Implementation Concept TURKEY BİNALARDA ENERJİ TASARRUF

Transkript

Eğitim Materyalleri
www.better-building.eu
Implementation Concept
BİNALARDA ENERJİ TASARRUF DANIŞMANI
TURKEY
Modüler Müfredat ve
Eğitim Materyalleri - TURKİYE
-1-
2
Proje ortakları:
•
IAL Emilia Romagna, Bologna, Italy (Proje Sunucusu)
•
BEST Institut für berufsbezogene Weiterbildung und Personaltraining GmbH,
Vienna, Austria (Proje Koordinatörü)
•
Fundatia Romano-Germana Timisoara, Timisoara, Romania
•
GLOBALTraining and Consulting, Istanbul, Turkey
•
PAPILOT - Zavod za vzpodbujanje in razvijanje kvalitete življenja, Ljubljana,
Slovenia
•
Rogaland Kurs og Kompetansesenter, Stavanger, Norway
•
Tekniker Eğitim Sağlık Kültür Vakfı (TEK-SAV), Ankara, Turkey
LLP-LDV/TOI/07/IT/307
Bu proje AB komisyonunun finansmanı ile sağlanmaktadır. Dokümanlardaki
bilgilerin
tamamı
yazarların
görüşlerini
yansıtmaktadır.
Dokümandaki
açıklamalardan dolayı AB komisyonu sorumlu tutulamaz ve dokümanlar hiçbir
şekilde AB komisyonunu bağlamaz.
Copyright 2009
ww.better-building.eu
3
Better Building
4
BİNALARDA ENERJİ TASARRUF DANIŞMANI
Modüler Müfredat ve Eğitim Materyalleri
5
Better Building
İÇİNDEKİLER
Özet ..................................................................................................................... 13
I.GİRİŞ................................................................................................................... 15
II. Binalarda Isı Yalıtımı Kursu İçeriği.................................................................................................................................. 16
Konu 1 Çevre ve yapı arasındaki enteraktif (karşılıklı) etkiler......................... 17
Konu 2 Eski ve yeni yapı kanun ve yönetmelikleri ........................................ 18
Konu 3 Isı yalıtımı gerekliliği ve beklentileri ................................................. 19
Konu 4 Mevcut binalarda konfor ve enerji bütçesi........................................ 19
Konu 5 Panellerin kabul edilebilir ısı değerleri. ............................................. 20
Konu 6 Binalarda nemlilik ve yoğuşma oluşumu. ........................................ 21
Konu 7 Binaların termo teknik olarak yeniden yapılmasında kullanılan yalıtım
malzemeleri. ............................................................................................. 22
Konu 8 Malzeme kategorilerine göre Termo Teknik yeniden yapım ve
iyileştirme yöntemleri................................................................................. 23
Konu 9 Ek ısı yalıtımının ekonomik fizibilitesi. ............................................. 25
Konu 10
Güneş enerjisi kullanımı. ............................................................ 25
Konu 11 Yapım artıklarının geri dönüşümü................................................. 26
III. Başvuru Rehberi .................................................................................. 27
Adım 1: Altyapı Oluşturulması ..................................................................... 28
Adım 2: Bilgi toplanması............................................................................. 28
Adım 3: Bina veya daire sahipleriyle irtibat kurulması (1.Toplantı).................. 28
6
Adım 4: İyileştirme alternatifleri konusunda bilgi araştırması (2.Toplantı)........ 29
Adım 5: Isıl iyileştirme ile ilgili öneriler ve bilgilenme (3.Toplantı)................... 29
Adım 6: Değerlendirme ve tarihlerin belirlenmesi.......................................... 30
Adım 7: Çözüm Önerileri (4.Toplantı) .......................................................... 31
Adım 8: İyileştirmenin Başlaması. Hazırlıklar /Bina sahiplerinin kararı ............. 31
Adım 9: Başvuru işleminin değerlendirilmesi................................................. 32
EK 1 Prefabrike bina sahiplerinden elde edilen bilgiler ............................... 34
1. Enerji Tasarrufu- Bir Gereklilik ................................................................ 35
1.1. Dış duvarlar, pencereler, tavanlar, çatı döşemeleri, mahzenler boyunca
olan ısı kaybı. ............................................................................................ 36
1.2. Çevre duyarlılığı- çevre kirliliği. ............................................................. 37
1.3. Binaların ısıl iyileştirilmesi gereklimidir ? ................................................ 38
2. Bina/Kat Sahipleri İçin Enerji Tasarrufu (Maliyet azaltımı) ......................... 39
2.1 Yalıtım olmayan evlerde ısı kayıplarının dağılımı. ..................................... 39
2.2 Hesaplama örnekleri............................................................................. 40
2.3. Doğru ısı yalıtımı ne demektir ? ........................................................... 43
3. İyileştirmenin maliyeti nedir? ................................................................. 45
3.1. Dış duvar iyileştirme maliyetleri (2007). ................................................ 45
3.2. Pencere yenileme maliyetleri................................................................ 46
3.3. Çatı zemin iyileştirme maliyetleri........................................................... 47
3.4 Binalarda Enerji Tasarrufu El ilanları (Proje Broşürü) .... Fehler! Textmarke
nicht definiert.
7
Better Building
EK 2 Veri İşleme. ................................................................................................. 50
1-Binaların projelerinin ve düşey kesitlerinin çizilmesi.................................... 52
1.1 Binanın düşey kesiti ............................................................................. 52
1.2 Bina projeleri ....................................................................................... 53
1.2.1 Projeler tavan ve normal katlar........................................................... 53
1.2.2 Projeler zemin kat. ............................................................................ 54
2. Çevresel yapı elemanlarının belirleme ...................................................... 55
2.1 Dış duvarlar......................................................................................... 55
2.2 Dış ahşaplar ........................................................................................ 56
2.2.1 Dış pencereler................................................................................... 56
2.2.2 Dış kapılar. ....................................................................................... 56
2.3 Üst (tavan) döşemeleri ......................................................................... 56
2.4 Alt döşemeler ...................................................................................... 57
3.Hesaplamada kullanılacak verilerinin elde edilmesi. ................................... 58
3.1 Dış ortam sıcaklık tespiti. ...................................................................... 58
Bu değerlerin hesaplanması binanın bulunduğu iklim bölgesine bağlıdır. ......... 58
3.2 İç ortam sıcaklık tespiti......................................................................... 62
4-Genel ısı iletkenlik katsayısı k nın tespiti.................................................... 63
4.1 – Dış ahşap işler için genel ısı iletkenlik katsayısı k nın tespiti. .................. 74
4.2 Genel ısı iletim katsayılarının belirlenmesi. .............................................. 75
4.3 En üst tavan için ısı iletim katsayılarının belirlenmesi. .............................. 76
4.4. Zemin döşemesi için ısı iletim katsayılarının belirlenmesi. ........................ 77
8
5- Hesaplama yüzeylerinin belirlenmesi. ...................................................... 78
5.1 Dış kapı ve pencere yüzeyleri ................................................................ 78
5.2 Dış duvar yüzeyleri............................................................................... 78
5.3 En üst tavan için. ................................................................................. 79
5.4 Zemin döşemesi için............................................................................. 79
6-Bina iskeletinden olan kayıpların hesaplanması. ......................................... 80
7-Kontrolsüz giren havanın ısıtılması ile olan kayıplar. (Yarıklar, aralıklar v.s ) . 80
7.1 Yarıklardan kontrolsüz giren havanın ısıtılması için gereken ısı.................. 80
7.2. Birleşme kenarlarının boylarının belirlenmesi.......................................... 82
7.3 Havalandırma yoluyla giren havanın ısıtılması için gereken ısı hesabı. ....... 83
8- Binanın toplam ısı kaybı hesabı. .............................................................. 83
9- Yıllık ısı gereksinimi hesabı. .................................................................... 84
10-Yıllık ısı maliyeti hesabı. ......................................................................... 84
11-Binaların ısıl iyileştirme kriterlerinin belirlenmesi. ..................................... 85
11.1 Dış duvarlar ....................................................................................... 85
11.2. Dış Ahşaplar ..................................................................................... 86
11.2.1. Dış pencereler ................................................................................ 86
11.2.2. Dış Kapılar ..................................................................................... 86
11.3. Tavan Döşemesi................................................................................ 86
11.4. Zemin üstü döşeme ........................................................................... 87
Bu döşeme Şekil 6 daki gibi idi.................................................................... 87
12. Genel ısı geçiş katsayısı K nın belirlenmesi.............................................. 88
9
Better Building
12.1 Dış duvarlar için. ................................................................................ 88
12.2. Dış ahşaplar...................................................................................... 89
12.3 Üst panel için..................................................................................... 90
12.4 Zemin üstü döşeme için. ..................................................................... 91
13. Bina iskeletinde olan kayıpların hesaplanması ......................................... 92
14. Kontrolsüz giren havanın ısıtılması ile olan kayıplar. (Yarıklar, aralıklar v.s) 92
14.1 Kontrolsüz giren havanın ısıtılması ile olan kayıplar................................ 92
14.2 Havalandırma yoluyla giren havanın ısıtılması. ...................................... 93
15- Binanın toplam ısı kaybı hesabı. ............................................................ 93
16- Yıllık ısı gereksinimi hesabı.................................................................... 93
17-Yıllık ısı maliyeti hesabı. ......................................................................... 94
18. İyileştirmelerini karlılığına bakılması ....................................................... 95
19. Bir başka yöntemle ısı kaybı hesabı........................................................ 95
19.1 İletimsel Isı Kaybı............................................................................... 97
19.2 Isı Kaybı Çizelgesinin Doldurulması ................................................... 102
19.3 Hava Sızıntısı ( Enfiltrasyon) Isı Kaybı (Qs) ....................................... 113
19.4 Isı Kaybı Hesabına Örnek .................................................................. 119
EK 3 Dış yüzeylerin ısıl yalıtımına örnekler –pratik uygulamalar ................ 131
1.Isıl iyileştirmenin yapılması (Resimler ve pratik yapım)............................. 132
Ek 4 Binalarda uygulanan ısıl iyileştirmeler için teknik çözümler ve
malzemeler....................................................................................................... 136
10
EK 5 Türkiye’deki eski ve yeni binalardaki ısı yalıtımı ile ilgili kanun ve
yönetmelikler.................................................................................................... 144
EK 6 Dış ve iç Isıl iyileştirme sonrası artık malzemelerin geri dönüşümü... 168
Başlık 1 Temel prensipler ve yöntemler...................................................... 168
Başlık 2 Yapı malzemeleri döngüsü, yapım ve yıkım artıklarının geri dönüşümü
için kullanılabilecek prensipler. .................................................................. 169
Başlık 3 Yıkım ve yeniden yapım aşamasında artık yönetimi......................... 171
Başlık 4 Geri dönüşüm örneği.( Yüksek katlı bir binada 2 odalı bir daire)....... 172
EK 7 Yeni enerji kaynakları............................................................................. 176
EK 8 Binalarda Enerji Tasarrufu İçin Finans Modelleri ................................. 220
Bibliyografya..................................................................................................... 226
Türkiye de Yalıtımla ve Enerji ile ilgili Kurumların Bazılarının Internet siteleri:226
11
Better Building
12
Özet
Bu günlerde enerji tüm sektörlerde inanılmaz derecede önemli . Geleneksel
enerji kaynaklarının kısıtlı olması, stratejik olarak kontrol edilmesi
yada
tükenmeye yüz tutması nedeniyle enerji tasarrufu büyük önem kazanmaktadır.
Avrupa birliği enerji etkinliğini artırmak için büyük gayret sarf etmektedir. Aynı
zamanda yeni enerji kaynakları üretmek için de büyük çaba göstermektedir.
Dolayısıyla enerji etkinliği ve yeni kaynakların bulunması çevre uyumluluğu ve
doğal çevrenin korunması açısından da anahtar hedeflerdendir. KYOTO
protokolünde de karbondioksit salınımının azaltılması noktasından enerji etkinliği
son derece önemlidir.
Binaların rehabilitasyonu da Dünya çapında güncel bir konudur. Bunlar yeni ve
modern binalar olabileceği gibi tarihi değeri olan eski binalarda olabilecektir.
Binaların rehabilitasyonu geçmişe saygı noktasından önemli olduğu kadar
günümüz kullanımı için de önemlidir. Bu konuda pek çok faktörlerin işin içine
girmesi nedeniyle ideal bir çözüme ulaşmak pek kolay olmasa da günümüze
yararlı ve aynı zamanda asil bir çözüme ulaşılabilir.
Yukarıda verilen kriterler göz önüne alınarak BB projesi (Better Building)
Türkiye’de
eski ve yeni binalarda enerji tüketimini azaltmak amacını
gütmektedir. Elde edilecek sonuçlar bütün ülkede kullanılacaktır.
Projede aynı zamanda binaların ısı yalıtımlarının iyileştirilmeleri ve yapı
malzemelerinin seçimi konusunda tavsiye niteliğinde bir kurs programı
geliştirilecektir. Proje kapsamında geliştirilecek olan kurs programı ve eğitim
malzemeleri konu ile ilgili kurumların ilgisine ve kullanımına sunulacaktır. Kursun
13
Better Building
hedef kitlesi eğitim kurumlarında veya eğitim merkezlerinde binalarda ısı yalıtımı
konusunda çalışan öğretim elemanı ve öğretmenlerdir. Binalarda ısı yalıtımı
eğitimi alan kişiler , yeni iş imkanlarına erişecekleri gibi , yerel yönetimleri ve
apartman yöneticilerini konu hakkında daha hassas olmaya davet edecektir.
Böylece hem binaları ısı enerjisinin kullanımında
iyileştirme yapılarak ,enerji
tasarrufu sağlanacak hem de alternatif enerji kaynaklarının (güneş, ısı pompası
– jeotermal enerji, rüzgar enerjisi ) kullanım oranı daha da artacaktır.
Beter
Building
projesinin
eğitim
dokümanları
tamamlandığında,
bu
dokümanlardan istifade edilerek bir çok kişi bu alanda eğitileceklerdir.
Proje ile ilgili tüm bilgiler proje bitiminde (2009 yılı sonunda) , proje Internet
sitesinden temin edilebilecektir.
http://www.better-building.eu
14
I.GİRİŞ
Her bir yalıtım danışmanı için en önemli araç başvuru rehberi dediğimiz
dokumanın ülke koşullarına göre uyarlanarak , kullanıma sunulması olacaktır.
Burada yapılamaya çalışılan başvuru dokümanı mümkün olduğu kadar basit ve
anlaşılır bir yapıda oluşturulmaya çalışılmıştır.
Bu dokümanlar öncelikle projenin hedef kitlesi olan öğretim elemanı ve
öğretmenlerin kullanımı için hazırlanmıştır. İhtiyaç duyan diğer elemanlarda
“Binalarda Enerji Tasarruf Danışmanı” dokümanlarını kullanabilir. Bu kursu
başarı ile tamamlayanlar “Binalarda Enerji Tasarruf Danışmanı” olarak görev
yapabileceklerdir. Kurslar sınıf eğitimi ve laboratuar uygulamalı olarak verildiği
gibi teorik bilgiler on-line , uygulamalar ise laboratuar ortamında verilebilecektir.
15
Better Building
II. Binalarda Isı Yalıtımı Kursu İçeriği
Toplam Süre: 6 Hafta X 30 Saat = Toplam 180 Saat
Başlık
Saat
1
Çevre ve yapı arasındaki interaktif(karşılıklı) etkiler
8
2
Eski ve yeni yapı kanun ve yönetmelikleri
6
3
Isı yalıtımı gerekliliği ve beklentileri
6
4
Mevcut binalarda konfor ve enerji bütçesi
10
5
Panellerin kabul edilebilir ısı değerleri
30
6
Binalarda nemlilik ve yoğuşma oluşumu
8
7
Binaların termo teknik olarak yeniden yapılmasında kullanılan yalıtım malzemeleri
20
8
Malzeme kategorilerine göre termo teknik yeniden yapım ve iyileştirme yöntemleri
60
9
Ek ısı yalıtımının ekonomik fizibilitesi
18
10
Güneş enerjisi kullanımı ve Diğer energy kaynakları
8
11
Yapım artıklarının geri dönüşümü
6
12
İletişim …6 (Seçmeli)
Toplam Eğitim
16
180
Konu 1 Çevre ve yapı arasındaki enteraktif (karşılıklı) etkiler.
Amaçlar
Kursiyer yakıt tüketiminin çevreye
Konular
•
verdiği yaydığı olumsuz etkiyi
anlamalıdır,
Dünyanın enerji potansiyeli ve
birincil enerji kaynakları ,
•
Yanıcı enerji kaynaklarının genel
durumu ve iklime etkileri,
Kursiyer, uluslar arası ortamda enerji
•
tasarrufu ve çevreyi koruma ile ilgili
yapılan çalışmaları,gayretleri ve teklif
Binalarda enerji tasarrufunun
önemi,
•
Eski ve yeni binalarda enerji
edilen çözümleri anlayabilmeli ve takdir
tüketiminin optimize edilme
etmelidir,
imkanları,
Kursiyer, binaların enerji tüketimi ve
çevreye etkisi noktasında tüketicilerin
•
Enerji ihtiyacını azaltan sistemler,
•
Enerji kaynakları ve mevcut
enerjilerin rezervleri.
olumlu yada olumsuz etkilerini
anlamalıdır.
17
Better Building
Konu 2 Eski ve yeni yapı kanun ve yönetmelikleri
Amaçlar
Kursiyer enerji tüketimi
Konular
•
Ulusal enerji tasarrufu ve enerji
açısından kanun,yönetmelik ve
etkinliğinin artırılması konusunda mevcut
standartlarla ilgili genel bir
düzenlemeler.
değerlendirme yapabilmelidir.
•
Yapı işlerinde planlama, yönetim
noktasında gerekli düzenlemeler,
Yukarıdaki bilgileri betonarme
•
binalar için kullanabilmelidir.
verimliliği konusundaki düzenlemeler,
•
Kursiyer binaların enerji tüketimi
konusundaki ulusal
Binaların yeniden yapılandırılmasından
elde edilecek faydalar ve sorumluluklar,
•
düzenlemeleri ve AB
uyumluluklarını bilmelidir.
Bina yapımlarında ısı yalıtımı ve enerji
Enerji etkinliğinin artırılmasından sorumlu
kurumlar (EIE)
•
Enerji tasarrufu konusunda eğitim
verecek eğitim kurumları
•
Üniversiteler,
•
Meslek Yüksek okulları,
•
Çıraklık ve Yaygın Eğitim
merkezleri
•
Diğer Eğitim Kurumları
(Belediyeler, Sendikalar vb)
18
Konu 3 Isı yalıtımı gerekliliği ve beklentileri
Amaçlar
Kursiyer özellikle konutlarda ısı
Konular
•
yalıtımının gerekliliğini
vurgulamalıdır.
Uygun nem değerlerine ulaşarak hayatın
konforunun optimize edilmesi.
•
İnsan çevre arası ısı alış verişi.
•
Isı yalıtımında AB seviyesine ilerleme.
Kursiyer ısı yalıtımının enerji etkin
•
Yapımda dış kaplamalar.
yapılarda ne demek olduğunu
•
Isı yalıtımı alanında gereksinimler ve
bilmelidir.
bakışlar.
Konu 4 Mevcut binalarda konfor ve enerji bütçesi
Amaçlar
Konular
Kursiyer uygun ısı değerleri ile iklim
•
İnsanın ısıl dengesi.
parametreleri arasındaki ilişkiyi
•
Yaşam konforu ve parametreleri. Hava
bilmelidir.
sıcaklığı, yüzey sıcaklığı, nispi nem,
hava akım hızı, hava yenilenme oranı.
Kursiyer yaşam ortamları için var
•
Bina ve dış ortam parametreleri,
olan ısı iletim parametrelerini
binanın pozisyonu, güneş alışı, ana
bilmeli ve tanımlayabilmelidir.
rüzgar yönü, hava sıcaklığı.
•
Kursiyer enerji sağlamanın değişik
yolları ve etkin kullanımları ile ilgili
tavsiyelerde bulunabilmelidir.
Değişik enerji sağlama sistemleri ve
enerji talebine olan etkisi.
•
Sistemin enerji tüketimi açısından
ölçümü ve testi.
19
Better Building
Konu 5 Panellerin kabul edilebilir ısı değerleri.
Amaçlar
Kursiyer bina panellerinin yalıtım
Konular
•
durumlarını bilmelidir.
Yapı malzemeleri konu içerikleri:
•
İletim( kondüksiyon) yolu ile
katılarda ısı taşınımı,
Kursiyer çevrenin iklimine göre bir
•
binayı ısı yalıtımı noktasından
Konveksiyon (sıvı ve gaz) yolu ile ısı
taşınımı,
doğru olarak sınıflayabilmelidir.
•
Işınım (Güneş enerjisi) yolu ile ısı
taşınımı.
Kursiyer binaların ısıl dengesini
•
anlamalı ve ısıl dengesini
İklimsel hesaplamalar:
•
hesaplayabilmelidir.
Kış ve yaz hesaplama sıcaklığı için
bölgenin iklim şartlarına göre
sınıflandırılması.
Kursiyer enerji talebini azaltan ve
•
enerji tasarrufuna yönlendiren
Konutlarda ısıl denge:
•
faktörleri belirleyebilmelidir.
Hesaplama yöntemleri,ısı kayıpları,ısı
talebi,hesaplama yöntemlerinin
uygunluğu ve testi
•
Isıtılan bir oda bazında saat başına ısı
ihtiyacı
•
Isı çıkışları ve ısı köprüleri yoluyla ısı
kaybı. Havalandırma, yolu ile ısı
kaybı. Sıcak su için ısı gereksinimi.
•
Binaların termal dengesini etkileyen
faktörler
20
Konu 6 Binalarda nemlilik ve yoğuşma oluşumu.
Amaçlar
Kursiyer hava ve yapı
Konular
•
malzemeleri nemliliğini
Mutlak nemlilik: Nem doygunluğu , nispi nemlilik,
buhar basıncı, çiğ noktası, yoğuşma.
ve binalara olan etkisini
bilmelidir. Ayrıca
•
Yapı malzemelerinin nemliliği: Nem çeken nemlilik
yalıtımdan önceki ısıl
(Higosropik nem) , Dengelenmiş nemlilik, yapı
durumunda etkisini
malzemelerinin kritik nemliliği.
anlamalıdır.
•
Kursiyer nemlilik oluşum
Buhar geçişi: buhar difüzyonu (yayılma), buhar sızma
direnci, yüzeylerde ve bina kısımlarında yoğuşma.
nedenlerini ve sonucunda
meydana gelen
•
Yoğuşma suyuna karşı binalarda alınacak önlemler:
durumlardan korunma
•
Nem bariyeri,
ölçümlerini bilmelidir.
•
Nem kaynaklarını azalmak için gerekli uygun
oda sıcaklığı.
•
Solunum yapan sıvaların kullanımı
21
Better Building
Konu 7 Binaların termo teknik olarak yeniden yapılmasında
kullanılan yalıtım malzemeleri.
Amaçlar
Kursiyer yapı
Konular
•
Yalıtım malzemelerinin fiziksel özellikleri: Yalıtım
malzemelerinin
malzemeleri ile ilgili terimler, Isı kapasiteleri , ısı
karakteristiklerini ve
geçişleri
kullanımlarını
•
tanımlayabilmelidir.
Kursiyer yapı elemanlarını
Organik maddeler: Kohesif fiber yada fiber
olmayan malzemeler,Suni polimer malzemeler.
•
Yalıtım malzemelerinin anlatımı
•
İnorganik malzemeler
neye göre seçildiğini bilir
•
Kohesif selüloz.
ve değerlendirir.
•
Donatısız gaz betonlar.
•
Teknik özellikler.
Kursiyer yapı elemanları
•
Gaz betonların nakliyesi ve depolanması.
kullanım düzenlemelerini
•
Mineral yün ile yapılan beton. Mineral yün
ve en önemli (belirleyici)
ürünleri.
özelliklerini bilir.
•
Cam yünü ve cam yününden yapılmış
ürünler.
Kursiyer ekolojik dengeleri
•
Organik malzemeler
de göz önünde
•
Yalıtım noktasından yapı malzemeleri kullanım
bulundurarak optimum
yapı malzemesi seçimi
kanun ve yönetmelikleri
•
Yalıtım malzemeleri seçim kriterleri-gerekli özellikler
yapabilmelidir. Planlama
•
Isı yalıtımı
aşamasında da çevre ve
•
Nem yalıtımı
insan dostu olmayan
•
Yangın dayanıklılığı, nem bariyerleri
malzemeleri en aza
•
Parazitlere karşı dayanıklılık
indirmeli yada tamamen
•
Yapı elemanlarından yalıtım açısından
kullanmamalıdır.
beklenenler: Isı geçişine olan direnç, ısıl
stabilititesi, buhar yayılımına direnç, Hava
akımına karşı direnç.
22
Konu 8 Malzeme kategorilerine göre Termo Teknik yeniden
yapım ve iyileştirme yöntemleri.
Amaçlar
Kursiyer yapı
Konular
•
malzemelerinin
karakteristiklerini ve
yapılması :
•
kullanımlarını
tanımlayabilmelidir.
Yalıtım için duvarların termo teknik yöntemle yeniden
Ön dökümlü beton duvarlar, beton
tuğlalar,tuğlalar,yalıtımlı ahşap malzemeler,kil tuğlalar.
•
İç yalıtım duvarları: alternatif duvarlar, avantajlar
dezavantajlar:
Kursiyer yapı
•
Yalıtım katmanının eklenmesi.
elemanlarını neye göre
•
Kiriş doldurma yoluyla yalıtım.
seçildiğini bilir ve
•
Sıva ile yalıtım.
değerlendirir.
•
Dış yalıtım duvarları: alternatif duvarlar, avantajlar
dezavantajlar:
Kursiyer yapı
•
elemanları kullanım
•
Yalıtım kalitesini iyileştirme.
düzenlemelerini ve en
•
Yalıtım sıvası hazırlama.
önemli (belirleyici)
•
Arada ısı yalıtım malzemesi olan çift duvar
özelliklerini bilir.
Döşemelerde ısı yalıtımı.
hazırlanması
•
Çatıların ısı yalıtımının geleneksel sistemle veya kafes
Kursiyer ekolojik
sistem kullanarak ısı ve su yalıtımının yeniden
dengeleri de göz
yapılması.
önünde bulundurarak
•
Tavan altı yalıtımı
optimum yapı
•
Tavan üstü yalıtımı
malzemesi seçimi
•
Çatı altı yalıtımı
yapabilmelidir.
•
Düz çatıların yeniden yapılması
•
Planlama aşamasında
da çevre ve insan
dostu olmayan
Tüm tavanın daha iyi ve etkin bir yapı ile ele
alınması
•
Yalıtım katmanının eklenmesi, koruyucu katman
ve bloklama.
23
Better Building
malzemeleri en aza
•
indirmeli yada
Yeni bir yalıtım katmanı ekleyerek ısıl transfer
direncinin artırılması
tamamen
•
kullanmamalıdır.
Hafif yapı elemanları kullanarak kafes bir çatı
yapmak ve eski yapıya yalıtım yapmak
•
Ahşap ve betondan yapılmış tavanların yeniden
yapılması.
•
Isıtılmayan çatı aralarının alt döşeme yeniden
yapılması.
•
Isıtılmayan oda tavanlarının yeniden yapılması.
•
Zemindeki odaların tavanlarının yeniden
yapılması.
•
Pencerelerin yeniden yapılması:Alternatifler,avantaj ve
dezavantajları
•
Yalıtımlı pencerelerin yapılması (Isı yalıtımlı
pencereler, termopanlar)
24
Konu 9 Ek ısı yalıtımının ekonomik fizibilitesi.
Amaçlar
Kursiyer hesaplama yöntemiyle
Konular
•
termo teknik yeniden
Ek yalıtım kullanmaktan dolayı elde edilen
ekonominin hesaplanması
yapılandırmanın avantajlarını
•
Ek yalıtım maliyetinin hesaplanması
gösterebilmelidir.
•
Ek yalıtımın ekonomik fizibiletisinin yapılması
Konu 10
Güneş enerjisi kullanımı.
Amaçlar
Konular
Kursiyer binaların termo teknik
•
Mevcut binalar ve ilerisi için alan analizi.
performanslarında iklim
•
Yerel iklim şartlarının dikkate alınması.
şartlarının ve bina pozisyonunun
•
Binaların geometrik tasarımı.
etkisini bilir.
•
Rüzgar perdesi ölçümleri, güneş ve gölge
etkileri.
Uygun konfora ulaşmak için
•
Kritik noktalara göre iç odaların düzeni
binaların geometrik tasarımının,
•
Isıl köprülerin yok edilmesi açısından dış
büyüklüğünün, pencerelerin
tasarımı ve boyutlarının, seçilen
kaplama ısı yalıtımı.
•
yapı malzemelerin yalıtım
İdeal gün ışığı kullanımı ve aydınlatma
açısından pencere açıklıkları ve pozisyonları.
özelliklerinin etkili olduğunu
•
Yapı malzemelerinin ısı tutma özellikleri
planlama aşamasında
•
Ekolojik yapı malzemelerinin kullanımı
düşünmelidir.
25
Better Building
Konu 11 Yapım artıklarının geri dönüşümü.
Amaçlar
Konular
Kursiyer yapı malzemeleri artıklarının
•
depolanması ve taşınması ile ilgili
düzenlemeleri bilir.
Geri dönüşümü ve sınıfına göre yapı
malzemelerinin seçim alternatifleri.
•
Yapım atıkları ve döküntülerin atılması
ve açık alanlarda depolanması.
Kursiyer Yapımdan artan artık
•
Çevre koruma değerleri.
malzemelerin geri dönüşümü hakkında
bilgisi olmalıdır.
26
III. Başvuru Rehberi
Adım
Altyapı
Oluşturulması
Danışma ekibinin oluşturulması.
1.
2.
Gerekli altyapının oluşturulması
İrtibat kişisinin ,bina bölgesinin belirlenmesi
Bilgi toplanılması
Bina sahipleri ile gerekli tarihlerin belirlenmesi
Kat yöneticileri ile ilk toplantı
3.
Daire sahipleriyle irtibat kurulması
4.
İyileştirme alternatifleri konusunda
bilgi toplanması
Kat sahiplerinin vekilleri ile randevuların
ayarlanması
Malzemeler hakkında bilgilendirme
5.
Blok komitesi
ile toplantı
Gösteri yazılımının sunumu
Gelecek toplantıların ayarlanması
Kat sahipleri ile ısıl iyileştirme konusunda ön
kararların alınması
Isıl denge hesaplamaları için verilerin toplanması
Isıl denge hesaplarının yapılması
6.
Yalıtım çözümlerinin önerilmesi
Değerlendirme ve tarihlerin
belirlenmesi
Karlılık hesaplamaları
Yapım artıklarının geri dönüşümü konusunda
bilgiler
Finans kaynağı alternatifleri
Enerji tasarrufu alternatifleri
Yapısal çözümler
7.
İyileştirme ve finansal maliyetler
Çözüm Önerileri
8.
Geri dönüşüm önerileri, malzeme değerlendirmeleri
No
İyileştirmenin
Başlaması
Fonlara yapılacak başvurular (Yerel otoriteler
,formlar v.s.)
Vatandaşlık haklarına dayanarak yapılacak
başvurularda bilgi desteği.
Yapı malzemeleri hakkında bilgiler (üretici, satıcı,
adresler…)
Konu ile ilgili yapım firma listeleri
Yes
9
Geri Besleme
Başvuru işleminin değerlendirilmesi
Tüketicilerin memnuniyet değerlendirmesi
Kavram geliştirme
27
Better Building
Adım 1: Altyapı Oluşturulması
Etkinlik tanımlamaları
Açıklamalar/Dokümanlar
•
Danışman veya yapımcı firma tarafından
Danışma ekibinin
danışmanın belirlenmesi. Danışmanın rehberlik
oluşturulması,
yöntemini (Bireysel veya grup danışmanlığı) ve
Gerekli altyapının
ihtiyaçlar doğrultusunda hedefleri belirlemesi.
oluşturulması.
•
Danışmanlık ekipmanları (Bilgisayar, telefon,
taşıma araçları gibi) belirlenmelidir.
Adım 2: Bilgi toplanması
Açıklamalar / Dokümanlar
İrtibat kişisinin ve binalara ve bölgeye
•
sakinleri olabilir.
ait bilgilerin derlenmesi,
•
Bina sahipleri ile uygun görüşme
tarihlerinin belirlenmesi ve binalara ait
İrtibat kişileri iyileştirme yapılacak bina
Binaların bulunduğu bölge. Yapım tarihi
(1999 dan önce sonra) gibi.
•
bilgilerin derlenmesi.
Bu bilgiler belediye emlak bürosundan
alınabilir.
Adım 3: Bina veya daire sahipleriyle irtibat kurulması
(1.Toplantı)
Açıklamalar / Dokümanlar
Bina veya kat yöneticileri ile ilk toplantı
•
“Better Building “,(BB) proje
ve ön bilgilendirme,
dokümanlarının gelişmelere ve yeni
Bina veya daire sahipleri veya vekilleri
düzenlemelere göre yenilenmesi
28
ile randevuların ayarlanması
Adım 4: İyileştirme alternatifleri konusunda bilgi araştırması
(2.Toplantı)
Malzemeler hakkında bilgilendirme,
•
“Better Building” (BB) proje dokümanı,
İyileştirme çalışmaları sunumu,
•
BB yazılımının gösterimi,
Gelecek toplantı tarihlerinin ve
•
Toplantı ve gündemi tutanakla yazılı ve
gündemin belirlenmesi.
imzalı kayıt altına alınması.
Adım 5: Isıl iyileştirme ile ilgili öneriler ve bilgilenme
(3.Toplantı)
Kat sahipleri ile binalarında ısı yalıtımı
•
ve enerji verimliliği çalışmaları
konusunda ön kararların alınması
Isıl iyileştirme ile ilgili ikna edici
önerilerin yazılı hale getirilmesi.
•
Karar:
•
Cevap, Evet ise
•
(Kat sahiplerinin %80 inin
katılımıyla) sonraki adıma geçilir
ve tarihler belirlenir.
•
Cevap, Hayır ise
•
Daha ayrıntılı ve ikna edici
sunum için yeni bir toplantı
planlanır.
29
Better Building
Adım 6: Değerlendirme ve tarihlerin belirlenmesi
Etkinlik
tanımlamaları
Isıl denge hesaplamaları
•
Tablo1 e başvuru,
için verilerin toplanması ve
•
Isıl dengenin hesaplanması,
Isıl denge hesaplarının
•
Değişik malzeme hesaplama yöntemleriyle yalıtım
yapılması
sonuçlarının hesaplanması,
•
Değişik yalıtım sistemlerinin kullanılmasıyla
Yalıtım çözümlerinin
oluşacak maliyet etkileriyle gereken zaman ve
önerilmesi
amortisman,
•
Karlılık hesaplamaları
Yapım artıklarının geri
değerlendirilebilirliğine bakılması,
•
Malzeme geri dönüşüm önerileri,
•
Finans kaynakları önerileri ve fon kullanma
dönüşümü konusunda
bilgiler
Malzeme geri dönüşümünün beton ihtiyacında
durumu,
•
Daha ileri enerji tasarruf alternatifleri ve önerileri
(İklimlendirme , ısıtma sistemlerinin iyileştirilmesi,
Finans kaynağı
yerden ısıtma, merkezi ısıtma ,ısı pompaları, güneş
alternatifleri
kolektörleri v.s.).
Enerji tasarrufu
alternatifleri
30
Adım 7: Çözüm Önerileri (4.Toplantı)
Etkinlik
tanımlamaları
Yapısal çözümler,
•
İyileştirme ve
Betonarme ihtiyaçlarına uyumlu ,alternatif yapım
kriterlerinin değerlendirilmesi,
finansal maliyetler,
•
İyileştirmelerin karlılık hesaplamaları,
Geri dönüşüm
•
Fonlara başvuru (Resmi otoritelere başvuru, formlar v.s. ).
önerileri,
•
Formlarla yapılacak başvurular için destek verilmesi (uygun
malzeme
formlar, sorumlu kurumlar, adresler, başvurulacak kişiler,
değerlendirmeleri,
gerekli resmi dokümanlar ve son başvuru tarihleri …).
Fonlara yapılacak
•
Betonarme ihtiyaçlarına göre artık madde geri dönüşümlü
başvurular (Yerel
(depolama, nakliye, ilgili firmalar) ve geri dönüşümden
otoriteler ,formlar
üretilen malzemenin kullanımı.
v.s.)
•
Daha ileri enerji tasarruf alternatifleri için sağlam öneriler
(İklimlendirme , ısıtma sistemlerinin iyileştirilmesi, yerden
ısıtma, merkezi ısıtma ,ısı pompaları, güneş kolektörleri
v.s.)
Adım 8: İyileştirmenin Başlaması. Hazırlıklar /Bina sahiplerinin
kararı
Vatandaşlık haklarına dayanarak
•
Bina veya daire sahiplerinin imzalarının
yapılacak resmi başvurular için bilgi
olduğu başvuru veya yetki devri
desteği,
mektubu.
Yapı malzemeleri hakkında bilgiler
•
(üretici firmalar,satıcı firmaların
adresleri vb),
Yapı ve yapı malzemesi sağlayan
şirketlerin iletişim bilgileri.
•
İyileştirme değerlendirmeleri için daha
Konu ile ilgili üretici firmaların
önceden hazırlanmış
listeleri.
çalışmalarının sonuçlarını gözlemlemek
iyileştirme
için anketlerinin dağıtılması.
31
Better Building
Adım 9: Başvuru işleminin değerlendirilmesi.
Geri Besleme,
•
Anketlerin değerlendirilmesi
•
Kat sahiplerinin memnuniyeti değerlendirmek
için anket yapılması,
Tüketicilerin memnuniyet
•
değerlendirmesi,
En iyi örnek olan çalışmaların diğerlerinin
ilgisine sunulması (Mümkün olduğu taktirde
kat sahipleri aracılığı ile ).
Daha etkin hizmet için İçerik
•
geliştirme.
Çalışmanın SWOT (Güçlü noktaları,
zayıflıkları, alternatifleri ve darboğazları ele
alan analiz) analizinin yapılması,
•
Elde edilen tecrübeler ışığında danışmanlık
hizmetlerinin geliştirilmesi.
32
33
Better Building
EK 1 Prefabrike bina sahiplerinden elde edilen bilgiler
1.1
Prefabrike bina sahiplerinden elde edilen bilgiler.
İçerik
•
Enerji Tasarrufu- bir gereklilik
•
Dış duvarlar, pencereler, tavanlar, çatı döşemeleri,mahzenler
boyunca olan ısı kaybı,
•
•
•
Çevre duyarlılığı- çevre kirliliği,
•
Binaların ısıl iyileştirilmesi gereklimi ?
Bina/Kat Sahipleri İçin Enerji Tasarrufu (Maliyet azatlımı)
•
Yalıtım olmayan evlerde ısı kayıplarının dağılımı,
•
Hesaplama örnekleri,
•
Isıl engeller(yalıtımlar) nerelere konulmalı,
•
Doğru ısı yalıtımı ne demektir ?
İyileştirmenin maliyeti nedir?
•
Dış duvar iyileştirme maliyetleri,
•
Pencere yenileme maliyetleri,
•
Çatı zemin iyileştirme maliyetleri.
•
Isıl iyileştirme nasıl finanse edilebilir?
•
İyileştirme sonucunda ortaya çıkan artıklar nasıl değerlendirilebilir?
34
1. Enerji Tasarrufu- Bir Gereklilik
Bir taraftan doğal enerji kaynakları azalmakta, diğer taraftan enerji maliyetleri
büyük bir insan topluluğu için dayanılmaz hale gelmektedir.
Artan refah seviyesiyle enerjiye olan ihtiyaç da giderek artmaktadır. Örneğin
2000 yılında AB de enerji tüketiminin % 40 ı evlerde gerçekleşmiştir. Tahmini
değerle binaların enerji tüketimi artmaya devam edecektir. Bu değerler
muhtemelen 2020 de %20, 2030 da %30 artmış olacaktır.
AB de binaların %70 i oturma için geri kalanı ticari ve yönetim amaçlı
kullanılmaktadır.
Dolayısıyla
binalarda
oluşan
enerji
tüketimi
acilen
azaltılmalıdır.
Düşük enerji tüketimi demek:
•
Doğal kaynakların korunması;
•
Enerji ithalatının düşmesi;
•
Ülkelerin dış kaynaklara bağımlılığının azalması ve global pazarda enerji
fiyatlarının azalması;
•
Enerji tüketiminden dolayı oluşan kirliliğin azalması;
•
Enerji maliyetlerindeki düşüşle yaşam standartlarında yükselme demektir.
35
Better Building
1.1. Dış duvarlar, pencereler, tavanlar, çatı döşemeleri,
mahzenler boyunca olan ısı kaybı.
Enerji Uluslar arası sistemde
kWh
cinsinden ölçülmektedir. Isıl güç ise kW
cinsinden ölçülür. Isı iletkenlik katsayısı k ise 1º Kelvin ısı farklılığına karşın 1
metrekare alandan (duvar, tavan, pencere gibi) ve bu alana dik birim
kalınlıktan (1 m) kaybedilen ısı miktarıdır.
Dış duvarlardan olan ısı kaybı toplam kaybın yaklaşık %35 kadardır. Yalıtımsız
dış duvarlarda k=0,8-1,3 W/m2 K dır. Avrupa normlarına göre k değeri en fazla
0,6 W/m2 K olabilir. Pencerelerden kaçan ısı kaybı yaklaşık %37 dur.
Termopan (PVC) pencerelerin kullanımı birçok avantajı sayılabilir.
•
Isı kayıpları ve işletme maliyetleri azalır.
•
Pencere kenarlarındaki soğuk bölgeler yok edilir.
•
Kışın: Güneş ışınlarından maksimum fayda.
•
Yazın: dışarıdaki yüksek ısıdan korunma.
Yalıtımlı ve yalıtımsız pencereler arasında basit bir karşılaştırma yapılarak ısı
kaybı azalımı anlaşılabilir.Hesaplamalara göre yalıtımlı PVC pencerelerde 1
metrekare başına
(ısı iletkenlik değeri k=1,5 W/m2K ) bir ısıtma dönemi için
yaklaşık 16 m3 gaz tasarruf edilebilir.
36
4 mm lik normal cam için ısı iletkenlik katsayısı k = 5,4
W/m2K, hava ile
yalıtılmış ısıcamlarda ise k = 2,8 W/m2K dır.
Yeni tasarım yalıtımlı pencerelerde bu değerler 1,5 W/m2K hatta 1.0 W/m2K
(kripton doldurulmuş ısı camlar) değerine kadar düşmektedir.
Çatılardan olan kayıplar ise yaklaşık %15 dir. Bu oranı düşürmek için daha iyi
bir yalıtım gerekmektedir. Örneğin 10 cm yerine 15 cm lik bir taş yünü
kullanılabilir.
Zeminlerde olan ısı kaybı ise yaklaşık %13 dir. Bunun için de 7,5 cm lik gaz
beton kaplaması gerekmektedir.
1.2. Çevre duyarlılığı- çevre kirliliği.
Eğer enerji tüketimi bu şekilde artmaya devam ederse, bu çevreye geri
dönülemeyen bir zarar verecektir. Bu da insanlık için felaket demektir.
Enerji demek yakmak demek , yakmak demek kirlilik demektir. Yakma alırsa
kirlilikte azalacaktır.
37
Better Building
Endüstriden gelen kirleticiler (CO,CO2,SO2) yağmur ile birleşince asit (Karbon
ve sülfürik asit) yağmurları oluşmaktadır. Bu da bütün bitkileri olumsuz
etkilemektedir. Örneğin Avrupa’da birçok orman alanı bu şekilde zarar
görmektedir.
Çevre kirliliğinin bir başka etkisi ozon tabakasının koruma özelliğinin azalmasıdır.
UV ışınlarının ozon tabakasında süzülmeden geçmesi
nedeniyle insanlarda
önemli çilt hastalıklar ortaya çıkmaktadır.
Küresel ısınma insanlık için çok ciddi neticeler doğuran bir başka kirlilik
neticesidir. Küresel ısınma:
•
Kıtlık, ısı dalgaları ve sellere,
•
Kutupların eriyip deniz seviyelerinin yükselmesine,
•
Sağlıkta negatif etkilere neden olmaktadır.
1.3. Binaların ısıl iyileştirilmesi gereklimidir ?
Isıl iyileştirme ısı kayıplarını ve yakıt tüketimini azaltmaktadır. Isınma ve sıcak su
maliyetleri düşmekte yaşam konforu artmaktadır.
Şunu belirtmek gerekir ki katlarda enerjinin %80 i ısınma ve sıcak su ihtiyacı için
harcanmaktadır. Avrupa’da 2010 yılında bina enerji tüketimindeki tasarrufun
yaklaşık %22 olacağı tahmin edilmektedir.
38
2. Bina/Kat Sahipleri İçin Enerji Tasarrufu (Maliyet azaltımı)
2.1 Yalıtım olmayan evlerde ısı kayıplarının dağılımı.
İyi bir ısı
yalıtımı enerji
tüketimini%50
azaltabilir.
39
Better Building
2.2 Hesaplama örnekleri.
Örnek 1
Düzenli ısıtma durumunda yakıt gereksinimi ( Dış duvarlarda farklı yalıtım
durumlarında farklı k değerleri vardır)
Ekolojik
Yalıtılmamış
olarak tavsiye
duvar
edilen
k=1,3 W/m2K
Isınma için
doğal gaz
tüketimi
k=0,5 W/m2K
k=0,2 W/m2K
Metrekare
Metrekare
Metrekare başına
başına yıllık 13
başına yıllık 5
yıllık 2 litre
litre (13,3m3)
litre (5,2 m3)
(2,05m3)
Örnek 2 Dış duvarlarda ısı kaybı hesabı- yalıtılmamış ve yalıtılmış.
Bu örnekte yalıtılmış ve yalıtılmamış dış duvarlarda normal pencereli ve
termopan pencereli durumlar için k değerleri ve yakıt tüketimleri gösterilecek.
Hesaplamalar 1 metrekarelik duvar için ve 30 º C lik ısı farkı ( kış günü)
düşünülerek ve 24 saat için yapılmıştır.
k- ısı iletkenlik katsayısı
Q = k. A. Δt
A-Duvar alanı
Δt-Sıcaklık farkı
40
Yalıtılmamış dış duvarlar.
K=0,8 Q=k.A. Δt=0,8x1x30x24=576
Wh
10ºC
=0,576kWh
Beton
Taş Yünü
Beton
+20ºC
Gaz tüketimi 0,06 m3/m2
Maliyet:0,0072 EURO/ m2
(1 metrekare duvardan 24 saatte)
12,5
7 cm
8 cm
cm
Yalıtılmış dış duvarlar
R=ΣR=3,36 m2K/W
K=1/R=0,3 W/m2K
K=0,8 Q=k.S. Δt=0,3x1x30x24=216
Wh
10ºC
Polisi
t
Beton
ren
Taş
Yünü
Beton
=0,216kWh
+20ºC
Gaz tüketimi 0,022 m3/m2
Maliyet:0,0026 EURO/ m2
(1 metrekare duvardan 24 saatte)
12,5
5 cm
7 cm
8 cm
cm
Daha öncede belirtildiği gibi k değeri 0,06 W/m2K dan yüksek olmamalıdır.
41
Better Building
Örnek 3
3 odalı betonarme bir dairede yalıtılmış ve yalıtılmamış ısı kayıplarını
hesaplayalım.
•
Dış duvar alanı: 48 m2-9,25 m2 (pencere)= 38,75 m2
•
Pencere alanı : 9,25 m2
•
Yalıtılmamış duvarlar için
k=0,8 W/m2K.
•
Yalıtılmış duvarlar için
k=0,3 W/m2K.
•
Yalıtılmamış pencereler için
•
Yalıtılmış termopan pencereler k=1,5 W/m2K.
•
Isıtma süresi(Z) 150 gün x 24 saat = 3600 saat.
•
Sıcaklık farkı 30 ºC.
k=2,8 W/m2K.
Dış duvarlar dışardan olmak şartıyla 5 cm lik polistren katman ile kaplanmıştır.
Eski pencereler (k=2,8 W/m2K) termopan pencereler ile değiştirilmiştir (k=1,5
W/m2K).
Yalıtılmamış dairedeki ısı kaybı.
Qduvarlar = k x A x Δt x Z =0,8 X 38,75 X 30 X 3600 =3348000
Wh=3348
kWh.
Qpencerele r= k x A x Δt x Z =2,8 X 9,25 X 30 X 3600 =2797200
Wh=2797,2 kWh.
Toplam Kayıp (yalıtılmamış): 6146,2 kWh 640,2 m3 gaz. (gazın kalori değeri
9,60 kWh/m3.
42
Yalıtılmış dairedeki ısı kaybı.
Qduvarlar =k x A x Δt x Z =0,3 X 38,75 X 30 X 3600 =1255500
Wh=1255,5 kWh.
Qpencereler = k x A x Δt x Z =1,5 X 9,25 X 30 X 3600 =1500000
Wh=1500 kWh.
Toplam Kayıp (yalıtılmış): 2755,5 kWh
292 m3 gaz tasarrufu
Yalıtılmış dairede (640,2-292)=348,2 m3 gaz tasarruf edilmiştir.Bu % 45
demektir.
Isıl engelleyici (yalıtım) malzemeler nerelere konulmalıdır ?
Araştırmaların sonucunda ön-yapımlı beton elemanların kullanıldığı binalarda en
fazla ısı kaybı aşağıdaki elemanlar üzerinden olmaktadır.
•
Dış duvarlar,
•
Zemin döşemesi ve çatı döşemesi,
•
Pencereler ve dışa açılan kapılar,
•
Isı köprüleri,
•
Yalıtılmamış veya kötü yalıtılmış ısıtma boruları ve sıcak su borularını
üzerleri.
2.3. Doğru ısı yalıtımı ne demektir ?
Duvarlardan,pencerelerden tavan ve zeminlerden olan ısı kayıplarının
azaltılması.
Isıl iyileştirme ısı kayıplarını ve yakıt tüketimini dolayısıyla ısınma maliyetlerini
azaltmayı amaçlar.
43
Better Building
Binaların durumlarının iyileştirilmesi.
Yapılan bütün iyileştirmeler binanın durumunu iyileştirir. Ömrünü , parasal
değerini artırır ve nemlenmeden dolayı oluşan bozulmalar engellenir.
Dairelerin ısıtma konforunun artırılması.
•
Binalarda düzenli sıcaklık elde edilirse ve
•
Sakinlerin aşırı soğuk yada aşırı sıcak ortamlarla karşılaşmamaları
sağlanırsa iyi bir ısıtma konforu sağlandı demektir.
Yüzeylerde oluşacak yoğuşmaların engellenmesi.
Dış duvarlara yapılan yalıtım katmanı nedeniyle yüzeylerde yoğuşma noktası
duvarlardan uzaklaştırılmış olmakta ve şu avantajları sağlamaktadır.
•
Dış duvarlarda ıslaklık olmaz.
•
Kuru duvar daha iyi ısı yalıtır.
•
Islaklıktan ve sıcaklık değişimlerinden dolayı oluşacak zararlar önlenir.
•
Isı köprüleri oluşmaz (kirişlerden, kolonlardan ve tavanlardan ).
Dairede iyi bir yaşam ortamı sağlamak.
Binalarda iyi bir yaşam ortamı sağlamak elbetteki çok önemlidir.
•
Oturma odalarında 22 º C ve banyolarda 22 º C sıcaklık idealdir.
•
Nispi nemlilik %30-%70
•
Dış duvarları ısı iletkenlik katsayısı k<0,6
•
Yoğuşmayı engellemek için oda sıcaklıkları ile yapı yüzeyleri arasındaki
sıcaklık farkı duvarlar için 4 º C, tavanlar için 3,5 º C ve döşemeler ve
ısıtılmayan yerler içinde 3,5 º C olmalıdır.
Bütün bunlar ısıl iyileştirme yapılarak elde edilebilir.
44
3. İyileştirmenin maliyeti nedir?
3.1. Dış duvar iyileştirme maliyetleri (2007).
Malzeme maliyetleri.
•
Polisitrol : 10 YTL /m2
•
Yapıştırıcı: 1,5 YTL /m2
•
Fiberglas tela: 1 YTL /m2
•
İnce sıva: 2 YTL /m2
•
Dübeller (2 adet) : 0,5 YTL /m2
Toplam malzeme gideri : 15 YTL /m2 (7,5 EURO)
İşçilik : 10 YTL /m2
İskele : 3 YTL /m2
Dış yalıtım maliyeti m2 başına: 28 YTL /m2 (14 EURO).
3 odalı bir dairenin dış duvar alanı ortalama 38,75 m2 olduğuna göre,
Toplam maliyet : 38,75 X 28 YTL /m2 =1085 YTL (542,5 EURO).
45
Better Building
3.2. Pencere yenileme maliyetleri.
Termopan (PVC) pencereler : 160 YTL /m2
3 odalı bir dairenin pencere alanı 9,25 m2
Pencere maliyeti : 160 x 9,25 =1480 YTL (740 EURO).
46
3.3. Çatı zemin iyileştirme maliyetleri.
Tavanlarda ısı yalıtımı gaz betonla sağlanabilir. 7,5 cm lik gaz beton önerilir.
•
Gaz beton 7,5 YTL /m2
•
Yapıştırıcı 1 YTL /m2
Toplam : 8,5 YTL /m2
Zemin döşemeleri de aynı şekilde yalıtılabilir. Maliyetler bütün daire sahiplerine
eşit olarak yansıtıldığından makul değerlerdedir. Yakıt fiyatları sürekli arttığından
yapılan harcamalar kısa sürede geri dönecektir.
Isıl iyileştirme nasıl finanse edilebilir?
•
Devlet fonları kullanılabilir.
•
Vergi indiriminden yararlanılabilir.
•
Banka kredileri kullanılabilir.
•
Kendi kaynaklarını kullanabilirler.
İyileştirme sonucunda ortaya çıkan artıklar nasıl değerlendirilebilir?
Yapı artıklarından kastedilen yıkma, yenileme ve modernizasyon sonunda ortaya
çıkan artıklardır. Genellikle bu tür işlerde elde edilen atıklar işe yaramaz
cinstendir. Beton bloklar gibi
Artık maddeler şunları içerebilir:
•
Çakıllar, harç parçaları, beton ve duvar parçaları sıvalar,
•
Metaller, camlar,
•
Plastik parçaları, kablolar, boya, vernik parçaları,
•
Ahşap parçaları, kağıt ve duvar kağıdı parçaları.
Değerlendirilebilen her şeyi değerlendirmek gerekir. Bunların karşılığında yeni
malzeme satın alınabilir.
47
Better Building
48
49
Better Building
EK 2 Veri İşleme.
Örnek 1 – Prefabrike binalar
Adımlar 1-Binaların projelerinin ve düşey kesitlerinin çizilmesi
2-Çevresel yapı elemanlarının belirleme
•
Dış duvarlar
•
Dış ahşaplar
•
Üst döşemeler
•
Alt döşemeler
3- Hesaplamada kullanılacak verilerinin elde edilmesi
•
Dış ortam sıcaklık tespiti.
•
İç ortam sıcaklık tespiti.
•
İç ortam ve dış ortam konveksiyon katsayısı.
4-Genel ısı iletkenlik katsayısı k nın tespiti.
•
Dış duvarlar için.
•
Dış ahşap işler için
•
En üst tavan için.
•
Zemin döşemesi için.
5- Hesaplama yüzeylerinin belirlenmesi.
•
Dış duvar yüzeyleri.
•
İç duvar yüzeyleri.
•
•
6-Bina iskeletinden olan kayıpların hesaplanması
7-Kontrolsüz giren havanın ısıtılması ile olan kayıplar. (Yarıklar, aralıklar
v.s )
8- Binanın toplam ısı kaybı hesabı.
9- Yıllık ısı gereksinimi hesabı.
10-Yıllık ısı maliyeti hesabı.
50
11-Binaların ısıl iyileştirme kriterlerinin belirlenmesi.
12- Genel ısı iletkenlik katsayısı k nın tespiti.
•
•
İç duvarlar için.
•
•
13-Bina iskeletinden olan kayıpların hesaplanması
14-Kontrolsüz giren havanın ısıtılması ile olan kayıplar. (Yarıklar, aralıklar
v.s )
19-Bir başka yöntemle ısı kaybı hesabı
51
Better Building
1-Binaların projelerinin ve düşey kesitlerinin çizilmesi.
1.1 Binanın düşey kesiti
Şekil 1
52
1.2 Bina projeleri
1.2.1 Projeler tavan ve normal katlar.
Şekil 2
53
Better Building
1.2.2 Projeler zemin kat.
Şekil 3
54
2. Çevresel yapı elemanlarının belirleme
2.1 Dış duvarlar.
Bu bina 1976 da prefabrike olarak yapılmış
d1
d2
d3
Dolgu Beton
d1, d2 ve d3 sırasıyla katman kalınlıklarıdır
Şekil 4
55
Better Building
2.2 Dış ahşaplar
2.2.1 Dış pencereler.
Pencereler değişik boyutlarda olup araları 4 cm aralık olan çift camdan
yapılmıştır.
P1 1,8 m genişlik 1,2 m yükseklik
P2 0,8 X 0,8 m
P3 1,5 X 1,8 m
2.2.2 Dış kapılar.
K1 Ana girişte bulunan camlı normal bir kapı. Boyutları: 4,2 X 2,1 m
K2 Camsız metal bir kapı (Yan girişte). Boyutları:
1,2 X 2,1 m
2.3 Üst (tavan) döşemeleri
Şekil 5
56
2.4 Alt döşemeler
Şekil 6
57
Better Building
3.Hesaplamada kullanılacak verilerinin elde edilmesi.
3.1 Dış ortam sıcaklık tespiti.
Bu değerlerin hesaplanması binanın bulunduğu iklim bölgesine
bağlıdır.
I
1a Tdış=-9 º C
1b Tdış=-21 º C
1c Tdış=-15 º C
2 Tdış=-9 º C
3 Tdış=-9 º C
4 Tdış=-3 º C
1d Tdış=-9 º C
58
59
Better Building
TABLO 1 Türkiye’de Ana Merkezlerde yıl boyunca elde edilen en
düşük dış sıcaklıklar
Merkez
Derece
Merkez
Derece Merkez
Derece
ADANA
0
ÇORUM
-15
KIRIKKALE
-12
ADAPAZARI
-3
DENİZLİ
-6
KIRŞEHİR
-12
ADIYAMAN
-9
DİYARBAKIR
-9
KİLİS
-6
AĞRI
-24
DÜZCE
-9
KONYA
-12
AFYON
-12
EDİRNE
-9
KÜTAHYA
-12
AKSARAY
-15
ELAZIĞ
-12
MALATYA
-12
AMASYA
-12
ERZİNCAN
-18
MANİSA
-3
ANKARA
-12
ERZURUM
-21
MARDİN
-6
ANTAKYA
0
ESKİŞEHİR
-12
MERSİN
+3
ANTALYA
+3
GAZİANTEP
-9
MUĞLA
-3
ARTVİN
-9
GİRESUN
-3
NEVŞEHİR
-15
AYDIN
-3
GÜMÜŞHANE
-12
NİĞDE
-15
BALIKESİR
-3
HAKKARİ
-24
ORDU
-3
BARTIN
-3
IĞDIR
-18
RİZE
-3
BATMAN
-9
ISPARTA
-9
SAMSUN
-3
BAYBURT
-15
İSTANBUL
-3
ŞIRNAK
-6
BİLECİK
-9
İZMİR
0
TEKİRDAĞ
-6
BİNGÖL
-18
İZMİT
-3
TOKAT
-15
BİTLİS
-15
K.MARAŞ
-9
TRABZON
-3
BOLU
-15
KARABÜK
-12
TUNCELİ
-18
BURDUR
-9
KARAMAN
-12
URFA
-6
BURSA
-6
KARS
-27
UŞAK
-9
ÇANAKKALE
-3
KASTAMONU
-12
VAN
-15
ÇANKIRI
-15
KAYSERİ
-15
YALOVA
-3
60
ZONGULDA
K
-3
MERKEZLERİN ISI BÖLGELERİNE GÖRE DAĞILIMI
BİRİNCİ ISI BÖLGESİNE GİREN MERKEZLER
ADANA
HATAY
ANTALYA
MERSİN
AYDIN
OSMANİYE
URFA
İKİNCİ ISI BÖLGESİNE GİREN MERKEZLER
ADIYAMAN
GAZİANTEP
SAMSUN
BALIKESİR
GİRESUN
SİİRT
BARTIN
ISPARTA
SİNOP
BATMAN
İSTANBUL
SİVAS
BİLECİK
KIRKLARELİ
ŞIRNAK
BURDUR
KOCAELİ
TEKİRDAĞ
BURSA
MALATYA
TRABZON
ÇANAKKALE
K.MARAŞ
TOKAT
DENİZLİ
MARDİN
UŞAK
DİYARBAKIR
MUĞLA
YALOVA
DÜZCE
RİZE
ZONGULDAK
EDİRNE
SAKARYA
ÜÇÜNCÜ ISI BÖLGESİNE GİREN MERKEZLER
AFYON
ELAZIĞ
KIRŞEHİR
AĞRI
ERZİNCAN
KONYA
AKSARAY
ERZURUM
KÜTAHYA
ANKARA
ESKİŞEHİR
TUNCELİ
BAYBURT
GÜMÜŞHANE
VAN
BİNGÖL
HAKKARİ
NEVŞEHİR
BİTLİS
KARS
NİĞDE
BOLU
KASTAMONU
SİVAS
ÇANKIRI
KAYSERİ
ÇORUM
KIRIKKALE
61
Better Building
3.2 İç ortam sıcaklık tespiti.
Meskenlerdeki hesaplamalarda kullanılacak iç mekan sıcaklık değeri 20 ° C
alınmaktadır.
3.3 İç ve dış ortam ısı taşınım katsayısı.
İç ve diş mekanlar için ısı taşınım katsayıları (αiç ve αdış) Tablo 2 de verilmiştir.
Bu değerler malzemelere ve ısıl film yönlerine göredir.
Tablo 2
Termik transfer katsayıları αiç ve αdış (W/m2K olarak ) ve termik direnç Rsiç
ve Rsdış (m2K/W)
62
4-Genel ısı iletkenlik katsayısı k nın tespiti.
Bir çok katmandan oluşan dış duvarların K değeri aşağıdaki formül ile
bulunur.
K=1/[(1/αiç)+Σ(dj/λj)+(1/αdış)]
W/m2K
(1)
Termik direnç R(K nın tersi) şu şekilde bulunur.
R=(1/αiç)+Σ(dj/λj)+(1/αdış)
m2K/W
(2)
Ve :
•
d metre cinsinden her bir yapı bileşeninin kalınlığı
•
λj her bir katmanın ısı iletim katsayısı (W/mK cinsinden). Tüm ülkede
kullanılan değerler Tablo 4 de verilmiştir.
•
αiç İç yüzey taşınım katsayısı.
•
αdış Dış yüzey taşınım katsayısı.
63
Better Building
Tablo 3: Parametre açıklama tablosu
64
Sembol
Değeri
Birimi
αiç
7
W/(m2K)
d1
0,05
m
λ1
1,03
W/(mK)
d2
0,125
m
λ2
0,28
W/(mK)
d3
0,095
m
λ3
1,03
W/(mK)
αdış
20
W/(m2K)
Açıklaması
Duvarın ısı taşınım
katsayısı
Beton 2200 kg/m3
Ek 1 den
Dolgu beton 1000 kg/m3
Beton 2200 kg/m3
Duvarın ısı taşınım
katsayısı
R=1/7+0.05/1.03+0.125/0.28+0.095/1.03
0.78
K=1/R
1.28
Tablo 4: Çeşitli maddelerin ısı iletkenlik (K) değerleri
Ek-1: Çeşitli Malzemelerin Isı İletkenlik Değerleri
Birim
Sıra
No
Hacim
Malzeme veya Bileşenin Bir Çeşidi
Ağırlığı
1) kg/
m3
Isı
İletkenliği
Hesap
Değeri
(dh) 4)
kcal/mhC
1 Doğal Taşlar
1.1
Kristal yapılı püskürük ve metamorfik taşlar
>2800
3 00
>2600
2 00
1800
1 20
(granit, bazalt, mermer vb.)
1.2
Tortul taşlar (kum taşı, travertan,
konglormeralar vb.)
1.3
Gözenekli püskürük taşlar
2 Doğal zeminler (Doğal nemlilikte)
2.1
Kum, kum çakıl
1800
1 20
2.2
Kıl, sıkı toprak
2000
1 80
3 Dökme malzemeler (hava kurusunda üzeri örtülü durumda)
3.1
Kum, çakıl, kırma taş )mıcır)
1800
0 60
3.2
Bims çakılı (TS3234’de tanımlanan bims)
≤ 1000
0 16
3.3
Yüksek fırın cürufu
≤ 600
0 11
3.4
Kömür cürufu
≤ 1000
0 20
3.5
Gözenekli doğal taş mıcırları
≤ 1500
0 23
3.6
Genleştirilmiş perlit agregası (TS 3681’de
≤ 50
0 04
tanımlanmış olan)
≤ 100
0 05
≤ 150
0 06
≤ 200
0 07
3.7
Genleştirilmiş mantar parçacıkları
≤ 200
0 043
3.8
Polistirol, sert köpük parçacıkları
15
0 039
65
Better Building
3.9
Testere ve planya talaşı
200
0 06
3.10
Saman
150
0 05
4 Harçlar (sıva, şap ve diğer harç tabakaları)
4.1
Kireç harcı,kireç çimento harcı
1800
0 75
4.2
Çimento harcı
2000
1 20
4.3
Alçı harcı, kireçli alçı harcı
1400
0 60
4.4
Yalnız alçı kullanılarak (agregasız) yapılmış
1200
0 30
sıva
4.5
Alçı harçlı şap
2000
1 03
4.6
Çimento harçlı şap
2000
1 20
4.7
Dökme asfalt kaplama >15 mm
2300
0 77
4.8
Samanlı kerpiç harcı
1200
0 40
4.9
Anorganik asıllı hafif agragalardan yapılmış
800
0 26
sıva harçları
900
0 30
1000
0 33
Genleştirilmiş perlit agregasıyla yapılan
400
0 12
sıvalar ve harç ve tabakaları
500
0 14
600
0 17
700
0 21
800
0 25
2400
1 80
2204
1 50
1000
0 40
4.10
5 Yapı Elemanları ve Bileşenleri
5.1
Normal beton (TS 500’e uygun) doğal
agrega veya mıcır kullanılarak yapılmış
betonlar
Donatılı
Donatısız
5.2
Hafif betonlar, donatılı veya donatısız keşif
dokulu
5.2.1
66
(agregalar arası boşluksuz)
Gözenekli hafif agregalar kullanılarak
yapılmış betonlar
(TS 1114’e uygun
1200
0 50
1400
0 62
1600
0 75
1800
0 85
2000
1 03
Yalnız doğal bims kullanılarak ve kuvartz
1000
0 33
kumu katılmadan yapılmış betonlar (TS
1100
0 38
3234’e uygun olarak) 3)
1200
0 43
Yalnız genleştirilmiş perlit kullanılarak ve
300
09
kuvartz kumu kullanılmaksızın yapılmış
400
0 11
betonlar (TS 3649’a uygun) 3)
500
0 13
600
0 16
700
0 18
800
0 21
900
0 23
1000
0 26
1200
0 30
1400
0 36
1600
0 42
Gözeneksiz agregalar (örneğin çakıl
1600
0 70
kullanılarak yapılmış betonlar
1800
0 95
2000
1 20
agregalarla)
5.2.2
5.2.3
5.3
İnce agregası olmayan hafif betonlar
(agregalar arası boşluklu)
5.3.1
5.3.2
Gözenekli hafif agregalar kullanılarak kuvartz 600
0 19
kumu katılmadan yapılmış betonlar 3)
700
0 22
1000
0 31
1200
0 40
1400
0 49
67
Better Building
5.3.3
5.4
1600
0 65
1800
0 79
2000
1 03
Yalnız bims kullanılarak kuvartz kumu
600
0 16
katılmadan yapılmış (TS 3234’e uygun bims
700
0 18
agregasi kullanılarak TS 2823 bims betondan 800
0 21
mamul yapı elemanları
900
0 23
1000
0 28
1200
0 38
400
0 12
600
0 16
800
0 22
1000
0 30
1200
0 38
600
0 12
700
0 15
Organik asıllı agregalarla yapılmış hafif
betonlar
5.4.1
5.4.2
Ahşap testere veya planya taşı betonu
Çeltik kapçığı betonu
6.1
Asbestli çimento levhalar (TS 807’ye uygun)
2000
0 50
6.2
Gaz beton yapı levhaları (TS 543’e uygun
400
0 12
plaklar)
500
0 14
600
016
700
0 18
800
0 20
800
0 25
900
0 28
1000
0 32
1200
0 43
600
0 50
6.3
6.4
68
Hafif betondan duvar plakları
Alçıdan duvar levhalar ve bloklar (gözenekli,
6.5
6.6
çelikli dolgu veya agregalı olanlar dahil) (TS
750
0 30
452, TS 452, TS 1474’e uygun)
900
0 35
1000
0 40
1200
0 50
Genleştirilmiş perlit agregası katılmış alçı
600
0 15
duvar levhaları
750
0 17
900
0 19
900
0 18
(TS 3682’ye uygun)
Alçı karton bloklar
7 Duvarlar
7.1
Tuğla duvarlar
7.1.1
Dolu veya düşey delikli normal veya klinker
≤ 1200
0 43
tuğlalarla duvarlar (TS 104, TS 705’e uygun
1400
0 50
tuğlarla)
1600
0 59
1800
0 70
2000
0 83
2200
1 03
7.1.2
Düşey delikli hafif tuğlarla duvarlar (TS
4377’ye uygun AB sınıfı tuğlalarla)
7.1.3
Düşey delikli hafif tuğlarla duvarlar (TS
4377’ye uygun W sınıfı tuğlarla)
≤ 700
0 30
800
0 33
900
0 30
1000
0 39
≤ 700
0 26
800
0 28
900
0 31
1000
0 34
7.1.4
Yatay delikli tuğlalarla duvarlar
≤ 1000
0 39
7.2
Kireç kum taşı duvarlar (TS 808’e uygun
1000
0 43
kireç kum taşlarıyla)
1200
0 49
1400
0 60
1600
0 68
1800
0 85
69
Better Building
7.3
2000
0 95
Normal derz kalınlığında ve normal harçla
400
0 17
yerleştirilmiş bloklarla duvarlar
500
0 19
600
0 21
700
0 23
800
0 25
İnce derzli ‘derz kalınlığı ≤3 mm) veya özel
400
0 14
yapıştırıcısıyla yerleştirilmiş bloklarla duvarlar
500
0 16
(blok uzunluğunun en az 500 mm olması
600
0 19
şartıyla)
700
0 21
800
0 23
Hafif veya normal betondan dolu briket veya
500
0 28
bloklarla duvarlar (TS 406’ya uygun briket
600
0 30
veya bloklarla)
700
0 32
800
0 34
900
0 37
1000
0 40
1200
0 46
1400
0 54
1600
0 63
1800
0 75
2000
0 85
2200
1 03
Bims betondan dolu bloklarla duvarlar
500
0 25
(kuvartz kumu kullanılmaksızın yapılmış
600
0 28
Gaz beton duvar blokları ile duvarlar (TS
453’e uygun bloklarla)
7.3.1
7.3.2
7.4
Betondan dolu briket veya duvar bloklarıyla
duvarlar
7.4.1
7.4.2
70
bloklarla) (TS 2823’e uygun)
7.4.3
7.5
700
0 30
800
0 33
900
0 37
1000
0 40
1200
0 46
Genleştirilmiş perlit betonundan dolu
500
0 22
bloklarla duvarlar (kuvartz kumu
600
0 25
katılmaksızın yapılmış bloklarla)
700
0 26
800
0 30
En az iki sıra deliği bulunan boşluklu beton
500
0 25
briketlerle duvarlar iki sıra boşluklu bloklarda
600
0 28
genişlik £ 20 cm üç sıra boşluklu duvarlarda
700
0 30
genişlik ≤ 30 cm olması
800
0 33
900
0 38
1000
0 41
Betondan boşluklu briket veya duvar
bloklarıyla duvarlar (TS 406’ya uygun
boşluklu beton briketlerle)
7.5.1
8 Bitümlü Malzeme
8.1
Asfalt
2100
0 60
8.2
Bitüm
1050
0 15
8.3
Ruberort
1100
0 12
8.4
Katranlı Kaneviçe
0 15
9 Kaplamalar
9.1
Döşeme kaplamaları
9.1.1
Linelyum
9.1.2
Mantarlı linelyum
9.1.3
Sentetik malzemeden kaplamalar (PVC)
9.1.4
Halı vb. kaplamalar
1000
0 15
700
0 07
1500
0 20
250
0 06
71
Better Building
9.2
Suya karşı yalıtım kaplamaları
9.2.1
Mastık asfalt kaplama ≥ 7mm
2000
0 70
9.2.2
Bitüm ve bitüm emdirilmiş kaplamalar
1100
0 17
360 –
0 08
460
0 13
10 Isı Yalıtım Malzemeleri
10.1
Odun talaşı levhaları
(TS 305) levha
kalınlığı ≥25 mm = 15 mm
570
10.2
Sentetik köpük malzemeler (TS 2193)
10.2.1
Polistiren sert köpük levhalar
≥ 15
0 034
10.2.2
Poliüretan sert köpük levhalar
≥ 30
0 030
10.2.3
Fenol reçinesinden sert köpük levhalar
≥ 30
0 034
10.3
Mineral ve bitkisel liflerden ısı malzemeleri
8 – 200
0 034
15 – 200
0 040
100 –
0 050
(TS 901)
10.4
Bitkisel liflerden ısı yalıtım malzemeleri (TS
901)
10.5
Cam köpüğü levhalar
150
10.6
Mantardan ısı yalıtım levhaları (TS 304)
801 –
0 039
160
0 043
> 160 –
0 047
250
> 250 –
300
10.7
Kamıştan hafif levhalar
150 -
0 050
200
11 Diğer Malzeme ve Bileşenler
11.1
Cam
2500
0 70
11.2
Seramik kaplamalar (fayans,karo, seramik vb.
2000
0 85
72
11.3
Seramik veya cam mozayik kaplama
2000
1 03
12 Metaller
12.1
Çelik
7850
52
12.2
Bakır
8900
327
12.3
Alüminyum
2700
172
13 Lastik (yoğun)
1000
0 17
73
Better Building
4.1 – Dış ahşap işler için genel ısı iletkenlik katsayısı k nın
tespiti.
Tablo 5: Kapı ve pencereler için ısı geçirme (K) katsayısı değerleri
ISI GEÇİRME
PENCERE VE KAPILAR
KATSAYISI (K)
kcal/m2 h °C
AHŞAP HENCERE VE KAPILAR
Basit tek camlı pencere (TP) ve dış kapı (DK)
4.5
Özel birleştirilmiş çift camlı pencere (ÇCP)
2.8
ve dış kapı (DK) iki cam arası 6 mm)
Özel birleştirilmiş çift camlı pencere ve dış kapı (iki cam
2.5
arası 12 mm)
Camsız dış kapı (DK)
3.0
Bitişik (mutabık) çift kanatlı pencere (ÇP) ve dış kapı
2.2
(DK)
Kasalı çift kanatlı pencere (ÇP) ve dış kapı (DK)
2.2
METAL PENCERE VE KAPILAR
(Hazır profillerinden en az iki binili)
5.0
3.4
ve dış kapı (DK) iki cam arası 6 mm)
Özel birleştirilmiş çift camlı pencere ve dış kapı (iki cam
3.1
arası 12 mm)
Bitişik (mutabık) çift kanatlı pencere (ÇP) ve dış kapı
3.0
(DK)
Kasalı çift kanatlı pencere (ÇP) ve dış kapı (DK)
74
2.8
Tepe penceresi (basit) (TP)
5.0
Tepe penceresi (çift) ÇCP)
3.0
PLASTİK (PVC) PENCERELER
4.3
2.2
4.2 Genel ısı iletim katsayılarının belirlenmesi.
Tablo 7
Yapı Elemanları
R
Birim
K
Birim
P1(Çift camlı cam arası
0,40
(m2K/W)
2,5
W/(m2K)
0,40
(m2K/W)
2,5
W/(m2K)
0,40
(m2K/W)
2,5
W/(m2K)
K1(Basit tek camlı)
0,22
(m2K/W)
4,5
W/(m2K)
K2(Basit metal dış kapı)
0,20
(m2K/W)
5,0
W/(m2K)
12 mm)
12 mm)
12 mm)
75
Better Building
4.3 En üst tavan için ısı iletim katsayılarının belirlenmesi.
Tablo 8
Sembol
Değeri
Birimi
αiç
7
W/(m2K)
d1
0,12
m
λ1
1.03
W/(mK)
d2
0,2
m
λ2
0,31
W/(mK)
d3
0,06
m
λ3
0,85
W/(mK)
d4
0,02
m
λ4
0,12
W/(mK)
αdış
20
W/(m2K)
Açıklaması
Panelin ısı
taşınımı
Demirli beton
2200 kg/m3
Gözenekli beton,
900 kg/m3
Çimento
kaplama 1800
kg/m3
Asfalt plaka, 600
kg/m3
R=1/7+0.12/1.03+0.2/0.31+0.06/0.85+0.02/0.12+1/20
K=1/R
76
Panelin ısı
taşınımı
1.19
0.84
4.4. Zemin döşemesi için ısı iletim katsayılarının belirlenmesi.
Tablo 9
Sembol Değeri
Birimi
αiç
7
W/(m2K)
d1
0,16
m
λ1
1,03
W/(mK)
d2
0,06
m
λ2
1.03
W/(mK)
d3
0,02
m
λ3
1.50
W/(mK)
αdış
7
W/(m2K)
Açıklaması
Panelin ısı taşınımı
Demirli beton 2200 kg/m3
Çimento kaplama 1800
kg/m3
Mozaik , 2200 kg/m3
R=1/7+0.16/1.03+0.06/1.03+0.02/1.50+1/7
0.51
K=1/R
1.95
77
Better Building
5- Hesaplama yüzeylerinin belirlenmesi.
5.1 Dış kapı ve pencere yüzeyleri
Tablo 10
Yönler
Alan (m2)
Kapı
Sayı
(m2)
Pencere
Kuzey
Hesaplama Alanı
P1
0,64
20
12,8
P3
2,7
4
10,8
Toplam
23,6
Doğu
P1
2,16
40
86,4
Güney
P2
0,64
20
12,8
P3
2,7
3
8,1
K2
2,52
1
2,52
Toplam
23.42
Batı
P1
2,16
39
84,24
K1
8,82
1
8,82
93,06
G Toplam
226.48
5.2 Dış duvar yüzeyleri.
Tablo 11
Yönler
Boy
Yükseklik
Alan
Çıkacak
Hesaplanan
(m)
(m)
(m2)
Alan (m2)
Alan (m2)
Kuzey
16,8
12
201,6
23,6
178
Doğu
41,4
12
496,8
2,8
12
33,6
78
1
12
12
Toplam
542,4
86,4
456
23,42
178,18
93,06
449,34
Toplam
1,261.52
Güney
16,8
12
201,6
Batı
41,4
12
496,8
2,8
12
33,6
1
12
12
Toplam
542,4
5.3 En üst tavan için.
Tablo 12
Yüzey
Boy (m)
Yükseklik (m)
Alan (m2)
A1
41,4
7,5
310,5
A2
37,6
1,8
67,68
A3
41,4
7,5
310,5
Toplam
688,68
5.4 Zemin döşemesi için.
Tablo 13
Yüzey
Boy (m)
Yükseklik (m)
Alan (m2)
A1
41,4
7,5
310,5
A2
37,6
1,8
67,68
A3
41,4
7,5
310,5
Toplam
688,68
79
Better Building
6-Bina iskeletinden olan kayıpların hesaplanması.
Bu hesaplamanın formülü şu şekildedir.
Q=K . A . Δt
[W]
(3)
Isı kayıplarının belirlenmesi QT
Eleman
Dış Duvarlar (PE)
Cam Yüzeyleri (FE)
K1
K2
Ust Panel
Alt Panel
K
1,28
2,5
4,5
5
0,84
1,95
Tablo 14
A
1.261,52
215,14
8,82
2,52
688,68
688,68
Δt
25
25
25
25
25
8
QT
40.369
13.446
992
315
14.462
10.743
80.328
7-Kontrolsüz giren havanın ısıtılması ile olan kayıplar.
(Yarıklar, aralıklar v.s )
7.1 Yarıklardan kontrolsüz giren havanın ısıtılması için
gereken ısı.
•
Q1 Kapı ve pencere aralıklarından giren havanın ısıtılması için gereken
enerjiyi temsil eder. Bu rüzgarın hızına bağlıdır. Aşağıdaki formülle
hesaplanır.
Q1=Σ(L.i).v(4/3). Δt
[W]
(4)
Burada;
•
L Hareketli yapı elemanının rüzgara maruz kalan kısmının uzunluğunu
gösterir, Çift kapı ve pencerelerde ölçüm tek çerçeveden yapılır.
•
i hava sızma katsayıları. Bu değerler malzemeye bağlıdır ve Tablo 15
ten alınabilir.
80
•
v rüzgarın hızını belirtir. Bölgenin rüzgar durumuna ve binanın
pozisyonuna bağlıdır.
Tablo 15 i Sızma Değerleri
Kapı ve
Pencere
Çift 3 -4 camlı ve
0,0393
Tablo 16 v rüzgar değerleri
Rüzgar
Bina yerleşkesi
bölgesi
İç yerler
v [m/s]
Dış yerler
V(4/3)[m(4/3)/s(
4/3)
]
v [m/s]
V(4/3)[m(4/3)
/s(4/3)]
I
8,08
16
10.0
21.54
II
5.0
8.55
7.0
13.39
III
4.5
7.45
6.0
10.9
81
aksesuarlı
Çift aksesuarlı
0,0589
Çift
0,078
camlı ve aksesuarlı
Sıkılaştırılmış 3 -4
0,0589
ısı camlı
Sıkılaştırılmış termik
0,0079
aksesuarlı
Sıkılaştırılmış basit
0,0157
Sıkılaştırılmış
Sıkılaştırılmış
0,0980
0,0667
Basit dışa açılan
0,0980
termik ısı camlı
Basit içe açılan ve
0,1177
Basit içe açılan
0,0785
aksesuarlı
Basit içe açılan
0,157
Ahşap
sabit cam
i değerleri
malzemesi
Better Building
7.2. Birleşme kenarlarının boylarının belirlenmesi
P1
L=3 X 1,2m + 2 X 1,8 m =7,2 m
P2
L=3 X 0,8m + 2 X 0,8 m =3,2 m
P3
L=3 X 1,8m + 2 X 1,5 m =8,4 m
K1
L=3 X 2,1m + 2 X 2 m =10,3 m
K2
L=2 X 2,1m + 2 X 1,2 m =6,6 m
L=79 X 7,2 m + 40 X 3,2 m + 7 X 8,4 m + 1 X 10,3 m + 1 X 6,6 m
L=772,5 m
Sızma katsayısı i=0.0980 (Tablo 15 den)
Çankırı için rüzgar hızı 4 m/s olduğuna göre
Q1=L X i X v(4/3) X Δt
Q1= 772,5 m X 0,0980 X 6,35 m(4/3)/ s(4/3) X 25 ° C
Q1=12018 W
82
7.3 Havalandırma yoluyla giren havanın ısıtılması için gereken
ısı hesabı.
Q2 Evlerde psikolojik rahatlık için gereken havalandırma sayısına bağlı
olarak giren havanın ısıtılması için gereken ısı enerjisidir.
nhav psikolojik rahatlık için gereken havalandırma sayısıdır. Bunu evelerde
ve benzer yerlerde 0,792 olarak öneriyoruz.
V Bina hacmini gösterir.
Q2= [0,33.nhav.V.(tiç-tdış)]
[W]
(5)
Q2 = 0,33 X 0,792 m3 / h X 688,68 m2 X 12 m X 25 ° C
Q2 = 53998 W
Q = QT + Q1 + Q2
Q=80328 + 12018 + 53998 W
Q=146344 W
83
Better Building
Gereken yıllık ısı aşağıdaki gibi bulunur.
Qa=Q X Nhav
[W/yıl]
(6)
Nhav yılık ısı saat değeridir ve mesken yaşam bölümleri için 1800 saat/yıl dır.
Qa=146344X 1800 saat / yıl
Qa= 263,419 KWh / yıl olur.
Bu miktar enerji için gerekli yakıt tüketimi de aşağıdaki formüllerle bulunabilir.
Ca=Qa / (HCI X η)
[m3N/yıl]
(7)
HCI Doğal gazın en düşük kalorisidir. HCI 9,86 KWh / m3N dir.
η ise ısı etkinliğidir. η
=0,85 alınır.
Ca=263,419 / (9,86 X 0,85)
Ca=31430.5 m3N /yıl
Doğal gazın 0,7 ytl /
m3N fiyat üzerinden toplam maliyet,
C=31430.5 m3N /yıl X 0,7 YTL / m3N
C= 22001 YTL
84
11.1 Dış duvarlar
Dış duvarlarda ateşten uzak olan yerlere dışarıdan 10 cm polistren ve üzerine
0,5 cm kaplama uygulanmaktadır.
Betonarme
Polystyrene
Çimento harcı
Dolgu
beton
D
0,5
İÇ
10 5 12,5 9,5
Şekil 8
85
Better Building
11.2. Dış Ahşaplar
11.2.1. Dış pencereler
Pencereler arası 6 mm olan çift camlı ısıcamlı PVC pencerelerle
değiştirilmiştir. K = 2,2 W/(m2K). R=0.45 (m2K) / W
11.2.2. Dış Kapılar
Dış kapılar Özel çift camlı PVC kapılar ile değiştirildi. K = 2,2 W/(m2K).
R=0.45 (m2K) / W.
11.3. Tavan Döşemesi
Bu döşeme Şekil 5 deki gibi idi.
Su yalıtımı, 2 cm
Dolgu beton., 12,5 cm
Çimento kaplama, 6 cm
Taneli curuf beton, 20 cm
Sıkıştırılmışbeton, 12 cm
Şekil 9
86
11.4. Zemin üstü döşeme
Bu döşeme Şekil 6 daki gibi idi.
Mozaik, 2cm
Çimento kaplama, 6 cm
Sıkıştırılmış beton 16 cm
Polystyrene, 10 cm
Çimento kaplama, 0,5 cm
Şekil 10
87
Better Building
12. Genel ısı geçiş katsayısı K nın belirlenmesi.
12.1 Dış duvarlar için.
Tablo 17
Sembol
Değeri
Birimi
αiç
7
W/(m2K)
d1
0,095
m
λ1
1,03
W/(mK)
d2
0,125
m
λ2
0,31
W/(mK)
d3
0,05
m
λ3
1.03
W/(mK)
d4
0.1
λ4
0.034
d5
0.005
λ5
1.03
αdış
20
Açıklaması
Demirli beton 2200
kg/m3
Dolgu beton, 900
kg/m3
Demirli beton 2200
kg/m3
Polisitren
Çimento Harç
W/(m2K)
R=1/7+0.095/1.03+0.125/0.31+0.05/1.03+0.1/0.034
3.69
+0.005/1.03+1/20
K=1/R
88
0.27
12.2. Dış ahşaplar
Tablo 18
Yapı Elemanları
R
Birim
K
Birim
0,45
(m2K/W)
2,2
W/(m2K)
0,45
(m2K/W)
2,2
W/(m2K)
0,45
(m2K/W)
2,2
W/(m2K)
K1(PVC ısıcamlı kapı)
0,45
(m2K/W)
2,2
W/(m2K)
K2(PVC ısıcamlı kapı)
0,45
(m2K/W)
2,2
W/(m2K)
12 mm)
12 mm)
12 mm)
89
Better Building
12.3 Üst panel için.
Tablo 19
Sembol
Değeri
Birimi
αiç
7
W/(m2K)
d1
0,12
m
λ1
1,03
W/(mK)
d2
0,06
m
λ2
0,31
W/(mK)
d3
0,06
m
λ3
1.03
W/(mK)
d4
0.125
m
λ4
0.31
W/(mK)
d5
0.06
m
λ5
1.03
W/(mK)
d6
0.02
m
λ6
0.12
W/(mK)
αdış
20
W/(m2K)
R=1/7+0.16/1.03+0.06/0.31+0.06/1.03+0.125/0.31+0.06/1.03+
0.02/0.12+1/20
K=1/R
90
Açıklaması
Panelin ısı
taşınımı
Demirli beton
2200 kg/m3
Dolgu beton,
900 kg/m3
Çimento
kaplama 1800
kg/m3
Dolgu beton
900 kg/m3
Çimento
kaplama 1800
kg/m3
Asfalt
kaplama
Panelin ısı
taşınımı
1.23
0.81
12.4 Zemin üstü döşeme için.
Tablo 20
Sembol
Değeri
Birimi
αiç
7
W/(m2K)
d1
0,16
m
λ1
1,03
W/(mK)
d2
0,06
m
λ2
1.03
W/(mK)
d3
0,02
m
λ3
1.50
W/(mK)
d4
0.05
m
λ4
0.034
W/(mK)
d5
0.05
m
λ5
1.03
W/(mK)
αdış
7
W/(m2K)
Açıklaması
Demirli beton 2200
kg/m3
kg/m3
Mozaik ,2200 kg/m3
Polisitren
kg/m3
R=1/7+0.16/1.03+0.06/1.03+0.02/1.50+0.05/0.034+0.
2.03
05/1.03+1/7
K=1/R
0.49
91
Better Building
13. Bina iskeletinde olan kayıpların hesaplanması
Eleman
Dış Duvarlar (PE)
Cam Yüzeyleri (FE)
K1
K2
Ust Panel
Alt Panel
K
0,27
0,45
0,45
0,45
0,81
0,49
Tablo 21
A
1.261,52
215,14
8,82
2,52
688,68
688,68
Δt
25
25
25
25
25
8
QT
8.515
2.420
99
28
13.946
2.700
27.709
14. Kontrolsüz giren havanın ısıtılması ile olan kayıplar.
(Yarıklar, aralıklar v.s)
14.1 Kontrolsüz giren havanın ısıtılması ile olan kayıplar.
Birleşme kenarlarının boylarının belirlenmesi
P1
L=3 X 1,2m + 2 X 1,8 m =7,2 m
P2
L=3 X 0,8m + 2 X 0,8 m =3,2 m
P3
L=3 X 1,8m + 2 X 1,5 m =8,4 m
K1
L=3 X 2,1m + 2 X 2 m =10,3 m
K2
L=2 X 2,1m + 2 X 1,2 m =6,6 m
L=79 X 7,2 m + 40 X 3,2 m + 7 X 8,4 m + 1 X 10,3 m + 1 X 6,6 m
L=772,5 m
Sızma katsayısı i=0.0079 (Tablo 15 den)
Çankırı için rüzgar hızı 4 m/s olduğuna göre
92
Q1=L X i X v(4/3) X Δt
Q1= 772,5 m X 0,0079 X 6,35 m(4/3)/ s(4/3) X 25 ° C
Q1=968.82 W
14.2 Havalandırma yoluyla giren havanın ısıtılması.
Q2=[0,33.nhav.V.(tiç-tdış)]
Q2= 0,33 X 0,792 m3 / h X 688,68 m2 X 12 m X 25 ° C
Q2=53998 W
Q=QT+Q1+Q2
Q=27709 + 968.82 + 53998 W
Q=82675 W
Gereken yıllık ısı aşağıdaki gibi bulunur.
Qa=Q X Nhav
Nhav yılık ısı saat değeridir ve mesken yaşam bölümleri için 1800 saat/yıl dır.
Qa=82675X 1800 saat / yıl
Qa= 148,816.5 KWh / yıl olur.
93
Better Building
Bu miktar enerji için gerekli yakıt tüketimi de aşağıdaki formüllerle bulunabilir.
Ca=Qa / (HCI X η)
HCI Doğal gazın en düşük kalorisidir. HCI 9,86 KWh / m3N dir.
η ise ısı etkinliğidir. η
=0,85 alınır.
Ca=148,816.5 / (9,86 X 0,85)
Ca=17756.41 m3N /yıl
Doğal gazın 0,7 ytl /
m3N fiyat üzerinden toplam maliyet,
C=17756.41 m3N /yıl X 0,7 YTL / m3N
C= 12429 YTL/ yıl
94
18. İyileştirmelerini karlılığına bakılması
Tablo 22 İyileştirmenin karlılığı
Yer
Alan
Birim Maliyet
Tutar
Öncesi
Sonrası
Dış duvarlar
1262
35
44.170,0
QT
80328
27709
Dış Ahşap Değişimi 215,14
170
36.573,8
Q1
12018
968
Üst Döşeme
689,68
30
20.690,4
Q2
53998
53998 Fark
Alt Döşeme
689,68
30
20.690,4 Toplam Q
146344
82675 63669
Toplam
Eski yıllık yakıt
Yeni yıllık yakıt
Kazanç
Amorti Süresi
122.124,6
22.001,0
12.429,0
9.572,0
12,8 Yılda
19. Bir başka yöntemle ısı kaybı hesabı
Bu yöntemde temel olarak bir önceki yönteme benzemektedir. Önceki yöntemde
alanların toplamı alınarak bir kümülatif değerler elde edilmekte ve sonunda her
bir yapı elemanından oluşan ısı kaybına bakılmaktadır. Bu yöntemde bina bir
bütün olarak ele alınmaktadır. Komple bina hesaplamalarında kullanılabilir. Eğer
binalarda oturanlar ayrı ayrı işlem yaptırıyorlar ise diğer yöntem kullanılmalıdır.
Dış duvarlardan , pencerelerden, kapılardan olan kayıplar (QT) gibi. Ayrıca sızıntı
(Q1) ve havalandırma kayıpları da (Q2) ele alınır. Sonunda bu üç grup kayıp
toplanır.
İkinci yöntemde ise binadaki her bir bağımsız bölme (oda,salon, mutfak gibi) tek
tek ele alınır. Bir hesaplama tablosu yardımıyla bağımsız birimlerin ısı kayıpları
hesaplanır.
95
Better Building
Isı kaybı hesaplarını yapabilmek için gerekli sayısal değerlerin bir kısmı mimari
projeden bir kısmı ise mimari proje esas alınarak seçilmiş veya hesaplanmış
verilerden alınır.
Binanın ısı kayıplarının belirlenmesi için, binadaki her bölümün ( hacmin) ısı
kaybı yapılmalıdır.
Eğer bir binanın bir dairesinin ısıtılması isteniyorsa o daireye ait bütün odaların
ısı kayıpları hesaplanır. Her odaya istenilen konfor sıcaklığını sağlamak amacıyla
kaybedilen ısıyı karşılayacak kapasitede ısıtıcı yerleştirilir. Dairedeki bütün
bölümlerin ısı kayıpları toplamını karşılayacak büyüklükte kat kaloriferi kazanı
veya kombi seçilir. Bir binanın ısıtılması isteniyorsa, dairelerin toplam ısı kaybına
karşılık kazan seçilir.
Binanın her bir hacmi iki şekilde ısı kaybeder. Birincisi, yapı bileşenlerinden ısı
geçişi (İletimsel) şeklinde gerçekleşir. Yapı bileşenlerinden ısı geçişi, iletim ve
taşınımın bir arada olduğu şekilde gerçekleşir. Isı önce oda ortamından duvar
yüzeyine doğru taşınımla, sonra duvar iç yüzeyinden duvar dış yüzeyine
iletimle,daha sonrada duvar dış yüzeyinden dış ortama taşınımla geçer.
İkincisi, hacmin pencere ve kapılarının açılan kısımlarının kasaları ile tam
olarak çakışmaması nedeniyle sızıntı (Enfiltrasyon) yoluyla içeriden dışarıya
ısı kaybı olmaktadır.Hacmin ısı kaybı bu iki yolla meydana gelen kayıpların
toplanması ile bulunur.
96
19.1 İletimsel Isı Kaybı
Yapı bileşenlerinin iletimsel ısı kayıpları aşağıdaki formül ile hesaplanır.İletimsel
ısı kayıplarının hesabında ,bu formüle göre hazırlanmış ve bir örneği çizelge 3.1’
de görülen, ısı kaybı cetvelinden yararlanılır.Bu cetvelde bilinen sayısal değerler
yerlerine yazılır ve gerekli işlemler yapılarak hesaplar yürütülür.
Q = A.K.ΔT
Burada;
Q : Isı kaybı miktarı (kcal/h)
A : Yüzey alanı (m2)
K : Toplam ısı geçiş katsayısı (kcal /m 2h°C)
ΔT : Yapı bileşenlerinin iki tarafındaki sıcaklık farkı (°C )
Toplam ısı geçiş katsayısı K, çeşitli kalınlıklardaki katmanlardan ( iç sıva+ delikli
tuğla+ dış sıva gibi ) oluşan yapı bileşenlerinin 1 m2 ’sinden 1 derecelik sıcaklık
farkı bulunması durumunda saatte kcal cinsinden geçen ısı miktarını
vermektedir.
Çizelgelerden ,her bir yapı bileşeninin ısı iletim katsayısı k değeri EK–1’deki
çizelgede verilmiştir. Çeşitli malzemelere ait k değerleri bu tür çizelgelerden
bulunarak kullanılır.K toplam ısı geçiş katsayısı aşağıda verilen ifadeden
hesaplanır.
97
Better Building
1
K
=
1
αiç
+
d1
k1
+
d2
k2
+..+
dn
kn
+
1
αdış
Burada ;
K
: Toplam ısı geçiş katsayısı (kcal /m2 h°C)
αiç : İç yüzeyin ısı taşınım katsayısı ( cal /m2 h°C) Çizelge 3.3’den alınır.
αdış : Dış yüzeyin ısı taşınım katsayısı (kcal /m2 h°C) Çizelge 3.3’den alınır.
d
: Her bir yapı bileşeninin kalınlığı (m)
k
: Her bir yapı bileşeninin ısı iletim katsayısı (kcal /m h°C)
n
: Bitişik yapı malzemesi sayısı
Yukarıdaki denklemden de görüldüğü gibi buradaki ısı geçişi iletim ve taşınım
yoluyla olan ısı geçişini içermektedir. Şekil 11’ de şematik olarak taşınım ve
iletimle ısı geçişi görülmektedir.
Tiç sıcaklığındaki ortamdan duvara doğru taşınımla ısı geçişi olmaktadır. Ty1
sıcaklığındaki duvar iç yüzeyinden Ty2 sıcaklığındaki duvar dış yüzeyine doğru
iletimsel bir ısı geçişi olmaktadır. Ty2 sıcaklığındaki dış yüzeyden , Tdış
sıcaklığındaki dış ortama doğru ise taşınım yoluyla ısı geçişi olmaktadır.
K toplam ısı geçiş katsayısı bulunduktan sonra ,hesabı yapılan yüzeyin alanı A
m2
olarak
ve iç- dış ortam sıcaklıkları arasındaki sıcaklık farkı ΔT olarak
belirlenir Bu değerler
Q = A.K.ΔT
denkleminde yerine yazılırsa , kcal/h
cinsinden, o yüzeyden kaçan ısı miktarı bulunur. Bütün yüzeylerden hesaplanan
ısı kayıpları toplanarak da odadan saatte kaçan toplam ısı miktarı bulunur.
98
αiç
αdış
Tdış
Tiç
Ty1
Ty2
Taşınım
İletim
Taşınım
Şekil 11 İletim ve taşınım yoluyla ısı geçişi
D kalınlığındaki bir yapı bileşeninin paralel iki yüzeyinin bir m2 ’ sinden 1°C ’ lik
sıcaklık farkında 1 saatte geçen ısı miktarı . ısı geçirgenliği olarak tanımlanır.Isı
geçirgenliği ∧ simgesi ile gösterilir.
λ=
k
d
(kcal/m2 °C)
Isı geçirgenliği yukarıdaki formülden hesaplanabilir. Isı geçirgenliğinin tersi, Isı
direnci olarak tanımlanmaktadır. Isı direnci;
1
λ
=
d
(m2 h°C/ kcal)
k
İfadesiyle verilmektedir.Farklı özelliklerdeki tabakalardan
(iç sıva +delikli
tuğla+dış sıva ) oluşan yapı bileşenlerinin ısı geçirgenlik direnci,
1
λ
=
d1
k1
+
d2
k2
+..+
dn
kn
(m2 h°C/ kcal)
99
Better Building
İfadesiyle bulunabilir. Buradan aşağıdaki ifade elde edilir.
1
K
=
1
+ 1
αiç
λ
+
1
αdış
(m2 h°C/ kcal)
Bu yöntemde kullanılan formüller ve katsayılar için aynı tablolara başvurulabilir.
100
Uygulama Kitapçığı
Bu yöntemde kullanılacak hesaplama tablosu aşağıda verilmiştir.
Sayfa
Kat
Tesisin adı:………………………………………………
Tarih
m
Ad
1,6
1,4
2,24
1
6,4
2,8
17,92
1
25
123
0,7
25
274
2,24
2,2
25
123
9,8
0,7
25
172
3,64
0,7
25
64
20
Toplam Isı
İhtiyacı
Qh=Qi+Qs
2,2
15,68
Toplam Z
2,24
2,24
Yön Zh
h
Birleşik Zd
mhC
Zamsız Isı
Kaybı Qo
kcal
m2
Sıcaklık Farkı
kcal
m2
Kat
Yüksekliği Zw
Zamlar
Isı Geçirme
Katsayısı k
m
Çıkarılan Alan
Miktar
Toplam Alan
Ao
Yüksekilik
veya genişilk
m2
Isı Kaybı Hesabı
Hesaba Giren
Alan A
cm
Uzunluk
Alan Hesabı
Kalınlık
Yön
İşaret
Yapı Bileşenleri
Tablo 23 ISI KAYBI HESABI
kcal
%
%
%
1+%
h
302 SALON (22C)
ÇCP1
K
DD1
K
ÇCP2
D
1,6
1,4
2,24
1
DD2
D
26
4,3
2,8
12,04
1
DD3
G
26
1,3
2,8
3,64
1
26
İK
G
0,9
2,2
1,98
1
İD1
G
15
1,1
2,8
3,08
1
İD2
B
15
3
2,8
8,4
1
DD4
B
TA
2,24
1,98
1,98
2,5
4
1,1
1,75
4
8
8,4
1,75
4
59
26
0,8
2,8
2,24
1
2,24
0,7
25
39
25
6,4
4,3
27,52
1
27,52
0,27
21
156
1038
Qsp=
2 x
8,55 x
0,9 x
0,41x 25 x
1,2x2=
7
379
5
5
1,17
1214
379
1593kcal/h
101
19.2 Isı Kaybı Çizelgesinin Doldurulması
Isı kaybı hesabının yapılabilmesi için Tablo-23 ün doğru bir şekilde doldurulması
gerekir. İşlem sırası:
Bu formun 1. sütununa, yapı bileşenleri için kullanılan semboller
yazılır. Bu semboller Tablo-24 de verilmiştir.
sütuna yapı bileşenlerinin yönü,
3.sütuna, yapı bileşenlerinin kalınlığı yazılır.
ve 5. sütuna, yapı bileşenlerinin uzunluğu ve yüksekliği (veya
genişliği) yazılır.
6. sütuna 4. ve 5. sütunların çarpımı yapılarak toplam alan bu sütuna
yazılır.
7. sütuna 6. sütunda hesabı yapılan alandan kaç adet olduğu yazılır.
8.sütuna
daha
sonra
net
duvar
alanının
hesaplanmasında
kullanacağımız pencere ve kapı alanları yazılır. Bu nedenle bir hacmin
ısı kaybı hesaplanırken pencere ve kapılar ilk satıra, bunların
bulunduğu duvar ise sonraki satıra yazılırsa net duvar alanını bulmak
kolay olur.
9. sütuna, hesaba giren alan yazılır.
10.sütuna, yapı bileşenleri için hesaplanan K toplam ısı geçiş katsayısı
yazılır.
Pencere
ve
kapılar
için
toplam
ısı
geçiş
katsayısının
hesaplanmasına gerek olmadan doğrudan Tablo-5 den alınır. Hava
tabakalarının ısıl geçirgenlik dirençleri ise Tablo-25 de verilmiştir.
11.sütuna, dış ortam ile iç ortam arasındaki sıcaklık farkı bu sütuna
yazılır.Isıtılacak
ortamın
durumuna
göre
,tesisat
projelerinde
kullanılacak iç hava sıcaklıkları Tablo-26 de, binada ısıtılmayan
bölgelerin sıcaklıkları ise Tablo-27 da verilmiştir. Çeşitli sıcaklık
102
www.betterbuilding.eu
bölgelerine göre her ilde hesaplarda kullanılacak dış hava sıcaklıkları
Tablo 1 de (Ek-2) de verilmiştir.
12.sütuna ise 9, 10 ve 11. sütunların çarpımından oluşan artırımsız ısı
kaybı bu sütuna yazılır.
Tablo 24 Isı Kaybı Hesabında Yapı Bileşenleri İçin Kullanılan
Semboller
Sembol
TP
Tek Pencere
ÇP
Çift Pencere
ÇCP
Çift Camlı Pencere
DK
Dış Kapı
İK
İç Kapı
BK
Balkon Kapısı
BDD
Anlam
Bitişik Dış Duvar
KD
Komşu Duvar
DD
Dış Duvar
İD
İç Duvar
Ta
Tavan
Dö
Döşeme
103
Better Building
Tablo 25 : Hava Tabakalarının Isıl Geçirgenlik Dirençleri
Değişik kalınlıklarda hava tabakalarının
ısı geçirgenlik dirençleri
1 m2h o C
=
2
kcal
Hava tabakasının durumu
Kalınlık (cm)
0.5
1
2
5
10
15
20
Düşey
Yatay (sıcak yüzey altta)
Yatay (sıcak yüzey üstte)
1 boşluklu hafif tuğla ve beton briket dolgu asmolen döşemelerde döşemenin
ısı geçirgenlik direnci kaplamasız olarak
1
= m 2 h o C / kcal olarak kabul edilir.
Δ
Tablo 26 Bina iç hava sıcaklıkları
Isıtılacak Hacmin Adı
Sıcaklığı
* °C
1- KONUTLAR
Oturma odası (salonlar)
22
Yatak odası
20
Antre, WC, mutfak
18
Banyo
26
Merdiven
10
2- İŞ VE İDARE BİNALARI
Berber, terzi dükkanı
20
Lokanta, otel ve pansiyon odası
20
Bekleme odası
20
104
Oturarak çalışılan iş atölyesi
20
Tesviye, torna, marangoz vb. atölye
18
Demir, döküm, pres vb. iş atölyesi
18
Elektrik, bobinaj vb. atölyeler
20
Motor vb. yenileştirme atölyesi
20
Kaporta boya vb. iş atölyesi
18
Merdiven ve asansör boşluğu
15
Koridor, WC
15
Toplantı salonu
20
Sinema, tiyatro, diskotek – gazino vb. eğlence salonları
18
Büro hacimleri (Müdür, memur odası)
20
Arşiv hacimleri
15
3- OKULLAR**
Derslik, doğal bilim öğretimi için özel hacimler, pedagoji
22
merkezleri, çeşitli amaçlar için kullanılan salonlar, öğretmen,
yönetici ve kreş odaları
Dersli öğretim mutfağı ve iş atölyesi
15-18
Öğretim aracı deposu, laboratuar, vestiyer
15
Duş, soyunma ve giyinme odaları
26
Revir, doktor ve muayene odaları
24
Koridor, merdiven ve asansör boşluğu, kapalı teneffüs salonları ve
10-15
WC
Kreşlerde koridor, merdiven ve asansör boşluğu, WC
15
Okullarda konferans salonları
18
Jimnastik salonu
15
Ortopedik jimnastik salonu
20
4- HASTAHANE YAPILARI
Hasta yatak ve poliklinik odası
20
Banyo, duş, ameliyat, röntgen ve röntgen soyunma odaları
20
105
Better Building
Eczane ve laboratuar
20
Merdiven ve asansör boşluğu, koridor, bekleme salonu, hol ve
18
WC
* Projeyi yaptıran tarafından başka bir değer istenmedikçe projesi
düzenlenecek yapının ısı yükü bu iç hacim sıcaklıklarına göre hesaplanacaktır
** Dersliklerin sıcaklıkları normal pencere havalandırmasıyla dinlenme
sıralarında (teneffüslerde) 18 °C altına düşürülebilir
NOT: Hastane, fabrika, cami, tiyatro vb. yapıları hacim iç sıcaklıkları projeyi
yaptıranla birlikte saptanmalıdır.
Tablo 27 Bina iç hava sıcaklıkları (Devamı)
Isıtılacak Hacmin Adı
Sıcaklığı
* °C
5- FABRİKA YAPILARI
Ağır iş yapan atölye ve montaj yeri
15
Hafif iş yapan atölyeler
18
Kadın işçilerin çalıştığı örgü, biçki ve dikiş atölyeleri
20
6- CEZA VE TUTUK EVİ
Tek odalar, yatak odaları
20
Hafif iş atölyesi ve koğuş
18
Banyo, duş, soyunma hacimleri
26
WC
15
7- ÇEŞİTLİ YERLER
Sergi evleri, müzeler
15
Sinema ve tiyatro salonları
18
Garajlar
10
106
Ahır ve ağıl
12
Yüzme havuzu
Bekleme salonu
18
Banyo ve duş odalarına geçiş yolu
20
Soyunma ve giyinme odaları
22
Kurna ve duş odaları
20-22
Yüzme havuzu hacmi
22-25
Roman hamamı ve sauna
Soyunma ve son terleme odası
22
1. Terleme hacmi
40-50
2. Terleme hacmi
50-60
Yıkanma ve duş hacmi
26
Sıhhi banyo hacmi
26
Büro hacmi
20
Merdiven ve asansör boşluğu
18
Jimnastik salonu
18
Lokanta
18
Kütüphane ve okuma salonu
20
Ambar ve depolar
10
Dükkanlar
18
Ser binaları
Normal çiçek ve bitkiler
15
Sıcak iklim bitkileri
25
* Projeyi yaptıran tarafından başka bir değer istenmedikçe projesi
düzenlenecek yapının ısı yükü bu iç hacim sıcaklıklarına göre hesaplanacaktır
** Dersliklerin sıcaklıkları normal pencere havalandırmasıyla dinlenme
sıralarında (teneffüslerde) 18 °C altına düşürülebilir
107
Better Building
NOT: Hastane, fabrika, cami, tiyatro vb. yapıları hacim iç sıcaklıkları projeyi
yaptıranla birlikte saptanmalıdır.
108
Tablo 28 Binada Isıtılmayan Bölgelerin Sıcaklıkları
Dış Sıcaklıklar
3
0
-3 -6 -9 12 15 18 21
24
2
7
1
6
1
9
2
2
Çatı arasındaki
ısıtılmayan mahaller
K>2 9
7
4
2
-1
-3
-6
-8
11
13
2<K<5 6
4
1
-1
-4
-6
-9
11
14
16
K>5 3
1
-2
-4
-6
-9
12
14
17
19
14
12
10
9
7
5
3
2
0
1
8
6
5
3
1
0
-2
-4
-6
7
İçeriye
veya
bodruma
kapı ya da
pencereli, 15
bir kısmı
ısıtılmış
Isıtılmamış mahallerle
mahaller çevrili
Dışa kapı
veya
pencereli,
bir kısmı
10
ısıtılmış
mahallerle
çevrili
Döşeme 11
altındaki
Toprak
Dış
5
sıcaklığı
duvara
bitişik
Evlerin
Merkezi
bitişik
ısıtmalı
sıcaklığı
Mahalli
ısıtmalı
Kazan dairesi
Kömürlük
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
4
3
2
1
0
-1
-2
-3
-4
5
15
10
20
10
109
Better Building
13.sütuna ise Birleştirilmiş Artırım Katsayısı (ZD)
yazılır. Birleştirilmiş Artırım
Katsayısı ısınmanın kesintili yada sürekli olup olmamasına göre bir değer alır. Bu
artırım,bina kesintili ısınması durumunda, soğuyan yapı bileşenlerinin ve ısıtma
sistemi elemanlarının tekrar eski sıcaklıklarına getirilmesi için göz önüne alınması
gereken ısı kapasitesi artırımıdır. Yapı ve ısıtma sistemi ne kadar ağırsa ve ne
kadar çok kesintili çalışıyorsa ,bu artırım o kadar büyük olmalıdır. Birleştirilmiş
artırım katsayısı, işletme durumu ve D katsayısına
bağlı olarak Tablo-28 de
verilmiştir. Çizelgede kullanılacak D katsayısı için şu ifade verilmiştir.
D=
Q0
Atop( Tiç- Tdış)
Burada;
Q0 Artırımsız ısı kaybı (kcal/h)
Atop Isı kaybı hesaplanan hacmi çevreleyen tüm yüzeylerin alanları
toplamı (m2)
Tiç- Tdış İç ve dış sıcaklıklar arası fark (°C)
D ZD Artırımında kullanılan katsayı (kcal/m2h°C)
Tablo 28 Birleştirilmiş Artırım Katsayısı
D
0.1-0.29
0.30-0.69
0.70-1.49
≥1.50
%ZD
1. İşletme
7
7
7
7
2. İşletme
20
15
15
15
3. İşletme
30
25
20
15
Isıtma sisteminin çalıştırılmasında verilen araya göre 3 tip işletme şekli
tanımlanmıştır.
110
1. İşletme : Tesisat sürekli çalışmakta yalnız geceleri ateş azaltılmaktadır.(
Genellikle konutlar)
2. İşletme :
Kazan her gün 10 saat tamamen söndürülmektedir. (Genellikle
işyerleri)
3. İşletme
:
Kazan her gün 14 saat veya daha uzun süre tamamen
söndürülmektedir.
(Genellikle işyerleri)
14. Sütuna, Kat Yükseklik Artırımı (ZW)
yazılır. Bu artırım
olarak tanımlanan bir artırım
yapının konumu ne olursa olsun belirli bir kattan daha
yukarıdaki katlar için alınır.
Birkaç kattan sonra artan rüzgar hızı nedeniyle göz önüne alınması gereken bir
artırımdır.Ayrıca kazan dairesinden ayrılan kolonlarda sıcaklığı 90 °C olan su
,yüksek katlara çıkıncaya kadar soğumaktadır.Bu nedenle artırımsız ısı kaybına
,Tablo-29 da verilen oranlarda artırım eklenir.
111
Better Building
Tablo 29 Kat Yükseklik Artırım Değerleri
14.13.12.
11.10.9.
8.7.6.
5.4.3.2.1.
15
15.
4.3.2.1.
7.6.5.
13.12.10.
14.
10.9.8.
3.2.1.
6.5.4.
9.8.7.
14
2.11.10.
12.
11.
13
13.
6.5.4.
9.8.7.
11.10.
9.8.7.
6.5.4.
3.2.1.
12
3.2.1.
11
10.
3.2.1.
6.5.4.
9.8.7.
10.
8.7.
9.
10
%20
7.8.
6.5.4.
3.2.1.
9
8.
5.4.
3.2.1.
8
6.
5.4.
3.2.1.
7
7.
3.2.1.
5.4.
6.
3.2.1.
6
4.
3.2.1.
4.
5
%15
%10
%0
4
%5
artırımı
5.
Kat
15.Sütuna , Yön Artırımı (ZH) değeri yazılır. Yön artırımı odanın yönünden
dolayı dikkate alınması gereken bir artırımdır. (ZH) Yön artırımını seçerken ;
yalnız bir dış duvarı olan odalarda bu dış duvarın baktığı yön,köşe odalarda ise
iki dış duvarın köşegeninin yönü esas alınır.Köşe odalarda ,penceresi olan dış
duvarın yönü de esas alınabilir.Dış duvarı ikiden fazla olan odalarda en yüksek
yön artırımı değeri esas alınır. Yön artırım değeri Tablo-30 da verilmiştir.
Tablo 30 Yön Artırım Değerleri
112
YÖN
G
GB
B
KB
K
KD
D
GD
%ZH
-5
-5
0
5
5
5
0
-5
16. Sütuna artırımların toplamı yazılır.Toplam artırım Z;
Z= (1+% ZD+% ZW+ % ZH ) ifadesinden bulunur.
17. Sütuna toplam ısı gereksinimi (Qh) yazılır. Toplam ısı gereksinimi ( Qh );
toplam iletimsel ısı kaybı (Qi) ile sızıntı ( enfiltrasyon) ısı kaybının toplamına
eşittir. Qh= Qi + Qs
İletimsel ısı kaybı Qi = Q0 . Z
ifadesinden bulunur.
Qi= Q0((1+% ZD+% ZW+ % ZH )
yazılabilir.
Sızıntı (enfiltrasyon) ısı kaybı ise Bölüm 19.3 de açıklanacaktır.
19.3 Hava Sızıntısı ( Enfiltrasyon) Isı Kaybı (Qs)
Kapatılmış durumda olan pencere ve kapıların açılan kanatları kasaları ile tam
çakışmamakta ve arada bir boşluk kalmaktadır.Dış hava ile hacmin iç havası
arasındaki basınç farkı nedeniyle bu arlıktan içeriye soğuk olan dış hava
sızmaktadır.Odaya sızan dış hava , aynı miktarda ve sıcak olan iç havanın dışarı
sızmasına neden olmaktadır. Bu durumda ,odaya sızan soğuk dış havanın oda
sıcaklığına kadar ısıtılması gerekmektedir.
Bu soğuk sızıntı havasını ısıtmak için gereken ısı miktarına hava sızıntısı
(enfiltrasyon) ısı kaybı denir.
Hava sızıntısı ısı kaybı:
Qs = Σ a.L.R.H.ΔT Ze
kcal/h formülü ile hesaplanır.
113
Better Building
Burada;
a
: Hava sızdırma katsayısı (m3/mh)
L
: Pencere veya kapının açılan kısımlarının metre olarak çevre uzunluğu.
R : Oda durum katsayısı
H : Bina durum katsayısı
ΔT : İç ve dış sıcaklıklar arasındaki fark °C
Ze : Her iki dış duvarında pencere olan odalar için i 1,2 , diğer odalar için
değeri 1 olan katsayıdır.
a:Sızdırganlık katsayısı
Sızdırganlık katsayısı Tablo-31 de malzeme cinsine ve pencere (kapı) tipine
göre verilmiştir.
Tablo 31 Kapı ve Pencerelerin Sızdırganlık Katsayıları
Malzeme
Ahşap çerçeve
Plastik çerçeve
Çelik veya metal çerçeve
İç kapılar
Pencere veya kapı şekli
a
Tek pencere
3.0
Çift camlı pencere
2.5
Çift pencere
2.0
Tek veya çift camlı pencere
2.0
Tek pencere
1.5
Çift camlı pencere
1.2
Çift pencere
1.2
Eşiksiz kapılar
40.0
Eşikli kapılar
15.0
Dış kapılar aynen pencere gibi hesaplanır
114
L: Pencere veya kapının açılan kısımlarının uzunluğu
Hava sızıntısı ısı kaybını hesaplamak için pencere ve kapıların açılan kısımlarının
çevre uzunlukları önceden hesaplanmalıdır.Pencerelerin açılan kısımlarının çevre
uzunluğu bilinmiyorsa yaklaşık olarak hesaplanabilir.Bunun için
W= L /A
formülü ve Tablo-32 deki bilgilerden yararlanılır.
115
Better Building
ÖRNEK:
Pencere yüksekliği h = 1,25 m, ve alanı
A= 3 m2 olan bir pencerenin açılan
kısmın yaklaşık uzunluğunu bulabilmek için Tablo-32 den h=1,25 için W=4,10
değeri bulunur.Bu değerler;
L= W.A formülünde yerine konulursa;
L= 4,10.3 = 12,3 m bulunur.
Tablo 32 Yaklaşık Açılan Pencere Uzunluğunu Belirleyen Çizelge
Yapının Şekli
116
Pencere veya kapının
yüksekliği h
W=
1
A
0.50
7.20
0.63
6.20
0.75
5.30
0.88
4.90
Muhtelif çok kanatlı
1.00
4.50
pencereler
1.25
4.10
1.30
3.94
1.50
3.70
2.00
3.30
2.50
3.00
İki kanatlı kapı
2.50
3.30
Tek kanatlı kapı
2.10
2.60
R : Oda durum katsayısı
Oda durum katsayısı hesaplanan Σa.L değeri ile oda içine giren havanın akıp
gidebilme durumunu belirtir.Çoğu halde pencereler vasıtası ile içeri sızan hava,
kapılardan dışarı sızar. R katsayısı hesaplanan hava miktarına oda durumunun
gösterdiği direnci belirtir.R katsayısının tam olarak hesabı imkansızdır.Normal
boyutlarda pencere ve kapıları olan odalar için R= 0,9 büyük pencereleri ,buna
karşılık bir tek iç kapısı olan odalar için R= 0,7 alınır.
R katsayısının seçimi için Tablo-33 yararlanılır.
Tablo 33 Oda durum katsayısı
ADP (Dış pencere alanı
İç kapı
-------------------------------
R
AK (iç kapı alanı)
Tahta veya
Aralıklı
ADP / AK < 3
0.9
plastik çerçeve
Aralıksız
ADP / AK < 1.5
0.9
Çelik veya metal
Aralıklı
ADP / AK < 6
0.9
pencere
Aralıksız
ADP / AK < 2.5
0.9
Tahta ve plastik
Aralıklı
3<ADP / AK < 9
0.7
pencere
Aralıksız
1.5<ADP / AK < 3
0.7
Çelik veya metal
Aralıklı
6<ADP / AK < 20
0.7
pencere
Aralıksız
2.5<ADP / AK < 6
0.7
117
Better Building
H: Bina durum katsayısı
Bina durum katsayısı
binanın konumuna ,bölgenin rüzgar durumuna bağlı
olarak Tablo-34 den seçilir.Ancak Yüksek yapılarda üst katlarda rüzgar basıncı
artacağından sızan hava miktarı da artar.
Tablo 34 Bina Durum Katsayısı (H)
Bina durumu katsayısı
Bölgenin
Binanın durumu
Bitişik nizam
Ayrık nizam
Mahfuz
0.24
0.34
Serbest
0.41
0.58
Çok serbest
0.60
0.84
Mahfuz
0.41
0.58
Serbest
0.60
0.84
Çok serbest
0.62
1.13
durumu
Normal bölge
Rüzgarlı bölge
Dış kapısı doğrudan dış havaya açılan hacimlerde (dükkan,mağaza, banka v.s
yerler) hava sızıntısından farklı olarak bir hava değişimi söz konusudur.
Bu gibi yerlerde aşağıdaki formülden hareket edilerek hava değişimi ısı kaybı
hesaplanır.
Qs = n.γ.cp.ΔT.v
Burada;
n : Hava değişimi sayısı (defa/h)
γ : Dış havanın yoğunluğu (kg/m3)
cp: Havanın özgül ısısı ( cp= 0,24/kg°C)
ΔT: İç ve dış sıcaklıklar farkı (°C)
v : Verilen yerin hacmi(m3)
118
19.4 Isı Kaybı Hesabına Örnek
Bu bölümde ısı kaybı bir dairenin bir odası için ayrıntılı olarak yapılmıştır.Şekil
3.1’de ısı kaybı hesabı yapılacak örnek bir daire (202 nolu SALON) verilmiştir
Dairenin iç hava sıcaklıkları Çizelge 3.6’ dan alınmıştır Salon için iç hava sıcaklığı
22 °C’dir Hesabı yapılan örnek bina Balıkesir’dedir.
Balıkesir için hesaplarda
kullanılacak dış hava sıcaklığı EK-3’ den –3R olarak alınmıştır. Daire ara katta
olduğundan, döşeme ve tavandan ısı kaybı olmayacaktır.Bu nedenle döşeme ve
tavan için ısı geçiş katsayıları hesaplanmamıştır. Hesabı yapılacak dairede
seçilen odanın dış duvarı ve iç duvarı için malzeme cinsi , kalınlıkları ve ısı iletim
katsayıları aşağıda verilmiş olup yapı malzemelerinin ısı iletim katsayıları EK-1 ‘
den alınmıştır.
Oda için ısı kaybı hesabından önce odanın yapı malzemelerinin K ısı geçiş
katsayıları aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.Burada kolon ve kirişlerin ısı geçiş
katsayılarının duvarlar ile aynı olduğu kabulü ile hesap yapılmıştır
DIŞ DUVAR
αiç=
d(cm)
k(kcal/mh°C)
İç sıva
3
0.75
Ytong
20
0.17
Dış sıva
3
1.20
7
αdış=20
119
Better Building
1
K
1
K
1
K
1
K
=
=
1
αiç
1
7
+
+
d1
k1
0.03
0.75
d2
+
+
k2
0.20
0.17
d3
+
+
k3
0.03
1.20
+
+
1
αdış
1
20
=0.142+0.04+1.176+0.025+0.05
K = 0.70 (Kcal/m2 h˚C)
=1.433
İÇ DUVAR
d(cm)
k(kcal/mh°C)
İç sıva
3
0.75
Delikli tuğla
9
0.43
Dış sıva
3
0.75
αiç= 7
αdış=7
1
K
120
=
1
αiç
+
d1
k1
+
d2
k2
+
d3
k3
+
1
αdış
1
K
1
K
1
K
=
1
7
+
0.03
0.75
+
0.09
0.43
+
0.03
0.75
+
1
7
=0.142+0.04+0.12+0.04+0.142
K = 1.60 (Kcal/m2 h˚C)
=0.62
ÜZERİ ÇATI İLE ÖRTÜLÜ TAVAN
αdış=20
k(kcal/mh°
d(cm)
Cam yünü
Donatılı
beton
İç sıva
C)
10
0.034
12
1.80
3
0.75
αiç= 7
1
K
=
1
αiç
+
d1
k1
+
d2
k2
+
d3
k3
+
1
αdış
121
Better Building
1
K
1
K
1
K
=
1
7
+
0.03
0.75
+
0.12
0.17
+
0.10
1.20
+
1
20
=0.142+0.04+0.07+2.94+0.05
=3.24
K = 0.31 (Kcal/m2 h˚C)
Hesaba başlamadan önce oda numarası ve odanın sıcaklığı Tablo-35 in ilk
satırına yazılır. Daha sonra hesap için bir yön belirlenir. Bu yönden başlamak
suretiyle öncelikle çıkarılan alan niteliğinde
olan pencere balkon kapısı gibi
alanlardan hesaba başlanır. Daha sonra pencere ve kapının bulunduğu ana
yapı malzemesine bir sonraki satırda geçilir.
Kuzey yönde, çift camlı pencere (ÇCP) hesabı 1. satırda yapılacaktır.Bu amaçla
1. satırın 1ve 2 . sütununa pencerenin işareti (ÇCP) ve yönü (K) yazılır. 3.
sütuna pencere ve kapılar için kalınlık yazılmaz. 4.ve 5. sütuna pencere
uzunluğu ve yüksekliği olarak 1.6 m, ve 1.4 m yazılır. 6. sütuna toplam alan
olarak 2.24 m2 yazılır. 7. sütuna miktarı olarak 1 değeri yazılır. 8. sütuna
pencere ve kapılar için bu alanın bir sonraki satırda çıkarılmasını ifade edecek
bir ok işareti yapılır. 9. sütuna hesaba giren alan olarak 2.24 m2 yazılır. 10.
sütuna plastik (ÇCP) pencereler için Tablo-5 deki ısı geçirme katsayısı olarak
2.2 kcal/mh°C yazılır.11. sütuna İç sıcaklık ile dış sıcaklık arasındaki fark yazılır.
ΔT = Tiç- Tdış
ΔT = 22- (-3) = 25°C
yazılır. 12. sütun artırımsız ısı
kaybının hesaplandığı yer olup bu sütuna 9,10 ve 11. sütunların çarpım değeri
yazılır.
Q0 = A K Δ T
Q0= 2.24 x 2.2 x 25 = 123 kcal/h
122
Kuzey yönde bulunan dış duvarın hesabı 2. satırda yapılacaktır. 2. satırın 1 ve 2.
sütununa dış duvarın işareti (DD1) ve yönü (K) yazılır. 3. sütuna duvarın
kalınlığı olarak 26 cm yazılır. 4. ve 5 sütuna duvar uzunluğu ve yüksekliği olarak
6.4 ve 2.8 m yazılır. 6. sütuna toplam alan olarak 17.92 m2 yazılır. 7. sütuna
miktar olarak 1 değeri yazılır. 8. sütuna çıkarılan alan olarak pencere alanı 2.24
m2 yazılır. 9. sütuna hesaba giren alan
17.92-2.24 = 16.68 m2 yazılır. 10.
sütuna dış duvar için daha önce hesaplanan K toplam ısı geçiş katsayısı 0.7
kcal/mh°C değeri yazılır.11. sütuna sıcaklık farkı olarak 25°C yazılır.12. sütuna
9,10 ve 11. sütunların çarpım değeri olan
274 kcal/h yazılır. Benzer şekilde
diğer satırlar doldurulur.
Artırımsız ısı kaybı için 12. sütunun
bütün satırlarında bulunan değerler
toplanarak 1038 kcal/h değeri bulunur.
Birleştirilmiş artırım katsayısı ZD için Tablo-28 den yararlanılır. Tesisat konut
olduğundan, sürekli çalışmakta ve yalnız geceleri ateş azaltılmaktadır. 1. işletme
tipine girdiğinden ZD için 7 değeri seçilir.
Kat yüksekliği artırımı Tablo-29 dan alınacaktır. Hesabı yapılan daire 4 katlı bir
binanın
4. katında olduğundan
kat yükseklik artırımı olarak ZW değeri, 5
olacaktır.
Yön artırımı için Tablo-30 dan yararlanılır.Köşe odalar için iki dış duvarın
köşegeni esas alındığından burada kuzey doğu yönündeki artırım değeri ZH = 5
olacaktır.
Artırım değerleri 13,14 ve 15. sütuna yazıldıktan sonra 16. sütuna artırımların
toplamı Z için;
Z= 1 +% ZD +% ZD +% ZH
123
Better Building
Z= 1+0.07 + 0.05+0,05
Z= 1+0,17
Z= 1,17 değeri yazılır.
Qi iletimsel ısı kaybı hesaplanarak 17. sütuna yazılır.
Qi= Q0 Z = 1055x 1,17 =1234 kcal/h
124
125
Better Building
Şekil 12 Hesabı Yapılacak Örnek Daire (Mimari Proje)
126
127
Şekil 13 Hesabı Yapılan Örnek Daire ( Tesisat Projesi)
Sayfa
Kat
TABLO 35 ISI KAYBI HESABI
Tesisin adı:………………………………………………
cm
m
m
m2
Ad
Tarih
m2
kcal
kcal
m2
mhC
h
Toplam Z
Toplam Isı
İhtiyacı
Qh=Qi+Qs
Yön Zh
Zamsız Isı
Kaybı Qo
Birleşik Zd
Yüksekliği
Zw
Zamlar
Sıcaklık
Farkı
Isı Geçirme
Katsayısı k
Isı Kaybı Hesabı
Çıkarılan
Alan
Hesaba
Giren Alan
A
Miktar
Toplam
Alan Ao
Uzunluk
veya
genişilk
Alan Hesabı
Kalınlık
İşaret
Yön
Yapı Bileşenleri
kcal
%
%
%
1+%
h
302 SALON (22C)
ÇCP1
K
DD1
K
ÇCP2
D
DD2
D
26
DD3
G
26
İK
G
0,9
İD1
G
15
İD2
B
15
DD4
B
TA
1,6
1,4
2,24
1
6,4
2,8
17,92
1
1,6
1,4
2,24
1
4,3
2,8
12,04
1
9,8
0,7
25
172
1,3
2,8
3,64
1
3,64
0,7
25
63.7
2,2
1,98
1
1,98
2,5
4
19.8
1,1
2,8
3,08
1
1,1
1,60
4
7.04
3
2,8
8,4
1
8,4
1,60
4
53.8
26
0,8
2,8
2,24
1
2,24
0,7
25
39.2
25
6,4
4,3
27,52
1
27,52
0,31
21
179
26
Qsp=
2 x
2,24
2,24
1,98
8,55 x
2,24
2,2
25
123
15,68
0,7
25
274
2,24
2,2
25
123
0,9 x
0,41x
25 x
1055
7
1,2x2=
379
5
5
1,17
1234
379
1613
128
kcal/h
cmm
ÇCP1
DD1
ÇCP2
DD2
DD3
IK
ID1
ID2
DD4
TA
K
K
D
D
G
G
G
B
B
m
m2
1,6
6,4
1,6
4,3
1,3
0,9
1,1
3
0,8
6,4
26
26
26
15
15
26
25
Qsp
Top. Alan Ao
Yük. Veya
Gen.
Uzunluk
Kalınlık
Yön
İşaret
EXCEL TABLOSU Alternatif hesap için otomatik hesap tanblosu
m2
1,4
2,8
1,4
2,8
2,8
2,2
2,8
2,8
2,8
4,3
2
Ad m2 m2
kcal/mh°C
302 SALON 22 °C
2,24
1
2,24
2,2
17,92
1 2,24 15,68
0,7
2,24
1
2,24
2,2
12,04
1 2,24
9,8
0,7
3,64
1
3,64
0,7
1,98
1
1,98
2,5
3,08
1 1,98
1,1
1,6
8,4
1
8,4
1,6
2,24
1
2,24
0,7
27,52
1
27,52
0,31
8,55 0,9 0,41
25
1,2
kcal/h %
25
25
25
25
25
4
4
4
25
21
2
%
%
1+%
kcal/h
123
274
123
172
64
20
7
54
39
179
1055 7% 5% 5% 117%
379
Sızıntı ile ısı kaybı QS’ nin hesabı için; QS = Σ (a⎩) R H ΔT Ze
1234
379
1613 Kcal/h
kcal/h
denklemi kullanılmaktadır.
a sızdırganlık katsayısı Tablo-31 den plastik çerçeveli pencereler için 2 olarak
alınır.
Pencerelerin açılan kısımlarının uzunluğu , ⎩ değeri mimari projeden ölçülerek
hesaplanır.
Isıtma tesisatı projesinin hazırlanması sırasında pencere konstrüksiyonu belli
değilse böyle durumda Tablo-32 yardımıyla açılan kısımların yaklaşık
uzunluğu hesaplanır. W= 3.82,
A= 2.24’ den ⎩= 8.55 olarak bulunur.
R oda durum katsayısı Tablo-33 den 0.9 olarak bulunur.
H bina
durum katsayısı binanın ve bölgenin durumuna ( Rüzgarlı, mahfuz,
bitişik nizam) bağlı olarak Tablo-34 den 0.41 olarak bulunur.
Her iki dış duvarda pencere olduğundan Ze değeri 1.2 olarak alınmıştır.
Toplam ısı geçiş miktarı iletimsel ısı kaybı ile sızıntı ısı kaybının toplamına eşittir.
QT= Qİ+QS
QT= 1234+379= 1613 kcal/h olarak bulunur.
129
building.eu
www.better-
Better Building
130
EK 3 Dış yüzeylerin ısıl yalıtımına örnekler –pratik
uygulamalar
(Örnek – Pratik Uygulamalar)
Temel olarak dış yüzeylere ısı yalıtımı uygularken kötü hava şartlarına dayanıklı
olması için koruyucu bir katman da yapılır. (Sert plakalar, sayding alabilir)
Eski binalarda termik dengesi uygun olmayanlara bu şekilde dışarıdan yalıtım ve
saydinğ yapılabilir. Isıl iyileştirme binanın enerji kullanımı noktasından bakılarak
yapılmaktadır. Ancak aşağıda belirtilen hususlarda da binayı test etmek gerekir.
Binanın taşıma kapasitesine bakılmalıdır. Sonradan yapılan eklemeler
paslanmayan malzemeler ile monte edilmelidir.
Isıl iyileştirme malzemelerini seçerken ve monte ederken şunlara dikkat etmek
gerekir.
•
Yüksek ısı yalıtım özelliği ile beraber kötü hava şartlarına ve
mikroorganizmalara dayanıklılık.
•
Mekanik gerilmelere ve büzülmeye dayanıklı.
•
Su buharı ve karbondioksite karşı geçirgenliği
•
Yanmaya dayanıklı.
•
Ses yalıtımı
•
Seçilen malzemenin yalıtım özelliğine göre kalınlık seçimi
Yapılan proje yapılan işlemler hakkında yeterli bilgi veren bir taslak da
sunmalıdır.
131
Better Building
1.Isıl iyileştirmenin yapılması (Resimler ve pratik yapım)
Yüzey hazırlama
Projeye göre yalıtım yapılacak yüzey temizlenmeli ve düzeltilmelidir.
Taşıyıcı elemanların montajı
Taşıyıcı profil elemanlar
yatay olarak 30 cm de bir
dübel ile tutturulmalıdırlar.
Yalıtım malzemesinin
kalınlığına göre uygun
profiller seçilmelidir.
132
Isı panellerine yapışkanın sürülmesi.
Eğer duvar yüzeyi
düz ve dik ise
yapışkan ince
olarak bütün
yüzeye sürülür.
Eğer duvarda hafif
yüzey bozukluğu varsa
yapışkan nokta nokta
uygulanır.
Eğer yüzeyler çok
bozuk ve
düzeltmede
pahalıysa taşıyıcı
panelleri profil
sistemler üzerine
kurmak
gerekebilir.
133
Better Building
Daha güvenli olması için
plastikten yapılma kelebek
dübeller kullanılabilir.
Özel aksesuarlar
Daha sağlam , dayanıklı ve estetik olması için özel profil sistemleri de
kullanılabilir.
134
135
Better Building
Ek 4 Binalarda uygulanan ısıl iyileştirmeler için teknik
çözümler ve malzemeler
Türkiye’de ısı yalıtımı ile ilgili pek çok firma bulunmaktadır. Bunlar hem üretici
hem de destek firmalarıdır.
Thermo’s
http://www.thermos.com.tr
Retin
http://www.retin.com.tr
•
Enerji kullanımını optimum düzeyde tutarak
enerji etkinliğini artırır.
•
Isıtma ve soğutma giderlerinde %50-%55'lere
varan tasarruf sağlar.
•
Her türlü iklimde mükemmel performans
gösterir.
•
Uzun ömürlü, kalıcı çözümler üretir.
•
Binaların ömrünü uzatır, onarım masraflarını
azaltır.
•
Sistem olarak kolay uygulanır.
•
Çevre kirliliğini azaltır.
•
Sağlıklı ve dekoratiftir.
•
Kalınlığı zamanla incelmez, sabit kalır.
•
Çok hafiftir, kolay taşınır, kolay uygulanır.
•
Dünyada ve ülkemizde yaygın olarak tercih
edilmektedir.
•
136
Ekonomiye katkıda bulunur.
Marshall kalite anlayışı ve teknolojisi ile
oluşturulan Marshall Thermo's Isı Yalıtım
Sistemi, binalarda ısı yalıtım yönetmeliği
ve TSE 825’te belirlenen değerlerin
sağlanmasında hesaplı ve kesin çözümler
üretmektedir. Türkiye'de ısı kaybından
doğan enerji açığının fazla olması
nedeniyle, binalarda ısı yalıtımının yapılması 2000 yılından sonra zorunlu hale
getirilmiştir. Türkiye'de yapılan hesaplara göre sadece 2000 yılından sonra inşa
edilen binalarda değil, tüm binalarda ısı yalıtımı kullanılsa, aynı enerji ile iki misli
fazla bina ısıtılabilir, CO2 emisyonu yarı yarıya azalır, Türkiye'nin toplam enerji
tüketimi %15 azaltılabilir. Bu, yaklaşık 1.7 milyar dolarlık bir tasarruf potansiyeli
anlamına gelmektedir. Marshall Thermo's bu tasarrufa katkıda bulunur.
Thermo's EPS
Expanded Polistiren Sert Köpük
(EPS), termoplastik, kapalı gözenekli, tipik olarak
beyaz renkli bir ısı yalıtım malzemesidir. Dünyada
mevcut en iyi ısı yalıtımı sağlayan birkaç
malzemeden biri olan EPS, aynı performansı,
ülkemizde kullanılan diğer ısı yalıtım
malzemelerinden daha ekonomik olarak sağlayan
tek malzemedir.
•
Yüksek ısı yalıtımı sağlar.
•
Isı iletkenlik grubu: 040’ tır.
•
DIN 4102'ye göre B1 sınıfı zor alev alıcı, ısı
iletkenlik değeri:
λ (W/mK)= 0.039 buhar difüzyon direnç
137
Better Building
değeri:
= 20-40 yoğunluk 16 kg/m³
verileri ile TS 7316 EN 13163 ve TS 825
normlarına uygundur.
•
Uygulama sonrası ölçüleri zamanla değişmez,
sabit kalır.
•
Bina durdukça yalıtım görevine devam etme
özelliğine sahiptir.
•
Çevre dostudur.
•
Yüksek basınç dayanımı vardır.
•
Uygulaması kolay ve hafiftir.
•
Sistemin tasarruflu olmasını sağlar.
Thermo's NEOPOR
Neopor, gri renkli ve B1 sınıfı, yeni nesil bir yalıtım
malzemesidir. Neopor, yalıtım özellikleri yüksek
oranda geliştirilmiş bir EPS yalıtım levhasıdır.
Malzemenin gri rengi kendine
özgü olup herhangi bir boya
malzemesi içermez. Neopor, bu
rengi bileşimindeki grafit reflektörlerden alır. Grafit,
malzemenin ısı enerjisini, yani hem sıcağı hem de
soğuğu, konvansiyonel EPS'ye göre daha çok
reflekte etmesini ve bu şekilde malzemenin ısı
yalıtım kabiliyetinin EPS'den daha iyi olmasını sağlar.
Neopor, düşük yoğunluklarda bile ısı iletkenlik
grubu: 035'e dâhildir. Özellikle mantolama
uygulamalarında EPS ile aynı teknik avantajlara
sahiptir. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü gibi,
standart EPS’nin Neopor ile eşit ısı iletkenlik
katsayısını yakalayabilmesi için yoğunluğunun iki
138
katına yakın olması gerekmektedir.
Thermo's TAŞYÜNÜ
Binalarda ısı yalıtımının yanı sıra
yangın ve ses
yalıtımının ön plana çıktığı yerlerde kullanılan ısı
yalıtım levhasıdır.
•
Yüksek ısı yalıtımı sağlar.
•
Yüksek yangın ve ses dayanımı sağlar.
•
A tipi yanmaz sınıfındadır, ısı iletkenlik değeri:
λ (W/mK)= 0.040 buhar difüzyon direnç
değeri:
= 1 yoğunluk 150 kg/m³ verileri ile
TS 901, EN 13500, DIN 4102 ve TS 825
normlarına uygundur.
•
Uygulama sonrası ölçüleri zamanla değişmez,
sabit kalır.
•
Bina durdukça yalıtım görevine devam etme
özelliğine sahiptir.
•
Çevre dostudur.
•
Yüksek basınç dayanımı vardır.
•
Uygulaması kolaydır.
•
Sistemin tasarruflu olmasını sağlar.
TS 825 standartı, binaları bir bütün olarak ele almaktadır. Standartta verilen
hesaplama metodunda ısıtılan ortamın sınırları, bu ortamı dış ortamdan ve eğer
varsa, ısıtılmayan ortamlardan ayıran duvar, döşeme, çatı, kapı ve pencereden
oluşmaktadır.
Yeni yapılan binaların TS 825'te verilen hesaplama metoduna göre birim alan
veya birim hacim başına ihtiyaç duydukları ısıtma enerjisi belirlenmektedir.
139
Better Building
Yoğuşma veya enerji sınır değerlerinden birisini sağlayamayan tasarımlar
standarta uygun olmadığından, yapı ruhsatı alamamaktadır. TS 825'te ön
görülen veriler ve hesaplama yöntemleri ile binaların ısı ihtiyaç kimlik bilgileri
belirlenebilmektedir.
TS 825'e göre binaların hesaplanan ısınma ihtiyaç enerjisinin, standartta
belirtilen ve sınırlanan değerleri aşmaması gerekmektedir.
Bu değerlerin sağlanması Marshall Thermo's Isı Yalıtım Sistemi ile mümkündür.
Yüksek ısı yalıtım özelliğine sahip olan Marshall Thermo's Isı Yalıtım
Sistemi ile %50-55’lere varan yakıt ve enerji tasarrufu sağlanır.
Kaynak: http://www.marshallboya.com
Retin Yalıtım
ODE SİSTEM SUSBASMAN
uygulamasında yalıtım yapılacak yüzey temizlendikten sonra
ilk olarak ODE Isıpan MD levhalarının yatayda düzgün olarak
dizilmeleri için zemin kat döşemesi alt kotuna su basman
profilleri (ODE Profil) yerleştirilir.
ODE Isıpan MD
levhalarının oluklu yüzeyine kenarlar boyunca ve 5 noktadan
da öbek öbek ODE Sistem Yapıştırıcısı sürülür. Böylece her
noktadan yüzeye tam bir yapışma sağlanır.
140
ODE DELME İŞLEMİ
Levhalardan taşan harçlar temizlenerek, bu noktalarda ısı
köprüsü oluşumları engellenir. Dübelleme için matkapla delme
işlemi levhaların terazisini bozmamak için yapıştırmadan en az
24 saat sonra gerçekleştirilir.
ODE PVC DÜBEL YERLEŞİMİ
Dübellerle, m2'ye 6 adet gelecek şekilde dübelleme yapılır.
Dübelleme levhaların köşelerine birer, ortasına iki adet olacak
şekilde gerçekleştirilmeli ve levhaların birleşim noktaları tercih
edilmelidir.
ODE FİLELEME
File tamamen sıva ile kaplanacak şekilde üzerine mala İle ilk
kat ODE Sistem Sıvası 1,7 kg/m2/mm sarfiyatla uygulanır. İlk
kat ODE Sistem Sıvası, İkinci kat sıvaya göre daha kalın
yapılmalıdır.
ODE MİNERAL SIVA(isteğe bağlı)
ODE Sistem uygulaması, son kat kaplamanın yapılmasıyla
bitirilir. Kaplamanın dış darbelere karşı dayanımı arttırması
sebebiyle akrilik esaslı ve tekstürlü bir kaplama olması tavsiye
edilmektedir.
ODE SON KAT BOYA
Sistem uygulaması,
son kat kat kaplamanın
üzerine Astar ve Boya
yapılmasıyla estetiksel
bütünlük sağlanır.
141
Better Building
142
143
Better Building
EK 5 Türkiye’deki eski ve yeni binalardaki ısı yalıtımı
ile ilgili kanun ve yönetmelikler
BİNALARDA ISI YALITIM YÖNETMELİĞİ
( Yayımlandığı R.G: 08.05.2000-24043 )
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç ve Kapsam, Dayanak
Amaç ve Kapsam
Madde 1- Bu yönetmelik, binalardaki ısı kayıplarının azaltılması, enerji tasarrufu
sağlanması ve uygulama esaslarının belirlenmesi amacıyla hazırlanmıştır.
Bu yönetmelik, 3030 sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun
Hükmünde kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun kapsamındaki
belediyeler dahil, bütün yerleşim birimlerindeki binalarda uygulanır.
Münferit olarak inşa edilen ve ısıtılmasına gerek duyulmayan depo, cephanelik,
ardiye, ahır, ağıl ve benzeri binalarda bu yönetmelik hükümleri uygulanmaz.
180 sayılı Bayındırlık ve İskan Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin 209 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değişik 32
nci maddesi kapsamına giren kamu kurum ve kuruluşları, katma bütçeli idareler,
il özel idareleri ve belediyeler bu yönetmeliğe uymak ve uygulamakla
yükümlüdürler.
Dayanak
144
Madde 2- Bu yönetmelik, 180 sayılı Bayındırlık ve İskan Bakanlığının Teşkilat ve
Görevleri
Hakkında
Kanun
Hükmünde
Kararnamenin
209
sayılı
Kanun
Hükmünde Kararname ile değişik 2/n maddesine dayanılarak düzenlenmiştir.
145
Better Building
İKİNCİ BÖLÜM
Projelendirme Genel Esasları
Isı Bölgeleri
Madde 3- Yurdumuz, binalarda ısı yalıtımı uygulamaları bakımından dört ısı
bölgesine ayrılmış ve bu bölgelere giren il ve ilçeler (EK: 1-A)'daki listede ve
(EK: 1-B)'de harita üzerinde dört grupta gösterilmiştir. Listede yer almayan
belediyeler, bağlı oldukları ilçe değerlerini esas alacaklardır.
Birinci bölgede yapılacak binalarda, merkezi klima sistemi uygulanacak ise bu
binalarda yapılacak ısı yalıtım projesinde ikinci bölge için verilmiş olan sınır
değerler geçerli olacaktır.
Yıllık Isıtma Enerjisi İhtiyacı
Madde 4- Binalar, ısı kayıpları bakımından çevre şart ve gereklerine uygun
düzeyde yalıtılacaktır. Binaların hesaplanan yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı, (Tablo
1)'de bölgelere göre verilen yıllık ısıtma enerjisi değerlerini aşmamalıdır.
Isıl İletkenlik Değeri ve Isıl İletkenlik Direnci
Madde 5- Hesaplamalarda kullanılacak çeşitli yapı malzeme ve bileşenlerinin ısıl
iletkenlik hesap değerleri ile iç ve dış yüzeysel ısıl iletkenlik direnç değerleri TS
825'den, hava tabakalarının ısıl geçirgenlik dirençleri ile pencere ve dış kapıların
ısıl geçirgenlik katsayıları TS 2164'den alınacaktır.
146
Zemine Oturan Döşemenin Isıl Geçirgenlik katsayısı
Madde 6- Isı yalıtımı hesabı yapılan yeni binalarda, ısıtılan hacimlerindeki
toprağa oturan döşemeler için alınacak Ut değeri, standarda tavsiye edilen Ut
değerinden en fazla % 25 düşük seçilebilir.
Proje Zorunluluğu
Madde 7- Bu yönetmelik hükümleri uyarınca TS 825 standardında belirtilen
hesap metoduna göre yetkili makina mühendisi tarafından hazırlanan "ısı
yalıtımı projesi" imara ilişkin mevzuat gereğince yapı ruhsatı verilmesi
aşamasında tesisat projesi ile birlikte ilgili idarelerce istenir.
Özel Durum
Madde 8- Belediye hudutları ve mücavir alanlar dışında, köy nüfusuna kayıtlı ve
köyde sürekli oturanların köy yerleşik alanları ve civarında ve mezralarda
yaptıracağı iki kata kadar olan ve ısıtılan toplam döşeme alanı 100 m2'den
küçük (dış havaya açık balkon, teras, merdiven, geçit, aydınlık vb. hariç) yeni
binalar ile, bu alanlardaki mevcut binalarda;
a) Yapı bileşenlerinin ısıl geçirgenlik katsayılarının, (Tablo 2)'de belirtilen yapı
bileşenlerine ait (U) değerlerine eşit veya daha küçük olması,
b) Toplam pencere alanının, ısı kaybeden dış duvar alanının %12'sine eşit veya
daha küçük olması,
c) Bu şartları sağlayan konstrüksiyon ve detayların mimari projede gösterilmesi
ve makina tesisat raporunda belirtilmesi, halinde 7 nci maddede belirtilen ısı
yalıtımı projesi yapılması şartı aranmaz. Bu durumda yukarıdaki şartların
sağlandığını gösteren bir ısı yalıtım raporu düzenlenmesi yeterli olur. Ancak,
147
Better Building
herhangi bir "U" değerine (Tablo 2) de verilen değerlerden daha büyük olması
durumunda, bu binalar için ısı yalıtımı projesi hazırlanmalıdır.
Belediye sınırları ve mücavir alanlar içindeki mevcut binalarda ısı yalıtımı
yapılması durumunda da TS 825'de belirtilen hesap metodu kullanılarak binanın
yalıtım projesi hazırlanmalıdır.
Projede Bulunması İstenilen Bilgiler
Madde 9- Isı yalıtımı projesinde aşağıda belirtilen bilgiler bulunmalıdır.
a) Isı kayıpları, ısı kazançları, kazanç/kayıp oranı, kazanç kullanım faktörü, aylık
ve yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacının büyüklükleri, TS 825'de verilen "binanın özgül
ısı kaybı" ve "yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı" çizelgelerindeki örneklerde olduğu gibi
çizelgeler halinde verilmeli ve hesaplanan yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacının (Q),
(Tablo 1)'de verilen yıllık ısıtma enerjisi (Q') formülünden elde edilecek sınır
değerden büyük olmadığı gösterilmelidir.
b)
Konutlar
dışında
farklı
amaçlarla
kullanılan
binalarda
yapılacak
hesaplamalarda binalardaki farklı bölümler arasındaki sıcaklık farkı 4 K'den daha
fazla ise ve bu binada birden fazla bölüm için yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı hesabı
yapılacaksa, bu bölümlerin sınırları şematik olarak çizilmeli, sınırların ölçüleri ve
bölümlerin sıcaklık değerleri proje üzerinde gösterilmelidir.
c) Binanın ısı kaybeden yüzeylerindeki dış duvar, tavan ve taban/döşemelerde
kullanılan malzemeler, bu malzemelerin imalat içindeki sıralanışı ve kalınlıkları,
duvar, tavan ve taban/döşeme elemanlarının
alanları ve "U" değerleri belirtilmelidir.
d) Pencere sistemlerinde kullanılan cam ve çerçevenin tipi, bütün yönler için ayrı
ayrı pencere alanları ve "U" değerleri ile çerçeve sistemi için gerekli olan hava
değişim sayısı (nh) belirtilmelidir.
148
e) Havalandırma tipi belirtilmelidir.
f) Isı yalıtım projesinde, binanın ısı kaybeden yüzeylerinde oluşabilecek
yoğuşma TS 825 EK 6'da belirtildiği şekilde tahkik edilmelidir.
g) Dış yüzeylerde yer alan bütün betonarme elemanlar (kolon, kiriş, hatıl ve
perde duvar vb.) mutlaka yalıtılmalıdır. Dolgu duvarlar ise hesap sonuçlarına
göre gerekiyorsa yalıtılacaktır.
h) Binanın tümünde veya bağımsız bölümlerinde esaslı tamir, tadil ve
eklemelerde de bu yönetmelik hükümleri uygulanır.
i) Bitişik nizam olarak projelendirilmiş alanlarda (sıra evler, ikiz evler) yapılacak
binaların, ısıtma enerjisi ihtiyacı (Q) hesabı yapılırken, bitişik duvar olan
bölümleri de dış duvar gibi değerlendirilir ve hesaba katılır.) Bu Yönetmelikte
belirtilmeyen diğer hususlarda TS 825'e uyulacaktır.
Isı Yalıtımı Prensip Detayları
Madde 10- Isı yalıtımı prensip detayları EK: 2/1-24'de verilmiştir.
a) Detaylar ısı yalıtımı projesinin hazırlanmasında yol gösterici olması amacıyla
verilmiştir.
b) Yapılacak hesaplar sonucunda bulunan malzeme kalınlıklarına göre detaylar
kesinleştirilecektir.
c) Detaylarda temel prensip, ısı köprülerinin oluşmasını önlemektir. Bunun için
gereken tedbirler alınmalıdır.
d) Teknolojik gelişmelere göre standartlarda yer alacak yeni malzemeler de
detaylarda kullanılabilir.
149
Better Building
Mimari Uygulama Projesi
Madde 11- Mimari uygulama projesi ve sistem detayları, ısı yalıtımı
projesindeki malzemelere ve nokta detaylarına uygun olmalı ve ısı yalıtımında
sürekliliği sağlayacak şekilde, çatı-duvar, duvar-pencere ve taban/döşeme-duvar
bileşim detaylarını ihtiva etmelidir.
Isı İhtiyacı Kimlik Belgesi
Madde 12- (Tablo 3)'de örneği verilen "ısı ihtiyacı kimlik belgesi", yetkili ısı
yalıtımı projecisi ve uygulamayı yapan makine mühendisleri tarafından
doldurulup imzalandıktan ve belediye veya valilikçe onaylandıktan sonra yapı
kullanma izin belgesine eklenmelidir. Isı ihtiyacı kimlik belgesi, bina yöneticisinin
dosyasında bulunmalı ve bir kopyası bina girişine asılmalıdır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kaloriferli Binalarda Uygulama Esasları
Kazan Daireleri, Bacalar
Madde 13- Kazan dairesi ve bacaların yapımında aşağıdaki hususlara uyulur.
A) Kazan daireleri:
a) Kazan daireleri yakıt cinsine göre boyutlandırılmalıdır.
b) Kazan daireleri içe ve dışa açılan iki adet kapısı olacak şekilde
düzenlenmelidir.
c) Kazan dairesinin kapıları yanmaz malzemeden yapılmalı ve direkt merdiven
boşluğuna açılmamalıdır. Koku, sızıntı ve yangın halinde dumanın bina içine
girmesini engellemek için arada küçük bir giriş odası yapılmalı, bu odanın
kapıları sızdırmaz olmalı ve alta eşik konulmalıdır.
150
d) Kazanların önü ve arkası ile sağ ve sol yanında her türlü bakım-onarım ve
müdahalenin yapılmasına imkan sağlayacak açıklık bulunmalıdır.
e) Kazan dairesinde kullanılan yakıt türüne göre gerekli olan temiz havanın
temini ve egzoz havasının atılabilmesi için yeterli havalandırma sağlanmalıdır. Bu
işlemin sağlıklı olması için kuranglez yapılmalıdır. Bu uygulama ile gaz yakıtlı
cihazlar için kanal yapma imkanı da sağlanmış olacaktır.
f) Kazan dairesinin dış duvarı olması veya ısı merkezinin ayrı bir binada
bulunması halinde, kazan dairesi taban alanının 1/12 si kadar dış duvarlara
pencere konulmalıdır.
g) Temiz hava giriş bacası ağzının zemin düzeyinde, pis hava atma bacası
ağzının ise tavan düzeyinde olması sağlanmalıdır.
h) Katı ve sıvı yakıt kullanılan tesiste taze hava emiş menfez kesiti, duman
bacası kesitinin %50 sinden az olmamak üzere 50 kW'a (43 000 kCal/h) kadar
300 cm2, sonraki her kW için 2.5 cm2 ilave edilerek bulunan değerde, egzoz
baca kesiti ise duman bacası kesitinin %25'i kadar olmalıdır.
ı) Gaz yakıtlı kazanlarda ise taze hava emiş menfezi duman bacası ve egzoz
bacası kesitleri gaz firmaları ve ilgili gaz dağıtım kuruluşlarının istediği usul ve
hesap
değerlerine
göre
belirlenmelidir.
Kazan
dairelerinde
doğal
havalandırmanın yapılamadığı durumlarda cebri havalandırma uygulanmalıdır.
Bu durumda;
1- Sıvı yakıtta bu havalandırma kapasitesi kazanın her Kw'ı için 0.5 m3/h
olmalıdır.
2- Cebri havalandırmalı sıvı yakıtlı kazan dairelerinde;
Vantilatör kapasitesi = (Brülör fan kapasitesi + aspiratör kapasitesi) x
1,1 olmalı ve fanın brülörle aynı anda birlikte çalışması sağlanmalıdır.
151
Better Building
3- Katı yakıtlılarda mutlaka doğal havalandırma yapılmalıdır.
4- Gaz yakıtlı kazan dairelerinde bu seçimler, gaz firmaları ile gaz dağıtım
kuruluşlarının kriterlerine göre yapılacaktır. Sadece emiş veya egzost yapılan
yarı cebri havalandırmalı kazan dairelerinde negatif basınç oluşacağından bu tür
sistem uygulanmaz.
i) Kazan dairesinde farklı yakıtlı kazan varsa en yüksek değerdeki baca ve
havalandırma kriterleri esas alınmalıdır.
k) Soğuk bölgelerde ve sürekli kullanılmayan kazan dairelerinde donmaya karşı
tedbir olarak havalandırma panjurlarını otomatik kapayan donanım yapılmalıdır.
l) Kazan dairesinin yüksekliği TS 2192'ye göre hesaplanmalıdır.
m) Kazan kullanıcılarının kullanılan yakıt cinsine göre eğitimleri yaptırılarak
sertifikalandırılmaları sağlanmalıdır.
n) Sıvı ve gaz yakıt kullanılması durumlarında kazan daireleri, gerekli tedbirleri
almak koşuluyla çatıda tesis edilebilir.
Bu durumda;
1- Statik hesaplarda kazan dairesindeki yüklemenin etkisi dikkate alınmalıdır.
(Yaklaşık 1000-2000 kg/m2)
2- Çatının altında ve yanındaki mahallere rahatsızlık verebilecek etkileri
aktarmamak için yeterli akustik yalıtım uygulanmalıdır. Kazanların altına titreşim
izoleli kaide yapılmalıdır.
3- Kazan dairesinden çıkış için uygun merdiven yapılmalıdır. Kapı ve pencereler
kaçış yönünde, kilitsiz ve kolay açılabilecek şekilde düzenlenmelidir.
4- Yakıt boru hattı doğal havalandırmalı, kolay müdahale edilebilen bir dikey
tesisat kanalı veya merdiven boşluğunda duvara yakın olacak şekilde
düzenlenmelidir.
152
5- Havalandırma ve diğer kriterler bodrum kazan daireleri ile aynı olmalıdır.
B) Bacalar:
a) Her kazan için standardına uygun ayrı bir baca yapılmalıdır. Ancak gaz yakıtlı
kazan bacalarında, gaz firmaları veya gaz dağıtım kuruluşlarınca önerilen
kriterlere göre ortak baca uygulanabilir.
b) Kazan bacalarına şofben, kombi, kat kaloriferi ve jeneratör gibi başka cihaz
bacalarının bağlantısı yapılamaz.
c) Bacalar mümkünse bina içinde olmalıdır. Zorunlu hallerde, bacanın bina
dışında yapılması gerekirse soğumaması için yeterli ısı yalıtımı ve dış koruması
yapılmalıdır.
d) Katı ve sıvı yakıtlı tesis bacaları dolu tuğla (içi sıvalı) veya ateş tuğlası ile, gaz
yakıtlı kazanlarda ise baca ısıya, yoğuşma etkilerine dayanıklı malzemelerden ve
uygun üretim teknikleri ile yapılmalıdır. Metal
bacalarda yanma sesinin yukarılara iletilmemesi için gerekli tedbirler alınmalı ve
baca topraklaması yapılmalıdır.
e) Bacaların en altında bir temizleme kapağı bulunmalıdır.
f) Gaz yakıtlı kazanlarda temizleme kapağına ek olarak drenaj düzeni
yapılmalıdır.
g) Bacalar, yanlarındaki bina ve engellerden etkilenmeyecek şekilde tesis
edilmeli, bu engellerin en üst noktasından veya münferit binalarda mahya
kotundan en az 1 m yükseklikte olmalı ve üzerine şapka yapılmalıdır.
h) Bacalar mümkün olduğunca dik yapılmalı, zorunlu hallerde ise yatayla en az
60ø açıda tek sapmaya izin verilmelidir.
ı) Duman kanalları, çelik malzemeden yapılarak izole edilmelidir. Gaz yakıtlı
kazanlarda paslanmaz çelik tercih edilmelidir. Kanallar, kolayca temizlenecek
153
Better Building
şekilde düzenlenmeli, gaz analizi için üzerinde ölçüm delikleri bırakılmalıdır.
Duman kanallarının yatay uzunluğu dikey bacanın 1/4 ünden daha fazla
olmamalı, kanal ana bacaya direkt ve %5 lik yükselen eğimle
bağlanmalı, 2 adet 45ø lik dirsekten fazla sapma olmamalı ve 90ø lik dirsek
kesinlikle kullanılmamalıdır.
i) Baca ve duman kanallarında TS 901'e uygun yalıtım malzemeleri
kullanılmalıdır.
k) Yüksek binaların bacalarında, genleşme ve bacanın kendini taşıması için
gerekli tedbirler alınmış olmalıdır.
l) Baca kesiti zorunlu olmadıkça dairesel olmalıdır.
Radyatörler
Madde 14- Dış duvarlara monte edilen radyatörlerin arkasına, üzeri yansıtıcı
levha veya film kaplanmış yalıtım panelleri konulmalıdır.
Otomatik Kontrol
Madde 15- Yakıt tasarrufu için sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda otomatik kontrol
sistemi tercih edilmelidir. Gaz firmaları ve ilgili gaz dağıtım kuruluşlarınca
belirlenen esaslara göre ayrıca gaz kaçak kontrol sistemi oluşturulmalıdır.
154
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Yapı ve Yalıtım Malzemelerinin Standarda Uygunluğu
Madde 16- Yapı ve yalıtım malzemelerinin ısıl iletkenlik hesap değerleri (()h)
TS
825'de
verilmiştir.
Bina
yapımında
kullanılacak
yapı
ve
yalıtım
malzemelerinde TSE markası ve Türk Standardına Uygunluk Belgesi aranmalı,
kullandırılacak malzemelere ait ()h ısıl iletkenlik hesap değerlerinin ısı yalıtımı
projesinde alınan ()h değerine uygunluğu, gerektiğinde TSE veya TSE
tarafından
akredite
edilmiş
laboratuarlardan
alınacak
bir
rapor
ile
belgelendirilmelidir. Ancak, bahsedilen kurumlardan alınacak ısıl iletkenlik hesap
değerleri TS 825 EK-5'deki değerlerden daha küçük olması durumunda
hesaplamalarda TS 825 EK-5'deki ()h değerleri kullanılmalıdır.
Isı Yalıtımı Denetimi
Madde 17- İnşaatın her safhasında ısı yalıtımı ile ilgili denetimler, belediye
sınırları içinde ve mücavir alanlarda belediyeler, bu sınırlar dışındaki yerleşim
birimlerinde valilikler tarafından yapılır. Binanın ısı yalıtımının kontrolü ile ilgili
teknik sorumlu, inşaatın taban/döşeme, duvar ve tavan aşamalarında uygulanan
yalıtımın, projede verilen detaylara uygunluğunun kontrolünü yaparak belediye
veya valiliğe rapor verir.
Yürürlükten Kaldırma
Madde 18- Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile; 16/1/1985 tarihli ve 18637
sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan, Bazı Belediyelerin İmar Yönetmeliklerinde
Değişiklik Yapılması ve Bu Yönetmeliklere Yeni Maddeler Eklenmesi Hakkında
Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
155
Better Building
Geçici Madde 1- 14/6/2000 tarihine kadar yapım işi ihalesi ilan edilmiş kamu
binalarında ve inşaat ruhsatı alınmış özel binalarda bu Yönetmelik hükümleri
aranmaz.
Yürürlük
Madde 19- Bu Yönetmelik 14/6/2000 tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 20- Bu Yönetmelik hükümlerini Bayındırlık ve İskan Bakanı yürütür.
No
TS No/Ad
1
TS 8442 Isı Yalıtımı Hesaplama Metotları- Binalarda Yapı Bileşen ve
Elemanlarının Kararlı Durumda Isıl Özellikleri
2
TS 10981 Plastikler-Sert Köpük Plastikler-Binaların Isı Yalıtımı İçin
Püskürtmeyle Uygulanan Poliüretan Köpük.
3
TS 11989 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin Fabrikasyon Olarak
Ekstrüzyonla İmal Edilen Polistiren Köpük-Özellikler
4
TS 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları
5
TS EN 822 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Uzunluk ve Genişlik Tayini
6
TS EN 824 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin Gönyeden Sapma Tayini
7
TS EN 825 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Yüzey Düzlüğünün Tayini
8
TS EN 823 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Kalınlık Tayini
9
TS EN 826 Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin - Basınç Dayanımının
Tayini
10
TS EN 1605 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Belirli Basınç Yükü ve
Sıcaklık Şartları Altında Deformasyon Tayini
156
11
TS EN 1606 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Basınç Altında Sünme
Tayini
12
TS EN 1607 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Yüzeylere Dik Çekme
Dayanımının Tayini
13
TS EN 1609 Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin - Kısmi Daldırma İle
Kısa Süreli Su Absorpsiyonunun Tayini
14
TS EN 12085 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Deney Numunelerinin
Lineer Boyutlarının Tayini
15
TS EN 12086 Isı Yalıtım Malzemeleri - Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar
İçin - Su Buharı Geçirgenlik Özelliklerinin Tayini
16
TS EN 12087 Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin- Daldırma Metoduyla
Uzun Süreli Su Absorpsiyonunun Tayini
17
TS EN 12088 Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin- Daldırma Metoduyla
Uzun Süreli Difuzyona Bağlı Su Absorpsiyonunun Tayini
19
TS EN 12089 Isı Yalıtım Malzemeleri - Bina İçin - Bükülme Özelliklerinin
Tayini
20
TS EN 12090 Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin - Kayma Özelliklerinin
Tayini
21
TS EN 12091 Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin - Donma - Çözülme
Mukavemetinin Tayini
22
TS EN 1602 Isı Yalıtım Malzemleri-Binalar İçin-Görünür Yoğunluk Tayini
23
TS EN 1604 Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Belirli Sıcaklık ve Nem
Şartları Altında Boyut Kararlılığının Tayini
24
TS EN 12429 Isı Yalıtım Malzemeleri- Binalar İçin- Belirli Sıcaklık ve Nem
Şartlarında Rutubet Dengesine Şartlandırma
25
TS EN 12430 Isı Yalıtım Malzemeleri- Bina İçin- Belirli Sıcaklık ve Nem
Şartlarında Rutubet Dengesine Şartlandırma
157
Better Building
26
TS EN 12431 Isı Yalıtım Malzemeleri- Binalar İçin- Asma Tavan
Malzemeleri İçin Kalınlık Tayini
27
TS EN ISO 12241 Bina donanımları ve endüstriyel tesisatlar için ısıl
yalıtımı - hesaplama kuralları
28
TS EN 13169 Isı yalıtım malzemeleri – Binalar için – Genleştirilmiş
perlitten fabrikada imâl edilmiş mamuller (epb) – Özellikler
Direktif : 89/106/EEC
29
TS 901-1 EN 13162 Isı yalıtım mamulleri - Binalarda kullanılan - Fabrika
yapımı mineral yün (MW) mamuller - Özellikler
30
TS EN 13166 Isı Yalıtım Mamulleri - Binalar İçin - fabrikasyon olarak imal
edilen fenolik köpük (PF) - Özellikler
31
TS 7316 EN 13163
Isı Yalıtım Mamulleri- Binalar İçin- Fabrikasyon Olarak İmal EdilenGenleştirilmiş Polistiren Köpük- Özellikler. Direktif : 89/106/EEC
32
TS EN ISO 12569 Binaların Isı Yalıtımı- Binalarda Hava Değişikliğinin
Belirlenmesi- İzleyici Gaz Metodu
33
TS EN 13162 Isı Yalıtım Ürünleri- Binalarda Kullanılan- Fabrika Yapımı
Asbest Ürünleri- Özellikler
34
Fanolik Köpük Ürünleri- Özellikler
35
Cam Yünü Ürünleri- Özellikler
36
TS EN 13168 Isı Yalıtım Mamulleri-Binalarda Kullanılan-Fabrika Yapımı
Rende Yongası (WW) Mamulleri-Özellikler
158
37
TS EN 13171 15.04.2003
Isı Yalıtım Mamulleri-Binalarda Kullanılan-Fabrika Yapımı Odun Lifli (WF)
Mamuller-Özellikler
38
TS EN 13467 13.03.2003
Isı Yalıtım Mamulleri-Sanayi Tesisleri ve Bina Eakipmanları İçin-Boru
Şeklinde Ön Şekillendirilmiş Isı Yalıtım Mamullerinin Boyutlarının,
Gönyeden Sapmasının ve Doğrusallığının Tayini
39
TS EN 13469 25.04.2003
Isı Yalıtım Mamulleri-Sanayi Tesisleri ve Bina Ekipmanları İçin-Boru
Şeklinde Ön Şekillendirilmiş Isı Yalıtım Mamullerinin Su Buharı Geçirgenlik
Özelliklerinin Tayini
40
TS EN 13470 05.03.2003
Isı Yalıtım Mamulleri-Sanayi Tesisleri ve Bina Ekipmanları İçin-Boru
Şeklinde Ön Şekillendirilmiş Isı Yalıtım Mamullerinin Görünür
Yoğunluğunun Tayini
41
TS EN 13165 11.11.2002
Binalar İçin Isı Yalıtım Mamulleri-Hazır Rijit Poliüretan (PUR) Köpük
42
TS EN 13165 02.03.2004
Isı yalıtım mamulleri-Binalar için-Fabrikasyon olarak imal edilen sert
poliüretan köpük (PUR)-Özellikler
43
TS EN 13494 14.04.2004
Isı yalıtım malzemeleri - Binalarda kullanılan - Yapıştırıcı ve zemin
kaplama malzemelerinin ısı yalıtım malzemelerine bağlanma
mukavemetinin çekme yöntemi ile tayini
TS EN 13495 14.04.2004
44
Isı yalıtım malzemeleri - Binalarda kullanılan - Haricî olarak kullanılan
kompozit ısı yalıtım sistemleri (ETICS) - Yüzeye dik doğrultuda kopma
159
Better Building
direncinin köpük blok deneyi ile tayini
TS EN 13472 05.02.2003
45
Isı Yalıtım Malzemeleri-Sanayi Tesisleri ve Bina Ekipmanları İçin Boru
Şeklinde Ön Şekillendirilmiş Isı Yalıtım Malzemelerinin Kısmi Daldırmayla
Kısa Süreli Su Absorpsiyonun Tayini
TS EN 13468 24.02.2003
46
Isı Yalıtım mamulleri-Sanayi Tesisleri ve Bina Ekipmanları İçin-Suda
Çözünebilen Eser Derişimdeki Klorür, Florür, Silikat ve Sodyum İyonlarının
ve pH'nın Tayini
TS EN 13471 24.02.2003
47
Isı Yalıtım Malzemeleri-Sanayi Tesisleri ve Bina Ekipmanları İçin-Isıl
Genleşme Katsayısının Tayini
TS 825 22.05.2008
48
Binalarda ısı yalıtım kuralları
49
TS 304 EN 13170 17.04.2003
Isı Yalıtım Mamülleri-Binalar İçin-Fabrika Yapımı Genleştirilmiş Meşe
Mantarı Levhaları (ICB)-Özellikler
50
TS 11989 EN 13164 30.04.2003
Isı Yalıtım Mamulleri-Binalar İçin-Fabrikasyon Olarak Ekstrüzyonla İmal
Edilen Polistiren Köpük (XPS)- Özellikler
No
TS No/Ad
51
TS EN 1603 22.11.2001
Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin - Sabit Normal Lâboratuvar
Şartlarında (23 C/ %50 Bağıl Nem) Boyut Kararlılığının Tayini
52
TS EN 1608 22.11.2001
Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin - Yüzeylere Paralel Çekme
Mukavemetinin Tayini
160
53
TS EN 13499 28.01.2004
Isı yalıtım malzemeleri - Binalar için - Genleştirilmiş polistiren esaslı harici
ısı yalıtımı için kompozit sistemler (ETICS)
54
TS EN 13500 28.01.2004
Isı yalıtım malzemeleri - Binalar için - Cam yünü esaslı harici ısı yalıtımı
için kompozit sistemler (ETICS) - Özellikler
55
TS EN 13499 23.11.2006
Isı yalıtım malzemeleri - Binalarda kullanılan - genleştirilmiş polistiren
esaslı haricî kompozit ısı yalıtım sistemleri (ETICS) - Özellikler
56
TS 11989 EN 13164/A1 05.04.2005
Edilen Polistiren Köpük (XPS) - Özellikler
57
TS EN 13165/A1 05.04.2005
Isı yalıtım mamulleri - Binalar için - Fabrikasyon olarak imal edilen sert
poliüretan köpük (PUR) - Özellikler
58
TS EN 13166/A1 05.04.2005
Isı Yalıtım Mamulleri-Binalar İçin-Fabrikasyon Olarak İmal Edilen Fenolik
Köpük (PF) - Özellikler
59
TS EN 13167/A1 02.12.2004
Isı yalıtım ürünleri – Binalarda kullanılan – Fabrika yapımı cam yünü
ürünleri - Özellikler (Tadil 1)
60
TS EN 13168/A1 21.04.2005
Isı Yalıtım Mamulleri-Binalar İçin -Fabrika Yapımı Rende Yongası(odun
yünü) (WW) Mamulleri-Özellikler
161
Better Building
61
TS EN 13169/A1 24.03.2005
Isı yalıtım malzemeleri – Binalar için – Genleştirilmiş perlitten fabrikada
imal edilmiş mamuller (EPB) – Özellikler
62
TS EN 13171/A1 02.12.2004
Isı yalıtım mamülleri – Binalarda kullanılan – Fabrika yapımı odun lifli
mamüller - Özellikler (Tadil 1)
63
TS 825/T1 26.01.1999
64
TS 825/T2 15.04.1999
65
TS 825/T3 17.04.2002
66
TS EN 14316-1 23.11.2006
Isı yalıtım malzemeleri - Binalar için - Genleştirilmiş perlitten (EP) yerinde
yapılan ısı yalıtımı - Bölüm 1: Bağlı ve gevşek dolgulu malzemelerin
yerleştirilme öncesi özellikleri
67
TS EN 14317-1 24.04.2006
Isı yalıtım mamulleri - Binalarda kullanılan - Pullu vermikülit (PV)
mamullerle kullanım yerinde uygulanan ısı yalıtımı - Bölüm 1: Bağlı ve
gevşek dolgulu mamullerin binaya yerleştirme öncesindeki özellikleri
68
TS EN 13165/A2 17.01.2006
162
69
TS 11989 EN 13164/T1 02.03.2006
70
TS EN 14707 25.04.2006
"Bina donanımı ve sanayi tipi tesisat için ısıl yalıtım mamulleri - Önceden
şekillendirilmiş botu yalıtımı için azami hizmet sıcaklığının tayini"
71
TS EN 13170/AC 25.04.2006
Mantarı Levhaları (ICB)-Özellikler
72
TS EN 13169/AC 25.04.2006
Isı yalıtım malzemeleri – Binalar için – Genleştirilmiş perlitten fabrikada
imâl edilmiş mamuller (epb) – Özellikler
73
TS EN 13168/AC 25.04.2006
Isı Yalıtım Mamulleri-Binalar İçin -Fabrika Yapımı Rende Yongası(odun
yünü) (WW) Mamulleri-Özellikler
74
TS EN 13167/AC 25.04.2006
Isı Yalıtım Ürünleri- Binalarda Kullanılan- Fabrika Yapımı Cam Yünü
Ürünleri- Özellikler
75
TS EN 13166/AC 25.04.2006
Isı Yalıtım Mamulleri-Binalar İçin-Fabrikasyon Olarak İmal Edilen Fenolik
Köpük (PF) - Özellikler
76
TS EN 13165/AC 25.04.2006
163
Better Building
77
TS EN 13164/AC 25.04.2006
78
TS EN 13163/AC 25.04.2006
Isı Yalıtım Mamulleri- Binalar İçin- Fabrikasyon Olarak İmal EdilenGenleştirilmiş Polistiren Köpük- Özellikler
79
TS EN 13162/AC 25.04.2006
Isı yalıtım mamulleri - Binalarda kullanılan - Fabrika yapımı mineral yün
(MW) mamuller - Özellikler
80
TS 901-1 EN 13162/AC 23.01.2007
Isı yalıtım mamulleri - Binalarda kullanılan - Fabrika yapımı mineral yün
(MW) mamuller - Özellikler Direktif : 89/106/EEC
81
TS EN 13168/AC 23.01.2007
Isı yalıtım mamulleri - Binalarda kullanılan - Fabrika yapımı rende yongası
(WW) mamuller - Özellikler Direktif : 89/106/EEC
82
TS 304 EN 13170/AC 13.02.2007
Mantarı Levhaları (ICB)-Özellikler Direktif : 89/106/EEC
83
TS EN 13171/AC 23.01.2007
Isı yalıtım mamulleri - Binalarda kullanılan - Fabrika yapımı odun lifli (wf)
mamuller -Özellikler Direktif : 89/106/EEC
84
TS EN 14706 20.07.2006
Bina donanım ve sanayi tipi tesisler için ısı yalıtım mamulleri - Azami
hizmet sıcaklığının tayini
85
164
TS EN 13171/AC 20.07.2006
Isı Yalıtım Mamulleri-Binalarda Kullanılan-Fabrika Yapımı Odun Lifli (WF)
86
TS EN 1603/A1 27.03.2007
Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin - Sabit Normal Lâboratuvar
Şartlarında (23 C/ %50 Bağıl Nem) Boyut Kararlılığının Tayini
87
TS EN 1604/A1 27.03.2007
Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Belirli Sıcaklık ve Nem Şartları Altında
Boyut Kararlılığının Tayini
88
TS EN 1605/A1 27.03.2007
Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Belirli Basınç Yükü ve Sıcaklık Şartları
Altında Deformasyon Tayini
89
TS EN 1606/A1 27.03.2007
Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin-Basınç Altında Sünme Tayini
90
TS EN 1609/A1 27.03.2007
Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin - Kısmi Daldırma İle Kısa Süreli Su
Absorpsiyonunun Tayini
91
TS EN 12087/A1 27.03.2007
Isı Yalıtım Malzemeleri - Binalar İçin- Daldırma Metoduyla Uzun Süreli Su
Absorpsiyonunun Tayini
92
TS EN 12430/A1 27.03.2007
Isı Yalıtım Malzemeleri- Bina İçin- Belirli Sıcaklık ve Nem Şartlarında
Rutubet Dengesine Şartlandırma
93
TS EN 12431/A1 27.03.2007
Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalar İçin - Asma Tavan Malzemeleri İçin Kalınlık
Tayini
94
TS EN 12430/A1 31.01.2008
Isı yalıtım malzemeleri - Bina için - Belirli sıcaklık ve nem şartlarında
rutubet dengesine şartlandırma
165
Better Building
95
TS EN 12431/A1 06.12.2007
Isı yalıtım malzemeleri - Binalar için - Asma tavan malzemeleri için kalınlık
tayini
96
TS EN 14316-2 03.07.2007
Isı yalıtım malzemeleri - Binalar için - Genleştirilmiş perlitten (EP) yerinde
yapılan ısı yalıtımı –
Bölüm 2: Yerleştirilmiş mamul özellikleri
97
200770265
Isı yalıtımı uygulama kuralları-Binalarda genleştirilmiş polistiren köpük
(EPS) ile
166
167
Better Building
EK 6 Dış ve iç Isıl iyileştirme sonrası artık
malzemelerin geri dönüşümü
AB üyesi ülkelerde artıkların değerlendirilmesi kanuni bir zorunluluktur. Bu
noktadan ülkemizde yapılacak çalışmalarda da önemli bir nokta olarak ele
alınmalıdır.
1. Temel prensipler ve yöntemler
2. Yapı malzemeleri döngüsü, yapım ve yıkım artıklarının geri dönüşümü için
kullanılabilecek prensipler.
3. Yıkım ve yeniden yapım aşamasında artık yönetimi.
4. Geri dönüşüm örneği
5. Ekonomik değeri.
Başlık 1 Temel prensipler ve yöntemler
“Diğer nesillere aktarılacak bir kirlenme yerine çevre dostu malzemeler
kullanalım”
Bizim fikrimizce aşağıdaki en temel ve yöntemleri içermelidir.
•
Artıkların atılması – artıklar artıkların oluştuğu kaynağa en yakın
şekilde depolanmalıdır.
•
Ekolojik denge- Artık malzemeler işlenince ya geri dönüşmeli yada
dolgu malzemesi olmalıdır.
•
Kirleten öder prensibi – Artık malzemelerin bütün sorumluluğu artığı
oluşturanın olmalıdır.
168
Başlık 2 Yapı malzemeleri döngüsü, yapım ve yıkım
artıklarının geri dönüşümü için kullanılabilecek prensipler.
Yapım ve yıkım artıkları sökme, yenileme ve iyileştirme sırasında oluşmaktadır.
En istenmeyen artıklarda çok oturanı olan çok katlı apartmanlardır. Buralarda
rahatsız edici şekilde artıklar birikebilir. Bu artık malzemelerin içinde taşlar,
beton parçaları, harç, tuğlalar,çimento, sıvalar, ahşap parçaları, metaller,
plastikler, kağıt, cam ve buna benzer her türlü malzeme bulunabilir.
Yapı malzemeleri zinciri şu şekilde düşünülebilir.
169
Better Building
Yapım ve yıkım artıklarını ele alırken uygulanabilecek temel prensipler.
•
Çevre dostu yapı malzemeleri kullan.
•
Kullanılan malzemeyi azalt.
•
Artık yönetimine zaman ayırmak.
Artık miktarını
•
Artıkları yerinde ayrıştır.
azalt:
•
Temiz artıkları uygun gruplar halinde topla.
Mümkünse artanı
•
İnisiyatifini kullan ve önceden fark et.
kullan:
•
Mümkün olduğu kadar geri dönüştür.
İşle:
•
Yeni ürünler üret.
•
İkincil yapı elemanı olarak kullan
•
Kullanılamayan malzemeleri at.
•
Ekolojik olarak ve güvenli depola.
Artığı Önle:
Dolgu yap:
170
Başlık 3 Yıkım ve yeniden yapım aşamasında artık yönetimi.
Artık değerlendirme akış diyagramı
171
Better Building
Başlık 4 Geri dönüşüm örneği.( Yüksek katlı bir binada 2 odalı
bir daire)
Ekonomik etkinliği
Durum Çalışması
Yüksek ve prekast betonla yapılmış bir binada 2 odalı bir dairenin ısı yalıtımı
noktasından yenilenecek ve iç yenileme yapılacak.
Şu anki durum
Daire 20 yaşında kapı pencereler ve taban ahşap olup orijinal halini koruyor.
Fayansların bir kısmı kırık durumdadır.
Aşağıdaki işlemler yapılmıştır.
•
Giriş kapısı ve pencereler değiştirilecek ve balkon kış bahçesine
dönüştürülecek.
•
Dış duvarlar için ısı yalıtımı.
•
Kiler odasının duvarları kaldırılacak. Yük taşımayan bölme duvarları yük
taşımıyorlar ve gaz betondan yapılmışlar.
•
Mutfak biraz genişletilecek.
•
Islak yerlerde fayans eklemeleri yapılacak.
•
Kapıların boyama işleri yapılacak.
Yıkıklar nasıl ayırt edilecek
•
Marangozun işi : Ahşap kapı ve pencerelerden menteşeler ve camlar
ayrılacak
172
•
Duvarları yıkarken:Tuğlalar alınacak ve yapıştırıcı artıkları ve donatılar
ayrılacak.
•
Fayansları değiştirirken: Yapıştırıcı artıkları üremektedir.
•
Döşemeler değiştirilirken: Odun parçaları ve talaş üremektedir.
Atıkların atılma alternatifleri
A. Çalışanlar belediyenin gösterdiği yere artıkları atabilirler,
•
Kanunen bi sakıncası yok.
•
Projenin kriterleri uygulanabilir. (Bina artıkları için ticari doldurma alanları
oluşturulabilir)
B. Artıklar ev sahibine bırakılabilir. Atılana kadar yol kenarında yada
yeşil alanda durur.
•
Bu kanuna uygun değil.
•
Nakliye miktara göre artabilmektedir.
•
Nakliye sırasında oluşabilecek riskler var
•
Proje kıstasları :Artıkların olduğu yerde ayrıştırılması ve ve uygun bir
araçla dolgu alanına taşınması.
C. Yıkım malzemelerinin geri dönüşümü
•
Değerlendirmek yerine satmak.
•
Gaz betondan yapılmış tuğlalar kullanılarak balkona bir ocak yapılabilir.
•
Zehirsiz atıklar toprağın asidik yapısını zenginleştirmek için kullanılabilir.
•
Kalanları hurdacılara satabiliriz.
•
Zehirsiz odunlar yakıt olarak kullanılabilir.
173
Better Building
Değerlendirme:
•
İyi durumda olmayan bina artıkları, masrafa neden olmakta ve çevreyi
kirletmektedir.
•
Bazı şeylerin değerlendirmesi maliyeti indirebilir.
•
Fazla miktarda getirilen mallar hemen iade edilmelidir. Çünkü zamanla
bozulmaktadır.
•
Yıkımdan çıkan bazı malzemeler sağlığa zararlı olabilir. Bu nedenle
uzmanlarca atılmalıdır.
•
Proje kıstasları: Planlama ve kullanılacak malzeme miktarları çok iyi
hesaplanmalı. Bunu yapabilmek için “Kendi kendine yap” kitapları ve
hesaplama yöntemleri elimizde olmalıdır.
174
175
Better Building
EK 7 Yeni enerji kaynakları
7.1 Sıcak kullanma suyu için güneş enerjisi kullanımı
Güneşin dünyaya gönderdiği enerji ortalama 1,2x1014 kW dır. Bu dünyanın
yılkı kullanımının 10 katıdır. Bu enerji sıcak su elde etme ve ısınma için
kullanılabilir.
Güneş enerji kolektörleri şu parçalardan oluşur:
•
Kolektör : Güneşten gelen
enerjiyi toplar ve ısıtma için
kullanılan ısı taşıma
devresindeki antifirizli suyu
ısıtır.
•
Isı taşıma devresi: (Antifirizli
ve su karışımı) Normal
sirkülasyon ile yada pompa
ile ısınan karışım depoya
gönderilir. Ve depodaki su
ısıtılır.
•
Depo: Sıcak suyu depolar ve
kullanıcıya ulaştırır.
•
Diğer parçalar: Vanalar,
borular, devir daim sistemi
gibi.
176
Çalışması:
•
Kolektör ortalama 4000
Kcal/m2 gun enerji toplar.
•
Günde ortalama 8 saat.
•
Mart-Ekim arası uygun
şekilde çalışır.
Tahmini maliyeti (2008 Yılı)
2x350
Kolektör:
YTL
Depo(180 lt):
800 YTL
Taşıyıcı sistem:
150 YTL
Kurulum:
150 YTL
Toplam:
1800 YTL
GÜNEŞ KOLLEKTÖRLÜ SICAK SU SİSTEMLERİ
Güneş kollektörlü sıcak su sistemleri, güneş enerjisini toplayan düzlemsel
kollektörler, ısınan suyun toplandığı depo ve bu iki kısım arasında bağlantıyı
sağlayan yalıtımlı
borular, pompa ve kontrol edici gibi sistemi tamamlayan elemanlardan
oluşmaktadır.
177
Better Building
Güneş Kolektörlü Sıcak Su Sistemi
Güneş kolektörlü sistemler tabii dolaşımlı ve pompalı olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Her iki sistem de ayrıca açık ve kapalı sistem olarak dizayn edilirler.
Tabii Dolaşımlı Sistemler: Tabii dolaşımlı sistemler ısı transfer akışkanının
kendiliğinden dolaştığı sistemlerdir. Kolektörlerde ısınan suyun yoğunluğunun
azalması ve yükselmesi özelliğine dayanmaktadır. Bu tür sistemlerde depo
kolektörün üst seviyesinden en az 30 cm yukarıda olması gerekmektedir.
Deponun alt seviyesinden alınan soğuk (ağır) su kolektörlerde ısınarak hafifler
ve deponun üst seviyesine yükselir. Gün boyu devam eden bu olay sonunda
depodaki su ısınmış olur. Tabii dolaşımlı sistemler daha çok küçük miktarda su
ihtiyaçları için uygulanır. Deponun yukarıda bulunması zorunluluğu nedeniyle
büyük sistemlerde uygulanamazlar. Pompa ve otomatik kontrol devresi
gerektirmediği için pompalı sistemlere göre biraz daha ucuzdur.
Pompalı Sistemler: Isı transfer akışkanının sistemde pompa ile dolaştırıldığı
sistemlerdir. Deposunun yukarıda olma zorunluluğu yoktur. Büyük sistemlerde
su hatlarındaki direncin artması sonucu tabii dolaşımın olmaması ve büyük bir
deponun yukarıda tutulmasının zorluğu nedeniyle pompa kullanma zorunluluğu
doğmuştur.
178
Pompalı sistemler otomatik kontrol devresi yardımı ile çalışırlar. Depo tabanına
ve
kollektör
çıkışına
yerleştirilen
diferansiyel
termostatın
sensörleri;
kollektörlerdeki suyun depodaki sudan 10oC daha sıcak olması durumunda
pompayı çalıştırarak sıcak suyu depoya alır, bu fark 3 oC olduğunda ise pompayı
durdurur. Pompa ve otomatik kontrol devresinin zaman zaman arızalanması
nedeniyle işletilmesi tabii dolaşımlı sistemlere göre daha zordur.
Açık Sistemler: Açık sistemler kullanım suyu ile kolektörlerde dolaşan suyun
aynı olduğu sistemlerdir. Kapalı sistemlere göre verimleri yüksek ve maliyeti
ucuzdur. Suyu kireçsiz ve donma problemlerinin olmadığı bölgelerde kullanılırlar.
Kapalı Sistemler: Kullanım suyu ile ısıtma suyunun farklı olduğu sistemlerdir.
Kolektörlerde ısınan su bir eşanjör vasıtasıyla ısısını kullanım suyuna aktarır.
Donma, kireçlenme ve korozyona karşı çözüm olarak kullanılırlar. Maliyeti açık
sistemlere göre daha yüksek verimleri ise eşanjör nedeniyle daha düşüktür.
DÜZLEMSEL GÜNEŞ KOLLEKTÖRLERİ
Düzlemsel güneş kolektörleri, güneş enerjisinin toplandığı ve herhangi bir
akışkana aktarıldığı çeşitli tür ve biçimlerdeki aygıtlardır.
Düzlemsel güneş kolektörleri, üstten alta doğru, camdan yapılan üst örtü, cam
ile absorban plaka arasında yeterince boşluk, kolektörün en önemli parçası olan
absorban plaka, arka ve yan yalıtım ve yukarıdaki bölümleri içine alan bir
kasadan oluşmuştur (Şekil-2).
179
Better Building
Düzlemsel Güneş Kollektörü
Üst örtü: Kolektörlerin üstten olan ısı kayıplarını en aza indirgeyen ve güneş
ışınlarının geçişini engellemeyen bir maddeden olmalıdır. Cam, güneş ışınlarını
geçirmesi ve ayrıca absorban plakadan yayınlanan uzun dalga boylu ışınları geri
yansıtması nedeni ile örtü maddesi olarak son derece uygun bir maddedir.
Bilinen pencere camının geçirme katsayısı 0.88’dir. Son zamanlarda özel olarak
üretilen düşük demir oksitli camlarda bu değer 0.95 seviyesine ulaşmıştır. Bu tür
cam kullanılması verimi % 5 mertebesinde arttırır.
Absorban Plaka: Absorban plaka kolektörün en önemli bölümüdür. Güneş
ışınları, absorban plaka tarafından yutularak ısıya dönüştürülür ve sistemde
dolaşan sıvıya aktarılır.
Absorban plaka tabanda ve üstte birer manifold ile bunların arasına yerleştirilmiş
akışkan boruları ve yutucu plakadan oluşur. Yutucu plaka ışınları yutması için
koyu bir renge genellikle siyaha boyanmıştır. Kullanılan boyanın yutma
katsayısının (absorptivite) yüksek uzun dalga boylu radyasyonu yayma
katsayısının (emissivite) düşük olması gerekmektedir. Bu nedenle de bu
180
özelliklere sahip seçici yüzeyler kullanılmaktadır. Mat siyah boyanın yutuculuğu
0. 95 gibi yüksek bir rakam iken yayıcılığı da 0.92 gibi istenmeyen bir
değerdedir. Yapılan seçici yüzeylerde yayma katsayısı 0.1’in altına inmiştir.
Seçici yüzey kullanılması halinde kolektör verimi ortalama % 5 artar.
Absorban plaka, borular ile sıkı temas halinde olmalıdır. Alüminyumda olduğu
gibi, akışkan borularının kanatlarla bir bütün teşkil etmesi en iyi durumdur. Bakır
ve sacda bu mümkün olmadığı için akışkan boruları ile plakanın birbirine temas
problemi ortaya çıkmaktadır. Bu problem ya tamamen yada belli aralıklarla
lehim veya kaynak yapmakla çözülebilir.
Isı Yalıtım: Kollektörün arkadan olan ısı kayıplarını minumuma indirmek için
absorban plaka ile kasa arası uygun bir yalıtım maddesi ile yalıtılmalıdır.
Absorban plaka sıcaklığı, kollektörün boş kalması durumunda 150 °C’a kadar
ısınması nedeniyle kullanılacak olan yalıtım malzemesinin sıcak yalıtım
malzemesi olması gerekmektedir. Isı iletim katsayıları düşük ve soğuk yalıtım
malzemesi olarak bilinen poliüretan kökenli yalıtım malzemeleri tek başına
kullanılmamalıdır. Bu tür yalıtım malzemeleri, absorban plakaya bakan tarafı
sıcak yalıtım malzemesi ile takviye edilerek kullanılmalıdır.
Kollektör Kasası: Kasa, yalıtkanın ıslanmasını önleyecek biçimde yapılmalıdır.
Özellikle kollektör giriş ve çıkışlarında kasanın tam sızdırmazlığı sağlanmalıdır.
Kasanın her yanı 100 kg/m2 (981 Pa=N/m2) basınca dayanıklı olmalıdır (TSE3680).
Sıvılı kollektörlerde sızdırmazlığın yüzde yüz sağlanamadığı durumlarda camda
yoğunlaşan su buharını dışarıya atmak amacıyla kasanın iki yan kenarına tam
karşılıklı ikişer adet 2-3 mm çapında delik açılmalıdır.
Kollektör Enerji Dengesi
Kollektör üzerine gelen güneş ışınımının bir kısmı saydam örtüde yansır, bir
kısmı yine saydam örtüde yutulur ve geri kalan kısmı absorban plakaya (yutucu
181
Better Building
yüzeye) ulaşır. Absorban plakaya gelen enerjinin, bir kısmı ısı taşıyıcı akışkana
geçerken bir kısmı absorban plakada depolanır, geri kalan kısmı ışınım, taşınım,
ve iletimle çevreye gider. Işınım taşınım ve iletimle olan ısı kayıplarının toplamı
Qk, depolanan enerji Qd, akışkana geçen enerji Qf, olmak üzere, düzlemsel
kolektörler için enerji dengesi:
I.A.(τ.α)=Qf+Qk+Qd
Şeklinde yazılabilir. Burada (τ.α) kolektör yutma geçirme çarpımı, I kolektör
üzerine gelen güneş enerjisi ve A faydalı yüzey alanı olmak üzere I.A.(τ.α)
çarpımı absorban plaka üzerine gelen güneş enerjisini verir.
Kolektör Verimi:
Kolektörlerde ısı taşıyıcı akışkanda toplanan güneş enerjisinin, kolektöre gelen
güneş enerjisine oranına kolektör verimi denir. Kolektör giriş suyu sıcaklığı
arttıkça verim düşme eğiliminde olacağından genel bir verim yerine anlık
verimden yani verim eğrisinden bahsetmek daha doğru olacaktır. Kolektör
verimi ısı taşıyıcı akışkanın giriş, çıkış sıcaklıkları ve debi değerlerinin sağlıklı
ölçülebildiği durumlarda ve en önemlisi çevre sıcaklığının sabit olduğu
durumlarda
η = (m *Cp *( T çık-T gir)) / (A*I)
bağıntısıyla hesaplanabilir. Fakat verim eğrisi oluşturulurken çevre sıcaklığı da
değişeceğinden verim bağıntısında Tç çevre sıcaklığı da değişken parametre
olarak bulunmalıdır. Buna bağlı olarak verim,
Qk=-k*A*dt/dx genel ısı transfer denklemi kullanılarak ve Qg kollektöre gelen
toplam güneş enerjisi olmak kaydı ile
η=Qf/Qg=(Qg*(τ*α)-Qk)/Qg=(τ*α)-(Qk/Qg)= (τ*α)-(K*A*(Tort-Tçev))/(I*A)
η=(τ*α)-K(Tort-Tçev)/I
formülüyle hesaplanması daha mantıklıdır. Burada kullanılan K kollektör için ısı
kayıp katsayısıdır.
182
‘K’ Kollektör Isı Kayıp Katsayısı
Düzlemsel kollektörlerde çevreye olan ısı kaybı kollektörlerin üst alt ve yan
yüzeylerinden olur.
K= Küst + Kalt + Kyan
Şeklinde yazılabilir. Kollektör alt ve yan yüzeylerinden olan ısı kayıpları yalıtım
malzemesinin kalınlığına ve ısı transfer katsayısına bağlıdır. Değeri ‘Küst’
parametresine göre oldukça küçüktür. Çünkü kollektör üst yüzeyi saydam
örtüden dolayı izolasyon yapılamamaktadır ve toplam ısı kayıplarının % 70’ i bu
yüzeyden olmaktadır. ‘k’ yalıtım malzemesi ısı transfer katsayısı, L yalıtım
malzemesi kalınlığı h konveksiyon ısı kayıp katsayısı olmak üzere
Kalt=1/((1/h)+(L/k)) bağıntısıyla hesaplanabilir.
Üstten olan ısı kayıp katsayısının iteratif metotlarla hesaplanması uzun işlemleri
gerektirmektedir. Pratikte basit bağıntılar tercih edilir. Agarwal ve Larson
(1981), Küst değerinin
Bağıntısı ile maksimum ±0,25 W/m2°K hata ile bulunabileceğini
belirtmektedir.Burada,
htd=5,7+3,8V
f=(1-0,04*htd+0,0005*h2td)(1+0,091N)
C=250*(1-0,0044*(s-90))
Olup, V (m/s) rüzgar hızı, s(drc) kollektör eğimi, N saydam örtü sayısı, εL
yutucu yüzeyin ışınım neşretme oranı,εS saydam örtünün ışınım neşretme oranı
183
Better Building
TY
ve Tçev
sırası ile yutucu yüzey ve çevre sıcaklıklarıdır. Saydam örtü
sayısının birden fazla olduğu durumlarda yukarıdaki denklemin kullanılabilmesi
için saydam örtülerin aynı tip olması gerekir. Fiziksel özellikleri farklı saydam
örtü kullanılması durumunda iteratif metotlar kullanılmalıdır.
Teorik olarak hesaplanması çok zor olan K kollektör kayıp katsayısı, kollektör
test çalışması sonucunda elde edilen verim eğrisinden kolayca tespit
edilebilmektedir. Kollektörün verimi, giriş suyu sıcaklığı, çevre sıcaklığı, debi ve
radyasyon değerlerine bağlı olarak değişmektedir. Toplam ısı kayıp katsayısı da
bu parametrelere bağlı olarak değişim gösterir. Pratik olarak verim eğrisinin
eğimi toplam ısı kayıp katsayısı değerini verir. Toplam ısı kayıp katsayısı ve bu
eğrinin verim eksenini kestiği noktadaki maksimum verime (ısı yalıtım
katsayısının 0 kabul edildiği yani hiç ısı kaybının olmadığı durum) göre
kollektörlerin iyi veya kötü olduğuna karar verilmektedir.
Şekil-6’da toplam ısı kayıp katsayısı (4,16 W/°Cm2) düşük ve yutma geçirme
katsayısı (0,82)
büyük olan iyi kabul edilebilecek bir verim eğrisi
görülmektedir.
PROJELENDİRME
Güneş kollektörlü sıcak su sistemlerini projelendirmede farklı yöntemler
izlenebilir.
Projelendirmede
ihtiyacın
güneşten
karşılanma
oranı
%100
olmayacağı gibi bu oran % 10’un altında da olmamalıdır. Genel olarak Mayıs
ayında ihtiyacın %70’inin karşılanacağını düşünerek projelendirmekte yarar
vardır. Projelendirmede kişi başına tüketim, konutlarda 50, otel, motel gibi
turistik tesislerde 75 ve hastanelerde 100 litre/gün olarak alınır.
Projelendirme konusunda en geçerli yöntem F-Chart yöntemidir. Buna göre
kolektöre ait parametreler aşağıdaki gibi olmalıdır.
0.6<τα<0.9
2.1<UL<8.3
5<F’RA<120 m2
X= FRUL(F’R/FR)(Tref-Ta)t(Ac/L)
184
Y=FR(τα)n (F’R/FR)(( τα)/( τα)n)HtN(Ac/L)
f=1.029Y-0.065X-0.245Y2+0.0018X20.0215Y3
Burada:
Ac
: Kolektör alanı m2
F’R/FR : Kolektör devresi eşanjör verimi (0,90-0,95)
FRUL : kolektör ısı kayıp katsayısı (W/m2°C)
t
: Bir aylık toplam süre (saniye)
Ta
: çevre sıcaklığı (°C)
Tref
: referans sıcaklığı (100 °C)
L
: Aylık toplam ısı yükü (j)
Ht
: Kolektör birim yüzeyine gelen aylık ortalama güneş enerjisi (j/m2)
N
: Aydaki gün sayısı
(τα)/( τα)n) :Aylık ortalama yutma geçirme çarpımı (0,9-0,95)
f
: Faydalanma oranı
Yukarıda verilen f faydalanma oranı mayıs ayında % 70 olacak şekilde Ac
kollektör alanı hesaplanır.
Kollektör Verim Eğrisi
185
Better Building
TÜRKİYE'DE GÜNEŞ ENERJİSİ
GÜNEŞ ENERJİSİ POTANSİYELİ
Ülkemiz, coğrafi konumu nedeniyle sahip olduğu güneş enerjisi potansiyeli
açısından birçok ülkeye göre şanslı durumdadır. Devlet Meteoroloji İşleri Genel
Müdürlüğünde (DMİ) mevcut bulunan 1966-1982 yıllarında ölçülen güneşlenme
süresi ve ışınım şiddeti verilerinden yararlanarak EİE tarafından yapılan
çalışmaya göre Türkiye'nin ortalama yıllık toplam güneşlenme süresi 2640 saat
(günlük toplam 7,2 saat), ortalama toplam ışınım şiddeti 1311 kWh/m²-yıl
(günlük toplam 3,6 kWh/m²) olduğu tespit edilmiştir. Aylara göre Türkiye güneş
enerji potansiyeli ve güneşlenme süresi değerleri ise Tablo-1'de verilmiştir.
186
Tablo-1 Türkiye'nin Aylık Ortalama Güneş Enerjisi Potansiyeli
Kaynak: EİE Genel Müdürlüğü
AYLAR
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
TEMMUZ
AĞUSTOS
EYLÜL
EKİM
KASIM
ARALIK
TOPLAM
ORTALAMA
AYLIK TOPLAM GÜNEŞ ENERJİSİ
(kWh/m2-ay)
(Kcal/cm2-ay)
4,45
51,75
5,44
63,27
8,31
96,65
10,51
122,23
13,23
153,86
14,51
168,75
15,08
175,38
13,62
158,40
10,60
123,28
7,73
89,90
5,23
60,82
4,03
46,87
112,74
1311
2
308,0 cal/cm - 3,6 kWh/m2-gün
gün
GÜNEŞLENME SÜRESİ
(Saat/ay)
103,0
115,0
165,0
197,0
273,0
325,0
365,0
343,0
280,0
214,0
157,0
103,0
2640
7,2 saat/gün
Türkiye'nin en fazla güneş enerjisi alan bölgesi Güney Doğu Anadolu Bölgesi
olup, bunu Akdeniz Bölgesi izlemektedir. Güneş enerjisi potansiyeli ve
güneşlenme süresi değerlerinin bölgelere göre dağılımı da Tablo-2' de
verilmiştir.
Ancak, bu değerlerin, Türkiye’nin gerçek potansiyelinden daha az olduğu, daha
sonra yapılan çalışmalar ile anlaşılmıştır. 1992 yılından bu yana EİE ve DMİ,
güneş enerjisi değerlerinin daha sağlıklı olarak ölçülmesi amacıyla enerji amaçlı
güneş enerjisi ölçümleri almaktadırlar. Devam etmekte olan ölçüm çalışmalarının
sonucunda, Türkiye güneş enerjisi potansiyelinin eski değerlerden %20-25 daha
fazla çıkması beklenmektedir.
EİE’nin ölçü yaptığı 8 istasyondan alınan yeni ölçümler ve DMİ verileri yardımı
ile 57 ile ait güneş enerjisi ve güneşlenme süreleri değerleri hesaplanarak bir
kitapçık halinde basılmıştır. (Güneş Işınımı Veri Satışı)
187
Better Building
Tablo-2 Türkiye'nin Yıllık Toplam Güneş Enerjisi Potansiyelinin
Bölgelere Göre Dağılımı
Kaynak: EİE Genel Müdürlüğü
BÖLGE
G.DOĞU ANADOLU
AKDENİZ
DOĞU ANADOLU
İÇ ANADOLU
EGE
MARMARA
KARADENİZ
TOPLAM GÜNEŞ
ENERJİSİ(kWh/m2-yıl)
1460
1390
1365
1314
1304
1168
1120
GÜNEŞLENME SÜRESİ
(Saat/yıl)
2993
2956
2664
2628
2738
2409
1971
GÜNEŞ ENERJİSİ KULLANIMI
Güneş Kolektörleri
Ülkemizde çoğu Akdeniz ve Ege Bölgelerinde kullanılmakta olan, güneş enerjisini
ısı enerjisine dönüştüren sıcak su üretme sistemleridir. Halen ülkemizde kurulu
olan güneş kolektörü miktarı yaklaşık 12 milyon m² olup, yıllık üretim hacmi 750
bin m²dir ve bu üretimin bir miktarı da ihraç edilmektedir. Güneş enerjisinden ısı
enerjisi yıllık üretimi 420 bin TEP civarındadır. Bu haliyle ülkemiz dünyada kayda
değer bir güneş kolektörü üreticisi ve kullanıcısı durumundadır.
Güneş kolektörlerinin ürettiği ısıl enerjinin birincil enerji tüketimimize katkısı
yıllara göre aşağıda yer almaktadır.
188
Yıl
Güneş Enerjisi
Üretimi (bin TEP )
1998
210
1999
236
2000
262
2001
290
2004
375
2007
420
Güneş Pilleri – Fotovoltaik Sistemler
Güneş pilleri, halen ancak elektrik şebekesinin olmadığı, yerleşim yerlerinden
uzak yerlerde ekonomik yönden uygun olarak kullanılabilmektedir. Bu nedenle
ve istenen güçte kurulabilmeleri nedeniyle genellikle sinyalizasyon, kırsal elektrik
ihtiyacının karşılanması vb. gibi uygulamalarda kullanılmaktadır. Ülkemizde
çoğunluğu Orman Bakanlığı Orman Gözetleme Kuleleri, Türk Telekom, deniz
fenerleri ve otoyol aydınlatmasında , Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel
Müdürlüğü, Muğla Üniversitesi, Ege Üniversitesi gibi kamu kuruluşlarında olmak
üzere küçük güçlerin karşılanması ve araştırma amaçlı kullanılan güneş pili
kurulu gücü 1 MW' a ulaşmıştır.
DİĞER KURUMLARIN ÇALIŞMALARI
Güneş enerjisi araştırma ve geliştirme konularında EİE'nin yanında Tübitak
Marmara Araştırma Merkezi ve üniversiteler (Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi
Araştırma Enstitüsü, Muğla Üniversitesi, ODTÜ, Kocaeli Üniversitesi, Fırat
Üniversitesi) çalışmalar yapmaktadır.
189
Better Building
Güneş enerjisi verilerinin ölçülmesi konusunda Devlet Meteoroloji İşleri Genel
Müdürlüğü faaliyet göstermektedir. EİE de 1991 yılından bu yana kendi güneş
enerjisi gözlem istasyonları kurmaktadır.
Güneş enerjisi ile ilgili standartlar hazırlanması konusunda Türk Standartları
Enstitüsü;
- TS 3680 -Güneş Enerjisi Toplayıcıları-Düz
- TS 3817 - Güneş Enerjisi - Su Isıtma Sistemlerinin Yapım, Tesis ve İşletme
Kuralları
konulu standartları hazırlamıştır. EİE bu standartların hazırlanmasında görev
aldığı gibi, ısıl performans testlerini de gerçekleştirmektedir.
JEOTERMAL ENERJİ NEDİR ?
Jeotermal enerji yerkürenin iç ısısıdır. Bu ısı merkezdeki sıcak bölgeden
yeryüzüne doğru yayılır.
Jeotermal kaynakların üç önemli bileşeni vardır:
1. Isı kaynağı,
2. Isıyı yeraltından yüzeye taşıyan akışkan,
3. Suyun dolaşımını sağlamaya yeterli kayaç geçirgenliği.
Jeotermal alanlarda sıcak kayaç ve yüksek yeraltı suyu sıcaklığı normal alanlara
göre daha sığ yerlerde bulunur. Bunun başlıca nedenleri arasında:
•
Magmanın kabuğa doğru yükselmesi ve dolayısıyla ısıyı taşıması,
•
Kabuğun inceldiği yerlerde yüksek sıcaklık farkı sonucunda oluşan ısı
akışı,
•
Yeraltı suyunun birkaç kilometre derine inip ısındıktan sonra yüzeye
doğru yükselmesi.
190
Ideal Jeotermal Sistemin Şematik Gösterimi
Jeotermal saha, sistem ve rezervuarı birbirlerinden ayırmak üzere aşağıdaki
tanımlar yapılabilir.
Jeotermal Saha:
Yeryüzünde bir jeotermal etkinliği gösteren coğrafik bir tanımdır. Eğer
yeryüzünde herhangi bir doğal jeotermal çıkış yoksa, yeraltındaki jeotermal
rezervuarın üstündeki alanı tanımlamakta kullanılır.
Jeotermal Sistem:
Yeraltındaki hidrolik sistemi bütün parçaları ile birlikte (beslenme alanı,
yeryüzüne çıkış noktaları ve yeraltındaki kısımları gibi) tanımlamakta kullanılır.
191
Better Building
Jeotermal Rezervuar:
İşletilmekte olan jeotermal sistemin sıcak ve geçirgen kısmını tanımlar.
Jeotermal sistemler ve rezervuarlar; rezervuar sıcaklığı, akışkan entalpisi, fiziksel
durumu, doğası ve jeolojik yerleşimi gibi özelliklerine göre sınıflandırılırlar.
Örneğin jeotermal rezervuarda 1 km derinlikteki sıcaklığa bağlı olarak sistemleri
iki gruba ayırmak olasıdır.
a.) Rezervuar sıcaklığının 150°C' dan düşük olduğu, düşük sıcaklıklı sistemler:
Bu tür sistemler genelde yeryüzüne ulaşmış doğal sıcak su veya kaynar çıkışlar
gösterirler.
b.) Rezervuar sıcaklığının 200°C' dan yüksek olduğu yüksek sıcaklıklı sistemler:
Bu tür sistemler ise doğal buhar çıkışları (fumeroller), kaynayan çamur göletleri
ile kendini gösterir..
Jeotermal sistemlerin fiziksel durumlarına bağlı olarak sınıflandırılmaları
durumunda, üç farklı rezervuar durumu tanımlanabilir.
Sıvının etken olduğu jeotermal rezervuarlar :
Rezervuardaki basınç koşullarında su sıcaklığının buharlaşma sıcaklığından daha
düşük olduğu rezervuarları tanımlamakta kullanılır. Rezervuar basıncını sıvı su
fazı kontrol etmektedir.
192
İki fazlı jeotermal rezervuarlar :
Rezervuarda sıvı su ve su buharı birlikte bulunmaktadır ve rezervuar basıncı ve
sıcaklığı suyun buhar basıncı eğrisini izler.
Buharın etken olduğu jeotermal rezervuarlar
Rezervuar
basıncındaki
akışkan
sıcaklığının
suyun
buhar
basıncı
eğrisi
sıcaklığından daha yüksek olması durumunda bu tür rezervuarlar oluşurlar.
Rezervuardaki basıncı su buharı fazı kontrol etmektedir.
Bir jeotermal rezervuarın fiziksel durumu ve kimyasal özellikleri zamana bağlı
olarak değişiklik gösterebileceği gibi aynı rezervuar içerisinde de bir noktadan
diğerine farklılıklar gösterebilir. Örneğin sıvının etken olduğu bir rezervuar,
üretim sonucu oluşan basınç düşümünden dolayı, zamanla iki fazlı bir jeotermal
akışkan durumuna dönüşebilir.
Jeotermal enerji, hava kirliliği yaratmayan ve dikkatli kullanıldığında çevre
sorunlarını en aza indirgeme özelliği olan bir enerji kaynağıdır. Jeotermal enerji
kaynağının sürdürülebilir projelerde kullanılması amaçlanmalıdır. Projelerin
sürdürülebilir olması için jeotermal sistemlerin ve rezervuarların iyi bilinmesi ve
varolan
yeraltı
özelliklerinin
projelerin
avantajına
olacak
şekilde
değerlendirilmesi gerekmektedir.
JEOTERMAL ENERJİNİN DOĞASI VE DAĞILIMI
Jeotermal enerjinin doğası ve dağılımı ile ilgili üç temel terim vardır; jeotermal
gradyan, ısı akışı ve jeotermal anomali.
193
Better Building
Jeotermal gradyan dünya yüzeyinden derinlere doğru inildikçe sıcaklığın
artmasından kaynaklanır. Normal olarak yerin altına doğru inildiğinde her 33
metre'de sıcaklık 1oC yükselir. Fakat jeotermal sahalarda, jeolojik yapının ve
kayaç tiplerinin farklı olmalarından dolayı sıcaklık artışı çok daha fazla, örneğin
33 metre'de 5oC olabilir.
Isı enerjisi dünya yüzeyine, kayalardan iletim yoluyla geçerek, mağmanın
hareketi ile veya jeotermal suyun hareketi ile ulaşır. Isı enerjisinin iletim yoluyla
düşey olarak hareket etmesine ısı akısı denir.
Bazı jeotermal alanlarda, bazı derinliklerde sıcaklıklar, komşu alandaki
sıcaklıklardan farklılıklar gösterirler. Bu düzensizliğe jeotermal anomali denir.
Jeotermal anomali küçük bir alan ile sınırlı olabilir ve sadece küçük bir sıcak su
kaynağı anomaliyi gösterebilir. Öte yandan anomali binlerce kilometrakarelik bir
alanda da oluşabilir. Jeotermal kuyuların sondajı, geliştirilmesi ve işletmesi çok
pahalı işlemler oldukları için jeotermal aramalarda pozitif jeotermal anomalilerin
(yüzeye yakın ve yüksek sıcaklıklı) yerleri tespit edilmeye çalışılır.
Farklı jeolojik yapılarda, jeotermal anomalilere sebep olan beş ana faktör vardır.
Bu faktörlerin anlaşılması, jeotermal alanların aranmasında yardımcı olur.
Isı, farklı bölgelerde farklı hızlarda yayılır.
Isı akısındaki temel farkların sebebinin yerin yaklaşık 30 km altındaki
oluşumlarda bulunduğuna inanılmaktadır. Bazı bölgelerde ısı akısı ortalamaya
göre düşük, bazı bölgelerde yüksektir.
194
Isı akış miktarının aralığı.
Sedimentar bölümdeki her derinlikte, kayaç tipinden bağımsız olarak ısı
iletiminin hızı aynıdır. Radyoaktif kaynaklar ısı iletim hızını değiştirir. Normal
olarak ısı yeryüzüne sabit hızda iletilir. Fakat, eğer ortamın ısıl iletkenliği
anormal olarak çok düşük ise, mevcut alandaki sıcaklık komşu alanlardan
fazladır. Genel olarak dünyanın her yerinde rastlanan değişik kayaç tiplerinin ısı
iletkenliği
birbirlerinden
farklılık
gösterir.
Örneğin
kuvarsın
iletkenliği,
pekişmemiş kilin iletkenliğinden altı kat daha fazladır.
Yani, eğer ısı akışı sabit ise, bir tabakadaki jeotermal gradyan, değişen ısı iletim
hızına bağlı olarak, komşu tabakaya göre altı kat daha fazla olabilir.
Kayaçlardaki lateral (yanal) değişiklikler ve bunlara bağlı ısı iletkenliğindeki
değişiklikler çarpıcı jeotermal anomaliler yaratabilir.
Radyoaktif elementlerin konsantrasyon farkları.
Diğer faktörler jeotermal gradyanin büyüklüğünü etkiler. Radyoaktif elementler
yoğunlukla üst kabukta bulunurlar fakat en fazla granitik kayalarda bulunurlar.
Radyoaktif elementler sığ kabuksal alanlardaki ısı akışını hızlandırırlar. Bazı
granitik kayalardaki ısı akışının üçte ikilere varan kısmı radyoaktif elementler
olan uranyum, toryum ve potasyumun radyoaktif bozunumundan dolayı oluşur.
Bunların arasında uranyum ve toryum aynı önemde iki radyoaktif elementtir ve
radyoaktif çürümeden oluşan ısının yaklaşık olarak % 80-90'ını oluştururlar. Bu
noktada, yeteri kadar büyük hacimli bir granitik kütle içinde bulunan küçük
miktarda uranyumun (milyonda 5-10 parça ve toryumun (20-80 ppm) yeraltı
sıcaklığını belirgin biçimde yükselttiğini not etmekte fayda vardır. Radyoaktif
elementlerin konsantrasyonundaki lateral (yanal) değişimler, kayalar aynı ısıl
iletkenlikte de olsa jeotermal gradyanda farklılıklara yol açar.
195
Better Building
Tabakalar arasına giren genç mağmatik kayaçlar (Genç mağmatik
sokulumlar).
Levha tektoniği teorisi (yerkabuğunun, geniş düz parçalarının hareketi) genç
mağma aktivitelerinin oluşumunu açıklamaktadır. Mağma, levhaların ayrılma
zonları boyunca ve levhalar arasına girerek, sırtlar oluşturur. Kabuğa doğru
sokulan mağma yerkabuğuna ısı transfer eder ve bu da yüksek jeotermal
gradyanlar yaratabilir. Sonuç olarak ortaya çıkan jeotermal anomaliler değerli
jeotermal kaynaklar yaratabilirler.
Hidrotermal sirkülasyon.
Geçirgen kayaçlardan, kırık veya çatlak sistemlerinden geçen sular, ısıyı
kayaçlardan daha hızlı taşırlar. Genç mağmatik sokulum tarafından ısıtılan sular
konveksiyon akımları sonucu jeotermal sistemde dolaşır veya dolaşımdaki soğuk
su mağmatik bir sokulama yaklaşarak ısınır ve hareketine devam eder. İki
durumda da jeotermal enerji kabuktaki sığ derinliklere transfer edilir ve ciddi
jeotermal anomalilere sebep olabilir. Termal suların yeryüzüne çıktığı noktalarda
doğal sıcak su kaynakları oluşur. Diğer yerlerde termal sulara ulaşmak için kuyu
açmak gerekir.
Jeotermal Enerji Üretimi
Jeotermal enerji çoğunlukla yerkabuğundaki kayaçlarda, ikincil olarak da
kayaçlardaki çatlakları, gözenekleri dolduran su, su buharı veya diğer
akışkanlarda bulunur. Bu yayılmış enerjiyi kullanılabilir hale getirmek için önce
büyük hacimlerdeki kayaç kütlelerinden toplanması ve sonra da bir boşaltım
noktasına taşınması gereklidir. Yerkabuğunun en üst bir kaç kilometrelik
bölümünde neredeyse bütün kayaçlarda bulunan su, enerjiyi toplamak ve almak
için bir mekanizma oluşturulmasını sağlar.
196
Jeotermal suyu ve sahip olduğu ısıl enerjiyi ekonomik olarak elde edebilmek için
suyun içinden geçtiği kayaçların çok miktarda su içermeleri ve geçirgenliklerinin
fazla olması gerekir. Kayaçın su depolayabilme kapasitesi depolama katsayısı
olarak adlandırılır. Suyun geçirgenlik özelliği ise hidrolik iletkenlik veya
geçirgenlik olarak adlandırılır. Çatlaklı kuvars, kireçtaşı, kırılmış volkanik kayalar,
serbest kum ve çakıl yüksek depolama katsayısına ve yüksek hidrolik iletkenliğe
sahiptir ve genellikle büyük miktarlarda su üretimine olanak sağlarlar.
Yüksek hidrolik iletkenliğe sahip ve kalınlığı fazla olan kayaçlara, geçirgenliği
yüksek kayaçlar denir. Geçirgenliği yüksek kayaçlar ana akiferleri (geçirgen
kayalar veya gözenekli ortamlar)ve en üretken jeotermal rezervuarları
oluştururlar. Uzun süreli enerji üretimi için bu akiferler geniş alanlara yayılmalı
ve su beslenme sahasına hidrolik olarak bağlanmalıdır.
Geçirgenliği az olan sahalarda çeşitli çatlatma yöntemleri enerji üretimini teorik
olarak arttırır fakat bu tür uygulamalar jeotermal alanlarda çok ender
uygulanmaktadır.
Gözenekliliği ve geçirgenliği az olan kayaçlardan enerji üretimi, sınırlı sirkülasyon
çevrimleri ile sağlanabilir. Bu durumda iki kuyu birbirine kırık ve çatlaklar sistemi
ile hidrolik olarak bağlıdır. Soğuk su bir kuyudan aşağıya doğru pompalanır,
pompalanan su kayaçlardaki çatlaklardan geçerek iletim yoluyla ısınır ve ikinci
kuyudan yukarı doğru pompalanır. Kayaçlardaki çatlakların geçirgenliği az olan
kayaçlar tarafından çevrelenmesi, çevrimdeki su kaybının az miktarda kalması
için önemlidir. Bu teknolojiye sıcak kuru kayaç 'HDR' teknolojisi denmektedir ve
hala deneysel aşamada bulunmaktadır. Bu teknolojinin uygulanabilirliği ve
ekonomisi henüz tam olarak kanıtlanmamıştır. Sıcak kuru kayaçlar, hidrolojik
ortam çeşitleri arasında en uçta bulunur, çeşitlenme bu uçtan yüksek
geçirgenliği olan klasik rezervuarlara ve akiferlere doğru genişler.
197
Better Building
Dünyanın kabuğundaki kayaçların çoğu sınırlı bir sirkülasyon çevrimi için çok
fazla geçirgendir fakat bu geçirgenlik ekonomik olarak jeotermal akışkan
üretmeye yetecek kadar fazla değildir.
Jeotermal Sistemlerin Çeşitleri
Genç Volkanik Sokulumlarla Bağlantılı Hidrotermal Konveksiyon
Sistemler
Dünyanın ısısının varolduğuna dair en belirgin kanıtlar volkanik patlamalardır. Bu
patlamalardan etrafa yayılan lavlar dünya yüzeyinde hemen soğur fakat yer
kabuğu altındaki iç küre(lavın kaynağı) binlerce yıl boyunca ergimiş olarak kalır.
Günümüzde bu mağma hücrelerine doğrudan sondaj yapılması pratik değildir.
Bununla birlikte mağma sızıntısının etrafındaki kırıklar ve çatlaklar hidrotermal
sirkülasyon sistemlerinin oluşumuna elverişli olabilir: yeraltı suyu, soğumakta
olan mağma sızıntısının aşağılarında veya çevresinde çevrime girebilir. Bu
çevrimde bir miktar ısı alan su tekrar yeryüzüne yakın alanlara döner. Sıcak ve
soğuk suyun yoğunlukları arasındaki fark ısınan suyun üste çıkmasını sağlar.
198
Genç Magmatik Sokulumlar Tarafından Etkilenen Hidrotermal
Taşınım Sisteminin şeması
Çatlak (Fay) Kontrollü Sistemler.
Hidrotermal taşınım(konveksiyon) sistemlerinin çoğu genç volkanik sızıntıların
olduğu yerlerde bulunmaz. Bunun yerine bu jeotermal sistemler ısılarını,
geçirgen alanlar boyunca suyun derinlere doğru sirkülasyonuna izin veren geniş
hacimli kayaçlardan alırlar. Bu alanlar, stratigrafik yataklar veya çatlaklar ve
birbirine bağlantılı kırık sistemleri olabilir. Su sıcaklığı birinci olarak bölgesel ısı
akımının büyüklüğüne ve su çevriminin derinliğine bağlıdır. Hidrotermal taşınım
sistemlerinin kollarına beslenme (reşarj) dağlık alanlarda ve bitişik vadilerde
meydana gelir. Kırık ve çatlaklar aşağıdaki şekilde gösterilenden farklı olabilirler,
önemli olan kırıkların yükselen sıcak su için yeterli derecede geçirgen
olmalarıdır.
199
Better Building
Genç Magmatik Sokulumların Etkisi Altında Olmayan, Fay Kontrollü,
Meteorik Su Sirkülasyonuna Bağlı Hidrotermal Taşınım Sistemi
İletkenliği
Düşük
Katmanların
Altında
Gizlenen
Radyojenik
Isı
Kaynakları.
Granitik plutonik kayaçlar göreceli olarak yüksek miktarlarda uranyum ve
toryum içerirler. Bu elementlerin radyoaktif parçalanması ısı enerjisi açığa
çıkarır. Radyojenik pluton içindeki ısı akımı, komşu kayaçtaki (içine sokulunan)
kayaç) ısı akımından fazladır. Eğer granitik kayaçlar düşük ısı iletkenliği olan
katmanlar tarafından çevrelenmişse bu katmanların tabanında yüksek sıcaklıklar
oluşabilir. Jeotermal anomalinin şekli radyojenik kaynağın şekline, kalınlığına ve
üstteki tabakaların termal iletkenliğine bağlıdır.
Yer Basınçlı (Geopressured)- Jeotermal Rezevuarlar.
Yer Basınçlı - jeotermal rezervuarlar, üzerlerindeki kayaçlar tarafından su
sütununun basıncını aşan basınç altında bırakılan akiferlerdir. Yer basınçlı
jeotermal alanda bulunan ve daha az gözenekli olan katmanlar suyun yukarıya
doğru sızmasını ve ısı transferini önler Yer basınçlı katmanlardaki su çok yüksek
miktarda ısı içerir, ayrıca bu su çözünmüş metan (Doğal gazın ana bileşeni)
açısından da zengindir.
200
Yer basınçlı jeotermal rezervuarlardan jeotermal enerji ve çözünmüş metan
üretimi halen gelişmekte olan bir teknolojidir. Temel olarak derin petrol kuyusu
sondajında kullanılan yöntemlerin benzerleri kullanılır. Sondaj masrafları ancak
çok güçlü finansal yapıları olan kurumlar tarafından karşılanabilir. Günümüzde
sadece sıcak su kullanımı için böyle kuyuların açılması ekonomik değildir. Eğer
metan üretimi ile birleştirilirse yer basınçlı jeotermal rezervuarlar ekonomik
olabilirler.
Derin Bölgesel Akifer İçindeki Jeotermal Rezervuarın Şematik Modeli
Derin Bölgesel Akiferler.
Kabuktaki aşağı doğru eğimli oluklar, yeraltı sularını dağlık alanlardaki beslenme
alanlarından toplar. Bu su daha sonra tortul kayaçlardan geçerek aşağı doğru
iner ve jeogradyanden dolayı buralarda ısınır.
Bu tür havzalarda eğer hidrolik iletkenlik yüksekse veya çatlaklar suyun
artezyenik basınç sayesinde yukarı doğru yükselmesine izin veriyorsa, jeotermal
su deliklerden yeryüzüne ulaşabilir. Artezyenik basınç termal suyun yüzeye
201
Better Building
ulaşması için yeterli olabilir. Düşük termal iletkenliğe sahip tortullarda eş sıcaklık
eğrileri (izoterm) yüzeye doğru eğilebilirler ve jeotermal suyu yüzeyin çok
yakınına getirebilirler
Referans
What is geothermal energy? M.H.Dickson and M.Fanelli, Istituto di Geoscienze e
Georisorse, Pisa, Italy.
“İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (Jeotermal Enerji Araştırma Geliştirme Test ve
Eğitim Merkezi ), 2004
202
Dünyada Jeotermal
Dünyada;1995'den 2000 yılına kadar, jeotermal elektrik üretiminde %17,
jeotermal elektrik dışı uygulamalarda ise % 87 artış olmuştur.
Filipinler'de toplam elektrik üretiminin %27'si, Kaliforniya Eyaleti'nde %7'si,
İzlanda'da toplam ısı enerjisi ihtiyacının %86'sı jeotermalden karşılanmaktadır.
Dünyada jeotermal elektrik üretiminde ilk 5 ülke sıralaması:A.B.D., Filipinler,
İtalya,
Meksika
ve
Endonezya
Dünyada
jeotermal
ısı
ve
kaplıca
uygulamalarındaki ilk 5 ülke sıralaması: Çin, Japonya, A.B.D., İzlanda ve
TÜRKİYE.
2000 yılı itibariyle, dünyadaki jeotermal elektrik üretimi 7974 MW elektrik kurulu
güç olup, 65 Milyar kWh/yıl üretimdir.
Jeotermalin doğrudan kullanımı ise 17174 MW termal olup, 3 Milyon konut
ısıtma eşdeğeridir. Dünyada 10 bin dönüm, Türkiye'de is 500 dönüm jeotermal
sera vardır. Şanlıurfa'daki yaklaşık 250 dönümlük jeotermal seradan Avrupa'ya
ihracat yapılmaktadır.
203
Better Building
Dünyada ve Türkiye'de Jeotermal Kullanımı
Jeotermal Enerjinin Elektrik Dışı Uygulamaları
204
Tablo: Jeotermal Enerjiyi Elektrik
Üretiminde Kullanan Ülkeler
ve Kurulu Güç Kapasiteleri
ÜLKE
2005 (MWe)
ABD
2544
ALMANYA
0.2
AVUSTRALYA
0.2
AVUSTURYA
1
ÇİN
28
COSTA RICA
163
EL SALVADOR
151
ENDONEZYA
797
ETİYOPYA
7
FRANSA
15
GUATEMALA
33
İZLANDA
202
İTALYA
790
JAPONYA
535
KENYA
127
MEKSİKA
953
NICARAGUA
77
PAPUA YENİ GİNE
6
FİLİPİNLER
1931
PORTEKİZ
16
RUSYA
79
TAYLAND
0.3
TÜRKİYE
20
YENİ ZELANDA
435
205
Better Building
Hedefler
Jeotermal ısıtmada Dünyada 2010 yılı hedefleri;
Türkiye'de 500.000 ev (DPT Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Jeotermal
Raporu).
(Türkiye jeotermal kaynaklarıyla bugünün teknik ve ekonomik şartlarında
potansiyel
jeotermal
ısıtma
yerleşim
birimleri
935.000
konut
olarak
belirlenmiştir. Ancak, bu değerin 10 yıl içersinde 500.000'inin emniyetli bir
varsayım ile gerçekleşeceği planlanmaktadır).
Avrupa'da 3 milyon ev,
A.B.D.'de ise 7 milyon evin jeotermal ile ısıtılmasıdır.
Dünyadaki Jeotermal Kuşaklar
Dünyadaki yüksek ısı akısı gösteren jeotermal kuşakların dağılımı, petrol
alanlarında olduğu gibi belli jeolojik özellik gösteren kuşaklar şeklindedir. Bu
alanlarda diğer bölgelere göre daha fazla ısı akısı bulunmaktadır.
Dünyadaki jeotermal enerji açısından önemli kuşaklar ve ülkeler aşağıda
verilmektedir;
Okyanus ortası ve rift zonları (İzlanda)
Volkanik ada yayları ve yitim zonları (Japonya, Filipinler, Endonezya, Yeni
Zelanda,
A.B.D.,
El
Salvador,
Nikaragua,
Şili
vd.)
Genç orojenik kuşaklar (Alp Kuşağı; Fas, Cezayir, İtalya, Yugoslavya,
Yunanistan,
Türkiye,
İran
Hindistan,
Çin)
Sıcak noktalar - hot spots (Hawaii vb.)
206
Jeotermal kaynaklar rezervuar sıcaklıklarına göre şöyle
sınıflandırılmaktadır
Yüksek sıcaklıklı alanlar (150 °C'dan fazla)
Düşük sıcaklıklı alanlar (150 °C'dan düşük)
Yüksek sıcaklıklı alanlar başlıca elektrik üretiminde, düşük sıcaklıklı alanlar ise
ısıtmacılık başta olmak üzere diğer kullanımlarda yararlanılmaktadır.
Referans
- Türkiye Jeotermal Derneği.
- İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (Jeotermal Enerji Araştırma Geliştirme Test
ve Eğitim Merkezi, 2004.
- Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) .
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı,
Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu,
Jeotermal Enerji Çalışma Grubu, 2001.
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-
207
Better Building
2013), Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Enerji Hammaddeleri Alt
Komisyonu, Jeotermal Enerji Çalışma Grubu, 2006.
RÜZGÂR ENERJİSİ
Rüzgar nedir?
Rüzgar enerjisi, güneş radyasyonunun yer yüzeylerini farklı ısıtmasından
kaynaklanır. Yer yüzeylerinin farklı ısınması, havanın sıcaklığının, neminin ve
basıncının farklı olmasına, bu farklı basınç da havanın hareketine neden olur.
Güneş ışınları olduğu sürece rüzgar olacaktır. Rüzgar güneş enerjisinin bir
dolaylı ürünüdür. Dünyaya ulaşan güneş enerjisinin yaklaşık % 2 kadarı rüzgar
enerjisine çevrilir. Dünya yüzeyi düzensiz bir şekilde ısınır ve soğur, bunun
sonucu atmosferik basınç alanları oluşur, yüksek basınç alanlarından alçak
basınç alanlarına hava akışı yapar.
Bir tropikal ada üzerindeki rüzgarlar (ticaret rüzgar) gündüz ve gece boyunca
hemen hemen sabit bir rüzgar akışı sağlayarak oldukça bağımlıdır. Ne yazık ki,
dünyanın her bölgesinde ticaret rüzgarları yoktur ve hava sistemleri her bir kaç
gün süresinde hareket eder. Rüzgar hızında, durgun bir havadan bir fırtınaya
kadar çok farklı değişimler vardır. Elektrik enerjisi kullanımı zamana bağlı olduğu
için rüzgardaki günlük ve mevsimsel değişimler önemli bir göstergedir.
208
Coğrafya ve rüzgar
Eğer tüm arazi düz ve pürüzsüz olsa idi, bir yerden diğerine rüzgar değişimi çok
küçük olurdu. Tepelerin, vadilerin, akarsu vadilerinin, göllerin katılması ile bir
karmaşık ve değişken rüzgar rejimi oluşur. Küçük ölçeklerde ağaçlar ve binalar
da bu karmaşıklığa ilave edilir.
Tepeler, platolar ve uçurumlar bir rüzgar türbini için yüksek rüzgar hızı
bulunabilecek yerlerdir. Daha alçak ve kapalı olan vadilerde rüzgar hızı düşük
olur. Bununla beraber, tüm vadilerde rüzgar hızının düşük olması zorunlu
değildir. Rüzgar akışına paralel olduklarında vadiler kanal gibi davranabilir ve
rüzgar kaynağını artırabilir. Vadideki bir daralma dar bir alanda havayı
hunileyerek rüzgar akışını daha da kuvvetlendirebilir. Bu genellikle rüzgara
bakan dar dağ geçitlerinde olur.
Yakınındaki tepe üstleri rüzgarlı olsa bile vadiler genellikle geceleri sakindir.
Soğuk ve ağır hava tepelerden aşağıya doğru akar ve vadilerde toplanır. Bunun
üzerindeki bir seviyede soğuk havanın sonuç katmanı genel rüzgar akışından
atılarak alçak arazilerde sakin durum oluşur. Bunun sonucu olarak, bir tepeye
kurulan bir rüzgar türbini, daha alçak seviyeli bir yere kurulan rüzgar türbini
çalışmazken, tüm gece boyunca güç üretebilir. Bu durum daha çok etrafına göre
en az birkaç yüz feet yüksekliği olan yüksek arazilerde olur.
Yüksek arazi özellikleri rüzgar akışını hızlandırabilir. Yaklaşan bir hava kütlesi
zirveyi aşarken genellikle ince bir tabaka içine sıkıştırılır, bunun sonucu hızı
artar. Bir sırt üzerinde, rüzgar sırt hattına dik estiği zaman en büyük hız oluşur.
Korumalı tepeler ve dağlar rüzgarları sırtlara göre daha az hızlandırırlar, çünkü
daha fazla hava yanlara akışa meyleder. Yüksek rüzgar türbülansı olmasından
209
Better Building
dolayı yüksek arazilerin
türbülans oluşma ihtimali olan bölgelerinden
sakınılmalıdır.
Büyük su kütlelerine yakın kara alanları iki nedenden dolayı iyi rüzgarlı alanlar
olabilir. İlk olarak, bir su yüzeyi bir kara yüzeyine göre çok daha düzgündür, bu
nedenle su üzerinde akan hava daha az sürtünmeye tabidir. Hakim rüzgar
yönünün sahile doğru olduğu sahil şeridi en iyi rüzgar alanıdır. İkinci, güneşli ir
yaz gününde olduğu gibi, bölgesel rüzgar hafif olduğu zaman, deniz veya göl
meltemi olarak bilinen yerel rüzgarlar oluşur, çünkü kara ve denizısınmaları
farklı oranlardadır. Karalar suya göre çok daha çabuk ısındığı için, kara
üzerindeki ısınan ve yükselen havanın yerine su üzerindeki soğuk hava gelir. Bu
şekilde denizden karaya 8 ile 12 mph veya üzeri hızında meltem oluşur. Geceleri
kara çok daha çabuk soğuduğu için meltem durur veya ters yönde eser.
Yüzey Pürüzlülüğü
Üzerinde estiği yüzey rüzgarın hızını etkiler. Ağaçlar ve binalar ile kaplı pürüzlü
yüzeyler göl veya açık tarlalar gibi düzgün yüzeylere göre daha fazla sürtünme
ve türbülans oluşturacaktır. Sürtünme ne kadar büyükse yere yakın rüzgar hızı o
oranda düşüktür.
Rüzgar Kullanım Alanları
•
Elektrik üretme
•
Pilleri şarj etme
•
Su depolama
•
Taşımacılık
•
Su pompalama
•
Tahılların öğütülmesi
•
Soğutma
210
Yakıtsız enerji
Nakliye yok.
Yakıt Fiyatı Değişkenliği yok.
Artan Talebin Baskısı yok.
Enerji üretiminde rüzgar kaynağının üstünlükleri:
•
Temiz
•
Bedava
•
İklim değiş
•
ikliği sorununa çözüm
•
Hava kirliliği sorununu azaltır
•
Enerji güvenliği sağlar
•
Enerji arzını çeşitlendirir
211
Better Building
•
Yakıt ithalini önler
•
Yakıt maliyetleri yok
•
Ulusal kaynaklar için devletler arası anlaşmazlıkları önler
•
Kırsalda elektrik ağını geliştirir
•
İstihdam ve bölgesel kalkınma sağlar
•
Fosil yakıtların fiyat değişkenliğinden kaynaklanan karmaşıklığı önler
•
Modülerdir ve çabuk kurulur
•
İthalat bağımlılığı yok
•
Yakıt fiyatı riski yok
•
Karbon emisyonu yok
•
Kaynak tükenmesi yok – küresel rüzgar kaynağı küresel enerji talebinden
daha büyük
•
Arazi dostu – rüzgar santrali içinde veya etrafında tarım/sanayi
faaliyetleri yapılabilir
•
Uygulama esnekliği – büyük ölçekli ticari santraller veya ev tipi
uygulamalar mümkün
•
Ulusal yarar – Geleneksel yakıtların aksine, enerji güvenliği açısından
yakıt maliyetlerini ve uzun dönemli yakıt fiyatı risklerini eleyen ve
ekonomik, politik ve tedarik riskleri açısından diğer ülkelere bağımlılığı
ortadan kaldıran yerli ve her zaman kullanılabilir bir kaynaktır.
Rüzgar Potansiyeli
Dünyada rüzgar gücünde liderlik yapabilir piyasalar: Avustralya, Kanada, Çin,
Fransa, Hindistan, İtalya, Filipinler, Polonya, Türkiye, İngiltere ve ABD. Bu
piyasalar başlangıç safhasında ve fakat gelişme aşamasındadır ve ana rüzgar
büyümesi buralarda gerçekleşebilir.
212
TEKNİK OLARAK DÜNYA’DA KULLANILABİLİR RÜZGAR KAYNAĞI,
DÜNYA ELEKTRİK TALEBİNİN İKİ MİSLİNDEN DAHA FAZLADIR.
Dünya rüzgar kaynağı 53 TWh/yıl olarak hesaplanmakta, 2020 yılında dünya
elektrik talebi artışının 25,579 TWh/yıl olacağı öngörülmektedir.
2020 yılına kadar dünya elektrik tüketiminin %12 miktarını rüzgar enerjisinden
karşılama senaryosuna göre yatırımlar, maliyetler ve istihdam:
2020 yılında 1,245 GW dünya rüzgar gücü hedefine ulaşmak için gereken
yatırım miktarı 692 milyardır. Bu süre içinde üretim maliyetlerinin 3.79 ecents/kWh'dan 2.45 e-cents/kWh'a düşmesi beklenmektedir. Yine bu süre içinde
dünya çapında rüzgar endüstrisinde imalat, kurulum ve diğer iş kollarında 2.3
milyon iş imkanı sağlanacaktır.
Rüzgar enerjisi enerji geleceğimizde ve iklim değişikliğini önlemede büyük bir
role sahiptir. Halen dünyada en hızlı büyüyen enerji sektörlerinden biridir.
Gelişmiş ülkeler sera gazı gaz emisyonlarından korunmak için dünyada rüzgar
gücü geliştirmelerini teşvik etmek ve desteklemek zorundadır.
Rüzgar gücü küresel çapta kullanıma hazır ve gerekli olan güç teknolojilerinin en
etkililerinden biridir ve diğer geleneksel güç santrallerinden çok daha çabuk
kurulabilmektedir. Rüzgar türbinlerinde küresel piyasa 2020 yılına kadar şimdiki
8 milyar € dan 80 milyar € yıllık iş hacmine çıkacaktır.
Zamanımızın küresel enerji politikaları sadece iklim değişikliği ile değil, aynı
zamanda enerji talep artışları ve enerji sağlamada güvenlik konuları ile de
önemlidir. Bu üç konuda rüzgar enerjisi bir liderlik adayıdır.
213
Better Building
Bir rüzgar türbininden üretilen elektrik enerjisinin en verimli şekilde kullanılması
için enerji tüketimi rüzgar mevcudiyetine göre uyarlanmalıdır (ulusal şebekeye
çok az bir besleme yapıldığı varsayılarak). Hava tahminleri yüksek ve düşük
rüzgar periyotlarının planlanmasında kullanılabilirler.
İklim Değişikliği
ABD'de yapılan bir araştırmaya göre sadece California'nın rüzgar potansiyeli 1.2
milyon ton CO 2 ve 15 milyon ton diğer kirleticileri azaltır, bu miktar aynı hava
kalitesini sağlamak için 90 milyon ile 175 milyon ağaçlı bir ormana karşılık gelir.
Dünya elektrik ihtiyacının 12% si rüzgardan sağlanabilir; Endüstri raporuna göre
2020 yılına kadar 11 milyar ton CO 2 azaltılabilir.
Rüzgar enerjisi enerji geleceğimizde ve iklim değişikliğini önlemede büyük bir
role sahiptir. Halen dünyada en hızlı büyüyen enerji sektörlerinden biridir. G8
ülkeleri sera gazı gaz emisyonlarından korunmak için dünyada rüzgar gücü
geliştirmelerini teşvik etmek ve desteklemek zorundadır. Avrupa'daki kurulu
rüzgar gücü yılda 50 milyon tondan fazla CO 2 sakınması yapmaktadır.
2030 yılına kadar küresel karbon emisyonunun 45% miktarı güç sektöründen
kaynaklanacaktır.
CO2 Emisyonunun Azaltılması
Kyoto Protokolü iklim değişikliğine göre, AB 2010 yılına kadar kendi sera gazı
gaz emisyonlarını 1990 seviyelerine göre % 8 azaltmayı taahhüt etmiştir. Bu
gün AB kurulu rüzgar gücü her yıl 50 milyon tonun üzerinde CO 2 koruması
sağlamaktadır. Eğer bugünkü büyüme sürerse, 2010 yılına kadar, rüzgar enerjisi
yılda 109 milyon ton koruma sağlayacaktır, bu miktar Kyoto Protokolünde
belirlenen miktardan % 30 daha fazladır.
214
Rüzgar Enerjisi Tarihçesi
İnsanlık medeniyet tarihinde rüzgar çok önemli bir rol oynamıştır. Rüzgarın ilk
kullanılması
500
yıl
önce
Mısır'da
kayıkların
bir
sahilden
diğerine
yüzdürülmesinde kullanılmıştır. İlk tam rüzgar değirmeni MÖ 200 yılında antik
Babylon'da inşa edilmiş olmalıdır, bu değirmen bir eksene tutturulmuş
pervaneler ile dönüş hareketi üreten bir makinedir. MS 10. yy'a kadar doğu İran
ve Afganistan'da 16 feetlik rüzgar yakalama kanatları ve 30 feet yüksekliği olan
rüzgar değirmenlerinde tahıl öğütüldüğü bilinmektedir. Batı dünyası rüzgar
değirmenlerini çok daha sonraları keşfetmiştir. Bu konudaki ilk yazılı kayıtlar 12
yy'a aittir. Birkaç yüzyıl sonra rüzgar değirmenleri geliştirilerek ve uyarlanarak
su pompalamada kullanıldı.
Çok pervaneli yel değirmenleri 19. yy ikinci yarısında ABD'de icat edilmiştir.
1889 yılında ABD'de 77 tane rüzgar değirmeni fabrikası vardı ve yüzyılın
sonunda rüzgar değirmeni ihracatı ABD ekonomisi için en büyük ihracat kalemi
olmuştu. Dizel motorlar icat edilene kadar, ABD'deki büyük demiryolları büyük
çok-pervaneli yel değirmenlerine bağlı kalmıştır (buhar lokomotifleri için su
pompalama, yel değirmeni ile yapılmıştır).
1930 ve 1940 lı yıllarda ABD de yüz binlerce elektrik üreten rüzgar türbini imal
edildi. Bunlarda yüksek hızda dönen ve elektrik jeneratörünü çalıştıran iki veya
üç ince pervane vardı. Bu türbinler çiftliklere elektrik sağladılar, depolama
pillerini doldurmada, radyo alıcılarını çalıştırmada ve bir veya iki aydınlatma
ampulünü çalıştırmada kullanıldılar. 1950 başlarında ulusal şebekelerin her eve
ulaşacak kadar yaygınlaşması ve elektrik düzenleme yasalarının çıkarılması ile
rüzgar türbini bir duraklama devresine girdi.
215
Better Building
1973 OPEC petrol ambargosunu takiben enerji fiyatlarındaki artış ve geleneksel
enerji kaynaklarının sınırlılığı rüzgar enerjisine olan ilgiyi tekrar artırmıştır.
Teşvikler ve resmi araştırma çalışmaları sonucu bir çok yeni türbin tasarımı
yapılmıştır. Bazı modeller çok büyüktür. 300 feet pervane çaplı bir büyük türbin
700 evin elektrik ihtiyacını karşılayabilir. Konutlarda, çiftliklerde kullanılmak
üzere bir çok yeni küçük-ölçekli model geliştirilmiştir.
1970 li yıllarda ABD'de yaklaşık 50 tane yerli rüzgar türbin imalatçısı vardı.
Rüzgar sistemleri için yeni bir pazar olarak “rüzgar tarlaları” 1980 başlarında
başladı. 1978 yılında ABD'de çıkarılan yasa ile rüzgar enerjisine getirilen teşvik
ile elektrik dağıtım şirketleri rüzgar enerjisinden üretilen elektriği almak
zorundaydılar.
Rüzgar Ölçümü
Rüzgar da hava gibi genelde öngörülemez. Yerden yere ve zamandan zamana
değişir. Görünmez olduğu için özel ölçüm aletleri kullanmaksızın ölçülemez.
Rüzgar hızı etrafımızdaki ağaçlardan, binalardan, tepelerden ve vadilerden
etkilenir. Rüzgar bir diffuse enerji kaynağı olarak başka bir yerde başka bir
zamanda kullanılmak üzere biriktirilemez veya depolanamaz.
Rüzgar Gücü
Rüzgar gücü mümkün rüzgar enerjisinin bir ölçümüdür. Rüzgar gücü rüzgar
hızının küpünün bir fonksiyonudur. Eğer rüzgar hızı iki misline çıkarsa rüzgardaki
enerji sekiz faktörü ile artar (23). Bunun anlamı şudur; rüzgar hızındaki küçük
değişiklikler rüzgar enerjisinde büyük değişikliklere neden olurlar. Örneğin, 10
mph bir hız ölçümü yapan birine karşı başka biri aynı zamanda komşu bir yerde
216
12.6 mph hız ölçümü yapsın. Bu 2.6 mph farkına karşılık rüzgar gücünde % 100
oranında bir fark vardır (103 = 1000, 12.63 = 2000). Yer seçimi veya ölçme
hataları ile yapılabilecek küçük rüzgar hızı hataları bir rüzgar türbini yatırımında
büyük hatalara neden olabilmektedir. Bu nedenle, rüzgar türbini satın almadan
önce, doğru ve sürekli bir rüzgar çalışması yapılmalıdır. Ekonomik olarak
uygulanabilir olması için, bir rüzgar türbini kurulacak yerde yıllık ortalama en az
12 mph (5.4 m/s) rüzgar hızı olmalıdır. Bir rüzgar sistemi alınmadan önce çok iyi
bir rüzgar incelemesi yapılmalıdır, kişisel gözlemlere göre bir rüzgar sistemi
kurulamaz. İyi bir rüzgar incelemesi yapmadan rüzgar türbini satın alanlar
genellikle sistemlerinin performansı ile hayal kırıklığına uğramışlardır. Hakim
rüzgar yönünün bilinmesi rüzgar türbinin en az engel bulunan yöne kurmak
açısından çok önemlidir.
Rüzgardaki mümkün güç miktarı
w = 1/2rAv3 eşitliği ile verilir.
w = güç/enerji
r= hava yoğunluğu
A= kanat alanı
v= rüzgar hızı
Hava yoğunluğu yükseklikle, sıcaklıkla ve hava cepheleri ile değişir. Rüzgar gücü
hesaplamalarında, hava cephelerinin etkisi önemsenmeyecek kadar küçüktür,
böylece hava yoğunluğu formülü şöyledir:
P=(1.325xP)/T
T= Fahrenhayt + 459.69 olarak sıcaklık
P= Yüksekliğe göre düzeltilmiş Cıva basıncı (inch)
Tipik ortalama hava sıcaklığı (59°F) deniz seviyesine indirgenerek hava
yoğunluğu için bir standart değer kullanılabilir. Bu durumda güç eşitliği basit
olarak aşağıdaki hale gelir:
217
Better Building
Basitleştirilmiş Güç Eşitliği
Metrik birimler
w = 0.625Av3
w= güç (watt)
A= rüzgar türbini kanatları tarafından süpürülen alan (m2)
V= rüzgar hızı (m/s)
Bu güç eşitliği rüzgar hızındaki artış ile rüzgar gücünde bir küplü artış gösterse
de bile, uygulamada bir rüzgar türbininde gerçek güç artışı eşitlikte
öngörülenden daha doğrusaldır. Bunun nedeni rüzgar türbininin mükemmel bir
oranda verimli olmamasıdır. Bir rüzgar türbininin güç eğrisi gerçekte çok daha
önemlidir. Sonuç olarak denilebilir ki, ortalama rüzgar hızındaki 2 mph artış bir
türbin tarafından üretilen elektrik miktarında % 50 bir artış anlamına gelir.
218
219
Better Building
EK 8 Binalarda Enerji Tasarrufu İçin Finans Modelleri
Burada Almanya’nın kullandığı finans modülü incelenecek ve Türkiye için bir
modül önerilecektir.
Anlaşıldığı
kadarıyla
Almanya’nın
kendine
ait
bir
bina
yapım
kültürü
oluşturmuştur. Bu yolla hem ısı yalıtımı hem de diğer standartların sağlanmasını
amaçlamaktadır. Dolayısıyla Almanya’nın hem kendi içinde hem de dünyada bir
imajı olacaktır. Almanya’da bu kanun Kasım 2006 da çıkartılmıştır.
Avrupa birliği 2006-2010 yılları arasında ön finans projeleri ile bu çalışmaları
destekleyecektir. Daha sonrada 3. parti finans kurumları devreye girerek sistemi
yürüteceklerdir.
Türkiye’de 2000 yılında çıkmış ve ısı yalıtım kurallarının sıkılaştırıldığı bir
yönetmelik vardır. Bu yönetmelikler daha sonra malzemelerin üretimi ve
kalitesini de içerecek şekilde genişletilmiştir. İlgili dokümanların listesi ek-5 de
vardır.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti AB normları çerçevesinde finanssal iyileştirmeler
düşünmekte ve buna kaynaklar ayırmayı planlamaktadır.
Aşağıda görülen haberlerden de anlaşılacağı üzere bu konuda Orman
Bakanlığının halihazırda çalışmaları vardır.
Güneş enerjisi kredisi
220
Adana İl Çevre ve Orman Müdürü Nebi Erol Metin, köylülerin ormana verdiği
zararı azaltmak için hazırlanan sosyal proje doğrultusunda 383 aileye güneş
enerjisi kredi uygulaması başlattıklarını ve proje için 417 bin 470 YTL yatırım
bütçesi kullanıldığını belirtti.
Metin, yaptığı yazılı açıklamada, Adana'da 2007 yılında orman köylülerinin
ormana olan baskılarını azaltmak amacıyla hazırlanan sosyal proje kapsamında
Pozantı ilçesi Kamışlı köyünde 189 aileye, Hamidiye köyünde 91 aileye,
Aşçıbekirli köyünde 71 aileye ve Dağdibi köyünde 32 aile olmak üzere toplam
383 aileye Güneş Enerjili Su Isıtma Kredisi verildiğini ve bu proje kapsamında
417 bin 470 YTL yatırım bütçesi kullanıldığını ifade etti. Metin, 2 kolektörlü
olarak imal edilen Güneş Enerji Sistemleri'nin paslanmaya dayanıklı 450 litrelik
soğuk su ve 180 litrelik de sıcak su depolarına sahip olduğunu belirtti. Proje ile
yılda 5 bin 745 ster odun tasarruf edileceğini kaydeden Metin, köylülerin hayat
standartlarının yükseleceğini belirtti. Proje kapsamındaki kredilerin faizsiz
olduğunu belirten Metin, "Krediden faydalanan aileler borç ödemelerini 3 yılda
eşit taksitte yılda bir defa ödemeli olarak yapabilecekler" dedi.
Proje kapsamında güneş enerjisi kredisi talep eden köylere proje uygulamasının
devam edeceği bildirdi.
ENERJİ TASARRUFU İÇİN YALITIM KREDİSİ GELİYOR
Güler, Yalıtım Malzemeleri Sektörüyle Birlikte Halk bank ve Vakıf bank’la
Görüşmeler Yaptıklarını Belirterek, "Anlaşma Sağlarsak, Evine Yalıtım
Yapmak İsteyenlere Ucuz Kredi Verilecek" Dedi.
Enerji Bakanı Hilmi Güler, yalıtım malzemeleri sektörüyle birlikte Halk bank ve
Vakıf bank’la görüşmeler yaptıklarını belirterek, "Anlaşma sağlarsak, evine
221
Better Building
yalıtım yapmak isteyenlere ucuz kredi verilecek" dedi.
ENERJİ
ve
Tabi
Kaynaklar
Bakanı
Hilmi
Güler,
vatandaşları
"enerji
tasarrufunun" en önemli ayağı olan yalıtıma özendirmek için "ucuz kredi"
verilmesi için çalışma başlattıklarını açıkladı. Güler, "Halk bank ve Vakıf bank’la
görüşmelerimiz devam ediyor. Anlaşma sağlanırsa bu iki banka aracılığı ile
yalıtım yaptırmak isteyenlere daha ucuz tüketici kredisi sağlanabilecek.
Üretici-tüketici-banka üçgeni kuruyoruz" dedi.
Güler, TBMM’de bir grup basın mensubuyla yaptığı sohbette, 2008 yılını enerji
verimliliği yılı ilan ettiklerini anımsattı. Güler, Türkiye’deki binaların sadece
yüzde 10’unun yalıtımı olduğunu belirterek, şunları söyledi: "Enerji verimliliği
aslında bir tedbirden ziyade bir kaynak, bir yatırım modelidir. ABD’nin 10 yıl
boyunca elektrik ihtiyacı artmış, ama onlar yeni yatırım yapmadan sadece
verimli enerji kullanımı ile bu ihtiyacı dengede tutmuşlar. 4 dolarlık bir yeni
yatırım ile 1 dolarlık verimli enerji kullanımı aynı kapıya çıkıyor. Yakında
yalıtım sektörünün temsilcileri ile bir araya geleceğiz ve Türkiye’deki binaların
yalıtım sorununu ele alacağız. Yalıtım ve fazla enerji sorunu nedeniyle
ağlayacağımıza bunu düzeltelim. Çevre de daha az kirlenir. Cebinde para
bırakırsın. Bunun adı tasarruf değil, verimlilik."
Binalarda Yüzde 50 Enerji tasarrufu,
Türkiye’deki tüm binaların yalıtım standartlarına uygun hale getirilmesinin
yüzde 50 enerji tasarrufu sağlayabileceğine değinen Güler, şöyle konuştu: "Bir
vatandaş enerji için ayda 100 YTL ödüyorsa bu maliyet 50 YTL’ ye düşecek.
100 YTL’nin 50 YTL’si vatandaşın cebinde kalacak. Örneğin 100 metrekarelik
bir konutun yalıtımı 6-7 bin YTL’ ye mal oluyor. Bu maliyeti vatandaş daha az
fatura ödeyeceği için ortalama 5-6 yılda amorti edebilecek."
222
Eski Binaların Yalıtımı
Yeni binalarda yalıtımın artık şar olduğunu hatırlatan Hilmi Güler, şunları dile
getirdi: "Şimdi biz eski binaların yalıtımı için çaba gösteriyoruz. Herkesin bunu
dikkate alması lazım. Bu bir sosyal sorumluluk projesidir. Bu bilinç oluştuğu
zaman dünya kadar tasarruf edersiniz. İnsan kışın üşümemek için nasıl palto
giyiyorsa binaların da giydirilmesi lazım. Enerji Bakanlığı binasının yalıtımının
bir bölümü bitti, kalan kısmı ise devam ediyor. Diğer bakanlara da bunu
anlattım. Onlar da yalıtım yaptırmak için 2009 bütçelerine ödenek koyacaklar."
Binaların ısı kaybını termal kamera ölçüyor.
ENERJİ ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, "Termal kamera sistemi diye
bir sistem var. Sektör veya bir iş yeri sahibi rahatlıkla bu termal kameraya
sahip olabilir. Termal kameralarla binaların ısı kayıpları ölçülüyor. Örneğin biz
ısı kaybı olan binaları mavi renkte, yalıtımı olan binaları da kırmızı renkle
belirliyoruz. Mesela OSTİM’ DE bu kameralarla hangi motorun fazla enerji
tükettiğini görebilirsiniz. Yalıtımın iyi olup olmadığını tespit edersiniz. Termal
kamera dediğiniz şey de zaten 1000 dolar civarında. Her şirket ve sektör
alabilir" dedi.
Enerji verimliliği için danışman şirket hazırlığı
ENERJİ ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİEİ), 5627
sayılı Enerji Verimliliği Kanunu kapsamında etüt, eğitim, danışmanlık ve
verimlilik artıcı proje hazırlama ve uygulama gibi enerji verimliliği hizmetlerini
yürütecek Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) şirketlerinin yetkilendirilmesi
için hazırlıklara başladı. EİEİ, 2009 yılı başında yapılacak yetkilendirmede, EVD
şirketlerinin
personelinin
sertifikalandırılması
için
düzenlenecek
eğitim
programlarının planlanabilmesi amacıyla talep yoklaması çalışmalarına başladı.
223
Better Building
Konuyla ilgili yaptığı duyuruda EİEİ, EVD şirketi olmak isteyenlerin kurumdan
temin edecekleri "aday formu"nu doldurarak EİEİ Genel Müdürlüğüne en kısa
zamanda iletilmesini istedi.
EIEI: http://www.eie.gov.tr/
Bu düşüncelere ek olarak halen Türkiye’de uygulanan konut kredileri ve ihtiyaç
kredileri kanalıyla bu ihtiyaç kapatılabilir.
BB projesi uygulama kitapçığı, MTE öğretim elemanları ve öğretmenlerini enerji
tasarrufu uzmanı olarak sertifikalandırmaya yönelik hazırlanmış bir Avrupa Birliği
projesidir. Proje numarası LLP-LDV/TOI/07/IT/307 olup, proje dokümanları üç
değişik Avrupa ülkesinin koşullarına göre uyarlanarak tercüme edilmiştir.
Proje ortakları:
•
IAL Emilia Romagna, Bologna, Italy (Proje Sunucusu)
•
BEST Institut für berufsbezogene Weiterbildung und Personaltraining GmbH,
Vienna, Austria (Proje Koordinatörü)
•
Fundatia Romano-Germana Timisoara, Timisoara, Romania
•
GLOBALTraining and Consulting, Istanbul, Turkey
•
PAPILOT - Zavod za vzpodbujanje in razvijanje kvalitete življenja, Ljubljana,
Slovenia
•
Rogaland Kurs og Kompetansesenter, Stavanger, Norway
•
Tekniker Eğitim Sağlık Kültür Vakfı (TEK-SAV), Ankara, Turkey
Proje dokümanları ticari amaçlar dışında “www.better-building.eu” Internet
sitesinden 14. Kasım 2011 tarihine kadar indirilebilecektir
224
225
Better Building
Bibliyografya
Türkiye de Yalıtımla ve Enerji ile ilgili Kurumların Bazılarının
Internet siteleri:
1. T.C Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
Republic of Turkey, The Ministry of Public Works and Settlement
(English)
www.bayindirlik.gov.tr
2. T.C Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Republic of Turkey ,The Ministry of Energy and Natural Resources
(Turkish)
www.enerji.gov.tr
3. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
Republic of Turkey, Ministry of Environment and Forestry (Turkish)
http://www.cevreorman.gov.tr
4. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü
Electrical Power Resources Survey and Development Administration ( EIE
) (English)
www.eie.gov.tr/turkce/en_tasarrufu/konut_ulas/bina_ulas.html
5. EİE Enerji Verimliliği Çalışmaları (Turkish)
EIE The Studies for Energy Efficiency
http://www.eie.gov.tr/turkce/en_tasarrufu/uetm/uetm_index.html
6. İstanbul Teknik Üniversitesi, Enerji Enstitüsü
The Energy Institute at Istanbul Technical University
http://www.energy.itu.edu.tr/EN/about.htm
7. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Aydınlatma ve Enerji Müdürlüğü
Istanbul ,Directorate of City Lighting and Energy Directorate of City
Lighting and Energy
226
http://application2.ibb.gov.tr/aydinlatmaenerji/pages/enerji_verimliligi.as
p
8. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (Turkish)
Union of Chambers of Turkish Engineers and Architects Chamber of Civil
Engineers, Ankara
http://e-imo.imo.org.tr/Portal/Web/IMOindex.aspx
9. İnşaat Mühendisliği Paylaşım Platformu (Turkish)
Sharing Platform of Civil Engineering
http://www.insaatmuhendisligi.net/index.php/board,94.0.html
10. TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası
The Chamber of Electrical Engineers (EMO)
http://www.emo.org.tr/
11. Temiz Enerji Vakfı
Clean Energy Foundation
http://www.temev.org.tr/yayinlar.htm
12. Enerji Teknolojileri ve Mekanik Tesisat Dergisi
The Journal of Energy Technologies and H.V.A.C System
http://www.tesisat.com.tr
13. Türk Tesisat Mühendisleri Derneği
Turkish Society of HVAC & Sanitary Engineers
http://www.ttmd.org.tr
14. TES İnşaat Eğitim Merkezi (Turkish)
TES Building and Construction Training Centre, Ankara
www.tes.org.tr/index2.html
15. Enerji Ekonomisi Derneği
The Turkish Association for Energy Economics (TRAEE) (English)
www.traee.org/index.html
16. İZODER, Isı Su Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği (Turkish)
IZODER , Association of Isolation of Heat, Water, Sound and Fire
http://www.izoder.org.tr/hakkimizda.asp
227
Better Building
17. İMSAD İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği
İMSAD, the Association of Turkish Building Material Producers
http://www.imsad.org/eng/index.asp?sid=2
18. ISKID, İklimlendirme Soğutma Klima İmalatçıları Derneği
Association of manufacturers of Air Conditioning and Refrigeration
Systems
http://www.iskid.org.tr/tr.htm
19. IZOCAM Firması (Bina Yalıtım malzemesi Üreten Özel Kuruluş)
IZOCAM insulation Company (Private Isolation Company)
http://www.izocam.com.tr (English)
20. SOLEN Enerji (Yenilenebilir Eneri Sistemleri Üzerine Çalışan Özel Kuruluş)
SOLEN Energy (Private Energy Company)
http://www.solenenerji.com.tr
228
229
Better Building
LLP-LDV/TOI/07/IT/307
Bu proje AB komisyonunun finansmanı ile sağlanmaktadır. Dokümanlardaki
bilgilerin
tamamı
yazarların
görüşlerini
yansıtmaktadır.
Dokümandaki
açıklamalardan dolayı AB komisyonu sorumlu tutulamaz ve dokümanlar hiçbir
şekilde AB komisyonunu bağlamaz.
Copyright 2009
230

Implementation Concept TURKEY BİNALARDA ENERJİ TASARRUF

Transkript

Benzer belgeler

Deney No - MOBİLİM

BÖLÜM 5 ISI, SICAKLIK ve TERMODİNAMİK

SCIENCE CUP 4.TUR “SCIENCE EXPLORERS TEAM” 1

INTRO SB.indd

indir - Jeotermal

ürün ve uygulama kataloğu

ısı sıcaklık 2