Hafta 7-AKILLI ULAŞIM SİSTEMLERİ

AKILLI ULAŞIM SİSTEMLERİ
GİRİŞ
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler ulaştırma
sektörünü de etkilemiş, özellikle son yıllarda Akıllı
Ulaştırma Sistemleri adı altında bilişime dayalı sistemler
geliştirilmiştir.
Akıllı Ulaştırma Sistemleri’nin amacı, karayolu
projelerinde yol güvenliğini artırmak, kara ulaştırmasının
kapasitesini artırmak, karayolu ulaştırmasında kişisel
hareket kabiliyetini, uyum ve konforu artırmak, kara
ulaştırmasının çevre ve enerji kaynakları üzerindeki negatif
etkilerini azaltmak, bireylerin ve kurumların mevcut ve
gelecekteki verimliliğini artırmak, bu sistemin
geliştirileceği ve yaygınlaştırılacağı bir ortam geliştirmektir.












SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ
AUS: Akıllı Ulaştırma Sistemleri
AVCS: İleri Taşıt Kontrol Sistemleri
ATIS: İleri Yolcu Bilgi Sistemleri
ATMS: İleri Seviye Trafik Yönetim Sistemi
CBS: Coğrafi Bilgi Sistemi
CCD: Şarj Kuplajlı Cihaz
CCTV: Kapalı Devre TV
CVO: Ticari Taşıt işlemleri
DM: Değişken Mesaj işaretleri
DSP: Sayısal İşaret İşleme
EDMYS: Erişilebilir ve Değişken Mesajlı Yaya Sinyalizasyon
Sistemi
EDS: Elektronik Denetleme Sistemi













GPS: Küresel Konumlama Sistemi
ISDN: Tümleşik Hizmetler Dijital Ağı
ITS: Akıllı Ulaştırma Sistemi
KGM: Karayolları Genel Müdürlüğü
OGS: Otomatik Geçiş Sistemi
OOS: Otomatik Otoyol Sistemi
PTS: Plaka Tanıma Sistemi
RF: Radyo Frekans
UKM: Ulaşım Kontrol Merkezi
USB: Evrensel Seri yol
VMS: Değişken Mesaj İşaretleri
GIS: Coğrafi Bilgi Sistemi
FCS: Birleştirilmiş Kontrol Sistemi
Akıllı Ulaşım Sistemleri Nedir?
AUS, ulaşım ağının işletimine yardımcı olmak
amacıyla, bilgi, haberleşme ve kontrol teknolojilerini
uygulayan ulaşım sistemleridir. Yeni teknolojiler
kullanılarak çoğunlukla trafikten ve trafiği etkileyen
yol ve hava durumuna ait veriler ışığında trafiğin
otomatik olarak yönetilmesi çalışmalarını
oluşturmaktadır.
AUS projeleri fiber optik, kablolu veya RF haberleşme
alt yapısında olabilirler ve internet dünyasına kolay bir
bağlantı için TCP/IP veri yapısına sahip olmalıdırlar.
TCP/IP veri akısı, değişik tasarımların, yazılımların ve
işletim sistemlerinin birbirine entegre edilebilmesini
de sağlamaktadır. Ekonomik ömürlerinin ve ışık
şiddetinin yüksek olması, montaj kolaylığı, bakım
masraflarının az olması ve yüksek enerji tasarrufu
sağlaması nedenleriyle LED'li üniteler tercih
edilmektedir.
Şehir içi ulaşımında, yol ve sürüş güvenliğinin
artırılması, koordinasyon sağlanması, trafiğin yönetimi
yolcu ve sürücülerin eş zamanlı olarak
bilgilendirilmeleri konusunda çalışılmaktadır.
AUS, yol ağı kapasitesinin daha verimli kullanılması
amacıyla yeni teknolojilerin kullanılarak çoğunlukla
trafikten ve trafiği etkileyen yol ve hava durumuna ait
veriler ışığında trafiğin otomatik olarak yönetilmesi
çalışmalarını oluşturmaktadır.
Mevcut sinyalize kavşakların bir kısmına Trafik
Kontrol Merkezi tarafından modem aracılığıyla direkt
olarak müdahale edilebilirken, diğerleri "akıllı kavsak
kontrol cihazları" ile donatılarak, kavşaktan gecen araç
sayılarına göre otomatik olarak belirlenmektedir




21. Yüzyılın AUS’de, aşağıda verilen ana başlıklar
üzerinde gelişmeler beklenmektedir.
1 - İleri Trafik Yönetim Sistemi (Advanced Traffic
Management System-ATMS)
2 - İleri Yolcu Bilgi Sistemleri (Advanced Traveller
Information Systems-ATIS)
3 - İleri Taşıt Kontrol Sistemleri (Advanced Vehicle
Control Systems-AVCS)
4 - Ticari Taşıt İşlemleri (Commercial Vehicle
Operations-CVO)
1-)İleri Trafik Yönetim Sistemi
İleri trafik yönetim sistemi ile yolda oluşan trafik
yoğunluğu ve kuyruklar konusunda yol izlenecek, yol
bilgileri toplanarak kullanıcılara ulaştırılacaktır.
Burada yoldaki sensörler, polis iletişim hatlarının
raporlar, otomatik ve interaktif yolcu bilgilendirme
kulübeleri, yol boyu video kameraları vs. kullanılarak
sürücüler izlenecek, problemli durumlarda
bilgilendirilerek alternatif hatlara kaydırılabilecek ve
problemler kısa sürede giderilmeye çalışılabilecektir.
Ayrıca yol durumuna göre değişken mesajlı panolar ile
kullanıcılar bilgilendirilecektir.
2-)İleri Yolcu Bilgi Sistemleri
Yol kullanıcıları, ileri yolcu bilgi sistemleri ile mevcut
ve yakın gelecekteki trafik durumları konusunda,
yoldaki tehlikeler, hava durumu, servis ve konaklama
istasyonları konularında önceden
bilgilendirilebilecektir.
ATIS ile yol kullanıcıları GPS dayanımlı elektronik
haritalar ve taşıtlarından yol ile ilgili her türlü bilgiye
anında ulaşabileceklerdir. Ancak yol kullanıcıları,
sadece GPS dayanımlı elektronik haritalar ile değil,
trafik yönetim merkezlerinden elde edilen ve sürekli
güncelleştirilen bilgilerle de yönlendirilebilecektir.
Akıllı kullanıcı sistemleri ile yolcular daha evlerinde iken
yol hakkındaki bilgilere, seyahat sürelerine ve hatta yoldaki
durumlara göre seyahat moduna karar verebilirler. Yol ile
ilgili bilgilere sadece taşıtlardaki bilgisayar donanımıyla
değil, yol radyosu, telsiz telefonlar, fakslar, laptop
bilgisayarlar vs. gibi iletişim cihazları ile erişebilirler.
Ayrıca sesli ve sese yanıt veren navigasyon sistemleri de
geliştirilmekte, özellikle Japonya'da bu konuda çalışmalar
sürdürülmektedir. Ancak kullanıcıların bu tip sistemleri
kabul etme durumu çok önemlidir. Örneğin, 1980’li yıllarda
ABD'de taşıtlarda geliştirilen sesli uyarı sistemleri (kapınızı
kapatınız, emniyet kemerinizi bağlayınız vs.) kullanıcılar
tarafından kabul görmemiştir
3-)İleri Taşıt Kontrol Sistemleri
Taşıtlar şerit değiştirirken, öndeki aracın takibi esnasında,
kavşaklarda, yola girerken ve yoldan çıkarken vs.
durumlarda çarpışmalar çok sık meydana gelmektedir.
Akıllı taşıt Karayolu Sistemleri ile çarpışmaların önlenmesi
konusunda çalışmalar sürdürülmektedir. Yolların tipi ve
koşulları izlenerek, çarpışmaların olduğu ve yoğunlaştığı
durumlar izlenebilecek, IVHS sistemi ileri teknikleri ile
taşıtlar kontrol edilebilecek ve çarpışmalar
önlenebilecektir.
Burada araçların ön tamponlarına yerleştirilen sensörler
ile diğer aracın hızı algılanacak ve gaz pedalları otomatik
ayarlanacaktır. ABD'de yapılan ön etütlere göre, eğer bütün
araçlar çarpışma önleme sistemleri ile donatılırsa yılda 1,2
Milyon kaza (bütün kazaların %17'si) engellenebilecektir.
4-)Ticari Taşıt Sistemleri
Ticari taşıt işlemleri, ticari taşıtların (kamyon, treyler,
şehirlerarası otobüsler) ağırlık tartımı, ücret ödeme vs. gibi
durumlarda zaman kayıplarını önlemek için ileri
teknolojilerin kullanılmasıdır. Taşıtlar hareket halinde iken
durdurulmadan tartılabilecek ve akıllı debit kartlarla ücretleri
ödeyebilecektir. Bu sistem ABD'de EZ PASS (easy pass - kolay
geçiş) adı ile bazı otoyol, köprü ve tünel kesimlerinde
kullanılmaktadır. Böylece taşıtlar durdurulmadan geçiş
ücretlerini ödeyebilmektedir. Yapılan bir araştırmaya göre
klasik insan tarafından ücret toplanan istasyonlarda bir saat
içerisinde 800 taşıt geçerken, elektronik ücret toplama
istasyonlarında ise bir saat içerisinde 2500 taşıt geçmektedir.
Ayrıca, ABD Oklahoma’da yapılan bir etüde göre, ücretli bir
yolda manüel isletme maliyeti 176.000$ iken, elektronik debit
sistemlerinin kullanımıyla işletme maliyeti 16.000$'a
düşmüştür. Diğer bir deyişle işletme maliyetlerinde %90'lik
bir tasarruf sağlanmıştır.







IVHS’de beklenilen teknolojik gelişmeler ve yaratıcılıklar
kısaca aşağıda verilen konularda oluşacaktır.
Trafiğin ve yolun mevcut durumu izleyen ve şartlara göre
şerit kullanımı, hız limitlerini, trafik işaretlerini ayarlayan
trafik yönetim sistemi,
Elektronik ücret toplama cihazları,
Acil yardım araçlarını, tehlikeli madde taşıyan araçları ve
transit taşıtlar gibi taşıtların sürücüleri ile sürekli irtibat
kuran sistemler,
Akıllı kartların kullanımını da arttırarak toplu taşımacılığın
ilerletilmesi,
Ticari taşıtları hareket halinde iken tartan ve muayene
eden elektronik sistemler,
Çarpışma neticesinde acil yardım otoritelerini ve araçlarını
anında harekete geçirecek donanım,
Yol kullanıcılarının mevcut ve beklenilen yol ve trafik
şartları konusunda bilgilendirilmesi
Akıllı Ulaştırma Sistemleri Uygulamaları
AUS uygulamalarının, Türkiye’de trafik
yönetim ve denetiminde kullanımı ilk kez İstanbul’da
ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Trafik Müdürlüğü
tarafından gerçekleştirilmiştir. AUS, günde yaklaşık 12
milyon yolculuğun yaşandığı İstanbul’da trafiğin
yönetimi ve denetimi için stratejik bir alt yapı
oluşturmaktadır.
AUS uygulamaları ile mevcut yol kapasitesinin
artırılması, trafik kazalarının azaltılması, trafikte
harcanan zamandan tasarruf edilmesi ve maddi
kayıpların önüne geçilerek milli ekonomiye katkıda
bulunulması hedeflenmektedir.
Akıllı ulaşım sistemi uygulamalarından bazıları
şunlardır;
1. Trafik Kameraları
2. Yol Sensörleri
3. Trafik Yoğunluk Haritası
4. DMS (Değişken Mesaj Sistemi)
5. Mobil Bilgi Sistemi
6. Trafik Analiz Sistemi
7. Kural İhlal Tespit Sistemi
8. Trafik Yazılımları
9. Seyahat Süresi
1.Trafik Kameraları
Ana arterlerdeki kamera görüntülerinden alınan
bilgiler değerlendirilerek, sinyalizasyon program
süreleri ayarlanması, elektronik bilgi panolar (DMS),
trafiğin eş zamanlı yönetimi sağlanmaktadır. Trafik
kameralarından alınan görüntüler; Yoğunluk Haritası,
Web Sayfası, Görüntü işleme ve GSM Cep- trafik,
Trafik Kontrol Çağrı Merkezi, AKOM (Afet
Koordinasyon Merkezi) tarafından da
kullanılmaktadır.
2.Yol Sensörleri
Trafik akımı bilgilerinin elde edilmesi için
kullanılmaktadır. Kavşakları yönetmek ve sinyal sürelerini
ayarlamak, şehir genelindeki ana arterler ve çevre
yollardaki trafik akım bilgilerini tespit etmek, mevcut alt
yapının daha verimli kullanılması amacıyla yönlendirmek
için yol sensörleri ile veriler toplanmaktadır. Kavşaklarda
araç sayılarını ve kuyruk uzunluklarını tespiti için asfalt
altına monte edilen “loop sensörler” ve ana arterler ve
çevre yollarda trafik akım bilgileri için yol kenarına monte
edilen "Yol kesmeyen sensör" (Non-Invasive) kullanımı
daha uygundur.
Yol kesmeyen (non-invasive) sensör
Loop sensörler
3.Trafik Yoğunluk Haritası
Trafik durumu bilgisinin en kısa zamanda ve en çok
sayıda kullanıcıya iletilebilmesi için internet
ortamında sunulan online bir hizmettir. Yoğunluk
haritası bilgileri trafik yoğunluğu bilgisi, trafik
kameraları, istatistikler, meteoroloji gözlem sensörleri,
sensör noktaları ve uydu ile detaylı yol ağı haritasından
oluşmaktadır.
Trafik yoğunluk haritası
4.Değişken Mesaj Sistemi
Trafik Kontrol Merkezi'nden yönlendirilir. Amaç
sürücülerin trafik kazaları, yoğunluk, hava ve yol
durumu gibi değişimlerden haberdar edilmesi ve
alternatif güzergâhlara yönlendirilmesini sağlar. Grafik
tabanlı ve telsiz ( RF ) haberleşme teknolojisi
kullanılmaktadır. Yolların yoğunluklarının, trafik
kazalarında yol durumlarının, yol çalışmalarının
bildirilmesi, hava koşullarına göre sürücülerin
uyarılması ve afetlerde halkın yönlendirilmesi
amacıyla değişken mesaj sistemleri kullanılmaktadır.
Değişken Mesaj Sistemi
5.Elektronik Denetleme Sistemi (EDS)
Kural ihlali yapan araçların tespitini sağlamak,
kırmızı ışık ihlalini tespit etmek, emniyet şeridi ihlal
tespit sistemi oluşturmak amacıyla Elektronik
Denetleme Sistemi kullanılmaktadır. EDS sonucu
uygulanan cezai işlemler Emniyet Müdürlüğü Trafik
Denetleme Şube Müdürlüğü sorumluluğundadır.
Elektronik denetleme sistemi
6.Mobil Bilgi Sistemi
Kent bilgilerinin coğrafi bilgi sistemi (GIS Geographical Information System) ortamında
toplanmasını, güncelleme yapılmasını sağlar. Teknik
sorunlara hızlı müdahale, trafik işaretlerinin
kontrolünü sağlayabilme, eksikliklerinin tespiti ve plan
oluşturulması, sayısal harita verilerinin toplanması ve
güncellenmesi, şehir içi ulaşım bilgilerinin
oluşturulması sebebiyle Mobil Bilgi Sistemi
kullanılmaktadır. Şekilde örnek bir mobil bilgi sistemi
görüntüsü görülmektedir
Mobil bilgi sistemi
7.Kameralı Trafik Analiz Sistemi
Kavşaklardaki trafik bilgilerinin toplanması, analiz
edilmesi ve verilere göre sinyalizasyon süresinin
ayarlanması amacıyla kullanılmaktadır. Kameralı trafik
analiz sistemi sayesinde , kuyruk uzunluğunun
asılması ve zamanın belirlenmesi, alan boşluğunun
tespiti, duran araç alarm bilgisi, seyahat süresi, duruş
sürelerinin ortalama zaman takip mesafesi ve kuyruk
uzunluğu, kavsak merkezi ve çıkısının meşguliyet
ölçüm ve analizleri yapılabilmektedir. Aynı zamanda
araç sayıları, hızları ve trafik yoğunluk bilgileri ile acil
durumların tespiti de sağlanmaktadır.
Trafik analiz sistemi kamera ve görüntüleri
8.Trafik Yazılımları
Online Sinyalize Kavsak Kontrol Sistemi ile Trafik
Kontrol Merkezi’nden gözlemlenebilmekte, optimum
kavşak süreleri hesaplanarak sürekli ve dinamik olarak
kontrol edilebilmekte, sinyal süreleri
değiştirilebilmekte, arızalar tespit edilmekte ve afet
halinde, sinyalize kavşaklara müdahale
edilebilmektedir.
Trafik yazılımları
Akıllı Ulaştırma Sistemleri Uygulama Alanları
1.)Akıllı Yaya Butonları;
Erişilebilir ve Değişken Mesajlı Yaya Sinyalizasyon
Sistemi (EDMYS) olarak adlandırılan sistem özellikle
engelli insanlar için tasarlanmış yaya butonlarıdır.
Sistem hiçbir ilave parça gerektirmeden mevcut
sinyalizasyon sistemine entegre edilebilir. Bir adet
kontrol ünitesi ve buton istasyonlarından
oluşmaktadır.
Sistemdeki tüm sesli mesajlar istenirse butona uzun
süreli basma ile aktive edilecek hale ayarlanabilir.
Kavşaktaki tüm butonlar senkronize çalışabilir.
Butonlar üzerinde 360° döndürülebilen yön gösterici
kabartma ok işareti vardır. Butonlar yeşil ışık süresince
titreşim özelliğine sahiptir. Buton üzerlerine minimum
12 x 19 cm ebatlarında bilgi levhası asılacak şekilde
montaj delikleri vardır. Şu anda İstanbul da birçok
kavşakta engelli vatandaşlarımıza hizmet vermektedir.
Özellikle görme engelli insanlar tarafından
güvenilirliği ve başarısı test edilmiştir.
Akıllı yaya butonları
2.)Hava Ölçüm ve Buzlanma Önleyici Sistemler
Yol hava durumu sürekli ölçülerek belirtilen
durumlarda sürücülere anlık bilgi aktarır. Müdahale
gerektiren durumlarda merkez anlık bilgi alarak
uyarılır. Buzlanma durumunu anlayarak otomatik
olarak tuzlama yapılabilir.Sağlam ve güvenilirdir. Bu
güne kadar Kuzey Amerika 6000 adetin üzerinde
zemin sensörü montajı yapılmış ve 15 yıldır sistem
sorunsuz çalışmaktadır. Köprüler, virajlar, yokuşlar,
hava alanları, otoparklar, askeri bölgeler ve buzlanma
nedeniyle sorun yaşanan diğer alanlarda
kullanılmaktadır.
Zemine gömülerek trafikten ve kar küreme
araçlarından etkilenmez. 1524 metreye kadar kablo
çekilebilir. Dayanıklı elektrotlar sayesinde lastik
basıncından zincirlerden ve hava durumlarından
etkilenmez. Bakım gerektirmez. Dört noktalı, iki set
algılama modülü kullanılır. Yol sıcaklığını ölçmenin en
uygun yoludur. Sensor her türlü önemli noktaya
yerleştirilebilir.İşçilik maliyetleri ve kullanılan
kimyasal madde oranı düşürerek efektif bakım
maliyeti sağlar.
Buzlanma önleyici sistemler
a.)Temel Buzlanma Önleyici Sistem
Köprü, rampa, viraj veya buzlanma açısından önem
teşkil eden diğer bölgelerde kullanılır. Yoğun basınçlı
fıskiyeler ile kimyasal madde püskürterek buzlanmayı
önler. Sistem dial-up bağlantı aracılığı ile merkezden
veya manüel olarak kontrol edilebilir.
b.) Otomatik Buzlanma Önleyici Sistem
Temel buzlanma önleyici sistemler gibi buzlanma
tehlikesi arz eden bölgelerde kullanılır. Hava Ölçüm
Sensorları sayesinde buzlanma olabilecek sıcaklıklarda
otomatik çalışma özelliği vardır. Sistem kimyasal
püskürtme aralıklarını, havanın durumuna göre kendi
ayarlar ve hem otomatik hem manuel olarak veya
merkezden kontrol edilebilir.
c.)Nitro Buzlanma Önleyici Sistemler
Nitro Sistemler kuvvetli basınç ile kimyasal
püskürtür ve Nitrojen gazı bu kimyasalları
kuvvetlendirmek için kullanılabilir. Bu sistemlerde
enerji sarfiyatını solar-led teknolojisi sayesinde güneş
ışığı ile elde eder. İletişim sistemlerinin veya elektriğin
bulunmadığı yerlerde kullanılabilir
Nitro buzlanma önleyici sistemler
3.)Led Teknolojisi, VMS Panolar
Değişken Mesaj Sistemleri ile özellikle tünel giriş ve
çıkışlarında, şehir giriş-çıkış ve köprü yaklaşımlarında
kullanılan VMS, yoldaki sürücüleri anlık
değişimlerden haberdar ederek sürücülerin daha rahat
ve hızlı yolculuk yapmasını sağlamaktadır. Yüksek
kalitede LED kullanılarak üretilir.
VMS pano
4.)Akıllı Otobüs Durak ve Sistemleri
Akıllı otobüs durak ve sistemleri, otobüs
kuruluşlarının filolarında bulunan tüm otobüslerin bir
merkezden takip edilerek otobüs güzergâhındaki
bekleyen bir yolcunun, sistemdeki bir otobüsün, o
durağa ne kadar uzaklıkta bulunduğunu ve yaklaşık
olarak ne kadar süre sonra durakta olacağını
öğrenebilecektir.
*Sistem'in Fonksiyonları
Otomatik araç takibi (AVL), kapalı devre kamera
kontrol sistemi (CCTV), yol bilgi sistemi (WIS), acil
durum uyarı ve alarmları (EA), global uydu yer
belirleme sistemi (GPS), otomatik sonraki durak ve
sonraki otobüs bilgi sistem fonksiyonlarını bir
merkezden yönetilebilir olarak sunar ve mevcut
sisteme entegre edilebilir.
*Kontrol Merkezinde Kullanımı
Araçların merkezden takibi ve yönlendirilmesi,
güvenlik ve diğer amaçlar için dahili kamera sistemi,
trafik ışıkları ile senkronize çalışma ve ışıkların bu
yazılımdan kontrolü, bilgilerin web ortamında ya da
diğer haberleşme araçları ile ilgili sistemlere ve
kullanıcılara aktarımı, yolcu sayım ve istatistiği kontrol
merkezinde kullanımıdır.
*Otobüs çerisinde Kullanımı
Yaklaşılan durağın otomatik olarak sesli anonsu,
yaklaşılan durağın değişken mesaj panolarına
otomatik olarak görüntülenmesi, dahili anons imkânı,
acil durum alarmı, görme engelliler için geliştirilmiş
cihazlara bilgi aktarma imkânı, dahili bakım ve onarım
bilgilendirme sistemi, bu iş için varsa mevcut diğer
yazılımlarla entegre çalışabilir.
Akıllı otobüs durak ve sistemleri
5.)Kılavuz Yol Yüzeyleri
Engelli vatandaşlarımızın kavşaklarda veya şehrin
önemli noktalarında yönlerini bulabilmeleri ve
güvenliklerini sağlayabilmeleri için zemine dizilen
kılavuz yol yüzeyleri kubbe kabartılı veya şerit çizgili
olmak üzere ikiye ayrılır. Engelli vatandaşlarımız için
kılavuz yol yüzeylerinin şekli ayrı uyarılar
içermektedir. Aynı zamanda değişik renkte bulunan
kılavuz yol yüzeyleri çocuklarımızın trafik eğitimlerine
yardımcı olmakta, trafikte kavşak kenarlarında
çocuklarımızın güvenliğini sağlayan bir otokontrol
sistemi olarak da görev yapmaktadır
Kılavuz yol ve yüzeyleri
6.)Detektör Ölçüm Sensörleri
Trafik sayımı yapılarak bilgiler istatistikî ve planlama
amacıyla kullanılabilinir. Trafik yoğunluğu ölçülür ve
kullanıcılar bilgilendirilir. Bir detektörle 8 şeride kadar
ölçüm yapılabilinir.
Detektör ölçüm sensörleri
7.)Aktüel Görüntülü Trafik Kontrol Kameraları
Ulaşım ağındaki güncel trafik durumu kent trafiğine hâkim
noktalara yerleştirilecek olan aktüel görüntülü trafik
kameralarından görsel olarak takip edilerek gerekli durum
değerlendirmesi yapılır. Alınan Trafik görüntüleri sayısal
ortamda Trafik Operatörlerince incelenerek istek doğrultusunda,
Yerel – Ulusal Televizyon ve Radyo kanallarına anlık trafik bilgisi
olarak sunulabilir, yazılı mesaj olarak VMS’lere iletilebilir,
internet aracılığı ile sürücü ve yolcuları bilgilendirmek ve
yönlendirmek amacıyla kullanılabilir. Ayrıca bu görüntüler Afet
Kontrol Merkezi, Valilik, Emniyet ve benzeri birimlere de
iletilerek, herhangi bir afet anında ve sonrasında, sosyal ve
toplumsal olaylarda, kameraların görüş alanı içerisinde kalan
koridorlar izlenir ve durum takibi yapılarak gerekli acil durum
eylem planlarının hazırlanması ve yürütülmesi organize
edilebilir
Trafik kontrol kamerası
8.)Kırmızı Işık ve Hız Kontrol Kameraları
Kırmızı ışık ihlallerini anında tespit, otomatik
cezalandırma sistemi, hız ihlallerinin tespiti ve
cezalandırılması, emniyet şeridi ihlalleri tespiti, yüz
tespiti amacıyla kullanılmaktadır.
Hız kontrol kamera sistemi
9.)Konuşan işaretler
*Sistemin Amacı
Görme Engelli vatandaşlarımızın özel yardımcısı
olan bu sistem kendilerini günlük yaşam içerisinde
kimseye bağımlı olmadan özgürce hareket etmelerini
sağlar.Şehir içi işaret ve levhalarını okumakta zorluk
çeken yaşlı vatandaşlarımızla, ülkemizi ziyaret eden
yabancı konuklarımıza evrensel tasarımı ve birden
fazla dil seçeneği ile güvenli ve rahat bir dolaşım sağlar.
Ayrıca bulunduğu bölgede yabancılık çeken
vatandaşlarımıza da sesli uyarı sistemi yardımcı
olacaktır.
*Çalışma Prensibi
Sabit kızıl ötesi vericiler kullanılarak, önceden kayıt
edilmiş kısa mesajlar kızıl ötesi ışık tekniğini
kullanılarak taşınabilir alıcılara gönderir. Bu alıcılar
mesajı istenilen dile çevirir ve üzerindeki hoparlörden
mesajı sesli olarak okur.
*Kullanım Alanları
Tüm kavşaklarda, otobüsler ve otobüs duraklarında,
otogar, havaalanı gibi toplu taşıma merkezleri,
belediye, bakanlık gibi devlet binaları, fuar alanları ve
merkezleri, hastane ve diğer sağlık kurumları, para
makineleri (ATM), eğlence merkezleri, alışveriş
merkezleri, müzeler, park ve bahçeler ve spor statları
kullanım alanlarıdır.
10.)Trafik Analiz Ünitesi
Kesintisiz Trafik Analiz Ünitesi ekstra sensöre gerek
kalmadan ölçüm yapabilir. Araç sayımı, araç hızı, araç
uzunluğu, zemin sıcaklığı ölçebilir. Zeminin kuru veya ıslak
olduğuna dair bilgi verir. Wireless teknolojisi ile data
transferi gerçekleştirir. Minimum 5 yıllık pil ömrü vardır.
Otoyollarda veya şehir içinde, alışveriş merkezlerinde,
otoparklarda, tüneller ve köprülerde, hava alanlarında,
askeri bölgelerde kullanılabilir. Taşınabilir Trafik Analiz
Ünitesi araç sayımı, araç hızı, araç uzunluğu,araç tipi,
zemin sıcaklığı ölçebilir. Otoyollarda veya şehir içinde, çift
yönlü yollarda, alışveriş merkezlerinde, otoparklarda,
tüneller ve köprülerde, hava alanlarında, bozuk yollarda,
kavşaklarda ve virajlarda ve askeri bölgelerde kullanılabilir.
Trafik analiz üniteleri
11.)Otoyol Bilgi Radyosu
a.)Genel Özellikler
FM veya AM radyo frekanslarını kullanarak o
bölgeden geçen taşıtlara mesaj gönderebilir. Sistem
güvenlik uyarıları, trafik kuralları ile ilgili mesajların
yanı sıra reklâm amacıyla kullanılabilir. Mesajlar
telefon veya bilgisayar aracılığı ile değiştirilebilir.
Elektriğin geçmediği bölgelerde Solar-Led teknolojisi
ile kolayca kullanılabilir. Tek başına kullanılacağı gibi
GPS senkronizesiyle network kurulabilir. Bu network
tek bir yerden kontrol edilebileceği gibi birçok
merkezde de kontrol edilebilir.
b.)Kullanım Alanları
Kaza veya yol bilgisi vermek, turizm, reklâmcılık, hava
durumu anonsları, acil durum anonsları yapabilmek
için sanayi ve askeri bölgelerde kullanılmaktadır.
Otoyol bilgi radyosu
12.)Yol Meteoroloji Bilgi Sistemleri
Yol meteorolojik bilgilendirme sistemi atmosferik
şartların, zemin sıcaklıklarının canlı izlenebilmesi ile nem
ve sıcaklık ölçümü yapabilme olanağı sağlar. Entegre
kamera sistemi sayesinde yol izlenerek, güçlü ve geniş
ölçüm yapılabilir, pasif ve aktif asfalt sensörleri eklenebilir.
Trafik uygulamalarında her mevsimde ölçüme uygun ve
uzun ömürlü tasarım yapılarak TCP/IP Protokolüne uygun
biçimde VMS veya Bilgi Radyosu ile birlikte çalışabilir.
Bilgiler otomatik olarak AUS cihazlarından sürücülere
iletilebilir. Sistem periyodik olarak hava veya yol durumunu
raporlayabilir. 24 saatlik hava durumu tahmininde
bulunabilir. Buzlanma durumlarında buzlanma önleyici
sistemi devreye sokabilir
Yol meteoroloji bilgi sistemleri
Akıllı Ulaştırma Sistemleri’nin Kullanım Alanları
Daha önce belirtildiği gibi başlangıçta AUS, otoyollardaki
işletim problemlerini çözmeye ve hizmet kalitesini
yükseltmeye yönelik olarak tasarlanmıştır. Ancak zaman
içinde farklı ulaştırma türlerini içine alan çalışmalarla
zengin bir uygulama alanı oluşmuştur. Kent içi yaya ve
sürücü bilgilendirme sistemleri, havaalanı, metro ve liman
bilgilendirme sistemleri zaman içinde adapte edilmiş
uygulamalardır. Genel olarak konuya bakıldığında aşağıda
kısaca tanıtılacak sistemler ve kullanım alanları dikkati
çekmektedir. Bu sistemler birbirinden soyutlanmış
değillerdir. Kullanım yeri ve ihtiyaçlara göre tanımlanan
hiyerarşi içinde, sürekli bir interaktif etkileşim ilişkisine
sahiptirler.
1.)Otoyol Yönetimi
Otoyol Yönetimi Merkezleri aracılığıyla ilgili
personel, trafik şartlarını elektronik olarak izler,
bunlara müdahale etme stratejilerini devreye sokar,
acil durum müdahalesi ve olay yönetimi ekiplerini
koordine ederek problemleri çözer. Kapalı devre
televizyonlar ve bir dizi sensör indüksiyon yapan
kapalı devreler, manyetometreler, mikrodalga radarı
ultrason, kızılötesi, video görüntüsü isleme, otomatik
taşıt tanıma (AVI) ve pasif akustik aygıtlar gerçek
zamanlı olarak otoyol durumunu elektronik ortamda
izlemek için kullanılabilir.
Otoyol yönetimi konusundaki önemli bir nokta da,
taşıtları otomatik olarak kontrol eden, özel donanımlı
Otomatik Otoyol Sistemi (OOS) çalışmalarıdır. Bu
sistemde taşıtların seyirleri, frenlemeleri, birbirini
takip durumları sürücü tarafından değil, sistem
tarafından kontrol edilmektedir. OOS’de yollar ve
araçlar otomatik kontrole imkân sağlayan özel
sensörlere bilgisayarlara ve iletişim ağlarına sahiptir.
Bu tür bir yolda seyahat edebilmek için özel donanımlı
bu taşıtların özel olarak tasarlanmış şeritler üzerinde
ilerlemeleri sağlanır ve taşıtın kontrolü daha sonra
sistem tarafından denetlenir.
OOS kullanılan bir yolda trafik hacmi kötü hava
koşullarında bile 2-3 katına çıkarılabilmektedir. Bunun
mümkün olmasının sebepleri su şekilde sıralanabilir:
• Yolda hızlanma, yavaşlama veya dalgalanma gibi olayların
etkilerini düzgün sürüş performansı sağlayarak
azaltmaktadır.
• İnsani etkilerden dolayı oluşan trafik akım değişimlerini
azaltmaktadır.
• Tümüyle otomatik kontrol sayesinde mümkün olan daha
sıkı işletme toleranslarını kullanarak trafik yoğunluğunu
güvenli bir şekilde artırmaktadır.
• Çok yoğun trafikte giriş ve çıkışları kontrol ederek
otoyoldaki trafiğin optimum hız ve aralıklarla ilerlemesine
imkân sağlamaktadır .
2.)Olay Yönetimi
Olay yönetimi, genellikle otoyol yönetimi tarafından
sağlanan izleme, trafik kontrol stratejileri ve seyahat bilgi
kaynaklarından faydalanmak için tamamen entegre edilmiş
bir sistemdir. Trafik kazalarını, hasarlı araçları, enkazları,
otoyol ve belli baslı anayollardaki diğer tekrarlanmayan
akış engellerini hızlı bir şekilde belirleyip, kaldırmak için
organizasyon ve faaliyetler yapar. Bu sistemde yollar hızlı
bir şekilde temizlenip normal akış seviyesine getirilir. Bir
yandan ilgili kuruluşların ihtiyaç ve sorumlulukları
karşılanırken bir yandan da seyahat edenlerin moral
bozuklukları ve gecikmeleri asgariye indirilir. Olay
yönetimi sistemi, otoyol yönetimi sisteminin teknik
altyapısındaki tüm bileşenlerden yararlanır.
3.)Arter Yönetimi
Kent içi ulaşım ağının özellikle de ana yolların, trafik
sinyal zamanlarının düzenlenmesi, koordine edilmesi
ve kontrolü amacıyla kurulan sistemlerdir. Gerçek
zamanlı sinyalizasyon kontrolü, toplu tasıma ve acil
durum araçlarına duyarlı sinyal zamanlarının
düzenlenmesi de arter yönetimi ile yapılır.
Sinyalizasyonun kontrolü her bir arterdeki kavşaklar
için sinyal devresi zamanı miktarını ayarlama ve
talepteki değişikliklere uygun operasyonu koordine
etme yeteneği sağlar.
4.)Elektronik Geçiş Ücreti Toplama
Bu sistem, ücret toplama noktalarındaki gecikmeleri
azaltmak için elektronik finansman işlemlerini
uygulamak, yolcular ve kamu kurumlarının nakit para
ihtiyacını azaltmak, kuruluşlar arasında ortak bir
ödeme ortamı kurmak ve kurumsal maliyetleri
düşürmek amacına hizmet eder.
5.)Elektronik Yol Ücreti Ödeme
Seyahat ile ilgili yol ve park ücretlerini toplamak için
elektronik haberleşme, veri işleme ve veri saklama
imkânlarının kullanıldığı sistemlerdir. Bu sistem
kurumlara muhasebe ve mali islerini otomatikleştirme
imkânı verirken, yolculara ücret ödeme kolaylıkları
sunar.
6.)Toplu Taşıma Yönetimi
Bir toplu taşıma işletmesine ait taşıt filosunun
yönetimini gerçek zamanlı olarak, araç konumlarını
izlemek suretiyle destekleyen sistemlerdir. AVL ve GPS
teknolojisi ile donatılmış olan taşıtlar, araç izleme
zeminini oluşturur. Taşıtın o anki konumu hakkındaki
bilgiler merkezi bir birime iletilir ve bu birim de gerçek
konumu programlanan konum ile karşılaştırır.
7.)Karayolu-Demiryolu Kavşağı Yönetimi
Hemzemin karayolu-demiryolu kavşakları özel
türdeki kavşaklardır. Bu kavşaklarda yol hakkı
demiryolu araçları ile karayolu taşıtları arasında
paylaşılır. Hızlı seyreden ve duruş mesafeleri uzun olan
demiryolu araçlarının kendilerine has seyir zorlukları
vardır. Sonuç olarak bunlar, karayolu sürücülerini geçiş
tehlikeleri konusunda yeterince uyarabilmek amacıyla
güvenlik sistemlerinin kullanılmasına imkân tanıyan
otomatik sistemlerdir.
8.)Acil durum yönetimi
Acil durum yönetim sistemlerinin amacı, acil durum
ekiplerinin müdahale sürelerini iyileştirerek, hayat
kurtarmak ve maddi zararları azaltmaktır. Acil durum
yönetiminin üç ana bileşeni, acil durum aracı, filo
yönetimi ve güzergâh kılavuzluk hizmetidir. Acil
durum filo yönetimi, araçların bilgisayar yardımı ile
intikaline imkân tanımak için AVL ekipmanından
yararlanır. Araç konum ve durumu ile ilgili gerçek
zamanlı bilgiler kullanılarak, araçlar olaylara göre en
uygun şekilde belirlenip gönderilebilmektedirler
9.)Bölgesel çok-türlü seyahat bilgileri
Bu sistemler, bölgesel ulaşım ağı üzerindeki çeşitli
ulaşım türleri hakkında bilgi toplayıp yayma imkânı
sağlar. Bu sistemin bilgilerini ulaşım türü seçiminde,
güzergâh seçiminde ve seyahat zamanı
programlamasında bu kadar değerli yapan, birbirinden
farklı birçok kaynaktan bilgilerin toplanması ve bu
bilgilerin daha kolay yayılabilen biçimde sunulmasıdır.
Seyahat eden insanlara sadece daha etkili ve bilinçli
seyahat etme imkânı tanınmakla kalmaz, aynı
zamanda altyapıya da kapasitesinde veya kapasitesinin
üzerinde olan yerler, zamanlar ve türlerde, talebi
potansiyel olarak düşürme imkânı sağlar
Dünyadaki Bazı Uygulamalar ve Türkiye’de Akıllı
Ulaştırma Sistemleri’nin Durumu
ABD’deki nüfus yoğunluğunun on iki katı nüfus
yoğunluğuna sahip Japonya’da, trafikteki tıkanıklıkları ve
diğer ulaştırma problemlerini çözmek için AUS’nin
geliştirilmesi konusunda önemli adımlar atılmıştır. CACS
programı ile 1973-1979 yıllarında araç-içi gösterge birimleri
ve kentlerdeki interaktif güzergâh kılavuzlama
sistemlerinin test çalışmaları tamamlanmıştır. 1994’te beş
bakanlığın beraberce oluşturduğu İleri Bilgi ve Haberleşme
Konseyi, 1995’de AUS Dünya Kongresi’ni desteklemiş ve
yukarıda kısaca tanıtılan dokuz konu üzerinde ar-ge ve
stratejik plan çalışmalarını resmen tanımlamıştır.
Bu dönemde AUS’ne tahsis edilen yıllık bütçe yaklaşık 670
milyon dolardır. 1996 itibariyle yaklaşık olarak 40 değişik
modelde araç içi navigasyon sistemi Japonya’da 25 şirket
tarafından pazarlanmıştır. Toplam satış miktarı bir
milyonun üzerinde gerçekleşmiştir. Yaklaşık 10.000 km’lik
ücretli yolda otomatik geçiş ücreti toplama sistemi
kurulmuştur. Günümüzde Japonya’da sinyal kontrolleri,
araç içi birimlere gerçek zamanlı trafik bilgilerinin iletimi,
toplu taşıma araçlarına öncelik, dinamik yol güzergâh
sistemleri ve ticari araçların izlenmesi için en uygun çözüm
yollarını kullanmak üzere güvenlik, konfor ve çevre ile ilgili
konularda önemli çalışmalar devam etmektedir.
Paralel çalışmalar ve uygulamalar Amerika ve
Avrupa’da (Özellikle Fransa ve Almanya) da
sürdürülmektedir. Japonya örneğinde değinilen
konularda, Amerika-Avrupa-Japonya rekabeti
teknolojik gelişim adına son derece yararlı
sonuçlar doğurmuştur.
A.B.D. 'de 75 metropolitan alanında 1996-2015 yılları
arasında yapılacak AUS yatırımlarıyla,
*Zaman kazancı %41,
*Kaza azalması %42,
*İşletme maliyeti kazancı %6,
*Emisyon, yakıt kazancı %6,
*Maliyet kazancı ise %5 olarak hedeflenmektedir ki bu
yatırımların yaklaşık maliyeti ise 300-350 milyar $ ‘ı
bulmaktadır.
Clarus, yol meteoroloji sistemi her zaman her yerden
yol hava bilgisini değerlendirme ve gösterme
sistemidir. Çevre sensör istasyonları sayesinde (ESS,
environmental sensor stations) es zamanlı atmosfer ve
yol gözlemi yaparak bilgi verir. Ayrıca su seviyesi
ölçümü için de kullanılabilmektedir
Çevre sensör istasyonu
ESS sistemi, 33 fit yükseklikte rüzgâr sensörü,
kamera, 10 fit yükseklikte radyasyon sensörü ve yağış
miktarını ölçen sensör, 6,5-10 fit yükseklikte görüş
mesafesi sensörü, 5-6,5 fit yükseklikte çiğlenme
noktası sıcaklık ölçüm sensörü, 3-5 fit yükseklikte kar
kalınlığı ölçüm sensörü, yol yüzeyi, su baskını, su
seviyesi, biriken yağış miktarı ölçüm sensöründen
oluşmaktadır.Çevre sensör istasyonları Canada
çevresinde 142 adet, Pensilvanya ulaştırma birimi yol
hava şartları istasyonlarında (RWIS) 2435 adet
bulunmaktadır.
Kiosk dokunmatik ekran
Yük istasyonlarına ve dinlenme tesislerine
yerleştirilen Kiosk ekranlar sayesinde ESS bulunan
noktalardan seyahat rotasındaki yol durumu hakkında
bilgi alınabilmektedir . Clarus web sitesi sayesinde
ESS bulunan bölgelerin yol durumu hakkında bilgi
alınabilir.
Clarus web sitesi
Akıllı Ulaştırma Sistemleri’nin Türkiye’deki
Uygulamaları
Türkiye’de AUS konusundaki ilk atılımların miladının,
1980’li yıllarda inşa edilen Gebze-İzmit Ekspres yoluna
kadar götürülmesi mümkün görünmekle beraber, somut
çalışmalar, 1992’de hizmete sokulan Otoyol Ücret Toplama
Sistemi ile baslar. Bu sistem, otoyol üzerinde seyreden
araçların kat ettikleri mesafe ve araç sınıfına göre
ücretlendirilmesi amacıyla geliştirilmiş operatörlü bir
sistemdir. Ayrıca otoyollarda acil durum yönetim sistemleri
isletilmektedir. Kullanıcılar, seyahatleri esnasında
karşılaştıkları kaza, arıza, terör gibi problemleri acil durum
telefon üniteleri yardımıyla otoyol bakım isletme
merkezlerine bildirmektedirler.
1999 yılında Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nde
Otomatik Geçiş Sistemi (OGS) uygulamaya konulmuştur.
Günümüzde, 49 ücret toplama sahasında 129 şeritte OGS
tesis edilerek isletmeye açılmıştır. Sisteme kayıtlı abone
sayısı 2004 yılı bası itibariyle 300.000’i aşmıştır. Ücret
toplama sistemlerinde OGS’ye ilave olarak yeni bir ödeme
sistemi olan Kartlı Geçiş Sisteminin (KGS) tesis edilmesi
benimsenmiştir. KGS’de, OGS’deki araca takılan elektronik
etiket yerine, sürücülerin cüzdanlarında taşıyabilecegi
kredi kartı büyüklüğünde özel kartlar kullanılmaktadır.
Otoyol kullanıcısı, Otoyol Giriş ve Çıkış İstasyonlarına
kurulan Kart Okuyucu/Yazıcı cihaza bu kartı yaklaştırarak
okutacak (kart okuma süresi maksimum 0,5 sn) ve geçiş
ücreti tahsilâtı gişe memuru olmadan otomatik olarak
yapılacaktır. Ülkemizde son yıllarda özel sektör de konuya
ilgi göstermektedir.
1999’da Bolu Dağı Trafik Bilgi Sistemi Projesi,
2000’de Ankara Trafik Bilgi Sistemi- AUS Projesi ve
Aydın-İzmir Otoyolu Selâtin Tüneli Projesi, 2001’de
İstanbul Trafik Bilgi Sistemi-AUS Projesi uygulanmaya
başlanmıştır. 2004 yılında Ankara Trafik Bilgi
Sistemi’nin uzantısı olan projeler hayata geçirilmiştir.
Tüm bu projelerde çok sayıda değişken mesaj
işaretleri, değişken trafik işaretleri, değişken şerit ve
hız limit işaretleri, plaka tespit ekipmanları, radarlar,
çeşitli tipte sensörler kullanılmaktadır
Bolu Dağı Trafik Bilgi Sistemi Projesi – 1999, Bolu
Dağı Geçişi Trafik Bilgi Sistemi Projesi Türkiye'de ilk
defa uygulanan bir proje olmuştur. VMS-Değişken
Mesaj işaretlerinin Türkiye'deki ilk uygulamaları da bu
proje kapsamında yapılmıştır. Projede hem yazı hem
grafik özellikli Değişken Mesaj işaretleri kurulmuştur.
VMS-Değişken Mesaj İşaretlerinin kontrol ve yönetimi
TCK Trafik Kontrol Merkezinden yapılmaktadır.
Sürücülere verilmesi gereken her türlü mesaj, bilgi,
uyarı, trafik işaretleri kontrol merkezindeki VMSDeğişken Mesaj İşareti Kontrol Yazılımı ile operatörler
tarafından bütün ilgili Değişken Mesaj İşaretlerine
gönderilmektedir.
Yazı ve grafik tümleşik değişken mesaj işareti
Değişken mesaj işareti ve VMS kontrol programı ekranı
Mobil Değişken Mesaj İşareti Projesi – 2001,
Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından alımı
gerçekleştirilen tasarım ve üretimi tek renk Mobil
Değişken Mesaj İşaretleri, karayollarında trafiği
düzenlemek ve sürücüleri bilgilendirmek amacıyla
kullanılmaktadır. Mobil VMS kontrol programı ekranı
görülmektedir.
Mobil VMS kontrol programı
Sistemler römork üzerindeki bir kumanda paneli ile
lokal olarak yönetilmektedir. Bütün sistemlerde GSM
haberleşme altyapısı kurulmuştur. Bölge
müdürlüklerinde kurulan sistem kontrol programı ile
bütün sistemler uzaktan kontrol edilebilmektedir.
Ayrıca yetkilendirilmiş cep telefonları ile sistem
kontrol edilebilmekte ve izlenebilmektedir. Kayseri /
Erciyes Dağı Yolu Trafik Bilgi Sistemi – 2002, Erciyes
Dağı Yolu Trafik Bilgi Sistemi Projesi dağ yolu koşulları
hakkında sürücülerin bilgilendirilmesi için
kurulmuştur. Bu yol üzerinde kurulan Değişken Mesaj
İşaretleri zorlu hava koşullarında çalışarak sürücülere
yol ve hava durumu bilgisi vermektedir
Yol bilgilendirme sistemi
İstanbul Trafik Bilgi Sistemi AUS Projesi - 2001, 2002,
2003, İstanbul' da 2001 yılı içerisinde Değişken Mesaj
İşaretleri - VMS ile Trafik Bilgilendirme Sistemi
kuruldu. 2002 ve 2003 yıllarında eklenen çift renk
grafik VMS'ler (Sekil 4.8) ile sistem genişletildi. Bu
sistemler ile sürücüler özellikle boğaz köprülerindeki
trafik ve yol durumu hakkında anında
bilgilendirilmektedirler. Bütün VMS'ler İstanbul Trafik
Kontrol Merkezi ile RF modemler üzerinden
haberleşmekte ve trafik kontrol yazılımları ile kontrol
edilmektedir. Sekil 4.9’da AUS kontrol yazılım ekranı
görülmektedir.
Çift renk grafik VMS
AUS kontrol yazılımı
1995 yılından itibaren İstanbul Büyükşehir Belediyesi
tarafından, geçiş sistemini modern ve verimli hale
getirmek; yolcu hat mesafelerinde ve farklı zamanlarda
değişik fiyat uygulamasını mümkün kılmak; yolcu
sayısı ve dağılımına bağlı olarak talep seviyesini sürekli
izleyebilmek, gün/saat bazında veri toplayarak
geleceğe yönelik talep tahmini gerçekleştirmek; gelen
yolculardan bilet türü, saatlere, istasyonlara ve hatlara
göre yolcu dağılımlarının sürekli çıkartılarak ilgili
kurumlara verilmesi amacıyla elektronik bilet sistemi
(AKBL) kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde AKBL
uygulamaları özellikle türler arası entegrasyon ile
gelişerek devam etmektedir
İstanbul genelinde bulunan ana arter ve kavşaklarda
yol ve sürüş güvenliğini oluşturmak, sinyalizasyon
şebekesinin en iyi şekilde çalışmasını sağlamak, trafik
emniyeti için bir merkezde toplanan trafiğin anlık ve
genel durumlarını izlemek, yönlendirmek,
koordinasyon sağlamak, bilgi ve görüntüleri
yayınlamak amacıyla çalışan Ulaşım Kontrol Merkezi
(UKM) kurulmuştur
Ulaşım kontrol merkezi
55 kritik noktaya yerleştirilen ve 270° dönüş açısına
sahip trafik kameraları ile yaklaşık 150 ana arterdeki
trafik durumu canlı olarak izlenmekte, yine yollara
yerleştirilen loop, sensör vb algılayıcılardan alınan
trafik yoğunluk bilgileri UKM’ de Trafik Yoğunluk
Haritaları oluşturularak toplanmaktadır.
Trafik yoğunluk haritası
Alınan bilgilere dayanarak sinyalizasyon programları
ve süreleri en uygun akışkanlığı sağlayacak şekilde
ayarlanmakta ve elektronik bilgi panoları-VMS
(Elektronik Yönlendirme ve Bilgi Panoları) aracılığıyla
sürücüler alternatif güzergâhla ilgili trafik yoğunluk
bilgisine ulaşabilmekte ve trafik yoğunluğu az olan
bölgeyi tercih etmektedir. Böylece sürücü ve yolcular
yola çıkmadan önce de gidecekleri güzergâhla ilgili
trafik yoğunluk bilgisine ulaşabilmekte ve trafik
yoğunluğu az olan bölgeyi tercih etmektedir.
Geri Sayım Cihazları ile sinyalize bir kavşakta, araçlar
ve yayalar için, bir faz içerisindeki yeşil ve kırmızı
sürelerin ne kadar olduğunu aktarır. Buna göre
insanların, olumsuz psikolojik etkilerini minimuma
indirmek, dolayısıyla taşıt ve yaya güvenliğini artırmak
hedeflenmektedir. Sonuçta; UKM tarafından toplanan
veriler ışığında optimum sinyal süreleri belirlenmekte,
teknolojik ürünler kullanılarak yaya ve sürücüler
ulaşım akslarında optimum dağılmakta ve trafiğin eş
zamanlı olarak yönetimi sağlanmaktadır.
1.)Akıllı Durak Sistemi
İstanbul Büyükşehir Belediyesinde ilk olarak
metrobüs hattında devreye girecek olan ve güneş
enerjisiyle çalışan Akıllı Duraklar ve Aydınlatma
Sistemleri yapılacaktır. Sistem kapsamındaki
otobüslerde bulunan ekranın, hem reklam, hem de
yolcuları bilgilendirme amaçlı kullanılacak, bu ekran,
akıllı duraklarla da irtibatlı olacaktır. Sistemde sesli
ikazlar olacak, böylece otobüste kitap okuyan ya da
dalgın olan yolcu, hangi durağa geldiğini sesli ikazdan
duyabilecek, ayrıca yolcu, kaç dakika sonra hangi
durağa geleceğini de ekrandan izleyebilecektir
Sisteme dâhil olan otobüslerde güvenlik kameraları
bulunacak, kamera, otobüsün içini gösterecek ve
kayda alacak böylece otobüsün içindeki kapkaç, gasp
gibi tüm olumsuzluklar da kaydedileceğinden,
gerekirse emniyetle ilgili birimlere de bu görüntüler
aktarılabilecektir. Ayrıca akıllı duraklar, güneş
enerjisiyle çalışan bir sistem olduğu için durağın
bulunduğu yerde 5 gün elektrikler gelmese bile sistem
çalışabilecektir.
Bu sistem sayesinde, yönetim merkezinden
otobüslerin doluluk oranları ve duraklara varış
durumları gibi bilgiler de tespit edilebilecektir. Ayrıca
akıllı duraklar, güneş enerjisiyle çalışan bir sistem
olduğu için durağın bulunduğu yerde 5 gün elektrikler
gelmese bile sistem çalışabilecektir. Sisteme bağlı
otobüs herhangi bir trafik sinyalizasyonuna
yaklaştığında, mümkünse bu otobüse yeşil ışık
yakılması sağlanarak, geçiş üstünlüğü tanınacaktır.
Böylece, toplu tasıma araçlarını kullananların daha
kısa sürede duraklara ulaşması sağlanmış olacaktır.
Akıllı durak
2.)Bolu Dağı Hava Durumu Bilgilendirme Sistemi
Bu iş kapsamında firma;700 adet sis lambasını bolu dağı
geçişinin sis yönünden kritik olan kesimine koyacak,4 adet
istasyon kuracaktır. Bu istasyonlarda; yol üzerindeki
muhtelif noktalara toplam 4 adet yerleştirilecektir. Sistem
içinde araç algılayıcıları, yol yüzeyi algılayıcıları, güneş
enerjisi besleme ünitesi ve RF haberleşme ünitesi
bulunacaktır. Araç algılayıcıları bünyesinde ise manyetik
alan ve sensörler bulunacaktır. Sistem içinde ayrıca sis, kar,
buz, yağmur ve ısı sensör ve dedektörleri bulunacaktır.
Sistem günes enerjisi solar panel beslemeli olacak ve
muhtemel elektrik kesintilerinde veya elektrik olmayan
yerlerde kesintisiz ara vermeden çalışabilecektir. Araç
algılayıcıları şu işlemleri gerçekleştirebilecektir:
• Araçları sayacak,
• Araçların hızlarını tespit edecek,
• Araçların sınıflandırmasını yapacak,
• Ayrıca yol yüzey durumu algılayıcıları yol yüzeyi ve çevresi
hakkında aşağıdaki bilgileri toplayacaktır;
• Yol yüzeyi ve yüzey altının sıcaklığını ölçecek,
• Yol yüzeyinde ıslanma veya buzlanma olup olmadığını
tespit edecek,
• Kar yağışını dedekte edecek,
• Yağmuru dedekte edecek,
• Esen rüzgârın şiddetini (km/saat) ölçecek ve yönünü
tayin edecek,
• Sis durumunu belirleyecek,
• Kamera yardımıyla her istasyondan 24 saat görüntü
aktarımı yapacak,
İstanbul-Ankara güzergâhında Bolu Dağı tünelinden
önceki 3 viyadügün, bölgenin yapısı nedeniyle sürekli
rüzgârın etkisine açık durumdadır, bu nedenle
viyadüklerde yoğun buzlanmalar yaşanabilmektedir.
Bunu önlemek üzere viyadüklere buzlanmayı algılayıcı
sistemler kurulmuştur. Bu sistemler ısıyı algılayıp
merkeze aktarmaktadır.Viyadüklerde ısı 1 derecenin
altına düştüğünde sıvı otomatik olarak otoyol yüzeyine
püskürtülmektedir. Püskürtülen malzeme buz çözücü
sıvı malzemedir. Viyadüklerin kenarına su boruları
döşenmiştir. Buz çözücü kimyasal sıvı buradan yola
püskürtülmektedir
3.)Ülkemizde Kullanılan Paralı Geçiş Sistemine
Örnek
Plaka Tanıma Sistemi (PTS), araçları, plakaları
vasıtasıyla tanımaya yarayan bir görüntü isleme
teknolojisidir. Bu teknoloji yetkili giriş-çıkış sistemleri,
güvenlik uygulamaları, trafik projeleri ve örneklerde
anlatılan şekilde birçok değişik amaçla
kullanılabilmektedir.
PTS sisteminin içeriğini aşağıdaki öğeler oluşturmaktadır:
1. Kamera: Görüntü almak maksadıyla kullanılır.
2. Aydınlatma: Her koşulda aynı kalitede görüntü alınmasını sağlamak
için kullanılan ışık (genellikle kızıl ötesi) kaynağı.
3. Çerçeve Yakalayıcı: Bilgisayarın görüntüdeki bilgiyi okuyabilmesine
yarayan ve kameralarla bilgisayar arasında işlem yapan bir ara yüzdür.
4. Bilgisayar: Linux veya Windows işletim sistemi çalıştıran ve PTS
sisteminin okuma yazma tanımlama ve benzeri tüm uygulamalarını
çalıştırmaya yarayan bir bilgisayar.
5. Yazılım: Okuma işlemi için gerekli olan program.
6. Donanım: Yazılımlarla ve bilgisayarlarla kameralar arasında iletişimi
kuran denetleyen ve organize eden parçalar ve kartlar.
7. Veri Tabanı: Önceden kaydedilmiş bilgilerin kayıtlı olduğu bir yerel
bilgi bankasıdır, burada okuma sonuçları, kayıtları ve isteğe göre başka
kayıtlar tutulabilmektedir.
Plaka tanıma sisteminin ilk aşaması
Şekilde Plaka tanıma sisteminin ilk asaması
görülmektedir. Araç güvenli alana yaklaşır ve manyetik
detektöre yanaşarak devri başlatır. Döngü detektörü
arabayı algılar ve arabanın varlığı PTS ünitesine işaret
edilir. PTS ünitesi aydınlatmayı aktifleştirir (çoğu
durumlarda görünmez kızıl ötesi) ve PTS
kamerasından ön veya arka plakadan görüntüler alır.
Plaka tanıma sisteminin ikinci aşaması
PTS, ikinci aşamasında görüntüyü farklı görüntü
işleme algoritmalarıyla analiz eder, görüntüyü
geliştirir, plaka pozisyonunu bulur, plaka dizgisini
çıkarır ve özel bir yapay zekâ metodu kullanarak
karakterleri tespit eder.
Plaka tanıma aşaması
Plaka tanıma aşamasında aracın izin verilen araçlar
listesinde olup olmadığına bakar eğer bulduysa aracın
geçişini aktife ederek kapının açılması için sinyal
gönderir. Bu ünite aynı zamanda yeşil ”geç” ve kırmızı
“dur” ışıklarını da yakabilir. Ünite aynı zamanda kişisel
bilgi ile birlikte “hoş geldiniz” mesajı da
görüntüleyebilir.
Aracın geçiş aşaması
Aracın geçiş aşamasında, izin verilen araç güvenli
alana girer. Kapıyı geçtikten sonra detektör kapıyı
kapatır. Simdi sistem bir sonraki aracın güvenli alana
yanaşmasını beklemektedir. Görüntüden alınan
bilgiler çeşitli amaçlar için kullanılabilir. Mesela hız
tespiti veya kırmızı ışık ihlali gibi. Bu uygulamaların
tümü insan beynini taklit eden PTS ünitesi tarafından
yapılan otomatik görüntü algılama yöntemini
kullanırlar.
SONUÇ
Dünyada yaşanan hızlı ve radikal değişimler ve gelişmelerle ülkemiz
kentleri ve kentlerdeki ulaşım sistemleri kıyaslandığında henüz
çözümlerin değil, sorunların başında olduğumuz anlaşılmaktadır. Batı
ülkelerinin kentlerindeki ulaşım sistemlerinin tam tersi olan bir türel
dağılım sayesinde hala toplu tasım ağırlıklı bir ulaşım yapısına sahip
olan kentlerimizde artan nüfus, ekonomik faaliyetler, otomobil
sahipliliği dikkate alındığında kentlerimizin gelecek yüzyıldaki
sorunlarının da hızla artması beklenmektedir.
AUS artık zorunlu hale gelmektedir. İhtiyaçlar ve sorunlar tespit
edilerek olası çözümler belirlenmelidir. Ölçüm sistemleri kurularak
veriler toplanmalı ve istatistikler çıkarılmalıdır. Veriler ışığında gerekli
yerlere uygun AUS kurulmalı, kullanıcı personele gerekli eğitimler
verilmelidir. Değişken şartlara göre dinamik çözümler getirilmelidir.
Kurumlar arası işbirliği oluşturulmalıdır. Diğer şehirlerdeki
uygulamalar incelenmeli, veri alış verisinde bulunulmalı, onların
tecrübe ve hatalarından faydalanılmalıdır. Önceliğin insanların
güvenliği olduğu unutulmamalı, buna göre politikalar belirlenmelidir.