışıdır. Bu eksikliğin giderilmesi amacı ile yoğun yatırımlar yapılmaktadır. Bugün Çin’de bölgesel gelişme farklılıkları ve köyden kente göç en temel siyasi sorunlar arasında yer almaktadır. Ulaşım koşullarının doğuda daha elverişli olması nedeniyle, alınan tüm önlemlere karşılık batı bölgelerinde ekonomik kalkınmanın yabancı yatırımlar yoluyla sağlanması istenilen ölçüde gerçekleştirilememektedir. Nüfusun %98,7’si okuryazar durumdadır. Çin idari olarak, 22 Eyalet 5 Otonom bölge ve 4 Belediye’ye ayrılmıştır. Bu eyaletler arasında Henan 96,7 milyonluk nüfusu ile en kalabalık olanıdır. Pekin Şahghay ve Tianjin ise nüfusu en yüksek olan şehirlerdir. Madenler ve Doğal Kaynaklar Çin, maden ve mineraller yönünden zengin bir ülkedir. Aralarında demir, demir alaşımlı metal cevherleri, fosfat, tungsten, molibden ve titanyumun bulunduğu yaklaşık 17 maden ve mineral türünde dünya lideri konumunda bulunmaktadır. Bu arada Çin, uzay teknolojisi ve elektronik alanında kullanılan bazı ender bulunan madenlerin de artan orandaki üretici ve ihracatçısı durumunda bulunmaktadır. Rusya ve Kanada’dan sonra yüzölçümü en geniş ülke olan Çin Halk Cumhuriyeti, sahip olduğu hidroelektrik güç potansiyeli ve kömür rezervleri açısından da dünya birincisidir. Ancak üretilen kömürün kalitesi düşüktür. Yer yer karşılaşılan enerji darboğazları ülke ekonomik gelişmesinin en önemli engellerinden biri olarak görülmektedir. Hali hazırda toplam enerji ihtiyacının %70’i kömürden elde edilmektedir. Çin ham petrol ithalatçısı bir ülkedir. Ülkenin güneyinde bulunan doğal gaz rezervleri henüz işler hale getirilememiştir. Ülkedeki hızlı sanayileşme çevre kirliliğini de beraberinde getirmektedir. Arazi, orman ve su kaynaklarında kayıplar gün geçtikçe artmaktadır. Son dönemde endüstriyel üretimde kullanılan suyun 2 kat şehirlerde kullanılan suyun ise %35 oranında artmış olması neticesinde su sıkıntısı baş göstermeye başlamıştır. Ekonomik Altyapı Altyapıda en büyük eksiklik ulaşım ve haberleşmede duyulmaktadır. Çin’de, hali hazırdaki ulaşım altyapısının, talebin ancak %60’ına cevap verebildiği tahmin edilmektedir. Limanlar ve demiryolları talebe cevap verememektedir. Havayolu taşımacılığı, malzeme, ileri teknoloji ve eğitimli personel eksikliği içindedir. Enerji yetersizliği diğer önemli bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Son yıllarda yabancı ortaklı sanayi tesisleri de dahil olmak
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 4 üzere, bilhassa elektrik enerjisi eksikliği nedeniyle, sanayi üretimi kesintilere maruz kalmaktadır. Ekonomik Performans Merkezi planlamadan ayrıldığı 1978 yılından bu yana Çin, yılda ortalama %10 oranında büyümektedir. Özellikle ülkenin doğu kıyıları hissedilir ölçüde bir gelişme göstermektedir. Ancak ekonomik büyümenin hızı istikrarlı değildir. Tüketim eğilimi artmakta, fiyatlar yükselmekte, yabancı yatırımlar ve şehirde kişi başına düşen gelir artmaktadır. Bazı gözlemciler Çin’in resmi olarak açıklanandan çok daha hızlı büyüdüğünü öne sürmektedir. Reform döneminde ekonomik büyüme kıyı bölgelerinde çok daha hızlı gerçekleşmiştir. 1980’li yıllar ve 1990’ların başında Guangdong eyaleti genel olarak İnci Nehri Deltası, en hızlı büyüyen bölge olmuştur. Bu bölge sermaye, teknoloji ve müteşebbis becerilerini komşusu olan Hong Kong’dan almıştır. 1990’lı yıllarda yine Fujian ve Guangdong bölgesi Tayvan kaynaklı yatırımlara konu olmuştur. 1990 yılından bu yana Çin’deki Tayvan kaynaklı yatırımların 100 milyar doları geçtiği düşünülmektedir. Kuzey doğudaki Shandong eyaleti ise Japonya ve Güney Kore kaynaklı yatırımlara ev sahipliği etmiştir. Son olarak resmi otoritelerin dikkati “Ejderhanın Başı” sayılan Yangtzhe Deltası’nın geliştirilmesinde, yani Şanghay bölgesinde yoğunlaşmıştır. Bu çabalar sırasında doğudaki gelişmelerin batı bölgelerine ve ülkenin iç kısımlarına sıçraması beklentileri gerçekleşmemiştir. Başlıca Sektörler Tarım ve Hayvancılık Tarım, Çin ekonomisi için önemli bir sektördür. 2006 yılında Tarım sektörünün nominal GSYİH’ya olan katkısı %11,7 civarında gerçekleşmiştir. Ülkede toplam istihdamın %44’ü tarım sektöründe çalışmakta ve çiftçilik, ormancılık, besicilik ve balıkçılık ile geçinmektedir. Tarımda kollektif mülkiyetten özel mülkiyete geçilen 1978­2001 döneminde tarım kesiminin net geliri 5 kat artmıştır. 2000­2006 döneminde ise tarımsal gelir yıllık %9,8 olarak gerçekleşmiştir. Ancak tarımsal gelir beklendiği ölçüde artmamakta, özellikle kentlerle karşılaştırıldığında çok düşük seviyelerde kalmakta, ayrıca bölgesel farklılıklar da göstermektedir. Yüzölçümü 9,561 milyon km² olan Çin’de bu alanın yaklaşık %10’u ekilebilmektedir. Buralarda pirinç, buğday, jüt, şeker kamışı ve bazı tropikal ürünler üretilmektedir. Büyük bir tarım ülkesi olan Çin, ilk defa 1994 ve 1995 yıllarında önemli miktarlarda hububat ­ buğday ve pirinç­ ithal etmek zorunda kalmıştır. Bu konuda yapılan tahminlerde, 2010 yılında Çin’in ithal etme ihtiyacı göstereceği hububat miktarı kadar, ihraç edilebilecek hububatın dünyada henüz üretilmediği ifade edilmektedir. Uzun vadede Çin’de hububatın yanı sıra diğer gıda maddeleri arzında da problemler yaşanması beklenmektedir. Diğer taraftan, Çin’in tarımsal üretiminde kendi kendine yeterliliği hususunda endişeye gerek olmadığı, normal şartlarda, iyi bir planlama ile hububat ithalatının, toplam tüketiminin % 5’ini geçmeyeceği de belirtilmektedir. Çin’de tarımsal üretim teknikleri gelişmiştir. Özellikle seracılık bütün ülke genelinde oldukça yaygın olup, güney bölgelerinde hububat tarımı yılda iki mahsul alacak şekilde gerçekleştirilmektedir. Ülkede hayvancılık, özellikle balıkçılık yaygındır. Tarımsal üretim
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 5 tekniklerinde ve tarımda kullanılan makinelerin teknolojik seviyelerinde önemli iyileştirmeler sağlanmıştır. En önemli tarımsal ürünler; hububat, yağlı tohumlar­yer fıstığı, kolza tohumu­ pamuk, jüt ve kenevir, şeker kamışı, şeker pancarı, tütün (kuru), çay, meyveler, domuz, inek, koyun eti, inek sütü, koyunyünü, ipek kozası, küçük ve büyükbaş hayvanlar olarak sayılabilir. Sanayi Son yıllarda toplam sanayi çıktısında çok büyük artışlar gözlenmiştir. 1996­2006 dönemi boyunca sanayideki büyüme yıllık ortalama %10,5 olmuştur. Bu artış öncelikle köy ve kasaba işletmeleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Dolayısı ile yerel tarımsal artık değer düşük teknolojili emek yoğun imalat sanayi yatırımları olarak vücut bulmuştur. 1990’lı yıllarda özellikle 1992’den itibaren aralarında sayısı hızla artan yabancı sermayeli kuruluşların da katkıda bulunduğu önemli ölçüde bir üretim artışı gözlenmektedir. Çin ekonomisi pek çok sanayi alanında yetkinliğe ulaşmış durumdadır. Modern metalürji, madencilik ve enerji ekipmanları, uçak yapımı, otomobil üretimi, büyük makine parçaları, döküm, uzay sanayi, büyük enerji devreleri, elektronik, iletişim ekipmanları, ölçüm araçları gibi alanlar, son dönemde Çin ekonomisinin faaliyet gösterdiği başlıca alanlar arasında sayılmaktadır. Çin, halen madencilik, enerji santrali, metalürji, akaryakıt, kimyasallar, otomotiv ve gemi yapımı konularında tamamen kendi teknik imkanlarına dayanmaktadır. Madencilik Ülkedeki madenlerin %60’ı devlet tarafından işletilmektedir. Özellikle kömür madenlerinin çok kötü koşullarda olduğundan söz edilmektedir. Kömür fiyatlarının çok düşük olması bu alandaki yatırımları özendirmekten uzaktır. Ülkede, Tayvan ve Hong Kong’daki diğer etnik Çin toplulukları kadar olmasa da potansiyel altın tüketim talebi oldukça yüksektir. Çin dünyadaki 5. büyük altın üreticisidir. 1994 yılında altın madenciliğinde yabancı ortaklığa izin verilmiştir. Kişi başına düşen altın tüketimi Hindistan’ın ½’si, Tayvan’ın 1/15’i Hong Kong’un ise 1/30’u seviyesindedir. Çin son dönemde yüksek teknolojili sanayiler için gerekli ender metallerin üretici ve ihracatçısı konumuna gelmiştir. Bunlar vanadyum, titanyum, germanyum, galliyum, polikristalin ve silikon’dur. Bu ender madenler çoğunlukla İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nden çıkarılmaktadır. İnşaat Sektörü Ülkenin büyüklüğü göz önünde bulundurulduğunda Çin’de konut ve altyapı yatırımları ve bunlara ilişkin malzeme talebinin uzun bir süre daha devam etmesi beklenmektedir. 2000­ 2006 döneminde inşaat sektörüne yapılan yatırımlar %225 oranında büyüme kaydetmiştir. Çin ekonomisindeki hızlı büyüme, kentlerde yaşam düzeyinin iyileşmesi, yüksek kalitede enerji hizmetleri ile birlikte ev aletlerine olan talebi de artırmaktadır. Diğer taraftan son dönemde Çin, ev aletleri ve ampul gibi enerji tüketen araçların üretiminde de dünya ölçeğinde ön sıralara gelmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 6 DIŞ TİCARET Dış Ticaret Politikası Ülke ekonomisinin yeniden yapılanma sürecinin bir gereği olarak, 1979 yılından itibaren Çin’de görülmeye başlanan ekonomik reform çalışmaları içinde, mülkiyet sistemi, işletme yönetim ve finansmanı ile dış ticaretin yönetimine ilişkin çeşitli düzenlemeler önemli yer tutmaktadır. Çin, ticaret politikasını uygularken tarife ve tarife dışı idari uygulamalara yer vermektedir. Tarife dışı uygulamalar, merkezi ve bölgesel düzeydeki devlet kurumları tarafından yürütülmektedir. Çin’de ekonomi yönetiminin temel sorunu kuralların açık olmamasıdır. Genellikle yazılı kuralların varlığı yönünde bir boşluk olduğu belirtilmektedir. Kuralların uygulanma aşamasında ise sübjektif yorumlara ve ani değişikliklere maruz kalınabildiği bildirilmektedir. Mal Ticareti 1979 yılından bu yana Çin dünya ihracatı içindeki payını iki katına çıkarmış ayrıca ihracat artış hızı, dünya ihracat artış hızının üzerinde olmuştur. 1985­2007 yılları arasındaki dönemde ihracat yıllık ortalama %19,8 oranında artmıştır. 2001 yılındaki WTO üyeliğinden sonra ihracat 2002­07döneminde yıl bazında ortalama %29’luk artışlara kadar uzanmıştır. 2007 yılında ihracat 1,2 trilyon dolara ulaşmıştır. Yerel özel sektör firmalarının ihracata olan katkısı 2007 yılında %45 oranında artarak, toplamın %20,6’sına karşılık gelen 251 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Yabancı sermayeli şirketler ihracat artışına önemli katkıda bulunmuşlardır. 1992­07 döneminde yabancı sermayeli şirketlerin ihracata katkısı 17,4 milyar dolardan (toplamın %20’si) 696 milyar dolara (toplamın %57’si) yükselmiştir. Bununla birlikte 2000 yılında devlet mülkiyetli şirketlerin ihracat içindeki oranı %47 iken 2007 yılında bu oran %18,5 olarak gerçekleşmiştir. Yerli özel sermayeye sahip şirketlerin ihracat içindeki oranı da giderek artmaktadır. Yine son dönemde özellikle yabancı sermayeli şirketlerde üretimde katma değer düzenli bir şekilde artmaktadır. 1985 yılında temel maddeler toplam ihracat içinde %50 paya sahip iken, bu oran 1990 yılından itibaren bu oran düşmeye başlamıştır. Özellikle Fabrikaların Hong Kong’dan ana karaya taşınması bu eğilimi körüklemiştir. 2007 yılında mamul maddeler ihracatı toplam ihracatın %95’ünü oluşturmaktadır. 1996­2007 yılları arasında tekstil ihracatının payı toplam ihracat içinde %23,1’den %13,6’ya düşmüştür. Buna karşılık makine ve elektronik ihracatının payı %20,6’dan %43,4’e ulaşmıştır. Bu sonuçtan Japonya, Tayvan, ve Güney Kore kaynaklı yatırımların büyük payı bulunmaktadır. Katma değeri yüksek ürünlerin yanı sıra, eczacılık ürünleri ve geleneksel Çin ilaçları ihracatında da büyük artış görülmektedir. Çin’in ihracatındaki artışın en dikkate değer sebeplerinden birisi bu ülkenin sahip olduğu geniş çaplı ve ucuz işgücü avantajı olmuştur. İhracat artışına karşılık pek çok ihraç ürününün ithal girdiler içermesi nedeniyle ithalatta da önemli bir büyüme olmuştur. Ek olarak Çin, maruz kaldığı yatırım patlaması karşısında çelikte olduğu gibi büyük miktarlarda ara malı da ithal etmektedir. Son dönemde ithalat artışının yavaşlaması ile birlikte, 2004 yılında 32 milyar dolar olan ticaret fazlası, 2007 yılında 262 milyar dolara yükselmiştir. Diğer taraftan petrol ve maden cevherleri gibi temel
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 7 mallar ithalatında düzenli bir artış eğilimi görülmektedir. Zira, yerli üretim artık ihtiyacı karşılamaktan uzak düşmüştür. Diğer taraftan gıda ithalatı artış eğilimindedir. Özellikle hasadın kötü olduğu yıllarda gıda ithalatının artması beklenmektedir. ABD Çin’in ihracattaki en büyük pazarıdır. 2007 yılında Çin ihracatının %19’u ABD’ye yönelmiştir. ABD’nin yansıra ihracat Asya kıtasında Hong Kong, Japonya ve Güney Kore’ye yönelmiştir. Diğer taraftan Japonya Güney Kore ve Tayvan Çin’in ithalatında ve karşılıklı ticarette giderek önemi artan ticari partnerlerdir. 25 üyeli bir blok görünümü ile AB de Çin’in önemli ticari partnerleri arasında yer almaktadır. Hong Kong özel durum nedeniyle Çin için bir antrepo ve re ­export merkezi durumundadır. Bu durum Hong Kong’u Çin dış ticaret istatistiklerinde olduğundan daha önemli bir partner gibi göstermektedir. Başlıca İhracat/2007 (Milyar US$) Gıda ve canlı hayvan, vs. İçecek ve tütün Gıda dışı hammaddeler Mineral yakıtlar ve yağlar Hayvani ve bitkisel yağlar Kimyasallar ve kimya ürünleri Hafif sanayi ürünleri, kauçuk, mineraller, demir vs. Makine ve ulaştırma ekipmanları Diğerleri ile birlikte toplam 30,8 1,4 9,2 19,9 0,3 60,4 219,9 577,2 1 218 Kaynak EIU, Country Profile 2008 Başlıca İthalat/2007 (Milyar US$) Gıda ve canlı hayvan, vs. İçecek ve tütün Gıda dışı hammaddeler Mineral yakıtlar ve yağlar Hayvani ve bitkisel yağlar Kimyasallar ve kimya ürünleri Hafif sanayi ürünleri, kauçuk, mineraller, demir vs. Makine ve ulaştırma ekipmanları Diğerleri ile birlikte toplam 11,5 1,4 117,9 104,8 7,3 107,5 102,9 412,5 955 Kaynak EIU, Country Profile 2008 Müteşebbis yapısı itibariyle dış ticaret/2007(Milyon US$) Devlet mülkiyetli Yabancı sermayeli Kollektif Diğer İhracat % Değişim İthalat % Değişim Denge 224 814 17,5 269 717 19,8 ­44 904 695 519 23,4 559 048 18,4 136 111 46 895 250 787 14,1 45,2 23 174 103 519 16,1 40,3 23 720 147 268
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 8 Toplam 1 218 015 25,7 955 818 20,8 262 196 Kaynak EIU, Country Profile 2008 Ülkeler İtibarıyla İhracat/2006 (Toplamın %’si) ABD Hong Kong Japonya Güney Kore 21,0 16,0 9,5 4,6 Kaynak EIU, Country Profile 2008 Ülkeler İtibarıyla İthalat/2006 (Toplamın %’si) Japonya Tayvan ABD Güney Kore 14,6 11,0 7,5 11,3 Kaynak EIU, Country Profile 2008 Dış Ticareti Konu Alan Çin Kurumları Dış ticaret alanındaki yetkili kurumlar, bu konunun uzun dönem planlamalarını da yapan ve Devlet Konseyi’ne bağlı çalışan Devlet Planlama Komisyonu ile Devlet Ekonomik Komisyonu’dur. Diğer etkili kuruluşlar, Özel Ekonomik Bölgeler Bürosu, Devlet İthalat ve İhracat Ürünleri Denetleme İdaresi, Gümrükler Genel İdaresi, Çin Seyahat ve Turizm Bürosu, Çin Uluslararası Ticareti Teşvik Konseyi olarak sayılabilir. TÜRKİYE İLE TİCARET Dış Ticaretin Genel Durumu Türkiye­ Çin Halk Cumhuriyeti Dış Ticareti ($) İTHALAT 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 İHRACAT 787 457 233 846 133 978 894 812 799 1 344 731 392 925 619 822 1 368 316 717 2 610 298 044 4 476 077 424 6 831 050 813 9 669 110 140 13 234 091 842 44 375 287 38 446 860 36 648 986 96 010 398 199 372 814 268 229 485 504 625 797 391 585 394 549 517 998 693 037 514 1 039 523 082 DIŞ TİCARET DENGESİ ­743 081 946 ­807 687 118 ­858 163 813 ­1 248 720 994 ­726 247 008 ­1 100 087 232 ­2 105 672 247 ­4 084 492 030 ­6 281 532 815 ­8 976 042 626 ­12 194 568 760 DIŞ TİCARET HACMİ 831 832 520 884 580 838 931 461 785 1 440 741 790 1 124 992 636 1 636 546 202 3 114 923 841 4 867 662 818 7 380 568 811 10 362 147 654 14 273 614 924 Kaynak: DTM İstatistik veriler incelendiğinde, iki ülke arasındaki ticaret hacminde özellikle 1992 yılından itibaren önemli ölçüde artış görülmektedir. İkili ticaret hacmi 1988 yılında 330,5 milyon
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 9 dolar iken 2006 yılına gelindiğinde 10,3 milyar dolara ulaşmış, 2007 yılında ise 14,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Ancak ticaret hacminde görülen bu olumlu gelişme, ticaret dengesinde 1993 ve 1994 yılları hariç, ülkemiz aleyhine ve sürekli büyüyen bir dış ticaret açığını ifade etmektedir. 2006 yılında iki ülke arasındaki dış ticaret dengesinde ülkemiz aleyhine 8,9 milyar dolar, 2007 yılında ise 12,2 milyar dolarlık ticaret açığı oluşmuştur. İhracat yönünden incelendiğinde ise; Çin’e olan ihracatımız 1993 yılında 511,9 milyon dolar ile en üst seviyesine ulaşmış, bunu izleyen yıllarda hızla düşmüş bununla birlikte 2000 yılından itibaren artışa geçmiş, 2007 yılında ise son yılların en yüksek değeri olan 1 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Çin’e giden çoğu küçük çaplı iş çevrelerinin temsilcilerinin, ihraç olanaklarını araştırmaktan çok, tekstil ağırlıklı ucuz mal ithal etme eğiliminde oldukları gözlenmektedir. Söz konusu eğilimin etkisi son yıllara ilişkin verilere yansımaktadır. Son on yıllık dönemde Türkiye’nin Çin’den yaptığı ithalat sürekli artarak, 2007 yılında 13,2 milyar dolar olarak gerçekleşerek son yılların en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Dış Ticarette Önem Arz Eden Ürünler ($) – İhracat 2004 kod madde toplamı 2005 2006 2007 391.585.394 549.763.633 693.037.514 1.039.523.082 261000 KROM CEVHERLERI VE KONSANTRELERI 25.823.615 71.441.045 83.242.217 178.307.492 251511 46.323.205 67.384.926 102.790.901 140.246.256 260300 MERMER VE TRAVERTEN (HAM/KABACA YONTULMUS) BAKIR CEVHERLERI VE KONSANTRELERI 0 0 15.901.109 121.776.723 284019 DIGER DISODYUM TETRABORAT 23.100.051 36.611.250 64.257.687 56.877.987 252890 19.432.430 31.985.472 39.624.410 53.855.900 6.302.386 8.664.456 34.446.081 49.482.836 260800 TABII DIGER BORATLAR VB. KONSANTRELERI MERMER VE TRAVERTEN (BLOK, KALIN DILIMLER SEKLINDE KESILMIS) ÇINKO CEVHERLERI VE KONSANTRELERI 199.289 1.143.554 15.912.918 44.494.659 740400 BAKIR HURDA VE DÖKÜNTÜLER 2.418.070 29.414.666 38.323.025 25.219.800 251520 EKOSIN VE YONTULMAYA/INSAATA ELVERISLI DIGER KIREÇLI TASLAR MOTORLU TASIT; KIVILCIM ATESLEMELI (1500CM3<SILINDIR=<3000 CM3) DIZEL MOTORLAR IÇIN AKSAM; PARÇALAR 3.046.149 4.920.551 8.034.589 23.887.179 5.819.343 20.226.639 34.418.323 18.649.108 2.806.361 5.716.503 4.881.982 17.953.080 SENTETIK FILAMENT DEMETLERI; AKRILIK/MODAKRILIKTEN DEBAGATTE KULLANILAN ANORGANIK MADDELER MÜSTAHZARLAR BOR OKSITLERI; BORIK ASITLER 15.145.267 22.667.230 18.788.887 16.678.840 6.512.290 7.835.011 12.475.775 15.492.199 6.392.094 10.977.872 13.644.932 15.013.635 24.275.475 86.212.201 0 13.874.942 260700 DEMIR/ÇELIK SOGUK, YASSI MAMUL (RULO; 600MM.<GENISLIK (0, 5..1MM.)] KURSUN CEVHERLERI VE KONSANTRELERI 2.546.980 5.475.401 1.972.573 11.782.106 720421 PASLANMAZ ÇELIK DÖKÜNTÜ, HURDALARI 364.606 673.018 262.891 11.436.265 140420 PAMUK LINTERI 4.825.722 4.257.011 3.702.362 7.239.348 410411 SIGIR VE AT CINSI HAYVANLARIN DABAKLANMIS, YAS, SIRÇALI, PARÇALANMAMIS, YARMA DER DIGER YÜNLER (YIKANMIS) 593.649 991.137 3.218.752 6.640.133 1.329.912 1.208.552 2.094.713 6.264.382 1.489.778 2.131.950 4.502.682 6.049.335 1.229.878 1.925.712 2.134.895 5.883.232
251512 870323 840999 550130 320290 281000 720917 510129 842531 847989 ELEKTRIK MOTORLU DIGER BUCURGATLAR VE IRGATLAR KENDINE ÖZGÜ FONKSIYONLU DIGER © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 10 MAKINE­CIHAZLAR 290243 P; KSILEN 510119 YAPAGI; DIGERLERI 550330 SENTETIK DEVAMSIZ LIFLER; AKRILIK/MODAKRILIKTEN KROM TRIOKSIT 281910 520942 520100 391722 511211 200819 570330 540219 410719 551511 280200 840310 400921 845090 848190 740321 020714 848049 080620 732219 710812 845011 853890 251310 271019 0 0 7.318.155 5.243.261 20.089 72.641 300.351 4.746.300 1.801.619 1.125.516 5.347.293 4.736.311 1.447.842 0 4.006.526 4.557.041 584.119 920.378 1.609.458 4.081.417 1.256.668 1.476.846 3.067.104 3.689.525 TÜPLER, BORULAR, HORTUMLAR (SERT) PROPILEN POLIMERLERINDEN DOKUNMUS MENSUCAT (M2AGIR=<200 GR) YÜN/INCE KIL=>%85 AGIRLIK DIGER SERT KABUKLU MEYVE VE KARISIMLARININ KONSERVELERI SUNI/SENTETIK TUFTE HALI (YER KAPLAMALARI) NAYLON/DIGER POLIAMIDDEN IPLIK (DIKIS HARIÇ) YÜKSEK MUKAVEMETLI, TOPTAN SIGIR VE ATLARIN DABAKLANMIS VE HAZIRLANMIS BÜTÜN HALDEKI DIGER DERILERI DEVAMSIZ POLIESTER+VISKOZ IPEGI LIFLERINDEN KOLLOIDAL KÜKÜRT; SÜBLIME/ÇÖKTÜRÜLMÜS MERKEZI ISITMA KAZANLARI 2.153.428 1.913.645 3.140.055 3.637.509 924.707 1.228.777 2.761.336 3.618.133 2.666.285 5.749.758 3.782.059 3.602.679 1.027.277 1.232.851 2.896.687 3.566.968 2.956.823 2.060.895 883.431 3.399.866 0 2.189 857.122 3.201.194 1.404.334 2.526.135 2.453.402 2.706.775 0 0 0 2.584.189 346.992 797.679 1.417.880 2.559.961 HORTUM; VULKANIZE KAUÇUKTAN; (METAL TAKVIYELI) DONANIMSIZ ÇAMASIR MAKINELERINE AIT AKSAM; PARÇALAR MUSLUKLAR, VALFLAR VB. CIHAZLARIN AKSAM, PARÇALARI BAKIR ALASIMLARI; BAKIR; ÇINKO ESASLI 0 928.275 2.126.887 2.398.751 560.471 1.134.160 1.441.466 2.315.209 142.274 592.390 1.125.832 2.238.071 93.169 1.312.412 828.490 2.172.661 HOROZ VE TAVUKLARIN PARÇALANMIS ET VE SAKATATI (DONDURULMUS) METALLER/METAL KARBÜRLER IÇIN DIGER DÖKÜM KALIPLAR ÜZÜM; (KURUTULMUS) 5.703.350 6.806.305 1.022.644 2.137.710 0 50.150 4.585.430 2.113.510 163.929 375.427 1.157.764 2.080.925 DEMIR/ÇELIKTEN RADYATÖR, AKSAM VE PARÇALARI ALTIN (DIGER ISLENMEMIS SEKILLERDE OLANLAR, PARA YERINE KULLANILMAYAN) TAM OTOMATIK ÇAMASIR YIKAMA MAKINELERI­KAPASITESI=<10 KG ELEKTRIK DEVRESI TEÇHIZATI AKSAM­ PARÇALARI SÜNGER TASI, ZIMPARA TASI (TABII KORINDON VE DIGER TABII ASINDIRICILAR) DIGER YAGLAR VE MÜSTAHZARLAR 1.458.552 741.188 1.517.137 2.067.358 0 0 8.253.269 2.045.004 0 1.122 706.142 1.971.288 677.908 193.019 488.278 1.864.721 3.275.860 2.103.440 2.620.519 1.837.319 0 0 103.610 1.697.421 PAMUK MEN (DENIM, RENKLI IPLIKLERDEN, M2>200GR, PA=>%85) PAMUK (KARDESIZ, TARANMAMIS) Kaynak: DTM Demir­çelik soğuk yassı mamuller, krom cevherleri ve konsantreleri, mermer ve traverten (ham/kabaca yontulmuş), diğer disodyum tetraborat, bakır hurda ve döküntüleri, tabii diğer boratlar vb. konsantreleri, akrilik/modakrilikten sentetik filament demetleri, kıvılcımlı ateşlemeli motorlu taşıtlar, bor oksitleri; borik asitler, mermer ve traverten­blok, debagatte kullanılan anorganik maddeler müstahzarlar, horoz ve tavukların parçalanmış et ve sakatatı ve çinkolu demir­çelikler ihracatta önem arz eden ürünler arasında yer almaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 11 Dış Ticarette Önem Arz Eden Ürünler ($) – İthalat 2004 kod madde toplamı 847130 2005 2006 2007 4.476.077.424 6.885.399.526 9.669.110.140 PORTATIF NÜMERIK OTOMATIK BILGI ISLEM MAKINELERI; AGIRLIK<10 KG. HÜCRESEL AGLAR IÇIN VEYA DIGER KABLOSUZ AGLAR IÇIN TELEFONLAR GÖSTERGE TABLOLARI­SIVI KRISTAL, DIYOT TERTIBATLI MONITÖR; OTOMATIK BILGI ISLEM MAKINELERI VE ÜNITELERI IÇIN DIGER BITÜMENLI TASKÖMÜRÜ 130.558.326 342.365.153 486.565.482 13.234.091.84 2 744.709.297 138.512.174 127.111.952 213.104.971 423.195.525 4.389.987 64.634.867 185.405.787 382.839.453 0 0 0 227.708.529 143.670.469 142.282.394 179.255.431 223.924.598 DIGER OYUNCAKLAR, KÜÇÜLTÜLMÜS MODELLER, BULMACALAR OTOMATIK BILGI ISLEM MAKINE VE ÜNITELERININ AKSAM, PARÇASI SES, GÖRÜNTÜ/DIGER BILGILERI ALMAYA, ÇEVIRMEYE, VERMEYE/YENIDEN OLUSTURMAK IÇIN M SUNI DEVAMSIZ (ISLEM GÖRMEMIS) (VISKOZ IPEGINDEN) TELEVIZYON KAMERALARI, DIJITAL KAMERALAR, GÖRÜNTÜ KAYDEDICI KAYDEDICI KAMERALAR POLIESTERDEN TEKSTÜRIZE IPLIK (DIKIS HARIÇ) DIS YÜZLERI PLASTIK/DOKUMALIKLARDAN VALIZ, ÇANTA, SANDIK VB. DIS YÜZLERI PLASTIKTEN, DOKUMALIK MENSUCATTAN ÇANTALARI PORSELEN VE ÇINIDEN SOFRA VE MUTFAK ESYASI AYAKKABI; DIS TABAN YÜZÜ KAUÇUK, DIGER BELLEK BIRIMLERI 91.946.974 110.007.238 168.473.612 217.703.938 464.594 382.943 235.400 214.061.747 10.380.543 27.032.486 47.949.208 166.517.001 9.102.275 8.163.585 41.677.284 147.201.030 45.450.644 62.629.958 104.040.147 138.938.503 4.390.586 24.126.177 46.966.785 121.567.862 36.209.602 69.135.725 82.206.871 103.809.043 24.719.300 58.914.199 74.991.906 98.186.615 212.789 21.161.135 70.525.360 93.299.115 17.043.733 67.642.960 94.377.401 88.943.132 44.030.848 59.460.765 72.674.238 87.591.178 64.117.726 102.952.007 129.254.501 86.375.872 848180 DIGERLERI, OTOMATIK BILGI ISLEM MAKINALARINA/NETWORKE BAGLANABILEN MAKINALAR DIGER MUSLUKÇU ESYASI 15.262.821 22.872.375 62.535.035 86.052.242 441192 LIF LEVHA (YOGUNLUGU > 0,8 GR/CM3.) 2.017.781 19.632.446 50.624.620 85.689.256 841430 SOGUTMA CIHAZLARINDA KULLANILAN KOMPRESÖRLER OTOMATIK BILGI ISLEM MAKINELERININ DIGER BIRIMLERI YÜZLERI PLASTIK, MENSUCATTAN DIGER MUHAFAZA ESYALARI DEMIR/ÇELIK YASSI MAMUL (ÇINKO KAPLAMA, SIVAMA;EN<600MM. DIGER) STATIK KONVERTÖRLER 13.570.649 37.729.948 60.399.691 85.444.666 49.279.365 68.324.225 90.694.254 84.864.924 22.995.268 37.453.331 56.392.537 83.489.365 23.588 0 22.808.546 79.363.277 29.758.503 51.950.912 59.717.470 78.690.520 3.368.808 4.593.780 23.076.010 76.594.839 93.359 3.893.010 6.474.716 73.951.131 851712 853120 852851 270112 950300 a847330 851762 550410 852580 540233 420212 420222 691110 640299 847170 844332 847180 420292 721230 850440 540244 851761 847160 852190 940510 844331 845229 854370 ELASTOMERDEN DIGER IPLIK (DIKIS HARIÇ); TOPTAN, TEK KAT, 1M<50 TUR SES, GÖRÜNTÜ/DIGER BILGILERI ALMAYA/VERMEYE MAHSUS BAZ ISTASYONLARI GIRIS/ÇIKIS BIRIMLERI 148.444.697 206.917.348 279.176.379 67.638.330 DIGER VIDEO KAYIT VE KAYIT GÖSTERME CIHAZLARI AVIZELER; DUVAR, TAVAN IÇIN AYDINLATMA CIHAZLARI BASKI, KOPYA/FAKS GEÇIS FONKSIYONUNUN >2 YAPAN, OTOMATIK BILGI ISLEME BAGLANAN MA DIGER DIKIS MAKINELERI 30.415.744 37.921.970 32.234.888 59.674.881 11.860.658 17.955.254 34.088.141 57.126.501 31.136.552 22.486.434 17.554.280 56.885.404 28.476.185 34.211.392 33.185.572 56.501.840 KENDINE HAS FONKSIYONLU ELEKTRIKLI DIGER MAKINE VE CIHAZLAR 26.937.955 41.194.873 43.746.935 55.938.672
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 12 640419 853931 TABANI KAUÇUK/PLASTIK, YÜZÜ DOKUMA MADDESI DIGER AYAKKABI PAMUK MEN (BEZ AYAGI;AGARMAMIS, M2>100GR, PAMUK=>%85) SICAK KATOTLU FLÜORESANLAR 680293 GRANIT 7.197.846 27.239.159 61.152.943 51.466.650 845521 9.038.174 0 1.823.805 51.261.043 3.779.885 6.332.290 21.741.313 50.590.968 12.080.857 30.164.674 44.063.477 49.448.472 640399 SICAK HADDE MAKINELERI VE KOMBINE HALDEKI SICAK VE SOGUK HADDE MAKINELERI VISKOZ IPEGINDEN (BÜKÜLMEMIS/METREDE EN FAZLA 120 TUR) SENTETIK DEVAMSIZ LIFLER; POLIESTERLERDEN AYAKKABI; YÜZÜ DERIDEN, DIGER 21.019.331 38.516.812 48.326.671 48.096.025 850431 DIGER TRANSFORMATÖRLER;GÜCÜ<1 KVA 25.709.604 44.243.439 59.226.958 46.066.524 841510 72.293.860 122.260.947 115.105.363 44.856.334 23.486.376 42.318.402 49.068.636 44.420.359 20.514.214 30.112.134 37.368.040 43.572.924 847710 PENCERE/DUVAR TIPI KLIMALAR (TEK BIR GÖVDE HALINDE) BAGLANTI PARÇALARI TAKILMIS OLAN (GERILIMI:<1000 V.) DIGER ELEKTRIK ILETKENLERI KOL SAATI; SADECE MEKANIK GÖSTERGESI OLAN ELEKTRIKLE ÇALISAN KAUÇUK/PLASTIK ENJEKSIYON MAKINALARI 24.276.867 28.281.946 35.349.623 43.565.597 853400 BASKI DEVRELER 10.355.107 20.064.452 20.808.844 43.205.780 392690 PLASTIKTEN DIGER ESYA 3.072.391 4.732.174 6.673.220 42.758.060 851770 TELLI TELEFON­TELGRAF IÇIN ELEKTRIKLI CIHAZLARIN AKSAM, PARÇASI BASKI MAKINALARININ DIGER MADDELERDEN AKSAM, PARÇASI DIGER ELEKTRIK LAMBALARI, AYDINLATMA CIHAZLARI DIGER NÜMERIK BILGI ISLEM BIRIMLERI 11.105.598 5.752.732 16.932.171 41.561.897 104.071.241 175.853.061 216.080.152 41.254.129 9.024.989 14.505.356 28.269.352 41.221.945 1.797.718 7.755.212 22.255.466 41.000.014 520812 540331 550320 854442 910211 844399 940540 847150 16.881.638 42.086.048 50.542.790 53.322.256 41.914.183 34.581.052 35.291.477 52.838.233 25.098.619 33.038.619 40.927.901 52.115.427 Kaynak: DTM Portatif nümerik otomatik bilgi işlem makinaları, otomatik bilgi işlem makinalarının giriş/çıkış birimleri, otomatik bilgi işlem makinasının aksam,parça & aksesuarı, motosikletler­içten yanmalı pistonlu, alıcı içeren verici cihazlar, pencere/duvar tipi klimalar, bitümenli taşkömürü, ayakkabılar, dokunmuş mensucat, monolitik dijital entegre devreleri, gösterge tabloları, çantalar, bellek birimleri, ferro­molibden, statik konvertörler, sabit görüntü kameraları ve TV alıcısının katod ışınlı renkli resim tüpleri ithalatta önem arz eden ürünler arasında yer almaktadır. Anlaşma ve Protokoller Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki ticari ilişkiler, 16 Temmuz 1974 tarihinde Pekin’de imzalanan Ticaret Anlaşması çerçevesinde yürütülmektedir. Söz konusu Anlaşmanın 6. Maddesi uyarınca, her yıl toplanması öngörülen Türkiye­Çin Halk Cumhuriyeti Karma Ticaret Komitesi, 1978 ve 1981 yıllarında olmak üzere iki kez toplanmıştır. Adı geçen Komite, 19 Aralık 1981 tarihinde Pekin’de imzalanan Ekonomik, Sınai ve Teknik İşbirliği Anlaşması çerçevesinde kurulan Karma Ekonomik Komite ile birleştirilmiş ve Türkiye­Çin Halk Cumhuriyeti Karma Ekonomik ve Ticari Komitesi adını almıştır. Bu çerçevede 14. Dönem KEK Toplantısı 5 Nisan 2002 tarihinde Ankara’da imzalanmıştır. Ayrıca 4 Nisan 2002 tarihinde Merkezimiz ile CHC Dış Ticaret Geliştirme Kuruluşu­CCPIT arasında bir işbirliği protokolü imzalanmıştır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 13 İki ülke arasında aşağıdaki Anlaşmalar sonuçlandırılmış bulunmaktadır: Anlaşmanın Adı Ticaret Anlaşması Ekonomik, Sınai ve Teknik İşbirliği Anlaşması Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması DTM ile MOFTEC Arasında Ticari İstişare Mekanizması Kurulması Hakkında Mutabakat Zaptı Türkiye­Çin Halk Cumhuriyeti 15. Dönem KEK Toplantısı Mutabakat Zaptı İmza Tarihi 16.07.1974 19.12.1981 İmza Yeri Pekin Pekin RG Tarih ve No’su 13.11.1990 Pekin 01.05.1994­21921 23.05.1995 Pekin 30.12.1995­22863 12.03.1999 Ankara 18.06.2007 08.01.1975­15112 16.02.1982­17607 12.09.2001­24521 Ankara Kaynak: DTM, Anlaşmalar Genel Müdürlüğü, Asya Pasifik Dairesi İki Ülke Arasında Ticarette Önem Arz Eden Konular ÇHC’ye Uygulanan Önlemler Yerli sanayimizin dış rekabetin olumsuz etkilerinden korunması için gerekli çalışmalar uluslararası kurallar çerçevesinde yürütülmektedir. Bu çerçevede, uygulamaya konulmuş olan İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat, İthalatta Korunma Önlemleri Mevzuatı ile Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Mevzuatı gibi ticaret politikası önlemleri, yerli üreticilerimizin başvuruları üzerine, dış rekabetten en çok etkilenen sektörlerimizin korunması amacı ile uygulanmaktadır. Yerli üreticilerimizin özellikle ÇHC’den yapılan ithalatın fiyatlarının çeşitli sebeplerle dünya fiyatlarına oranla daha düşük olması dolayısıyla yaşadığı sıkıntılar, DTM tarafından yakından takip edilmekte ve uygulamaya konulan dampinge karşı önlemler, korunma önlemleri, kota ve gözetim uygulamaları ile bazı malların ithalatının izlenmesine ilişkin tebliğ kapsamında alınan önlemlerle aşılmaya çalışılmaktadır. 1. Korunma Önlemi Uygulamaları Ticaret politikası önlemi niteliğindeki korunma önlemleri soruşturmaları dış ticaret açığının azaltılması kaygısıyla başlatılmamakta olup, anılan mekanizma ithalat artışının yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi yaratması halinde ve DTÖ Korunma Önlemleri Anlaşması hükümlerine uygun bir şekilde kullanılmaktadır. Son yıllarda Uzakdoğu, özellikle ÇHC menşeli malların ithalatında önemli miktarda artış görülmektedir. Buna paralel olarak da korunma önlemi soruşturması açılması yönünde yerli üreticilerden alınan başvuruların sayısı dikkate değer bir şekilde artmıştır. Söz konusu başvurular İthalatta Korunma Önlemleri Mevzuatı çerçevesinde değerlendirilmekte olup, bu kapsamda yürütülen korunma önlemi soruşturmaları sonucunda ÇHC’de dahil olmak üzere, tüm ülkelere yönelik olarak 7 ürün/ürün grubunda korunma önlemi uygulanmaktadır. Söz konusu korunma önlemleri aktif hale getirilmiş toprak ve killer ile voltmetre ve ampermetre ithalatında miktar kısıtlaması şeklinde uygulanmaktadır. 5 ürün grubunda ise (elektrik süpürgesi, buharlı ütü, tuz, ayakkabı ve
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 14 motosiklet) ek mali yükümlülük şeklinde korunma önlemi uygulanmaktadır. Anılan mevzuat çerçevesinde tüm ülkelere yönelik olarak gözlük çerçeveleri ile seyahat çantaları, el çantaları ve benzeri mahfazalar ithalatında korunma önlemi soruşturmaları başlatılmıştır. Diğer taraftan, ÇHC menşeli 70.05 GTP’nda yer alan düz cam ithalatında ÇHC’nin “DTÖ’ye Katılımına İlişkin Protokol”ün 16. maddesi ve Çin Halk Cumhuriyeti Menşeli Malların İthalatında Korunma Önlemleri mevzuatı kapsamında başlatılan korunma önlemi soruşturması tamamlanarak soruşturma sonuçları İthalatta Korunma Önlemlerini Değerlendirme Kurulu’na sunulmuştur. Bu çerçevede, 23 Mart 2006 tarihi itibariyle sona eren danışma görüşmelerinin ardından, karşılıklı tatmin edici bir çözüme ulaşılamaması nedeniyle, 07.04.2006 tarih 26132 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2006/1 sayılı Tebliğ çerçevesinde ÇHC menşeli düz cam ithalatında 3 yıl süresince korunma önlemi olarak miktar kısıtlaması (kota) uygulanmaya başlanmıştır. Söz konusu kota seviyesi, uygulamanın 1. yılı için 20.000.000 kg. 2. yılı için 21.000.000 kg., 3. yılı için 22.050.000 kg. olarak belirlenmiştir. 2. Gözetim Uygulamaları İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Mevzuat çerçevesinde 77 ürün/ürün grubu ithalatında ÇHC de dahil olmak üzere tüm ülkelere gözetim uygulanmaktadır. Genel olarak söz konusu ürünlerin ithalinde gözetim belgesi verilmesi sırasında referans maliyetler esas alınmaktadır. Diğer taraftan, ÇHC menşeli PVC, karo ve seramikten sıhhi tesisat ürünleri ithalatında da gözetim uygulanmaktadır. 3. ÇHC Menşeli Tekstil ve Konfeksiyon Ürünleri İthalatında Uygulanan Önlemler A. Kota Uygulaması 2005 yılı başında tekstil ve konfeksiyon ürünleri ithalatında uygulanan kotaların kalkmasının ardından, 9 Ocak 2005 tarihli Belirli Tekstil ve Konfeksiyon Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemlerine İlişkin 2005/5 sayılı Tebliğ ile ÇHC menşeli 42 kategoride yer alan tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatında miktar kısıtlaması başlatılmıştır. Söz konusu uygulama ÇHC’nin Dünya Ticaret Örgütü’ne Katılımına İlişkin Çalışma Grubu Raporu’nun tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatına ilişkin 242. paragrafı hükümleri çerçevesinde yürürlüğe konulmuştur. Ülkemizdeki ilgili taraflar ve meslek kuruluşlarının mutabakatı çerçevesinde yapılan değerlendirme sonucunda, 42 kategoriye ek olarak 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren 2 kategoride daha [kategori 40 (dokuma perdeler) ve kategori 67’de (örme perdeler)] Çin menşeli ürünlerin ithalatında kota uygulanmasına başlanılmıştır. 2006 ve 2007 yıllarında ÇHC menşeli 44 kategoride yer alan tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatında miktar kısıtlaması uygulanmıştır. Diğer taraftan, 2008 yılı için, ÇHC menşeli 44 kategoride yer alan tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatında miktar kısıtlaması (kota) uygulamasına devam edilmesine 28/12/2006 tarihli ve 26740 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2007/6 sayılı Tebliğ ile karar verilmiş olup, ÇHC tarafı tekrar danışma görüşmelerine davet edilmiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 15 B. Kayda Alma Uygulaması 31/12/2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tekstil ve Konfeksiyon İthalatının Kayda Alınmasına İlişkin 2004/23 sayılı Tebliğ çerçevesinde, 61 kategoride yer alan tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatı ile 20/04/2006 tarih ve 26145 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Deri ve Kürk Giyim Eşyası İthalatının Kayda Alınmasına İlişkin 2006/24 sayılı Tebliğ çerçevesinde, deri ve kürk giyim eşyası ithalatı, ülke ayrımı gözetilmeksizin, kayda alınmıştır. Uygulama, 1 Ocak 2005 tarihinde kotaların kalkmasıyla oluşan piyasa koşullarının yerli sanayimize muhtemel etkilerinin yakından izlenmesini teminen başlatılmıştır. Uygulama kapsamı ürünlerin gümrük beyannamelerinin tescilinde menşe ayrımı yapılmaksızın, gümrük idarelerince kayıt belgesi aranmaktadır. Kayıt belgesi düzenleme yetkisi İTKİB’in koordinatörlüğünde İhracatçı Birlikleri’ne verilmiş olup, düzenlenmesi aşamasında ürün fiyatları dikkatle incelenmektedir. 4. İthalatta Uygulanan Dampinge Karşı Önlemler Ülkemiz 1989’dan bu yana dampinge karşı vergileri dünyada en çok uygulayan ülkeler arasında yer almaktadır. Özellikle son yıllarda ÇHC menşeli damping fiyatlı ürünlerin zarara neden olduğuna ilişkin yerli üretim dalından yoğun şikayetler alınmaktadır. Bu şikayetlerin DTÖ Anti­Damping Anlaşması ve ilgili ulusal mevzuat kapsamında yeterli delillerle desteklenmiş olanları değerlendirmeye alınmaktadır. Bu çerçevede, yerli üreticilerimizin mağduriyetlerinin giderilebilmesini teminen, hali hazırda bu ülke menşeli ürünlere karşı 36 kesin önlem yürürlükte bulunmakta, nihai gözden geçirme (ngg) soruşturması olmak üzere 3 adet soruşturma da devam etmektedir. Diğer ülkelerin uygulamalarına bakıldığında, ÇHC’nin dünyada da en çok dampinge karşı önleme konu ülke durumunda olduğu görülmektedir. Diğer taraftan, dampinge karşı önleme tabi bazı malların ithali sırasında yürürlükteki önlemlerin menşe yanıltması nedeniyle etkisiz kılınmakta olduğu yönünde oluşan ciddi şüpheler nedeniyle, önlemlerin etkinliğinin takibinin sağlanmasını teminen yapılacak incelemelere esas teşkil etmek üzere hazırlanan mevzuat yürürlüğe konulmuştur. Ancak, dampinge karşı vergi uygulanan bazı mallarda yerli üreticilerin şikayetlerinin devam ettiği tespit edilmiş ve bu malların ithalatının izlenmesi ihtiyacı doğmuştur. Dolayısıyla, 2003 yılından bu yana yürürlükte bulunan Bazı Maddelerin İthalatının İzlenmesine İlişkin Tebliğ kapsamında yer alan 23 ürünün ithalatı izlemeye alınmış, böylelikle düşük fiyatlarla yerli sanayiciye zarar vermelerinin önüne geçilmesi sağlanmıştır. Ayrıca, yerli üreticilerimizin zararının giderilmesine yönelik olarak uygulamaya konulmuş olan mevcut ticaret politikası önlemlerine ek olarak, ülkemiz mevzuatında yapılan değişikliklerle ÇHC’nin DTÖ’ye Katılım Protokolünde yer alan bazı özel hükümlerden ülkemizin de faydalanması sağlanmıştır. Bu bağlamda, ülkemiz 2016 yılına kadar ÇHC’ye karşı yürüteceği damping soruşturmalarında piyasa ekonomisi uygulamayan ülkeler için geçerli olan şartları uygulamaya, 2013 yılına kadar gerekli görülen hallerde münferiden ÇHC menşeli ürünlere yönelik olarak korunma önlemleri almaya (kota, gözetim, tarife artışı) devam edebilecektir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 16 b. Fuar ve sergiler ­ CIFIT Fuarı Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) en büyük yatırım ve tanıtım fuarı olan “11. Çin Uluslararası Yatırım ve Ticaret Fuarı­CIFIT” 8­11 Eylül 2007 tarihlerinde Xiamen’de düzenlenmiştir. Yabancı katılımcı sayısının 120 ülke ve bölge olduğu bahse konu fuara ülkemiz Devlet Bakanımız Sn. Kürşad Tüzmen başkanlığında geniş kapsamlı bir heyet ile “Odak Ülke” sıfatıyla özel bir konumda katılım sağlamıştır. Ziyaret sırasında, Sn. Tüzmen, Çin Başbakan Yardımcısı, Ticaret Bakanı, Turizm Bakanı ve Fujian Eyalet Valisinin yanısıra Çin’in önemli şirketlerinin yöneticileri ile görüşmeler yapmıştır. CIFIT vesilesiyle Çin Başbakan Yardımcısı tarafından açılışı yapılan “Uluslararası Yatırım Forumu”nda Sn. Bakanımız bir konuşma yapmıştır. Toplam 1.000 metrekare alan ile CIFIT’in en büyük stand alanına sahip olan Türk pavyonunun resmi açılışı ise, Çin Ticaret Bakan Yardımcısının da katılımı ile Devlet Bakanımız Sn. Kürşad Tüzmen tarafından 9 Eylül 2007 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Açılışın ardından, Türk heyeti ile Çin’in önde gelen firmalarının 500 temsilcisinin katılım sağladığı “Türk­Çin Yatırım ve İşbirliği Semineri” düzenlenmiştir. CIFIT sırasında, 57’si özel, 17’si kamu projesi olmak üzere toplam 74 projenin sunumu yapılmış, firmalarımızca 52’sinden olumlu sonuç alınması beklenen toplam 238 ikili görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler sonucunda, demir­çelik sanayi, E­ticaret portalı kurulması, makine ve makine aksamı ihracatı, madencilik sektörü yatırım ve ihracatı ile hizmet sektörü alanlarında anlaşmalar imzalanmıştır. Öte yandan, CIFIT sırasında ayrıca, ülkemizin sahip olduğu kültürel zenginliğin Çin makamlarına ve fuar katılımcılarına tanıtılmasına yönelik bir dizi kültürel faaliyet gerçekleştirilmiştir. c. Ulaştırma ve haberleşme Türkiye ve Çin arasındaki Hava Ulaştırması Anlaşması gereğince bu ülkeye direkt seferler yapılmaktadır. d. Ortak Yatırımlar Ülkemizdeki Çin Yatırımları 2007 yılı Ocak ayı itibariyle, ülkemizde toplam sermayesi 57,9 milyon YTL olan 266 adet Çinli firmanın kurulduğuna dair kayıt bulunmaktadır. Söz konusu firmalardan büyük bir çoğunluğu (184) ticaret sektöründe, geri kalanları ise imalat sektöründe ve hizmet sektöründe faaliyet göstermektedir. Öte yandan, 2007 yılı Ocak ayı itibariyle, ÇHC sermayeli şirketler için öngörülen yatırım miktarı 19,8 milyon dolar olan 9 adet teşvik belgesi düzenlenmiştir. Ayrıca, ÇHC’den ülkemize gelen uluslararası doğrudan yatırımlar 2005 yılında 1,4 milyon dolar, 2006 yılında ise 2,3 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 17 Diğer taraftan, Çin Çokuluslu İşletmeler Uluslararası Enstitüsü (CIIMC) tarafından, İzmir, İstanbul ve Ankara’nın “Çin Firmalarının Yatırım Yapabileceği En Uygun Yabancı Kentler” arasında yer aldığı açıklanmıştır. Bu çerçevede CIIMC, bahse konu şehirlerimize üst düzey resmi yetkililer ve büyük ölçekli firma temsilcilerinden oluşan heyet ziyaretleri düzenlenmesi beklenmektedir. CIIMC tarafından, 200’ü aşkın üst düzey firma yöneticisinin ve 37 ülkeden Belediye Başkanlarının yanı sıra çok sayıda Çinli Bakanın katılımıyla 16­18 Kasım 2007 tarihleri arasında Pekin’de düzenlenen “Çin ve Yabancı Çokuluslu İşletmeler İcra Kurulu Başkanları Yuvarlak Masa Toplantısı” sırasında, İzmir, “Dünyada Yatırım Yapılabilecek En İyi 70 Kent”ten biri olarak ödül almış ve Ege Serbest Bölgesi ile Manisa Organize Sanayi Bölgesi ise “En İyi Yatırım Bölgeleri” ödüllerini almıştır. ÇHC’deki Türk Yatırımları Pekin Ticaret Müşavirliğimiz tarafından yapılan araştırma sonucunda, Türk firmalarının genellikle ÇHC’de temsilcilik ofisi şeklinde faaliyet gösterdikleri ve ayrıca, firmaların çoğunun genel ticaretle (özellikle ithalat ağırlıklı) iştigal ettikleri gözlemlenmektedir. Ayrıca, 2003­2005 döneminde ÇHC’ye ülkemiz tarafından gerçekleştirilen doğrudan yabancı sermaye yatırımı, Çin Ulusal İstatistik Bürosu’nun verilerine göre 40 milyon dolarıdır. Demirdöküm, Şişecam, Atasay, Mozaik Tekstil ve Faber Dış Ticaret, ÇHC’de yatırım yapan belli başlı firmalarımız arasında bulunmaktadır. Son olarak, Türkiye’nin en önemli gruplarından birisinin bünyesinde bulunan Arçelik, Çin Casa­Shinco firmasını (çamaşır makine üreticisi) 8 milyon dolara satın almış bulunmaktadır. Ayrıca, Arçelik, Efes Pilsen, Vestel, Yeşim Tekstil ve Aksa Akrilik başta olmak üzere bir çok firmamız ÇHC’de yatırım yapmak için arayışlarını yoğunlaştırmıştır. Diğer taraftan, 1999 yılında Garanti Bankası, 2006 yılında ise Türkiye İş Bankası, Şanghay’da temsilcilik ofisi açmıştır. Öte yandan, 2006 yılı içerisinde özelikle deri konusunda ciddi yatırımların yapıldığı gözlemlenmektedir. ÇHC’nin Shandong bölgesinde Dezhou Dönmez Deri tarafından toplam sermayesi 30 milyon ABD Doları olan ve sermayesinin %55’i Türk payı olan bir deri yatırımı gerçekleştirilmektedir. Sözkonusu yatırımın yanısıra, Ningbo kentinde çelik boru üreten Çimtaş ve Hangzhou kentinde sanayi tipi çuval üretimine geçmek üzere olan Ünsa firmaları en büyük Türk sermayeli yatırımcılar konumundadır. Bunun dışında, Çin genelinde yaklaşık 100 kadar Türk firması bulunduğu bilinmektedir. Goldaş firması Şanghay’da 4’üncüsünü açmak üzere olduğu mağazalarda Türkiye’den ihraç ettiği kuyumculuk ürünlerini pazarlamaktadır. Ayrıca taşımacılıktan, muhtelif ticarete, danışmanlıktan, gıdayla ilgili hizmet sektörlerine ya da bankacılığa kadar değişik alanlarda Türk sermayeli firmalar temsilcilik ofisi ya da şirket şeklinde faaliyet göstermektedirler. Diğer taraftan, Pekin Büyükelçiliğimiz tarafından yapılan araştırmalar sonucunda, firmalarımız için bu ülkede başta elektrikli ev aletleri, çamaşır makinesi, buzdolabı, bulaşık makinesi vb. beyaz eşya ile televizyon olmak üzere dayanıklı tüketim malları, inşaat ve iç dekorasyon malzemeleri, otomotiv ve otomotiv yan sanayi, traktör, gıda işleme ve konserve sanayi, büyük alışveriş merkezleri, deri işlemeciliği, hazır giyim, telefon ve
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 18 telefon santralleri kurulması ile müteahhitlik alanlarında ortak yatırım imkanlarının bulunduğu tespit edilmiştir. Öte yandan, ÇHC’de Uygur Türklerinin yoğun olarak yaşadığı Sincan­Uygur Özerk Bölgesinde de, Çin Hükümeti ile işbirliği halinde, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler, halıcılık, tekstil, dericilik, hayvancılık, şarap ve meyve suyu üretimi, gıda ve tüketim malları üretimi ve büyük alışveriş merkezleri açılması konularında ortak yatırımlar yapılması imkanları mevcuttur. Hali hazırda, ülkemizden bazı işadamlarının bu bölgede deri giyim, deri işleme, ihracat ve ithalat, fırıncılık, pastacılık ve lokantacılık gibi çeşitli alanlarda yatırım yaptıkları bilinmektedir. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Bankacılık ve Finans Sektörü 1993 yılından bu yana bankacılık sistemi üzerindeki reform çalışmaları hız kazanmıştır. Reform çabalarının odak noktasını, Çin Merkez Bankası’nın sosyalist sistemin monopol bankası olma statüsünden kurtarılması oluşturmaktadır. Bu bankanın işlemlerinin daha açık hale getirilmesi çalışmaları, diğer kamu bankalarının yeniden yapılanmasını da beraberinde getirecektir. Bugün için ülkede hem uzman bankalar, hem de geniş kapsamlı işlemler yürüten genel nitelikli bankalar faaliyet göstermektedir. Özel projelerin finansmanı söz konusu uzmanlık bankalarınca sağlanmaktadır. Kamu bankaları zarar içindeki kuruluşların finansmanı yüzünden zor durumda olduğundan, bunların reform kapsamına alınması yerine yabancı sermaye ile birlikte yeni finans kurumlarının oluşturulması daha uygun gözükmektedir. Günümüzde ticari kredi, devlet kredisi ve tüketici kredisi gibi çeşitli modern bankacılık araçları kullanılmaya başlanmış ve böylece ticari faturalar, kredi kartları, tahviller gibi kavramlar bankacılık sektöründeki yerlerini almaya başlamıştır. Bankacılık sektörünün gelişimi Çin ekonomisinin dışa açılma çabalarının bel kemiği durumuna gelmiştir. Yabancı Sermaye ve Yatırımlar Çin yönetimi yerli sanayi oluşumu için gerekli sermayeyi yurtdışından temin etmek için büyük bir çaba içindedir. Yabancı sermaye, alt yapı, petrol, kömür madenciliği, ulaştırma, ilaç, çiftçilik, konut ve turizm alanlarında yoğunlaşmıştır. Bununla birlikte sivil havacılık, taşımacılık, gemi ulaştırma, finansman, sigorta ve muhasebe gibi hizmetler sektörü alanlarında da yoğunlaşma görülmektedir. Devlet, özellikle orta ve büyük ölçekli kamu kuruluşlarının teknolojik olarak yenilenmesi ile ilgili, ihracata yönelik, yeni ve yüksek teknolojili projeleri de desteklemektedir. Hali hazırda Çin’de mevcut teknoloji ile yapılan ya da yerel imkanlar ile piyasa talebinin karşılanabileceği yatırımlar ile devlet tarafından planlanan alanlara yönelik yatırım talepleri sınırlandırılmaktadır. Çin’in yasal yapısı gereğince yabancı yatırımcıların proje tekliflerini ve yaptıkları fizibilite çalışmasını planlama merciine onay için sunmaları gerekmektedir. Tümüyle yabancı sermayeli kuruluşların sadece proje teklifi sunmaları yeterli olmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 19 Dış Ticarette Tarife ve Tarife Dışı Engeller Çin ticaret politikası gereği tarife ve tarife dışı engelleri uygulamaktadır. Tarife dışı engeller, merkezi ve bölgesel düzeyde Ekonomik ve Ticari Komisyon, Devlet Planlama Komisyonu ve Dış Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Bakanlığı (MOFTEC) tarafından yürütülmektedir. Çin vergilerini kademeli olarak düşürmesine rağmen tarifeler genel görünüş itibarıyla yüksek bulunmaktadır. Burada temel amaç ithalatın kısıtlanması yolunda yerel endüstrilerin korunmasıdır. İthalat tarifeleri bu durumları ile ticari imkanları engelleyen başlıca unsur olmaktadır. Çin’de 5 özel ekonomik bölge bulunmaktadır (SEZ) Shenzhen, Zhuhai, Shantou, Xiamen ve Haiana adası. SEZ’lerdeki firmalar bu bölgelerde kullanılmak üzere ithal edilen mallara ilişkin tarife indirimleri ve vergi avantajlarından yararlanmaktadır. Bu bölgelerde ithal edilen ürünler sadece bölge içinde kullanılıp iç piyasada satışa sunulamazlar. Buna ek olarak 14 “Açık Kıyı Şehri” ve bölgesi, yabancı yatırım projelerine izinli ve yatırım teşvikleri vermekte, gerekli ekipman ve teknoloji ithalatına gümrüksüz giriş imkanı sağlamaktadır. Ayrıca 14 kıyı şehrinden iç bölgelerdeki 16 ırmak kıyısı yerleşim yerine, 200 kadar Ekonomik ve Teknolojik Gelişme Bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgeler yabancı yatırımcılar için çeşitli kolaylıklar sağlamaktadır. Bilim Parkları ve Yüksek Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde ise özellikle yüksek teknoloji gerektiren aktiviteler için bazı imtiyazlar sunulmaktadır. Bu avantajlar arasında vergi imtiyazları, özel finansman, inşaat yardımı, hammaddeler için ithalat izni zorunluluğundan muafiyet sayılmaktadır. Son olarak 3 Serbest Ticaret Alanı, 2 İhracat İşleme Bölgesi (EPZ) bulunmaktadır. Bu tür yerlerde ithalat her türlü vergiden muaftır, iç piyasaya satış yasaktır. Anılan 2 ihracat işleme bölgesi serbest ticaret bölgelerine benzemektedir. Çin’in DTÖ’ye girişi bütün bu uygulamalarının standart bir temele oturtulması ile yakından ilgili bulunmaktadır. İthalat sırasında gümrüklerin şeffaflıktan yoksun olması temel problemlerden birisidir. Aynı ürün gümrük giriş kapısı itibariyle farklı gümrük vergi oranlarına tabi olmakla kalmayıp, gümrük vergisinin pazarlık (görüşme) suretiyle belirlenmesi söz konusu olabilmektedir. Zira yerel otorite gümrük vergisini belirlemede esnekliğe sahip bulunmaktadır.. Dış ticaret yapan bütün kuruluşlar MOFTEC’in himayesi altındadır. Sadece MOFTEC tarafından izin verilen kuruluşlar dış ticaret yapabilir. İki resmi model mümkün olmaktadır: Dış ticaret yapma iznine sahip Dış Ticaret Şirketleri (FTC) ve Üretim Şirketleri. Üretim Şirketleri kendi üretimlerini ihraç ve gerekli girdileri ithal edebilirler. Bu izin MOFTEC tarafından verilmektedir. İki tip şirket de tarifeler, kotalar, izinler ve döviz kuru itibariyle FTC’ler gibi muamele görmektedir. Yabancı sermayeli (FIE) kuruluşlar da yerli satışlar ve ihracat açısından sadece kendi üretimleri ile sınırlandırılmıştır. Bu kuruluşların tamamlayıcı ürünler ithal etmelerinde önemli sorunlar çıkmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 20 İthal edilen ürünlerin kontrolü devlet makamları tarafından yapılmaktadır. Herhangi bir bağımsız şirketin Çin limanlarında çalışmasına izin verilmemektedir. Anlaşmazlık halinde ihracatçının olayı tarafsız bir merciye havale etmesi mümkün olamamaktadır. Dış ticaret yapma hakları devlet mülkiyeti Dış Ticaret şirketlerine aittir. (Yada yabancı sermayeli olup üretimlerini ihraç etmek zorunda olanlara) Çin’de bireylerin dış ticaret yapması yasaklanmıştır. Bu durum GATT Anlaşmasının 11. Maddesinin ihlali anlamına gelmektedir. Zira DTÖ sistemin temel amacı bireylere ticaret yapabilme şansını verebilmektedir. Ekim 1998’de Ocak 1999’dan itibaren ihracatın özel sektöre açıldığı duyurulmuştur. Bu tarihten sonra dış ticaret izni olan özel firma sayısında önemli bir artış kaydedilmiştir. İthalat İzni (Lisansı) MOFTEC ülke çapındaki ithalat lisansı isteklerini yerine getirmektedir. Çin’in ithalat lisans sistemi etkin bir ithalat engelini oluşturmaktadır. İthalat Kotaları Konu ile ilgili yasal yapı açık değildir. İthalat kotaları piyasayı kapatmak amacı ile kullanılmaktadır. Kota miktarları yayınlanmamaktadır. Çin ithalat kotalarını 2005 yılında kaldıracağını duyurmuştur. Standartlar ve Diğer Teknik Uygulamalar Çin standartları ve teknik gereklilikleri bir ticari engel olarak kullanmaya devam etmektedirler. Mamul maddeler için Çin, ithalat öncesinde bir kalite belgesi talep etmektedir. Bu tür belgeleri elde etmek zaman kaybedici ve pahalı olabilmektedir. Burada amaç iç piyasayı korumak aynı zamanda Çin piyasasını ülke kalkınması için gereksiz ürünlerden kurtarmaktır. Çin sıklıkla ürünlerin ihracatçı tarafından özelliklerinin ne olduğu net olarak bilinmeyen Çin standart ve özelliklerine uyumlu olup olmadığının incelenmesi ya da sertifikasyonunu talep etmektedir. Bu tür talepler genellikle Çin piyasasında satılmakta olan yerli ürünlerin kalitelerinin çok üstünde olabilmektedir. Çoğu kez subjektif kriterlerle çözüme ulaşılmakta; bu durum malların ülkeye girişinde gecikmelere yol açmaktadır. Devlet İhaleleri Çin ekonomik sisteminde devletin belirleyici rolünün sürdürülmesi hedeflenmektedir. Önemli altyapı ve benzeri projeleri yıllar öncesinden planlanmaktadır. Normalde oldukça pahalıya mal olan bu projeler ile birlikte DTÖ’nün Devlet Satın Alımları Anlaşmalarına (GPA) dahil olmasının Çin için bir avantaj olduğu söylenebilir. Çin’in GPA’ya dahil olması bu alandaki uygulamaların daha sağlam ve tarafsız bir hale gelmesi açısından da avantajlı görülmektedir. İhracat Kısıtlamaları Çin pek çok ürüne ihracat kısıtlamaları ve ihracat vergisi uygulamaktadır. Bu uygulama yerel endüstrilere ipek, pamuk, kösele ve deri, işlenmemiş demir dışı metaller gibi hammadde tedarik etme aracı olarak kullanılmaktadır. Sübvansiyonlar
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 21 Ülke içindeki sübvansiyonları sıralamak oldukça zordur. Ancak ihracatta indirekt teşvikler uygulanmaktadır; düşük fiyatlı enerji ve hammadde bunlara örnek olarak gösterilebilir. Devlet şirketleri pek çok banka kredisini tercihli oranlarla kullanmaktadır. Bu borçların büyük bölümü geri ödenmemektedir. Diğer teşvikler; vergi teşvikleri, özel ekonomik bölgelerdeki firmalar için ek imtiyazlar ayrıca Çin’in bazı alanlarda nakit teşvikler uygulamaya devam ettiği de görülmektedir. Ayrıca ihracatta vergi iadesi de uygulanmaktadır. Fikri Mülkiyet Hakları Bu konuda geniş kapsamlı bir çalışma 1995 yılında başlatılmıştır. Bu tarihten önce 1991 yılında telif haklarını yürürlüğe sokan bir kanun ile 1993 yılında patent kanunu işlerlik kazanmıştır. Böylece fikri mülkiyet hakları korsanlığı yapılan alanlarda ortak yatırımlara gidilmesi konusunda bir esneklik yaratılmıştır. Ancak bu durum uluslararası alanda önemli bir şikayet konusu olmaya devam etmektedir. Özel olarak telif hakları konusunda karşılaşılan sorunlar önce Ulusal Telif Hakları İdaresi nezdinde çözümlenmeye çalışılmaktadır. Sonuç alınamadığı takdirde Çin mahkemelerine başvurulabilir. Halen Pekin, Şanghay ve Guangzou kentlerinde özel fikri mülkiyet hakları mahkemeleri kurulmuş durumdadır. Patent konusundaki kanun 1984 tarihli olup, son olarak kimyasal yenilikler, eczacılık ürünleri ve tarımsal kimyasallar bu kanun kapsamına alınmıştır. Son değişiklikler belli bir patent ile üretilmiş malların yetkisiz satışı ve ithali konularını da kapsamaktadır. Ticari Marka olarak kaydolmak isteyen firmalar, Çin’de kendilerini tescil ettirebilmektedir. Herhangi bir isimle ilk başvuran o isimle kayıt olmaktadır. Ancak çok tanınmış isimlerin kullanılması yasaktır. Hizmet Engelleri Hizmet sunan yabancı firmalar geçici lisansla çalışmakta ve sınırlı coğrafi alanlarda hizmet görmektedir. Kanun ve kurallardaki belirsizlikler hizmet sektöründeki engeller arasında yer almaktadır. Bu alanda yabancı firmaların Çin’li firmalar ile ortaklık kurması ve satış sonrası hizmet vermesine izin verilmemektedir. Rekabeti Bozucu Uygulamalar 1993 yılında yürürlüğe giren ve haksız rekabeti önleyen bir kanuna rağmen halen sorun teşkil edebilmektedir. Bu durum ithal ürünlerin piyasa girişi ile yabancı yatırımların üretim maliyetini yükseltici etkide bulunabilmektedir. Genel olarak Çin’in dış ticaret işlemlerinde açıklık ilkesinin yaygınlaştırılması ve ticari kuralların uygulanmasının ülke çapında standart hale getirilmesinin zor olacağı düşünülmektedir. Buna rağmen özellikle sanayi ürünlerinin ithalat prosedürlerinin basitleştirilmesi konusunda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Bu bağlamda, dış ticareti ilgilendiren kanun ve düzenlemelerin duyurulması amacıyla bir gazete yayınlanmaya başlanılmış ve ancak bu gazetede yayınlanan kanun ve düzenlemelerin uygulamada etkili olacağı Çin Devlet Konseyi tarafından karara bağlanmıştır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 22 Pazara Giriş ve Dağıtım Kanalları Çin pazarına ihracat yapmak isteyen firmaların önünde iki temel seçenek bulunmaktadır. Çinli ticaret firmaları veya aracılar ile temas kurmak ve bir temsilcilik bürosu yoluyla kendi satışlarını düzenlemek. Çin’de bir aracı bulmak çok kolay olmayan bir işlemdir. Zira ithalat/ihracat yetkisi ile yeterli pazar tecrübesinin birlikte bulunduğu aracılar bulmak zordur. Yabancı firmaların doğrudan Çin pazarında ticarete katılmaları yasaktır. Bu firmaların yalnızca Çin’de yaptıkları üretimin belli bir kısmını pazarlama hakları vardır. Çin dahilinde dış ticaret faaliyetinde bulunan Çinli firmalar özel izne sahip olmak zorundadır. Son zamanlarda ortaya çıkan çok sayıda yerel satış aracıları, büyük ticaret firmaları yanında faaliyet göstermekte ve iç dağıtım ve pazarlama işlemlerini takip etmektedir. Ancak bunların ithalat/ihracat yapma yetkisi bulunmayabilmektedir. Çin pazarına girmenin bir başka yolu, bu pazara teknoloji transferi yapmak veya buna dair söz vermektir. Böylesi bir teknoloji transferinin gelecekte Çinli rakipler doğuracağı düşünüldüğünden, çoğu firma gelecekte teknolojisini yenileme sözü vererek lisans elde etmeyi seçmektedir. Büyüklüğü ile göz kamaştıran bir piyasa olan Çin pazarında yer edinmek ve dağıtım kanalları oluşturmak isteyen yabancı firmaların sıklıkla kullandığı bir yol olarak franchising gittikçe önem kazanmaktadır. Çin İç Ticaret Bakanlığı’nın bu uygulamadan memnun olduğu ve franchising uygulamalarının gelecekte daha da geliştirileceği dile getirilmektedir. Henüz bağımsız bir franchising yasası çıkarılmamıştır. Ancak yabancı firmalar çeşitli franchising metodlarını kullanarak çok yönlü dağıtım kanalları oluşturmaktadır. Çin perakende pazarında giderek artan sayıda yabancı firma ortak yatırımlar yoluyla yer almaktadır. Çin, halen deneme bazında 15 kadar ortak girişime perakende mağazası açma ve ithalat/ihracat yapma yetkisi tanımıştır. Bu uygulamanın genişletilmesi beklenmektedir. Bir temsilcilik bürosu açmak, yapılan işin kontrolünün Çinli ortakların eline geçmesini önleyen ve böylece yabancılara avantaj sağlayan bir uygulamadır. Bu şekilde pazara girilmesi sayesinde yabancı firma, satış ekibi üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmakta ve teknik uzman ekibini en verimli şekilde kullanabilmektedir. Ayrıca farklı bölgelerde farklı pazar ve ticaret gelenekleri oluşmuş olduğundan birden fazla temsilci/firma ile çalışmanın uygun olabileceği düşünülmektedir. Çin pazarında başarı elde etmek için Çinli partnerin önemi oldukça büyüktür. İyi bir partner, komünist yönetimin alışkanlıklarından kurtulamamış, bürokratik zihniyetli devlet yetkilileriyle kurulacak ilişkiler sayesinde engellerin daha kolay aşılmasını sağlayabilecektir. Ayrıca partnerin amacının iç pazarda yer elde etmek olmasına ve kolay yoldan Çin’den ihracat yoluyla döviz kazanmak olmamasına dikkat edilmelidir. Reklam ve Promosyon Gerek geniş kitleyi hedef alan, gerekse spesifik bir sanayi alanındaki müşteriyi kapsayan reklamların Çin pazarındaki potansiyel müşteriler üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Muhtemel reklam araçları arasında yayınlar, radyo, televizyon, billboard, sponsorluk gibi araçlar kullanılabilmektedir. Ülkede Çin ya da yabancı kaynaklı pek çok reklam kuruluşu mevcuttur. Reklam politikaları devlet tarafından belirlenmektedir. “En yüksek düzey, en iyi”
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 23 gibi ifadelerin reklamlarda kullanılması kesinlikle yasaktır. Ayrıca ticaret sergileri ve fuarlar Çin’de yaygın olarak kullanılmaktadır. Ambalaj ve Paketleme Hali hazırda yürürlükte olan yasalara göre ürünler belli standartları karşılamak zorundadırlar. Standartlara göre kalite belgesi verilen bir ürün üzerine güvenlik etiketi yapıştırılmaktadır. Kullanılan standartların kodları, seri numaraları ve isimleri ürün üzerine basılmış veya teknik kullanım kılavuzu ile ambalaj üzerine yazılmış olmalıdır. Çin pazarında satılan tüm ürünler üzerinde Çince olarak şu bilgiler yer almalıdır: Ürün ismi, üretici ismi, üretici adresi, temel katkı maddeleri ile bunların miktar ve özellikleri, satış ve kullanım için ayrı ayrı üretim ve son kullanma tarihleri, ürünün yanlış kullanımını önlemeye yönelik ve buna bağlı tehlikeleri kapsayan açıklayıcı uyarılar, uygun taşıma ve depolama ile ilgili talimatlar. Ayrıca ithal edilen gıda ürünleri üzerinde ürünün güvenli olduğunu gösterecek lazer stiker bulunması istenmektedir. Tüketici Tercihleri Çin pazarının önemli bir özelliği olarak, malların pazarlanması konusunda kişisel ilişkilerin büyük öneme sahip olduğu bilinmektedir. Gerek tüketiciler, gerekse aracı durumunda olan kişiler açısından tanıdık kişilerle alış veriş yapmak ve onların ürünlerini tercih etmek önemli bir kültür faktörüdür. Tüketici ile firma arasında reklamlar aracılığıyla tanışıklık kurulması bu bakımdan da önem kazanmaktadır. Tüketim malları açısından temel belirleyicilerden birisi halen ürünün fiyatıdır. Çin’de, gittikçe büyüyen ve yüksek fiyatlı statü ürünlerini almaya gücü yetebilen bir orta sınıf bulunmaktadır. Ancak çoğu Çinli tüketici, fiyatlar konusunda hala çok hassastır ve ucuz ürünü seçmektedir. Bazı durumlarda satış sonrası hizmet ve oldukça yüksek ürün kalitesi gibi etkenlerin fiyat faktörünün önüne geçtiği görülse de, çoğu ürün için temel belirleyici fiyat olmaktadır. Yabancı ürünleri ilgilendiren ve tüketici tercihlerini etkileyen önemli bir dezavantaj, bu ürünler için yabancıların satış sonrası ve destek hizmetleri verememeleridir. Bu durumda yabancı firmaların Çinli ortak bulması ve bu kişileri satış sonrası ve destek hizmetleri için kullanmaları gerekmektedir. Ne var ki, pek çok yabancı firma, bu yolla sağlanan hizmetler üzerinde yeterli kontrol sağlanamadığını ve tüketicinin güvenini kaybettiklerini belirtmektedir. Sözleşme yapılan servis kurumlarının yeterli hizmeti vermesi Çin’li tüketicilerin tercihlerini doğrudan etkileyebilecektir. Anlaşmazlıkların Çözümü ve Hukuki Düzenlemeler Çin’de iş yapan yabancıların, bir anlaşmazlığın çözümü için başvurabilecekleri üç temel yol bulunmaktadır: Arabuluculuk, ticaret hukukuna tabi davalar ve tahkim. Tahkim (arbitration) Yukarıda sayılan yollar arasında en çok başvurulan yöntemdir. Uluslararası ticaret işlemleri ve taşımacılık konularındaki sorunlar için kullanılan tahkim yöntemi, anlaşmazlığın taraflarından birisi farklı ülkeye mensup olduğu, ya da yabancı menfaatler söz konusu olduğu durumlarda geçerli olmaktadır. Örneğin taraflardan birisi Çinli, diğeri
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 24 Türk ise ve bu kişilerin iş yaptıkları esas ülkeleri Çin ve Türkiye ise bu yönteme başvurulabilecektir. Uluslararası ekonomik ve ticari ilişkilerden doğan anlaşmazlıkların çözümü ile ilgilenen, başvurulabilecek tahkim kurumlarından birisi, Çin Uluslararası Ekonomik ve Ticari Tahkim Komisyonu’dur. Özellikle denizcilik konularını kapsayan anlaşmazlıklarla ilgilenen kurum ise Çin Denizcilik Tahkim Komisyonu adını alır. Aşağıda bu kurumun ingilizce adı, adresi, telefon ve faksları verilmiştir. China International Economic and Trade (Maritime) Arbitration Commission 6, Beisanhuan E. Road, Beijing, China Postcode:100028 Tel: (8610) 64664433­ 64677395 Faks: (8610) 64677335 Çin pazarında teknoloji lisansı almak, temsilcilik bürosu açmak gibi tüm işlemler Çin yasalarına göre işlediğinden, hukuki yardım almak bir zorunluluk olmaktadır. Gerektiğinde yararlanılabilecek avukatlık, muhasebe ve danışmanlık hizmetleri henüz gelişme aşamasındadır. Halen yabancı avukatların Çin’de faaliyeti mümkün değildir. Ancak uzun yılların Çin tecrübesine sahip kimi batılı hukuk firmaları son derece yararlı olabilmektedir. Muhasebe kuruluşları da özellikle vergi konularında fizibilite çalışmaları ve muhasebe sistemlerinin hazırlanmasında hizmet sunmaktadır. İŞ ADAMLARI İÇİN PRATİK BİLGİLER Çin’e Seyahat Sırasında Yararlı Bilgiler Ülke İçi Ulaşım Çin’e giriş sırasında bulundurulması gereken belgeler arasında geçerli bir pasaport ve vize yanında, sınırda doldurulan “Giriş ve Çıkış Kayıt Formu” önemlidir. Ayrıca ülkede 6 aydan daha fazla kalacak kişilerden HIV negatif belgesi istendiği bilinmelidir. Çin içinde seyahat amacıyla kullanılacak araçlar içinde otobüsler en sık kullanılanlardır. Genelde numaralarla belirlenmiş hatlarda çok sayıda otobüs çalışır ve bunlar sabah 05.00’ten gece 23.00’e kadar duraklardan geçmektedirler. Metro sistemi Pekin, Şanghay ve Tianjin gibi belli şehirlerde tüm olanaklarla donanmış olarak hizmet vermektedir. Tüm tabelalar Çince yanında İngilizce ile de yazılmıştır. Duyurular da İngilizce olarak tekrarlanmaktadır. Minibüsler, özellikle başlıca ticaret ve turizm merkezleri arasında bolca bulunduklarından tavsiye edilmektedir. Taksi, tüm merkezlerde kolaylıkla bulunabilen ve çok pahalı olmayan bir alternatiftir. Türkiye’de olduğu gibi gidilen mesafeye ve gece­ gündüz durumuna göre ücret alan taksilerde dikkat edilmesi gereken şey, inerken fiş talep edilmesidir. Haksız yere yüksek ücret alınması sık rastlanan bir durumdur. Fişte yazılı taksi numarası ile herhangi bir konudaki rahatsızlığın yetkililere iletilmesi mümkün olmaktadır. Pekin için böyle bir durumda kullanılabilecek bir telefon numarası 66012620 olarak verilmiştir. Ayrıca çoğu taksi şoförünün İngilizce bilmediği gerçeğinden yola çıkarak gidilecek yerin adresinin Çin harfleriyle yazılmış olarak elde tutulması gerekebilir. Özellikle şehirlerarası yolculuklarda kullanılabilecek trenler, pek tavsiye edilmezler. Genelde kalabalık olan trenler pek rahat bir yolculuk imkanı vermezler. Suyolu taşımacılığı tercih edilen bir yol değildir ve bu yol kullanılacaksa önceden bir seyahat acentası ile temas kurulması özellikle önerilmektedir. Ülke içi havayolu taşımacılığı halen 42 kadar şirket tarafından yürütülmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 25 Konaklama Otel rezervasyonlarının önceden yapılması gerektiği yoğun talep dönemlerinde özellikle hatırlanmalıdır. Halen sahip oldukları olanaklar ve hizmetleri açısından, Çin’in başlıca otelleri uluslararası standartları yakalamış durumdadır. Oteller, yüksek, orta ve düşük kalite olmak üzere üç gruba ayrıldığında, yüksek kalite olanların Batı’daki otellerden çok farklı olmadıkları söylenebilir. Orta kalite oteller genelde turistlere hizmet verirler ve güvenle kalınabilecek yerler durumundadırlar. Düşük kalite oteller daha ziyade motel niteliğindedirler. Çin’de kalınan yerlerde çalışanlara bahşiş verilmez. Sağlık Çin’in belli başlı hastanelerinde yabancılara ayaküstü tedavi hizmeti sunan bölümler oluşturulmuştur. Herhangi bir sağlık sorunu durumunda bu bölümlere başvurulabilir. Daha ciddi durumlar için ise buralardaki doktorların referansı ile Hong Kong hastanelerine taşınmak gerekebilmektedir. Beslenme Çin mutfağının ünü dünyaca bilinmektedir. Ancak beslenme konusunda dikkat edilmesi gereken noktalar arasında, uluslararası oteller dışında belediyenin sağladığı çeşme suyunun içilmemesi önemlidir. Şişelenmiş su tercih edilmelidir. Küçük lokantalarda ise kızartılmış et dışında pek bir şey yenmemesi tavsiye edilmektedir. Gerekli Telefonlar Hırsızlık, yangın alarmı, ve ilk yardım gibi durumlarda başvurulacak telefonlar 110,119 ve 120 olarak bildirilmiştir. Santralden bilinmeyen numaraları öğrenmek için Çin içerisinde 114 çevrilmektedir. Posta Hizmetleri Belli merkezlerde dijital telefonları bulmak mümkündür. Ülkenin belli kesimlerinde ise halen eski model aygıtlarla telefon görüşmesi yapılmaya devam edilmektedir. Gönderiler için DHL ve EMS gibi uluslararası dağıtım kanallarını seçmek tavsiye edilir. Gönderinin yerine ulaşması normalde 2 ila 7 gün arasında olmaktadır. Para Dolaşımı ve Alışveriş Çin’de kullanılan para birimi olarak 1 yuan, 100 fen etmektedir. Piyasada en yüksek 50 ve 100 yuan banknotlar bulunmaktadır. Özel ekonomik alanlar dışında yabancı paranın ülke içinde dolaşımı yasaktır. Gümrüklerde ülkeye girerken yanınızda olan para ile ülkeyi terkederken sahip olduğunuz para miktarı birbirine yakın olmalıdır. Kullanılmayan Çin parasının ülkeyi terk ederken yeniden dövize çevrilmesi ancak 6 ay içinde ve pasaport, uçak bileti ve döviz bozdurma belgesini göstererek mümkün olmaktadır. Dolayısıyla başlangıçta Çin parası alırken elde edilen döviz bozdurma belgesinin iyi muhafaza edilmesi gerekmektedir. Son olarak, yeniden dövize çevirdiğiniz miktar, önceden Çin parasına çevirdiğiniz miktarın yarısını geçemez. Böylece tüm parayı yeniden dövize dönüştürmek mümkün olmaz. Seyahat çekleri ve kredi kartları kullanımı ancak belli merkezlerde mümkündür.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 26 Alışveriş için kullanılabilecek mağazalar üç tiptir. Devlet mülkiyetli veya Çin­yabancı ortaklığı olan mağazalar daha ucuz olabilir, ancak pazarlık olanağı yoktur. Üçüncü tip mağazalar özel şahıslara aittir. Buralarda alışveriş pazarlıkladır. Ancak değerli bir mal alınacaksa bu tip mağazalar tavsiye edilmez. İş Görüşmelerini Etkileyebilecek Kültürel Faktörler Çin’deki iş gelenekleri arasında soyadının önce kullanılması önemlidir. İş toplantıları sırasında kart alınıp verilmesi doğal bir uygulamadır. Kartın bir yüzünün Çin harfleriyle yazılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. İş toplantıları için, gerek kamu kurumlarında, gerekse büyük şirketlerde özel salonlar kullanılır. Büroların kullanılması adet değildir. Toplantılar resmi bir havada geçer ve oturulan yerler protokole göre belirlenir. En üst düzey Çinli katılımcının, en üst düzey misafiri kendi sağına oturtması yaygın bir uygulamadır. Dakik olmak önemlidir. Toplantı sırasında her iki taraf kısa bir tanışma ve açış konuşması yapar. Önemli olan ise, bundan sonraki kısımda Çinli taraf önce söze başlamışsa, sonuna kadar müdahale etmemek ve kendi görüşlerini en sonda söz alındığında dile getirmektir. İş toplantıları sırasında, Çinlilerin ev sahibi olduğu akşam yemeklerinin erken saatte başladığını bilmek gerekir. İş yemekleri çoğu kez akşam saat 18.00’de başlatılır. Yemek, meyvelerden hemen sonra, aniden saat 20.00 gibi sona erdirilir. Bu şaşırtıcı gelse de yaygın bir durumdur. Çalışma Saatleri ve Resmi Tatiller Mesai saatleri, pazartesiden cumaya, sabah 08.00­12.00 ve ara sonrası 13.00­17.00’a kadar uzanır. Bankalar da saat 17.00’a kadar hizmet vermektedir. Ancak bazı bankalar pazartesi günleri kapalıdır. Alışveriş yerleri akşam 20.30 civarlarında kapanmaktadır. Özel lokantalarda ise sabah 06.00’dan gece geç saatlere kadar yemek yenilebilir. Çin’de Kutlanan Ulusal Festivaller 1 Ocak 1 Ocak Yeniyıl ­1 gün tatil Ay takvimine göre bahar festivali ­ 3 gün tatil 8 Mart 4 Nisan 1 Mayıs 4 Mayıs 5 Mayıs 1 Haziran 1 Temmuz 1 Ağustos 15 Ağustos 1 Ekim Dünya Kadınlar Günü Kingming Festivali İşçi Günü ­1 gün tatil Gençlik Günü Ay takvimiyle Duanvu Festivali Çocuklar Günü Çin Komunist Partisinin Kuruluşu Silahlı Kuvvetler Günü Ay Festivali Ulusal Gün­ 2 gün tatil Yerel Saat
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 27 Çin, büyük bir ülke olduğundan Pekin saati tüm ülke için baz alınmıştır. İki ülke arasındaki saat dilimi farkı 6 (saat) dır. Çin’de yaz saati uygulaması olmadığında bu fark yaz aylarında 5 saate inmektedir. İklim Çin, kış aylarının oldukça soğuk ve kuru geçtiği bir ülkedir. Yağışlar yaz aylarında toplanmaktadır. Özellikle kış aylarında ülkenin kuzeyi ile güneyi arasındaki ısı farkına dikkat etmek gerekir. Kuzey, daha soğuk iken; güney, tropikal bir etkidedir. Nemlilik oranları da bölgeden bölgeye değişir ve özellikle güneydoğu bölgelerinde nem yüksektir. Etnik Gruplar ve Kullanılan Ticari Dil Çin, etnik çeşitliliğe sahip bir ülke olarak 56 kadar etnik grubu barındırmaktadır. Resmi istatistiklere göre nüfusun %92 kadarı Han etnik grubuna mensuptur. Çok sayıda bölge güçlü yerel yönetimlere sahiptir. Ülkede yaygın ve resmi dil Han dili olduğundan, ticari ilişkilerde Çin’ce olarak bu dil esas alınmaktadır. Azınlıklar kendi dillerini konuşsalar dahi yazılı olarak bu diller yaygın değildir. Vize Uygulaması Yeşil ve gri hizmet pasaportu taşıyanlar dışındaki tüm Türk vatandaşları ülkeye girmek için vize sahibi olmak zorundadır. Vize için başvurulan pasaportun en az 6 ay daha kullanım süresi olmalıdır. Türkiye’den gidilirken turistik amaçlı vize yetkili seyahat şirketinden davetiye almak suretiyle verilmektedir. İş amaçlı gidişlerde Çin’deki bir firmanın davetiyesine sahip olmak gerekmektedir. Ayrıca söz konusu Çin’li firmanın böyle bir davetiye göndermek için yetkili olması ve davetiyeyi yerel hükümetten onaylatması gerekmektedir. Davetiye ile vize başvurusu yapılırken kişinin çalıştığı yere ait faaliyet belgesi, vergi levhası, antetli kağıda şirket dilekçesi, ve imza sirküleri talep edilmektedir. Ankara için vize başvuruları Pazartesi, Salı ve Perşembe günleri saat 09.30­12.00 kabul edilmektedir. Başvuru sırasında 1 adet fotoğraf gerekmekte ayrıca bir form doldurulmaktadır. Vize verilmesi yaklaşık 10 gün sürmektedir o nedenle Büyükelçiliğe mümkün olduğunca erken başvuru yapılması tavsiye edilmektedir. Turistik çıkışlarda uçak gidiş dönüş konfirmasyonu ve banka hesap cüzdanı fotokopisi istenmektedir. (Ankara’daki ÇHC Büyükelçiliği Vize Bürosu telefonu: 0312 436 06 28) SONUÇ VE PAZAR DEĞERLENDİRMESİ Çin pazarının, 1,3 milyar nüfus ve neredeyse 20 yıldır sürdürülen yıllık %10 dolayında büyüme hızı ile yabancılar açısından sunduğu fırsatlar herkesçe bilinmektedir. Ne var ki, Çin pazarında elde edilecek bir başarı için uzun süre beklemek gerekebileceği bilinmelidir. Çin pazarında başarının yavaş geldiği, yabancı iş adamlarınca sıklıkla belirtilen bir husustur. Çin pazarında karşılaşılabilecek fırsat ve sorunların genel bir değerlendirmesi aşağıda sunulmaktadır: Pazarın Avantajları ve Yükselen Sektörler Çin’in geçirdiği reform aşamaları, daha ileri gelişme için sağlam bir teknik ve malzemeye dayalı altyapı oluşturma yolundadır. Pazar etkinliği artmaktadır ve kazancın tüm topluma yöneltilmesi konusunda ciddi çalışmalar vardır. Çok geniş iç pazar, olağanüstü bir potansiyel sunmaktadır. Çin’in özellikle komşu ülkelere yönelik izlediği dış politika dolayısıyla bölgede ticari bağlar gelişmekte ve bu da potansiyeli yükseltmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 28 Öncelik taşıyan sektörler arasında makine endüstrisi gelmektedir. Büyük makine ekipmanlarının imal edilmesi önemli bir ihtiyaçtır. Elektronik sanayinde dikkatler, entegre devreler geliştirilmesi, bilgisayar ve iletişim ekipmanları ve bilgi teknolojisi üzerine yöneltilmektedir. İnşaat sektöründe ise öncelik kent ve kırsal alanda konut yapımı ve yeni inşaat malzemelerinin geliştirilmesi üzerinde durulmaktadır. Pazarın Mevcut Sorunları Açısından Değerlendirilmesi Yapısal ekonomik problemler yanında devlet teşekküllerindeki çalışanların sayısının azaltılmak istenmemesi ekonomik gelişmeyi yavaşlatmaktadır. Artan işsizlik ve bölgeler arası gelir dağılımı bozuklukları ciddi boyutlara gelmiştir. Halen sürdürülmeye çalışılan fiyat kontrol politikası, pazar ekonomisinin verimli çalışmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Yapılan yatırımların uzun vadede kar getirecek olması, ülkenin yasal yapısı hakkındaki kaygılar, sözleşmelerin geçerliliğine ilişkin engeller, dövize ulaşmanın zorluğu, uzun süren onay verme işlemleri, dile getirilen diğer sorunlardır. Çin’in komünist geçmişinden kaynaklanan ve dış ticareti engelleyen uygulamalar henüz aşılamamıştır. Halen yöneticiler ekonomide kendi adlarına rol sahibi olmak istemektedir. Belli sektörler kayrılmakta ve bunlar yasa ve gümrük uygulamalarıyla korunmaya çalışılmaktadır. Devlet mülkiyetli kuruluşların ekonomideki ağırlıklı rollerinin sürmesi istenmektedir. Bunlara bağlı olarak, yabancı yatırımcıların en fazla başını ağrıtan konuların başında yazılı olmayan ilave vergi yükleri gelmektedir. Yatırım aşamasında dile getirilmeyen, ancak işletme döneminde talep edilen vergiler vergi talepleri olarak ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca Çin pazarında kalıcı bir yer elde edebilmek için üzerinde durulması gereken bazı hususlar aşağıda özetlenmektedir: ­ Çin’de ülkemizin yeterli ölçüde tanıtımının yapılmadığı görülmektedir. Oysa kıyı bölgelerinde yaşayan, seyahat edebilme hakkını kazanmış ve yüksek gelir düzeyinde olan yaklaşık 190 milyon Çinli bulunmaktadır. Bu sayı Almanya, Fransa, İngiltere nüfusunun toplamı kadardır. Bu durum ekonomik ilişkileri uzun vadede etkileyecek fakat kısa vadede Türkiye turizmine olumlu katkıda bulunabilecektir. ­ Çin’in petrol ithalatı yaptığı ülkeler dışındaki bütün ülkelerle olan ticaretinde fazla verdiği görülmektedir. Özetle bu sadece ülkemize özgü bir durum değildir. Ülkemizle aynı konumda olan ülkeler bu konudaki sıkıntılarını resmi düzeyde sürekli dile getirmekte hatta önlemler almaktadır. Çin’le olan ticaretimizdeki mevcut dengesizliğin tahammül edilemez boyutlarda olduğunu açık bir ifade ile Çin tarafına belirtmek gerekmektedir. Bu konuda ciddi zorluklar çıkaran ülkelerden Çin’in yaptığı satın almaları artırdığı görülmektedir. ­ Çin’de Çin firmaları ile müteahhitlik alanında rekabet etmek zordur Fakat üçüncü ülkelerde çalışmak üzere işbirliği yapmak mümkün görülmektedir. ­ Çin Türk özel sektörü açısından, ucuz kar marjı yüksek, bir ithalat kaynağı olarak görülmektedir. Oysa Çin çok önemli ve büyük bir pazardır. Ülkemizin daha iyi
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 29 tanıtılması ile birlikte bu pazarda Türk ihraç ürünleri için de bir imkan ortaya çıkabilir. ­ Örneğin İnşaat malzemesi­ karo seramik, mermer, mutfak, banyo­ alanında büyük bir potansiyel bulunmaktadır. Kereste, kağıt, kontrplak, mobilya diğer alanlar olarak sayılabilir. Ayrıca bünyesinde dünya nüfusunun %22’sini barındıran Çin gelecekte büyük bir gıda ithalatçısı olacaktır. ­ Diğer taraftan deri, deri işleme makineleri, cam, kristal, her türlü cam süsleme eşyası, telekomünikasyon cihazları, telefon setleri, elektrikli ev aletleri, markalaşmış tekstil ürünleri, otomotiv ürünleri, binek otomobil otobüs, traktör, otomotiv yan sanayi potansiyel arz eden ürünler arasında yer almaktadır. ­ Altın ve ziynet eşyası da gelecek sunan bir alandır. ­ Çin’e mal satabilmek için öncelikle Çin’de fuarlara katılmak şarttır. Çin ticaret fuarlarının çok yoğun olduğu bir ülkedir. İddialı olduğumuz ürünlerde mutlaka fuarlara katılmamız, ayrıca bu fuarlarda milli katılımımızı ülkemizin gelişmiş çağdaş profilini net bir şekilde vurgulayarak en iyi şekilde gerçekleştirmemiz gerekmektedir. ­ Diğer taraftan Çin’de devamlı bir temsilci bulundurmadan bu ülke ile iş yapmak çok zor görünmektedir. Uzaktan mal satmak ancak tesadüfen olabilmektedir. Bugün Çin’de hali hazırda pek çok Amerikan ve Avrupalı şirketin temsilcilikleri bulunmaktadır. Gerektiğinde Türk işadamları olarak topluca organize olabilmek de faydalı olabilecektir. Ayrıca özellikle SDŞ’ler, Çin pazarını ve İngilizceyi iyi bilen “Ticaret memuru” tabir edilen Çinliler istihdam edebilir. ­ Ticarette kültürel faktör de önem arz etmektedir: Kuzeydoğu Asya ülkelerini ve özellikle Çin, Hong Kong ve Tayvan’ı bir bütün olarak değerlendirip, denizaşırı ülkelerdeki Çinlilerin de sadece kıta Çin’inde yatırım yaptıklarını göz ardı etmemek gerekir. 60 milyon kadar olan bu grup kendi kültürel anlayışları ile birbirleri ile ticaret yapabilmeyi başarmaktadır. ­ Ayrıca Çin yatırımlarının özelikle gıda, turizm, enerji alanında ülkemize çekilmesi ihtimali üzerinde de durulabilir. Sonuç olarak, dev bir olanak sunan Çin pazarının sorunları ve sunduğu fırsatlar açısından değerlendirildiğinde Türk yatırımcı ve iş adamlarının bu pazardan, pay elde edebilmeleri; çaba gerektiren, pahalı fakat getirisi yüksek olabilecek bir süreç olarak değerlendirilmektedir. YARARLI ADRESLER T.C. Pekin Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, ( Turkish Embassy, Trade Counsellor) Dong Wu Jie 9, Sun Li Tun 100600 Beijing Tel: (86) (10) 65 32 38 46 Fax: (86) (10) 65 32 32 68 Web sitesi : www.turkey.org.cn e­mail: [email protected]
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 30 ÖNEMLİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI Çin Dış Ticaret Ve Ekonomik İşbirliği Bakanlığı­MOFTEC (MINISTRY OF FOREIGN TRADE & ECONOMIC COOPERATION) Adres : 2 Dong Chang An Avenue Beijing 100731 CHINA Tel : 86.10. 65198114 (Santral) Genel İrtibat Tel :86.10.65198203 Fax: 86.10.65198962, 65002387 Asya İşleri Dairesi (Türkiye ile ilgili Daire) Tel : 86.10.65198743, 65198753, 65198759 Fax : 65198903 Çin Ulusal Tekstil Konseyi (CHINA NATIONAL TEXTILE COUNCIL) Adres : 12 East Chang An Street Beijing 100742 CHINA Tel : 86.10.63081114 (sant) , Uluslararası İşbirliği AsyaDairesi­ Tel: 86.10.63081240, 63081214, 65129313, 63081226 Fax : 86.10.65136020 Çin Ulusal Hafif Sanayi Konseyi (CHINA NATIONAL COUNCİL OF LIGHT INDUSTRY) Adres : 22B Fuwai Dajie Beijing 100833 CHINA Tel : 86.10.68396114 (santral) Uluslararası İşbirliği Bölümü Tel : 86.10.68396327 Fax: 86.10.68396351 Çin Uluslararası Ticareti Geliştirme Konseyi­CCPIT ÇİN ULUSLARARASI TİCARET ODASI­CCOIC (CHINA COUNCIL FOR THE PROMOTION OF INTERNATIONAL TRADE) (CHINA CHAMBER OF INTERNATIONAL COMMERCE) Adres : 1 Fuxingmenwai Street Beijing 100860 CHINA ­ Uluslararası İlişkiler Bölümü, Asya İşleri Dairesi Tel : 86.10.68533204, 68523420, 68573556, 68513344 ext.1309, 1308 Fax : 86.10.68511370 ­ Exhibition Department Fax : 68533684, 68511370 Çin Uluslararası Ekonomik ve Ticari Arbitrasyon Komisyonu (CHINA INTERNATIONAL ECONOMIC AND TRADE ARBITRATION COMMISSION) Adres : 6, East Beisanhuan Road, Beijing 100028 CHINA Tel: 86.10.64677395, 64664433 (santral) Fax: 86.10.64677335 * Shanghai Komisyonu Tel : 86.21.63295443, 63293710 Fax:86.21.63295332, 63291442 China Global Law Office (CCPIT’ye bağlı kuruluş) Adres : No.3 Maizidian Xilu, Chaoyang District, 5/F Xinhengji Int’l Building, Beiijng 100016 CHINA Tel : 86.10.64671715,64672007,64671566 Fax: 86.10.64672012, 64672013 Çin Uluslararası Fuar Merkezi (CCPIT’ye bağlı kuruluş) (CHINA INTERNATIONAL EXHIBITION CENTRE­CIEC)
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 31 Adres : 6 East Beisanhuan Road Beijing 100028 CHINA Tel: 86.10.64664433 (santral), 64671751 Fax: 86.10.64676811 ­ The Overseas Exhibition Department Tel: 86.10.64664433/5012, 5004 Fax: 86.10.64671381 ­ The Exhibition Construction Department Tel: 86.10. 64668603, 69246253 Fax: 86.10.69244277 Pekin Ekonomik ve Teknolojik Gelişim Bölgesi (BEIJING ECONOMIC & TECHNOLOGICAL DEVELOPMENT AREA) Tel : 86.10.67681240, 67681457 Fax: 86.10.67681210, 67681118 E­mail : [email protected] Çin Paketleme Teknolojisi Birliği (CHINA PACKAGING TECHNOLOGY ASSOCIATION) Adres : China Garments Technology & Trade Mansion No:99 Jiangou Road Beijing 100020 CHINA Tel : 86.10.65925588/3105,3116 Fax:86.10.65925588/3116 Çin Makina Ve Elektronik Ürünler İthalat Ve İhracat Ticaret Odası (CHINA CHAMBER OF COMMERCE FOR IMPORT & EXPORT OF MACHINERY & ELECTRONICS PRODUCTS ) Adres : 95 Beihiyan Street Beijing 100006 CHINA Tel : 86.10.65125114, 65136677 Fax: 86.10.65125112, 65233830 Çin Tekstil İthalat Ve İhracat Ticaret Odası (CHINA CHAMBER OF COMMERCE FOR IMPORT & EXPORT OF TEXTILES) Adres : No.1 Taijichang Toutiao Beijing 100005 CHINA Tel: 86.10.65232812, 65232810 Fax: 86.10.65133904, 65136202 Çin Deri Sanayii Birliği (CHINA LEATHER INDUSTRY ASSOCIATION) Adres : No.6 Dong An Jie 100740 Beijing CHINA Tel : 86.10.65261102, 65267346 Fax:86.10.65267346 Çin’in En Büyük Dış Ticaret Firmaları * *1996 yılı dış ticaret hacimlerine göre sıralanmış, ilk on firma. China National Chemicals I/E Corp. Adres: SinoChem Tower A2, Fuxingmenwai Beijing 100045 CHINA Tel: 86.10.68568888 Fax: 86.10.68568890, 68569301 China National Textiles I/E Corp. Adres: 82 Dong An Men Dajie, Beijing 100747 CHINA Tel: 86.10.65124708 Fax: 86.10.65124711 The Oriental International Holding Company Ltd. Adres: 85 Lou Shan Guan Road, Shanghai 200335 CHINA Tel: 86.21.62789999 ext 2522 Fax: 86.21.62781234 China National Electronics I/E Corp. Adres: Electronics Bldg., A23 Fuxing Road Beijing 100036 CHINA
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 32 Tel: 86.10.68219550 Fax:86.10.68212352 China National Arts & Crafts I/E Corp. Adres: 103 Ji Xiang Li, Chaoyang Men Wai Beijing 100020 CHINA Tel: 86.10.65531075,65531076, 65521133 (santral) Fax: 86.10.65531036 China North Industries Corp. Adres: A12, Guang An Men An Nanjie Xuan Wu District Beijing 100053 CHINA Tel: 86.10.63529988 (santral) Fax: 86.10.63540398 China Silk I/E Corp. Adres: 105 Bei He Yan Dajie, Dong Cheng District, Beijing 100006 CHINA Tel: 86.10.65123338(Santral) Fax: 86.10.65125125 Chine National Nonferrous Metals I/E Corp. Adres : 12B Fuxing Road, Haidian District Beijing 100814 CHINA Tel: 86.10.68514419 Fax:86.10.68514419, 68515368 China National Native Produce & Animal By­Products I/E Corp. Adres: 208 An Ding Men Wai Dajie Beijing 100011 CHINA Tel:86.10.64206700, 64204697, 64248899 (sant) Fax: 86.10.64204099 SINOCHEM Liaoning Chemicals I/E Corp. Adres: 50 Youhao Rd., Dalian 116001 CHINA Tel: 86.411.2821888, 2820642, 2820643 Fax: 86.411.2639378, 2820646, 2820581 Kaynakça: Economist Intelligence Unit , Country Report, Nisan 2008 Economist Intelligence Unit , Country Profile 2008 Dış Ticaret Müşteşarlığı, Anlaşmalar Genel Müdürlüğü Kullanılan İnternet Adresleri: http//www.mkaccdb.eu.int http//www. tradeport.org http//www.chinadaily.net
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 33