İndir - Uzman Kariyer

Transkript

öğrenme psikolojisi
ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ SORU KAMPI YANIT ANAHTARI
adım 1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
B
B
D
D
B
B
D
C
D
A
E
A
D
B
C
D
E
C
adım 2
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
adım 3
adım 4
adım 5
adım 6
B
B
A
D
B
B
E
E
B
E
A
E
B
E
B
A
B
B
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
E
C
B
C
D
A
C
C
E
A
C
A
A
B
E
A
A
B
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
C
E
D
E
A
B
E
A
E
E
A
D
E
A
D
B
B
C
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
D
D
E
D
D
A
C
A
D
D
E
A
D
A
C
D
C
E
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
A
C
A
D
D
A
B
A
E
C
A
E
C
E
D
B
B
B
19. A
19. E
19.
E
19.
A
19. D
19.
A
20. B
20. A
20.
B
20.
A
20. A
20.
D
Tekrar Edilmesi Gereken Konular
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
eğitimbilimleri
1
adım 1
4.
7.
Edimsel koşullanma sürecinde isten-
Model alma yoluyla öğrenme (dolay-
meyen bir davranışın görmezden ge-
lı öğrenme, gözlem yoluyla öğrenme,
1.
linmesi sönmeyi sağlar. Ancak isten-
sosyal öğrenme) süreci; bireyin mo-
Bilgiyi işleme kuramına göre bilginin
meyen davranış görmezden gelindi-
delin davranışını izleme, hatırlama,
kısa süreli bellekten uzun süreli bel-
ğinde başlangıçta davranışın mikta-
uygulama ve güdülenme süreçlerini
leğe geçmesini sağlamada anlamlan-
rında büyük bir artış görülür, görmez-
kullanarak kendisine uygun hâle getir-
dırma olarak da adlandırılan kodlama
den gelmeye devam edildiğinde bu
mesidir. Buna göre duygu ve düşün-
süreci dört temel yöntemle sağlanabi-
artış azalır ve davranış bir süre son-
celerin karşısındakini kırmadan ifade
lir: etkinlik, örgütleme, genişletme ve
ra ortadan kalkar.
edildiği bir film izleyen çocukların atıl-
Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
bellek destekleyici ipuçları oluşturma.
ganlık eğitimi sonunda duygu ve düşüncelerini doğru şekilde ifade etme
Yeni bilgi bireyin ön bilgilerinin üzerine inşa ediliyorsa, bir yandan da eski
becerisini kazanmaları model alma ile
bilginin daha detaylandırılmasını sağ-
ilişkilidir.
lıyorsa bu durum genişletme ya da eklemleme olarak adlandırılır. Bu soruda da hayvanlardaki büyüme kavramından hareket eden öğrencinin bitkilerdeki büyüme sürecini anlarken ön
bilgilerini kullandığı ama ondan daha
5.
farklı yeni bir bilgi geliştirdiği yani ay-
Edimsel koşullanma yoluyla öğren-
rıntılandırma, genişletme mekanizma-
menin temelinde etki kanunu vardır.
sını kullandığı söylenebilir.
Yani organizma yaptığı bir davranı-
Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
şın ardından pekiştirilirse o davranışı daha çok tekrarlayacaktır. Bu du-
2.
rumda Betül’ün evde tartışma davra-
Olumsuz transfer, önceden öğrenilen
nışının annesi tarafından pekiştirilme-
bilgi ve becerilerin yeni öğrenilecek
si Betül’ün tartışma davranışını daha
Tutuklu
bilgi ve becerilerin öğrenilmesini zor-
çok artıracaktır.
kıyafeti
laştırmasını ifade eder. Bu durumda
8.
giyen kişi
okul öncesi dönemde çocuklara oku-
(Nötr
ma yazma öğretilmesinde yapılacak
uyarıcı)
Tepki yok
yanlışın çocukların ilköğretime başladıklarında okuma yazma öğrenme-
Tutuklu
lerini güçleştirmesi olumsuz transfer-
kıyafeti
le ilişkilidir.
giyen kişi
(Nötr
uyarıcı)
3.
Organizmanın yaptığı bir davranışın
sonucundan etkilenmesi etki kanunu
olarak tanımlanır. Buna göre organizma yaptığı davranışın ardından pekiştirilirse o davranışı daha çok tekrarlayacaktır. Çınar’ın, ilk karalama çabalarının evdekiler tarafından alkışlandığını görünce, hevesle benzer bir karalama yapmayı denemesi etki kanununa örnek oluşturur.
2
Kuyruğunu
çekme
(Koşulsuz
uyarıcı)
Saldırma
(Koşulsuz
tepki)
6.
Operant koşullanma yoluyla öğren-
Tutuklu
me sürecinde, organizmanın bir uya-
kıyafeti
Saldırma
rıcı karşısında yapmış olduğu bir dav-
giyen kişi
(Koşullu
ranış ödül ya da ceza ile sonuçlanır-
(Koşullu
tepki)
sa, organizma uyarıcıyı diğerlerinden
uyarıcı)
ayırt eder ve bu uyarıcı organizmanın
Buna göre köpeklerin tutuklu kıyafe-
davranışlarını kontrol etmeye başlar.
ti giyen kişileri gördüğünde saldırgan
Buna göre eşinin gergin olması Aslı
davranışlar sergilemesi koşullanma-
Hanım için ayırt edici uyarıcı niteliği
nın sonucunda “koşullu tepki”ye kar-
taşımaktadır.
şılık gelir.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
eğitimbilimleri
9.
13.
16.
Türe özgü hazır oluş organizmanın
Bilgiyi işleme kuramına göre işlemsel
Gestalt kurama göre algı yasaları için-
öğrenme yapabilmesi için gerekli olan
(procedural) bellek, bireyin bir işin na-
de temel algısal yasa pragnanz yasa-
biyolojik donanıma sahip olmasını ifa-
sıl yapılacağına dair bilgileri sakladığı
sıdır. Bu yasa “insanın çevredeki uya-
de eder. Bekçilik ya da koruma göre-
bellek türüdür. Buna göre kütüphane-
rıcıları iyi bütün, iyi şekil biçiminde al-
vi yapmak üzere eğitilecek köpekle-
ye giden bir kişinin belleğindeki kütüp-
gılama eğilimini” yani uyarıcıları an-
rin saldırganlık güdüleri yüksek ve ge-
hanede nasıl kitap araması gerektiği-
lamlı bütünlere, yapılara dönüştürme
lişmiş köpeklerin arasından seçilmesi
ne ilişkin şemaları kullanarak davra-
eğilimine işaret eder. Bu örnekte de
türe özgü hazır oluşla açıklanır.
nışta bulunması işlemsel bellekte yer
“Guernica” tablosundaki pek çok öge-
alan bilgileri kullandığını gösterir.
yi, nesneyi, dikkatle inceleyerek bü-
tüncül bir algılama oluşturmaya çalışan Eda’nın bu çabası pragnanz yasasına uyan bir eğilimi gösterir.
10.
Uyarıcı genellemesi, organizmanın
bir uyarıcıya göstermiş olduğu tepkiyi benzer uyarıcılara yönelik de vermeye başlamasını ifade eder. Bu durumda saldırganlık eğitimi sırasında
köpeği kızdıran kişinin zaman zaman
değiştirilerek köpeğin saldırganlığının
yalnızca belirli bir kişiye olmasının engellenmesi uyarıcı genellemesini sağlamaya yöneliktir.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
17.
14.
İnsanın başkalarının kendisini algılama şekline göre kendisini algılaması
insancıl (hümanist) yaklaşıma yönelik
“ayna teorisi” kavramıyla açıklanabilir.
11.
Bu soruda örneklendiği gibi, çocuğun daha önce davranış repertuvarında olmayan bir davranışı kazanması
için, o davranışı aşamalar hâlinde sergilemesine ve her bir aşamada pekiştirilmesine dayanan yöntem kademeli
yaklaşma tekniğini ifade eder.
Gizil öğrenme bireyin farkında olma-
Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
dan yaptığı öğrenmeleri ifade eder.
Buna göre kadın ve erkek olarak ne
yapmamız gerektiğine ilişkin pek çok
mesajları farkına varmadan almamız
gizil öğrenmeyle ilişkilidir.
15.
Ortaya çıkardığı sonuca bağlı olarak sergilenmesi öğrenilen edimsel
12.
bir davranımın benzerlerini de sergi-
“Bireyin ayıplanmamak için büyüklerin
lemek tepki genellemesi ya da dav-
Örnek durumda “ders çalışırken mü-
yanında sigara içmemesi” dışsal gü-
ranım genellemesidir. Bu soruda da
zik dinlemek” ders çalışmak isteme-
dülenmedir. Dışsal güdülenme bireyi
“perspektife özen gösterme” gibi bir
yen öğrenciyi derse güdülediği için
öğrenme esnasında dışsal olarak et-
davranımın ardından gelen pekiştir-
olumsuz pekiştirmeye örnek oluştu-
kileyen (birilerinin takdirini kazanmak,
menin etkisiyle ona benzer bir dav-
rur ve bu gruptakilerin ders çalışırken
ödül almak, beğenilmek gibi) faktörle-
ranım olarak “renk uyumuna da özen
müzik dinleme davranışı daha çok ar-
ri ifade eder. Buna göre bireyin aile-
gösterme” gözlenmiştir. Önemli bir
tacaktır. Öte yandan “ders çalışırken
sinin uygun gördüğü kişiyle evlenme-
çeldirici olan “uyarıcı genellemesi” ise
müzik dinlemek” ikinci gruptaki öğren-
si örneği de dışsal güdülenmeye ör-
benzer uyarcılara karşı “aynı tepkiyi”
cilerin dikkatlerini dağıttığı için birinci
nek oluşturur.
sergilemek anlamına gelir.
tür cezaya örnek oluşturur.
eğitimbilimleri
18.
3
19.
2.
Dolaylı öğrenme (model alma yoluy-
Koşullu tepki, tepkisel koşullanma sü-
5.
Premack ilkesi, yapılma olasılığı yük-
la öğrenme, gözlem yoluyla öğren-
recinde
sek bir davranışın yapılma olasılığı
başlangıçta
organizmanın
me, sosyal öğrenme) süreci, bireyin
tepki göstermediği bir uyarıcıya gös-
düşük olan bir davranışı pekiştirmek
modelin davranışını izleme, hatırla-
termiş olduğu tepkiyi ifade eder. Buna
için kullanılmasını ifade eder. Tuğ-
ma, uygulama ve güdülenme süreç-
göre “bireyin ilgi duyduğu programı iz-
ba Öğretmen’in öğrencilerine her gün
lerini kullanarak kendisine uygun hâle
lemek için vakit ayırması” edimsel ko-
yarım saat kitap okuduklarında kendi
getirmesidir. Buna göre anne baba-
şullanma sürecinde ayırt edici uyarıcı-
aralarında satranç oynamalarına izin
nın kendi karar verme davranışları ile
ya örnek oluşturur.
vereceğini söylemesi premack ilkesi-
çocuklarının karar verme davranışla-
rı arasındaki benzerlik model alma ile
ni kullandığını gösterir.
açıklanır.
6.
3.
Gözlem yoluyla öğrenme stratejisinin sırasıyla gerçekleşen dört aşaması vardır: dikkat, hatırda tutma, uygulama ve güdülenme. Bu örnekte
Muazzez’in ablasının “tahta çubukla-
20.
rı nasıl kullandığını gerektiği gibi iz-
Örneğe bakıldığında, bir uyarıcının
lememesi” dikkat aşamasının, “tahta
(peynirin yeşillenmesi), bir başka uya-
çubukları kavramada parmak kasları-
rıcıya (peynirin bozulmasına) işaret
nın yeterli düzeyde olmaması” ise uy-
etmesi söz konusudur. Temel öğren-
gulama aşamasının gerektiği gibi ger-
me türlerinden Tolman’ın da üzerinde
çekleşmediğini göstermektedir.
durduğu öğrenme biçimlerinden biri
Algıda seçicilik, bireyin ilgisi, ihtiyacı, eski yaşantıları gibi değişkenlerin
etkisiyle bir uyarıcıyı diğerlerine göre
daha çabuk algılamasıdır. Bu anlamda doktorun televizyonda hastalıkla ilgili haber yayımlandığında dikkat etmesi algıda seçiciliğe örnek oluşturur.
7.
Karşıt koşullanma tepkisel koşullanma sürecinde bir tepkinin oluşması-
de işaret öğrenmedir; bir uyarıcıyla bir
na neden olan uyarıcıların değiştirile-
başka uyarıcıyı/durumu ilişkilendirme-
rek karşı tepkinin oluşturulması sürecine denir. Buna göre psikolojik danış-
yi öğrenmektir.
4.
manın öğrencilerin madde kullanımı-
Bu soruyu çözebilmek için öncelik-
na yönelik olumsuz tutum geliştirme-
le ceza kavramına değinmek gerekir.
lerini sağlamak amacıyla sunusunda
Bir davranışın sonunda itici bir durum
kötü fotoğraflara ve videolara yer ver-
ortaya çıkarsa ve bu nedenle davra-
mesi karşıt koşullanma ile açıklanır.
nışın zayıfladığı ya da ortadan kalktığı görülüyorsa bu durum ceza kavra-
adım 2
mıyla açıklanabilir. Bu çerçevede seçeneklere bakacak olursak A seçeneğinde pekiştirece alışma; B seçeneğinde pekiştirecin kesilmesiyle birlikte
1.
8.
Mozart’ın
senfonisi
Tepki yok
(Nötr
Öğrenmeyi etkileyen etmenlerden biri
gerçekleşen sönme, C seçeneğinde
de öğrenme yöntemiyle ilgili faktörler-
öğrenilmiş çaresizlik, E seçeneğinde
dir. Aralıklı ya da toplu çalışma, böle-
de sönme örneklenmektedir. D seçe-
Mozart’ın
Sıcak
Damarların
rek ya da bütün çalışma, geri bildirim
neğinde ise davranışın ardından orta-
senfonisi
hava
genişlemesi
kullanma ve katılımı sağlama bu et-
ya çıkan itici uyarıcı nedeniyle (köpek
(Nötr
(Koşulsuz
(Koşulsuz
menleri ifade eder. Bu örnekte ise öğ-
tarafından ısırılma) yani cezanın etki-
uyarıcı)
uyarıcı)
uyarıcı)
rencinin sınavdan önce kısa bir süre
siyle davranış ortadan kalkmıştır. Not:
içinde sıkışık/toplu çalışma gerçekleş-
Bu sorunun benzeri 2011 KPSS’de
Mozart’ın
Damarların
tirdiği, öğretmenin ise aralıklı çalışma-
çıkmıştır. Cezanın bu tür örneklerine
senfonisi
genişlemesi
yı önerdiği görülmektedir.
aşina olmak gerekir.
(Koşullu
(Koşullu
uyarıcı)
uyarıcı)
4
uyarıcı)
eğitimbilimleri
Buna göre sıcak havada damarların
genişlemesi “koşulsuz tepki”ye karşılık gelir.
9.
Sosyal öğrenme kuramına göre, bireyin gözlediği modellerin davranışlarını taklit edip etmeyeceği birçok etken tarafından belirlenir. Bu etkenlerden bir tanesi de dolaylı cezadır. Yani
gözlemlenen davranışın ceza ile sonuçlanması gözlemcinin bu davranışı
yapmasına engel olur. Bu anlamda bireyin yalan söyleyen arkadaşının dışlandığını görünce yalan söylememeye özen göstermesi dolaylı cezaya örnek oluşturur.
12.
Öğrenilmiş olan iki bilgiden birinin etkisiyle diğerini karıştırmak, unutmak,
ket vurma teorisi ile açıklanabilir. İlk
öğrenmenin etkisiyle sonraki öğrenmeyi karıştırmak ya da unutmak ileriye ket vurmadır. Bu örnekte yıllardır kullanılan/öğrenilmiş olan “house”
sözcüğünün etkisiyle, daha sonra öğrenilen “das haus” sözcüğünü hatırlayamamak ya da unutmak ileriye ket
vurmayla açıklanabilir. Not: 2010 sınavında da sorulduğu gibi ileriye ket
vurma kavramıyla olumsuz aktarma
kavramı böyle bir sorunun iki seçeneğini oluşturabilir. Unutmayınız, olumsuz aktarma bir öğrenme değişkenidir, ön öğrenmelerin etkisiyle yeni bir
öğrenme sürecine geçerken “güçlük
yaşamaktır.” Oysa ileriye ket vurma
bir unutma değişkenidir, eski öğren-
15.
Ceza uygulamaları kimi zaman ilginç
sonuçlar vermektedir. Bir davranışı
bastırmak için uygulanan cezalar kimi
zaman bu duruma maruz kalanların
söz konusu davranışı daha da fazla
yapmalarına yol açmaktadır. Psikolojik tepkisellik kuramı bu durumu, insanların otoriteye boyun eğmeme ve
özerkliklerini koruma eğilimiyle açıklamaktadır.
menin etkisiyle sonrakini karıştırmak,
16.
unutmaktır.
Bir davranış kontrol yöntemi olarak,
öncelikle tercih edilen davranışı pekiştireç olarak kullanıp ilk olarak az
10.
13.
tercih edilenin yapılmasını sağlamak,
Tepkisel koşullanma yoluyla öğrenme
premack ilkesini açıklar. Bu örnekte
dan o arabada gördüğü sahibine de 2.
Bireyin öğrenme gerçekleştirebilmesi için gerek zihinsel gerekse yaş olarak belli bir olgunluk düzeyine erişmesi gerekir. Buna göre çocuğun altı yaşına geldiğinde hiç yardım almadan
ayakkabılarını çok rahat bağlayabilmesi olgunlaşma süreci ile açıklanabilir.
uyarıcı olarak koşullandığı görülmek-
sürecinde ikinci dereceden koşullanma (üst düzeyde koşullanma) organizmanın aynı anda birden fazla uyarıcıya koşullanmasını ifade eder. Geçirdiği kazadan sonra Nihat’ın önce 1.
uyarıcı olarak çarptığı arabaya, ardın-
de çocuğun önce yemeği yemesi durumunda çok istediği bilgisayarına kavuşması söz konusu olduğundan premack ilkesi geçerlidir.
tedir.
14.
Sistematik duyarsızlaştırma, tepkisel koşullanmayla ortaya çıkan olumsuz koşullu tepkilerin, özellikle korkuların ortadan kaldırılmasında kullanı-
11.
Alışkanlıkların yok edilmesi için kullanılan bıktırma yönteminde, bireyin
istenmeyen tepkiyi yoruluncaya kadar yapması için ortam sağlanır. Buna
göre öğretmenin Ahmet’e bir dosya
dolusu kâğıt vererek kâğıtların hepsiyle ders sonuna kadar uçak yapmasını istemesi bıktırma yöntemini kullandığını gösterir.
eğitimbilimleri
lan davranışçı bir psikoterapi tekniğidir. Bu sorudaki seçeneklere bakıldığında A seçeneğinde premack, B seçeneğinde özellikle karşı koşullama,
C ve D seçeneklerinde pekiştirme uygulamaları etkili olacaktır. Oysa E seçeneğinde, “Kapalı yerde kalma korkusu olan birinin bu korkusunu ortadan kaldırmada” sistematik duyarsızlaştırma etkili olabilir.
17.
Bandura’ya göre, başkalarının yaşantılarına bağlı olarak gerçekleşen davranış değişiklikleri dolaylı öğrenme
olarak açıklanır. Bu örnekte de Gamze Hanım’ın çocuğuna vermek istediği nasihatleri başkalarının başına gelen dolaylı yaşantılara bağlı kalarak
verme çabasının çocuğunun dolaylı
öğrenme kapasitesini geliştirmeye çalıştığı söylenebilir.
5
18.
Alışma, organizmanın uzun süre bel-
adım 3
li bir uyarıcıya maruz kalması sonucu,
4.
Organizma yaşadığı bir ya da birkaç
başarısızlıktan sonra ne yaparsa yap-
uyarıcının organizma üzerindeki etki-
1.
sın durumu değiştiremeyeceğini öğre-
sini azaltmasını ifade eder. Buna göre
Sembolik pekiştirme, istenen dav-
nerek pasif kalır ve bu pasifliğini isten-
kişinin sokakta mendil satan hasta bir
ranışları gösteren çocuklara aferin
meyen diğer durumlara da geneller.
çocuk gördüğünde eskisi gibi etkilen-
deme, çikolata verme yerine fiş, yıl-
Bu durum öğrenilmiş çaresizlik ola-
memesi alışmaya örnek oluşturur.
dız, artı, jeton verme esasına daya-
rak tanımlanır. Buna göre Elif’in bir-
nan bir tekniktir. Çocuk bu simgesel
kaç olumsuz arkadaş deneyiminin ar-
ödülleri belli sayıda toplayarak gerçek
dından sağlıklı ilişkiler kuramayaca-
ödüle kavuşur. Buna göre toplanan
ğını düşünmesi öğrenilmiş çaresizlik-
her 10 bilye için çocuğa istediği bir
le açıklanır.
çizgi film CD’sini alması için izin verilmesi sembolik pekiştirmeye örnektir.
2.
5.
Bilgiyi işleme kuramının en önem-
Bir öğrenme görevinin ardından, öğ-
19.
li kavramlarından biri olan kodlama
renilenler arasında geri çağırılabilen-
Batıl davranış, organizmanın bir davranışının ardından o davranışla ilişkisi olmayan tesadüfen olumlu ya da
olumsuz pekiştireç aldığında, zamanla yaptığı davranışla aldığı pekiştireci ilişkilendirmesidir. Buna göre insanların dileklerinin yerine gelmesi için
ağaçlara bir şeyler bağlamaları batıl
davranışa örnek oluşturur.
kavramı, yeni öğrenilen bilginin ön bil-
leri, belli bir sırayı gözetmeden hatır-
gilerle ilişkilendirilerek, bu bilgilerle or-
lamaya serbest hatırlama denir. Bu
taklık ya da benzerliklerine bakılarak
örnekte de öğrenme listesinin çocuğa
anlamlandırılması ve bu sayede belle-
verilip çocuğun hatırlayabildiği kadarı-
ğe yerleştirilmesi işlemidir. Bu örnek-
nı ifade etmesini istemek serbest ha-
te de “dokulara” ilişkin bilgilerini “hüc-
tırlamayı örnekler.
reye ilişkin bilgisiyle” ilişkilendiren ve
buradan hareketle bir sonuca ulaşan
öğrencinin bilgiyi kodlama sürecini yaşadığı söylenebilir.
20.
İkincil pekiştireç; pekiştirici değerini
öğrenme yoluyla kazanan, para, hediye, unvan, yıldız gibi sosyal ve manevi içerikli pekiştireçlerdir. Buna göre
plastik kemik köpek için ikincil pekiştireç kapsamında değerlendirilir.
6
3.
6.
Thorndike’ın deneme yanılma yöntemi
Algıda seçicilik; bireyin ilgisi, ihtiya-
ile problemin çözümü sürecinde doğ-
cı, eski yaşantıları gibi değişkenlerin
ru adımların doğru davranışların seçil-
etkisiyle bir uyarıcıyı diğerlerine göre
mesi ve uyarıcı ile tepkinin-davranışın
daha çabuk algılamadır. Bu anlam-
bağlanması işlemi olarak ifade ettiği
da âşık olan kişinin baktığı her yerde,
öğrenmeye A, C, D ve E seçenekleri
duyduğu her şarkıda âşık olduğu kişi-
uygundur. Ancak B seçeneği deneme
nin adı geçtiğinde dikkat kesilmesi al-
yanılma değil, olumsuz pekiştirmedir.
gıda seçicilik ile ilişkilidir.
eğitimbilimleri
7.
10.
Bireyin bir ortamda cezalandırılan bir
Sosyal öğrenme (dolaylı öğrenme,
12.
Ceza, organizmanın bir davranışının
davranışının başka bir ortamda ceza-
gözlem yoluyla öğrenme, model alma
ardından ortama olumsuz bir pekişti-
landırılmamadan dolayı artarak de-
yoluyla öğrenme) süreci, bireyin mo-
reç konulmasını (birinci tür ceza) ya
vam etmesi davranışta kontrast ola-
da ortamdan olumlu bir pekiştirecin
rak ifade edilir. Buna göre çocuğun
çekilmesini (ikinci tür ceza) ifade der.
evde süs eşyalarına dokunmazken
kullanarak kendisine uygun hâle getir-
Bu durumda çocukların sordukları so-
misafirliğe gittiğinde o evdeki süs eş-
mesidir. Bu durumda uçuşla ilgili ola-
ruların ardından anne, baba ve öğret-
yalarıyla daha çok oynaması davra-
rak yazılı ve görsel yayınlar ve söy-
menlerinin rahatsız olduklarını görme-
nışta kontrasta örnek oluşturur.
lemlerin uçuşun tehlikeli olduğu konu-
leri ya da onların olumsuz tepkileri ile
sunda insanları ikna etme sosyal öğ-
karşılaşmaları ceza kapsamında de-
renmeye örnek oluşturur.
ğerlendirilir.
8.
Gestalt algısal örgütleme ilkelerinden
biri de benzerlik ilkesidir. Buna göre
çevredeki çeşitli uyarıcılar arasında
benzerlik düzeyi yüksek olanlar diğerlerinden ayrı bir grup olarak algılanma eğilimi gösterir. Bu örnekte de
pek çok oyuncağın bulunduğu oyun-
13.
cak sepetinin içine bakan bir çocuğun
Geri bildirim bireyin sergilemiş olduğu
parlak ve renkli olan plastik oyuncak-
performansı hakkında dönüt verme-
larla, onlara göre daha mat olan ah-
yi ifade eder. Buna göre öğretmenin
şap oyuncakları doğru terimlerle kate-
11.
öğrencilerine verilen ödevler üzerin-
gorize edemediği hâlde, benzerlikleri-
KPSS’de daha önce çıkmamış olan
den hangi hamlenin doğru ya da yan-
ne ve görünüşlerine göre iki ayrı grup
ancak çıkmasını beklediğimiz öğren-
lış olduğuna ilişkin açıklamalar yap-
oyuncak olarak ayırıştırması bu ilkeye
me yaklaşımlarından biri de beyin te-
ması geri bildirim sürecini kullandığı-
uygun bir eğilimi gösterir.
melli öğrenme yaklaşımıdır. Bu yakla-
nı gösterir.
şıma dayanan bir soruyu yapabilmek
için beyin temelli öğrenme kuramının
ilkelerini bilmeniz, ardından da bu ilkelere uygun bir biçimde sunulan örnekleri, senaryoları bunlarla ilişkilendire-
9.
bilmeniz gerekir. Bu soruda sözü edi-
Yuva
(Nötr uya-
Tepki yok
rıcı)
Zorla
Yuva
zeytin
(Nötr uya-
yedirme
rıcı)
(Koşulsuz
uyarıcı)
Yuva
(Koşullu
uyarıcı)
renme bedenin bütünü, zihin ve bedenin birlikte kullanımıyla zenginleşir.” il-
Mutsuzluk
kesidir. Buna göre paralel bir işlemci
ağlama
özelliği gösteren beyin aynı anda hem
14.
(Koşulsuz
zihinsel hem de duyusal uyarıcıları bir
Bazen yetişkinlerin çocukların isten-
tepki)
arada alabilir ve işleyebilir. Bu örnek-
meyen davranışlarının ardından yap-
te de öğretmenin görseller kullanma-
tıkları uygulamalar, çocukların isten-
Mutsuzluk
ağlama
(Koşullu
tepki)
Buna göre çocuğun yuvanın kapısının önüne gelince ağlaması “koşullu
tepki”ye karşılık gelir.
eğitimbilimleri
len öğretmenin hareket ettiği ilke “öğ-
sı, açıklamalar yapması ve çiçekleri
meyen davranışlarını daha çok pekiş-
öğrencilere vererek inceleme yapma-
tirebilir ifadesine en uygun örnek ço-
larını istemesi sözü edilen öğrenme il-
cuğun dağınık bıraktığı odayı annesi-
kesinden hareketle, beyin temelli öğ-
nin toplamasıdır. Bu durumda çocu-
renme yaklaşımına uygun bir biçimde
ğun dağınık olma davranışı annenin
oluşturulmuştur.
odayı toplamasıyla pekiştirilmektedir.
7
15.
18.
Yürütücü biliş, öğrenenlerin benimse-
Bu örneğin aynı zamanda “simgesel
dikleri belli öğrenme stratejilerini kul-
ödülle pekiştirme” olduğunu da söy-
lanma yetenekleri ve kendi düşünme-
lemeliyiz. Öte yandan, bir pekiştirecin
1.
lerine ilişkin düşünmelerini ifade eder.
öğrenme sonucunda pekiştirici uyarı-
Bilginin anlamlandırılarak kodlanma-
Bireyin kendi bilişsel süreçleri ile ilgili
cı özelliğini kazanması (ikincil / koşul-
sında güçlük yaşandığında bilgiyi bel-
bilgisidir. Bu sorunun seçenekleri ara-
lu pekiştireç) ve buna dayanarak pe-
leğe yerleştirebilmek ya da daha ko-
sında “Tarih dersinde hangi öğrenme
kiştirme uygulanması “koşullu pekiş-
lay hatırlayabilmek için kullanılan bel-
adım 4
tekniklerini kullandığında daha iyi öğ-
tirme” kavramıyla açıklanmaktadır. Bu
lek destekleyici stratejilerden biri de
rendiğini fark etme” doğrudan yürütü-
örnekte de “jetonun” pekiştirme işle-
yerleştirme (loci) yöntemidir. Bu yön-
cü bilişle ilişkili bir durumu göstermek-
minde pekiştirici uyarıcı özelliğini ka-
temde hatırlanması istenen uyarıcılar
zanması “koşullu pekiştirme” uygula-
bireyin oldukça iyi bildiği mekânlarla
masına örnektir.
ya da mekândaki çeşitli kısımlarla, eş-
tedir.
yalarla ilişkilendirilir. Bunun ardından
bilgiler o yerlerde düşünülür ve böylece o yer, mekânla karşılaşıldığında
19.
Dolaylı öğrenmeyi etkileyen dolaylı
yaşantılardan biri de dolaylı güdülenmedir. Bu kavram, belli bir davranışı
sayesinde başarılı olan bireyin bu du-
16.
rumuna tanıklık eden kişinin, içsel bir
Kademeli yaklaşma, organizmaya bir
güdülenmenin de etkisiyle, aynı dav-
davranış öğretme sürecinde davranı-
ranışı yapma yönünde eğilim göster-
şın en küçük alt basamaklara kadar
mesini, motive olmasını ifade eder. Bu
bilginin kolaylıkla hatırlanması amaçlanır. Bu örnekte de alternatif enerji kaynaklarına ilişkin bilgilerin ev içindeki çeşitli eşyalarla ilintilendirilmesi yerleştirme yönteminin kullanıldığını gösterir.
ayrılıp her bir basamaktaki doğru dav-
örnekte de tekrar çalışmaları sayesin-
ranışın pekiştirilmesiyle davranış ka-
de arkadaşının turnikede başarılı ol-
2.
zandırma yöntemidir. Buna göre öğ-
duğunu gören Dursun da aynı çalış-
Eşik yöntemi istenmeyen tepkiyi do-
retmenin masa tenisi oynamayı öğ-
maları yaparak başarılı olma yönünde
ğuran uyarıcının azar azar verilme-
retme sürecinde kademeli yaklaşma
dolaylı bir güdülenme yaşamıştır.
sine dayanır. Başka bir deyişle bire-
yöntemini kullandığı görülmektedir.
vaş ortadan kaldırılır. Buna göre sınıf-
20.
ta uzun süreli etkinlikler yerine 10-15
Öğrenmeyi etkileyen faktörlerden biri
dakikalık etkinliklere yer vermek ve
de zaman kullanımıdır. Aralıklı ve top-
daha sonraki haftalarda öğrencilerin
lu çalışmanın yanı sıra dikkat edilmesi
bir etkinlikteki çalışma sürelerini aşa-
gereken etmenlerden biri de öğrenme
ma aşama arttırmak eşik yönteminin
sürecinde bireye gereken zamanın
kullanıldığını gösterir.
verilip verilmemesidir. Kısa zaman di-
17.
Öğrenme genel olarak çevreyle etkileşimler sonucu yaşantılar kazanma
yoluyla organizmada oluşan düşünce, duyuş ve davranış değişikliğidir.
Refleks, içgüdü ve geçici davranışlar öğrenme olarak nitelendirilemez.
Bu bağlamda, fırında çalışan kişinin
bir süre sonra ekmek kokularını almaması öğrenmeyi değil, duyu organlarının fizyolojik olarak etkilenmemesini ifade eder.
8
yin var olan bir alışkanlığı yavaş ya-
liminde çok fazla konunun öğrenilmeye çalışılması, hem uyaranlar arasın-
3.
daki bağlantıları kurmayı hem de öğ-
Karşıt koşullanma tepkisel koşullan-
renilenlerin hatırlanmasını güçleştir-
ma sürecinde bir tepkinin oluşmasına
mektedir. Bu örnekte de görsel ögeler
neden olan uyarıcıların değiştirilerek
ile sözel bilgiler arasındaki bağlantıla-
karşı tepkinin oluşturulması sürecine
rın ancak 15 saniyede sağlanabilme-
denir. Buna göre öğretmenin derste
si, 8 saniyede bunun sağlanamaması
sıkılan öğrencilerin derse yönelik ilgi
değindiğimiz bu bilgilerle açıklanabilir.
duymalarını sağlamak amacıyla dü-
Dolayısıyla “Öğrenme sürecinde öğ-
zenlediği etkinlikler karşıt koşullanma
renciye gerekli zaman tanınmalıdır.”
sağlamaya yöneliktir.
eğitimbilimleri
4.
7.
10.
Bandura’ya göre model alarak öğren-
2012 KPSS’de ilk kez çıkan ve yine
Bu örnek zor olmamakla birlikte
meyi etkileyen ilk etmen modelin özel-
çıkması ihtimal dâhilinde olan Thorn-
ÖSYM’nin son sınavlarda sıklıkla yap-
likleridir (statüsü, benzerliği, saygın-
dike ilkelerinden biri de “küçük adım-
tığı gibi, adayın aklını seçeneklerle
lığı, sevilmesi, yaşı ve cinsiyeti gibi),
larla öğrenme” ilkesidir. Bu ilkeye göre
karıştırmak için kurgulanmış bir soru-
ikincisi modelin davranışının sonuç-
öğrenme kolaydan zora, basitten kar-
dur. Bu nedenle bu tür sorularda (se-
ları (olumlu ya da olumsuz olması),
maşığa doğru yapılandırılmalıdır. Bu
çeneklerin her birinin örneğe yönelik
üçüncüsü ise modelin davranışının
örnekte de önce koşmak, sonra top-
açıklamalar/yorumlar içerdiği sorular-
basit ya da karmaşık olmasıdır. Bu ör-
suz, ardından toplu hareketler yaptır-
da) seçeneklere bakmaktan çok, soru
nekte Yasemin’in ablasının daha ko-
mak bu ilkeye uygun öğretme faaliyet-
kökünde “bitirmek/netleştirmek” daha
lay, yapılabilir davranışını (topuz yap-
leridir.
yararlı olacaktır. Biz de soru köküne
ma) taklit ettiği, daha zor davranışını
baktığımızda şunu görebiliriz: Öğren-
ise (saçını örme) taklit etmekten uzak
cinin davranışının (dersi dinleme) ar-
durması son etmene bağlı olarak de-
dından öğretmenin tutumu (ona söz
ğerlendirilmelidir.
hakkı tanıması), öğrencinin bu dav-
ranışını pekiştirmiş ve davranışın sürdürülmesini sağlamıştır. Bu durum
8.
Bandura’ya göre insan sadece anı ya-
“Edimsel davranışın sonucunda olum-
şayan bir varlık değildir geleceğe dair
lu çevresel değişiklikler olması davra-
tasarılar, planlar geliştirir. Bu beceri
nışın tekrarlanmasını sağlar.” ifade-
öngörü kapasitesiyle açıklanabilir. Öte
siyle aynı anlama gelmektedir.
yandan insan, yaşamında aktif bir öznedir; seçimleriyle, eylemleriyle kendi yaşamına yön veren, kendi yaşamı-
5.
Dolaylı öğrenme süreci, bireyin mode-
nı düzenleyen bir varlıktır. Bu ise öz
lin davranışını izleme, hatırlama, uy-
düzenleme becerisine işaret eder. Bu
gulama ve güdülenme süreçlerini kul-
örnekte de diğer yıl alacağı Almanca
lanarak kendisine uygun hâle getir-
dersinde başarılı olmak isteyen Aynur
mesidir. Buna göre bebeklerin sürek-
neler yapabileceğine dair fikirler geliş-
li televizyon izlemeleri sonucu televiz-
tirerek öncelikle öngörü kapasitesini
yon dilini öğrenmeleri dolaylı öğrenme
işe koşmuş, ardından da bu planları-
ile açıklanır.
nın başarılı olabilmesi için “icraata ge-
çerek” çalışma planlarına uygun davranmaya ve kendini bu alanda düzenlemeye, geliştirmeye başlamıştır.
11.
Operant koşullanma yoluyla öğrenme sürecinde, organizmanın bir uyarıcı karşısında yapmış olduğu bir davranış ödül ya da ceza ile sonuçlanırsa organizma uyarıcıyı diğerlerinden
Ayırt edici uyarıcı sadece organizmanın psikomotor davranışları için geçerlidir. Buna göre öğrenci için “İngilizce dersi” ayırt edici uyarıcıdır.
9.
Bilginin anlamlandırılarak, önceki bil-
6.
Bluma Zeigarnik tarafından geliştirilen
zeigarnik etkisi; yarım kalan, eksik bırakılan yaşantıların, işlemlerin oldukça iyi hatırlandığını ifade eder. Bu örnekte de makalede pek çok paragraf
içinde, telefonun çalmasıyla birlikte
yarım kalmış paragrafın daha iyi hatırlanması zeigarnik etkisiyle açıklanabilir.
eğitimbilimleri
giyle ilişkilendirilerek ya da organize edilerek belleğe yerleştirilmesine
kodlama denir. Anlamlandırmaya dayalı kodlama yapmak güç olduğunda,
öğrenme konusuna ilişkin doğal olmayan ipuçları (görsel ya da sözel) kullanarak bilgiyi belleğe yerleştirme ve
hatırlama tekniklerine ise “belleği destekleme stratejileri” denir.
12.
Etkinin yayılması, pekiştirmenin etkisinin doğru davranışla yan yana yer
alan davranışa da yayılmasıdır. Buna
göre öğrencilerin bazıları dışarı çıkabilmek için problemi hızlı çözmeye çalıştığından hata yapmaları etkinin yayılması ile açıklanır.
9
13.
15.
gileme eğilimidir ve bu da bir yaratı-
Premack ilkesi ya da literatürdeki di-
Model alma yoluyla öğrenme (dolay-
cılık engelidir, farklı çözümleri kullan-
ğer adıyla ayrımlı olasılık ilkesi, ço-
lı öğrenme, gözlem yoluyla öğrenme,
mayı düşünmeme eğilimidir. Bu ne-
cuğa “az istediği davranışı yaptırmak
sosyal öğrenme) süreci, bireyin mo-
denle “Algısal set, problemin çözü-
için çok istediği davranışı pekiştireç
münde algılamayı ve yaratıcılığı des-
olarak kullanmak”tır. Dolayısıyla “Bil-
tekler.” ifadesi doğru değildir.
gisayarını kullanabilmen için kitabını
kullanarak kendisine uygun hâle ge-
okuman gerekiyor.” ifadesi bu ilkeye
tirmesidir. Buna göre ebeveynlerin ço-
uygun bir örnektir.
cuklarının olduğu ortamlarda, ayrım-
cılığa dayalı, hoşgörüsüz davranışları ve sözleri engellemeleri çocukların
ebeveynlerini model almalarını sağlayacaktır.
18.
16.
Bilgiyi işleme kuramında en önemli süreç kodlamadır. Kodlama olmadan çevreden gelen bilginin çoğu geçici olarak depolanır. Kodlama, uzun
süreli bellekte var olan bilgi ile kısa
14.
süreli bellekteki bilginin ilişkilendirile-
Bellek türleri temelde ifade edilebi-
rek transfer edilmesidir. Ancak kodla-
lir (bildirimsel- dekleratif -açık) ve ifa-
manın etkili olması gerekir. Kodlama-
de edilemeyen (bildirimsel olmayan,
nın etkili olması ise anlamlandırma ile
non-dekleratif - örtük) bellek olarak
mümkündür. Anlamlılık, uzun süre-
Sosyal öğrenme kuramında (dolaylı öğrenme, gözlem yoluyla öğrenme,
model alma yoluyla öğrenme), modelin olumsuz davranışlarının ya da
herhangi bir davranışının ceza ile sonuçlanması, gözlemcinin benzer davranışlarda bulunmasını engeller. Bu
durum dolaylı ceza olarak adlandırılır. Buna göre öğretmenin tüm sınıfın önünde öğrencinin yapmış olduğu
ödevinde yanlışların üstünü kırmızı
kalemle çizmesi, diğer öğrenciler için
dolaylı ceza niteliği taşır.
ikiye ayrılır. İfade edilebilir bellek anı-
li bellekteki bir düşünce ve diğer dü-
sal ve anlamsal olarak ikiye ayrılabi-
şünceler arasında mümkün olduğun-
lirken ifade edilemeyen bellek ise iş-
ca bağlantı, ilişki kurmakla gerçekle-
lemsel bellek, hazırlama ve koşullan-
şir. Buna göre öğretmenin öğrenilme-
19.
ma olmak üzere üç bellek alanına ay-
si gereken bilgilerle ilişkili anlamlı bir
“Çocukken annesi tarafından terk edi-
rılır. Araba kullanmak, bilgisayar oyu-
hikâye oluşturmayı önermesi kodlama
len bir kişinin kadınlara güvenmeme-
nu oynamak gibi beceri gerektiren iş-
süreci ile ilişkilidir.
dolabını düzenli ve temiz tutan öğren-
lerin bilgisi işlemsel bellekte, yaşadı-
si” genelleme; “öğretmenin sınıftaki
ğı kente ve dile dair bilgiler anlamsal
cilerine kitap hediye etmesi” olumlu
bellekte, eğitim ve iş yaşamına ilişkin
pekiştirme; “gittiği dans kursunda aya-
otobiyografik bilgiler ise anısal bellekte saklanır. Bu örneğe bakıldığında kişinin işlemsel belleği kullanmayı gerektiren becerilerde zorlanmadığı, buna karşın anısal belleği kullanmayı gerektiren otobiyografik bilgileri
hatırlamada güçlük çektiği söylenebilir. Seçenekler arasında anısal bellek
olmadığına göre onu kapsayan ifade
edilebilir bellek seçeneğini işaretlemek doğru olacaktır.
10
ğını kıran kişinin tango müziğini duy17.
duğunda canının yandığını hissetme-
Gestalt kuramda ele alınan konular-
si” koşullu tepki ve “eşinden boşanan
dan biri de yaratıcı düşünme süre-
kadının ilk zamanlar resmî evraklara
cidir. Buna göre yaratıcı düşünmeyi
boşandığı eşinin soyadını yazması”
olumsuz etkileyen etmenler psikolojik,
geriye ket vurma ile açıklanır. Bu bağ-
kültürel-sosyal ve işleve takılma, algı-
lamda önceden öğrenilen bilgi ve be-
sal kurulum gibi geçmiş yaşantılardan
cerilerin yeni öğrenilecek bilgi ve be-
kaynaklanan etmenlerdir. Algısal set
cerilerin öğrenilmesini zorlaştırmasını
ya da kurulum belli bir problemi çöz-
ifade eden olumsuz transfere uygun
mede işe yaramış olan çözüm yolunu
bir örnek bulunmamaktadır.
farklı durumlarda da aynı biçimde ser-
eğitimbilimleri
20.
3.
6.
Bitişiklik, bir uyarıcıya karşı göste-
Bilgiyi işleme kuramına göre epizo-
Öğrenme genel olarak, çevreyle etki-
rilen tepkinin, daha sonra, aynı uya-
dik bellek (anısal bellek) uzun süre-
leşimler sonucu yaşantılar kazanma
rıcıyla karşılaşıldığında da gösteril-
li bellekte bireyin özel yaşamı ile ilgi-
yoluyla organizmada oluşan düşün-
me eğilimini ifade eder. Bu bağlam-
li yaşantıları ve bilgileri depoladığı bö-
ce, duyuş ve davranış değişikliğidir.
da birey yatakta kitap okumaya alıştı-
lümdür. Buna göre çocukken mahalle
Refleks, içgüdü ve geçici davranışlar
ğı için uyumak istediğinde yatağa yat-
bakkalından aşırdığımız şekerlemele-
öğrenme olarak nitelendirilemez. Bu
tığı anda kitap okumak istemesi biti-
ri ya da annemizin sokaktan eve geç
bağlamda, pencereden bakan çocu-
şikliğe örnek oluşturur. B ve C seçe-
geldiğimizde fırlattığı terliği anımsa-
ğun cama bir kuş çarptığında irkilmesi
nekleri genelleme ile D ve E seçenek-
mamız epizodik belleğin kullanıldığı-
öğrenme değil, bir reflekstir.
leri ise tepkisel koşullanma süreci ile
nı gösterir.
açıklanır.
7.
adım 5
1.
Kendini gerçekleştiren kehanet kişinin
başına gelebileceklerle ilgili öngördüğü şeylerin bir biçimde vuku bulması
ve gerçekleşmesidir. Buna göre ressamın kendi yeteneklerini sorgulamaya başlaması ve hiçbir şey üretemediğini görünce “Ne kadar yeteneksizim.”
4.
Alışkanlığı yok etme yöntemlerinden
Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme
biri olan zıt tepki yönteminde, hoşa gi-
sürecinde, organizma ortaya koyduğu
den uyarıcı ile hoşa gitmeyen uyarı-
davranışın sonucundan etkilenir; dav-
cı birlikte sunulur. Tadı kötü olan ilaç-
ranış pekiştirilirse organizma davranı-
la birlikte elma püresi, muhallebi ya
şı daha çok tekrar etme eğilimi göste-
da bir parça çikolata verilmesi zıt tep-
rir. Buna göre öğrencilerine ders araç
ki yöntemine örnek oluşturur. Öte yan-
gereçlerini temiz ve özenli kullanma
dan olumlu pekiştirme, organizmanın
davranışını kazandırmak isteyen bir
hoşuna giden uyarıcıyı ortama koyma
öğretmenin kullanacağı yöntem “ders
eylemidir. İlacını içen çocuğun koca-
araç gereçlerini temiz ve özenli kulla-
man bir kucaklamayla ve övgüyle kut-
nan öğrencileri pekiştirmek” olacaktır.
diye düşünerek kendisini çok daha
lanması ise olumlu pekiştirme ile açıklanır.
kötü hissetmesi kendini gerçekleştiren kehanete örnek oluşturur.
5.
İşaret gestalt kuramında sözü edilen
kavramlardan biri de yer öğrenmedir.
8.
Belli bir mekânla etkileşimlere bağlı
Organizma bir problem durumunda
olarak geliştirilen yer öğrenmeler kı-
kaldığında, problemin çözümüyle ilgi-
saca belli bir hedefe nasıl ulaşılaca-
li ilişkileri fark ederek çözümü aniden
ğını, en kısa yoldan hedefe nasıl ula-
Algısal ayırt edilebilirlik, öğrenme mal-
bulmakta ve kavrama yoluyla öğren-
şılabileceğini öğrenmektir. Bu örnekte
zemesinin dikkat çekici şekilde sunul-
me gerçekleşmektedir. Buna göre bi-
de öğrenci işlerine nasıl ulaşabilece-
masını ifade eder. Buna göre çocuk
lim insanlarının başka bir deneyin so-
ğini soran bir kişiye bu tarifi doğru bir
nucundan hareketle uzun süredir üze-
2.
kitaplarının çizimleri ve sunumlarının
biçimde verebilen bir kişinin o mekâna
dikkat çekici şekilde hazırlanması al-
rinde çalıştıkları kellik için çözüm bul-
dair yer öğrenme bilgisini kullandığı
gısal ayırt edilebilirlik ile açıklanır.
maları sezgi ve kavrama yoluyla öğ-
söylenebilir.
renmeye örnek oluşturur.
eğitimbilimleri
11
9.
li bir konuda geleceğe dair planlar ge-
15.
Edimsel koşullanma sürecinde orga-
liştirmeleri, hedefler koymaları öngö-
Öğrenme genel olarak çevreyle etki-
nizma yaptığı bir davranışın ardından
rü kapasiteleri ile doğru orantılıdır.
leşimler sonucu yaşantılar kazanma
pekiştirilirse o davranışı tekrar etme
Bu örnekte de Zeynep’in hangi yolları
yoluyla organizmada oluşan düşün-
eğilimi gösterir. Buna göre çocuğun
kullanması gerektiğine dair fikirler ve
ce, duyuş ve davranış değişikliğidir.
televizyonun düğmeleriyle oynama
planlar geliştirmesi öngörü kapasitesi-
Bir davranışın öğrenilip öğrenilmedi-
davranışı dışarı çıkma ile pekiştirildi-
ni işe koştuğunu göstermektedir.
ği de ancak organizmanın sergilemiş
ğinden gelecekte çocuk televizyonun
düğmeleriyle daha çok oynayacaktır.
olduğu davranışlarına bakılarak anlaşılabilir.
12.
Yaratıcı düşünme engellerinden biri
olan işleve takılma, nesneleri asıl iş-
16.
10.
levlerinin dışında kullanmamayı ifade
Olgunlaşma, bireyin fizyolojik yapı-
Öğrenilenleri hatırlama sürecinde öğ-
eder. Buna göre çantanın sadece ev-
sının bir davranışı öğrenebilmek için
renilmiş iki bilgiden sonra öğrenilen-
rak taşımak için değil, iskemle olarak
gerekli olan gelişim düzeyine erişme-
lerin, önce öğrenilenler üzerinde bo-
kullanılabileceğinin
sini ifade eder. Buna göre iki yaşında-
zucu etkide bulunarak unutturması-
işleve takılma ile açıklanır.
na ileriye ket vurma denir. Parçada
düşünülmemesi
ki çocuğun kalem tutarak kâğıt üzerinde şekiller çizmeyi başaramaması an-
Serhat’ın sürekli eski şifresini kullan-
cak üç yaşına geldiğinde bu davranışı
dığı için yeni şifresini hatırlayamadı-
yapabilmesi olgunlaşma ile açıklanır.
ğı vurgulanmaktadır. A seçeneğindeki
füg, fiziksel ya da psikolojik travmalar
13.
sonucunda belleğin tamamen çökme-
Bilgiyi işleme kuramı duyuşsal ve psi-
sidir. B seçeneğindeki negatif trans-
komotor davranışlar üzerinde değil
fer önceden öğrenilmiş olanların yeni
bireyin algı, dikkat, düşünme, kavra-
bilgilerin öğrenilmesini güçleştirme-
17.
ma, keşfetme gibi zihinsel davranışla-
sidir. C seçeneğindeki sonralık etki-
Tepkisel koşullanma kuramına göre
rı üzerinde durur. Buna göre “bireyin
si sonradan öğrenilmiş bilgilerin daha
ortama aynı anda, birlikte sunulan iki
listede yer alan kavramları birbirleriyle
uyarıcıdan birine karşı tepki gelişip diğerine tepki gelişmemesi gölgeleme
kolay hatırlanmasıdır. E seçeneğinde-
ilişkilerini dikkate alıp gruplayarak öğ-
ki geriye ket vurma, sonradan öğreni-
renmeye çalışması” bilişsel bir davra-
len bilgilerin önceden öğrenilmiş olan-
kavramıyla açıklanabilir. Gölgeleme-
nış olduğu için bilgiyi işleme kuramı ile
ları unutturmasıdır.
de baskın olan, dikkati çeken uyarıcı
açıklanır.
diğerini arka planda bırakır ya da “göl-
geler”. Bu örnekte de kırmızı ışık sarı
ışığı gölgelemiştir.
11.
Bandura’ya göre insanların belli bir
konuda ne durumda olduklarını, neleri ne düzeyde öğrendiklerini, yapabildiklerini düşünmeleri öz değerlendirme ya da öz yargılama kapasiteleriyle açıklanabilir. Bu örnekte Zeynep’in
matematik dersinde anlamakta zorlandığı konuları ve bunların nedenlerini düşünmesi öz değerlendirme kapasitesiyle açıklanabilir. Öte yandan
yine Bandura’ya göre insanların bel-
12
14.
Bu örnekte olduğu gibi bir uyarıcının
tekrar tekrar, art arda sunumunun ardından organizma üzerindeki etkisini
yitirmesine, diğer bir deyişle bu uyarıcıya karşı organizmanın tepkisinin
azalmasına “alışma” denir. Bu örnekte de resme uzun süre bakmış olmak
o resimden alınan hazzın azalmasına
yol açtığı için alışmaya uygun bir örnektir.
18.
Kendiliğinden geri gelme, sönme gerçekleştikten sonra davranışın tekrar ortaya çıkmasını ifade eder. Buna
göre öğrencinin sömestir dönüşü arkadaşlarını tehdit etmeye başlaması kendiliğinden geri gelmeye örnek
oluşturur.
eğitimbilimleri
19.
Lewin’i bir insanın psikolojik faaliyet-
adım 6
leri bir tür psikolojik alanda veya yaşam alanında (life space) ortaya çıktığını düşünmeye yöneltmişti. Yaşam
alanı bir insanı etkileyebilme ihtimali olan, geçmişe, şimdiye ve geleceğe ait her tür olaydan oluşur. Psikolojik bir bakış açısıyla, davranışı yaşamın bu üç yönünün her biri, herhangi bir tek durum da belirleyebilir. Yaşam alanı bireyin kendi psikolojik çevresiyle etkileşimi sırasında ortaya çıkan ihtiyaçlarından oluşur. Yaşam ala-
Bellek türleri temelde ifade edilebilir (bildirimsel- dekleratif -açık) ve ifade edilemeyen (bildirimsel olmayan,
1.
Dikkat, duyusal kayıta gelen binlerce
bilgiden bazılarının seçilip kısa süreli belleğe gönderilmesi için kullanılan
bir süreçtir. Öğretmenin kişisel temizlik ile ilgili bir kazanım işleyeceği gün,
öğrencilerin duyu organlarına gelen
bilgiyi bu konuya hazır hâle getirmek
için, kişisel temizlik ürünleri ile sınıfa
girmesi dikkat süreci ile açıklanabilir.
nı, bireyin biriktirdiği deneyimin tür ve
3.
ikiye ayrılır. İfade edilebilir bellek anısal ve anlamsal olarak ikiye ayrılabilirken ifade edilemeyen bellek ise işlemsel bellek, hazırlama ve koşullanma olmak üzere üç bellek alanına ayrılır. Bu bellek alanında saklanan bilgiler de isimlerini bellek alanlarından
alır. Bu örnekte verilen yemek yapmak, resim yapmak, ayakkabı boyamak, saz çalmak gibi becerilerin bilgisi ise işlemsel bilgi olarak adlandırılır.
miktarının bir fonksiyonu olarak çeşitli
farklılık dereceleri gösterebilir.
2.
İkincil pekiştireçler sosyal içerikli pekiştireçlerdir (soruda çocuklara verilen
yıldız gibi). Olumsuz pekiştirme organizmayı rahatsız eden durumun ortadan kalkması ile organizmanın rahatlamasını ifade eder (soruda çocuğun
yıldızlarını geri alabilmek için kendisinden beklenilen davranışları yapmaya özen göstermesi gibi). Sembolik pekiştirme, istenilen davranışları
20.
Seri pozisyon etkisi ya da dizisel konum etkisi olarak bilinen kavrama
göre bir dizi öğrenme ögesi içinde
son öğrenilenler oldukça iyi hatırlanır
(sonralık etkisi) ve dizinin başlarındaki ögeler oldukça iyi hatırlanır (öncelik etkisi). Bu örnekte de bir gecede
okunan bir şiir kitabının sonuna doğru
okunan şiirlerin daha iyi hatırlanması
sonralık etkisiyle açıklanabilir.
eğitimbilimleri
sergileyen çocuğa yıldız , artı, jeton
vermek gibi. İkinci tür ceza, istenmeyen davranışın ardından hoşa giden
uyarıcının ortamdan çekilmesidir (çocuğun ödevini yapmadığında yıldızının geri alınması gibi). Oysa premack
ilkesi yapılma olasılığı yüksek olan
bir davranışın yapılma olasılığı düşük
olan bir davranışı pekiştirmek için kullanılmasıdır ve soruda buna ilişkin bir
durum bulunmamaktadır.
4.
Zihinsel süreçte bilgi akışı kendiliğinden meydana gelmez. Bu akışı bilinçli olarak yönlendiren süreçler vardır.
Bunlara yürütücü süreçler denir. Bilgiyi işleme sisteminde bilgi akışını yürüten
süreç “bilişi yönetme” olarak
kabul edilmektedir. Çünkü bilişi yönetme “bilişsel süreçler hakkında bilgi ve süreçleri kontrol etme” özelliklerini kapsamaktadır. Bilişsel yönetme,
1.Bilgi depoları ve bilişsel süreçlerin
bilincinde olma 2.İşin gerektirdiği öğrenme durumuna göre bilişsel süreçleri etkin kullanma yolarını belirleme
3.İşi planlama 4.Plan çerçevesinde
bilişsel süreçleri etkin olarak kullanma gibi süreçleri kapsar. Bu örnekte
de bireyin öğrenmesini olumlu etkileyecek etkiliklerin farkına vararak bunu
işe koşması bu çerçevede değerlendirilebilir.
13
5.
8.
10.
Olumlu pekiştirme, organizmanın is-
Bandura’ya göre sosyal öğrenme ku-
İnsanların kimi öğrenmeleri başka-
tendik davranışının ardından hoşa
ramının ilkelerinden biri de sembolleş-
sının yaşantılarına, dolaylı yaşantı-
giden uyarıcının verilmesi eylemidir.
tirme kapasitesidir. Buna göre insan-
lara bağlı olarak gerçekleşir. Dolay-
Buna göre gece altını ıslatmayan ço-
lar gözlem sürecinde modelin davra-
lı öğrenme olarak adlandırılan bu öğ-
cuğa övücü sözler söylenmesi olum-
nışlarını bilişsel sembollere dönüştü-
renmelerden biri de duyguların olu-
lu pekiştirmeye örnek oluşturur. Öte
rerek zihinlerinde saklama becerisi-
şumunu açıklayan dolaylı duygudur.
yandan eşik yöntemi istenmeyen tep-
ne sahiptirler. Bu örnekte de mode-
Bu örnekte olduğu gibi, çocuğun bel-
kiyi doğuran uyarıcının bireyin eşiğini
lin lego yapma davranışını arkadaşı
li bir uyarıcıya karşı korku tepkisi ge-
aşmadan yavaş yavaş verilmesini ifa-
Arda’yla birlikte izlediği hâlde, arkada-
liştirmesi başkasının yaşantısına bağ-
de eder. Bu anlamda çocuğun gece-
şından farklı olarak daha sonra lego-
lı olarak gerçekleşiyorsa dolaylı duy-
leri önce yattıktan 1 saat, 2 saat ve 3
yu tamamlamak istediğinde öğretme-
gu açıklayıcı bir kavram olur. Not: Bu
saat sonra uyandırılması, eşik yönte-
nin bu parçaları hangi sırayla ve nasıl
korku bireyin kendi yaşantısı sonucu
minin kullanıldığını gösterir.
kullandığını hatırlamakta zorlanması
oluşmuş olsaydı bir tepkisel koşullan-
bu davranışları zihinsel süreçlere dö-
madan söz edilebilirdi.
nüştürmede, sembolleştirme kapasi-
tesini tam olarak kullanmada güçlük
yaşamasından kaynaklanmaktadır.
11.
Yanlış algılanılan bir bilgi zayıf ilişkili bir şema ile bağlantı kurularak bu
şema içerisinde depolanır. Yanlış yer-
6.
leştirme olarak bilinen bu durumda
Karşıt koşullanma organizmanın is-
bilgi yanlış şema ile depolandığı için,
tenmeyen tepkiyi doğuran uyarıcı ye-
içinde bulunduğu şema ile bağlantı
rine istenen tepkiyi doğuran uyarıcıya
kurma ve geri getirme zordur.
koşullanmasını sağlamayı içerir. Baş-
ka bir ifadeyle organizmanın duygularının tersi yönde değişimini ifade eder.
Buna göre hoşa giden çalma edimine
12.
sıkıntı ve stresin eşlik etmesinin sağ-
Thorndike’ın ikincil öğrenme yasala-
lanması karşıt koşullanmaya örnek
rından biri de tekrar (kullanma yasası)
oluşturur.
yasasıdır. Buna göre öğrenme sürecini destekleyen etmenlerden biri de bilginin tekrarı, kullanılması ya da uygu-
9.
Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme sürecinde, organizmanın bir uyarıcı karşısında yapmış olduğu bir davranış ödül ya da ceza ile sonuçlanır-
7.
sa organizma uyarıcıyı diğerlerinden
Algıda seçicilik bireyin ilgi, ihtiyaç gibi
ayırt eder ve bu uyarıcı organizma-
özelliklerinin etkisiyle bir uyarıcıyı di-
nın davranışlarını kontrol etmeye baş-
ğerlerine göre daha çabuk algılaması-
lar (uyarıcı kontrolü). Buna göre prog-
nı ifade eder. Buna göre resim testine
ramın televizyonda yayını esnasında
katılan öğrencilerin resmi ilk gördükle-
verilen “genel izleyici, 7 yaş, 13 yaş ve
rinde algıladıkları ile sonraki gördükle-
18 yaş” sembolleri programı izleyen
rinde algılamalarının farklı olması al-
bireyler için ayırt edici uyarıcıya yani
gıda seçiciliğe örnek oluşturur.
uyarıcı kontrolüne örnek oluşturur.
14
lanmasıdır. Ancak 1930 sonrasındaki
değişiklerde yapılan tekrar çalışmalarının geri bildirim sunulmadan, hastayken, isteksizken yapılması doğru ve de etkili olmaz. Bu örnekte şiiri
gerektiği gibi vurgulayarak okuyamayan öğrencinin bunu yapabilmesi için
tekrar etmesini isteyen ancak nerde
hata yaptığını söylemeyen ve hataların doğrularını da bildirmeyen öğretmen tekrar faaliyetinin başarılı olabilmesi için gereken geri bildirim sunma
gerekliliğini dikkate almayarak tekrar
yasasına uygun davranmamıştır.
eğitimbilimleri
13.
15.
Verilen örnekte Mert düşük notlar al-
Bellek türleri temelde ifade edilebi-
17.
Dizisel öğrenme kavramı bilgiyi işle-
dığında babasının ona kızdığı ve ar-
lir (bildirimsel- dekleratif -açık) ve ifa-
me kuramında ele alınan ayrıntı kavramlardan biri olmakla birlikte duyul-
kadaşlarıyla görüşmesini yasakladığı
de edilemeyen (bildirimsel olmayan,
söylenmiştir. Bu durumda Mert’in ce-
masını da gerekli görüyoruz. Bu öğ-
zayla karşılaştığı söylenebilir. Mert bu
ikiye ayrılır. İfade edilebilir bellek anı-
renme biçimi belli bir öğrenme liste-
cezayla bir daha karşılaşmak isteme-
sal ve anlamsal olarak ikiye ayrılabi-
sindeki ögelerin, serideki ögelerin di-
diği için düşük notlar aldığını babasın-
lirken ifade edilemeyen bellek ise iş-
ziliş sırasına göre, baştan sona ya
dan saklamaktadır. Bu durum “ceza-
lemsel bellek, hazırlama ve koşullan-
da sondan başa doğru öğrenilmesi-
nın” sonucudur. Bu durumla karşılaş-
ma olmak üzere üç bellek alanına ay-
ni ifade eder. Bu örnekte de alfabede-
mamak için yüksek not aldığında ona
rılır. Araba kullanmak, bilgisayar oyu-
ki harflerin sırasıyla öğrenilmesi dizi-
söylemesi ise kaçma değildir çünkü
nu oynamak gibi beceri gerektiren iş-
sel öğrenme kavramıyla açıklanabilir.
kaçma davranışında organizma or-
lerin bilgisi işlemsel bellekte, yaşadı-
tamda bulunan ve rahatsızlık veren
ğı kente ve dile dair bilgiler anlamsal
bir uyarıcıdan uzaklaşmaktadır. Oysa
bellekte, eğitim ve iş yaşamına ilişkin
burada Mert rahatsız edici uyarıcının
otobiyografik bilgiler ise anısal bellek-
ortama girmesini engellemeye çalış-
te saklanır. Bu örnekte kişinin işlemsel
maktadır. Organizmanın rahatsız edi-
belleğini kullanmakta sorun yaşama-
ci durumun ortaya çıkmasını engelle-
dığı, ancak anısal ve anlamsal belle-
mek için yaptığı bu tip davranışlar ka-
ğini kullanmakta güçlük yaşadığı söy-
çınma olarak adlandırılabilir.
lenebilir.
16.
Tekrarın iki biçimi vardır: Sürekli tek-
14.
Bellek destekleyici ipuçlarından biri
de anahtar sözcük yöntemidir. Bu
yöntemde ilk olarak hatırlamak istenen kelimeye benzer okunuşa sahip
Türkçe bir anahtar kelime bulunur.
Daha sonra, bu anahtar kelime ile o
yabancı kelimenin Türkçe karşılığını
kapsayan bir imge kurgulanır. Bu soruda da “fish” sözcüğünün akılda kalması için “fiş” okunuşundan hareketle
bir imge geliştirilmesi anahtar sözcük
yöntemini örnekler.
eğitimbilimleri
rar ve özümseyici tekrar. Sürekli tekrar uygulamasında bilginin düz bir biçimde başka bilgilerle ilişkilendiril-
18.
meden yinelenmesi söz konusu iken
Edimsel koşullanma yoluyla öğren-
özümseyici tekrarda bilginin yinelen-
me sürecinde, organizmanın bir uya-
mesi sürecinde başka bilgilerle ilişki-
rıcı karşısında yapmış olduğu bir dav-
lendirilmesi, anlamlandırılması çabası
ranış ödül ya da ceza ile sonuçlanır-
da söz konusudur. Bu örnekte de te-
sa organizma uyarıcıyı diğerlerinden
levizyonda gördüğü numarayı ezber-
lemek isteyen kişi bu numaradaki ra-
kam çiftlerini plakalarla ilişkilendirerek
Buna göre ebeveynlerin iletişim ku-
yinelediği için özümseyici tekrar söz
rarken kullandıkları dil çocuk için ayırt
konusudur.
edici uyarıcıyı ifade eder.
15
19.
Ayten Hanım’ın içinde bulunduğu durum tepkisel koşullanma sürecine
uyarlanırsa:
Uçak
Panik-atak
Kaygılanma
yolculuğu
geçirme,
(Koşulsuz
(Nötr
(Koşulsuz
tepki
uyarıcı)
uyarıcı)
Uçak
Kaygılanma
yolculuğu
(Koşullu
(Koşullu
tepki)
uyarıcı)
Buna göre Ayten Hanım için koşullu
uyarıcı “uçak yolculuğu” olur.
20.
Edimsel koşullanma ilkelerine göre
biçimlendirme, organizmaya yeni bir
davranış kazandırma amacıyla, kazandırılacak davranışın en küçük alt
basamaklara kadar ayrılıp her bir basamaktaki doğru davranışın pekiştirilmesi olarak tanımlanır. Buna göre
Murat hediye paketi yapmayı biçimlendirme yöntemi ile öğretmiştir.
16
eğitimbilimleri

İndir - Uzman Kariyer

Transkript

Benzer belgeler

Uzman 2016 Tg1 Egitim - Lise Tarih, KPSS Tarih, YGS Tarih, LYS

File

Öğrenme Antrenör İçerik

İndir - Uzman Kariyer Yayınları

Pusula 2016 Tg1 GyGk

Şehitkamil Belediyesi Sanat Merkezi Fikir Projesi Yarışması Soru ve

From : Çilek

Öğrenme Güçlüğü olan çocuklar

T Ü R K Ç E

E-ÖĞRENME - Funda Dag`s Blog

HBOTV Bakan Sunusu