Aydınlatma - Personel Web Sistemi

AYDINLATMA TÜRLERİ
1
Aydınlatma Türleri
Işık Kökeni Bakımından Aydınlatma Türleri
• Doğal Aydınlatma
• Suni Aydınlatma
Aydınlatılan Yere Göre Aydınlatma Türleri
• İç Aydınlatma
• Dış Aydınlatma
Amacı Bakımından Aydınlatma Türleri
• Fizyolojik Aydınlatma
• Dekoratif Aydınlatma
• Dekoratif Fizyolojik Aydınlatma
• Dikkati Çeken Aydınlatma
2
Işık Kökeni Bakımından Aydınlatma Türleri
Doğal Aydınlatma
Doğal aydınlatmanın kaynağı Güneş’tir.
Doğal ışıktan doğru ve ekonomik olarak
yararlanılması için;
• Pencere ve ışık rafları
• Işık tüpleri (fenerleri)
• Binaların güneş ışığına göre doğru yönde ve
biçimde yerleştirilmesi
• Doğal ışığın yapay ışıkla birlikte kullanılması
doğal aydınlatmanın konularına girer.
3
Hava Durumu
Aydınlık
Düzeyi
Yaz aylarında güneşte (saat 12)
Yaz aylarında bulutlu havada (saat 12)1
Yaz aylarında oda pencere önünde (saat 12)
100.000lüks
18.000lüks
2.500lüks
Yaz aylarında odada içerilerde (saat 12)
Dolunaylı gecede
Berrak yeni doğmuş ayda
300lüks
0,25lüks
0,01lüks
4
Doğal Aydınlatma (Gün Işığı Uygulamaları)
• Gün ışığı; pencere, tavan penceresi, güneş tüpleri
ve ışık rafları (Architectural light shelf) kullanarak
gündüzleri binalar (pasif günışığı aydınlatma) için
ana ışık kaynağı olarak kullanılır.
Işık rafları
5
• Binalarda enerji tüketiminin ana bileşenlerinden biri
olan yapay ışık kaynaklarının yerine gün ışığının
kullanımı enerji tasarrufu sağlayabilir.
Işık tüpü
uygulamaları
6
http://webtv.hurriyet.com.tr/2/19608/0/1/camasir-suyu-ile-isik-urettiler.aspx
Hamam Aydınlatması
Cami Aydınlatması
7
Çatı ışıklığı
Panteon, Roma
Çatı penceresi
Copper Box, mekandaki enerji
kullanımını azaltmak için ışık tüpleri
kullanır.
8
Çatı penceresi
Çatı ışıklığı
9
Suni Aydınlatma
Suni (yapay) aydınlatma bugün hemen hemen
yalnız elektrikli ışık kaynakları ile sağlanır.
Suni Aydınlatma
• Suni ışığın üretimi,
• Kullanımı ve dağıtımı,
• Ekonomisi ve ölçülmesi,
• Aydınlatma tesislerinin tasarımı
• Işığın insan bünyesindeki etkilerini
suni aydınlatmanın temel konuların oluşturur.
10
Aydınlatılan Yere Göre Aydınlatma Türleri
İç Aydınlatma
Kapalı yerlerin aydınlatılması
Ev, okul, hastane, fabrika, tiyatro, sinema ve
benzeri yerlerin aydınlatılması
Bu aydınlatma türünde, armatür tipine ve
yerleştirilmesine bağlı olarak, çalışma düzlemine
direkt olarak ulaşan ışığa ilaveten tavan ve
duvarlardan yansıma yolu ile de erişebilir.
Direk (Dolaysız) Aydınlatma: Işığın %60'dan
fazlası çalışma düzlemine doğrudan ulaşır.
Endirek (Dolaylı) Aydınlatma: Işığın %60'dan
fazlası çalışma düzlemine yansıma yoluyla ulaşır.
11
Karma Aydınlatma: Işığın %40 ile %60 arası
fazlası çalışma düzlemine yansıma yoluyla ulaşır.
İç Aydınlatma
Örnekleri
12
Dış Aydınlatma
Açık yerlerin aydınlatılmasıdır.
Yol, meydan, park, spor sahaları, rıhtım ve
benzeri yerlerin aydınlatılması
Ender örnekler dışında, ışık aydınlatılacak
yüzeye direkt gelir. Son yıllarda armatür üzerine bir
yansıtıcı
yerleştirilerek
endirekt
aydınlatma
uygulamaları yapılmıştır ancak bakım, işletme ve
ekonomik sebeplerden dolayı yaygınlaşmamıştır.
13
Dış Aydınlatma Örnekleri
14
Aydınlatma Çeşitleri
Genel Aydınlatma (Ambient or general lighting):
Binaların baştan başa ışıklandırılmasıdır. Çevre aydınlatma
olarak bilinen genel aydınlatma konforlu derecede bir parlaklık
yayar. Bireyin görme kapasitesini yüksek tutar ve güvenli bir
şekilde yürüyebilmesini sağlar. Bu avize duvar veya tavan
armatürleri, gömme veya ray sistemli aydınlatma ve bahçenize
yerleştireceğiniz fenerle tamamlanabilir.
15
Görev Aydınlatma (Task lighting): Okuma dikiş,
yemek yapma, ev ödevi, hobiler, oyunlar ajandanızın kontrolü
gibi spesifik görevleri gerçekleştirmede yardımcı olur. Bunu
gömme ve ray sistemi sarkıt aydınlatma ve taşınabilir
ampullerle sağlayabiliriz. Görev aydınlatma göz kamaştırıcı
olmaktan ve gölgelerden kaçınmalı ve göz yorgunluğunu
önleyecek kadar parlak olmalıdır.
16
Vurgu Aydınlatma (Accent light): Dekorasyon
şemasının bir parçası olan vurgu aydınlatma resimlere,
büstlere, bitkilere ve buna benzer diğer uygun estetik
dekorlara aydınlatma sağlar. Bu sisteme, duvarınızın
dokusuna kumaşına veya dış mekan mimarisine dikkat
çekmek için yer verilir. Vurgu aydınlatma, odaklama
noktasında, etrafındaki genel aydınlatmanın üç katı kadar bir
ışığa ihtiyaç duvar. Bu tür bir aydınlatma ray sistemleri,
gömme veya duvar aplikleri tarafından uygulanır.
17
18
Amacı Bakımından Aydınlatma Türleri
Fizyolojik Aydınlatma
Ana amaç, cisimlerin şekil, renk, ayrıntılarıyla
olduğu gibi, rahat ve hızla görülmesidir; estetik
duyguların tatmini, sıcak bir atmosfer oluşturulması
hedeflenmez. Ayrıca aydınlatma tesisinin ekonomik
olması da çok önemlidir. Metal işleme atölyesi, depo,
otoyol, tünel aydınlatması bu türün örneklerindendir.
19
Dekoratif (Süsleyici) Aydınlatma
Amaç, cisimlerin şekil, renk ve ayrıntılarıyla
olduğu gibi göstermek değil, daha çok estetik etkiler
ve sıcak bir atmosfer oluşturmaktır. Gece kulübü
aydınlatması bu grubun en iyi örneğidir.
20
Dekoratif Fizyolojik Aydınlatma
Amaç, cisimlerin şekil, renk ve ayrıntılarıyla
rahat ve hızla görülmesi olduğu gibi, estetik
duyguların
tatmini,
sıcak
bir
atmosfer
oluşturulmasıdır. Aydınlatma tesisinin ekonomikliği
ikinci plandadır. Bu tür aydınlatmada düzgünlük
ihmal edilir, ihtiyaç olunan kısımlarda daha yüksek
aydınlık seviyesi sağlanır. Ev, otel, lokanta, bahçepark aydınlatması bu sınıfın örneklerindendir.
21
Dikkati Çeken Aydınlatma
Amaç, dikkati çekmektir. Bunun için yüksek
parıltılar, renkli ışıklar, değişken ışıklı şekiller ve/veya
yanıp sönen düzenler kullanılır. Bu arada estetik ve
dekoratif elemanlardan da geniş ölçüde yararlanılır.
Reklam panoları bu gruptandır.
22
Aydınlatma Çeşitleri
Işığın geliş yönüne göre aydınlatma şekilleri;
dolaysız, yarı dolaysız, yarı dolaylı, yarı dolaysız ve
karma (homojen) olarak sınıflandırılmaktadır. “Işık
yeğinliği dağılımı, yayımlanan ışık akısının sınırsız
varsayılan yararlı düzleme düşecek biçimde olan
ışıklıkların oranı
• Direk (Dolaysız) aydınlatmada %90-100,
• Yarı Direk (Yarı dolaysız) aydınlatmada %60-90,
• Yarı Endirekt (Yarı dolaylı) aydınlatmada %10-40,
• Endirekt (Dolaysız) aydınlatmada %0-10
23
• Homojen (karma) aydınlatmada bu oran %40-60
Aydınlatma Türü
Direk
Yarı Direk
Serbest (Karma)
Yarı Endirek
Endirek
Işık Akısı Dağılım Oranı (%)
Direk
Endirekt
90-100
0-10
60-90
10-40
40-60
40-60
10-40
60-90
0-10
90-100
24
25
Direk
Direk
Endirek
Endirek
Direk - Endirek Dağıtılmış
Yarı Direk Yarı Endirek Dağıtılmış
Işık dağılımının metotları
26
Direk (Dolaysız) Aydınlatma:
Tanımı: Aygıttan çıkan ışık akısının tamamına yakını
doğrudan çalışma düzlemine yollanır.
Özellikleri: Direk aydınlatmada, yüzey faktörünün
etkisi oldukça düşüktür. Sistemin bu şekilde olması nedeniyle
verim oldukça yüksektir; fakat ışığın yüzeye doğrudan
gelmesi nedeniyle gölgelenme sorunu ve oda içerisindeki
aydınlık seviyesi dağılımda farklılıklar ortaya çıkmaktadır.
Kullanılan aydınlatma aygıtlarının doğru ve homojen yerleşimi
ile bu sorunlar ortadan kaldırılabilir.
Uygulama Şekli: Direk aydınlatmada ışık kaynakları
belli bir askı boyuyla monte edilir. Askı boyu oda mimarisine
ve ışık dağılımına eşit olanak sağlayacak şekilde seçilmelidir.
Direk aydınlatma için tasarlanmış tüm aygıtların yansıtıcı
özelliği vardır.
Kullanım Yerleri: Direk aydınlatma özellikle koyu
27
renkli yüzeylerin kullanıldığı veya yüksek tavan boyuna sahip
hacimlerde tercih edilebilecek aydınlatma tekniğidir.
Işık akısının tamamına yakını
doğrudan çalışma düzlemine yollanır
28
Yarı Direk (Yarı Dolaysız) Aydınlatma:
Tanımı: Kaynaktan çıkan ışığın bir kısmı (%10-%40)
yüzeylerden yansıyarak çalışma düzlemine gelir. Bu sistem
sonucunda direk aydınlatma modellerine kıyasla daha yayınık
bir aydınlatma oluşur. Bununla birlikte aygıttan çıkan ışık
akısının bir kısmının yüzeylerden yansıyarak çalışma
düzlemine ulaşması sonucu direk aydınlatmanın bazı etkileri
de yumuşatılır.
29
Işığın bir kısmı (%10-%40) yüzeylerden
yansıyarak çalışma düzlemine gelir
Endirek (Dolaylı) Aydınlatma
Tanımı: Aygıttan çıkan ışık akısının tamamına
yakınının (%90-%100) dolaylı olarak aydınlatma düzlemine
ulaştığı aydınlatma modelidir.
Özellikleri: Dolaylı aydınlatmada, ışığın birçok
noktadan yansıyarak yüzeye gelmesi, görsel konfor ölçütlerini
olumlu yönde etkiler. Hacim içerisinde gölgelenme yok
denecek kadar azdır ve oda içerisindeki aydınlık şiddeti
dağılımı homojendir. Kaynaktan ışığın doğrudan yüzeye
gelmemesi nedeniyle de kamaşma olmayacaktır.
Uygulama Şekli: Dolaylı aydınlatma yapılan
mekânlarda ışık akısının dolaylı olarak (tavan ve duvarlardan
yansıyarak) yüzeye ulaşması nedeniyle iç yüzey çarpanlarının
yüksek olasına dikkat edilmelidir. Beraberinde iç yüzeylerde
oluşabilecek kirlenme nedeniyle, kayıpların artmasını
engellemek için yüzey temizlikleri belirli periyotlarla
30
yapılmalıdır.
Işık akısının tamamına
yakınının (%90-%100) dolaylı
olarak aydınlatma düzlemine
yollanır.
31
Yarı Endirek (Yarı Dolaylı) Aydınlatma
Tanımı: Aygıttan çıkan ışık akısının büyük bir
kısmının (%60-%90) endirekt olarak çalışma düzlemine
ulaştığı aydınlatma modeli, yarı endirekt aydınlatma olarak
tanımlanır.
Işık akısının büyük bir kısmının
(%60-%90) endirekt olarak
çalışma düzlemine ulaşır.
32
Karma (Yayınık - Dağıtılmış) Aydınlatma
Tanımı: Aygıttan çıkan ışık akısının hemen hemen eşit
oranlarda dolaylı ve dolaysız olarak çalışma düzlemine
ulaştığı aydınlatma biçimi, yayınık aydınlatma olarak
tanımlanır.
Özellikleri: Yayınık aydınlatmada ışık kaynakları çıplak
veya küresel yayıcı aygıtlarla birlikte kullanılır.
Yayınık aydınlatmada, yüzey yansıtma faktörleri diğer
aydınlatma modellerine oranla daha önemlidir. Ayrıca sistem
verim düşümünün etkisini azaltmak için aygıtların bakım ve
temizlikleri sıklıkla yapılmalıdır.
Kullanım
Şekli:
Yayınık
aydınlatma,
gölge
oluşumlarının az olması ve yayınık bir aydınlık dağılımı elde
edilmesi nedeniyle özellikle konutlarda öncelikli olarak tercih
edilir.
33
Işık akısının hemen hemen eşit
oranlarda dolaylı ve dolaysız olarak
çalışma düzlemine ulaşır.
34
Aydınlatma
Türü
Direk
Yarı Direk
Özellikleri
Işık akısının tamamına yakını doğrudan
çalışma düzlemine yollanır.
Yüzey faktörünün etkisi oldukça düşüktür.
Verim oldukça yüksektir.
Işığın yüzeye doğrudan gelmesi nedeniyle
gölgelenme sorunu
Oda içerisindeki aydınlık seviyesi dağılımda
farklılıklar
Direk aydınlatma modeline göre daha
yayınık bir aydınlatma.
Aygıttan çıkan ışık akısının bir kısmının
yüzeylerden yansıyarak çalışma düzlemine
ulaşması sonucu direk aydınlatmanın bazı
etkileri de yumuşatılır.
Kamaşma ve gölgelenmeler olabilir.
Kullanım Yerleri
Örnek Armatürler
Özellikle koyu renkli
yüzeylerin kullanıldığı veya
yüksek tavan boyuna sahip
hacimlerde Fabrika, Atölye
gibi tavanları yansıtmayan,
duvarları az yansıtan yerler.
Endüstriyel Flüoresan,
Yüksek Tavan
Armatürleri, Spot
Armatürler
Tavanı az orta yansıtan
yerler
Altı açık, yansıtıcı
geçirici
malzemelerden
yapılmış armatürler
Hol avizeleri
Serbest
(Karma)
Gölgeler orta ve orta-yumuşaktır. Kamaşma
tehlikesi çok azdır.
Tavan ve duvarın
yansıtması en az orta olan
yerler, Konutlar
Tijli Armatürler, Opal
camlı glop armatürler
Yarı Endirek
Üstü açık yansıtıcı geçirici malzemelerden
yapılmış armatürler
Gölgeler yumuşak, kamaşma tehlikesi
yoktur.
Işık kaynakları çıplak olduğundan bakım ve
temizlik gerektirir.
Tavan yansıtması orta - iyi
ve duvar yansıtması en az
orta olan yerler
Avizeler
Gölgeler çok yumuşak, kamaşma tehlikesi
yok
Tavan yansıtması iyi olan
yerler
Işığı yukarıya35
yönlendiren, yansıtan
malzemelerden
yapılmış armatürler
Endirek
KAYNAKLAR
• Muzaffer ÖZKAYA, Aydınlatma Tekniği, Birsen Yayınevi
• Adem ÜNAL, Aydınlatma Tasarımı ve Proje Uygulamaları,
Birsen Yayınevi
• Volkan ERDEMİR, Aydınlatma Tekniği Ders Notları
• www.wikipedia.org
• www.emo.org
• İlgili Şartname ve Yönetmelikler
36